Handboek levensverzekeringen - Assuralia

René Van Gompel
Ere-directeur-generaal van de
Beroepsvereniging der Verzekeringsondernemingen
Handboek
Levensverzekeringen
2003
Centrum voor Informatie in Assuranties

•
! " # $ % # &
' & & (
) ) ) * +
• !" # $% & & ' $ ( ( ) $ $* +$ & $*
( ( $* ( $ (( , -$ ) . / 011 23
, . / .4) %
• 5 6 $" 7 & ( $ 8 $ / $* $* * ' 9 $
• : / $ " $ / ( $ 9;
$ ) 9 $
• ! -$ $ & % 0333 "< $ % $ $* ( $ 8 $
$ )'/ ;! 0333
• 5 & / $* $* * !') / % 033=
• # 25 5 2 ! + > $ $( -$ % $? 0334
• '? " 9 @ $ " $ 9 " $ (
/ $ $ ) 9 $ 0334
• @" ) $* 5 5 & $ $* ( $ > $ & >; A
$ 0330
• !" # $% >& $ & % & -$ ! & &% (" -$
$ %& " 8 +$ % % & ! # $% (" 0330
• )$ $ $ ( $ &( (
$? 033
• # ' $ ) > $ B $ " C $? 031=
• # 2# D > > $ 031=
• !" # $% 5 $ $ %( > $ 031
• 6 ! @ $ !" ) $ $( $? 034E A 0343
• ) . $ $ F
• $ ( +$ -$ > $
( , & & +
- & & ,
& '*.-/
$ ( ## , ( & ) #
) - & " 0 , ( " &
( 1 2 & ( /

1
,1+28'67$)(/
9225:225'BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
+22)'678. , '( /(9(169(5=(.(5,1*(1 ± $/*(0((1 .$'(5 BBBBBBBBBBBBB
+(7 %(*5,3 © 9(5=(.(5,1* ª BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
'( 3(5621(19(5=(.(5,1*(1 BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
'( &/$66,),&$7,( 9$1 '( /(9(169(5=(.(5,1*6352'8&7(1
(1 +81 &20%,1$7,(6 BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
'H ZHWWHOLMNH FODVVLILFDWLH YDQ GH OHYHQVYHU]HNHULQJVDFWLYLWHLW
$ 'H HLJHQOLMNH OHYHQVYHU]HNHULQJVYHUULFKWLQJHQ
'H YHU]HNHULQJHQ ELM OHYHQ
'H YHU]HNHULQJHQ ELM RYHUOLMGHQ
'H JHPHQJGH YHU]HNHULQJHQ
% 'H ELMNRPHQGH YHU]HNHULQJVYHUULFKWLQJHQ
& 'H DDQYXOOHQGH YHU]HNHULQJVYHUULFKWLQJHQ
&ODVVLILFDWLH RS EDVLV YDQ GH SHQVLRHQSLMOHUV
&ODVVLILFDWLH LQGLYLGXHHO FROOHFWLHI
'H HXURSHVH QRPHQFODWXXU YRHUW HHQ ULVLFRFODVVLILFDWLH LQ YROJHQV DFWLYLWHLWHQJURHSHQ
HQ WDNNHQ GLH RYHUJHQRPHQ LV GRRU GH %HOJLVFKH UHJOHPHQWHULQJ
'( 1,(8:( /(9(169(5=(.(5,1*6352'8&7(1 BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
+(7 :(7 (1 5(*(/*(9(1'( .$'(5 9$1 '( /(9(169(5=(.(5,1* BBBBBBBBBBBBBBBB
+22)'678. ,, '( 7$5,)(5,1*6*521'6/$*(1 BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
7(&+1,6&+( 5(17(92(7BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
67(5)7(7$)(/6 BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
$OJHPHQH JURQGVODJHQ
(LJHQ JURQGVODJHQ YDQ GH YHU]HNHULQJ
72(6/$*(1 9225 .267(1 BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB

2
+22)'678. ,,, '( 7(&+1,6&+( 9225=,(1,1*(1 ,1 '(
/(9(169(5=(.(5,1* BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
+(7 %(*5,3 © 7(&+1,6&+( 9225=,(1,1* ª BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
9250,1* (1 9(5%58,. 9$1 '( :,6.81',*( 9225=,(1,1*(1 BBBBBBBBBBBBBBBBBBB
2QWZLNNHOLQJ YDQ GH YRRU]LHQLQJ ELM HHQ WLMGHOLMNH RYHUOLMGHQVYHU]HNHULQJ
2QWZLNNHOLQJ YDQ GH YRRU]LHQLQJ ELM HHQ YHU]HNHULQJ © XLWJHVWHOG NDSLWDDO
6DPHQYDWWLQJ YRRU DOOH VRRUWHQ OHYHQVYHU]HNHULQJHQ
%(5(.(1,1* 9$1 '( 7(&+1,6&+( 9225=,(1,1*(1BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
5(*/(0(17(5,1* %(75())(1'( +(7 72(=,&+7 23 '( :,6.81',*(
9225=,(1,1*(1 BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
+22)'678. ,9 '( :,167'(/,1*(1 BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
22563521* 9(5'(/,1* (1 72(.(11,1* 9$1 '( :,167(1BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
,1)250$7,( $$1 '( 9(5%58,.(56 BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
,1'(;(5,1* (1 +(5:$$5'(5,1* 9$1 '( /(9(169(5=(.(5,1*629(5((1.2067(1BB
29(5((1.2067(1 9(5%21'(1 0(7 ((1 %(856,1'(; BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
+22)'678. 9 '( /(9(169(5=(.(5,1*629(5((1.2067 %(*5,3 (1
&2175$&76/8,7,1* BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
'( 29(5((1.2067 $/*(0((1BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
*UHQ]HQ YDQ GH OHYHQVYHU]HNHULQJVRYHUHHQNRPVW
'H ELM GH RYHUHHQNRPVW EHWURNNHQ SDUWLMHQ
'( 72767$1'.20,1* 9$1 '( 29(5((1.2067 BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
'HILQLWLH
*HOGLJKHLGVYRRUZDDUGHQ
$ 'H WRHVWHPPLQJ
% 'H EHNZDDPKHLG YDQ GH SDUWLMHQ
& +HW YRRUZHUS
' 'H RRU]DDN
( +HW EHODQJ YDQ GH YHU]HNHULQJ

'H IDVHQ YDQ GH WRWVWDQGNRPLQJ YDQ GH RYHUHHQNRPVW
$ +HW YHUNRSHQ
% +HW YHU]HNHULQJVYRRUVWHO
& 'H PHGLVFKH IRUPDOLWHLWHQ
' 'H YHU]HNHULQJVSROLV
( 'H YRRUDIJHWHNHQGH SROLVVHQ
+HW EHZLMV YDQ GH YHU]HNHULQJVRYHUHHQNRPVW
'H YHUMDULQJ
3
+22)'678. 9, '( /(9(169(5=(.(5,1*629(5((1.2067 8,792(5,1*
(1 8,7%(7$/,1* BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
'( 9(53/,&+7,1*(1 9$1 '( 3$57,-(1 BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
9RRU GH YHU]HNHUDDU GH YHU]HNHULQJVSUHVWDWLH
$ 3ULQFLSH
% 'H ZHWWHOLMNH XLWVOXLWLQJHQ
& %LM RYHUHHQNRPVW XLWJHVORWHQ ULVLFRV
' 'H JHYROJHQ YDQ GH XLWVOXLWLQJ YDQ HHQ ULVLFR
9RRU GH YHU]HNHULQJVQHPHU GH SUHPLHEHWDOLQJ
$ )DFXOWDWLHI NDUDNWHU YDQ GH EHWDOLQJ
% 0RGDOLWHLWHQ YDQ GH SUHPLHEHWDOLQJ
& *HYROJHQ YDQ GH QLHW EHWDOLQJ YDQ GH SUHPLH
'( 5(&+7(1 9$1 '( 3$57,-(1 BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
,QOHLGLQJ
'H UHFKWHQ YDQ GH YHU]HNHULQJVQHPHU EHWUHIIHQGH GH EHJXQVWLJLQJ
$ 'H EHJXQVWLJLQJ
% +HUURHSLQJ YDQ GH EHJXQVWLJLQJ
'H UHFKWHQ YDQ GH YHU]HNHULQJVQHPHU EHWUHIIHQGH GH ZLVNXQGLJH YRRU]LHQLQJ
$ $DUG YDQ UHFKWHQ YDQ GH YHU]HNHULQJVQHPHU
% $QDO\VH
GH UHGXFWLH YDQ GH SUHVWDWLHV
GH DINRRS YDQ GH RYHUHHQNRPVW
KHW YRRUVFKRW RS GH RYHUHHQNRPVW
KHW UHFKW YDQ LQSDQGJHYLQJ HQ YDQ RYHUGUDFKW YDQ GH RYHUHHQNRPVW
'H UHFKWHQ YDQ GH EHJXQVWLJGHQ
'H UHFKWHQ YDQ GHUGHQ
$ 'H UHFKWHQ YDQ GH HUIJHQDPHQ
% 'H UHFKWHQ YDQ GH VFKXOGHLVHUV

& +HW IDLOOLVVHPHQW HQ GH OHYHQVYHU]HNHULQJ
4
(&+76&+(,',1* (1 '( /(9(169(5=(.(5,1*BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
,QOHLGLQJ
'H HFKWVFKHLGLQJ RS JURQG YDQ EHSDDOGH IHLWHQ YDQ WZHH HFKWJHQRWHQ GLH LQ
JHPHHQVFKDS YDQ JRHGHUHQ JHKXZG ]LMQ
$ 7LMGHQV KHW JHGLQJ
% 1D KHW HFKWVFKHLGLQJVYRQQLV
& 1D GH RYHUVFKULMYLQJ YDQ GH HFKWVFKHLGLQJ
'H HFKWVFKHLGLQJ GRRU RQGHUOLQJH WRHVWHPPLQJ YDQ EHLGH HFKWJHQRWHQ GLH LQ
JHPHHQVFKDS YDQ JRHGHUHQ JHKXZG ]LMQ
'( 9(5())(1,1* 9$1 '( 35(67$7,(6 BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
,QOHLGLQJ
$ +HW EHGUDJ YDQ GH SUHVWDWLH YDVWVWHOOHQ
% 'H KRHGDQLJKHLG YDQ GH EHJXQVWLJGH FRQWUROHUHQ
& +HW ]LFK YRRUGRHQ YDQ GH YHU]HNHUGH JHEHXUWHQLV YDVWVWHOOHQ
'H YHUHIIHQLQJ
3UREOHPHQ LQ YHUEDQG PHW GH YHUHIIHQLQJ
$ +HW JHOLMNWLMGLJ RYHUOLMGHQ
% 9HUVFKLOOHQGH EHJXQVWLJGHQ
& 3UREOHPHQ LQ YHUEDQG PHW GH SUHVWDWLH
+22)'678. 9,, '( %(6&+(50,1* 9$1 '( 9(5%58,.(5 ,1 '(
/(9(169(5=(.(5,1* 9$1 '( (8523(6( 5,&+7/,-1(1 727
'( %(/*,6&+( 5(*/(0(17(5,1*BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
5(&+7 %(75())(1'( '( /(9(169(5=(.(5,1*629(5((1.2067 BBBBBBBBBBBBBBBBBB
7RHSDVVHOLMNH ZHW
$OJHPHHQ EHODQJ
2SKHIILQJ YDQ GH FRQWUROH D SULRUL RS GH FRQWUDFWXHOH HQ WDULIDLUH YRRUZDDUGHQ
+HUURHSLQJVWHUPLMQ
,QIRUPDWLH DDQ GH YHU]HNHULQJVQHPHU
7DDO
5HFODPH
5(&+7 %(75())(1'( '( &21752/( 23 '( /(9(169(5=(.(5,1*(1 BBBBBBBBBBBBBBB
(FRQRPLVFKH EHVFKHUPLQJ YDQ GH FRQVXPHQWHQ
-XULGLVFKH EHVFKHUPLQJ YDQ GH YHUEUXLNHUV
9HUNRRS RS DIVWDQG

5
+22)'678. 9,,, '( *52(369(5=(.(5,1* (1 '( %('5,-)6/(,'(56
9(5=(.(5,1* BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
.(10(5.(1 9$1 '( *52(369(5=(.(5,1* BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
&2175$&78(/( 6758&7885 9$1 '( *52(369(5=(.(5,1* BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
),1$1&,(/( 6758&7885 9$1 '( *52(369(5=(.(5,1* BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
%URQ YDQ GH ILQDQFLHULQJ
:LM]H YDQ ILQDQFLHULQJ
)LQDQFLHULQJVWHFKQLHN
)LQDQFLHULQJVLQVWUXPHQW
5(&+7(1 9$1 '( $$1*(6/27(1(1 %,- '( *52(369(5=(.(5,1* BBBBBBBBBBBBBBBBBB
2S GH YRRU]LHQLQJHQ YDQ GH RYHUHHQNRPVW
$ 5HFKW YDQ UHGXFWLH
% 5HFKW YDQ DINRRS
& 5HFKW RS YRRUVFKRW RI LQSDQGJHYLQJ YDQ GH RYHUHHQNRPVW
,Q]DNH EHJXQVWLJLQJ
9(5())(1,1* 9$1 '( *52(369(5=(.(5,1*635(67$7,(6 BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
752(9(1 9$1 '( *52(369(5=(.(5,1* BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
:DDLHU YDQ SURGXFWHQ
6ROYDELOLWHLW HQ VWDELOLWHLW YDQ GH YHU]HNHUDDU
(IILFLsQWH HQ HHQYRXGLJH DGPLQLVWUDWLH
9ROOHGLJH GLHQVWYHUOHQLQJ
'( %('5,-)6/(,'(569(5=(.(5,1* BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
*URHSVYHU]HNHULQJ YRRU EHGULMIVOHLGHU
%HGULMIVOHLGHUVYHU]HNHULQJ %/9
+22)'678. ,; '( 7:(('( 3,-/(5 9$1 '( $$198//(1'( 3(16,2(1(1 '(
25*$1,6$7,( 9$1 '( ),1$1&,(5,1*6.$1$/(1 (1 +81 3(563(&7,(9(1 23
9(5'(5( 217:,..(/,1* BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
3(16,2(1)21'6(1 BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
%(+((5 9$1 &2//(&7,(9( 3(16,2(1)21'6(1 7$. BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB

6
62&,$/( 5(*/(0(17(5,1* 9$1 '( $$198//(1'( 3(16,2(167(/6(/6 BBBBBBBBBBBBB
,QYRHULQJ ZLM]LJLQJ HQ RSKHIILQJ YDQ HHQ DDQYXOOHQG SHQVLRHQVWHOVHO
7RHWUHGLQJ
*HOLMNH EHKDQGHOLQJ
9HUZRUYHQ UHFKWHQ YDQ GH ZHUNQHPHUV
$ %HSDOLQJ YDQ GH YHUZRUYHQ UHFKWHQ
% 2YHUGUDFKW YDQ GH YHUZRUYHQ UHFKWHQ
%HsLQGLJLQJ YDQ GH DUEHLGVRYHUHHQNRPVW
,QVSUDDN YDQ GH ZHUNQHPHUV LQ GH EHVOLVVLQJHQ PHW EHWUHNNLQJ WRW KHW DDQYXOOHQG
SHQVLRHQ
352%/(0$7,(. 9$1 '( $$198//(1'( 3(16,2(1(1 (1 72(.2067,*( 52/ 9$1 '(
GH (1 '( GH 3,-/(5 9$1 '( 28'(5'2069225=,(1,1*(1BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
:(76217:(53 %(75())(1'( '( $$198//(1'( 3(16,2(1(1 : $ 3 BBBBBBBBBBBBB
7RHSDVVLQJVJHELHG
&ROOHFWLHYH VWHOVHOV
6RFLDOH SHQVLRHQSODQQHQ
&RQWUROH
7URHYHQ YDQ GH JURHSVYHU]HNHULQJ LQ KHW DDQERG YDQ HHQ VRFLDDO SHQVLRHQSODQ
7URHYHQ YDQ GH JURHSVYHU]HNHULQJ LQ KHW DDQERG YDQ VHFWRUDOH SHQVLRHQSODQQHQ HQ GH
RSWLQJ RXW PRJHOLMNKHLG
+22)'678. ; '( /(9(169(5=(.(5,1*(1 9(5%21'(1 0(7 ((1
%(/(**,1*6)21'6 7$. BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
922567(//,1* 9$1 '( /(9(169(5=(.(5,1*69(55,&+7,1*(1 9(5%21'(1
0(7 ((1 %(/(**,1*6)21'6 BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
7(&+1,6&+( .(10(5.(1 9$1 '( /(9(169(5=(.(5,1*69(55,&+7,1*(1
9(5%21'(1 0(7 ((1 %(/(**,1*6)21'6 BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
7(&+1,6&+( 5(*/(0(17(5,1* BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
+HW EHOHJJLQJVIRQGV
(YDOXDWLH YDQ KHW EHOHJJLQJVIRQGV
%HSDOLQJ YDQ GH ZDDUGH YDQ GH HHQKHLG YDQ HHQ EHOHJJLQJVIRQGV
9HUHIIHQLQJ YDQ HHQ EHOHJJLQJVIRQGV
%HOHJJLQJVUHJHOV
)LQDQFLsOH LQIRUPDWLH DDQ GH YHU]HNHULQJVQHPHU HQ KHW SXEOLHN
*52(369(5=(.(5,1*(1 9(5%21'(1 0(7 %(/(**,1*6)21'6(1 BBBBBBBBBBBBBBBBBB
7(58*%(7$/,1* 9$1 ((1 +

7
9(5=(.(5,1*69(55,&+7,1*(1 9(5%21'(1 0(7 ((1 $)*(=21'(5' )21'6 BBBBBBBB
6$0(1*(92(*'( 29(5((1.2067(1 BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
+22)'678. ;, '( $$198//(1'( 9(5=(.(5,1*(1BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
+22)'678. ;,, ),6&$/,7(,7 (1 3$5$),6&$/,7(,7 9$1 '(
/(9(169(5=(.(5,1*(1 BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
,QOHLGLQJ GH (XURSHVH FRQWH[W
,1',9,'8(/( /(9(169(5=(.(5,1*(1 7$. BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
3UHPLHV
&RQWUDFWXHOH SUHVWDWLHV
:LQVWGHOLQJ
2YHUGUDFKW YDQ NDSLWDOHQ RI DINRRSZDDUGHQ
,1',9,'8(/( /(9(169(5=(.(5,1*(1 9(5%21'(1 0(7 ((1 %(/(**,1*6)21'6
7$. BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
3UHPLHV
3UHVWDWLHV
63$$59(5=(.(5,1* BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
3UHPLHV
3UHVWDWLHV
:LQVWGHOLQJHQ
*52(369(5=(.(5,1*(1 BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
,QGLUHFWH ILVFDOLWHLW
,QNRPVWHQEHODVWLQJHQ
6XFFHVVLHUHFKWHQ
3DUDILVFDOLWHLW VRFLDOH KHIILQJHQ
&DIHWDULDSODQQHQ RI IOH[LEHOH JURHSVYHU]HNHULQJHQ
*URHSVYHU]HNHULQJHQ YHUERQGHQ PHW EHOHJJLQJVIRQGVHQ WDN
*URHSVYHU]HNHULQJHQ YRRU EHGULMIVOHLGHUV
%('5,-)6/(,'(569(5=(.(5,1*(1 %/9 BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
-DDUOLMNVH WDNV RS GH YHU]HNHULQJVRYHUHHQNRPVWHQ
-DDUOLMNVH WDNV RS GH ZLQVWGHOLQJHQ
,QNRPVWHQEHODVWLQJHQ
$ 3UHPLHV
% 3UHVWDWLHV

6XFFHVVLHUHFKWHQ
3DUDILVFDOLWHLW
$ 2S GH SUHPLHV
% 2S GH SUHVWDWLHV
8
$$198//(1'( 9(5=(.(5,1*(1 BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
,QGLYLGXHOH YHU]HNHULQJHQ
$ -DDUOLMNVH WDNV RS GH YHU]HNHULQJVRYHUHHQNRPVWHQ
% ,QNRPVWHQEHODVWLQJHQ
&ROOHFWLHYH YHU]HNHULQJHQ
$ -DDUOLMNVH WDNV RS GH YHU]HNHULQJVRYHUHHQNRPVWHQ
% ,QNRPVWHQEHODVWLQJHQ
+

9
9RRUZRRUG
Met de publicatie van het Handboek levensverzekeringen van René Van Gompel volbrengt
het Centrum voor Informatie in Assuranties (CIA) – de ietwat bijzondere naam van de dienst
Communicatie van de Beroepsvereniging der Verzekeringsondernemingen (BVVO) – een
opdracht die het zich vijfentwintig jaar gelden had gegeven: de levensverzekering op een
overzichtelijke manier voorstellen aan leraren, die de verzekering in een van hun vakken
moeten of kunnen bespreken.
Over de jaren heen werden meerdere cycli van studiedagen georganiseerd, en werd een
inzicht in de levensverzekering opgebouwd die nog aanwezig is in de huidige presentatie.
Dit werk is dan ook schatplichtig aan alle verzekeraars die aan die cycli hun medewerking
hebben verleend.
Het komt niet alleen een nood van het onderwijs tegemoet. Het is wellicht het enige werk dat
een breed overzicht biedt van de uiterst verscheiden aspecten van de levensverzekering: de
technische achtergrond, de juridische kenmerken, de bijzondere fiscaliteit, de verschillende
toepassingen in functie van uiteenlopende doelgroepen komen er allen in aan bod. De lezer
zal er de gezochte informatie vinden over onderwerpen die gaan van successierechten tot
pensioensparen, van medische aspecten tot witwassen, van Europese achtergrond tot
financiële wiskunde.
Het is dan ook geen toeval dat het CIA voor dit werk een beroep heeft gedaan op René Van
Gompel. Deze jurist en economist die op jonge leeftijd in dienst trad bij de
Beroepsvereniging der Verzekeringsondernemingen legde in een rijkgevulde carrière een
merkwaardige belangstelling aan de dag voor de levensverzekering, en wist zijn
leergierigheid en energie te verdelen tussen de sector en het onderwijs zelf: vele jaren was
hij niet alleen de vurige vertegenwoordiger van de levensverzekeraars op het kruispunt van
de markt en de reglementering, maar tevens een bezield docent, die zijn kennis en
wetenschap wilde delen met jongere generaties.
De vele verwijzingen naar andere auteurs getuigen in dit opzicht niet alleen van een zorg om
iedere inbreng toe te schrijven aan wie het toekomt, maar zeker ook van een
encyclopedische geest.
René Van Gompel trad een tijdje terug uit dienst van de BVVO, en mag zich nu eredirecteur-generaal
van deze vereniging noemen. Met onderhavig werk blijft hij echter
bijdragen tot meerdere opdrachten van deze vereniging.
Dit werk getuigt van de dossierkennis waarop de BVVO kan bogen. In de jaren van mijn
samenwerking met René Van Gompel in mijn hoedanigheid van voorzitter van de Afdeling
Leven van de BVVO en van Voorzitter van de Beroepsvereniging, heb ik zelf deze
beroepsorganisatie zien groeien van een trefpunt van ondernemers uit dezelfde sector tot
een waar referentiepunt zowel voor de aangesloten bedrijven als voor de buitenwereld.
Dit Handboek past uiteraard eveneens in de opdracht die de verzekeraars aan de BVVO
toevertrouwen op het gebied van vorming: ik ben ervan overtuigd dat het voor tal van
studenten en medewerkers van verzekeringsondernemingen een onmisbaar naslagwerk zal
worden.
Tenslotte draagt het ook bij tot de representatiefunctie van de BVVO, want wie met de
levensverzekering te maken krijgt, moet degelijke informatiebronnen kunnen gebruiken en dit
werk is een prima basis om inzicht te verwerven in de vele mogelijkheden, die de
levensverzekering biedt.

10
Immers, de levensverzekering is in de loop van de jaren fel geëvolueerd. Zij is vandaag niet
weg te denken uit de bescherming en de opbouw van het vermogen van de bevolking, via
formules die niet alleen op de lange termijn gericht zijn, maar een plaats hebben weten te
verwerven op de brede markt van sparen en voorzorg. Zij is, in België net als elders in
Europa, de motor geweest van de sterke groei van het verzekeringswezen en biedt vandaag
nog ruime perspectieven om bij te dragen tot het financiële welzijn van de particulieren, het
concurrentievermogen van de bedrijven, het evenwicht van de pensioenfinanciering, en de
ontwikkeling van de economie, van micro- tot macro-economische aspecten.
Om al deze redenen wil ik de lezer dan ook graag uitnodigen, nader kennis te maken met dit
werk.
Baron Valère Croes,
Ere-voorzitter van de Beroepsvereniging der Verzekeringsondernemingen

11
+22)'678. , '( /(9(169(5=(.(5,1*(1 ±
$/*(0((1 .$'(5
+(7 %(*5,3 ³9(5=(.(5,1*´
De verzekering is een van de verschillende mogelijkheden om zich te beschermen tegen de
“risico’s” waaraan men blootgesteld is. Ze neemt daarbij wel een bevoorrechte plaats in,
aangezien ze het mogelijk maakt om zeer gevarieerde risico’s te dekken en een volledige
bescherming kan bieden wanneer de verzekerde gebeurtenis voorvalt.
Ter herinnering, die verschillende mogelijkheden zijn :
• preventie
• hulpverlening
• de sociale verzekeringen
• de particuliere verzekeringen
'( 3(5621(19(5=(.(5,1*(1
De personenverzekeringen waarbij het voorvallen van de verzekerde gebeurtenis alleen
afhankelijk is van het menselijk leven of van de fysieke integriteit van een persoon zijn
uitsluitend verzekeringen met een forfaitair karakter, m.a.w. tot uitkering van een vast
bedrag.
De levensverzekering onderscheidt zich dus van de verzekering tot vergoeding van
schade.
Immers :
• ze voorziet in de betaling van een bepaald of bepaalbaar bedrag wanneer de
verzekerde gebeurtenis voorvalt;
• het optreden van de verzekeraar is in geen geval verbonden aan het bestaan, noch
de omvang van schade.
Bijgevolg :
• heeft de levensverzekering geen vergoedend karakter en mag ze dat niet hebben
(geen vergoeding van geleden schade);
• is de levensverzekering niet onderworpen aan de regels van de oververzekering 1 ;
• maakt de levensverzekering het niet mogelijk om gebruik te maken van het
subrogatiemechanisme 2 ;
• moet de begunstigde van een levensverzekeringsovereenkomst alleen bewijzen dat
de verzekerde gebeurtenis is voorgevallen;
• oordeelt de begunstigde over het belang van de verzekering; hij moet er een
persoonlijk en geoorloofd belang bij hebben dat de verzekerde gebeurtenis zich niet
voordoet (dat belang is voldoende gerechtvaardigd wanneer de verzekerde met de
overeenkomst heeft ingestemd).
1 In de verzekeringen tot vergoeding van schade is dit de situatie waarbij een goed is gedekt voor een bedrag dat
groter is dan de waarde ervan (Lexique juridique, P. Bruyère – BVVO 2000).
2 In de verzekeringen tot vergoeding van schade is dit het juridisch mechanisme waarmee de verzekeraar die
vergoedt, in de plaats treedt van de verzekerde of de begunstigde om zijn rechten en vorderingen tegen de voor
de schade aansprakelijke derden uit te voeren (idem).

12
'( &/$66,),&$7,( 9$1 '( /(9(169(5=(.(5,1*6352'8&7(1 (1 +81
&20%,1$7,(6
De actuaris Joël Winter (« L’assurance vie » in l’Encyclopédie de l’Assurance, Economica,
1998) definieert de levensverzekering als volgt :
“Het sluiten van een levensverzekeringsovereenkomst, een voorzorgsmaatregel, blijft in de
eerste plaats een geldzaak. Het is een onderhandse verrichting waarbij de verzekerde en de
verzekeraar hun respectieve financiële verbintenissen ten aanzien van een gebeurtenis –
overlijden of overleven - die aanleiding geeft tot de betaling van de verzekerde prestatie, vrij
overeenkomen.
Het geld speelt dus een centrale rol, maar het is niet de enige factor, want er kan alleen van
verzekering sprake zijn, wanneer het voorvallen van de gebeurtenissen in kwestie onzeker is.
Wat de levensverzekering betreft, zijn de fundamentele principes uiterst eenvoudig : het toeval
is strikt beperkt tot de duur van het menselijk leven.”
J. Ernault (“Le droit de l’assurance vie” - Bruylant, 1987) voegt hieraan toe dat de
levensverzekering aan verschillende behoeften kan tegemoetkomen en dat de combinaties van
levensverzekeringen dan ook zeer talrijk zijn.
'H ZHWWHOLMNH FODVVLILFDWLH YDQ GH OHYHQVYHU]HNHULQJDFWLYLWHLW
Het koninklijk besluit van 17 december 1992 (artikel 2) geeft een eerste classificatie.
Zo wordt als een levensverzekeringsactiviteit beschouwd, de activiteit met betrekking tot de
verrichtingen :
a) van levensverzekeringen, dit wil zeggen personenverzekeringen tot uitkering van
een vast bedrag, waarbij het zich voordoen van het verzekerd voorval alleen
afhankelijk is van de menselijke levensduur;
b) de bruidsschats- en geboorteverzekeringen, dit wil zeggen
personenverzekeringen tot uitkering van een vast bedrag, waarbij het voorvallen
van de verzekerde gebeurtenis respectievelijk afhangt van het huwelijk van de
verzekerde en van de geboorte van een kind;
c) van aanvullende verzekeringen, dit wil zeggen personenverzekeringen tot
uitkering van een vast bedrag, die betrekking hebben op een bijkomend risico bij
een risico verzekerd in de onder punten a) en b) bedoelde verrichtingen.
$ 'H HLJHQOLMNH OHYHQVYHU]HNHULQJVYHUULFKWLQJHQ
'H YHU]HNHULQJHQ ELM OHYHQ
Traditioneel wordt een onderscheid gemaakt tussen de verzekeringen met uitgesteld kapitaal
en de verzekeringen met lijfrenten.
'H YHU]HNHULQJHQ PHW XLWJHVWHOG NDSLWDDO
De verzekeraar verbindt zich ertoe om een kapitaal te betalen wanneer de verzekerde bij het
verstrijken van de overeenkomst in leven is.

Voorbeelden :
13
- het uitgesteld kapitaal zonder terugbetaling van de premies (U.K.Z.T.)
- het uitgesteld kapitaal met terugbetaling van de premies (U.K.M.T.)
- het uitgesteld kapitaal met terugbetaling van de verworven reserve (U.K.V.R.)
'H YHU]HNHULQJHQ PHW OLMIUHQWHQ
In ruil voor de betaling van een kapitaal verbindt de verzekeraar zich ertoe een rente uit te
keren tot het overlijden van één of meerdere aangewezen personen.
Voorbeelden :
- de onmiddellijke lijfrente, die eigenlijk een opeenvolging is van “uitgestelde
kapitalen”, elk gelijk aan een rente-annuïteit;
- de onmiddellijke lijfrente op meer dan één hoofd, met volledige of gedeeltelijke
reversie ten gunste van de overlevenden;
- de uitgestelde lijfrente (vb. pensioenverzekering);
- de tijdelijke lijfrente (vb. wezenrente betaalbaar tot de meerderjarigheid);
- de lijfrente met gewaarborgde betaalperiode;
- de lijfrente met renteuitkeringen bij overlijden;
- de geïndexeerde lijfrente.
'H YHU]HNHULQJHQ ELM RYHUOLMGHQ
Traditioneel wordt een onderscheid gemaakt tussen de levenslange verzekeringen, de
tijdelijke verzekeringen en de overlevingsverzekeringen.
'H OHYHQVODQJH YHU]HNHULQJHQ
De verzekeraar verbindt zich ertoe een bepaald kapitaal te betalen bij het overlijden van de
verzekerde, ongeacht het ogenblik waarop dat overlijden plaatsheeft. De levenslange
verzekering is eigenlijk een tijdelijke verzekering met constant kapitaal van onbeperkte duur.
Voorbeelden :
- de levenslange verzekering met lijfrentepremies;
- de levenslange verzekering met tijdelijke premies.
'H WLMGHOLMNH YHU]HNHULQJHQ
De verzekeraar verbindt zich ertoe om een kapitaal te betalen wanneer de verzekerde
overlijdt gedurende een bepaalde, vooraf overeengekomen periode.
Voorbeelden :
- de tijdelijke verzekering met vast kapitaal;
- de tijdelijke verzekering met terugbetaling van de premies;
- de schuldsaldoverzekering (namelijk met afnemend kapitaal);
- de krediet-overlijdensverzekering;
- de tijdelijke studiebeursverzekeringen.

