LUTHER, ZIJN WEG EN WERK - De Evangelist

More documents

Recommendations

Info

Met bevende stem zei hij: “Omdat u de waarheid van God hebt aangetast, moge God thans door dit vuur u aantasten.” Docenten en studenten zeiden “Amen”, alsof het een liturgie gold. De laatsten maakten daarna echter wat al te veel plezier. De volgende dag legde Luther op college in het Duits een verklaring af. Niet uit kerkpolitieke overweging deed ik dit, zei hij, maar om zoveel mogelijk volksgenoten voor het eeuwig verderf te bewaren. Ook u, studenten, zult nu moeten kiezen: de hel of het martelaarschap. De katholieke theoloog Catharinus schreef, toen hij van Luther's daad hoorde: “Dit is een sedert eeuwen ongehoord schandaal, een onvergeeflijke majesteitsschennis.” Na zulk een oorlogsverklaring kon Rome niet anders dan toeslaan met alle kracht. 13. WERELDPOLITIEK Vergeefs had Luther zich op de paus beroepen in zijn strijd om de vernieuwing van de Kerk en vergeefs op een concilie gehoopt. Er was nog één mogelijkheid: die van appèl op de keizer. Volgens de middeleeuwse theorie van het noodrecht had de wereldlijke vorst het recht om in noodgeval in te grijpen in kerkelijke zaken, evengoed als het omgekeerde werd toegestaan. Van de jonge keizer Karel V heeft Luther geruime tijd hulp verwacht. In Augustus 1520, ten tijde dus van de genadetermijn, schreef hij hem een brief: “Wie begrijpt om welk een grote zaak het gaat, nu de waarheid van het evangelie in het geding is, een zaak, groot genoeg om er de troon van de hemelse majesteit mee te benaderen, die zal haar niet onwaardig vinden om er de aardse vorst mee lastig te vallen.. Drie jaar lang heb ik vergeefs de vrede gezocht, nu blijft mij maar één toevlucht: ik beroep me op de keizer.... ik vraag geen bescherming voor het geval dat ik goddeloos of ketters bevonden word; één ding slechts vraag ik: dat noch waarheid noch dwaling onverhoord en zonder weerlegging veroordeeld en verdoemd wordt.” Zelden heeft een vorst zo jong - hij was pas 20 jaar oud - een zo zware verantwoordelijkheid gedragen als keizer Karel. Oppervlakkig gezien was hij allerminst geschikt voor zulk een taak. Een ziekelijke, niet zeer begaafde, teruggetrokken en onzekere jongeman. Hij had zijn uiterlijk niet mee: een bijna afstotend gezicht met fletse ogen en vooruitstekende kin. Die jongeling was aangewezen om nog eenmaal het oude Heilige Rijk te personifiëren, op te treden als wereldlijk hoofd van de middeleeuwse eenheid van Kerk en Staat in Europa. Hij kon het niet helpen, dat de tijd van dit Rijk voorbij was. Hij was gedwongen zijn leven te wijden aan een doel, dat niet meer te bereiken viel, de politiek-kerkelijke eenheid van de cultuur. De breuken, die lang vóór hem er in geslagen werden, waren niet meer te helen. Daarbij kwamen allerlei andere dingen. Karel was opgevoed in het Franse taalgebied van de Nederlanden, sprak nauwelijks Duits en verstond maar slecht Latijn, een grote handicap voor de leider van het Roomse Rijk deutscher Nation. En dan: het zwaartepunt van zijn macht en zijn belangstelling lagen zonder twijfel in Spanje, dat sedert Columbus bezig was in de verovering van de nieuwe wereld zijn oude rivaal Portugal voorbij te streven. Belangrijke vragen van wereldpolitieke aard vroegen Karel's aandacht. Juist ten tijde dat de rijksdag te Worms bijeenkwam, werd ergens in de Molukken een hevige strijd uitgevochten, waarbij enorme belangen op het spel stonden. Maar ook wanneer men alleen op Europa let, eisten de belangrijke dynastieke, politieke en militaire problemen aandacht genoeg. Toch heeft de keizer persoonlijk alle aandacht gegeven aan die in internationaal verband schijnbaar zo onbelangrijke revolterende professor daar ergens in een uithoek van zijn Duitse gebied. Niet alleen omdat hij begreep, beter dan velen, dat daar 30
