Gezonde knollen? - Grasspriet

L E E S T E K S T
Gezonde
knollen?
De aardappel
in de voeding
Laat ik beginnen met het
goede nieuws: ik hoef de
aardappelen niet van mijn menu
te schrappen. Volg maar eens mee.
Een aardappel bevat 80 % procent water
en zeer weinig calorieën. Bovendien is hij
helemaal niet vet. Deze beide zaken betekenen
dus dat je van aardappelen helemaal niet dik
wordt. Neem daarbij nog dat hij
rijk is aan vezels en zetmeel en
je begrijpt dat aardappelen
zeker hun plaats verdienen
in het hedendaags voedingspatroon.
Wel waarschuwden mijn
bronnen om op te letten met de groene
delen van de aardappel. Aardappelen
bevatten immers solanine. Dat is een natuurlijke
gifstof die de plant beschermt tegen ziektes en plagen.
In de groene delen is de concentratie het hoogst. Daarom
dient men de groene plekken bij de bereiding van de
aardappel weg te snijden. Die solanine remt bij de mens de
vorming van een
enzym af dat onmisbaar
is voor de spijsvertering.
Akkerbouw 13.1
13
Als fervent aardappeleter
met enkele kilo’s overgewicht,
raakte ik steeds meer geboeid door de
vraag of aardappelen dikmakers zijn.
Daarom trok ik op onderzoek uit. Mijn speurtocht
langs de plaatselijke
bibliotheek en het internet
leverde tezelfdertijd
hoopvol en teleurstellend
nieuws op.
Mijn verwondering werd nog groter toen ik ontdekte dat
aardappelen voor heel wat mensen de belangrijkste bron van
vitamine C is. Zij halen ongeveer de helft van hun dagelijkse
behoefte aan deze vitamine uit hun aardappelen. Maar ook
vitamine B, ijzer en eiwit treffen we overvloedig aan.
Bovendien bevatten ze ook voedingsvezels die zo
belangrijk zijn voor de goede werking van onze
darmen. "De aardappel, een knol gezondheid",
schoot toen door mijn hoofd.

Mij moesten ze niet meer vertellen
dat aardappelen ongezond zijn. En
toch moet je voorzichtig zijn om overhaast besluiten
te trekken. Mijn zoektocht leerde mij immers dat de
mensen er met allerlei aardappelbereidingen
voor zorgen dat de aardappel
wel een dikmaker wordt. Geloof je
me niet? Wacht, we zullen eens een
test doen. Som alle aardappelbereidingen
op die je thuis op je
bord krijgt. Trek nu een streep
door alle bereidingen waarbij
mama of papa vet,
olie of boter gebruikt.
Wat merk je? Als je
dan weet dat het die
vetten en oliën zijn die er
voor zorgen dat je dik
wordt, heb je het waarschijnlijk
wel al begrepen. Om
dan nog maar te zwijgen over
de kwak mayonaise en de
lepels saus die we zo graag
toevoegen.
13
Gelukkig
moet ik de aardappelen niet van
mijn menu schrappen. Het komt er alleen op
aan de aardappelen met zo weinig mogelijk vet te
bereiden. Dan zijn ze zeer gezond en niet te missen in onze
westerse hedendaagse voeding. Meer nog, in een boek vond ik zelfs
enkele gevallen waarbij men de aardappel in de geneeskunde gebruikt.
Een rauwe, geraspte aardappel in een kompres zou een goed middel zijn
tegen brandwonden, zweertjes en kloofjes. Het sap van een rauwe aardappel
drinken op je nuchtere maag zou dan weer goed zijn tegen maagzweren, brandend
maagzuur en nierstenen. Maar of dat lekker is, betwijfel ik
toch wel. En word je
moe van dat alles,
dan zou een voetbad
van aardappelkookwater
verlichting
moeten brengen.
13.2 Akkerbouw
L E E S T E K S T
Ook
onze lekkere, knapperige
maar o zo vette chips staan bovenaan
de lijst van dikmakers. Niet moeilijk
te begrijpen als je weet dat de dunne aardappelschijfjes
gedurende enkele minuten in de olie
gebakken worden. Op die manier zijn
ze helemaal doordrenkt met olie, ook
al laat men ze na het bakken een
tijdje uitlekken. Jammer, want ik
vind ze best lekker.
Mij
lijken het middeltjes
uit de volksgeneeskunde,
maar het spreekwoord "Geen rook
zonder vuur" indachtig, zal er wel iets
van waarheid in schuilen.
Wie had dat nu
gedacht van onze
aardappel.

W E R K B L A D
Gezonde knollen?
1. Internationale aardappelgerechten
Akkerbouw 13.3
13
Over de hele wereld maken mensen aardappelen klaar. Elk op zijn eigen manier en elk met
zijn eigen ingrediënten. Hieronder vind je een aantal gerechten met een korte omschrijving.
Kun je het cijfer bij elk gerecht invullen bij het bijpassende land op de kaart?
Maak je keuze uit …
Polen / Italië / België / USA (New Orleans) / Rusland /
Frankrijk / Ierland / Israël / Griekenland /
Spanje / Zwitserland.
2.
Rabbi Isaac’s Latkes
Aardappelpannenkoeken,
gemaakt van gekookte gestampte
aardappelen, gemengd met uisnippers,
bloem en ei.
6.
Mama Montessori’s
Gnocchi di Patate
Bolletjes, aangemaakt met
aardappelpuree, bloem, eigeel en
kruiden, gekookt in
ziedend water en
achteraf overgoten
met tomatensaus.
4.
Janosz’ Ziemnaki
Salat
Koude gekookte in blokjes gesneden
aardappelen, gemengd met uisnippers,
verse
kruiden en zure
room.
3.
Heidi’s Rösti
Gekookte stevige aardappelen
worden geraspt en gemengd
met gruyèrekaas
en zo gebakken
in de pan.
7.
Gratin Parmentier
du Chef
Aardappelschijfjes
met geraspte kaas,
gegratineerd in de
oven.
1.
Uncle Tom’s Jacked
Potato
Een in de oven of
de magnetron
gebakken aardappel,
in de schil,
gevuld met een
kruidige saus
5.
Sint Patrick’s Irish
Stew
Een hutsepot met lamsvlees,
aardappelen, kool en ui.
8.
Stoemp Tricolore
Bruxelloise van Nonkel Jef
3 maal aardappelpuree, gemengd
met groenten in drie verschillende
kleuren (spinazie -
wortelen - bloemkool).