'H RYHUOHYLQJVYHU]HNHULQJHQ
14
De verzekeraar verbindt zich ertoe ofwel een kapitaal, ofwel een lijfrente te betalen aan een
bepaalde persoon, de “begunstigde” genoemd, bij overlijden van de verzekerde, indien op
dat ogenblik de begunstigde in leven is (indien de begunstigde vóór de verzekerde is
overleden, eindigt de overeenkomst zonder meer).
'H JHPHQJGH YHU]HNHULQJHQ
Onder gemengde verzekeringen wordt begrepen alle combinaties van verzekeringen die
uitkeringen waarborgen ingeval de verzekerde vóór de vervaldatum overlijdt en ingeval de
verzekerde op die datum nog leeft.
De combinaties van gemengde verzekeringen zijn zeer talrijk. De meest voorkomende zijn :
de gewone gemengde verzekeringen en de verzekeringen op vaste termijn.
'H JHZRQH JHPHQJGH YHU]HNHULQJHQ RI GH YHU]HNHULQJHQ YDQ JHPHQJGH DDUG
De verzekeraar verbindt zich ertoe om een bepaald kapitaal te betalen, ofwel op een door de
verzekerde bepaalde datum, aan de verzekerde zelf of aan de aangewezen persoon, ofwel,
wanneer de verzekerde vóór die datum overlijdt, aan de rechthebbenden van de verzekerde
of aan de aangewezen derden.
Voorbeelden :
- de gemengde verzekering 10/10 (gelijkheid van het verzekerde kapitaal bij
overlijden en van het verzekerde kapitaal bij leven)
- de gemengde verzekering 10/5
- de gemengde verzekering 10/20
- de gemengde verzekering met afnemende premie gedurende de eerste 3 of 5 jaar
- de gemengde verzekering met mogelijkheid van vervroegde vereffening
- de gemengde verzekering met uitgesteld effect
'H YHU]HNHULQJHQ RS YDVWH WHUPLMQ
De verzekeraar verbindt zich ertoe om een bepaald kapitaal te betalen op een bepaald
ogenblik, ongeacht of de verzekerde dan in leven of overleden is.
Er zij opgemerkt dat die verzekering verschilt van de verzekering van gemengde aard enkel
door het ogenblik waarop het gewaarborgd kapitaal bij overlijden wordt betaald. De premies
van die soort van verzekering worden betaald zolang de verzekerde leeft en uiterlijk tot het
verstrijken van de overeenkomst.

15
OVERLIJDEN LEVEN
Levenslange
Tijdelijke met vast kapitaal
Tijdelijke met afnemend kapitaal
KAPITAAL Gemengde
Uitgesteld kapitaal met
terugbetaling van de premies
(U.K.M.T.)
op vaste termijn
RENTE
Overlevingsrente
% 'H ELMNRPHQGH YHU]HNHULQJVYHUULFKWLQJHQ
Lijfrente met reversibiliteit
Uitgesteld kapitaal zonder
terugbetaling van de
premies (U.K.Z.T.)
Onmiddellijke lijfrente
Uitgestelde lijfrente
Tijdelijke lijfrente
Onder die categorie vallen de bruidsschats- en geboorteverzekeringen, die van familiale aard
zijn en weinig voorkomen.
Onder bruidsschatsverzekering wordt begrepen de overeenkomst waarmee de verzekeraar
zich ertoe verbindt om een bepaald kapitaal te betalen, ofwel op de 25ste verjaardag van het
kind, ofwel bij het huwelijk van het kind indien het vóór die leeftijd plaatsheeft, ongeacht of de
verzekerde (de vader van het kind) al dan niet in leven is.
Onder geboorteverzekering wordt begrepen de overeenkomst waarmee de verzekeraar zich
ertoe verbindt om aan de verzekerde een bepaald kapitaal te betalen bij de geboorte van
ieder van zijn kinderen.
& 'H DDQYXOOHQGH YHU]HNHULQJVYHUULFKWLQJHQ
In het algemeen wordt onder “aanvullende verzekeringen” begrepen de verzekeringen die
het mogelijk moeten maken een hoofdlevensverzekering te behouden, ingeval de verzekerde
invalide wordt of het slachtoffer wordt van een ongeval, waardoor zijn financiële
mogelijkheden worden beperkt.
Voorbeelden
$DQYXOOHQGH YHU]HNHULQJ WHJHQ KHW LQYDOLGLWHLWVULVLFR $ 9 , 5
Tijdens de duur van de invaliditeit en in verhouding tot de ernst ervan betaalt de verzekeraar
het bedrag terug van de voor de hoofdverzekering verschuldigde premies.

16
$DQYXOOHQGH YHU]HNHULQJ WHJHQ KHW RQJHYDOOHQULVLFR $ 9 2 5
De verzekeraar waarborgt de betaling van het dubbele of het drievoudige van de
overlijdensdekking, indien dat overlijden veroorzaakt is door een ongeval.
$DQYXOOHQGH IDPLOLDOH YHU]HNHULQJ
De verzekeraar waarborgt een tweede betaling van het overlijdenskapitaal, indien de
echtgenoot van de verzekerde na deze laatste, maar vóór het verstrijken van de
overeenkomst, overlijdt.
&ODVVLILFDWLH RS EDVLV YDQ GH SHQVLRHQSLMOHUV
Die classificatie gaat uit van het principe dat de vorming van de pensioenen op 3 pijlers
steunt.
• de eerste pijler of het wettelijk pensioen (via het repartitie- of omslagstelsel ; er worden
m.a.w. geen reserves aangelegd)
• de tweede pijler of de beroepsvoorziening (via kapitalisatie, m.a.w. met financiële
reserves) :
- groepsverzekering;
- bedrijfsleidersverzekering;
- de activiteit van de pensioenfondsen, die geen verzekeringsverrichting is, maakt ook
deel uit van de tweede pijler (soms via repartitie).
• de derde pijler of de particuliere individuele voorziening (via kapitalisatie) :
- individuele levensverzekering;
- pensioenspaarverzekering;
- de fondsen op pensioenspaarrekeningen bij banken, die geen verzekeringsverrichting
zijn, maken ook deel uit van de derde pijler.
&ODVVLILFDWLH LQGLYLGXHHO FROOHFWLHI
,QGLYLGXHOH YHU]HNHULQJ
Daaronder valt de categorie van de gewone verzekeringen met eenmalige of jaarlijkse
premies, die in de regel aanleiding geven tot een medisch onderzoek van de te verzekeren
persoon.
*URHSVYHU]HNHULQJ
Onder groepsverzekering wordt begrepen de overeenkomst of het geheel van
overeenkomsten gesloten door één of meerdere werkgevers bij een
verzekeringsonderneming voor het voltallige of een deel van zijn of hun personeelsleden of
bedrijfsleiders.

17
'H (XURSHVH QRPHQFODWXXU YRHUW HHQ ULVLFRFODVVLILFDWLH LQ YROJHQV
DFWLYLWHLWHQJURHSHQ HQ WDNNHQ GLH RYHUJHQRPHQ LV GRRU GH %HOJLVFKH
UHJOHPHQWHULQJ
• Tak 21 : levensverzekeringen niet verbonden met beleggingsfondsen, met
uitzondering van bruidsschats- en geboorteverzekeringen;
• Tak 22 : bruidsschats- en geboorteverzekeringen, niet verbonden met
beleggingsfondsen;
• Tak 23 : levensverzekeringen, bruidsschats- en geboorteverzekeringen, verbonden
met beleggingsfondsen;
• Tak 26 : kapitalisatieverrichtingen (die thans niet vallen onder het toepassingsgebied
van de Belgische reglementering - KB van 17 december 1992);
• Tak 27 : beheer van collectieve pensioenfondsen.
'( 1,(8:( /(9(169(5=(.(5,1*6352'8&7(1
Doordat de traditionele levensverzekeringsproducten wordt verweten dat ze een te laag
rendement hebben, onvoldoende transparant zijn wat de kosten betreft en niet flexibel
genoeg zijn, zowel door de invloed van het fenomeen van het bankverzekeren
(“bancassurance”) als door de ontwikkeling van de Europese markt, hebben de Belgische
verzekeraars de wens geuit om nieuwe producten voor te stellen, die de volgende
doelstellingen beantwoorden :
• soepelere betalingsvoorwaarden;
• gemakkelijke aanpassing van het verzekerde kapitaal tijdens de duur van de
overeenkomst;
• transparante informatie over het rendement;
• duidelijk uitgelegde kostenspreiding.
8QLYHUVDO OLIH
Sommigen vergelijken dat product met het spaarboekje (de verzekeringsnemer betaalt wat
en wanneer hij wil), met periodieke betaling van een premie voor de overlijdensdekking (en
voor de eventuele aanvullende verzekeringen), waarbij de verzekeringsnemer op elk
ogenblik een inning op het betaalde bedrag kan uitvoeren.
/HYHQVYHU]HNHULQJHQ YHUERQGHQ PHW EHOHJJLQJVIRQGVHQ
In de traditionele levensverzekeringen (tak 21) dragen de verzekeraars het beleggingsrisico
van de door de verzekeringsnemer betaalde premies en waarborgen hem een technische
interestvoet.
In de levensverzekeringen verbonden met beleggingsfondsen (tak 23) dragen de
verzekeraars niet langer het beleggingsrisico van de door de verzekeringsnemer betaalde
premies.
9HU]HNHULQJVERQV
Ze werden ingevoerd om te concurreren met de markt van de kasbons. Het zijn
levensverzekeringsverrichtingen die gekenmerkt worden door een eenmalige betaling, een

18
korte duur (1 tot 8 jaar), een hogere gewaarborgde interestvoet dan het maximumtarief voor
de andere levensverzekeringsverrichtingen en de terugbetaling van het gevormde
spaartegoed (wiskundige reserve) bij overlijden.
+(7 :(7 (1 5(*(/*(9(1'( .$'(5 9$1 '( /(9(169(5=(.(5,1*
De eerste teksten die het wettelijke bestaan van de levensverzekering hebben bevestigd, zijn
de artikelen 41, 42 en 43 van de wet van 11 juni 1874 op de verzekeringen in het algemeen
(vandaag opgeheven).
Hoewel de levensverzekering in 1930 het voorwerp was van de eerste bepalingen inzake
controle, moest worden gewacht tot 5 juli 1985 voordat ze kon beschikken over een strikt
reglementair wettelijk kader, in uitvoering van de wet betreffende de controle van de
verzekeringsondernemingen van 9 juli 1975.
In 1992 werd het regelgevende landschap van de levensverzekering grondig gewijzigd :
• enerzijds door een wet van 25 juni 1992 op de landverzekeringsovereenkomst, die 48
artikelen aan de tak Leven wijdt,
• en anderzijds door het koninklijk besluit van 17 december 1992 betreffende de
levensverzekeringsactiviteit (hierna genoemd Reglement Leven), gedeeltelijk gewijzigd
door dit van 30 april 1999.
Aan die twee wettelijke bronnen moet vanzelfsprekend worden toegevoegd :
• de mededelingen van de Controledienst voor de Verzekeringen (met name het
vademecum betreffende het Reglement Leven);
• de wet van 9 juli 1975 betreffende de algemene controle van de
verzekeringsondernemingen, alsook de uitvoeringsbesluiten ervan (waaronder het
Reglement Leven);
• sommige bepalingen van het Burgerlijk Wetboek, het Wetboek van Koophandel, het
Wetboek van de Inkomstenbelastingen, het Wetboek van de met het Zegel
Gelijkgestelde Taksen en het Wetboek van de Successierechten;
• de Europese richtlijnen van 1979, 1990 en 1992 betreffende de toegang tot en de
uitoefening van de levensverzekeringsactiviteit;
• de wet-Colla van 6 april 1995 betreffende de aanvullende pensioenstelsels.
Op het wet- en regelgevende programma staan ook nog :
• de goedkeuring van een nieuw Reglement Leven, ook “maxi-besluit” genoemd, in
tegenstelling tot dit van 30 april 1999;
• de aanpassing en uitbreiding van de voornoemde wet van 6 april 1995 : dat is het
ontwerp van wet betreffende de aanvullende pensioenen, ingediend op 5 juli 2001 bij
de Kamer (Doc. Kamer 50-1340/001) op initiatief van minister Vandenbroucke (Sociale
Zaken).

19
+22)'678. ,, '( 7$5,)(5,1*6*521'6/$*(1
Ondanks het complexe karakter van de actuariële berekeningen die ten grondslag liggen aan
de prijs van een levensverzekeringsovereenkomst, zijn de formules slechts gebaseerd op de
volgende drie parameters :
1. de technische rentevoet (waar J. Winter terecht naar verwijst als de “prijs van de tijd”
2. het sterftecijfer de “prijs van het risico”
3. de kosten de “prijs van het beheer”)
7(&+1,6&+( 5(17(92(7
Elke financiële verrichting met een gewaarborgd karakter veronderstelt de toepassing van
een rentevoet die vooral in de levensverzekering voldoende sterk moet zijn, aangezien het
hier vaak om langetermijnverrichtingen gaat.
De levensverzekering brengt immers, expliciet of impliciet, collectief spaarkapitaal voort, dat
aanzienlijke financiële opbrengsten genereert (dividenden, interesten, huurgeld, enz.).
Bij de actuariële berekening worden de inkomsten uit die financiële opbrengsten ingecalculeerd,
d.w.z. vooraf ingeschat, door ze af te trekken van de toekomstige kosten van de uitkeringen; J.
Winter (op. cit.) stelt in dat verband terecht dat die parameter alleen van toepassing is op de
zichtbare prijs van het product en niet op de werkelijke prijs van de verrichting.
Daaruit kan worden afgeleid dat het incalculeren van de toekomstige winst een lager
premieniveau onmiddellijk mogelijk maakt, maar tegelijkertijd een mindere herwaardering van
de contractuele waarborgen voor de toekomst inhoudt. De toekomstige winst zal dus in de
eerste plaats dienen voor het uitkeren van de vooraf ingeschatte opbrengst, ten koste van het
aanpassen van de waarborg.
J. Winter besluit daaruit dat de werkelijke prestatie van een levensverzekeringscontract, en dus
de prijs-kwaliteitverhouding ervan, alleen in de tijd en, in elk geval, a posteriori op zekere wijze
beoordeeld kan worden. De verzekeringsnemer raadt hij aan de voorkeur te geven aan
formules die op het ogenblik zelf wellicht het meest competitief zijn, maar ook aan formules met
een maximale flexibiliteit voor een toekomst die per definitie onzeker is.
In de wetenschap dat de verzekeraar er zich voor elke overeenkomst toe verbindt om, tijdens
de volledige duur van die overeenkomst, een bepaalde interest uit te keren op de premies
die de verzekeringsnemer hem betaalt, en rekening houdend met de schommelingen van de
rentevoeten op de kapitaalmarkten, is het belangrijk dat de verzekeraar bij zijn
verbintenissen voorzichtig te werk gaat.
De technische rentevoet voor de berekening van het minimumtarief, dat de
controleautoriteiten eerst op 4 % hadden vastgesteld, werd door het koninklijk besluit van 5
juli 1985 betreffende de levensverzekeringsactiviteit, dat op 1 januari 1986 in werking is
getreden, verhoogd tot 4,75 %, waarmee België aan de kop van het Europese peloton kwam
te staan, maar dat was het gevolg van de interestverhogingen op de markten tijdens het
voorgaande decennium.
De impact van de stijging van de technische rentevoet kan als volgt worden geïllustreerd.

20
0 4 % 40 jaar
1.000 euro → 4.801 euro
1.000 euro tegen 4 % (formule van de samengestelde interest) gedurende 40 jaar levert een
eindkapitaal op dat bijna vijf keer zo hoog ligt.
0 4,75 % 40 jaar
1.000 euro → 6.400 euro
Datzelfde bedrag tegen 4,75 % levert een resultaat op dat 33 % hoger ligt dan het vorige.
Met het koninklijk besluit van 17 december 1992 blijft de rentevoet op hetzelfde peil, maar de
toepassingsfilosofie verandert, onder invloed van de Europese richtlijnen die erop gericht zijn
de verzekeringsactiviteit vrij te maken. Zo maakt artikel 18 van de derde richtlijn “leven” van
1992 (“enige vergunning”) de tarifering vrij met als enige bepaling dat de omvang van de
technische voorzieningen bepaald moet worden aan de hand van bedrijfseconomische
beginselen en dat meer bepaald het toegepaste rentepercentage voorzichtig moet worden
bepaald. Het wordt vastgelegd volgens de voorschriften van de bevoegde controleautoriteit
van de lidstaat van herkomst (d.w.z. waar het hoofdkantoor gevestigd is van de
verzekeringsonderneming die het risico dekt) met toepassing van het volgende principe : het
moet voor alle overeenkomsten gaan om een maximumrentepercentage.
Wanneer de overeenkomsten voorzien in een rentepercentagegarantie, wat het geval is voor
België (maar niet voor alle lidstaten van de EU), stelt de hierboven genoemde bevoegde
controleautoriteit één enkel maximumrentepercentage vast, dat echter verschillend mag zijn
naar gelang van de valuta waarin de overeenkomst luidt, mits het niet hoger is dan 60 % van
de rentevoet van de obligatieleningen van de Staat in de valuta waarvan de overeenkomst
luidt.
Om die reden verduidelijkt het Reglement Leven van december 1992 (art. 22) dat de voor de
tarifering gebruikte technische grondslagen zodanig moeten worden opgesteld dat, voor alle
verrichtingen, de technische rentevoet de referentierentevoet van 4,75 % niet overschrijdt.
Het Reglement Leven voorziet evenwel in een afwijking op die regel, in die zin dat de
verzekeringsonderneming een technische rentevoet kan waarborgen die hoger is dan de
technische referentievoet in de mate dat de duur en de inkomsten van de dekkingswaarden
dit toelaten en voor zover de verzekeraar voldoende wiskundige balansreserves samenstelt
(die m.a.w. beantwoorden aan de verbintenissen voor de lopende verrichtingen) volgens de
duidelijke voorwaarden die het Reglement Leven vastlegt.
Als gevolg van de daling van de rentevoeten op de financiële markten tijdens het laatste
decennium van de eeuw en de geleidelijke gelijkschakeling van die rentevoeten op de
verschillende markten binnen de EMU (Europese Monetaire Unie) diende het
maximumrentepercentage te worden aangepast, wat gebeurd is door het koninklijk besluit
van 30 april 1999, dat in werking is getreden op 1 juli 1999 : het rentepercentage is
teruggebracht tot 3,75 %, wat overeenstemt met de voorschriften van de derde Europese
richtlijn betreffende de levensverzekeringsactiviteit en nog steeds relatief hoog is.

21
In die tijd hadden de buurlanden hun gewaarborgde maximumrentevoet teruggebracht tot
3 %, of zelfs minder, maar de bevoegde autoriteiten waren van mening dat het
concurrentievermogen van de Belgische levensverzekeraars niet beknot mocht worden. In
de ogen van de Belgische beroepsvereniging ware het beter geweest een maximum van
bijvoorbeeld 3,25 % vast te leggen voor de berekening van de wiskundige voorzieningen,
waarbij de ondernemingen vrij geweest zouden zijn om een hogere gewaarborgde rentevoet
aan te bieden ingeval dat bedrijfseconomisch mogelijk was.
Het lijkt ons dat die redenering aansluit bij die welke in het Verslag aan de Koning van het
koninklijk besluit van 17 december 1992 gevolgd wordt inzake de technische rentevoet :
“Niet alleen moet de hoogte van deze grondslag zodanig worden beperkt dat de
waarschijnlijkheid dat – zelfs in een verre toekomst – opbrengsten worden verkregen die
lager zijn dan of gelijk aan die rentevoet, nihil is, maar ook moet een voldoende marge
worden gehandhaafd tussen de laagste rentevoet die kan ontstaan, en de technische
rentevoet, opdat de overeenkomstige marge besloten in de reserves het de verzekeraar
mogelijk zou maken het hoofd te bieden aan onvoorziene en ongunstige omstandigheden
inzake sterfte of overleven of zelfs inzake kosten.
De voorgestelde rentevoet (4,75 %) voor de uitgestelde eindvervaldag is de hoogste van
Europa. Het zou zeer gevaarlijk zijn die rentevoet nog te verhogen.”
Het is in ieder geval duidelijk dat de BVVO meer dan ooit haar mening bevestigt door van de
overheid een signaal te vragen, voor de markt en het publiek bestemd, door een verlaging
van de maximum referentierentevoet naar 3,25 % uit veiligheidsoverwegingen, daar het om
verbintenissen gaat op (zeer) lange termijn.
Deze rentevoet zou slechts op de nieuwe zaken toegepast worden. Dit geeft overigens
aanleiding tot een tweede aanvraag opdat de aanvullende voorzieningen, die de
verzekeringsondernemingen verplicht moeten aanleggen om het hoofd te bieden aan hun
verbintenissen die nog voor het grootste gedeelte van hun portefeuille op een gewaarborgde
rente van 4,75 % berusten (zaken gedaan vóór 1 juli 1999) fiscaal aftrekbaar zouden zijn
(vennootschapsbelasting), wat tot nu toe door de fiscale administratie geweigerd werd.
Die aanvullende voorzieningen maken inderdaad deel uit van de voorzieningen voor
levensverzekering (cfr. hoofdstuk III). Ook “knipperlichtvoorzieningen” genoemd – omdat
hun berekening afhangt van het feit dat de gewaarborgde rentevoet 80 % van de gemiddelde
rentevoet over de laatste 5 jaar van de OLO’s op 10 jaar met 0,1 % overschrijdt – werden ze
verplicht gemaakt door het KB van 30 april 1999 om prudentiële redenen, zodanig dat,
rekening houdend met de verlaging van de maximale referentierentevoet, de
verzekeringsondernemingen over voldoende technische voorzieningen zouden beschikken.
67(5)7(7$)(/6
In “Théorie et pratique de l’assurance vie” (Dunod 1991) schrijft P. Petauton, actuaris en
voormalig commissaris-controleur van verzekeringen in Frankrijk, dat de actuarissen uit
ervaring ertoe gebracht zijn een onderscheid te maken tussen twee soorten omstandigheden
die de sterftetafels beïnvloeden :
- algemene omstandigheden die van invloed zijn op de hele bevolking;
- bijzondere omstandigheden die alleen voor de verzekering gelden.

$OJHPHQH JURQGVODJHQ
22
De eerste sterftefactor is de leeftijd, die als voordeel heeft dat hij gemakkelijk te meten is. Uit
de statistieken blijkt immers dat de overlevingskansen op een tijdstip t mettertijd afnemen
voor een bepaalde persoon waarvoor de waarnemingen beginnen op een tijdstip 0.
Het geslacht is de tweede factor; in ons land is het sterftecijfer bij mannen immers hoger dan
dat bij vrouwen. Ook deze factor is gemakkelijk in te calculeren (binaire variabele).
Het beroep, of, juister, de arbeidsvoorwaarden, speelt een zeer belangrijke rol, maar met die
parameter houden de verzekeraars zelden rekening omdat hij moeilijk in cijfers uit te drukken
is.
Voor bepaalde verzekeringsproducten wordt een onderscheid gemaakt tussen rokers en
niet-rokers.
Een andere factor is het land, meer bepaald de weersomstandigheden, de
voedingsgewoonten en de levenswijze.
Ten slotte evolueert het sterftecijfer ook met de tijd, d.w.z. dat het verschilt van generatie tot
generatie, omdat de betere hygiëne en medische verzorging steeds beter worden en aldus
bijdragen en tot een langere levensduur. De precieze evolutie ervan valt echter moeilijk in te
schatten.
(LJHQ JURQGVODJHQ YDQ GH YHU]HNHULQJ
Het betreft hier de keuzes van zowel de verzekeraar, die het risico al dan niet aanvaardt
(selectiebeleid), als de verzekeringsnemer, die de voorkeur geeft aan deze of gene
verzekeringsformule en die zijn contract kan voortzetten of stopzetten (door het op te zeggen
of, met andere woorden, af te kopen), waardoor er antiselectie 3 ontstaat.
De dekkingen bij overlijden trekken aldus in de eerste plaats mensen met een slechte
gezondheid aan, terwijl de dekkingen bij leven in de eerste plaats mensen aantrekken die
nog een voldoende hoge levensverwachting hebben.
Daaruit volgt dat de structuur van de verzekerde bevolking er anders uitziet dan die van de
algemene bevolking.
Een sterftetafel is opgebouwd uit het totaal van de jaarlijkse sterftecijfers (qx) of het totaal
van de jaarlijkse overlevingspercentages (px); elk totaal geeft het sterftecijfer van een
bevolkingsgroep aan.
Indien het gaat om de bevolkingsgroep van een land, spreekt men van een demografische
sterftetafel. Indien die bevolkingsgroep de verzekerden “leven” van een of meer
verzekeringsmaatschappijen betreft, spreekt men van ervaringssterftetafels.
Zo heeft de BVVO ervaringstafels voor 1994-1998 opgesteld; aan die studie hebben 62
levensverzekeringsmaatschappijen deelgenomen, die samen 99,6 % vertegenwoordigden van
het premie-inkomen van de hele markt in 1997. Die tafels hebben respectievelijk betrekking op
3 Vanuit het standpunt van de verzekeraar, tekort in de onderschrijving gekenmerkt door het
aanvaarden van risico’s dat, zonder af te wijken van zijn algemene beleid, leidt tot de
verslechtering van zijn resultaten (Lexique juridique van P. Bruyère, BVVO 2000).

23
de individuele levensverzekering en de groepsverzekering, waarbij zowel de dekking van het
type overlijden als die van het type leven in de twee categorieën onder de loep genomen is.
Voor elke beschouwde categorie worden de volgende grafieken voorgesteld : mannen en
vrouwen samen, mannen en vrouwen.
Deze studie had tot doel uit te maken of de trends die naar voren kwamen uit de studie van de
verzekerde bevolking, ook opgaan voor de hele bevolking (bron NIS). Het antwoord is ja : over
die periode van 5 jaar is de sterftekans van 55-plussers aanzienlijk gedaald. Weliswaar minder
dan voor de verzekerde bevolking, maar toch niet te verwaarlozen (ongeveer 10 %). We stellen
ook vast dat het sterftecijfer van de mannelijke bevolking verbetert voor bijna alle
leeftijdsgroepen, terwijl het sterftecijfer voor vrouwen niet lijkt te evolueren beneden de 45 jaar.
Zoals we hierboven gezien hebben, hangt het sterftecijfer voor een bepaalde bevolkingsgroep
hoofdzakelijk af van de leeftijd en het geslacht.
De opgestelde tafels zijn dus van het type M, F of MF, naargelang het totaal van de qx
betrekking heeft op mannen, vrouwen of beide samen.
Bruto-sterftetafel : stel een waarnemingsperiode van één jaar, aan het begin waarvan de
waargenomen bevolkingsgroep een aantal Lx bevat van personen van een leeftijd x. Indien
men gedurende dat jaar onder die Lx personen Dx sterfgevallen vaststelt, is het brutosterftecijfer
qx gelijk aan
Dx Dx
Qx =
Lx
=
Ix – Ex
Lx +
2
indien men rekening houdt met het aantal immigranten I en emigranten E tijdens het
observatiejaar.
De tafel moet bijgevolg worden gecorrigeerd om continu geldig te blijven. Die correctie gebeurt
doorgaans aan de hand van de formule van Makeham, Lx = k.sx.gcx, waarbij Lx staat voor het
aantal overlevenden met leeftijd x; k.s.g en c zijn constanten die volgens statistische methodes
(geïnspireerd op de methode van de kleinste kwadraten) berekend worden op grond van een
aantal waarnemingen in de op basis van een volkstelling opgestelde bruto-sterftetafel.
Daar wordt nog een overlevingsrangorde aan toegevoegd, d.w.z. dat men voor een willekeurig
aantal geboorten lo (bijv. 1 miljoen) het aantal overlevenden van die gesloten bevolkingsgroep
op de achtereenvolgende leeftijden berekent; veralgemeend luidt de formule lx = lx-1 . px-1.
A. Lamens, actuaris en oudhoogleraar aan de ULB (college tarifering en technische
verzekeringsvoorzieningen), verklaart dat een dergelijke overlevingsrangorde, gelet op de
schommeling in de tijd van het sterftecijfer op eenzelfde leeftijd x, een illusie is, aangezien ze de
evolutie in de tijd aangeeft die een gesloten groep, die oorspronkelijk bestaat uit lo
pasgeborenen, gekend zou hebben als hij onderworpen was geweest aan het sterftecijfer voor
een bepaalde periode.
Een tafel voor lx vereenvoudigt echter de berekening van de overlevingskansen :
npx = lx + n
lx
terwijl
lx – lx + n
nqx = 1 - npx =
lx
De overlevingstafels bevatten vaak tafels voor dx, m.a.w. het aantal sterfgevallen op leeftijd x
tijdens het observatiejaar : dx = lx – lx+1, terwijl ook geldt

qx
= dx
lx
24
In de praktijk heeft de Belgische levensverzekeringsmarkt drie tariefaanpassingen gekend in
25 jaar, met name in 1969, 1985 en 1992, wat tot uiting is gekomen in drie face-lifts – luidens
de terminologie in het Verzekeringscahier van de BVVO uit 1993, “De nieuwe reglementering
van de individuele levensverzekering. Kader en inzet van een hervorming” – van de
sterftetafels die de verzekeringsondernemingen dienen te hanteren.
In 1969 was er de goedkeuring van de tafels H 59-63 en H+F 59-63 op basis van de
volkstelling van 1960.
In 1985 werden die tafels vervangen door de zogeheten tafels HD en HFR 68-72, ditmaal op
basis van de volkstelling van 1970; uit die tafels bleek dat het sterftecijfer voor de
leeftijdscategorie 30-40 jaar, in vergelijking met de vorige tafels, zo’n 20 % gedaald was,
maar dat dit cijfer opnieuw steeg naarmate men de 60 jaar naderde.
Voor de tarieven had dat de volgende impact :
- voor de verzekeringen in geval van overlijden, een premieverhoging voor de oudste
verzekerden en een premiedaling voor de anderen;
- voor de verzekeringen in geval van leven verhoogde het lagere sterftecijfer de kostprijs
van de verzekering, aangezien de overeenkomst afliep voor een groter deel van de
verzekerde bevolking.
In 1992 herinnert het Verslag aan de Koning van het nieuwe Reglement Leven eraan dat de
onontbeerlijke veiligheidsmarges op gepaste wijze verdeeld moeten worden in functie van de
verwachte sterfte en van het type van verrichtingen, en dat de controleautoriteit, uitgaande
van de recente demografische gegevens (1988-1989) te dien einde twee geajusteerde
sterftetafels opgesteld heeft die representatief zijn voor de sterfte van de Belgische bevolking
van respectievelijk het mannelijke en het vrouwelijke geslacht.
Op basis van deze tafels en met inachtneming van een multiplicatieve en additieve
veiligheidsmarge voor de verrichtingen van het type overlijden, een veiligheidsmarge die
overeenstemt met een verwachte toename van de levensduur en met een
antiselectiecorrectie voor de verrichtingen van het type leven, werden vier sterftetafels
geconstrueerd, namelijk MK, FK, MR en FR, waarvan de minimum sterftewetten werden
afgeleid die op lange termijn van toepassing zijn respectievelijk voor de verzekerden van het
mannelijke en het vrouwelijke geslacht, en voor de verrichtingen van het type leven en het
type overlijden.
Het Verslag aan de Koning van het koninklijk besluit van 17 december 1992 wijst er daarbij
meteen op dat de veiligheden die deze tafels bevatten, de aanvaardbare minima lijken te
zijn, waarbuiten de verantwoordelijkheid van de voogdijoverheid en de toezichthoudende
overheid terecht in vraag zou kunnen worden gesteld.
Zo werd het pad geëffend voor gedifferentieerde tarieven, terwijl de Belgische verzekeraars
tot op dat ogenblik alleen maar “uniseks” sterftetafels gehanteerd hadden. Voortaan zouden
overlijdensverzekeringen aanzienlijk goedkoper uitvallen voor vrouwen, terwijl de
renteverzekeringen opnieuw duurder zouden worden, aangezien de tarifering ervan op een
langere levensverwachting berust.

