Middeleeuwse kloosters van Amsterdam - theobakker.net

De middeleeuwse kloosters van Amsterdam
M
iddeleeuws Amsterdam telde op het moment van
de Alteratie (1578) 19 kloosters/conventen en een
begijnenhof binnen de muren en nog eens twee
kloosters in de onmiddellijke omgeving van de stad. Binnen de
stad namen zij een-derde van het totale bebouwbare oppervlak in
beslag.
Dit is niet de plek om uit te wijden over de ontwikkeling, die kloosters
in de Lage Landen doormaakten. Hier gaat ‘t om de bijzonderheden
rond de Amsterdamse kloosters en dan nog vooral de
topografie: waar stonden ze, hoe zagen ze er uit, wat is er van ze
geworden of wat staat er nu voor in de plaats.
Voor de Amsterdamse situatie gelden andere omstandigheden dan
voor kloosters in het algemeen. Niet eerder dan eind 14e eeuw verschenen
in de stad de eerste kloosters op initiatief van steenrijke
priesters als Dirk Sloyer en Gijsbert Dou. Dat is zo’n 100 jaar later
dan andere steden in Holland maar op dat moment leven in Amsterdam
dan ook net 3000 mensen. Onder invloed van de Hoekse en
Kabeljauwse Twisten zien we de populariteit van de eerste kloosters
schommelen tussen de Regulieren van Dou en de Kartuizers
– Geert Grote’s lievelingsorde – van Sloyer. Opvallend is dat beide
eerste mannenorden zich buiten de stadsgrenzen en zelfs buiten de
stadsvrijheid 1 vestigden.
De vrouwentak van de Regulieren liet zich in de “uuterste Nesse”
neer, die vanaf 1342 pas tot de stadsvrijheid hoorde maar tot 1425
buiten de stadsomwalling lag.
Dan is er het kantelpunt 1578, de Alteratie, toen het katholieke
stadsbestuur de stad uit gejaagd werd, alle bezittingen van kerken
1 Handvest 7-01-1387: de ‘stadsvrijheid’ wordt uitgebreid tot 100 roeden (368m)
buiten de burgwallen, de toenmalige stadsgrens
en kloosters geconfisqueerd werden en de uitoefening van het katholieke
geloof ernstig beperkt werd. Ontwikkelingen in het kloosterleven,
zoals zuidelijke steden vanaf de 16 e eeuw doormaakten,
ontbreken in Amsterdam.
Onder: Spreiding van de Amsterdamse kloosters over de stad. De nummers komen overeen
met de nummering in dit document.
2