9.
Castillo y Leon’s
Tortilla de patatas
omelet met
aardappelen
10.
Costa’s Moussaka
Ovenschotel op basis van
aardappel- en aubergineschijven.
11.
Aljosja’s Blinis
Envelopjes van hartige
pannenkoekjes, opgevuld met
aardappelpuree,
gemengd met bospaddestoelen
en ui,
overgoten met een
saus van wodka
en kaviaar.
Kon je alles op de kaart aanduiden?
Geef de oorzaak.
13
13.4 Akkerbouw
W E R K B L A D

W E R K B L A D
2. De bereiding van chips
Verbind volgende zinnen in de juiste volgorde.
In de bakoven
worden 2000 tot 4000
kilo schijfjes per uur
gebakken. De chips
blijven enkele minuten in
de olie. Na het bakken
lekken ze uit.
De chips
worden in
kartonnen dozen
naar de winkels
gebracht.
3. Reclame
Akkerbouw 13.5
13
Vind je de niet-bedoelde sluikreclame voor frituurvet in de leestekst. Schrijf de zin over en onderstreep er de merknaam in.
4. Even vergelijken
In de
schilmachine
worden de aardappelen
gewassen
en geschild.
De nodige
smaakstoffen (zout
- paprika - pickles -
...) worden toegevoegd.
a. Duid met een potlood of stift aan:
- Het product met het minst aantal
calorieën: groen
- Het product met het meest aantal
calorieën: rood
- Het product met het minst aantal
vetten: groen
- Het product met het meest aantal
vetten: rood
- Het product met het meest aantal
vitamines (B1, B2 en C):groen
- Het product met het minst aantal
vitamines (B1, B2 en C): rood
- Wie komt er nu het beste uit?
b. Los met behulp van de gegevens uit
de tabel de volgende twee aardappelvraagstukjes
op.
- Hoeveel g rijst en hoeveel g spaghetti
moet je eten om evenveel vit.B1 op te
nemen als in 100g gekookte aardappelen?
- Hoeveel g aardappelen mag je eten
om evenveel calorieën te verbruiken
als in 100 g rijst en 100g spaghetti?
De chips worden
gecontroleerd. Enkel
de goudbruin gebakken
chips worden goedgekeurd.
Chips die te donker van
kleur of niet gaar zijn,
moeten eruit.
Een heleboel
draaiende messen
snijden de knollen in
dunne schijfjes.
De
aardappelen
worden in
containers
aangevoerd.
In een
centrifuge wordt
het water uit de
aardappelschijfjes
verwijderd.
Nu komen de
chips terecht in een
machine waar ze
afgekoeld worden en
verpakt in een
luchtdicht zakje.
Gemiddeld Gekookte Gekookte Gekookte
per 100g aardappelen rijst spaghetti
Calorieën 76 147 94
Eiwitten 2,3 g 3.1 g 3,1 g
Vetten 0 0,4 g 0,5 g
Koolhydraten 16,8 g 32,7 g 19,3 g
Vitamine B1 0,09 mg 0,02 mg 0,03 mg
Vitamine B2 0,05mg 0 0,01mg
Vitamine C 8 mg 0 0
Om te voorkomen
dat de aardappelschijfjes
aan elkaar
kleven worden ze
gewassen in de
wastrommel.

1. Wedstrijdje doen
Sommige mensen vinden aardappels schillen een vervelend
werk. Maar het kan ook heel leuk zijn. Doe het
met een groepje en probeer een zo lang mogelijke
schil te maken. Wie wint? Kan je de meester of de
juf nu overtuigen om zelf chips te maken?
2. Aardappels poffen
Leuk voor bij een kampvuur, de barbecue of
bij de open haard.
Dit heb je nodig:
- een grote aardappel
- aluminiumfolie
- zout
- (kruiden-)boter
Zo maak je het:
- Doe een grote aardappel ongeschild in aluminiumfolie.
- Leg hem 50 minuten in de hete as.
- Pak hem uit het vuur met een tang of een stok.
- Laat hem even afkoelen en haal de folie eraf.
- Snij de aardappel doormidden.
- Doe er wat zout en (kruiden)boter bij.
- En dan uitlepelen. Heerlijk!
3. Waar komen de vlekken vandaan ?
De kleur van de aardappelschil is meestal geelbruin. Soms ook rood of zelfs blauw.
Onder invloed van licht krijgt de aardappel groene vlekken op de schil. Deze plekken zijn niet eetbaar en moeten worden weggesneden.
Zo’n verkleurde knol bevat ook minder vitamine C.
Dit kan je gemakkelijk zelf constateren!
Leg 2 aardappelen op de vensterbank. Eén gewoon "bloot" en de andere
onder een kopje.
Na een paar dagen zie je reeds duidelijk een verschil.
Nu kan je zeker besluiten hoe en waar je aardappelen
het best bewaart?
13.6 Akkerbouw
13 D O E - A C T I V I T E I T E N