25
In september 2002 pleitte de actuarissenvereniging KVBA voor een vooruitziende tarifering
met oog voor de toenemende levensverwachting, hetgeen met name de prijs van
levenslange renteverzekeringen zou verhogen.
Naar de toekomst toe, is er hoe langer hoe meer sprake van een beroep te doen op de
toepassing van nieuwe sterftetafels voortkomend uit de brutotafels 2000 en 1998-2000 door
het NIS opgesteld.
Deze tafels worden toegelicht door UCL Professor Ch. Jaumain in zijn boek van 2002
“Longévité : évolution et prospective en Belgique”.
Wat de premie betreft, vat hijzelf zijn vaststellingen samen als volgt : de verhoging van de
levensduur heeft weinig invloed op de tarieven van de meest courante combinaties die in
een uitkering van de verzekeraar voorzien wanneer de verzekerde op een bepaalde leeftijd
in leven is of voorbarig komt te overlijden.
Integendeel zouden de verzekeringen bij overlijden, ook vrij courant, genieten van een
gevoelige tariefdaling die meestal door de verzekeraars reeds toegekend werd in de vorm
van een winstdeling. Omgekeerd, in de verzekeringen die slechts in uitkeringen door de
verzekeraar voorzien indien de verzekerde op een bepaalde leeftijd in leven is, bv. met
pensioengaan, zou de verhoging gering blijven (behalve indien de uitkeringen zelf
herwaardeerd zouden worden) indien het om periodieke premies gaat, maar forser indien het
om een koopsom gaat.
Tenslotte zou de verhoging voor de lijfrenten krachtig moeten zijn indien het om renten gaat
met afstand van kapitaal, terwijl zij gering of onbeduidend zou zijn indien de terugbetaling bij
overlijden bedongen wordt.
72(6/$*(1 9225 .267(1
De prijs van het risico alleen volstaat uiteraard niet om de toestand van de
verzekeringsmaatschappij in evenwicht te brengen en winst te maken.
Het is ook noodzakelijk de kosten voor het contractbeheer te dekken door toeslagen in te
voeren die van toepassing kunnen zijn op verschillende grondslagen :
- de premie,
- de technische voorziening,
- de uitkering.
De toeslagen op de premies of de prestaties verhogen direct de kostprijs van de verzekering.
De toeslagen op de technische voorzieningen zijn verraderlijker, want ze hebben een
“sneeuwbaleffect” (cfr. J. Winter, op. cit.). Ze verminderen immers de financiële brutoopbrengst
van de verrichting.
De toeslagen zijn hoe dan ook een beslissende factor voor de prestatie van de
levensverzekeringscontracten en de prijs ervan. Het gaat hier om een zeer gevoelig
verschijnsel, te meer omdat er grote schommelingen kunnen optreden van de ene
verzekeraar tot de andere, vooral wanneer de concurrentie zeer sterk speelt, door de
Europese richtlijnen aangemoedigd.
De risicopremie kan worden omschreven als de premie die overeenstemt met de
verbintenissen van de verzekeraar (prijs van het risico), die berekend worden aan de hand

26
van de technische rentevoet en de wet van het voorvallen van de verzekerde gebeurtenis
(m.a.w. de kans dat de gebeurtenis zich voordoet).
Daar komen nog verschillende toeslagen bij :
1. inventaristoeslag : deze toeslag dient om de veiligheid (door de verzekeraar in staat te
stellen eventueel meer prestaties het hoofd te bieden dan die waarin de sterftetafels
voorzien) en het beheer (lonen van het personeel en andere bedrijfskosten in verband
met het beheer van de verzekeringsportefeuille) van de verbintenissen van de
verzekeraar te dekken.
Zo verkrijgt men de inventarispremie.
2. acquisitie- of productietoeslag : toeslag ter dekking van de kosten van de verzekeraar en
de commissielonen van de tussenpersonen met betrekking tot de acquisitie, het sluiten of
het verhogen van de verzekerde prestaties van de overeenkomst (medische
onderzoeken, kostprijs van de distributienetwerken, enz.). Het verbruik van deze toeslag
gaat vooraf aan de vestiging van de prestaties waarop hij betrekking heeft;
3. inningstoeslag : elke andere toeslag ter dekking van de kosten van de
verzekeringsonderneming en de commissielonen van de tussenpersonen met betrekking
tot de inning van de (periodieke) premies.
Zo verkrijgt men de handelspremie, d.w.z. het bedrag dat de verzekeringsnemer moet
betalen in ruil voor de verbintenissen van de verzekeraar.
Het Reglement Leven van 5 juli 1985 regelde strikt de tarieftoeslagen en voorzag in :
- een inventaristoeslag, berekend in functie van de verzekerde prestaties of van hun
actuele waarden;
- een acquisitietoeslag, berekend op de reductiepremie (d.w.z. de premie berekend op
basis van de inventarisgrondslagen en de acquisitietoeslag);
- een forfaitaire toeslag, die onafhankelijk is van de premies en de prestaties.
In de context van deregulering rond de totstandkoming van de Europese eenheidsmarkt
heeft het Reglement Leven van 17 december 1992 die stroeve en verouderde aanpak laten
varen.
Dat blijkt duidelijk uit het Verslag aan de Koning :
“Hoewel er geen enkele regel werd vastgelegd betreffende de hoogte van de toeslagen
[zoals voorheen], werden de structuur en de wijze van verbruik ervan toch strikt geregeld
door de art. 25 tot 28 van het koninklijk besluit. Niet alleen beogen deze regels door het
rationaliseren van de structuur van de toeslagen de afschaffing van de uit de oude
tariferingsregels ontstane anomalieën, maar vooral de bepaling op elk ogenblik en
ondubbelzinnig, in functie van de betaalde premies, van de verzekerde prestaties en van de
gebruikte technische grondslagen, van de reserve van de overeenkomst, waaruit zowel de
minimum afkoop- en reductiewaarden enerzijds als de minimumvoorzieningen anderzijds
voortvloeien”.
De regels voor de toeslagen kunnen als volgt worden samengevat :
1° de inventaristoeslag wordt uitsluitend berekend op grond van het risicokapitaal van een
overeenkomst (m.a.w. het verschil op een bepaald ogenblik tussen het
overlijdenskapitaal en de theoretische afkoopwaarde), van de actuele waarde van de
gevestigde prestaties of van een combinatie van die elementen.

27
De ontwikkeling van het verbruik van die toeslagen volgt de ontwikkeling van de
elementen waarop ze betrekking hebben;
2° de acquisitietoeslag wordt uitsluitend berekend op grond van de actuele waarden van de
verzekerde prestaties, die berekend worden in de vorm van een reductiekoopsom;
3° de inningstoeslag kan een gedeelte bevatten dat berekend is op grond van de premie,
en een forfaitair gedeelte. Hij wordt verbruikt op de vervaldag van de premie waarop hij
betrekking heeft en alleen in geval van betaling ervan.
De technische grondslagen mogen aldus geen enkele andere toeslag bevatten dan die
welke hierboven vermeld zijn. Overigens mag de levensverzekeraar geen kosten of
vergoedingen aanrekenen, behoudens in geval van bijzondere uitgaven die door toedoen
van de verzekeringsnemer, de verzekerde of de begunstigde werden veroorzaakt, en op
voorwaarde dat hij in de polis melding maakt van deze mogelijkheid.
Zoals te lezen staat in het Verzekeringscahier waarnaar eerder al verwezen is, worden de in
de levensverzekering gehanteerde toeslagen vaak vergeleken met die van andere soorten
producten. Men dient echter te onderstrepen dat de kosten ervan zomaar verhoogd kunnen
worden, terwijl dat uiteraard niet het geval is in de levensverzekering, waar de prijs die bij het
sluiten van de overeenkomst vastgelegd wordt, tot het einde van de overeenkomst van
toepassing blijft.
Dat is een belangrijke verbintenis ten opzichte van de verzekeringsnemer, die er een
zekerheidswaarborg in vindt, en die de verzekeringsmaatschappijen ertoe aanzet des te
nauwlettender toe te zien op de ontwikkeling van hun algemene kosten.
%HVOXLW
Er is een zeer belangrijke stap gezet met de filosofiewijziging die het Reglement
Leven tussen 1985 en 1992 ondergaan heeft onder invloed van de Europese
eenmaking.
In 1985 gold er nog een minimumtarief (met een rentepercentage van 4,75 %) en
een maximumtarief (met een rentepercentage van 4 %), m.a.w. een stelsel van
tariefmarge waarbinnen de concurrentie kon spelen.
In 1992 maakt dit systeem als gevolg van de door Europa nagestreefde
tariefvrijmaking plaats voor een bedrijfseconomische regel, uitgedrukt in art. 22
van het Reglement Leven : de voor de tarifering gebruikte technische
grondslagen moeten zodanig worden opgesteld dat de premies volstaan om de
opeisbare prestaties, de aangroei van de theoretische afkoopwaarden en de
kosten te dekken, rekening houdend met de opbrengst van de dekkingswaarden
en van de kapitalisatie van deze inkomsten.
De Controledienst voor de Verzekeringen stelt in een mededeling van 14 mei
2001 (D 198) betreffende de levensverzekeringsovereenkomsten vast dat bij
bepaalde verzekeraars de tarifering geen toeslagen bevat die bestemd zijn om
de beheers- of inningskosten te dekken, en is van oordeel dat deze handelswijze
niet gezond is. Uit het hierboven vermelde artikel mag inderdaad niet worden
afgeleid dat die toeslagen gedekt mogen worden door geraamde toekomstige
winsten, te meer omdat de statistieken het bestaan van belangrijke
beheersverliezen hebben aangetoond.
Overigens herinnert de CDV er de verzekeraars aan dat zij hem systematisch de
technische grondslagen van de levensverzekeringsproducten moeten meedelen.

28
+22)'678. ,,, '( 7(&+1,6&+( 9225=,(1,1*(1 ,1 '(
/(9(169(5=(.(5,1*
+(7 %(*5,3 ³7(&+1,6&+( 9225=,(1,1*´
In zijn reeds genoemd werk “Théorie et pratique de l’assurance vie” herinnert P. Petauton er bij
het begin van het hoofdstuk over de wiskundige voorzieningen aan dat de balans van een
levensverzekeringsonderneming dit belangrijke kenmerk vertoont dat 80 % tot 90 % van de
passiva bestaat uit de post van de “wiskundige voorzieningen” en dat de schommeling van die
voorzieningen van jaar tot jaar een van de grootste kostenelementen uit de exploitatierekening
is. Hij onderstreept meteen dat een vergissing in de beoordeling van die
inventarisvoorzieningen de kosten aanzienlijk kan verstoren, zodat de betekenis van het
resultaat afhangt van de kwaliteit van de op het einde van elk boekjaar uitgevoerde berekening.
De wiskundige voorzieningen vinden hun oorsprong in het feit dat de verzekeringsnemers
premies van tevoren betalen (wat vanzelf spreekt in geval van een koopsom) en dat de
verzekeraar op elk ogenblik ten aanzien van de verzekerden een gemiddelde verbintenis
heeft, die hoger is dan de wederzijdse residuele verbintenis van de premiebetalers.
Vandaar de klassieke definitie van de wiskundige voorzieningen (zie M. Fauque, “Les
assurances”, Que sais-je, P.U.F.) : het betreft de sommen die achteraf door de verzekeraar
betaald worden, rekening houdend met hun jaarlijkse aangroei door bonificatie van
(samengestelde) interest en met de spreiding van de premies die de verzekeringsnemers
nog moeten betalen. Het gaat met andere woorden om de verschillen tussen de
verbintenissen van de verzekeraar (volgende uitkeringen voor schadegevallen) en die van de
verzekeringsnemer (volgende premiebetalingen).
Bij de oorsprong van de verzekeringsovereenkomst geldt dus dat :
- de wiskundige voorziening gelijk is aan de koopsom indien het om een
koopsomovereenkomst gaat;
- de wiskundige voorziening nul is indien het een overeenkomst met periodieke (bijv.
jaarlijkse) premies betreft die gedurende de hele duur van de overeenkomst te betalen
zijn.
De bovenstaande definitie maakt het mogelijk de wiskundige voorzieningen te berekenen aan
de hand van de prospectieve en meest algemene methode : de voorziening tVx op een
ogenblik t van een op leeftijd x gesloten overeenkomst is immers gelijk aan het verschil tussen
de waarde van de toekomstige verbintenissen van de verzekeraar en de waarde van de
toekomstige verbintenissen van de verzekeringsnemer, m.a.w. de actuele waarde in t van de
toekomstige premies (0 in geval van koopsomovereenkomst).
Een andere methode is de recurrente berekening : deze maakt het mogelijk om jaar na jaar
t+1Vx te berekenen op basis van tVx.
A. Lamens (cf. bovenvermelde cursus) herinnert eraan dat de wiskundige voorzieningen,
hoewel ze voor elke overeenkomst afzonderlijk berekend worden, moeten worden
teruggebracht tot het idee van groeperingen van overeenkomsten. Hij geeft het voorbeeld van
het uitgesteld kapitaal, waar een overlijden niet alleen maar voordelen heeft voor de
verzekeraar : het betreft slechts een sterftecijfer dat hoger ligt dan die welke in de gehanteerde
sterftetafel aangegeven is en dat een zekere winst oplevert over het geheel van een portefeuille
die bestaat uit een groot aantal uitgestelde kapitalen.

29
Schema’s komen veel beter dan teksten van pas om het verschijnsel van de vorming en het
verbruik van wiskundige voorzieningen toe te lichten : het beste wat we in dat opzicht kunnen
doen is de schema’s overnemen uit het werk “Mais oui, vous comprenez l’assurance vie”
(édition Vita, 1980) van C. Jaumain, actuaris en hoogleraar aan de UCL.
De financiering van de koopsom door de verzekeraar komt tot uiting in een verbintenis van
de verzekerde om gedurende een aantal jaren een constante periodieke premie te betalen.
Welnu, hetzelfde geldt niet noodzakelijk voor het risico dat de verzekeraar dekt. Integendeel,
in de meest verspreide verzekeringsformules neemt dat risico toe naarmate de verzekerde
ouder is.
Die leemte tussen het innen van een constante premie, enerzijds, en het dekken van een
steeds groter wordend risico, anderzijds, is een eerste reden waarom de verzekeraar ertoe
gedwongen is voorzieningen te vormen. Een tweede reden is dat de verzekeraar zich er, bij
alle verzekeringen die op een bepaalde datum voorzien in een kapitaal bij leven, geleidelijk
op moet voorbereiden om zijn verplichting na te komen : de achtereenvolgende premies die
de verzekerden hem toevertrouwen (periodieke premies UKZT bijvoorbeeld).
9250,1* (1 9(5%58,. 9$1 '( :,6.81',*( 9225=,(1,1*(1
In de rest van dit hoofdstuk gaan we aan de hand van schema’s dieper in op de vorming en
het verbruik van de wiskundige voorzieningen van een tijdelijke overlijdensverzekering met
vast kapitaal (variabel jaarlijks risico en vaste jaarlijkse premie) en de vorming van de
wiskundige voorziening van een UKZT (jaarlijkse risico nihil : niets te betalen in geval van
overlijden van de verzekerde).
Aangezien er abstractie gemaakt wordt van de invloed van de samengestelde rente op de
gereserveerde sommen, zijn de onderstaande schema’s uiteraard approximatief. Om de
zaken te vereenvoudigen, wordt voor de duur van de overeenkomst een termijn van zes jaar
in aanmerking genomen, wat vrij theoretisch is, maar niets afdoet aan de relevantie van
hetgeen aangetoond wordt.
In alle schema’s wordt het gedekte risico (verbintenis van de verzekeraar) aangeduid in
zwart, de periodieke premies (verbintenis van de verzekerde) in lichtgrijs en de wiskundige
voorzieningen in donkergrijs.
Voor alle duidelijkheid onderstrepen we dat de jaarpremie in de verzekeringen “niet-leven”
het exacte tegengewicht vormt voor het risico van dat jaar (fig. 1). Indien het risico in de loop
der jaren onveranderd blijft, geldt hetzelfde voor de premie, die constant blijft (fig. 2).
)LJ )LJ

30
2QWZLNNHOLQJ YDQ GH YRRU]LHQLQJ ELM HHQ WLMGHOLMNH RYHUOLMGHQVYHU]HNHULQJ
In de tijdelijke verzekering is het risico niet constant : elke sterftetafel volstaat om vast te
stellen dat het jaarlijkse aantal sterfgevallen toeneemt naarmate de bevolking veroudert. Het
risico stijgt dus mee. (zie fig.3)
)LJ 9DULDEHO MDDUOLMNV ULVLFR
De verzekeraar vraagt overigens aan de verzekerde een vaste jaarpremie in ruil voor de
dekking van het risico (fig. 4).
)LJ 9DVWH MDDUOLMNVH SUHPLH
Figuren 3 en 4 samengenomen leveren figuur 5 op. Aangezien de verbintenissen van de
verzekeraar (zwart omkaderd) en van de verzekerde (lichtgrijs) dezelfde zijn, is de
oppervlakte van de zwart omkaderde vlakken gelijk aan die van de lichtgrijze velden.
)LJ
De eerste jaren heeft de verzekeraar dus een hogere premie dan de kostprijs van het risico,
terwijl de premie de laatste jaren ontoereikend is. Daarom legt hij met het premieoverschot
van de eerste jaren een reserve aan om er later het risico-overschot mee te dekken.

31
Fig. 6 illustreert dat. Donkergrijs omkaderd staan de sommen waarmee de eerste drie jaren
een reserve aangelegd wordt en die verbruikt zullen worden tijdens de laatste drie jaren.
)LJ 'H YRUPLQJ YDQ GH ULVLFRUHVHUYH
Brengen we de sommen waarmee de eerste drie jaren een reserve aangelegd wordt om ze
tijdens de laatste drie jaren te verbruiken, onder in een schema, dan komen we uit bij fig. 7.
Zoals blijkt uit fig. 8, kan die ontwikkeling van de wiskundige voorziening van een tijdelijke
verzekering over een periode van zes jaar ook schematisch worden voorgesteld in een
klokvormige curve.
)LJ :LVNXQGLJH YRRU]LHQLQJ
)LJ

32
2QWZLNNHOLQJ YDQ GH YRRU]LHQLQJ ELM HHQ YHU]HNHULQJ ³XLWJHVWHOG NDSLWDDO´
Tegen een vaste jaarpremie en met een jaarlijks nulrisico (zoals bij een verzekering
uitgesteld kapitaal zonder tegenverzekering) legt de verzekeraar elk jaar met de volledige
premieopbrengst een reserve aan (fig. 9).
Zo stelt hij geleidelijk de som samen die hij nodig zal hebben voor de betaling van het
kapitaal op de vervaldag van de overeenkomst.
)LJ 'H YRUPLQJ YDQ GH VSDDUUHVHUYH
Deze premieopstapeling maakt dat de wiskundige voorziening van dit soort verzekering jaar
na jaar evolueert, overeenkomstig de grafiek in fig. 10.
)LJ

33
Door toedoen van de samengestelde rente groeit de voorziening jaar na jaar aan volgens de
curve in fig. 11.
)LJ .DSLWDDO OHYHQ
6DPHQYDWWLQJ YRRU DOOH VRRUWHQ OHYHQVYHU]HNHULQJHQ
Voor elk type van levensverzekering kan de ontwikkeling van de wiskundige voorziening
tijdens de duur van de overeenkomst als volgt worden samengevat.
Verzekeringen in geval van overlijden (levenslang en tijdelijk) : er wordt alleen voorzien in
een kapitaal bij overlijden en de premie wordt vastgelegd (te betalen op een vaste vervaldag,
zonder flexibiliteit) en genivelleerd om praktische redenen (de risicopremie zou immers met
de tijd moeten toenemen omdat de kans op overlijden stijgt) : met het teveel aan premies dat
in het begin van de overeenkomst ontvangen wordt, wordt een reserve aangelegd om de te
lage premies aan het einde van de overeenkomst te compenseren.
levenslange levensverzekering tijdelijke verzekering
de voorziening leven stijgt de voorziening leven daalt
om het kapitaal overlijden te bereiken en is zeer beperkt ten
(analoog met de spaarrekening) opzichte van het
verzekerde kapitaal

Verzekeringen in geval van leven (uitgesteld kapitaal en lijfrente)
34
Het risico hier bestaat erin op een bepaalde datum nog in leven te zijn, zodat de verzekeraar
met de spaarpremie een reserve aanlegt naar gelang van de overlevingskansen op termijn.
verzekering uitgesteld kapitaal verzekering lijfrente
de voorziening stijgt en de voorziening leven daalt en
streeft naar het kapitaal leven gaat richting 0 (analoog aan
(analoog met de spaarrekening) het schuldsaldo van een
lening met vaste
jaarlijkse terugbetalingen)
Bij een verzekering met uitgesteld kapitaal kan de premie vast of variabel zijn.
Gemengde verzekeringen : bestaan uit een verzekering met uitgesteld kapitaal (premie
leven) en een tijdelijke verzekering (premie overlijden).
De totale premie is gelijk aan de som van de twee premies.
De jaarpremie van een gemengde levensverzekering omvat dus :
- een risicopremie, d.w.z. de prijs van de dekking, in geval van overlijden, van het
risicokapitaal gedurende één jaar (het risicokapitaal is het verschil tussen het
overlijdenskapitaal en de waarde van de technische voorziening in het midden van het
jaar);
- een spaarpremie, d.w.z. het restant van die jaarpremie na aftrek van de risicopremie;

Dus de wiskundige voorziening stijgt jaar na jaar en het risicokapitaal neemt af.
35
%(5(.(1,1* 9$1 '( 7(&+1,6&+( 9225=,(1,1*(1
De wiskundige voorziening wordt in beginsel voor elke verzekeringsovereenkomst
afzonderlijk berekend, maar de toepassing van statistische of wiskundige methoden is
toegestaan indien deze bij benadering hetzelfde resultaat opleveren als afzonderlijke
berekeningen (art. 34quinquies KB jaarrekening van de verzekeringsondernemingen van 17
november 1994).
Er dient te worden opgemerkt dat de acquisitiekosten niet van de voorziening mogen worden
afgetrokken.
Er bestaan in feite 3 soorten wiskundige voorzieningen :
a) de zuivere wiskundige voorziening (tVx), d.w.z. het verschil tussen de waarschijnlijke
huidige waarde van de verzekeringsprestaties, enerzijds, en de waarschijnlijke huidige
waarden van de zuivere premies, anderzijds, zonder in de berekening van de
verbintenissen van de verzekeraar en de overeenkomstige toeslagen voor de verbintenis
van de verzekeringsnemer rekening te houden met de kosten voor beheer en
commercialisering;
b) de wiskundige inventarisvoorziening (tV’x); deze voorziening wordt berekend op de
inventarispremie (zuivere premie + inventaristoeslag ter dekking van de veiligheid en de
beheerskosten).
Deze voorziening is gelijk aan de som van de theoretische afkoopwaarde en de
zillmeringswaarde van de overeenkomst;
c) de gezillmerde wiskundige voorziening (tV’’x); bij de berekening van deze voorziening
wordt rekening gehouden met de acquisitiekosten die bij de contractsluiting gemaakt zijn
en die de verzekeraar recupereert via een eenvormige toeslag in de verbintenissen van
de verzekeringsnemer.
Door het in aanmerking nemen van de acquisitietoeslag neemt de wiskundige
voorziening dus af.
In België mag de wiskundige voorziening niet gezillmerd worden.
In de levensverzekering bestaat er ook een voorziening voor te betalen schaden : het
bedrag ervan is gelijk aan de aan de begunstigden verschuldigde som, vermeerderd met
de beheerskosten van de schadegevallen. De voorziening voor schaden die hebben
plaatsgevonden, maar niet zijn aangemeld, is hierin begrepen (art. 34sexies, § 2 KB
jaarrekening van de verzekeringsondernemingen).
5(*/(0(17(5,1* %(75())(1'( +(7 72(=,&+7 23 '( :,6.81',*(
9225=,(1,1*(1
Het Reglement Leven van 1985 bepaalde dat de technische grondslagen die gebruikt
worden voor de berekening van de wiskundige inventarisreserves, de theoretische
afkoopwaarden en de reductiewaarden, die zijn welke gebruikt worden voor de tarifering.

36
Welnu, in het vorige hoofdstuk hebben we gezien dat de tarifering het voorwerp is geweest
van een Europese deregulering door toedoen van de derde generatie richtlijnen die de
totstandkoming van de eengemaakte verzekeringsmarkt moesten helpen voorbereiden.
Zo bevat de derde richtlijn “leven” van 1992 een uitvoerige en belangrijke bepaling (art. 18)
over de vorming en de dekking van de technische voorzieningen “leven”, aangezien deze de
echte bescherming van de verzekerden vormen, wat de enige bekommernis van de
autoriteiten is. Zij vormen immers de schulden van de levensverzekeraar jegens de
verzekerden, terwijl de verzekeraar over de dekkingsactiva moet beschikken om zijn
verplichtingen uit de lopende overeenkomsten na te komen.
Daarom bepaalt dit artikel van de derde richtlijn dat de lidstaat van herkomst – die als enige
bevoegd is voor het toezicht op de verzekeringsonderneming, op grond van het beginsel van
de enige vergunning voor de uitoefening van de verzekeringsactiviteit in alle lidstaten van de
EU, die elkaars toezicht onderling erkennen – elke verzekeringsonderneming ertoe verplicht
om toereikende technische voorzieningen, wiskundige voorzieningen daaronder begrepen, te
vormen met betrekking tot het geheel van haar werkzaamheden.
De omvang van die voorzieningen wordt bepaald aan de hand van de volgende beginselen :
1° de technische voorzieningen “leven” moeten worden berekend aan de hand van een
voldoende voorzichtige prospectieve actuariële methode, rekening houdend met alle
toekomstige verplichtingen volgens de voor iedere lopende verzekeringsovereenkomst
gestelde voorwaarden, met inbegrip van :
- alle gegarandeerde uitkeringen, met inbegrip van gegarandeerde afkoopwaarden;
- de winstdelingen (cfr. Hoofdstuk IV) waarop de verzekerden recht hebben;
- alle keuzemogelijkheden waarover de verzekerde volgens de voorwaarden van de
overeenkomst beschikt;
- de bedrijfskosten, met inbegrip van de commissielonen;
daarbij rekening houdend met de in de toekomst te ontvangen premies;
2° een voorzichtige raming betekent niet dat de waardering plaatsvindt op basis van de
meest waarschijnlijk geachte hypothesen, doch dat een redelijke marge in acht wordt
genomen voor negatieve afwijkingen in de verschillende betrokken factoren;
3° de methode voor de waardering van de technische voorzieningen dient niet enkel op zich
voorzichtig te zijn, maar dient dat ook te zijn wanneer rekening wordt gehouden met de
methode voor de waardering van de tegenover deze voorzieningen staande activa;
4° de technische voorzieningen moeten voor elke overeenkomst afzonderlijk worden
berekend, maar het gebruik van redelijke approximaties is toegestaan;
5° wanneer de afkoopwaarde van een overeenkomst gegarandeerd is, moet het bedrag van
de wiskundige voorzieningen voor deze overeenkomst te allen tijde ten minste gelijk zijn
aan de op dat tijdstip gegarandeerde waarde.
De derde Europese richtlijn “leven” gaat uiteraard ook uitvoerig in op het toegepaste
rentepercentage voor de berekening van de omvang van de wiskundige voorzieningen. Dat
rentepercentage moet op voorzichtige wijze worden bepaald.
Er dient te worden opgemerkt dat de methode voor de berekening van de technische
voorzieningen niet jaar na jaar moet veranderen als gevolg van willekeurige veranderingen in
de methode of in de elementen van de berekening.

37
Met betrekking tot de tegenover de technische voorzieningen staande activa
(dekkingswaarden) moet rekening worden gehouden met de aard van de door de
onderneming verrichte transacties, teneinde de veiligheid, het rendement en de liquiditeit van
de beleggingen van de onderneming te waarborgen; de onderneming dient zorg te dragen
voor een adequate diversificatie en spreiding van deze beleggingen (art. 20 richtlijn). Daarna
volgen de categorieën van activa die de bevoegde controleautoriteiten toestaan. België heeft
deze als dusdanig overgenomen in artikel 10 van het Algemeen reglement betreffende de
controle op de verzekeringsondernemingen van 22 februari 1991. Het betreft hier overigens
een gemeenschappelijke bepaling voor de verzekering leven en niet-leven.
Het Reglement Leven van 1992, dat nog steeds van kracht is, bepaalt deze reserve van de
overeenkomst, ook theoretische afkoopwaarde genoemd, alsook de (praktische)
afkoopwaarde, de reductiewaarde en de voorzieningen die eruit voortvloeien, daarbij
rekening houdend met de Europese bepalingen, teneinde te voldoen aan de respectieve
voorschriften van de wet op de landverzekeringsovereenkomst en de wet betreffende de
controle op de verzekeringsondernemingen.
Zo voorziet het Reglement, met het oog op de bescherming van de individueel of in groep
beschouwde verzekerden, in de volgende regels :
a) de theoretische afkoopwaarde moet gelijk zijn aan het verschil tussen de actuele
inventariswaarde van de verbintenissen van de verzekeraar en de actuele waarde van de
reductiepremies die betrekking hebben op de toekomstige vervaldagen.
De technische grondslagen die worden gebruikt voor de berekening van de theoretische
afkoopwaarden zijn die welke gebruikt worden voor de tarifering;
b) het bedrag van de wiskundige balansvoorzieningen mag niet kleiner zijn dan de som van
de wiskundige inventarisreserves van alle overeenkomsten;
c) de afkoopwaarde is de theoretische afkoopwaarde, verminderd met de eventuele
afkoopvergoeding;
d) de actuele inventariswaarde van de reductiewaarde is de theoretische afkoopwaarde.
Dat brengt ons uiteraard bij de rechten van de verzekeringsnemer op de wiskundige
voorzieningen van zijn overeenkomst.
De verzekeringsonderneming is niet de eigenaar van de wiskundige voorzieningen van de
overeenkomst : zij is er alleen de beheerder van. De verzekeringsnemer is er de schuldeiser
van.
Hij kan dat vorderingsrecht, dat strikt persoonlijk is, uitoefenen op verschillende manieren :
afkoop, reductie, voorschot op polis, inpandgeving, overdracht van de overeenkomst. Bij de
uitoefening van dat recht geldt het beginsel van gelijkheid tussen de verbintenissen van de
verzekeraar en die van de verzekeringsnemer; die gelijkheid veronderstelt dat de wiskundige
voorziening, vermeerderd met de toekomstige premies, op elk ogenblik gelijk is aan het
totaal van de toekomstige voordelen.
a) DINRRS YDQ GH RYHUHHQNRPVW : verrichting waarbij de verzekeringsnemer vroegtijdig de
overeenkomst beëindigt (opzegging) en waarbij de verzekeraar de afkoopwaarde
terugbetaalt, d.w.z. de wiskundige voorziening verminderd met de acquisitiekosten die de
verzekeraar bij het begin van de overeenkomst gemaakt heeft en die nog niet afgelost
zijn.

38
Het recht op afkoop wordt ingevoerd door art. 114 van de wet op de
landverzekeringsovereenkomst van 1992; dat artikel bepaalt dat noch de echtgenoot van
de verzekeringsnemer noch zijn schuldeisers dat recht kunnen uitoefenen. Na
aanvaarding van de begunstiging van de overeenkomst is voor de uitoefening van het
recht van afkoop de toestemming van de begunstigde vereist. Technisch wordt het recht
van afkoop geregeld door art. 16 van het Reglement Leven van 1992; dat artikel bepaalt
dat de polis het bestaan en de beperkingen van het recht op afkoop vermeldt, alsook de
door de verzekeringsnemer te volgen procedure. De polis dient ook te vermelden :
- dat de afkoopwaarde beperkt is tot het verzekerde kapitaal in geval van overlijden;
- dat het recht op afkoop slechts bestaat na betaling van een minimumaantal premies
(bijv. 2 jaar, anders is de voorziening van de overeenkomst nihil of verwaarloosbaar);
- de toepassing en de wijze van berekening van de eventuele afkoopvergoeding
(“sanctie” voor de vervroegde opzegging);
- dat het recht op afkoop niet bestaat in sommige verzekeringscombinaties, zoals
uitgesteld kapitaal (teneinde antiselectie te vermijden).
b) UHGXFWLH YDQ GH RYHUHHQNRPVW : geval waarbij de verzekeringsnemer gewoon stopt met
het betalen van de premies, zodat de wiskundige voorziening van de overeenkomst in de
rekening van de verzekeraar blijft (het aantal verzekerden verandert niet), maar de
actuele waarde van de verzekerde prestaties vermindert. De reductiewaarde stemt
overeen met de nog te verzekeren prestaties.
Het is opnieuw art. 114 van de wet op de landverzekeringsovereenkomst dat het
persoonlijk recht op reductie voor de verzekeringsnemer vastlegt, terwijl art. 13 van het
Reglement Leven er de technische uitwerking van bepaalt. Art. 14 voegt daaraan toe dat
de verzekeringsnemer recht heeft op de omzetting van zijn gereduceerde overeenkomst
in de oorspronkelijke combinatie : deze verrichting wijzigt de aard of de voorwaarden
voor de betaling van de premies of de prestaties.
Er dient te worden opgemerkt dat art. 115 van de wet van 1992 en art. 19 van het
Reglement Leven het mogelijk maken de wegens niet-betaling van de premie opgezegde
of gereduceerde overeenkomst opnieuw in werking te stellen binnen een bepaalde, in de
overeenkomst vastgelegde termijn (minstens 3 maanden voor een afgekochte
overeenkomst en 3 jaar voor een gereduceerde overeenkomst) en voor de op de datum
van de afkoop of de reductie verzekerde bedragen. Die mogelijkheid mag afhankelijk
worden gemaakt van een risicoselectie.
c) YRRUVFKRW RS GH SROLV : verrichting waarbij de verzekeringsnemer het bedrag van de
afkoopwaarde van zijn overeenkomst geheel of gedeeltelijk opneemt, zonder dat er iets
verandert aan de verzekerde prestaties. Deze verrichting houdt in dat er interesten
betaald worden aan de verzekeraar, die de inkomsten van de beleggingen die
overeenstemmen met de opgenomen bedragen verliest, terwijl de gewaarborgde
technische rentevoet van toepassing blijft op de wiskundige voorziening van de
overeenkomst.
Het nominale rentepercentage van die interesten blijft nochtans onder het gebruikelijke
rentepercentage van de financieringen. Professor Ch. Jaumain leidt daaruit af dat de
reële rentevoet van het voorschot op de polis gelijk is aan de nominale rentevoet
verminderd met de technische rentevoet en, eventueel, met de winstdelingsvoet.

39
Het voorschot kan op elk ogenblik geheel of gedeeltelijk worden terugbetaald. Indien dat
niet gebeurd is, kan het bedrag ervan, na afloop van de overeenkomst, worden
afgetrokken van de verzekerde prestaties.
Art. 116 van de wet op de landverzekeringsovereenkomst bekrachtigt het recht op het
voorschot, dat eveneens een persoonlijk recht voor de verzekeringsnemer is, met
uitsluiting van zijn echtgenoot en zijn schuldeisers, maar waarvoor na aanvaarding van
de begunstiging de toestemming van de begunstigde vereist is.
Art. 16, § 5 van het Reglement Leven bepaalt de technische uitwerking ervan en stelt dat
de polis het bestaan en de beperkingen van het recht op voorschot op de verzekerde
prestaties vermeldt.
Bovendien vermeldt de voorschotakte de voorwaarden waaronder dit voorschot wordt
toegekend en in het bijzonder inzake de winstdeling.
d) LQSDQGJHYLQJ YDQ GH SROLV : verrichting waarbij de verzekeringsnemer de begunstiging
van de overeenkomst overdraagt op een schuldeiser, zodat de verzekerde voordelen (bij
leven of overlijden) aan deze laatste uitgekeerd worden ten bedrage van wat hem
verschuldigd is.
Art. 117 en 118 van de wet van 1992 bekrachtigen dit persoonlijke recht van de
verzekeringsnemer (weliswaar nog steeds onder voorbehoud van aanvaarding van de
begunstiging) en bepalen dat de inpandgeving alleen kan geschieden door middel van
een bijvoegsel, getekend door de verzekeringsnemer, de pandhoudende schuldeiser en
de verzekeraar.
De overdracht van de begunstiging van de overeenkomst belet de verzekeringsnemer
uiteraard om zijn recht op afkoop, reductie en voorschot uit te oefenen zonder
toestemming van de schuldeiser.
e) RYHUGUDFKW YDQ GH UHFKWHQ XLW GH RYHUHHQNRPVW : deze overdracht wordt door de art.
119 en 120 van de wet op de landverzekeringsovereenkomst van 1992 ingevoerd als een
persoonlijk recht voor de verzekeringsnemer.
Het kan gaan om een gehele of gedeeltelijke overdracht, maar in elk geval kan de
overdracht alleen geschieden door middel van een bijvoegsel, getekend door de
overdrager (verzekeringsnemer), de overnemer en de verzekeraar. Evenwel kan de
verzekeringsnemer in de overeenkomst bedingen dat bij zijn overlijden zijn rechten
geheel of ten dele zullen overgaan aan een persoon die hij daartoe aanwijst.