wereldgeschiedenis gemaakt werd, maar omdat hij zich persoonlijk betrokken wist bij de vragen, die hier in het geding waren. Hij voelde, dat hier zijn ideaal van het corpus christianum, de eenheid van Kerk en Staat, op het spel stond. Rome had zich zeer tegen de verkiezing van keizer Karel verzet, de politieke belangen van de paus zouden, meende deze, veiliger zijn bij koning Frans. Maar met de humor die de historie vaak eigen is, werd Rome gered door de man die het trachtte weg te werken. Want het is Karel V geweest, die de leiding in handen nam van het verzet tegen de Reformatie van Luther. Hij zag hier een direct uit zijn ambt voortvloeiende opdracht, niet slechts en zelfs niet in de eerste plaats uit politieke overwegingen, maar omdat hij de verdediger wilde zijn van de bedreigde eenheid van de christenheid. Hij, die het hoogste wereldlijke ambt in deze christelijke wereld bekleedde, wist zich geroepen als een instrument van God om de Kerk te dienen. Vlak na zijn verkiezing, toen de jonge heerser zich in de Nederlanden bevond, had één van zijn Roomse raadgevers hem aangespoord om zo snel mogelijk naar Duitsland te gaan en met de monnik Luther een vergelijk te treffen of hem in ieder geval een gunst te bewijzen, omdat men deze man nodig kon hebben in het politieke spel met de Roomse curie. Maar daar dacht de keizer geen ogenblik aan. Ofschoon zijn grootste tegenstanders in het Vaticaan zaten, waar men steeds, door Frankrijk te steunen, zijn macht probeerde te knotten - Karel wenste een trouw zoon van de kerk te zijn en te blijven. Hij was christelijker, katholieker, geloviger dan zijn eigen pausen en hij heeft de zaak van de christenheid, zoals hij die zag en in zijn positie, veel trouwer gediend dan zij. Want die pausen waren òf zeer werelds, als de oorlogszuchtige Julius II en de genotzuchtige Leo X, òf zeer onbekwaam tot hun taak, als Clemens VII. De enige die werkelijk een uitzondering maakte, de Nederlander Adriaan VI, een creatie van Karel zelf, kreeg temidden van de Renaissance-kardinalen in Rome geen voet aan de grond. Karel was ook een man van karakter. Dat is zonder meer duidelijk als men hem vergelijkt met de lichtzinnige Frans I of de wilde Hendrik VIII, die de regering over Engeland als een soort privé-onderneming bekeek en wiens opvattingen over koningschap, politiek en kerk, evenals die over de heilige staat van het huwelijk, alle begrippen te boven gaan, al gaf Rome hem dan, terwille van een boekje tegen Luther, dat onder zijn naam uitkwam, de titel defensor fidei. Frans en Hendrik gaven en braken hun woord naar het te pas kwam of naardat de muts op het koninklijk hoofd stond. Dat kon Karel niet doen. Toen hem in Worms werd geraden het vrijgeleide jegens Luther te breken, zei hij: Ik zou niet graag als mijn voorganger Sigismund (in het geval van Hus) iets doen, waarvoor ik een kleur zou moeten krijgen. Hij kreeg gauw een kleur. Maar hij overwon zijn minderwaardigheidsgevoelens. Hij wist zelfs zijn psychische zwakheden te gebruiken in dienst van zijn keizerlijk ambt, dat hij zozeer als een roeping zag. Met de plechtige waardigheid, waarmee hij zich omgaf - vrucht van de Bourgondische geest, tot ontwikkeling gekomen aan het Spaanse hof met zijn groots ceremonieel - heeft hij zijn verlegenheid en onzekerheid gecamoufleerd. Zij gaf hem gelegenheid om alle snelle beslissingen te vermijden en zo heeft hij zelfs zijn geremdheid uitgebuit. Maar als hij eenmaal een besluit genomen had, dan hield hij daaraan ook met taaie verbetenheid vast. Zo heeft hij gedaan, toen hij overtuigd was, dat de Reformatie in Duitsland moest worden neergeslagen. Karl Brandi heeft er op gewezen, hoe deze vorst, die als enige door een grote idee bezield was, zijn plan schipbreuk zag lijden. Als hij zich straks in een Spaans klooster terugtrekt, oud en moe, sluit hij een mislukt levenswerk af. De twee rivalen, de elegante Franse, en de vitale Engelse, hadden met hun realistische politiek in ieder 31