%HVOXLW
40
De levensverzekeringsovereenkomst is dus geen stroeve en onbuigzame
belegging. Integendeel, hij bevat een rijk potentieel aan mogelijkheden om het
geïnvesteerde kapitaal te mobiliseren, vaak tegen voordeligere voorwaarden dan
bij leningen en andere courante kredieten. Bovendien zijn de mogelijkheden nog
toegenomen door de nieuwe producten die op de levensverzekeringsmarkt hun
intrede hebben gedaan.
Naast de klassieke levensverzekeringsproducten zijn er immers nieuwe
producten op de markt gekomen, die soepeler zijn qua betaling van premies en
prestaties, en die meer transparantie bieden wat het rendement van de belegging
en de door de verzekeraar aangerekende toeslagen betreft.
Die producten kunnen worden samengevat in twee opties :
a) universal life; de verzekeringsnemer kan vrij het bedrag en de vervaldagen
voor de premiebetaling vastleggen, alsook het kapitaal bij overlijden van de
verzekering en de terugbetaling van de volledige of gedeeltelijke voorziening
“leven”;
b) unit linked (in de VS variable genoemd) : met de betaalde premies is het
mogelijk rekeneenheden te kopen, d.w.z. participaties in een
beleggingsfonds of in een combinatie van verschillende fondsen (aandelen,
obligaties, onroerende waarden).
Combineren we beide opties, dan komen we uit bij flexible unit linked (UK) of
variable universal life (VS), die voorzien in :
- de vrije keuze door de verzekerde van de manier waarop de voorziening
“leven” geïnvesteerd wordt;
- de vrije beschikking over het volledige rendement (positief of negatief) van de
gekozen beleggingen.
Aan de cursus van professor A. Lamens ontlenen we onderstaande tabel,
die een pak informatie in enkele woorden samenvat.
gewaarborgd rendement niet-gewaarborgd rendement
(resultaatsverbintenis) (middelverbintenis)
tak 21 tak 23
________ _________
vaste premies klassieke levensverzekering - unit linked
- variable life
flexibele premies universal life - flexible unit linked
- variable universal life

41
+22)'678. ,9 '( :,167'(/,1*(1
22563521* 9(5'(/,1* (1 72(.(11,1* 9$1 '( :,167(1
In zijn bijdrage tot de “Encyclopédie de l’Assurance” (Economica, 1998) over de
verzekeringsverrichting, schrijft P. Petauton, die reeds geciteerd werd, terecht dat de genomen
voorzorgsmaatregelen voor de berekening van de premies en de wiskundige voorzieningen
meestal a posteriori tot exploitatie-overschotten leiden. Voor een groot deel vloeien de winsten
dus voort uit het feit dat de verzekerden te hoge premies betalen en het is dan ook billijk dat zij
het teveel terugkrijgen.
Dat is volgens hem, en terecht, de belangrijkste reden om de verzekerden een deelneming in
de waargenomen winsten toe te kennen. Een tweede reden is de concurrentiesituatie van de
ondernemingen, die onder elkaar wedijveren en daarbij het publiek willen inlichten over de
toegekende winstdelingen.
De winstdeling leidt voornamelijk tot een correctie van de eventuele positieve verschillen
a) tussen de tijdelijke financiële rendementen en de aan de wiskundige voorzieningen
toegekende technische rentevoet;
b) tussen de werkelijke mortaliteit en de door de sterftetafels bepaalde hypothetische
mortaliteit;
c) tussen de werkelijke kostenlast van de verzekeringsondernemingen en de
premietoeslagen (performant beheer).
De winstdeling kan dus drie verschillende oorsprongen hebben :
a) de winst van de belegging,
b) de winst van de mortaliteit,
c) de winst van het beheer.
Aangezien de winst van de onderneming altijd onzeker is, mag geen enkele winstdeling, op
welke wijze dan ook, worden gewaarborgd vóór de datum van de winstverdeling (art. 33, §2,
Reglement Leven 1992). Er zij aan herinnerd dat de technische rentevoet, de sterftetafel en
de gebruikte toeslagen voor de berekening van de premie, ongeacht de respectieve
ontwikkeling van de tijdelijke rendementen, de mortaliteit en de algemene kosten wel
gewaarborgd zijn voor de verzekeringsnemer en dit gedurende de hele duur van het
contract, hoe lang die ook moge zijn.
Het Reglement Leven maakt het onderscheid tussen de verdeling van de winst, dat is de
definitieve afstand, aan de overeenkomsten, van een deel van de winst van de onderneming,
en de toekenning van de winst, dat is de definitieve toekenning van een deel van de
verdeelde winst aan bepaalde overeenkomsten.
De basisregel (art. 33, §1) luidt dat de door de onderneming verdeelde winst aan de
categorieën van overeenkomsten in verhouding met hun bijdrage tot de beleggings-, sterfte
en beheerswinst en rekening houdend met hun tarifering moet worden toegekend.
Bovendien moet elke als winstdeling verdeelde som ten belope van minstens vier vijfden
(4/5) worden toegekend aan de overeenkomst uiterlijk op de verjaardag die volgt op het
boekjaar waarvan de resultaten de verdeling mogelijk hebben gemaakt (of op de vervaldag
van de overeenkomst indien die voor deze verjaardag valt) (art. 37, §1, Reglement Leven).

42
Van die tweede regel kan worden afgeweken, in het bijzonder omwille van de veiligheid van
de verrichtingen :
- ingeval uitzonderlijke winsten worden gerealiseerd;
- de controle-autoriteit kan zich verzetten tegen de toekenning van de reeds verdeelde
sommen, indien deze toekenning het financiële evenwicht van de onderneming in gevaar
dreigt te brengen;
- in de gevallen waar de verzekeraar een hogere technische rentevoet mag waarborgen
dan de technische referentievoet, of de beperkte sterfte- of overlevingskansen, onder de
voorwaarden die opgenomen zijn onder artikel 22, §3 en 4 van het Reglement Leven.
De toegekende winstdeling betreffende de verlopen jaren blijft in elk geval definitief
verworven voor de verzekerden.
De winstdeling kan worden toegekend in de vorm van een vermindering van de premie of in
de vorm van een verhoging van de verzekerde prestaties (meest voorkomend geval).
In dat tweede geval wordt de winst, toegekend en aldus aangewend, opgenomen in de
theoretische afkoopwaarde, als actuele inventariswaarde van de verhoging van de
prestaties. De berekening gebeurt volgens de grondslagen die worden gebruikt voor de
berekening van die theoretische afkoopwaarde (art. 38 van het Reglement Leven).
De verdeelde maar nog niet toegekende winst wordt toegewezen aan een technische
voorziening die winstdelingsfonds wordt genoemd (art. 39, Reglement Leven).
Die technische voorziening is overigens opgenomen, voor de activiteitengroep Leven, samen
met de wiskundige voorziening en de voorziening voor te betalen schaden, in artikel 11 van
het algemeen controlereglement, waarbij wordt gepreciseerd dat die betrekking heeft op de
winstdelingen, met inbegrip van de verdeelde, maar nog niet toegekende restorno’s. Iedere
toegekende winstdeling wordt afgehouden op het winstdelingsfonds van de vorige boekjaren.
Er zij opgemerkt dat ook de derde Europese richtlijn van 1992 (“enige vergunning”) zich, nog
steeds vanuit een prudentieel oogpunt, haar aandacht richt op de overeenkomsten met
winstdelingen.
In dit opzicht bepaalt zij dat (artikel 18 betreffende de technische voorzieningen) :
- in de berekening ervan rekening moet worden gehouden met de winstdelingen waarop
de verzekerden reeds collectief (=verdeling) dan wel individueel (=toekenning) recht
hebben, ongeacht of die winstdelingen verkregen, bestemd of toegekend zijn;
- wat de overeenkomsten met winstdeling betreft, de methode voor berekening van de
technische voorzieningen impliciet of expliciet rekening mag houden met toekomstige
winstdelingen van welke aard dan ook, en wel op een wijze die consistent is met de
andere hypothesen inzake toekomstige ontwikkelingen en met de huidige
winstdelingsmethode;
- de methode van waardering van dien aard moet zijn dat de winstdeling gedurende de
looptijd van de overeenkomst op een redelijke wijze wordt vrijgemaakt;
- de verzekeringsonderneming de grondslagen en methodes die worden gehanteerd voor
de berekening van de technische voorzieningen, met inbegrip van de voorzieningen voor
winstdeling, ter beschikking van het publiek moet stellen.

,1)250$7,( $$1 '( 9(5%58,.(56
43
Op het vlak van de informatie aan de verbruikers moet worden opgemerkt dat het Reglement
Leven van 1992 in de lijn ligt van dat van 1985, dat reeds een belangrijke stap had gezet in
de richting van een grotere transparantie en eerlijke handelspraktijken.
Zo is er wat betreft de projecties van winstdelingen die meegedeeld worden in de
documenten voor het publiek en de tussenpersonen geen sprake meer van minimum- en
maximumniveaus voor de winstdelingen. De verzekeringsondernemingen moeten op een
duidelijke en nauwkeurige manier vermelden dat de winstprojecties per producttype niet
gewaarborgd zijn en dat die bedragen in de tijd kunnen variëren afhankelijk van de
economische conjunctuur en de resultaten van de onderneming. Indien zij bovendien
gebruik maakt van verschillende projecties, moeten deze zodanig worden voorgesteld dat de
ene niet waarschijnlijker lijkt dan de andere. Het Reglement Leven van 1992 (art. 18)
bepaalt dat de verzekeringspolis moet vermelden in welke mate de overeenkomst recht geeft
op een winstdeling.
De verzekeraar moet de verzekeringsnemer ook meedelen op welke elementen (vb. kapitaal
bij overlijden of wiskundige voorziening bij leven) de winstdelingsvoeten van toepassing zijn
die hem ter kennis worden gesteld. Wanneer die winstdelingsvoeten worden toegepast op
gedeelten van de theoretische afkoopwaarde, deelt de onderneming eveneens de
overeenkomstige winstdelingsvoet mee die van toepassing is op de volledige theoretische
afkoopwaarde.
Het koninklijk besluit van 30 april 1999 heeft die bepaling aangevuld en verplicht de
verzekeringsonderneming ertoe om de verzekeringsnemer jaarlijks het bedrag van de
verhoging van de verzekerde prestaties als gevolg van de winstdeling mee te delen. Zij
moet terzelfder tijd jaarlijks aan de verzekeringsnemer de voorwaarden meedelen waaraan
de overeenkomst dient te voldoen om de winstdeling tijdens het volgende boekjaar te
kunnen genieten.
Daarnaast heeft de verzekeringsonderneming ook verplichtingen ten aanzien van de
controle-autoriteit. Zo moet zij deze jaarlijks, samen met de technische en statistische
elementen voor de controle van de rendabiliteit, het winstdelingsplan meedelen dat zij zich
voorneemt te gebruiken. Dat plan moet het volgende bevatten :
a) het geheel van de gerealiseerde winst, uitgesplitst volgens de oorsprong van de winst;
b) het totale te verdelen bedrag, evenals de wijze van verdeling en toekenning aan de
overeenkomsten.
Behoudens afwijking toegestaan door de CDV mag de onderneming ten slotte geen enkele
winstdeling toekennen die de inbreng zou noodzaken van geldmiddelen die vreemd zijn aan
de levensverzekeringsverrichtingen (art. 36, Reglement Leven).
Het gaat hier met name om het Europese fundamentele beginsel van het gescheiden beheer
van de verzekeringsactiviteiten leven en niet-leven. Artikel 14 van de eerste richtlijn Leven
(vrijheid van vestiging) van 1979 preciseert dat dit gescheiden beheer zodanig moet zijn
opgezet dat die werkzaamheden gescheiden zijn, onder meer opdat de respectieve
belangen van de verzekerden leven en niet-leven niet worden geschaad, en met name de
winsten uit de levensverzekering aan degenen die een levensverzekering hebben gesloten
ten goede komen alsof de onderneming uitsluitend de levensverzekering beoefent.

44
,1'(;(5,1* (1 +(5:$$5'(5,1* 9$1 '( /(9(169(5=(.(5,1*6
29(5((1.2067(1
We vullen dit overzicht over de winstdelingen aan met enkele beschouwingen over de
indexering van de levensverzekeringsovereenkomsten en de herwaardering ervan.
In het vorige hoofdstuk hebben we gezien dat de wiskundige voorziening een spaartegoed is
van de verzekeringsnemer bij de verzekeringsonderneming.
Zoals professor C. Jaumain (op.cit.) onderstreept, moet, voor de indexering van een
levensverzekeringsovereenkomst, de voorziening en niet de verzekerde prestaties worden
geïndexeerd om de indexering van een levensverzekering tot stand te brengen. Rekening
houdende met de gewaarborgde technische interest op de wiskundige voorziening zal dat
het geval zijn wanneer :
technische interest + winstdeling = indexcijfer der consumptieprijzen.
De aanpassing van de verzekerde voordelen is niettemin evenzeer een zorg van de
verzekeringsnemers als van de verzekeraars, vooral in een periode van vrij hoge inflatie (ongeveer
10 % of hoger, zoals tijdens de jaren ’70 en ’80).
De perequatieclausule is dan de oplossing.
Ze biedt de verzekerden de mogelijkheid om de waarborgen van hun overeenkomst regelmatig aan
te passen aan de ontwikkeling van de kosten van levensonderhoud. Het belang van de formule
bestaat er met name in dat de verhoging van het gewaarborgd kapitaal bij overlijden niet
onderworpen is aan de medische controle en dat de verzekerde deze dus kan verkrijgen, ongeacht
de ontwikkeling van zijn gezondheidstoestand, van de ene vervaldatum op de andere. De figuur
hieronder herinnert echter aan het principe van de gelijkheid van de verbintenissen : aangezien de
voorziening blijft wat ze is, blijkt hieruit dat, hoe ouder de overeenkomst, hoe kleiner de basis
waarop de financiering van de toekomstige voordelen rust en hoe groter de relatieve
premieverhoging.
Zoals uit de gearceerde delen van de figuur blijkt, betekent dit onder meer dat met de
perequatieclausule, de stijging van de premies noodzakelijkerwijs meer dan evenredig is met de
stijging van de gewaarborgde prestaties.
Herwaarderingsclausule
De interestwinst die de verzekeraar heeft gerealiseerd op zijn beleggingen of althans een
deel van die winst kan aan de verzekeringsnemer worden toegekend in het kader van de
winstdeling via de herwaarderingsclausule.
Zij houdt voor de verzekeraar in dat de wiskundige voorziening van die interestwinst moet
worden verhoogd, alsook dienovereenkomstig de verzekerde voordelen. De fundamentele
vergelijking (wiskundige voorziening + toekomstige premies = toekomstige voordelen) toont
aan dat de twee gearceerde delen gelijk zijn (verhoging van de wiskundige voorziening en

45
verhoging van de toekomstige voordelen), wat bewijst dat de verzekerde prestaties in
mindere mate verhoogd worden dan de wiskundige voorziening.
Een variante van de herwaarderingsclausule combineert de winstdeling en een zekere vorm
van perequatie. De herwaardering bestaat erin een inspanning van de verzekeraar (stijging
van de wiskundige voorziening door de winstdeling) te combineren met een inspanning van
de verzekeringsnemer (verhoging van de toekomstige premies in dezelfde mate) om een
gelijkwaardige stijging van de waarborgen te verkrijgen (zie figuur hieronder). Die
herwaarderingsclausule vermijdt voor de verzekeringsnemer dat de relatieve verhoging van
zijn premies groter is dan het stijgingspercentage van zijn waarborgen. In verband met de
verhoging van de verzekerde kapitalen is zij daarentegen beperkt tot de mogelijkheden van
de verzekeraar op het vlak van de winstdeling. Ze voorkomt dus niet noodzakelijk een
monetaire depreciatie, met andere woorden de ontwikkeling van het indexcijfer der
consumptieprijzen.
29(5((1.2067(1 9(5%21'(1 0(7 ((1 %(856,1'(;
In een belangrijke Mededeling D 198 van 14 mei 2001 herinnert de CDV eraan dat een
levensverzekering van tak 21 (dus niet verbonden met een beleggingsfonds) waarbij er naast
de terugbetaling van de koopsom opgerent aan een vaste rentevoet, een garantie is van een
rendement gelijk aan de groei van een beursindex, niet in overeenstemming is met :
- enerzijds artikel 22 van het reglement Leven, dat een maximale technische rentevoet
oplegt (cf. Hfdst. II betreffende de technische tariferingsgrondslagen) en
- anderzijds artikel 33 van dat Reglement, dat verbiedt om winstdelingen te waarborgen.
Een dergelijke overeenkomst zou immers toekomstige winstdelingen waarborgen die gelijk
zouden zijn aan het positief verschil tussen het rendement dat de beursindex genereert en
de maximaal gewaarborgde rentevoet. Die is dan ook onwettig.

46
+22)'678. 9 '( /(9(169(5=(.(5,1*629(5((1.2067
%(*5,3 (1 &2175$&76/8,7,1*
'( 29(5((1.2067 $/*(0((1
*UHQ]HQ YDQ GH OHYHQVYHU]HNHULQJVRYHUHHQNRPVW
Is de levensverzekering een kanscontract ? Zo stelt het Tijdschrift voor Verzekeringen (nr.
340, 2002-3, blz. 552), onder de pen van Cl. Devoet, de hamvraag met betrekking tot de
grenzen van de levensverzekering met haar producten nauw verwant aan de
kapitalisatieproducten en die door sommige belastingcontroleurs of sommige gerechten
zetelend in fiscale zaken gesteld wordt (zie Rechtbank van eerste aanleg te Brugge 15 januari
en 20 maart 2002, zelfde boekdeel van het Tijdschrift, blz. 678).
Dezelfde problematiek werd ook aangekaart tijdens de studiedag van 14 december 2001
betreffende de juridische aspecten van het bankverzekeren onder auspiciën van de Vakgroep
economisch recht VUB (Kluwer 2002). De auteurs, L. Cornelis en J. Delvoie, beide advocaten
te Brussel, schrijven (p. 300 en volgende) hoofdstuk III (contractuele aspecten verbonden aan
het bankverzekeren) van Sectie IV (positie van de cliënt ter attentie van dit economisch
verschijnsel), dat de economische vaststellingen in verband met de nieuwe producten leven
gepaard gaan met de bewering, vooral vanuit de verzekeringssector zelf, dat er formeeljuridisch
geen probleem met betrekking tot die producten bestaat : de juridische armatuur van
de verzekeringsovereenkomst wordt namelijk gebruikt en de rechtsgevolgen, die aan de
kwalificatie als verzekeringsovereenkomst zijn verbonden, worden aldus bereikt. Deze
benadering is, volgens hen, echter niet zonder gevaren.
De betrokken producten zijn, om Devoet aan te halen, “sommige vormen van
verzekeringsovereenkomsten waarvan de bijzonderheid hierin bestaat dat zij tegelijkertijd een
kapitaal-leven op het einde van het contract en, voor deze datum, een kapitaal-overlijden
aanbieden dat de evolutie van de wiskundige reserve nauw volgt, dat wil zeggen. de
kapitalisatie van de gestorte premies, onder aftrek van de risicopremies en de kosten”.
Dergelijke producten worden inderdaad door hun critici gelijkgesteld met zuivere financiële
beleggingsverrichtingen en zodoende, zoals vermelde auteur het schrijft, eigenen ze zich
onrechtmatig hun levensverzekeringskwalificatie toe, bij zogenaamd gebrek aan aleatoir
karakter dat het traditionele kenmerk is van een verzekeringsovereenkomst (zie art. 1964
Burgerlijk Wetboek).
De problematiek werd reeds grondig aangesneden door het colloquium van 3 december 1999
door het D.E.S. verzekeringsrecht en –economie van de UCL aan de nieuwe levensverzekeringsproducten
besteed, met uitzicht op het burgerlijke en het fiscale recht. Onder de
tussenkomende vakmensen, stelde professor C. Jaumain (zie hoofdstuk III van huidig boek)
de vraag als volgt : dient de levensverzekering gediskwalificeerd te worden met betrekking tot
de verzekering uitgesteld kapitaal met terugbetaling van de wiskundige reserve ? (zie ook Liber
Amicorum R. Van Gompel met de bijdrage van dezelfde auteur, E. Story-Scientia, p. 295).
Professor Jaumain antwoordde, na zijn actuariële bewijs, dat deze combinatie wel degelijk een
levensverzekering is, daar die bij uitstek het middel is om aan de levensverzekeraars toe te
laten hun rol te spelen in het spaarbeheer, volgens hun roeping, en zo de gebreken van de
gemengde verzekering te verhelpen.

47
In hoofdstuk I, § 3 van huidig boek, hebben wij aan de definitie herinnerd van de
levensverzekering volgens J. Winter : hij maakt deze duidelijker door te onderstrepen dat het
overlijden en de overleving de enige twee gebeurtenissen zijn waarvan de financiële gevolgen
door deze verzekering ten laste worden genomen en door te melden dat indien beide
gebeurtenissen elkaar per definitie uitsluiten, zij toch uitstekend aanvullend zijn.
Artikel 97 van de wet van 1992 op de verzekeringsovereenkomst weerspiegelt datzelfde begrip
door te bedingen dat het hoofdstuk betreffende de levensverzekeringsovereenkomsten van
toepassing is op alle persoonsverzekeringen waarbij het zich voordoen van het verzekerde
voorval alleen afhankelijk is van de menselijke levensduur, daar overlijden en overleving de
twee aanvullende facetten daarvan uitmaken. Van zijn kant neemt het Reglement leven van
1992 dezelfde formulering over (art. 2a), terwijl definitie nr. 33 van de verzekeringsverrichting
(bijlage 2 tot dit KB) de vaste verrichting in tegenstelling kenmerkt als de verrichting waarbij de
relatie tussen de premies en de prestaties afhangt van actuariële technische grondslagen, met
uitzondering van elke voorvalswet van eender welke verzekerbare gebeurtenis (de voorvalswet
wordt als de waarschijnlijkswet beschouwd van het zich voordoen van de verzekerde
gebeurtenis). Als men het geval van de uitgestelde kapitaalsverzekering opnieuw in
aanmerking neemt, gaat het technisch (cfr. J. Adam “Inleiding tot de wiskundige theorie der
verzekeringen”, p. 91, Centrum voor Informatie in Assuranties van de BVVO, 1976) om een
verzekering die aan een persoon die x jaren oud is bij de onderschrijving van het contract, de
betaling van een kapitaal c over n jaren waarborgt, alleen indien deze persoon op leeftijd x + n
nog in leven is. Het risico x komt dan voor als een discontinue aleatoire veranderlijke die twee
waarden kan aannemen:
ofwel x = c met levenskans npx
ofwel x = o met sterftekans nqx
Het gaat dus wel om een spaarverrichting die van de menselijke levensduur afhangt maar,
omdat de uitgestelde kapitaalsverzekering een echte weddenschap op het leven van de
verzekerde uitmaakt (x = c of o), hebben de levensverzekeraars een aanvullende verzekering
voorgesteld, tegenverzekering genoemd, die erin bestaat de gestorte premies bij overlijden
terug te betalen. Deze tegenverzekering is een tijdelijke overlijdensverzekering die betrekkelijk
goedkoop is.
Hieruit vloeit voort dat per slot van rekening de uitgestelde kapitaalsverzekering met
tegenverzekering van de wiskundige reserve een gemengde combinatie vormt die, gans gelijk
een gemengde levensverzekering 10/x, een risicopremie en een wiskundige reserve bevat.
Nu zal niemand ontkennen dat er een technische onzekerheid bestaat in dergelijke gemengde
combinatie.
In mei 1998 heeft de CDV art. 1/A van de wet dd. 1992 (definitie van de
verzekeringsovereenkomst) ontleed door het toe te passen op de uitgestelde
kapitaalsverzekering met terugbetaling van de reserve en heeft beschouwd dat alle drie
elementen vereist om met een verzekering te maken te hebben, aanwezig zijn :
- een premie,
- een prestatie die contractueel bedongen wordt in geval van leven of van overlijden,
- een bepaald onzeker element en een voorafgaand belang bij het zich niet voordoen van het
risico (art. 48 van de wet verzekeringsovereenkomst) daar de uitkering van de verzekeraar
afhangt van het overleven of het overlijden van het verzekerde hoofd.
Indien één van die gebeurtenissen zich voordoet, doet de verzekeraar een uitkering en de
overeenkomst loopt ten einde.

48
Daarentegen, in een louter spaarcontract op termijn is de financiële prestatie helemaal niet
afhankelijk van de overleving of het overlijden van de spaarder.
Zoals wij, zijn de Nederlanders met het probleem der grenzen tussen zuiver spaarwezen en
levensverzekering geconfronteerd geweest. In Nederland definieert de Wet toezicht verzekeringsbedrijf
(WTV) de levensverzekeringsovereenkomst als een overeenkomst van
verzekeringen tot het doen van geldelijke uitkeringen in verband met het leven of de dood van
de mens.
De toezichtsoverheid, de Verzekeringskamer, heeft zo, begin van de jaren ’90, de grenzen
aangelegd tussen, enerzijds, de spaarovereenkomst en, anderzijds, de levensverzekering en
heeft dit, in onze ogen, met wat succes gedaan. Lees maar !
Spaarovereenkomst : een spaarder stort gedurende een aantal jaren aan het begin van elk
jaar bij een spaarbank een vast bedrag. Daartegenover verplicht de bank zich bij overlijden
vóór afloop van de overeenkomst dan wel op de overeengekomen einddatum de gespaarde
bedragen verhoogd met rente uit te keren.
Hoewel er nu sprake is van een uitkering op het moment van overlijden en/of bij in leven zijn
op de einddatum, kan zo’n overeenkomst niet als levensverzekering worden beschouwd. De
bank loopt geen risico in verband met het overlijden of in leven zijn van de spaarder maar
beperkt zich tot het uitkeren van de opgerente gespaarde bedragen. De spaarder heeft
evenmin kans op voordeel of nadeel in verband met levens- of sterftekansen ; hij krijgt terug
wat hij heeft gespaard, verhoogd met rente.
Een levensverzekering verschilt van zo’n spaarovereenkomst in het feit dat de
verzekeringsnemer zich van een bepaalde financiële dekking wil verzekeren voor het geval hij
overlijdt of op een zeker tijdstip in leven is. Dat is te vergelijken met bijvoorbeeld een
brandverzekering : uitkering van een bedrag in geval van brand om het verzekerde pand te
herstellen of te herbouwen. De uitkering is groter dan de betaalde premies (zowel bij een
levensverzekering als bij een brandpolis) en er is dus een kans op financieel voordeel voor de
verzekeringsnemer. De verzekeraar brengt dat op, uit de premies van de verzekeringsnemers
aan wie hij geen uitkering hoeft te doen. Dat principe van een kans op voordeel is tot
uitdrukking gebracht in het feit dat de verzekeringsnemer hetzij bij overlijden, hetzij bij leven
meer ontvangt dan de door hem gestorte en opgerente premies. Daarbij worden de actuariële
nettopremies gehanteerd, d.w.z. zonder opslagen voor kosten, winstdeling, en dergelijke.
In zijn mededeling D. 198 van 14 mei 2001 heeft de CDV zich duidelijk uitgesproken in
verband met de verzekeringsovereekomsten uitgesteld kapitaal met terugbetaling van de
reserve in geval van overlijden : ze zijn wel levensverzekeringsverrichtingen die onder tak 21
ressorteren.
De voornaamste reden hiervoor is dat ze bij overlijden van de verzekerde in een prestatie
voorzien, waarvan de betaling een einde maakt aan de verrichting. Bij
kapitalisatieverrichtingen is dit niet het geval.
Nochtans stelde de CDV vast dat er verzekeringsondernemingen zijn die overeenkomsten op
de markt brengen waarbij de begunstigde – die geen partij is aan het contract – in geval van
overlijden van de verzekerde de keuze heeft tussen de onmiddellijke uitkering van het kapitaaloverlijden
(de reserve van de overeenkomst) en de voortzetting van de overeenkomst tot op de
eindvervaldag, zodat hij kan genieten van de oorspronkelijk vastgestelde voordelen. Doordat
aan de begunstigde deze mogelijkheid geboden wordt, kan dit type van overeenkomst volgens
de Controledienst niet meer als een levensverzekeringsovereenkomst beschouwd worden.

49
Het spreekt vanzelf dat niets de begunstigde belet om het kapitaal overlijden terug te storten
als een koopsom van een nieuwe levensverzekeringsovereenkomst waarvan hij de
verzekeringsnemer, en eventueel de verzekerde, is.
Het moet evenwel duidelijk tot uiting komen dat het een overeenkomst betreft die verschilt van
de eerste.
Mededeling D. 198 voegt eraan toe dat dezelfde redenering geldt voor de overeenkomsten van
tak 23.
We besluiten die uiteenzetting gewijd aan de kenmerken van de levensverzekeringsovereenkomst
met een uittreksel uit de conclusies van Cl. Devoet dat, laat ons hopen, een
eindelijke lijn zal trekken betreffende het valse debat over de diskwalificatie van sommige
levensverzekeringscontracten (vertaling) : “De verzekeringsovereenkomst, en in het bijzonder
de levensverzekeringsovereenkomst, bezit principieel een aleatoir (of stochastisch) karakter,
wat verantwoordt dat hij aangehaald wordt als een voorbeeld der kansovereenkomsten in de
bepaalde titel van het Burgerlijk Wetboek.
In tegenstelling, niets in de moderne rechtsleer vereist dat de verzekeringsovereenkomst, die
vanzelfsprekend een kansgebeurtenis veronderstelt, van aard een kansovereenkomst zou zijn.
Dit zou toelaten het karakter van verzekeringsovereenkomst toe te kennen aan verrichtingen
zoals de levenslange verzekering en de levensverzekeringen aan beleggingsfondsen
gekoppeld” (waarvan sprake in hoofdstuk X).
De kansgebeurtenis is de voorvalswet, met andere worden de waarschijnlijkheidswet van het
zich voordoen van de verzekerde gebeurtenis.
'H ELM GH RYHUHHQNRPVW EHWURNNHQ SDUWLMHQ
De verzekeringsovereenkomst wordt gematerialiseerd door een document (met de algemene
en bijzondere voorwaarden) dat wordt opgesteld in zoveel originele en ondertekende
exemplaren als er partijen bij de overeenkomst betrokken zijn (verzekeringsnemer,
verzekeraar, soms medeverzekeraars, ...). Het impliceert verplichtingen voor beide partijen
(mededeling van het risico voor de verzekeringsnemer en betaling van de prestatie voor de
verzekeraar) en voorziet voor beiden in bepaalde voordelen (bescherming voor de
begunstigde en premies voor de verzekeraar).
In de levensverzekering kunnen vier personen bij de overeenkomst betrokken zijn:
Namelijk:
• de verzekeringsnemer of de natuurlijke persoon of rechtspersoon die de overeenkomst
sluit;
• de verzekerde of de persoon op wiens leven (of “hoofd”) het risico berust;
• de begunstigde(n) of de persoon (personen) aan wie de verzekeraar de prestatie zal
moeten uitbetalen wanneer de in de overeenkomst bepaalde gebeurtenis zich voordoet
en dit krachtens een beding ten behoeve van een derde;
• de verzekeraar, die de last van het risico draagt tegen betaling van een premie.
Vaak zijn verzekeringsnemer, verzekerde en begunstigde één persoon, maar het kan
evengoed om twee of drie verschillende personen gaan.

Men mag “verzekering voor rekening” dan ook niet verwarren met “begunstiging”.
50
In de verzekering voor rekening sluit iemand persoonlijk een verzekeringsovereenkomst
waarbij hij definitief eigen verplichtingen op zich neemt maar om het verzekeringsbelang van
een derde (de begunstigde) te dekken. Die derde is de werkelijke verzekerde aan wie bij
schadegeval het door de verzekeraar verschuldigde kapitaal toekomt :
• een bedrijfsleider die een groepsverzekeringsovereenkomst voor zijn personeel sluit.
In geval van begunstiging ontstaat ten voordele van een persoon, de begunstigde, een eigen
en rechtstreeks recht ten opzichte van de verzekeraar bij het overlijden van de
verzekeringsnemer of de verzekerde :
• de heer X sluit een levensverzekering op zijn eigen hoofd maar ten gunste van zijn
echtgenote.
'( 72767$1'.20,1* 9$1 '( 29(5((1.2067
'HILQLWLH
De wet van 25 juni 1992 geeft van de verzekeringsovereenkomst de volgende
begripsbepaling:
“Een overeenkomst, waarbij een partij, de verzekeraar, zich er tegen betaling van een vaste of
veranderlijke premie tegenover een andere partij, de verzekeringsnemer, toe verbindt een in
de overeenkomst bepaalde prestatie te leveren in het geval zich een onzekere gebeurtenis
voordoet waarbij, naargelang van het geval, de verzekerde of de begunstigde belang heeft dat
die zich niet voordoet”.
Inzake levensverzekering vergt deze definitie enige commentaar :
• enerzijds heeft de onzekerheid geen betrekking op het zich voordoen van de gebeurtenis
maar op het ogenblik waarop de gebeurtenis plaatsheeft;
• anderzijds kan de onzekere gebeurtenis, naar gelang van het geval, gelukkig of
ongelukkig zijn;
• en tenslotte is de onzekere gebeurtenis waarvan de begunstigde belang heeft dat die
zich niet voordoet, het overlijden van de verzekerde in geval van verzekering bij
overlijden, en het verlies van inkomen op de pensioengerechtigde leeftijd in geval van
verzekering bij leven.
*HOGLJKHLGVYRRUZDDUGHQ
Om geldig te zijn, moet de levensverzekeringsovereenkomst voldoen aan de bepalingen van
de wet van 25 juni 1992 en van het Reglement Leven, maar ook en vooral aan de
geldigheidsvoorwaarden waarin het Burgerlijk Wetboek voorziet.

Namelijk:
$ 'H WRHVWHPPLQJ
51
De verzekeringsovereenkomst is een consensueel contract (ze veronderstelt m.a.w. de
toestemming van elke contracterende partij) zonder evenwel een plechtig contract te zijn (ze
veronderstelt niet dat er bepaalde formaliteiten nageleefd worden om geldig gevormd te zijn -
behoudens de vereiste van een geschrift als bewijsmiddel).
Om geldig te zijn, moet er wederzijdse toestemming bestaan over alle elementen van de
overeenkomst en bovendien is het ogenblik van die wilsovereenstemming van
doorslaggevend belang voor de totstandkoming van de overeenkomst (cf. infra).
De overeenkomst zal dikwijls pas uitwerking hebben wanneer de eerste premie is betaald.
Bovendien is welke overeenkomst ook, inzake burgerlijk recht, vernietigbaar wanneer de
toestemming van een van de contractanten aangetast is door een wilsgebrek, meer
bepaald door bedrog of dwaling.
Vanuit het standpunt van de verzekeraar is het duidelijk dat de enige wilsgebreken bestaan
in ofwel de dwaling, d.w.z. de vergissing (de verzekeraar heeft zich vergist omdat de
verzekeringsnemer te goeder trouw verzuimd heeft de juiste gegevens over het risico mee
te delen) ofwel het bedrog (de verzekeraar heeft zich vergist omdat de verzekeringsnemer
opzettelijk bepaalde gegevens verzwegen heeft die van die aard zijn dat ze het risico
verzwaren).
Vanuit het standpunt van de verzekeringsnemer komt het zelden voor dat er sprake is van
een wilsgebrek, gezien de strikte reglementering waaraan de verzekeraars tegenwoordig
onderworpen zijn.
Wat de verzekering betreft, is de verzekeringsnemer echter verplicht, bij het sluiten van
de overeenkomst, alle hem bekende omstandigheden nauwkeurig mee te delen
(bijvoorbeeld d.m.v. het verzekeringsvoorstel) die voor de verzekeraar gegevens zijn voor
de beoordeling van het risico door de verzekeraar.
In geval van verzwijging of onjuiste mededeling van gegevens over het risico maakt de wet
van 25 juni 1992 een onderscheid tussen opzettelijke verzwijging of opzettelijke
onjuiste mededeling (bedrog - dat de nietigheid van de overeenkomst tot gevolg heeft) en
onopzettelijke verzwijging of onopzettelijke onjuiste mededeling (dwaling - die de
wijziging van de overeenkomst meebrengt).
Er zij op gewezen dat de wet van 25 juni 1992 de klassieke jurisprudentiële oplossingen
overgenomen heeft wat betreft:
• de dwaling omtrent de leeftijd van de verzekerde, die volgens artikel 100 beschouwd
wordt als een gewone materiële vergissing waardoor het mogelijk is de prestaties van
elke partij te vermeerderen of te verminderen in verhouding tot de werkelijke leeftijd die
in acht had moeten worden genomen;
• de mogelijkheid voor de verzekeraar om de overeenkomst onbetwistbaar te verklaren
(artikel 99 van de wet en artikel 8 van het Reglement Leven), ofwel om er bij voorbaat
van af te zien zich op het onopzettelijk verzwijgen of het onopzettelijk onjuist meedelen
van gegevens door de verzekeringsnemer of de verzekerde te beroepen na een termijn

52
van maximum één jaar na het sluiten van de overeenkomst (behalve voor de
aanvullende verzekeringen).
% 'H EHNZDDPKHLG YDQ GH SDUWLMHQ
De rechtsbekwaamheid is de bevoegdheid die de wet aan een natuurlijke persoon of een
rechtspersoon toekent om een rechtshandeling te plegen. De vraag naar de bekwaamheid
kan dus worden gesteld voor ieder van de bij de overeenkomst betrokken personen.
1. De bekwaamheid van de verzekeraar vloeit voort uit de toelating die de controle-autoriteit
hem verleend heeft om de tak te beoefenen alsook uit de naleving van de wetten op de
handelspraktijken.
2. Aangezien de verzekerde niet tussenkomt in de overeenkomst, zijn voor hem geen
bekwaamheidsvereisten gestipuleerd.
Wel is het zo dat de verzekering van het overlijden van kinderen die de leeftijd van 5 jaar
niet bereikt hebben, nietig is (artikel 96 van de wet van 25 juni 1992).
Die leeftijdsbeperking is echter niet van toepassing:
• op verzekeringen bij leven, zelfs met premierestitutie (terugbetaling van de premies in
geval van overlijden is geen overtreding van het wettelijk verbod);
• op verzekeringen bij overlijden waarvan de prestaties beperkt zijn tot de terugbetaling
van ziekte- en begrafeniskosten.
3. De bekwaamheid van de verzekeringsnemer veronderstelt enerzijds de bekwaamheid om
te beschikken en anderzijds de bekwaamheid om te contracteren.
In principe wordt het sluiten van een levensverzekeringsovereenkomst beschouwd als een
daad van beheer.
Het gaat immers ontegensprekelijk om een voorzorgs- en spaarverrichting die de
verzekeringsnemer niet bindt, aangezien de premies facultatief zijn.
Toch kan het als een daad van beschikking beschouwd worden :
• indien de premies niet in verhouding zijn tot de inkomsten van de verzekeringsnemer;
• indien de premies betaald worden in de vorm van een koopsom (eenmalige premie);
• bij verrichtingen zoals afkoop, reductie, voorschot, overdracht of inpandgeving van de
overeenkomst.
De levensverzekering en bepaalde onbekwame personen
Men dient een onderscheid te maken tussen :
1. de bekwaamheid om te contracteren
2. de bekwaamheid om te beschikken

'H EHNZDDPKHLG RP WH FRQWUDFWHUHQ
53
D 'H PLQGHUMDULJH GLH ]LFK RS KHW OHYHQ ZLO YHU]HNHUHQ PRHW YHUWHJHQZRRUGLJG
ZRUGHQ GRRU ]LMQ RXGHUV RI GRRU ]LMQ YRRJG. Een minderjarige kan alleen immers
slechts daden van beheer verrichten.
Opmerkingen
Mag de vertegenwoordiger van de minderjarige van zijn kant een levensverzekering op
naam van de minderjarige sluiten en de premies afnemen van het vermogen van die
minderjarige?
Mag de vertegenwoordiger van een minderjarige alleen een overlijdensverzekering
sluiten op het hoofd van die minderjarige en ten gunste van de erfopvolging van deze
laatste?
Het antwoord op die vragen is natuurlijk positief aangezien het telkens gaat om een
voorzorgsmaatregel en het verzekerde kapitaal in het vermogen van de minderjarige
blijft.
Bovendien:
• beperkt geen enkele wettelijke bepaling de bestemming door de wettige
vertegenwoordiger van de minderjarige van de inkomsten van deze laatste. Die
vertegenwoordiger heeft dus het volste recht ze te bestemmen voor verrichtingen
die ieder goed huisvader gunstig zouden lijken;
• zijn de premies in de levensverzekering niet alleen facultatief, maar de minderjarige
wordt ook eigenaar van het gevormde spaargeld. De verrichting leidt er dus niet toe
“het bestaan van het vermogen van de minderjarige aan te tasten”.
Het is echter mogelijk dat een minderjarige die over eigen beroepsinkomsten beschikt,
een levensverzekeringsovereenkomst wenst te sluiten om de premies fiscaal vrij te
stellen. Wat is nu het gebruik in de levensverzekering?
Wil een minderjarige een levensverzekeringsovereenkomst alleen sluiten, dan moet
doorgaans aan de volgende voorwaarden voldaan zijn:
• hij moet bijna meerderjarig zijn (anders zal men ervan uitgaan dat hij niet over het
nodige onderscheidingsvermogen beschikt - wat aan de beoordeling van de rechter
wordt overgelaten - en zal de daad derhalve nietig zijn);
• hij moet over voldoende inkomsten beschikken (meestal beroepsinkomsten, maar
het kunnen ook andere inkomsten zijn);
• de premies van de overeenkomst moeten periodiek zijn en in verhouding tot zijn
inkomsten staan;
• de begunstigden van de overeenkomst in geval van overlijden moeten de wettige
erfgenamen van de verzekeringsnemer zijn (bij het sluiten van de overeenkomst
moeten die erfgenamen echter verplicht de echtgenoot en de erfgenamen tot in de
tweede graad zijn).
In de praktijk zal de verzekeraar die zich tegen een eventuele vordering tot
nietigverklaring van de minderjarige wil vrijwaren, aan de wettige vertegenwoordiger
vragen dat hij zich ervoor sterk maakt dat de minderjarige de overeenkomst bekrachtigt
zodra hij meerderjarig wordt. Mocht de minderjarige, ondanks een dergelijke clausule
van borgstelling, bij zijn meerderjarigheid toch de nietigheid van de overeenkomst
eisen, dan kan de verzekeraar degene die zich heeft sterk gemaakt, om
schadevergoeding aanspreken wegens niet-naleving van zijn verbintenissen.

54
Er zij echter opgemerkt dat de handelingen van een minderjarige die alleen optreedt,
slechts betrekkelijk nietig zijn. De overeenkomst kan alleen op verzoek van de
minderjarige vernietigd worden wanneer hij meerderjarig is geworden en voor zover de
overeenkomst voor hem nadelig is geweest (de daad is vernietigbaar wegens
benadeling).
E :DW GH DQGHUH FDWHJRULHsQ YDQ RQEHNZDPH SHUVRQHQ EHWUHIW RQWKRXGHQ ZH KHW
YROJHQGH
• echtgenoten hebben ieder het recht om een levensverzekeringsovereenkomst
alleen te sluiten;
• gefailleerden behouden, wanneer zij failliet verklaard worden, de bevoegdheid van
beheer en beschikking over hun goederen met een persoonlijk karakter, zoals de
opbrengst van hun arbeid, het onderhoudsgeld dat hun uitbetaald wordt, pensioenen
en gelijkaardige inkomsten;
• blinden en personen die niet kunnen tekenen, worden voor het sluiten van een
levensverzekeringsovereenkomst vertegenwoordigd door een volmachthebber; die
volmacht moet authentiek zijn;
• privaatrechtelijke of publiekrechtelijke rechtspersonen treden altijd op door
tussenkomst van natuurlijke personen die daarvoor de verantwoordelijkheid hebben
gekregen;
• feitelijke verenigingen (bijv. jacht-, vis- en sportverenigingen), die zoals hun naam
het zegt geen rechtspersoonlijkheid bezitten, moeten om te contracteren alle leden
waaruit ze zijn samengesteld, laten optreden ofwel een mandataris aanwijzen;
• de bekwaamheid van een buitenlander die in België een levensverzekering wil
sluiten, blijft geregeld door de wet van het land van herkomst. Om die bekwaamheid
te beoordelen zal de verzekeraar zich dus moeten wenden tot de ambassade of het
consulaat in België van het land van zijn cliënt.
'H EHNZDDPKHLG RP WH EHVFKLNNHQ
De aanwijzing van een begunstigde in een levensverzekeringsovereenkomst is een
beding ten behoeve van een derde (of “derdenbeding”) en, indien ze gebeurt om niet,
een onrechtstreekse schenking.
Dit betekent dat een verzekeringsnemer het voordeel van zijn overeenkomst maar aan
een derde mag toekennen indien hij bekwaam is om te beschikken om niet.
We zullen hieronder alleen het geval van de echtgenoten en dat van de minderjarige
bekijken.
• Een minderjarige mag slechts om niet beschikken bij testament, op voorwaarde dat
hij minstens 16 jaar oud is en de schenking niet meer bedraagt dan de helft van de
goederen waarover hij als meerderjarige zou kunnen beschikken (art. 904 BW).
Om evenwel te voorkomen dat een minderjarige die een levensverzekering wil
sluiten om de premies fiscaal vrij te stellen, niet voor die vrijstelling in aanmerking
kan komen omdat hij geen begunstigde mag aanwijzen, neemt de Administratie van
de directe belastingen aan dat aan de voorwaarde voldaan is wanneer de
minderjarige de overeenkomst sluit ten gunste van zijn wettige erfgenamen.
• De echtgenoten kunnen over hun eigen goederen om niet beschikken op
voorwaarde dat de schenking de belangen van het gezin niet in gevaar brengt.

55
Geen van beide echtgenoten kan alleen om niet beschikken over de
gemeenschappelijke goederen, behalve als de schenking gedaan wordt ten gunste
van de langstlevende echtgenoot.
Indien de kinderen als begunstigden worden aangewezen, is het gevaar van
nietigverklaring vrij gering. Het is voor de andere echtgenoot immers moeilijk te
bewijzen dat de belangen van het gezin in gevaar zijn gebracht.
Dat gevaar wordt echter veel reëler indien de begunstiging wordt toegekend aan
kinderen uit een vorig huwelijk of aan sommige kinderen ten nadele van andere.
Om te voorkomen dat de overeenkomst in die gevallen nietig wordt verklaard en in
alle gevallen waarin de begunstiging wordt toegekend aan een derde, is het
verkieslijk dat de polis door beide echtgenoten wordt ondertekend.
Indien de aanwijzing onder bezwarende titel gebeurt (bijvoorbeeld om de
begunstigde een schuld terug te betalen), zal uit de aard van de schuld moeten
blijken of één van de echtgenoten de polis alleen moet ondertekenen dan wel beide
echtgenoten samen.
4. De bekwaamheid van de begunstigde, ten slotte, zal beoordeeld worden volgens zijn
bekwaamheid om aangewezen te worden of volgens zijn bekwaamheid om te verkrijgen om
niet.
& +HW YRRUZHUS
Zowel in het verzekeringsrecht als in het burgerlijk recht is een overeenkomst maar wettelijk
gevormd indien ze een bepaald voorwerp heeft als inhoud van de verbintenis (cf. art. 1108
BW).
Dat voorwerp, dat de partijen krachtens het principe van de vrije wil zelf bepalen, moet echter
geoorloofd zijn en mag niet in strijd zijn met de openbare orde en de goede zeden.
Ongeoorloofd is bijvoorbeeld de verzekering die als voorwerp het leven van een kind van
minder dan 5 jaar of de geboorte van een doodgeboren kind heeft.
' 'H RRU]DDN
Onder “oorzaak” worden de beslissende beweegredenen van de partijen bij het sluiten van de
overeenkomst verstaan.
In geval van conflict zullen die beweegredenen het de rechter mogelijk maken om te besluiten
of er in casu sprake is van dwaling omtrent de oorzaak, afwezigheid van oorzaak of
ongeoorloofde oorzaak. Al deze omstandigheden geven aanleiding tot de nietigheid van de
overeenkomst.
Toegepast op de levensverzekering is het begrip “oorzaak” vooral belangrijk in verband met de
begunstiging van derden.
Zo heeft de rechtspraak geoordeeld dat de bedingen om niet waarin een verzekeringsnemer
voorziet ten behoeve van zijn concubine met als doel (beslissende beweegreden)
buitenechtelijke betrekkingen te doen ontstaan, in stand te houden of te belonen, vernietigbaar
zijn omdat ze ongeoorloofd zijn wat hun oorzaak betreft.

( +HW EHODQJ YDQ GH YHU]HNHULQJ
56
Het begrip “belang” is precies de factor die de verzekering onderscheidt van het kansspel of de
weddenschap.
Het belang van de verzekering, dat in de teksten gesanctioneerd wordt door artikel 48
van de wet van 25 juni 1992, wordt beoordeeld uit het oogpunt van de begunstigde (die een
persoonlijk en geoorloofd belang moet hebben bij het zich niet voordoen van de verzekerde
gebeurtenis). Dat belang is echter voldoende aangetoond wanneer de verzekerde met de
overeenkomst heeft ingestemd.
Deze regel is vrij eenvoudig te begrijpen, maar verdient toch enige commentaar. Wat is
immers de aard van het belang dat iemand kan hebben bij het leven van een derde?
Er moet een onderscheid worden gemaakt tussen twee gevallen:
• de hypothese waarin de verzekeringsnemer een overeenkomst op zijn eigen hoofd sluit
(overeenkomst van verzekering bij leven of van verzekering bij overlijden);
• de hypothese waarin de verzekeringsnemer een overeenkomst sluit op het leven van
een derde.
Deze laatste hypothese werd lang als gevaarlijk beschouwd, omdat ze de
verzekeringsnemer of de begunstigde ertoe kon aanzetten de verdwijning van de
verzekerde te veroorzaken, maar wordt nu aanvaard.
Voorbeelden :
- een schuldeiser verzekert het leven van zijn schuldenaar om er zeker van te zijn dat hij
terugbetaald wordt als die schuldenaar overlijdt;
- een onderneming verzekert het leven van haar bedrijfsleider om zich te beveiligen tegen
de gevolgen van de vroegtijdige dood of het eventuele vertrek van deze laatste.
Het belang kan dus pecuniair zijn (bedrijfsleidersverzekering), maar ook moreel of affectief (de
verzekering die een grootvader op het leven van zijn zoon sluit ten gunste van zijn kleinzoon).
De polis die een industrieel gesloten heeft om het leven van zijn arbeidsters te verzekeren,
niet omdat hij belang heeft bij hun bestaan maar omdat hij er door een geldschieter toe
gebracht is levensverzekeringspolissen aan te gaan en gunstigere premievoorwaarden
heeft verkregen door jonge verzekerden te kiezen, is nietig.
(Handelsrechtbank, Brussel, 24 juli 1930, bevestigd door Hof van Beroep, Brussel, 14 april
1933, Bull. Ass. 1934, blz. 569).
Afwezigheid van belang wordt natuurlijk bestraft met absolute nietigheid.
Absolute nietigheid is, ter herinnering, niet vatbaar voor bekrachtiging, kan door elke betrokken
persoon worden ingeroepen en wordt verplicht aangevoerd door de rechter.
'H IDVHQ YDQ GH WRWVWDQGNRPLQJ YDQ GH RYHUHHQNRPVW
De fasen van de vorming van een levensverzekeringsovereenkomst kunnen als volgt worden
samengevat :
• het verkopen

• het verzekeringsvoorstel
• de eventuele medische formaliteiten
• de verzekeringspolis
$ +HW YHUNRSHQ
57
Zonder in bijzonderheden te treden, herinneren we eraan dat de technieken die worden
ontwikkeld om de verzekering te verkopen, variëren naargelang de mogelijke cliënteel behoort
tot een “koopmarkt” (bedrijven die bijvoorbeeld een groepsverzekering of een
bedrijfsleidersverzekering vragen) of een “verkoopmarkt” (particulieren die ervan overtuigd
moeten worden een levensverzekering aan te gaan die hen zal beschermen tegen
inkomensverlies na hun pensionering of die hun erfgenamen zal beschermen).
Welke techniek echter ook ontwikkeld wordt, wanneer de verzekeraar, rechtstreeks of door
toedoen van een tussenpersoon, folders of ontwerpen van verzekering bezorgt - met
vermelding van het premiebedrag en de waarborgen -, mogen daarin alleen ramingen inzake
winstdeelneming voorkomen indien verklaard wordt dat het om prognoses gaat die niet
gegarandeerd zijn en dat geen enkele van de voorgestelde hypothesen meer kans heeft dan
een andere om werkelijkheid te worden.
Bovendien kan de tussenpersoon soms een “aanbod” (ook wel “ontwerp” genoemd) opstellen
op grond van de inlichtingen die de kandidaat-verzekeringsnemer hem heeft meegedeeld,
zodat deze zijn budget kan opmaken of kan evalueren welk voordeel hij heeft bij het sluiten
van een levensverzekering.
Een dergelijke “verzekeringsofferte” is geenszins vergelijkbaar met een bestek. In dit stadium
van de onderhandelingen zijn immers niet alle gegevens noodzakelijkerwijs bekend en
daarenboven kan het sluiten van een overeenkomst soms afhankelijk zijn van de als gunstig
erkende uitslag van een, naar gelang van de kandidaat, min of meer grondig medisch
onderzoek.
% +HW YHU]HNHULQJVYRRUVWHO
D 'HILQLWLH
Artikel 1, L van de wet van 25 juni 1992 omschrijft het verzekeringsvoorstel als “een formulier
dat uitgaat van de verzekeraar en in te vullen door de verzekeringsnemer met het doel de
verzekeraar in te lichten over de aard van de verrichting en over de feiten en de
omstandigheden die voor hem gegevens zijn voor de beoordeling van het risico”.
E 7RWVWDQGNRPLQJ YDQ GH RYHUHHQNRPVW
Indien de overeenkomst gesloten is op basis van een verzekeringsvoorstel en de wet van 25
juni 1992 in dit opzicht niets bepaald heeft, zal er verwezen moeten worden naar het gemene
contractenrecht en de oude, zogenaamde “theorie van de informatie” volgens welke “een
overeenkomst pas gevormd is wanneer de aanbieder weet dat zijn aanbod aanvaard is door
degene aan wie het gedaan is”, om te weten op welke datum de overeenkomst gevormd is.
De verzekeraar kan echter van deze theorie afwijken en in de algemene voorwaarden van zijn
polis in een andere bepaling voorzien.

58
In ieder geval moet de polis de datum van totstandkoming en de datum van inwerkingtreding
van de overeenkomst vermelden.
F %HODQJ YDQ KHW YRRUVWHO
Het verzekeringsvoorstel :
• is facultatief (Reglement Leven en Vademecum van de controle-autoriteit);
• verplicht de partijen niet tot het sluiten van de overeenkomst;
• mag niet voorzien in het innen van een voorlopige premie;
• moet aanleiding geven tot het bezorgen, ter informatie, van een kopie ervan aan de
kandidaat-verzekeringsnemer.
Het verzekeringsvoorstel stelt de verzekeraar in staat zich een opinie te vormen over het risico
door middel van vragen betreffende:
• de verzekeringsnemer (om zijn rechtsbekwaamheid te controleren),
• de verzekerde (om het toepasselijke tarief en de verzekerbaarheid van het risico te
bepalen),
• de begunstigden (om de naleving van de voorwaarden inzake fiscaliteit te controleren),
• de verzekeringscombinatie (om de gekozen formule te preciseren),
• een gezondheidsverklaring (op erewoord).
G ,QKRXG
Zowel de wet van 25 juni 1992 als het Reglement Leven verplichten de verzekeraars
ertoe in het verzekeringsvoorstel een aantal vermeldingen op te nemen. Namelijk:
• het voorstel moet stipuleren dat het de partijen niet verbindt tot het sluiten van de
overeenkomst en dat er geen enkele voorlopige premie mag worden geëist (artikel 4 van
de wet van 25 juni 1992 - artikel 4 van het Reglement Leven);
• het voorstel moet meedelen dat de opzegging, de reductie en de afkoop doorgaans
nadelig is voor de verzekeringsnemer (artikel 4 van het Reglement Leven); in verband
hiermee, verwijzen wij echter naar de recente Europese rechtspraak, waarvan sprake in
hoofdstuk VII, § 1.5, informatie aan de verzekeringsnemer.
• het voorstel moet aangeven of de levensverzekering al dan niet een hypothecaire lening
dekt (artikel 4 van het Reglement Leven);
• het voorstel mag bepalen dat de kosten van het eventuele medisch onderzoek voor
rekening van de kandidaat-verzekeringsnemer zijn indien hij de overeenkomst niet sluit
of indien hij ze binnen 30 dagen na de inwerkingtreding ervan opzegt (artikel 5 van het
Reglement Leven);
• het voorstel moet vragen bevatten waardoor de verzekeraar in kennis kan worden
gesteld van het eventuele bestaan van een overname of een vervanging van een
overeenkomst (artikel 83 van het Reglement Leven).
Wanneer een verzekeringsovereenkomst wordt gesloten in verhouding tot de afkoop of
de reductie van een andere overeenkomst, is er sprake van vervanging indien de
verrichting bij dezelfde verzekeraar gebeurt en van overname indien de verrichting bij
een andere verzekeraar gebeurt.
De verzekeraar die door het voorstel kennis krijgt van een overname of van het
voornemen van een overname, moet aan de verzekeringsnemer een verwittiging richten

59
en er een ondertekende kopie van opvragen vóór het sluiten van de overeenkomst.
Doet de verzekeraar dit niet, dan mag de verzekeringsnemer de overeenkomst
opzeggen.
Bij overname mag de verzekeringsnemer de overeenkomst opzeggen binnen 2 jaar na
het sluiten ervan en de verzekeraar dient de betaalde premies terug te storten (onder
aftrek van de bedragen die werden verbruikt om het risico te dekken). Deze
opzegmogelijkheid geldt natuurlijk niet indien de verzekeringsnemer met de overname
heeft ingestemd.
Bij overname mag geen commissieloon aan de tussenpersoon worden toegekend.
Indien de verzekeraar de overname heeft uitgelokt, mag de verzekeringsnemer de
annulering van zijn overeenkomst vragen;
• het verzekeringsvoorstel moet vragen bevatten die de verzekeraar in staat stellen
verzwaarde risico’s te herkennen en een min of meer grondig medisch onderzoek te
eisen;
• de verzekeraar moet binnen 30 dagen na de ontvangst van het voorstel “reageren”,
anders moet hij een schadevergoeding betalen. Hij kan de verzekering afhankelijk
maken van medische formaliteiten of de verzekering weigeren, maar in elk geval volstaat
het dat hij een offerte doet.
& 'H PHGLVFKH IRUPDOLWHLWHQ
D 3ULQFLSH
Wanneer het verzekeringsvoorstel geen elementen geeft over de gezondheidstoestand van de
verzekerde, moet de verzekeraar aan wie gevraagd wordt dekking te verlenen bij overlijden, de
nodige informatie kunnen verkrijgen om de gezondheidstoestand van de verzekerde te
beoordelen.
Daartoe mag hij aan de verzekeringsnemer (of aan de verzekerde wanneer het niet om
dezelfde persoon gaat) vragen :
• ofwel een verklaring van goede gezondheid te tekenen,
• ofwel een medische vragenlijst in te vullen,
• ofwel zich aan een grondiger medisch onderzoek te onderwerpen op basis van de door
hem bepaalde criteria.
Opmerking
Wanneer de verzekerde en de verzekeringsnemer twee verschillende personen zijn, vormen
de verklaringen van de verzekerde één geheel met het verzekeringsvoorstel en onjuiste
verklaringen kunnen dan ook aan de verzekeringsnemer worden tegengeworpen.
De medische formaliteiten maken het mogelijk verzwaarde risico’s aan het licht te brengen en
ze (met of zonder premietoeslag) te aanvaarden of te weigeren.
E $QDO\VH
Deze materie wordt bij art. 95 van de wet op de verzekeringsovereenkomst geregeld, dat
betrekking heeft op medische informatie. De oorspronkelijke bepaling van 1992 stelde dat

60
de door de verzekerde gekozen arts deze laatste, die erom verzoekt, de geneeskundige
verklaringen afgeeft die voor het sluiten of het uitvoeren van de overeenkomst nodig zijn.
Bovendien stelde die ook dat het medische onderzoek, noodzakelijk voor het sluiten en het
uitvoeren van de overeenkomst, slechts kan steunen op de voorgeschiedenis van de huidige
gezondheidstoestand van de kandidaat-verzekerde en niet op technieken van genetisch
onderzoek die dienen om de toekomstige gezondheidstoestand te bepalen.
Zodoende bevestigde deze bepaling art. 5 van de wet (mededelingsplicht) dat in het algemeen
de mededeling verbiedt van genetische gegevens. Het doel hiervan was elke oneigenlijke
risicoselectie te voorkomen en de verzekeraar te verplichten de verzekerden in voldoende
ruime groepen te catalogeren, omdat hij anders systematische risico’s zou kunnen uitsluiten
die zouden afwijken van een steeds strengere gezondheidstandaard.
Door een zekere risicoselectie moet de verzekeraar de mate kunnen bepalen waarin de
verzekerde in een homogene groep individuen ingeschakeld is, maar verder gaan zou, volgens
de wetgever, in strijd zijn met het begrip “risicospreiding”, dat het doel is van elke
verzekeringsverrichting (cfr. Verzekeringscahier van de BVVO besteed aan de wetgeving over
de landverzekeringsovereenkomst, p. 54).
Tien jaar na de bekendmaking van de wet, beschouwt de wetgever door middel van de wet
van 22 augustus 2002 (St. van 26 september 2002 2 de editie) betreffende de rechten van de
patiënt, dat deze bepaling aan de arts een, wat de inhoud en de tijdsduur van de informatie
betreft, onbeperkte verplichting oplegt en dat de behandelende arts voortaan niet de
verplichting maar wel de mogelijkheid moet hebben om de verzekerde die erom verzoekt de
geneeskundige verklaringen af te leveren die voor het sluiten of het uitvoeren van de
verzekeringsovereenkomst nodig zijn. Van een weigering kan bij voorbeeld sprake zijn indien
de behandelende arts merkt dat er door de verzekeraar druk op de patiënt wordt uitgeoefend.
Volgens de verantwoording van het amendement, zal de verzekeraar in bepaalde gevallen dus
zelf een medisch onderzoek moeten laten uitvoeren.
Bovendien is er een beperking gesteld aan de informatie die kan worden verstrekt : de
verklaringen die kunnen worden afgeleverd beperken zich tot een beschrijving van de huidige
gezondheidstoestand.
Een tweede beperking wordt in de wet ingevoerd : de genoemde verklaringen mogen enkel
aan de adviserende arts van de verzekeraar worden meegedeeld. Deze laatste oordeelt welke
informatie aan de verzekeraar mag worden meegedeeld ; om ter beschikking te worden
gesteld moet deze toereikend, dienend en niet overmatig in functie van de doeleinden zijn en
kan enkel op de verzekerde betrekking hebben.
Tenslotte wordt aan art. 95 een laatste lid toegevoegd dat stelt dat, wanneer er geen risico
meer bestaat voor de verzekeraar, de adviserende arts de geneeskundige verklaringen, op
hun verzoek, terugbezorgt aan de verzekerde of, in geval van overlijden, aan zijn
rechthebbenden.
Deze wetsherziening heeft vanzelfsprekend ernstige vragen bij de BVVO opgeroepen (cfr.
Assurinfo nr. 26, dd. 15 augustus 2002) : rechten van de patiënt, strengere voorwaarden ten
nadele van verzekeraars en verzekerden !
De Beroepsvereniging stelt inderdaad vast dat de wijzigingen aan art. 95 aangebracht een
uitholling betekenen van deze bepaling die tot doel had dat de verzekeraar via de betrokken
persoon over de medische gegevens kon beschikken die noodzakelijk zijn om de
persoonsverzekeringsovereenkomsten te sluiten of uit te voeren.
Laat ons eraan herinneren dat het hier om een wetsbepaling – medische informatie – gaat die
van gemeenschappelijke toepassing is op al die verzekeringen en niet alleen op de
levensverzekeringen.