Page 1 and 2: LUTHER, ZIJN WEG EN WERK door Dr. W
Page 3 and 4: VERANTWOORDING De lezer vindt hier
Page 5 and 6: Prof. Post uit Nijmegen heeft enige
Page 7 and 8: tegen de kerkelijke leer van de tra
Page 9 and 10: dat in Rome gewend was. En hij hoor
Page 11 and 12: die college over hem geeft), maar i
Page 13 and 14: hoekig, wie ze leest kan nog niet a
Page 15 and 16: kern van zijn getuigenis zal uitmak
Page 17 and 18: eschikking van de Kerk gesteld om e
Page 19 and 20: de Kerk, heeft Luther zich nimmer v
Page 21 and 22: hij zich niet bekend had kunnen mak
Page 23 and 24: en zo geleerd, dat hij met één sl
Page 25 and 26: klem op aangedrongen, dat Frederik
Page 27 and 28: Luther, die Hutten mij hier op de b
Page 29: ons barmhartig jegens hen zijn en n
Page 33 and 34: men hoefde waarlijk geen helderzien
Page 35 and 36: naar de mensen keek, u hebt gelet o
Page 37 and 38: te worden. Als ik deze boeken herri
Page 39 and 40: men het Luther moet kwalijk nemen d
Page 41 and 42: En Luther trad ook vreemden altijd
Page 43 and 44: edoeling van de Schrift begrepen he
Page 45 and 46: “onder het stof van de eeuwen”
Page 47 and 48: ekenschap van zijn vrije methode va
Page 49 and 50: periode - dat is er voor Karlstadt
Page 51 and 52: tegenstanders, wilde alle hervormin
Page 53 and 54: het volk bereid is te luisteren en
Page 55 and 56: goedmoedig en blijmoedig mens, ook
Page 57 and 58: wie de vorm van de Kerkorganisatie
Page 59 and 60: liggen dan ook voor het grijpen. De
Page 61 and 62: groep, een onzichtbare gemeenschap
Page 63 and 64: Wij hebben veel aan jou te danken,
Page 65 and 66: egon met een verbod om liederen op
Page 67 and 68: geholpen met Zijn sterke hand en do
Page 69 and 70: keizer Karel zelf, van wie hij eers
Page 71 and 72: Een andere, gevaarlijker figuur doo
Page 73 and 74: God oprichten op aarde. Vele heilig
Page 75 and 76: eigen recht zoeken en voor eigen za
Page 77 and 78: gemaakt dat het niet verstandig was
Page 79 and 80: allemaal moeten opdrinken.” Zo br
Page 81 and 82:
maatschappij en Staat. De “huisst
Page 83 and 84:
Wat de toestanden in de gemeenten b
Page 85 and 86:
geleid, gedreven, gejaagd en beziel
Page 87 and 88:
Luther aanvaardde dus de gang van d
Page 89 and 90:
is beslissend, zegt Luther, maar da
Page 91 and 92:
tweede tegen wat hij de “Schwärm
Page 93 and 94:
Ofschoon de discussie waardig verli
Page 95 and 96:
mens leven naar Gods wil, om de hem
Page 97 and 98:
Luther het beginsel toegepast, dat
Page 99 and 100:
in de kerkdienst sprake, vooral in
Page 101 and 102:
101 zo diep in het kwaad steken? Da
Page 103 and 104:
103 spreken, man, vrouw of zelfs ki
Page 105 and 106:
105 Johan, de keurvorst van Saksen,
Page 107 and 108:
107 ze vanzelf niet meer vraagt. Hi
Page 109 and 110:
109 bier, etc. Intussen is ze ook b
Page 111 and 112:
111 bekeren zouden tot Christus. Da
Page 113 and 114:
113 Maar men psychologiseert het ni
Page 115 and 116:
115 46. VAN CONCILIES EN KERKEN De
Page 117 and 118:
117 Vergerio is geërgerd. “Als d
Page 119 and 120:
119 de reformatorische beweging raa
Page 121 and 122:
zondaars, het leven van de stervend
Page 123 and 124:
123 huisvader”. Zo ontstond langz
show all

LUTHER, ZIJN WEG EN WERK - De Evangelist

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?