61
Hoe, bij voorbeeld, kan men immers het begin van een ziekte vaststellen indien de arts alleen de
huidige gezondheidstoestand van de verzekerde hoeft te beschrijven ?
Hoe kan men een correcte premie berekenen als men niet mag weten wanneer de aandoening
zich voorgedaan heeft ?
De geplande wet zal voor de verzekeraars extra praktische en administratieve beslommeringen
meebrengen.
Denk vooral aan de verplichting voor de verzekerde om de geneeskundige verklaringen aan de
adviserende arts van de verzekeraar te overhandigen, die de gegevens zal moeten filteren
alvorens ze aan de verzekeraar te bezorgen. Wat met de verplichting voor de verzekeraar om
de geneeskundige verklaringen terug te bezorgen wanneer hij geen risico meer loopt ? Een
dergelijke verplichting is moeilijk verenigbaar met de elektronische middelen voor dossierbeheer
en –archivering, waarin de originelen na een bepaalde termijn vernietigd worden.
Kortom, zal nieuw artikel 95 de activiteiten van de verzekeraars storen, die risico’s moeilijker
zullen kunnen inschatten.
Dat zal vooral gevolgen hebben om tegen redelijke voorwaarden een verzekering te vinden.
De arts met het medisch onderzoek belast, wordt door de verzekeringsnemer gekozen en
wordt door de verzekeraar vergoed tenzij deze laatste in het verzekeringsvoorstel gestipuleerd
heeft dat die kosten niet terugbetaald worden indien de kandidaat-verzekeringsnemer de
overeenkomst niet sluit of gebruik maakt van zijn recht om ze in te trekken (artikel 5 van het
Reglement Leven).
Het medische dossier wordt door de adviserende arts van de maatschappij beheerd, die het
risico beoordeelt op basis van zijn ervaring en de statistieken en die eventueel de
premietoeslag voor een verzwaard risico vaststelt.
F %HSDOLQJ YDQ GH PHGLVFKH IRUPDOLWHLWHQ
Op grond van het geslacht en de leeftijd van de verzekerde alsook van de gewaarborgde
kapitalen bepaalt de verzekeraar welke medische formaliteiten vervuld moeten worden.
Die medische formaliteiten worden echter alleen maar opgelegd voor overeenkomsten die in
een dekking bij overlijden voorzien.
De verzekeraar die medische formaliteiten zou eisen voor overeenkomsten die slechts het
overleven op de eindvervaldag dekken, zou immers aan een vorm van antiselectie doen,
aangezien de sterfte hem in dat geval eigenlijk goed zou uitkomen.
' 'H YHU]HNHULQJVSROLV
D 3ULQFLSH
De verzekeraar die kennis genomen heeft van de door de kandidaat-verzekeringsnemer
verstrekte inlichtingen en die aanvaardt het risico op zich te nemen, stelt dan een
verzekeringspolis op (noch aan order, noch aan toonder) op naam van de verzekeringsnemer
(artikel 94 van de wet op de landverzekeringsovereenkomst van 1992). Die polis is een echt
aanbod tot het afsluiten van de overeenkomst en verbindt de verzekeraar.

E ,QKRXG
62
De verzekeraar moet de verzekeringsnemer een polis bezorgen die de tekst van de algemene
en bijzondere voorwaarden bevat. “Die voorwaarden moeten in duidelijke en nauwkeurige
bewoordingen opgesteld worden. Ze mogen geen enkele clausule bevatten die een inbreuk
uitmaakt op de gelijkwaardigheid tussen de verbintenissen van de verzekeraar en die van de
verzekeringsnemer” (artikel 14 van het algemeen controlereglement, KB van 22 februari 1991 -
artikel 3 van het Reglement Leven).
Hoewel er geen model- of standaardovereenkomst bestaat voor de levensverzekering, moeten
de verzekeraars krachtens het Reglement Leven en de wet van 25 juni 1992 toch een aantal
verplichte clausules opnemen:
• mogelijkheid om de overeenkomst binnen 30 dagen na de inwerkingtreding ervan op te
zeggen,
• stelsel van de onbetwistbaarheid,
• facultatief karakter van de premie,
• tariferingsgrondslagen,
• datum van inwerkingtreding van de overeenkomst,
• gevolgen van de niet-betaling van de premie,
• regels betreffende de afkoop, de reductie of de omzetting.
Zoals elke andere verzekeringspolis, bestaat de levensverzekeringspolis uit twee delen:
• de algemene voorwaarden, die met name de krachtens de wet of het Reglement Leven
verplichte vermeldingen bevatten;
• de bijzondere voorwaarden, die de overeenkomst individualiseren.
De bijzondere voorwaarden mogen in geen geval de draagwijdte van de algemene
voorwaarden beperken, behalve voor een verzwaard risico dat bij het sluiten van de
overeenkomst bestond.
F 8LWZHUNLQJ YDQ GH RYHUHHQNRPVW
Volgens de theorie van de informatie komt de overeenkomst die gesloten is op basis van een
verzekeringsvoorstel, tot stand zodra de aanbieder er kennis van gekregen heeft dat zijn
aanbod aanvaard is door degene aan wie het gedaan werd.
Op dat ogenblik is de wilsovereenstemming tussen de partijen immers bereikt (de verzekeraar
kan echter voorzien in een andere datum, bijvoorbeeld de datum van ondertekening van het
voorstel).
Wat de levensverzekering betreft, bepaalt de wet van 25 juni 1992 dat, tenzij anders is
bedongen, de overeenkomst, zelfs als ze ondertekend (en dus gevormd) is, pas uitwerking
heeft op de dag dat de eerste premie wordt betaald (art. 103).
Die clausule is een technische voorzorgsmaatregel die tot doel heeft te voorkomen dat er in
geval van overlijden van de verzekerde die zijn premies nog niet betaald zou hebben,
discussie ontstaat over de vraag of de overeenkomst al dan niet wettelijk gevormd was.
Bovendien bepalen sommige overeenkomsten dat, indien het aanbod van de verzekeraar niet
binnen een vooraf gestelde termijn (bijv. 30 dagen) voor akkoord is teruggestuurd, de
overeenkomst als niet bestaande wordt beschouwd.

63
In de verzekeringsovereenkomst moeten vermeld staan:
• de datum van totstandkoming ervan (artikel 10 van de wet van 1992)
• de datum van inwerkingtreding ervan (artikel 9 van het Reglement Leven).
G +HUURHSLQJVUHFKW
Nadat de overeenkomst is gesloten, staat het Reglement Leven evenwel nog een
herroepingsrecht toe.
Namelijk: de mogelijkheid, alleen voor de verzekeringsnemer, wanneer de overeenkomst op
basis van een verzekeringsvoorstel gesloten is, om de overeenkomst op te zeggen binnen
dertig dagen (vijftien dagen als het gaat om een niet toegekende kredietaanvraag), te rekenen
vanaf de inwerkingtreding ervan.
( 'H YRRUDIJHWHNHQGH SROLVVHQ
Hoewel een individuele levensverzekering of een groepsverzekering meestal op basis van een
verzekeringsvoorstel wordt gesloten, kan bijvoorbeeld een pensioenspaarverzekering, een
bruidsschatsverzekering of een uitvaartverzekering heel eenvoudig door middel van
een voorafgetekende polis gesloten worden.
In dat geval komt de overeenkomst tot stand zodra de verzekeringsnemer de polis
ondertekend heeft en gaat de dekking in (tenzij anders is bedongen) de dag die volgt op de
ontvangst door de verzekeraar van de voorafgetekende polis of van de aanvraag.
Wanneer de overeenkomst op basis van een vooraf getekende polis gesloten is, geldt het
intrekkingsrecht bovendien zowel voor de verzekeraar als voor de verzekeringsnemer en wel
binnen een termijn van dertig dagen na ontvangst door de maatschappij van de
voorafgetekende polis (artikel 4 van de wet van 25 juni 1992).
Aangezien het voorstel facultatief is, kunnen in de levensverzekering voorafgetekende polissen
gebruikt worden, maar de Controledienst vestigt in zijn Vademecum niettemin de aandacht van
de ondernemingen op “de gevolgen die een misbruik van voorafgetekende polissen voor de
antiselectie kan hebben”.
+HW EHZLMV YDQ GH YHU]HNHULQJVRYHUHHQNRPVW
Artikel 10 van de wet van 25 juni 1992 definieert de principes van het bewijs inzake de
landverzekeringen :
“(...) ongeacht het bedrag van de verbintenissen [wordt] de verzekeringsovereenkomst
door geschrift bewezen. (...) Indien evenwel een begin van bewijs door geschrift wordt
geleverd, is het bewijs door getuigen of vermoedens toegelaten”.
Deze bepaling is van openbare orde en geldt dus voor iedereen. Elke clausule van de
algemene voorwaarden die hiermee in strijd zou zijn, is nietig.
Feitelijk wordt het bewijs van de verzekeringsovereenkomst meestal geleverd door het
overleggen van de verzekeringspolis, die de algemene en bijzondere voorwaarden van de

64
verzekeringsovereenkomst bevat en waaraan zo nodig de bijvoegsels toegevoegd worden, die
één geheel met de polis vormen.
Bovendien heeft de wet van 22 juli 1992 artikel 196 van de wet van 17 juni 1991 houdende
organisatie van de openbare kredietsector uitgebreid tot de particuliere kredietinstellingen en
tot de verzekeringsondernemingen. Dat artikel 196 bepaalt dat de fotografische, microfotografische,
magnetische, elektronische of optische afschriften die worden bewaard door
openbare kredietinstellingen (of door verzekeringsondernemingen) even bewijskrachtig zijn als
de originele stukken. Die bepaling is sinds 1 oktober 1992 van toepassing.
Er zij ook op gewezen dat artikel 1328 BW (dat de regels bepaalt volgens welke de datum van
een verzekeringsovereenkomst aan derden kan worden tegengeworpen) niet van toepassing
is op de verzekeringsovereenkomst of op de wijzigingen ervan (art. 10 van de wet van 1992).
Het bewijs van de datum van de overeenkomst kan nu dus met alle rechtsmiddelen geleverd
worden.
'H YHUMDULQJ
De bevrijdende verjaring is één van de wijzen waarop vermogensrechten tenietgaan als gevolg
van de niet-uitoefening door de drager ervan gedurende een zekere tijd.
Inzake verzekeringen voorziet artikel 34 van de wet van 1992, in afwijking van de regels van
het burgerlijk recht, in een verjaring van:
• 3 jaar voor elke rechtsvordering die voortvloeit uit de verzekeringsovereenkomst;
• 30 jaar, in de levensverzekering, voor wat betreft de rechtsvordering aangaande de
reserve die op de datum van opzegging of op de einddatum gevormd is door de betaalde
premies, onder aftrek van de verbruikte sommen.
De termijn begint te lopen:
• wat de rechtsvordering van de begunstigde betreft, vanaf de dag waarop deze tegelijk
kennis heeft van het bestaan van de overeenkomst, van zijn hoedanigheid van
begunstigde en van het voorval dat de verzekeringsprestaties opeisbaar doet worden;
• wat de rechtsvordering van de verzekeringsnemer betreft, vanaf de dag waarop hij
kennis heeft gekregen van het voorval dat tot de rechtsvordering aanleiding heeft
gegeven.
De verjaring kan echter worden gestuit door beslag, bevel tot betaling of dagvaarding
(conform de bepalingen van het Burgerlijk Wetboek), maar indien het schadegeval tijdig is
aangemeld, wordt de verjaring ook gestuit tot op het ogenblik dat de verzekeraar aan de
tegenpartij schriftelijk kennis heeft gegeven van zijn beslissing (conform de bepalingen van de
wet van 1992).
De verjaring kan worden geschorst wanneer de verzekerde, de begunstigde of de
benadeelde zich in de onmogelijkheid bevindt om binnen de voorgeschreven termijn op te
treden.
De verjaring wordt echter niet meer geschorst tegen minderjarigen.
Men kan vooraf geen afstand doen van de verjaring.
Alleen de schuldenaar kan zich op verjaring beroepen en niet de rechter die ambtshalve
optreedt.

65
+22)'678. 9, '( /(9(169(5=(.(5,1*629(5((1.2067
8,792(5,1* (1 8,7%(7$/,1*
'( 9(53/,&+7,1*(1 9$1 '( 3$57,-(1
9RRU GH YHU]HNHUDDU GH YHU]HNHULQJVSUHVWDWLH
$ 3ULQFLSH
Naast de informatieplicht die de verzekeraar tegenover de verzekeringsnemer heeft, is zijn
belangrijkste contractuele verplichting de uitkering van de gewaarborgde prestatie.
Wat de levensverzekering betreft, gelden meestal de volgende principes:
• de verzekeraar moet de gewaarborgde prestatie uitkeren
namelijk (volgens de gekozen combinatie of het gekozen product):
a) een pensioenkapitaal bij leven van de verzekerde op de in de overeenkomst
bepaalde vervaldag
b) een kapitaal-overlijden bij overlijden van de verzekeringsnemer in de
vastgestelde periode
• behalve
* wanneer het overlijden van de verzekerde veroorzaakt wordt door een
omstandigheid die van de dekking uitgesloten is
1. krachtens de wet van 1992,
2. krachtens het reglement Leven,
3. krachtens de algemene en/of bijzondere voorwaarden van de verzekeringspolis,
* wanneer de verzekeringsnemer niet alle contractueel bepaalde premies betaald
heeft.
% 'H ZHWWHOLMNH XLWVOXLWLQJHQ
9RRU DOOH YHU]HNHULQJVWDNNHQ JHPHHQVFKDSSHOLMNH EHSDOLQJHQ
D %HGURJ
In geen geval (niettegenstaande enig andersluidend beding) kan de verzekeraar verplicht
worden dekking te geven aan degene die het schadegeval opzettelijk heeft veroorzaakt.
De argumenten die deze uitsluiting rechtvaardigen, zijn:
• de uitschakeling van het kanselement (doordat het overlijden opzettelijk wordt
veroorzaakt)

66
• de strijdigheid met de openbare orde en de goede zeden.
E 2RUORJVULVLFR
Laat ons nochtans de aandacht vestigen op een mededeling van 14 mei 2001 van de CDV. die
o.a. te maken heeft met de uitsluiting voor het overlijden dat veroorzaakt is door een opzettelijk
feit door de verzekeringsnemer of de begunstigde gepleegd. Aangezien het om een uitgesloten
risico gaat, moet de verzekeraar het kapitaal-overlijden slechts uitbetalen ten belope van de
theoretische afkoopwaarde op de datum van het overlijden (verplichte melding in de
verzekeringspolis krachtens art. 12 § 2 Reglement Leven). Het is duidelijk dat de begunstigde,
die het overlijden van de verzekerde opzettelijk veroorzaakt heeft, geen aanspraak kan maken
op welke prestatie dan ook, maar de CDV is van oordeel dat het niet volledig uitbetalen van het
kapitaal-overlijden aan de andere begunstigden onredelijk is. De verzekeraar dekt immers de
zelfmoord van de verzekerde die zich na het jaar voordoet (zie hierna) alsook het overlijden dat
opzettelijk veroorzaakt is door ieder andere persoon dan de verzekeringsnemer of de
begunstigde. De CDV beveelt dan ook de verzekeraars aan af te zien van deze uitsluiting en
herinnert aan zijn vroegere wens dat de dekking die in de levensverzekeringsovereenkomsten
(behalve de aanvullende verzekeringen) geboden wordt, zo volledig mogelijk zou zijn.
Tenzij anders is bedongen, dekt de verzekeraar geen schade die veroorzaakt wordt door
oorlog of door gelijkaardige feiten en door burgeroorlog (art. 9 van de wet op de
landsverzekeringsovereenkomst).
De bewijslast berust bij de verzekeraar. De Koning kan echter regels vaststellen die de
bewijslast verlichten aangaande het feit dat de verzekeraar van het verlenen van dekking
bevrijdt.
Het principe is de uitsluiting van het oorlogsrisico.
De uitsluiting van het oorlogsrisico wordt gerechtvaardigd door het feit dat de verwezenlijking
ervan de vooruitzichten van de verzekeraar op onberekenbare wijze verstoort.
Het gaat om:
• voor alle verzekerden, de risico’s van overlijden door oorlogsfeiten
• voor de verzekerden die actief aan de vijandelijkheden deelnemen, de dekking van alle
overlijdens- of invaliditeitsrisico’s, welke er ook de oorzaak van is.
Niettemin laat de wetgever elke verzekeraar vrij om te beslissen of hij eventueel enige
dekking verleent, al dan niet tegen betaling van een premietoeslag. Die contractuele
vrijheid wordt inzake levensverzekering echter enigszins beperkt door het reglement
Leven, dat bepaalt dat de verzekeraar het oorlogsrisico alleen onder de door de CDV
toegestane voorwaarden mag dekken (art. 11 van dit reglement).
Volgens het vademecum gaat het om de voorwaarden waarin mededeling D73 voorziet.
Deze mededeling werd in verband met het oude reglement leven gepubliceerd.
Er zij echter gewezen op een essentieel verschil: de CDV stelt niet meer vooraf de regels
voor de dekking van het oorlogsrisico vast; het is voldoende dat hij er de voorwaarden van
aanvaardt.
Zo stelt de CDV dat, behalve voor de catastroferisico’s (veralgemeend oorlogsrisico
op het Belgisch grondgebied), het beginsel van de dekking, tegen of zonder bijpremie,
van het risico of van de uitsluiting ervan ingegeven moet worden door twee criteria:
• de antiselectie
• de graad van deelname aan de vijandelijkheden.

67
Er zijn derhalve twee uitzonderingen mogelijk ingeval de verzekerde zich in het
buitenland bevindt; er moet een onderscheid gemaakt worden naargelang:
• er een gewapend conflict bestaat in het land waarnaar de verzekerde zich begeeft: het
risico kan alleen gedekt worden tegen betaling van een bijpremie en indien er
uitdrukkelijk melding van wordt gemaakt in de algemene voorwaarden;
• er een gewapend conflict uitbreekt tijdens het verblijf van de verzekerde: het
overlijdensrisico is gedekt behalve indien de verzekerde actief aan het conflict heeft
deelgenomen.
Bovendien stipuleert de CDV in verband met het oorlogsrisico onder andere het
volgende:
a. de onderneming moet haar verzekerden inlichten over haar standpunt betreffende het al
dan niet dekken van het oorlogsrisico.
Zo beveelt de CDV de verzekeraars bij voorbeeld aan snel een antwoord te geven aan iedere
verzekerde die zijn vertrek naar een land in staat van oorlog signaleert of aan iedere kandidaatverzekerde
die hieromtrent informatie vraagt voor het sluiten van de overeenkomst;
b. wanneer een verzekerde bij het sluiten van de polis meedeelt dat hij binnenkort op
dienstreis naar het buitenland zal worden gezonden, moet de onderneming die het
oorlogsrisico niet dekt op grond van haar algemene voorwaarden:
dit uitdrukkelijk in de bijzondere voorwaarden vermelden,
of de wachttijd aangeven waarbinnen zij geen dekking verleent,
of nog, er de dekkingsvoorwaarden van vermelden;
c. de ondernemingen kunnen zich bij het opstellen van de bijzondere en speciale
voorwaarden betreffende het oorlogsrisico laten leiden door de classificatie die het
Ministerie van Landsverdediging heeft uitgewerkt inzake de diverse
zendingsmogelijkheden die de militairen in het buitenland kunnen vervullen als gevolg van
een regeringsbeslissing of een besluit van het Ministerie van Landsverdediging.
De verzekeringsonderneming mag overigens een bijpremie vragen aan de verzekerde die, op
grond van de militaire formatie waartoe hij behoort, zeer waarschijnlijk onder een van de risico’s
van de voornoemde classificatie zal vallen;
d. de ondernemingen worden verzocht de CDV telkens de modaliteiten inzake dekking of
uitsluiting van de diverse oorlogsrisico’s mee te delen, alsook modellen van de bijzondere
voorwaarden die zij van plan zijn te gebruiken.
Voor de geloofwaardigheid van de sector wenst de CDV overigens dat de
verzekeringsondernemingen blijk geven van een zekere continuïteit in hun
aanvaardingsbeleid met betrekking tot het oorlogsrisico.

6SHFLILHNH EHSDOLQJHQ YRRU GH YHU]HNHULQJHQ WRW XLWNHULQJ YDQ HHQ YDVW EHGUDJ
D 2YHUOLMGHQ DOV JHYROJ YDQ ]HOIPRRUG
68
Tenzij het tegendeel is bedongen, dekt de verzekeraar de zelfmoord van de verzekerde niet
die gebeurt minder dan één jaar na de inwerkingtreding van de overeenkomst (artikel 101
van de wet op de landverzekeringsovereenkomst). Krachtens de toevoeging die de wet van
16 maart 1994 in dat artikel heeft aangebracht, maakt het aanvullende karakter van die
bepaling het de verzekeraar echter niet mogelijk de zelfmoord uit te sluiten die een jaar of
meer na de inwerkingtreding van de overeenkomst gebeurt.
Er wordt tegenwoordig geen onderscheid meer gemaakt tussen bewust of onbewust
gepleegde zelfmoord, en de bewijslast berust bij de verzekeraar.
Het bijzondere geval van de euthanasie werd geregeld door de wet van 28 mei 2002
betreffende de euthanasie (Staatsblad 22 juni 2002). Onder euthanasie wordt verstaan het
opzettelijk levensbeëindigend handelen door de andere dan de betrokkene, op diens
verzoek.
Art. 15 van de wet bedingt dat een persoon die overlijdt ten gevolge van euthanasie
toegepast met toepassing van de voorwaarden gesteld door deze wet, wordt geacht een
natuurlijke dood te zijn gestorven wat betreft de uitvoering van de overeenkomsten waarbij
hij partij was, en met name de verzekeringsovereenkomsten.
De wet is op 22 september 2002 in werking getreden.
E 9HURRUGHOLQJ WRW GRRGVWUDI
Deze uitsluitingsgrond kan, ook in dit geval “tenzij anders is bedongen”, op twee vlakken
worden gerechtvaardigd:
• enerzijds uit een technisch oogpunt: een risico is maar verzekerbaar als het onzeker is,
m.a.w. als het niet enkel van de wil van de partijen afhangt; iemand die een daad
begaat die voor strafvervolging in aanmerking komt, is zich echter bewust van het
risico dat hij loopt;
• anderzijds uit een juridisch oogpunt: een risico is maar verzekerbaar als het niet in
strijd is met de openbare orde; zich verzekeren tegen de gevolgen van misdrijven die
strafrechtelijk vervolgd worden, is ongetwijfeld in strijd met de openbare orde.
Hoewel de doodstraf in België niet meer bestaat, heeft de wetgever deze uitsluiting
gehandhaafd, met name omdat hij gedacht heeft aan de hypothese waarin een Belgische
verzekerde ter dood veroordeeld zou worden in een land waar de doodstraf wel nog wordt
toegepast.
F :DQQHHU GH GRRG ]LMQ RQPLGGHOOLMNH HQ UHFKWVWUHHNVH RRU]DDN YLQGW LQ HHQ PLVGDDG RI
HHQ ZDQEHGULMI GRRU GH YHU]HNHUGH DOV GDGHU RI PHGHGDGHU RS]HWWHOLMN JHSOHHJG HQ
ZDDUYDQ KLM GH JHYROJHQ NRQ YRRU]LHQ
Ook deze uitsluiting wordt gemotiveerd door het onrechtmatige karakter van de daad van de
verzekerde. De wetgever heeft in hoofdzaak de gevallen beoogd waarin het overlijden het

69
gevolg is van een diefstal met inbraak, een gewapende overval of een aanslag op een
persoon die gebruik maakt van zijn recht van wettelijke zelfverdediging.
Het is dus nodig dat:
• er actieve deelname aan de misdaad of het wanbedrijf is,
• het overlijden rechtstreeks en onmiddellijk uit de misdaad of het wanbedrijf voortvloeit,
• de misdaad of het wanbedrijf opzettelijk is,
• de verzekerde zich bewust was van de gevolgen van zijn daad.
& %LM RYHUHHQNRPVW XLWJHVORWHQ ULVLFRV
Krachtens artikel 12 van het reglement Leven mag de verzekeraar de draagwijdte van de
algemene voorwaarden niet beperken door bijzondere bedingen, behalve wanneer er bij de
verzekerde een verzwaard risico bestaat bij het sluiten van de overeenkomst.
Er moeten dus twee gevallen onderscheiden worden:
• de verzekeraar neemt een conventionele uitsluiting op in de algemene voorwaarden: het
staat hem volledig vrij dit te doen, onder voorbehoud van een eventuele controle a
posteriori;
• de verzekeraar neemt een conventionele uitsluiting op in de bijzondere voorwaarden: hij
mag de draagwijdte van de algemene voorwaarden alleen beperken als het gaat om een
verzwaard risico bij het sluiten van de overeenkomst dat betrekking heeft op een
gebrekkige gezondheidstoestand of op de uitoefening van gevaarlijke activiteiten.
De CDV zal een uitsluiting echter maar aanvaarden als het risico niet verzekerbaar is of als
het alleen verzekerd kan worden tegen betaling van een bijpremie en de verzekeringsnemer
schriftelijk verklaart de uitsluiting te verkiezen boven de betaling van die bijpremie.
Bijvoorbeeld:
KHW ULVLFR YDQ RSURHU
De risico’s van overlijden ten gevolge van oproer, burgerlijke onlusten, collectieve
gewelddaden met politieke, ideologische of sociale achtergrond, die al dan niet gepaard
gaan met opstand tegen de overheid of tegen de gevestigde machten, worden slechts
uitgesloten indien de verzekerde er actief en vrijwillig aan deelgenomen heeft. Het
bewijs hiervan moet door de verzekeraar worden geleverd.
Het is normaal dat dergelijke risico’s gedekt zijn aangezien ze voor de verzekerde het gevolg
zijn van toeval, maar toch zal de verzekeraar zijn dekking maar verlenen tegen betaling van
een bijpremie. Het staat hem immers vrij een dergelijk risico al dan niet te accepteren.
KHW ULVLFR YDQ WHUURULVPH
Wij hebben aan dit risico een uitgebreide studie besteed in het Tijdschrift voor Verzekeringen
(nr. 338, 2002-1, p. 49) waar naar wij verwijzen.
Samengevat is art. 9 van de wet op de landsverzekeringsovereenkomst van toepassing, dat
uit de verzekeringsdekking de schadegevallen uitsluit die door oorlog of gelijkwaardige feiten
veroorzaakt worden, tenzij anders is bedongen.

70
De zaak wordt dus geregeld in de algemene en bijzondere voorwaarden van de
verzekeringsovereenkomst, volgens de wettelijke en reglementaire voorschriften door de
toezichtsoverheid uitgelegd. Deze overheid wordt inderdaad krachtens art. 11 van het
Reglement leven belast met het bepalen van de voorwaarden waaronder de verzekeraar het
oorlogrisico of gelijkwaardige feiten mag dekken (zie § 1, b hiervoren m.b.t. het oorlogrisico).
Hieruit vloeit voort dat de levensverzekeraar in ieder geval zijn verzekerden niet in
onzekerheid mag laten wat de dekking van dit risico betreft, daar hij de keuze heeft dekking
met of zonder bijpremie te verlenen of die uit te sluiten. Tot nu toe is er geen probleem in de
levensverzekering omdat dekking door de verzekeraars blijft verleend.
KHW OXFKWYDDUWULVLFR LQ EHSDDOGH RPVWDQGLJKHGHQ
Het luchtvaartrisico wordt over het algemeen gedekt indien de verzekerde vervoerd wordt als
passagier aan boord van een burgerlijk vliegtuig dat voor het vervoer van personen of zaken
gebruikt wordt, of aan boord van een militair vliegtuig dat voor het vervoer van personen
gebruikt wordt.
Bijgevolg komt het voor dat het risico van overlijden van de verzekerde niet gedekt is
• als piloot,
• als passagier van een militair vliegtuig
• een vliegtuig dat niet voor het vervoer van personen wordt gebruikt,
• een vliegtuig dat producten van strategische aard vervoert in streken waar
vijandelijkheden of opstand heersen,
• een vliegtuig dat voorbereid wordt voor of deelneemt aan sportwedstrijden,
• een vliegtuig dat testvluchten uitvoert,
• een vliegtuig van het type ULV.
Sommige van die uitsluitingen kunnen echter toch gedekt worden tegen betaling van een
bijpremie en op voorwaarde dat dit in de bijzondere voorwaarden vermeld wordt.
' 'H JHYROJHQ YDQ GH XLWVOXLWLQJ YDQ HHQ ULVLFR
Het verzekerde kapitaal is niet verschuldigd, maar de verzekeraar moet wel de
theoretische afkoopwaarde van de overeenkomst op de datum van het overlijden
betalen, beperkt tot het kapitaal-overlijden.
Hoe deze regel te verklaren?
Wanneer de verzekerde overlijdt en wanneer blijkt dat zijn overlijden een van de door de wet
of de overeenkomst bepaalde uitsluitingsgronden is, is er sprake van niet-verzekering.
Nu krachtens het recht van de verzekeringen in het algemeen dienen, in geval van nietverzekering,
de betaalde premies aan de verzekeringsnemer of aan zijn erfgenamen
terugbetaald te worden.
Wat de levensverzekering betreft, is de zaak niet zo eenvoudig.
Vanaf de inwerkingtreding van de overeenkomst dekt de verzekeraar immers het
overlijdensrisico in het algemeen en omdat de verzekerde overleden is als gevolg van een
niet-gedekt risico, keert de verzekeraar niet uit.

71
In geval van niet-gedekt risico heeft de verzekeraar derhalve het recht om het deel van het
kapitaal dat overeenkomt met het door hem gedekte overlijdensrisico te behouden.
Hij mag daarentegen niet de som behouden die gevormd is door de overtollige premie van
de eerste verzekeringsjaren in geval van overlijden en door de geaccumuleerde
kapitalisatiepremies in het kader van de verzekering bij leven.
In het omgekeerde geval zou het om een ongegronde verrijking gaan.
9RRU GH YHU]HNHULQJVQHPHU GH SUHPLHEHWDOLQJ
$ )DFXOWDWLHI NDUDNWHU YDQ GH EHWDOLQJ
De verzekeringsnemer is normaliter verplicht de verzekeringspremies te betalen, maar het
Reglement Leven heeft het principe bevestigd volgens welk de premies in de
levensverzekering facultatief zijn:
“Ongeacht de periodiciteit van de premie is de betaling van die premie of van een
gedeelte ervan niet verplicht. De onderneming maakt hiervan melding in de polis.”
(Artikel 10 van het Reglement Leven)
Krachtens deze bepaling kan de verzekeringsnemer dus naar eigen goeddunken beslissen
om de premie niet meer te betalen, zelfs als de begunstigde het voordeel van de
overeenkomst al aanvaard heeft.
Bijgevolg:
'H YHU]HNHUDDU NDQ JHHQ UHFKWVYHUYROJLQJ WHJHQ GH YHU]HNHULQJVQHPHU LQVWHOOHQ RP
KHP WRW EHWDOLQJ WH GZLQJHQ
Indien de levensverzekeringsovereenkomst tot stand is gekomen door de handtekening
van beide partijen, zou de verzekeraar in principe van de verzekeringsnemer de betaling
van de eerste premie kunnen vorderen. In de praktijk ziet de verzekeraar daarvan af. De
wet bepaalt immers dat de overeenkomst, zelfs al is ze geldig gevormd door de
ondertekening, pas in werking treedt op de dag dat de eerste premie wordt betaald, tenzij
anders is bedongen (artikel 103 W.L.V.O.).
Maar zolang de overeenkomst niet is afgekocht, gereduceerd of opgezegd, blijft de
verzekeraar vrij om van het opeisbaar geworden kapitaal het bedrag van de niet door de
verzekeringsnemer betaalde premie af te houden.
+HW IDFXOWDWLHYH NDUDNWHU YDQ GH SUHPLH JHOGW VOHFKWV WHQ RS]LFKWH YDQ GH YHU]HNHUDDU
DUWLNHO :/92
Als de verzekeringsnemer daarentegen een hypothecaire lening heeft gesloten die
gewaarborgd wordt door een levensverzekering, is de verbintenis om de premies van de
levensverzekeringsovereenkomst te betalen aangegaan met een andere persoon dan de
verzekeraar.
De financiële instelling stipuleert trouwens zeer vaak dat het niet betalen van de premie
het geleende kapitaal onmiddellijk opeisbaar maakt.

72
1LHW EHWDOHQ YDQ GH SUHPLH EUHQJW GXV DOOHHQ GH RQWELQGLQJ YDQ GH RYHUHHQNRPVW PHH
RI GH YHUPLQGHULQJ YDQ GH SUHVWDWLHV YDQ GH YHU]HNHUDDU YROJHQV GH EHSDOLQJHQ YDQ
KHW 5HJOHPHQW /HYHQ DUWLNHO :/92
% 0RGDOLWHLWHQ YDQ GH SUHPLHEHWDOLQJ
Normaal moet de premie betaald worden door de verzekeringsnemer, met wie we kunnen
gelijkstellen:
• zijn gevolmachtigde
• zijn wettelijke vertegenwoordiger
• zijn zaakwaarnemer
PDDU QLHW
• een schuldeiser
• een begunstigde
• een derde die geen belang heeft bij de overeenkomst.
Inzake verzekering heeft de overeenkomst immers een uitsluitend persoonlijk karakter. Er
bestaan echter enkele uitzonderingen op dat principe:
1. de begunstigde of de derde aan wie de overeenkomst is overgedragen, mag de
premies betalen in de plaats van de verzekeringsnemer;
2. een derde kan de premies betalen wanneer de verzekeringsnemer afwezig of
verdwenen is en de betaling niet strijdig is met zijn belang.
De premie moet betaald worden aan de schuldeiser, d.w.z.
• aan de verzekeraar,
• aan iedere persoon die door de verzekeraar belast is met het innen van de premie,
• aan iedere tussenpersoon van wie de verzekeringsnemer redelijkerwijs kan vermoeden
dat hij door de verzekeraar gemachtigd is.
De premie moet betaald worden zodra ze opeisbaar is.
In de levensverzekering moet de premie in principe op de bepaalde vervaldagen en op
voorhand betaald worden (uitzondering in de groepsverzekering). De eerste premie mag
nooit voorlopig geïnd worden en de overeenkomst wordt als nietig beschouwd indien de
eerste premie niet binnen een normale termijn na de uitgifte van de overeenkomst wordt
betaald.
De premie is een haalschuld.
Op elke vervaldag vordert de verzekeraar de betaling van de premie van de
verzekeringsnemer door hem een vervaldagbericht toe te sturen. Het burgerrechtelijk
principe volgens welk de premie een haalschuld is, is inzake verzekeringen bevestigd door
de wet van 25 juni 1992 (W.L.V.O.).

73
& *HYROJHQ YDQ GH QLHW EHWDOLQJ YDQ GH SUHPLH
In geval van niet-betaling van de premie bepaalt de wet van 25 juni 1992 in artikel 14 dat
de verzekeraar de mogelijkheid heeft, nadat hij de schuldenaar in gebreke heeft gesteld, de
dekking te schorsen en/of de overeenkomst op te zeggen.
Hoe algemeen dit artikel ook is, toch is het niet van toepassing op de
levensverzekeringen, gezien het facultatieve karakter van de premie.
Niet-betaling van de premies kan voor de verzekeraar hier dus geen grond opleveren om de
tenuitvoerlegging te vorderen, zoals dat wel het geval zou zijn met een andere wederkerige
overeenkomst.
Er dient derhalve uitgegaan te worden van artikel 104 van dezelfde wet.
Het facultatieve karakter van de premies in de levensverzekering houdt in dat de
verzekeringsnemer op ieder ogenblik met de betaling ervan kan ophouden.
Het spreekt vanzelf dat de overeenkomst in dat geval moet worden aangepast. Zolang dit
niet gebeurd is, moet de verzekeraar het risico integraal waarborgen en, in voorkomend
geval, bij overlijden de verzekerde prestaties uitkeren, weliswaar onder aftrek van de
vervallen en niet betaalde premies.
Niet-betaling van de levensverzekeringspremies heeft tot gevolg:
• ofwel de opzegging van de overeenkomst,
• ofwel de reductie of de omzetting van de prestaties van de verzekeraar
volgens de door de Koning vastgestelde regels (artikelen 13 tot 16 van het Reglement
Leven).
'( 5(&+7(1 9$1 '( 3$57,-(1
,QOHLGLQJ
Met betrekking tot een levensverzekeringsovereenkomst zijn verzekeringsnemer, verzekerde
en begunstigde drie verschillende personen, die echter niet allen rechten uit de
overeenkomst kunnen putten.
De verzekerde, d.w.z. de persoon op wiens hoofd de verzekering gesloten wordt, heeft in die
hoedanigheid geen enkel recht.
Alleen de verzekeringsnemer ontleent rechtstreeks rechten aan de overeenkomst.
Dit principe wordt trouwens bevestigd door de wet van 25 juni 1992, waarvan de memorie
van toelichting stelt dat de aan de verzekeringsnemer toegekende rechten strikt
persoonlijk zijn en hem in beginsel eigen blijven.
De begunstigde ontleent tijdens de uitvoering van de overeenkomst maar rechten aan die
overeenkomst voor zover hij de begunstiging die in zijn voordeel is bedongen, aanvaard
heeft.
Wat de rechten van de verzekeraar op de overeenkomst betreft, die zijn zeer betrekkelijk.

74
Aangezien de premies facultatief zijn, kan hij de betaling ervan niet afdwingen. En als de
overeenkomst onbetwistbaar is, kan hij zich alleen beroepen op het verzwijgen of onjuist
meedelen van gegevens als die verzwijging of onjuiste mededeling opzettelijk is.
Als de verzekeringsnemer echter de enige eigenaar van de door hem gesloten
levensverzekeringsovereenkomst is, wat is dan de draagwijdte van dat recht ten opzichte
van zijn erfgenamen of schuldeisers?
De eigendom van de levensverzekeringsovereenkomst houdt in dat de verzekeringsnemer
de enige drager is van:
• het recht om een begunstigde aan te wijzen (en te herroepen) (106 W.L.V.O.)
• rechten op de wiskundige reserve (artikelen 114, 116, 117, 119 W.L.V.O.)
• het recht om de van kracht zijnde overeenkomst al dan niet in stand te houden (artikel
104 W.L.V.O.).
Hoewel het feit dat men drager van rechten is, niet noodzakelijk inhoudt dat men die rechten
kan uitoefenen (een pasgeboren kind, bijvoorbeeld, is drager van rechten maar is
onbekwaam om die uit te oefenen), is het inzake levensverzekering bovendien zo dat, op
enkele uitzonderingen na, de verzekeringsnemer de enige is die de rechten kan uitoefenen
waarvan hij drager is. Dit persoonlijke karakter heeft zelfs voorrang op de regels van het
gezamenlijke beheer in geval van huwelijk onder het stelsel van algehele gemeenschap (art.
1416 Burgerlijk Wetboek).
'H UHFKWHQ YDQ GH YHU]HNHULQJVQHPHU EHWUHIIHQGH GH EHJXQVWLJLQJ
$ 'H EHJXQVWLJLQJ
De aanwijzing van een begunstigde is geen voorwaarde voor geldigheid van de
overeenkomst. De essentie van dit principe vinden we in twee artikelen van de wet van 25
juni 1992:
1. enerzijds artikel 22, dat bepaalt dat “partijen te allen tijden kunnen overeenkomen dat
een derde, onder de voorwaarden welke zij bepalen, aanspraak kan hebben op de door
de verzekering geboden voordelen” (het gaat om de toepassing van het principe uit het
Burgerlijk Wetboek van het derdenbeding);
2. anderzijds artikel 106, dat stipuleert dat “de verzekeringsnemer het recht heeft één of
meer begunstigden aan te wijzen (1) - rechtspersonen of natuurlijke personen (2) -, bij
het sluiten van de overeenkomst of op een ander ogenblik (3) op voorwaarde dat de
begunstigde identificeerbaar is wanneer de verzekerde prestaties opeisbaar worden”.
(1) Dit bevestigt het persoonlijke karakter van het recht van de verzekeringsnemer en is
bedoeld om te voorkomen dat de echtgenoot van de verzekeringsnemer, in geval
van een huwelijk onder het stelsel van de gemeenschap, die rechten kan
uitoefenen, die om affectieve, morele of geldelijke redenen alleen de
verzekeringsnemer toebehoren.
(2) De begunstigde kan dus bijvoorbeeld een bank zijn.
(3) De verzekeraar kan derhalve de verzekeringsnemer er nooit toe dwingen een
begunstigde aan te wijzen.

75
Er kunnen zich verschillende hypothesen voordoen:
(U LV JHHQ EHJXQVWLJGH DDQJHZH]HQ
In dat geval zijn de bepalingen van het Burgerlijk Wetboek (artikel 1122) van toepassing
volgens welke de verzekeringsnemer wordt geacht te hebben bedongen voor zichzelf en
voor zijn erfgenamen en zijn rechtverkrijgenden.
Bijgevolg :
• valt het verzekeringsvoordeel in het patrimonium van de verzekeringsnemer en in geval
van overlijden maakt het deel uit van zijn nalatenschap (art. 107);
• verkrijgen de erfgenamen het verzekeringsvoordeel in hun hoedanigheid van erfgenaam
(jure hereditario) en niet door rechtstreeks recht (jure proprio) als in de overeenkomst
aangewezen begunstigden;
• kunnen de schuldeisers van de verzekeringsnemer en van zijn nalatenschap rechten
laten gelden op de verzekerde sommen en er beslag op laten leggen in handen van de
verzekeraar.
Er zij op gewezen dat de afwezigheid van begunstigde kan voortvloeien uit de nietaanwijzing
door de verzekeringsnemer, maar ook uit:
• de nietigheid van de aanwijzing omdat die in strijd is met de goede zeden (artikel 107) -
impliciet,
• het geval waarin de oorspronkelijke aanwijzing herroepen is (artikel 107),
• het geval waarin de aangewezen begunstigde de aanwijzing weigert (artikel 107),
• het geval waarin begunstigde en verzekerde bij éénzelfde gebeurtenis overlijden,
• het geval waarin de aangewezen begunstigde vooroverleden is - en dit zelfs als hij
aanvaard had - (artikel 111) tenzij een andere begunstigde subsidiair aangewezen is.
(U LV HHQ EHJXQVWLJGH DDQJHZH]HQ
De aanwijzing van een begunstigde in een levensverzekeringsovereenkomst is krachtens
artikel 22 van de wet van 25 juni 1992 een duidelijke toepassing van het mechanisme uit het
burgerlijk recht van het “derdenbeding”, namelijk: “evenzo kan men bedingen ten behoeve
van een derde, wanneer zulks de voorwaarde is van een beding dat men voor zichzelf
maakt” (art. 1121 BW).
verzekeringsovereenkomst
stipulant promittent
verzekeringsnemer verzekeraar
DB
derde
begunstigde

Dit impliceert:
76
• dat het derdenbeding een (eigen en rechtstreeks) recht ten gunste van de begunstigde
derde doet ontstaan, namelijk het recht op het voordeel van het beding “jure proprio”,
zodat het voordeel dat hij verkrijgt geacht wordt nooit deel uitgemaakt te hebben van het
patrimonium van de verzekeringsnemer;
• dat, als de begunstigde derde het voordeel van het beding aanvaard heeft, de
verzekeringsnemer het niet meer kan herroepen zonder instemming van de begunstigde.
Artikel 123 van de wet omschrijft de vormvoorschriften die in verband met de aanvaarding
nageleefd moeten worden :
• zolang de verzekeringsnemer in leven is, kan de aanvaarding slechts door middel van
een geschrift geschieden;
• na het overlijden van de verzekeringsnemer kan de aanvaarding uitdrukkelijk of
stilzwijgend geschieden, maar moet schriftelijk ter kennis van de verzekeraar gebracht
worden;
• dat, a contrario, zolang de begunstigde derde het voordeel van het beding niet aanvaard
heeft, het de verzekeringsnemer vrijstaat het beding teniet te doen, te verminderen of
zelfs één of meer andere begunstigden aan te wijzen.
Hieruit onthouden we het volgende:
D GH LGHQWLWHLW YDQ GH GHUGH EHJXQVWLJGH KRHIW QLHW ELM GH DDQYDQJ YDQ GH RYHUHHQNRPVW WH
ZRUGHQ YDVWJHVWHOG
De wet neemt de oplossingen over die de rechtsleer en de rechtspraak ontwikkeld hebben;
volgens die oplossingen dient de begunstigde niet met naam en toenaam aangeduid te
worden: het is voldoende dat hij bij de uitvoering van de overeenkomst identificeerbaar is
(art. 22, 2 e lid, en 106, § 2, van de wet).
Identificeerbare begunstigden zijn bijvoorbeeld:
• de huidige en toekomstige kinderen,
• de echtgenoot,
• broers en zusters.
E GH EHJXQVWLJLQJ YHUHLVW JHHQ HQNHOH ELM]RQGHUH YRUP
Het is voldoende dat de wil van de verzekeringsnemer vaststaat. De aanwijzing kan dus
gebeuren:
• in de overeenkomst
• door middel van een bijvoegsel
• door middel van een gewone brief aan de verzekeraar
• bij testament
maar de wil van de verzekeringsnemer moet duidelijk ter kennis van de verzekeraar gebracht
zijn.
De verzekeraar kan de in de overeenkomst bepaalde sommen immers maar geldig aan de
door hem gekende begunstigde betalen en hij is van iedere verbintenis bevrijd door de

77
uitkering die hij te goeder trouw aan de begunstigde heeft gedaan voordat hij enig geschrift
heeft ontvangen waarbij de aanwijzing wordt gewijzigd (artikel 106, §3, van de wet).
Het verdient overigens aanbeveling de begunstigde zo nauwkeurig mogelijk aan te wijzen
om te vermijden dat er enige twijfel rijst of uiteenlopende interpretaties ontstaan bij de
uitkering van de prestaties.
De wet heeft evenwel de twijfels weggenomen die bestonden in verband met de
generische of nominatieve aanwijzingen in de artikelen 108, 109 en 110 van de wet.
$UWLNHO DDQZLM]LQJ YDQ GH HFKWJHQRRW
Indien de aangewezen begunstigde “mijn echtgenote” is, zal het voordeel van de
overeenkomst toekomen aan de persoon die die hoedanigheid heeft wanneer de prestaties
opeisbaar worden (bijvoorbeeld: een tweede echtgenote).
Indien de begunstigde bij name wordt aangewezen, behoudt hij het voordeel van de
overeenkomst zelfs in geval van een nieuw huwelijk, behalve:
• indien de verzekeringsnemer bedongen heeft ten gunste van de echtgenoot “Y”, maar
niet (uit de echt) gescheiden,
• indien er toepassing is van artikel 229 van het Burgerlijk Wetboek, dat bepaalt dat de
echtgenoot tegen wie de echtscheiding is toegestaan, alle uit het huwelijk
voortvloeiende voordelen verliest.
$UWLNHO DDQZLM]LQJ YDQ GH NLQGHUHQ
Indien de kinderen bij name zijn aangewezen, leidt het overlijden van één van hen niet tot de
plaatsvervulling van erfgenamen, maar tot de verdeling van de prestaties tussen de bij name
aangewezen begunstigden.
Indien de verzekeringsnemer echter als begunstigde op generieke wijze “mijn kinderen” heeft
aangewezen, dan houdt het vooroverlijden van één van de kinderen in dat diens
afstammelingen in rechte lijn bij plaatsvervulling van het vooroverleden kind opkomen.
Deze bepaling vormt een uitzondering op het principe van de artikelen 107 en 111, volgens
welke de verzekeringsnemer bij vooroverlijden van de begunstigde - zelfs indien deze had
aanvaard - geacht wordt voor zichzelf of voor zijn nalatenschap bedongen te hebben, tenzij
hij subsidiair een andere begunstigde heeft aangewezen.
$UWLNHO JH]DPHQOLMNH DDQZLM]LQJ YDQ GH NLQGHUHQ HQ GH HFKWJHQRRW
In dit geval geschiedt de begunstiging voor de helft aan de echtgenoot en voor de helft aan
de kinderen, of ze nu al dan niet bij name zijn aangewezen. De verzekeringsnemer kan
echter altijd in een andere verdeling voorzien.
'H ZHW YRRU]LHW GDDUHQWHJHQ QLHW LQ GH EHJXQVWLJLQJ YDQ ³GH ZHWWLJH HUIJHQDPHQ´
Toch mogen we er van uitgaan dat de nieuwe wet deze aanwijzing toestaat, door verwijzing
naar de argumenten die in artikel 108 voor de echtgenoot ontwikkeld zijn. Vroeger werd

78
deze aanwijzing betwist, omdat men het niet duidelijk vond of de verzekeringsnemer een
eigen en rechtstreeks recht ten gunste van een derde-begunstigde had willen doen ontstaan.
Indien de voorwaarden opdat er sprake kan zijn van een derdenbeding vervuld zijn, is het
voldoende dat de identiteit bepaald kan worden of dat de aanwijzing op vaststaande wijze de
wil van de verzekeringsnemer uitdrukt om hen een eigen recht (jure proprio) te verlenen
onafhankelijk van hun hoedanigheid van erfgenaam (jure hereditario), opdat de aanwijzing
geldig is.
F GH NHX]H YDQ GH EHJXQVWLJLQJ LV YULM
Voor de rechtspraak en de rechtsleer is de begunstiging om niet evenwel een
onrechtstreekse schenking, zodat alle juridische regels betreffende dergelijke schenkingen
nageleefd moeten worden.
Voor zover de begunstiging
• niet in strijd is met de openbare orde en de goede zeden (giften onder
samenwonenden) en
• beantwoordt aan de fiscale en burgerrechtelijke bepalingen (bekwaamheid om te
geven of te verkrijgen om niet) ter zake,
is de keuze van de begunstigde volkomen vrij en behoort alleen de verzekeringsnemer
toe.
De verzekeraar hoeft zich overigens - buiten zijn adviserende taak als de verzekeringsnemer
daarvoor een beroep op hem doet - niet te bekommeren om de keuze van de begunstigde.
G GH EHJXQVWLJLQJ NDQ RP QLHW RI RQGHU EH]ZDUHQGH WLWHO JHGDDQ ZRUGHQ
De begunstiging geschiedt onder bezwarende titel wanneer de begunstigde het verzekerde
kapitaal ontvangt tot terugbetaling van een schuld die de verzekeringsnemer tegenover die
begunstigde had aangegaan.
In dat geval is de aanwijzing altijd nominatief.
De begunstiging geschiedt om niet wanneer de verzekeringsnemer een voordeel wil
toekennen aan een begunstigde die rechtstreeks of onrechtstreeks geen enkele
tegenprestatie levert: het gaat dan om een schenking.
H GH YHU]HNHULQJVQHPHU NDQ YHUVFKLOOHQGH RSHHQYROJHQGH EHJXQVWLJGHQ DDQZLM]HQ
De eerst aangewezen begunstigde is in dat geval de hoofdbegunstigde. De andere
begunstigden hebben pas recht op het voordeel wanneer de eerst aangewezen begunstigde
niet meer in leven is op het ogenblik van de uitkering van de prestaties of van zijn voordeel
afstand heeft gedaan.
Eén uitzondering op dit principe: de toepassing van artikel 109 in geval van niet-nominatieve
aanwijzing van de kinderen en vooroverlijden van één van hen.

I GH EHJXQVWLJLQJ NDQ YRRUZDDUGHOLMN ]LMQ
79
Voor zover de opgelegde voorwaarde niet is strijd is met de openbare orde of met de goede
zeden (en de verzekeraar deze vorm van aanwijzing aanvaardt), kan de verzekeringsnemer
voorwaardelijk bedingen.
Bijvoorbeeld: een werkgever sluit een verzekeringsovereenkomst ten gunste van de
echtgenoot in geval van vooroverlijden van zijn werknemer, maar op voorwaarde dat de
verzekerde werknemer nog in zijn dienst is op het ogenblik dat de overeenkomst moet
worden uitgevoerd.
Ander voorbeeld: ouders die een levensverzekering bij overlijden sluiten ten gunste van hun
kinderen, maar op voorwaarde dat de prestaties pas uitgekeerd worden als zij meerderjarig
zijn.
% +HUURHSLQJ YDQ GH EHJXQVWLJLQJ
De herroeping van de begunstiging doet het recht op de verzekerde prestaties vervallen. De
herroeping kan gebeuren totdat de verzekerde prestaties opeisbaar worden (art. 112 van de
wet).
'H KHUURHSLQJ YyyU GH DDQYDDUGLQJ
Alleen de verzekeringsnemer, met uitsluiting van zijn echtgenoot, zijn wettige
vertegenwoordigers, zijn erfgenamen of zijn schuldeisers, kan het recht van herroeping
uitoefenen. Het gaat om een exclusief persoonlijk recht.
Eén uitzondering echter: de erfgenamen kunnen aan de rechter vragen de herroeping uit te
spreken van een schenking tegen een begunstigde die blijk geeft van ondankbaarheid (art.
857 BW).
Er zij opgemerkt dat de schuldeisers weliswaar alle handelingen van de in gebreke gebleven
schuldenaar kunnen uitoefenen, maar niet die welke verbonden zijn aan de persoon van de
schuldenaar (meer bepaald dus het persoonlijke recht om de begunstiging te herroepen).
Dat recht kan te allen tijde worden uitgeoefend zolang het derdenbeding niet aanvaard
is en uiterlijk op het ogenblik waarop de prestaties opeisbaar worden, dit zonder enige
rechtvaardiging.
Bovendien heeft het Burgerlijk Wetboek de herroeping van de derdenbedingen die om niet
worden gedaan, geregeld (herroeping van schenkingen onder echtgenoten, herroeping van
de voordelen die uit het huwelijk voortvloeien na echtscheiding of scheiding van tafel en
bed).
De regeling en het bewijs van die herroeping worden bepaald in de artikelen 10, 106, §3, en
112, 1e lid, van de wet.
'H KHUURHSLQJ QD GH DDQYDDUGLQJ
Na aanvaarding van het voordeel is de begunstiging niet meer herroepbaar als beding ten
behoeve van een derde, maar ze blijft wel herroepbaar om de redenen van herroeping of
verval van schenkingen, zoals bepaald in het Burgerlijk Wetboek.

Namelijk:
80
de herroepingen wegens ondankbaarheid: wanneer de begiftigde de schenking van de
schenker ontvangen heeft, mag hij (art. 955 BW):
1. geen aanslag op het leven van de schenker plegen,
2. zich tegenover de schenker niet schuldig maken aan mishandelingen, misdrijven of
grove beledigingen,
3. niet weigeren de schenker levensonderhoud te verschaffen.
In al deze situaties moet de herroeping evenwel voor de rechtbank gevraagd worden.
'H UHFKWHQ YDQ GH YHU]HNHULQJVQHPHU EHWUHIIHQGH GH ZLVNXQGLJH YRRU]LHQLQJ
$ $DUG YDQ GH UHFKWHQ YDQ GH YHU]HNHULQJVQHPHU
De wiskundige voorziening moet op het passief van de balans van de verzekeraar
ingeschreven worden, want het gaat om een schuld van de verzekeraar tegenover zijn
verzekerden of tegenover de begunstigden van de overeenkomst. Tegenover die schulden
staan op het actief dekkingswaarden die hem in volle eigendom toebehoren en die speciaal
bestemd zijn om de verzekeringsverrichtingen te waarborgen.
De verzekeringsnemer beschikt dus over een bevoorrechte schuldvordering op het
bijzondere vermogen dat gevormd is door de dekkingswaarden van de wiskundige
voorzieningen en hij alleen (behoudens enkele zeldzame uitzonderingen) kan:
1. de reductie van de overeenkomst vragen
2. de afkoop van de overeenkomst vragen
3. een voorschot op de overeenkomst vragen
4. een overdracht of inpandgeving van de overeenkomst vragen.
% $QDO\VH
'H UHGXFWLH YDQ GH SUHVWDWLHV
'HILQLWLH
De definitie wordt gegeven in de bijlagen van het Reglement Leven: “vermindering van de
actuele waarde van de verzekerde prestaties ten gevolge van het stopzetten van de betaling
van de premies.”
5HJHOV
De levensverzekeringspolis moet melding maken van het recht van reductie alsook van de
na te leven procedure.

:LH PDJ GH UHGXFWLH YDQ GH YHU]HNHULQJVRYHUHHQNRPVW YUDJHQ"
81
De verzekeringsnemer: aangezien het recht van reductie een persoonlijk recht is (artikel
114 van de wet van 1992) en de premies facultatief zijn, kan de verzekeringsnemer, en hij
alleen, de reductie te allen tijde vragen. Dat betekent echter niet dat de verzekeringsnemer
een gedeeltelijke reductie kan vragen en krijgen (alles hangt af van de instemming van de
verzekeraar).
De verzekeraar: kan de reductie vragen indien hij vaststelt dat de premiebetaling stopgezet
is, op voorwaarde dat de afkoopwaarde voldoende is en de overeenkomst hierin voorziet.
+RH ZRUGW GH UHGXFWLH LQ GH SUDNWLMN JHUHJHOG"
Het koninklijk besluit voorziet in twee mogelijkheden:
• ofwel de reductie (nieuwe formule): ze handhaaft de prestaties bij overlijden en van de
aanvullende verzekeringen door het overeenkomstig verbruik van de theoretische
afkoopwaarde (artikel 13, §2, lid 1).
Deze vorm van reductie is natuurlijk nooit geschikt voor kapitalisatie-overeenkomsten
of zuivere overlijdensovereenkomsten, die geen wiskundige reserve inhouden.
Ze kan aangevraagd worden:
- door de verzekeringsnemer
- door de verzekeraar die de stopzetting van de premiebetaling vaststelt (als hij zich
daartoe het recht heeft voorbehouden in de overeenkomst).
Indien de theoretische afkoopwaarde toereikend is, mag de verzekeraar echter pas tot
reductie overgaan nadat hij de verzekeringsnemer gewaarschuwd heeft voor de
gevolgen van niet-betaling van de premies (die waarschuwing mag met een gewone
brief gebeuren aangezien het kapitaal-overlijden onveranderd blijft).
Indien de theoretische afkoopwaarde niet toereikend is, moet de verzekeraar een
aangetekende brief sturen waarin hij herinnert aan de gevolgen van niet-betaling van
de premies.
• ofwel de omzetting (artikel 14 Reglement Leven) van de overeenkomst die in de
oorspronkelijke combinatie gereduceerd wordt; ze kan gevraagd worden:
- door de verzekeringsnemer: in dat geval is de datum waarop de omzetting ingaat,
de datum van aanvraag.
Wanneer de verzekeringsnemer de verzekeraar meedeelt dat hij de premies niet
langer meer betaalt, houdt dat in dat hij de omzetting van zijn overeenkomst vraagt.
De verzekeraar hoeft hem dan geen aangetekende brief meer toe te sturen waarin hij
hem waarschuwt voor de gevolgen van niet-betaling van de premies.
- door de verzekeraar indien hij zich daartoe de mogelijkheid heeft voorbehouden
(anders kan de verzekeraar alleen de reductie volgens de nieuwe formule
gebruiken): in dat geval gaat de omzetting in ten vroegste dertig dagen na de datum
van verzending van de aangetekende brief waarin aan de gevolgen van nietbetaling
van de premies wordt herinnerd.

82
Wat de verplichting van de verzekeraar betreft om de verzekeringsnemer voor de
gevolgen van niet-betaling van de premies te waarschuwen:
• is er in geen enkele termijn voorzien tussen de vervaldag waarop niet betaald is en de
aangetekende brief
• volstaat een gewone schriftelijke mededeling in de verrichtingen zonder
overlijdensdekking.
:HGHULQZHUNLQJVWHOOLQJ
De polis moet voorzien in de mogelijkheid om een gereduceerde overeenkomst weer in
werking te stellen.
Een gereduceerde overeenkomst kan binnen een termijn die niet minder dan 3 jaar mag
bedragen opnieuw in werking worden gesteld door de premie aan te passen met een
eventuele risicoselectie (de verzekeraar kan dus andere criteria dan het medisch onderzoek
gebruiken, zoals de leeftijd, het beroep, ..., ten einde antiselectie te voorkomen).
'H DINRRS YDQ GH RYHUHHQNRPVW
'HILQLWLH
De definitie wordt gegeven in de bijlagen van het nieuwe Reglement Leven: “afkoop is de
opzegging van de overeenkomst door de verzekeringsnemer”.
5HJHOV
De levensverzekeringspolis moet melding maken van het recht van afkoop alsook van de na
te leven procedure.
:LH PDJ GH DINRRS YDQ HHQ OHYHQVYHU]HNHULQJVRYHUHHQNRPVW YUDJHQ"
De afkoop is een persoonlijk recht van de verzekeringsnemer, die er op elk ogenblik om kan
verzoeken door middel van een gedateerd en ondertekend schrijven.
De verzekeraar zal de prestaties echter slechts vereffenen ten belope van het kapitaaloverlijden
(om antiselectie te voorkomen), waarbij het saldo aangewend wordt voor het
verzekeren van prestaties bij leven, die onder dezelfde voorwaarden als de oorspronkelijk
voorziene prestaties betaalbaar zijn.
Uitzondering: de verzekeringsnemer wordt geacht de afkoop te vragen indien de
afkoopwaarde lager is dan het bedrag dat de verzekeraar opgegeven heeft in zijn brieven
betreffende de niet-betaling van de premie. De verzekeringsnemer kan zich echter
uitdrukkelijk tegen deze vorm van afkoop verzetten.
De antiselectie wordt door P. Bruyère (Lexique juridique des assurances de dommages, UPEA, 2000)
omschreven als een gebrek aan het onderschrijvingsbeleid van de verzekeraar, gekenmerkt door het aanvaarden
van risico’s dat tot een verslechtering van zijn resultaten leidt, zonder van zijn algemene beleid af te wijken.

+RH ZRUGW GH DINRRS LQ GH SUDNWLMN JHUHJHOG"
83
De datum van berekening van de afkoopwaarde is de datum van het schrijven waarmee de
verzekeringsnemer de afkoop aanvraagt.
De datum van inwerkingtreding van de afkoopwaarde is de datum van ondertekening van
de kwitantie door de verzekeringsnemer.
:HGHULQZHUNLQJVWHOOLQJ
De polis moet voorzien in de mogelijkheid om een afgekochte overeenkomst weer in werking
te stellen. Een afgekochte overeenkomst kan binnen een termijn die niet minder dan drie
maanden mag bedragen, opnieuw in werking worden gesteld door terugbetaling van de
afkoopwaarde.
+HW YRRUVFKRW RS GH RYHUHHQNRPVW
3ULQFLSH
Het voorschot bestaat erin een deel van de wiskundige reserve ter beschikking van de
verzekeringsnemer te stellen ten belope van de afkoopwaarde die op de datum van de
aanvraag is bepaald. De overeenkomst blijft van kracht. Indien het voorschot bij de
vereffening of bij de aanvraag tot afkoop nog niet is terugbetaald, wordt het verrekend op de
uit te keren sommen.
Het voorschot op de overeenkomst is geen lening. Het gaat om de vervroegde uitbetaling
van de sommen die de verzekeraar zijn schuldeiser, de verzekeringsnemer, bij leven
verschuldigd is.
7RHNHQQLQJVYRRUZDDUGHQ
a. Het voorschot is een exclusief recht van de verzekeringsnemer, maar voor de verzekeraar
is het niet meer dan een mogelijkheid. De verzekeringsnemer zal immers maar een
voorschot kunnen krijgen als zijn overeenkomst in die mogelijkheid voorziet.
b. Alleen voor afkoopbare overeenkomsten kan er een voorschot worden toegekend.
Sommige verzekeringscombinaties komen dan ook nooit voor de toekenning van een
voorschot in aanmerking (verzekering die alleen het overlijden dekt, zuivere verzekering
bij leven).
c. De verzekeringsnemer die een voorschot op de polis verkrijgt, moet er zich toe verbinden
interesten te betalen voor een bepaald bedrag en op vervaldagen die in de voorschotakte
vastgesteld zijn. De verzekeraar beschikt immers niet meer over het gedeelte van de
reserve dat in voorschot is gegeven, maar waarop hij wel de technische rente dient te
blijven toekennen.
d. De voorschotakte kan voorzien in een periodieke herziening van de rentevoet.
e. In geval van niet-betaling van de interesten kan de verzekeraar de automatische afkoop
van de overeenkomst opleggen. Bij gebrek aan terugbetaling op één enkele vervaldag
kan de verzekeraar, na ingebrekestelling en met inachtneming van de in de voorschotakte
bepaalde procedure, overgaan tot de automatische afkoop.

84
f. Het voorschot op de overeenkomst wijzigt de oorspronkelijke overeenkomst niet. Bij de
vereffening worden van de uit te keren prestaties het niet terugbetaalde bedrag van het
voorschot en de nog verschuldigde interesten afgetrokken.
g. De polis vermeldt de voorwaarden voor het verkrijgen van een voorschot en de
voorschotakte vermeldt de voorwaarden waaronder het wordt toegekend, in het bijzonder
wat de winstdeling betreft (art. 16, § 5 van het Reglement leven).
$DUG YDQ KHW UHFKW
Het gaat om een persoonlijk recht van de verzekeringsnemer.
Derhalve kan alleen de verzekeringsnemer om een toekenning van een voorschot op de
overeenkomst vragen, maar de begunstigde die het voordeel aanvaard heeft, zal ermee
moeten instemmen. In geval van stopzetting van de betaling van de interesten verliest deze
laatste immers zijn recht door de automatische afkoop van de overeenkomst.
9HUHLVWH EHNZDDPKHLG RP HHQ YRRUVFKRW WH YUDJHQ
Om het voorschot te kunnen vragen zijn tegelijkertijd vereist:
• de bekwaamheid om te ontvangen, aangezien het voorschot geen lening, maar de
vervroegde toekenning van een schuldvordering is;
• de bekwaamheid om te beschikken, aangezien het voorschot aanleiding kan geven tot de
automatische afkoop in geval van niet-betaling van de interesten.
+HW UHFKW YDQ LQSDQGJHYLQJ HQ KHW UHFKW YDQ RYHUGUDFKW YDQ GH RYHUHHQNRPVW
Deze rechten worden meestal gebruikt wanneer de levensverzekering dient om een krediet
te garanderen.
De wet van 25 juni 1992 regelt in de artikelen 17 e.v. de inpandgeving van de rechten die uit
de overeenkomst voortvloeien en de overdracht van diezelfde rechten.
D +HW UHFKW YDQ LQSDQGJHYLQJ is een exclusief recht van de verzekeringsnemer, al is de
toestemming van de eventuele aanvaardende begunstigde nodig.
Inpandgeving kan alleen geschieden door middel van een bijvoegsel dat door de
verzekeringsnemer, de pandhoudende schuldeiser en de verzekeraar ondertekend is.
Bij inpandgeving van de overeenkomst betreft de overdracht alleen het voordeel van de
overeenkomst en is beperkt tot de sommen die de overdrager nog aan de overnemer
verschuldigd zou zijn wanneer de verzekerde prestaties opeisbaar worden.
Deze eenvoudig uit te voeren overdracht houdt enkele nadelen in voor de schuldeiser:
• indien de verzekeringsnemer de betaling van de premies stopzet, wordt het kapitaal en
dus de waarborg van de schuldeiser gereduceerd;
• bij de vereffening van de prestaties zal de verzekeraar de handtekening van de
overdrager moeten vragen aangezien hij niet kan weten of de schuld al dan niet is
afgelost.

85
Aangezien de schuldeiser in het bezit is van de polis, is hij er echter zeker van dat de
begunstigde er niet meer over kan beschikken.
E 'H RYHUGUDFKW YDQ GH UHFKWHQ is een exclusief recht van de verzekeringsnemer, al is de
toestemming van de eventuele aanvaardende begunstigde nodig.
Overdracht kan alleen geschieden door middel van een bijvoegsel dat door de overdrager,
de overnemer en de verzekeraar ondertekend is.
“De verzekeringsnemer kan de rechten die voor hem uit de levensverzekeringsovereenkomst
voortvloeien, geheel of gedeeltelijk aan een derde overdragen, tenzij hij het voordeel reeds
heeft toegekend aan een derde die het aanvaard heeft.”
De overdracht kan gebeuren:
• ten belope van bepaalde rechten
• in volle eigendom
2YHUGUDFKW YDQ EHSDDOGH UHFKWHQ GLH XLW GH RYHUHHQNRPVW YRRUWYORHLHQ
Door deze overdracht draagt de verzekeringsnemer niet alleen het recht op het voordeel
over, maar ook alle andere rechten die uit de overeenkomst voortvloeien.
Het gaat dus niet om een inpandgeving van de overeenkomst, aangezien er geen overgave
van een roerende zaak is door de schuldenaar aan zijn schuldeiser als zekerheid voor diens
schuldvordering.
Dit soort overdracht heeft een aantal voordelen:
• bij de vereffening kan de schuldeiser de voordelen alléén ontvangen;
• de schuldeiser kan de betaling van de premies voortzetten om de overeenkomst in
stand te houden wanneer de verzekeringsnemer in gebreke blijft;
• de schuldeiser kan de afkoop van de overeenkomst vorderen;
maar ook nadelen:
• de overdracht van alle rechten houdt een stilzwijgende herroeping van de begunstiging
in, zodat, na aflossing van de schuld, een nieuwe aanwijzing nodig is.
$IVWDQG LQ YROOH HLJHQGRP
Onder voorbehoud van de rechten van de begunstigde die het voordeel heeft aangenomen,
kan de verzekeringsnemer alle rechten waarover hij beschikt in volle eigendom afstaan,
hetzij onder bezwarende titel, hetzij om niet.
De afstand kan gebeuren aan een derde: in feite gaat het dan om een verandering van
verzekeringsnemer.
De afstand in volle eigendom kan door de schuldenaar gebruikt worden om een waarborg
aan zijn schuldeiser te geven.

86
Indien de schuldeiser, nadat de schuld terugbetaald is, de verzekeringspremies niet meer
verder betaalt, zal de oorspronkelijke verzekeringsnemer slechts een gereduceerd kapitaal
uitgekeerd krijgen.
In dat geval wordt in een tegenbrief overeengekomen dat de schuldeiser, na aflossing van de
schuld, de overeenkomst opnieuw afstaat aan de oorspronkelijke verzekeringsnemer.
De afstand kan ook gebeuren aan een medegerechtigde: bij het overlijden van de
verzekeringsnemer is het mogelijk dat verschillende personen rechten op de overeenkomst
hebben verkregen, terwijl maar één van hen de overeenkomst wenst voort te zetten.
De afstand van de overeenkomst in volle eigendom is dan een mechanisme om de
onverdeeldheid te doen ophouden.
'H UHFKWHQ YDQ GH EHJXQVWLJGHQ
De bepaalde of bepaalbare begunstigde heeft enkel het recht de prestatie te ontvangen
wanneer die opeisbaar wordt en de begunstiging te aanvaarden waardoor zijn recht
onherroepbaar wordt.
D :DW KHW UHFKW RS GH SUHVWDWLHV EHWUHIW
De begunstiging verleent de aangewezen persoon een rechtstreeks, eigen, onmiddellijk en
persoonlijk recht op de verzekerde prestatie.
Dat recht blijft echter voorwaardelijk zolang de begunstigde het niet aanvaard heeft.
E :DW GH DDQYDDUGLQJ GRRU GH DDQJHZH]HQ EHJXQVWLJGH EHWUHIW
De aanvaarding van het voordeel is geen geldigheidsvoorwaarde, maar is belangrijk in
zoverre ze het recht van de begunstigde onherroepbaar maakt.
De aanvaarding kan op elk ogenblik gebeuren, zelfs nadat de prestaties opeisbaar zijn
geworden, maar alleen door de begunstigde.
Wanneer de begunstigde heeft aanvaard, kan hij zijn recht van schuldvordering op de
verzekeraar overdragen aan een derde of het in pand geven.
De aanvaarding van het voordeel door de begunstigde ontneemt de verzekeringsnemer
diens eigendomsrecht niet, maar beperkt dit in zoverre dat hij zijn rechten op de wiskundige
reserve alleen nog maar kan uitoefenen met toestemming van de begunstigde.
F :DW GH YRUPYRRUVFKULIWHQ LQ]DNH GH DDQYDDUGLQJ EHWUHIW
Vroeger kon de aanvaarding uitdrukkelijk of stilzwijgend zijn (meestal gebeurde ze trouwens
door het opeisen van de verzekerde sommen door de begunstigde na de dood van de
verzekeringsnemer), maar de wet van 25 juni 1992 heeft hier een onderscheid tussen twee
gevallen ingevoerd:
• de verzekeringsnemer is in leven: er is een bijvoegsel vereist met de handtekening van
de verzekeringsnemer, de begunstigde en de verzekeraar;

87
• de verzekeringsnemer is overleden: de aanvaarding kan uitdrukkelijk of stilzwijgend
geschieden, maar heeft voor de verzekeraar pas gevolg nadat hem daarvan schriftelijk
kennis gegeven is.
'H UHFKWHQ YDQ GHUGHQ
Onder derden moeten de erfgenamen (van de verzekeringsnemer en van de begunstigde)
en de schuldeisers (van de verzekeringsnemer en van de begunstigde) verstaan worden.
$ 'H UHFKWHQ YDQ GH HUIJHQDPHQ
'H HUIJHQDPHQ YDQ GH EHJXQVWLJGH
Artikel 111 van de wet van 25 juni 1992 heeft in dit domein voor vernieuwing gezorgd en
daarmee ook de twistpunten van het verleden weggewerkt.
Of de begunstigde nu al dan niet aanvaard heeft, in geval van vooroverlijden van de
begunstigde wordt de verzekeringsnemer geacht voor hemzelf of voor zijn
erfgenamen bedongen te hebben.
Op dit principe zijn er twee uitzonderingen:
1. het geval waarin de verzekeringsnemer verschillende opeenvolgende begunstigden
zou hebben aangewezen
2. en het geval waarin de niet bij name genoemde begunstigde(n) “mijn kind(eren)”
zou(den) zijn en één van hen zou vooroverlijden.
'H HUIJHQDPHQ YDQ GH YHU]HNHULQJVQHPHU
Bij overlijden van de verzekeringsnemer valt de nalatenschap open. Er kunnen zich dan drie
gevallen voordoen:
1. de aangewezen begunstigde is ook erfgenaam van de verzekeringsnemer;
2. er is geen aangewezen begunstigde maar er zijn wel erfgenamen;
3. er is een aangewezen begunstigde en er zijn één of meer erfgenamen.
*HOGHQ LQ GLH JHYDOOHQ GH HUIUHFKWHOLMNH UHJHOV LQ]DNH LQEUHQJ HQ LQNRUWLQJ"
:DQQHHU GH EHJXQVWLJGH RRN GH HUIJHQDDP YDQ GH YHU]HNHULQJVQHPHU LV, verleent de
begunstiging hem een recht dat voordeliger is dan het legaat, aangezien hij drager is van
een eigen recht op het kapitaal, ten laste van de verzekeraar en niet van de nalatenschap.
Bijgevolg kan hij afzien van de nalatenschap en toch zijn recht op de prestatie van de
levensverzekering behouden zonder het gevaar te lopen door de schuldeisers van de
nalatenschap vervolgd te worden.

88
:DQQHHU HU JHHQ DDQJHZH]HQ EHJXQVWLJGH LV, ontvangen de erfgenamen het kapitaal,
maar dan wel krachtens hun recht “jure hereditario”.
Bijgevolg valt de verzekeringsprestatie in de te verdelen boedel en kunnen de schuldeisers
er beslag op laten leggen.
:DQQHHU HU HHQ DDQJHZH]HQ EHJXQVWLJGH LV HQ HU YHUVFKLOOHQGH HUIJHQDPHQ ]LMQ,
moeten twee hypothesen overwogen worden:
• de begunstigde is één van de erfgenamen van de verzekeringsnemer: mogen de
erfgenamen die zich benadeeld voelen, de inbreng in de nalatenschap eisen?
• de begunstigde is geen erfgenaam van de verzekeringsnemer: indien de begunstiging
het wettelijk voorbehouden erfdeel aanspreekt, kunnen de legitimarissen de schenking
inkorten in zoverre ze het beschikbare gedeelte overschrijdt?
Wanneer er een aangewezen begunstigde is, is de uitkering door de verzekeraar aan die
begunstigde geldig. De mede-erfgenamen kunnen dan de vorderingen instellen die zij nodig
achten.
De verzekeraar hoeft zich immers niet te bekommeren om de regels van inbreng en inkorting
wanneer de overeenkomst vereffend wordt, behalve indien de premies kennelijk buiten
verhouding staan tot de vermogenstoestand van de verzekeringsnemer. In het kader van zijn
rol van raadgever is het echter mogelijk dat de verzekeraar op dit soort vragen een antwoord
moet geven.
We herinneren daarom aan de regels inzake inbreng en inkorting van het burgerlijk recht
en onderzoeken de toepassing ervan op de levensverzekeringsovereenkomst.
D 'H LQEUHQJ
De wet van 25 juni 1992 heeft in artikel 124 de traditionele oplossingen van de
rechtsleer en de rechtspraak overgenomen. Namelijk: inzake levensverzekering is er
altijd vrijstelling van inbreng zelfs als de verzekeringsnemer dit niet bepaald heeft,
tenzij de premies kennelijk buiten verhouding staan tot de inkomsten van de
verzekeringsnemer.
Bovendien kan de inbreng slechts op de gestorte premies betrekking hebben en nooit op het
verzekerde kapitaal (dat in casu nooit tot het vermogen van de verzekeringsnemer heeft
behoord).
E 'H LQNRUWLQJ
Hoewel de regels betreffende de inkorting van openbare orde zijn, aanvaarden de
rechtspraak en de rechtsleer dat zij inzake levensverzekering niet van toepassing zijn
tenzij de gestorte premies kennelijk buiten verhouding staan tot de inkomsten van de
overledene. Dit principe is door artikel 124 van de wet van 25 juni 1992 bevestigd.
Indien er toch inkorting dient plaats te hebben, gaat men er inzake levensverzekering van uit
dat de waarde van de schenking vastgesteld wordt op basis van de premies die betaald zijn
op het ogenblik van het overlijden en dat de datum van de schenking die van de
ondertekening van de overeenkomst is.

9HU]HNHULQJVQHPHU HQ YHU]HNHUGH ]LMQ WZHH YHUVFKLOOHQGH SHUVRQHQ
Welke zijn in deze situatie de rechten van de erfgenamen van de verzekeringsnemer
indien deze vóór de verzekerde overlijdt?
89
Bij het overlijden van de verzekeringsnemer vallen de rechten betreffende de
levensverzekeringsovereenkomst in de nalatenschap.
Toch kunnen de erfgenamen
• noch de begunstigde wijzigen,
• noch de overeenkomst afkopen (1) (2),
• noch een voorschot op de overeenkomst krijgen (1) (2),
(1) want dat zou erop neerkomen het recht van de begunstigde te beperken
(2) afkoop en voorschot zijn mogelijk wanneer de erfgenamen de aangewezen
begunstigden zijn
wanneer de verzekeringsnemer zelf tijdens zijn leven een (bepaalbare of bepaalde)
begunstigde heeft aangewezen en dit zelfs indien de begunstigde het voordeel niet aanvaard
heeft.
De erfgenamen kunnen natuurlijk beslissen de betaling van de premies al dan niet voort te
zetten.
Om een dergelijke situatie, alsook de onverdeeldheid tussen de erfgenamen, te voorkomen
is het mogelijk te bedingen dat, in geval van overlijden van de verzekeringsnemer, alle
rechten van de overeenkomst aan de verzekerde worden overgedragen.
% 'H UHFKWHQ YDQ GH VFKXOGHLVHUV
'H VFKXOGHLVHUV YDQ GH YHU]HNHULQJVQHPHU
D 'H UHFKWHQ YDQ GH VFKXOGHLVHU WLMGHQV GH ORRSWLMG YDQ GH RYHUHHQNRPVW
Tijdens de hele duur van de overeenkomst kan de verzekeringsnemer, en hij alleen, het
voordeel toekennen of herroepen, de overeenkomst afkopen of reduceren, of een voorschot
verkrijgen. Aangezien die rechten persoonlijk zijn, kan de schuldeiser ze noch uitoefenen,
noch doen vernietigen.
E :DQQHHU GH SUHVWDWLH RSHLVEDDU ZRUGW ELM KHW RYHUOLMGHQ YDQ GH YHU]HNHULQJVQHPHU
Indien er een aangewezen begunstigde is, kunnen de schuldeisers van de begunstigde niets
doen. De begunstigde is immers drager van een rechtstreeks en persoonlijk recht op de
verzekeringsprestatie.
Indien er geen aangewezen begunstigde is, wordt de verzekeringsnemer geacht voor
zichzelf te hebben bedongen en kunnen zijn schuldeisers op de prestatie rechten doen
gelden, hetzij door derdenbeslag, hetzij door een indirecte vordering.

90
• Kunnen de schuldeisers een begunstiging doen vernietigen d.m.v. de pauliaanse
vordering?
Een dergelijke vordering heeft weinig kans van slagen, aangezien er in principe
geen benadeling van de schuldeisers is.
Het kapitaal valt immers rechtstreeks in het vermogen van de begunstigde
(zonder eerst deel uit te maken van het vermogen van de verzekeringsnemer, dat
de schuldeisers tot waarborg strekt).
• Kunnen de schuldeisers terugbetaling van de premies vorderen van de begunstigde
d.m.v. de pauliaanse vordering?
Opdat een dergelijke vordering succes heeft, moeten de volgende voorwaarden
vervuld zijn:
- een nadeel voor de schuldeisers: er is een nadeel wanneer de betaling van de
premies het onvermogen van de schuldenaar heeft doen ontstaan of vergroot.
Voorbeeld: de schuldenaar heeft een levensverzekeringsovereenkomst gesloten en
onttrekt daarvoor de premies aan het kapitaal;
- bestaan van bedrog: de verzekeringsnemer moet zich bewust zijn van zijn
onvermogen;
- medeplichtigheid van een derde: alleen in overweging te nemen wanneer er sprake is
van begunstiging onder bezwarende titel.
Als die drie voorwaarden vervuld zijn, zou de pauliaanse vordering kunnen leiden tot
de terugbetaling van de premies, maar niet vóór de vereffening van het kapitaal (dus
niet voordat de begunstigde zich verrijkt heeft).
De schuldeisers kunnen daarentegen bewarend beslag doen leggen in handen van de
maatschappij om het eventuele onvermogen van de begunstigde te voorkomen.
'H VFKXOGHLVHUV YDQ GH EHJXQVWLJGH
Wanneer de begunstiging om niet is gedaan, kunnen de schuldeisers van de begunstigde ze
niet in zijn naam aanvaarden. Het gaat immers om een exclusief recht dat aan de persoon
van de begunstigde is verbonden.
Indien de begunstigde evenwel aanvaard heeft, dan bezit hij een persoonlijk en
onherroepelijk vorderingsrecht tegen de verzekeraar en kunnen de schuldeisers in zijn naam
alle rechten uitoefenen die uit dat vorderingsrecht voortvloeien.
Te weten, in naam van de begunstigde,
• bewarend beslag leggen in handen van de verzekeraar vóór de vervaldag,
• door de indirecte vordering de betaling van de prestatie vragen wanneer die opeisbaar
wordt.
Er zij echter op gewezen dat de schuldeisers van de begunstigde (evenmin als de
begunstigde zelf) niet kunnen afkopen, noch de premies betalen, noch een voorschot
verkrijgen.

& +HW IDLOOLVVHPHQW HQ GH OHYHQVYHU]HNHULQJ
91
+HW IDLOOLVVHPHQW YDQ GH YHU]HNHULQJVQHPHU
In geval van faillissement van de verzekeringsnemer dienen er twee periodes te worden
onderscheiden:
• de verdachte periode die het vonnis van faillietverklaring voorafgaat,
• de periode die volgt op het vonnis van faillietverklaring.
D 'H YHUGDFKWH SHULRGH
Iedere handeling die tijdens de verdachte periode wordt verricht, wordt geacht bedrieglijk te
zijn en kan vernietigd worden.
Voorbeelden
X sluit een levensverzekering tijdens de verdachte periode: kan de curator om de
vernietiging ervan vragen?
JA, als hij bewijst:
• dat er nadeel toegebracht wordt aan de boedel (omdat de premies onttrokken zijn aan
het vermogen van de verzekeringsnemer en niet afgenomen zijn van zijn persoonlijke,
niet aan het faillissement onderworpen inkomsten);
• dat de verzekeraar op de hoogte was van de financiële situatie van X bij het sluiten van
de overeenkomst.
Omdat die bewijzen moeilijk geleverd kunnen worden, zal de
levensverzekeringsovereenkomst geldig zijn indien de premies in verhouding staan tot de
inkomsten van X.
X wijzigt de begunstigingsclausule tijdens de verdachte periode: kan de curator om de
vernietiging ervan vragen?
Indien er geen begunstigde aangewezen is:
• ofwel wordt de aanwijzing om niet gedaan: ze is nietig maar de nietigheid dient door de
rechter te worden uitgesproken;
• ofwel wordt de aanwijzing onder bezwarende titel gedaan: ze is geldig tenzij er bewezen
wordt dat er nadeel aan de boedel wordt toegebracht en dat de verzekeraar medeplichtig
is.
Indien er een aangewezen begunstigde is en de verzekeringsnemer zijn oorspronkelijke
beslissing wijzigt, kan de curator daar niets tegen doen.
E 9RQQLV YDQ IDLOOLHWYHUNODULQJ
Vanaf het vonnis van faillietverklaring:
• mag de verzekeringsnemer een levensverzekeringsovereenkomst sluiten als de premies
betaald worden met tegoeden die niet aan het beheer van de curator onderworpen zijn;

92
• mag de verzekeringsnemer zijn overeenkomst afkopen, maar de afkoopwaarde wordt bij
de boedel gevoegd;
• mag de verzekeringsnemer de termijn van de overeenkomst verlengen (om te
voorkomen dat ze tijdens het faillissement vereffend wordt en bij de boedel gevoegd
wordt).
F :DW JHEHXUW HU PHW GH YHU]HNHULQJVSUHVWDWLH ZDQQHHU GH RYHUHHQNRPVW WLMGHQV KHW
IDLOOLVVHPHQW YHUHIIHQG ZRUGW"
• 2IZHO NRPW GH SUHVWDWLH DDQ GH YHU]HNHULQJVQHPHU WRH
Indien de vereffening tijdens de verdachte periode heeft plaatsgehad, behoort de prestatie
de verzekeringsnemer persoonlijk toe maar kan opgenomen worden in de door de curator
uitgevoerde inventaris van de goederen.
Indien de vereffening plaatsheeft na het vonnis van faillietverklaring, maar vóór het afsluiten
van het faillissement, komt de prestatie aan de gezamenlijke schuldeisers van het
faillissement toe.
Indien de vereffening plaatsheeft na het afsluiten van het faillissement, komt de prestatie aan
de verzekeringsnemer toe maar de schuldeisers kunnen nog altijd individueel beslag doen
leggen.
• 2IZHO NRPW GH SUHVWDWLH DDQ HHQ EHJXQVWLJGH WRH
De curator kan dan geen rechten op het kapitaal doen gelden, aangezien de begunstigde dat
kapitaal krachtens een eigen en rechtstreeks recht ontvangt.
+HW IDLOOLVVHPHQW YDQ GH EHJXQVWLJGH
Wat kunnen de schuldeisers van de begunstigde doen als hij zijn rechten heeft
overgedragen?
Indien de begunstigde zijn rechten vóór de verdachte periode heeft overgedragen, kunnen
de schuldeisers die overdracht alleen doen vernietigen via een pauliaanse vordering en
moeten zij bewijzen dat er sprake is van bewuste verarming, benadeling van de schuldeisers
en medeplichtigheid van een derde (behalve wanneer de overdracht om niet gedaan is).
De schenkingen die gedaan zijn tijdens de verdachte periode kunnen van rechtswege niet
aan de boedel tegengeworpen worden, en de onder bezwarende titel verrichte handelingen
kunnen niet aan de boedel tegengeworpen worden indien degenen die met de gefailleerde
begunstigde gehandeld hebben, wisten dat hij had opgehouden te betalen.
Hierover oordeelt de rechter in hoogste feitelijke aanleg, maar de curator zou kunnen
trachten te verkrijgen dat het overgedragen voordeel weer in de boedel wordt opgenomen.

93
(&+76&+(,',1* (1 /(9(169(5=(.(5,1*
,QOHLGLQJ
Alvorens dit onderwerp te analyseren zijn enkele opmerkingen van belang:
• de echtscheiding kan een levensverzekeringsovereenkomst alleen maar beïnvloeden als
de echtgenoten onder het stelsel van de gemeenschap van goederen zijn getrouwd (wat
ook het geval is als er geen huwelijkscontract is - wettelijk stelsel);
• hoewel de wet van 11 juni 1874 en het oude Reglement Leven hierover niets zeiden,
heeft de wet van 25 juni 1992 de oplossingen van de specifieke regels voor de
echtscheiding bevestigd (althans in het algemeen);
• het voordeel van de levensverzekering die een in gemeenschap van goederen
getrouwde echtgenoot ten behoeve van de andere of van zichzelf heeft bedongen is een
eigen goed van de begunstigde echtgenoot (artikel 127 van de wet van 1992). Deze
bepaling neemt de oplossing van artikel 1400, 7., van het Burgerlijk Wetboek over en
breidt die uit;
• aan het gemeenschappelijk vermogen is geen vergoeding verschuldigd behalve voor
zover de premiebetalingen die ten laste van dat vermogen zijn gedaan, kennelijk de
mogelijkheden ervan te boven gaan (artikel 128 wet 1992).
Een arrest van 26 mei 1999 van het Arbitragehof (Belgisch Tijdschrift voor Handelsrecht
1999/12, p. 849) stelt echter dat die twee artikelen, 127 en 128 van de wet van 25 juni 1992,
de artikelen 10 en 11 van de Grondwet schenden. Waarom ? Stel dat twee echtgenoten in
gemeenschap van goederen getrouwd zijn en één van hen een levensverzekering gesloten
heeft
- om de goede afloop te dekken van gemeenschappelijke leningen en
- om, zodra de lening terugbetaald is, een kapitaal op te leveren, niet aan de overlevende
echtgenoot van de verzekeringsnemer, maar aan deze laatste zelf indien hij de vooraf
vastgestelde leeftijd bereikt en de premiebetalingen bovendien ten laste van het
gemeenschappelijk vermogen gedaan zijn. In dat geval zou dat kapitaal een eigen goed
zijn dat geen aanleiding geeft tot vergoeding voor zover de premiebetalingen die ten
laste van dat vermogen gedaan zijn, de mogelijkheden ervan niet kennelijk te boven
gaan, wat het Arbitragehof dus niet aanvaardt.
Volgens de Commissie voor Juridische Studies van de BVVO (april 2000) dient de aandacht
van de cliënteel gevestigd te worden op dat arrest en op het risico van
gemeenschappelijkheid van bepaalde verzekeringsprestaties. De kwalificatie als
gemeenschappelijk goed belet niet dat de verzekeraar het kapitaal aan de begunstigde
echtgenoot uitbetaalt, behalve in uitzonderlijke situaties in het kader van een
echtscheidingsprocedure. Het belangrijkste gevolg van die kwalificatie als
gemeenschappelijk goed is dat het kapitaal bij het gemeenschappelijk vermogen
ondergebracht wordt, wat van belang is voor de eventuele schuldeisers van de ene of de
andere echtgenoot.

94
'H HFKWVFKHLGLQJ RS JURQG YDQ EHSDDOGH IHLWHQ YDQ WZHH HFKWJHQRWHQ GLH LQ
JHPHHQVFKDS YDQ JRHGHUHQ JHKXZG ]LMQ
Er moeten drie fasen in de procedure onderscheiden worden:
• het echtscheidingsgeding
• de periode tussen het vonnis en de overschrijving van de echtscheiding
• de periode na de overschrijving.
$ 7LMGHQV KHW JHGLQJ blijft het huwelijksvermogensstelsel bestaan en derhalve behouden
de echtgenoten hun rechten.
De verzekeringsnemer behoudt dus gedurende het echtscheidingsgeding de persoonlijke
rechten op de levensverzekeringsovereenkomst die hem krachtens de artikelen 106 tot 120
van de wet van 1992 op de levensverzekeringsovereenkomst toekomen (artikel 129 van de
wet).
In deze hypothese zijn de regels van het “samenbeheer” dus ondergeschikt aan het
persoonlijke karakter van de rechten van de verzekeringsnemer.
Hierop gelden twee uitzonderingen:
• toepassing van artikel 1280 van het Gerechtelijk Wetboek:
op verzoek van één van de echtgenoten kan de rechtbank van eerste aanleg, de
verzoekende echtgenoot machtigen om met uitsluiting van zijn echtgenoot, alle sommen te
ontvangen die aan deze laatste door een derde verschuldigd zijn;
• toepassing van artikel 1283 van het Gerechtelijk Wetboek:
op verzoek van een van de echtgenoten kan de rechtbank van eerste aanleg iedere
verbintenis nietig verklaren die door de andere echtgenoot ten laste van de gemeenschap is
aangegaan na de eerste verschijning indien de aanvrager bewijst dat zijn rechten benadeeld
zijn.
Als de verzekeringsprestaties opeisbaar worden tijdens het geding worden ze geldig
betaald aan de als begunstigde aangewezen echtgenoot.
De verzekeraars kunnen de prestatie dus rechtsgeldig en probleemloos vereffenen zonder
de handtekening van beide echtgenoten te moeten vragen, behoudens toepassing van de
artikelen 1280 en 1283 van het Gerechtelijk Wetboek zoals hierboven vermeld is.
% 1D KHW HFKWVFKHLGLQJVYRQQLV, kan de echtscheiding tegengeworpen worden aan de
echtgenoten, maar nog niet aan derden.
Er is dus onverdeeldheid tussen de echtgenoten zolang de overschrijving van de
echtscheiding niet heeft plaatsgehad. Op dat ogenblik moet de verzekeraar
voorzichtigheidshalve de medewerking van beide echtgenoten vragen om de prestatie te
regelen.

95
& 1D GH RYHUVFKULMYLQJ YDQ GH HFKWVFKHLGLQJ kan de echtscheiding aan derden worden
tegengeworpen.
De overschrijving van de echtscheiding brengt de ontbinding van het huwelijk en van de
gemeenschap mee. Er moet dan ook overgegaan worden tot vereffening en verdeling.
De verzekeringsovereenkomsten worden overgenomen volgens de waarde ervan op het
ogenblik dat het verzoek tot echtscheiding wordt ingediend. In de praktijk wordt er echter niet
dikwijls rekening gehouden met de levensverzekeringsovereenkomsten.
Indien de prestaties op dat ogenblik opeisbaar worden, zullen ze aan de gescheiden
echtgenoot die als begunstigde is aangewezen, worden uitgekeerd, tenzij er toepassing is
van artikel 299 van het Burgerlijk Wetboek (vernietiging van een schenking aan de
echtgenoot tegen wie de echtscheiding is toegestaan).
'H HFKWVFKHLGLQJ GRRU RQGHUOLQJH WRHVWHPPLQJ YDQ EHLGH HFKWJHQRWHQ GLH LQ
JHPHHQVFKDS YDQ JRHGHUHQ JHKXZG ]LMQ
Vóór de echtscheiding door onderlinge toestemming dienen de echtgenoten een beschrijving
en een schatting op te maken van al hun goederen en hun rechten te regelen. De
levensverzekeringsovereenkomsten zullen geraamd worden op basis van hun theoretische
afkoopwaarde.
Tenzij anders bedongen is, behoren derhalve de rechten die voortvloeien uit de artikelen 106
tot 120 van de wet van 1992 derhalve tijdens het hele geding toe aan de verzekeringsnemer.
Het tegengestelde beding kan geformuleerd worden in het door de scheidende echtgenoten
opgestelde echtscheidingsconvenant, maar kan slechts aan de verzekeraar tegengeworpen
worden nadat hij daarvan op de hoogte is gesteld.
Zo ook wordt de prestatie die tijdens het geding opeisbaar wordt, rechtsgeldig door de
verzekeraar betaald in handen van de als begunstigde aangewezen echtgenoot, tenzij de
echtgenoten anders hebben bedongen in hun echtscheidingsconvenant en zij de
verzekeraar daarvan op de hoogte hebben gebracht.
Bovendien wordt de prestatie die na het geding opeisbaar wordt, rechtsgeldig door de
verzekeraar betaald in handen van de als begunstigde aangewezen echtgenoot, tenzij de
echtgenoten anders hebben bedongen in hun echtscheidingsconvenant en zij de
verzekeraar daarvan op de hoogte hebben gebracht.
Na de overschrijving van de echtscheiding kan de gemeenschap op verschillende
wijzen vereffend zijn.
• Ofwel wordt ze aan de echtgenoot-verzekeringsnemer toegekend, wat geen enkele
verandering t.o.v. de overeenkomst meebrengt.
• Ofwel wordt ze aan de andere echtgenoot toegekend en dan moet de verandering van
verzekeringsnemer in een bijvoegsel genoteerd worden.
• Ofwel is er niets bepaald en dan bevindt de overeenkomst zich in onverdeeldheid tussen
beide echtgenoten: de toestemming van beiden is noodzakelijk om de prestatie uit te
keren of de overeenkomst af te kopen.
Indien de uit te keren prestatie uit een overlijden voortvloeit, moet de verzekeraar nagaan of
de begunstigde zijn voordelen uit het huwelijk behouden heeft.

96
Daartoe neemt hij kennis van de echtscheiding door het uittreksel uit de overlijdensakte van
de verzekeringsnemer, waarin de staat van de gescheiden echtgenoot is vermeld.
Anders is de betaling aan de aangewezen begunstigde bevrijdend.
'( 9(5())(1,1* 9$1 '( 35(67$7,(6
,QOHLGLQJ
De vereffening van de prestaties inzake de levensverzekering hangt voornamelijk af van het
soort overeenkomst: gaat het om een verzekering bij leven die de afloopdatum bereikt dan
wel om een overlijdensdekking ten gevolge van het vooroverlijden van de verzekerde
persoon?
Op dat ogenblik moet de verzekeraar:
• het bedrag van de uit te keren prestatie vaststellen,
• de hoedanigheid van de begunstigde controleren,
• het zich voordoen van de verzekerde gebeurtenis checken.
$ +HW EHGUDJ YDQ GH SUHVWDWLH YDVWVWHOOHQ
Bij die gelegenheid kunnen er verschillende problemen rijzen. We hebben ze hierboven al
behandeld en zullen er dan ook alleen nog aan herinneren.
Zo bijvoorbeeld:
• de berekening van de prestatie kan een vergissing omtrent de leeftijd van de verzekerde
aan het licht brengen,
• het kapitaal is gereduceerd,
• er is een niet terugbetaald voorschot verleend,
• er is een procedure wegens niet-betaling van de premies aan de gang,
• het risico is een uitgesloten risico,
• er is een verzoek tot afkoop voor een niet-afkoopbare overeenkomst.
% 'H KRHGDQLJKHLG YDQ GH EHJXQVWLJGH FRQWUROHUHQ
In ieder geval dient de begunstigde die aanspraak maakt op de uitkering te zijnen gunste,
zijn recht daarop te bewijzen.
& +HW ]LFK YRRUGRHQ YDQ GH YHU]HNHUGH JHEHXUWHQLV YDVWVWHOOHQ
In de levensverzekering kan het gaan om:
• hetzij het in leven zijn op een bepaalde leeftijd
• hetzij het overlijden vóór een bepaalde leeftijd.
Speciale aandacht verdienen de tijdelijke verzekering en de verzekering van uitgesteld
kapitaal, die kunnen aflopen zonder dat er enige prestatie verschuldigd is.

97
Wanneer het risico dat aanleiding geeft tot de prestatie van de verzekeraar zich
voordoet, dienen in de praktijk dan ook de algemene voorwaarden bekeken te worden.
Die bevatten immers alle aanwijzingen die nodig zijn voor de vereffening van de
overeenkomst.
Namelijk:
6WXNNHQ EHWUHIIHQGH GH YHU]HNHUGH
D (HQ XLWWUHNVHO XLW GH RYHUOLMGHQVDNWH
Dit kan overhandigd worden door de ambtenaar van de burgerlijke stand van de woonplaats
van de overledene of van de plaats van overlijden.
Wat gebeurt er echter indien de verzekerde verdwenen is?
Er kan een vermoeden van overlijden zijn zonder dat het lichaam teruggevonden wordt of
geïdentificeerd kan worden.
Ofwel wordt de vaststelling van het overlijden door een wet geregeld (bijvoorbeeld:
arbeidsongeval in de mijnen, slachtoffers van de oorlog 40/45, slachtoffers van
luchtvaartongevallen aan boord van Belgische vliegtuigen, ...).
Ofwel kan de begunstigde een gerechtelijke verklaring van het overlijden vragen
(bijvoorbeeld: de brand van de Innovation op 22 mei 1967).
Wat gebeurt er echter indien de verzekerde afwezig is?
De afwezigheid moet het voorwerp zijn van een beslissing van de rechtbank. Het is niet
voldoende alleen de feitelijke situatie in aanmerking te nemen.
In feite is er sprake van afwezigheid wanneer iemand sinds vier jaar uit zijn woonplaats of
verblijfplaats verdwenen is en men er geen nieuws van gehad heeft.
In dat geval moet de begunstigde een gerechtelijke verklaring van afwezigheid vragen,
alsook de voorlopige inbezitstelling.
E (HQ XLWWUHNVHO XLW GH JHERRUWHDNWH
Die akte heeft alleen tot doel de juiste leeftijd van de verzekerde te controleren. Ter
herinnering: in geval van vergissing wordt ervan uitgegaan dat het een louter materiële
vergissing betreft en wordt de verbetering aangebracht met terugwerking tot aan het sluiten
van de overeenkomst.
De geboorteakte is echter niet vereist indien de overlijdensakte de datum en de plaats van
geboorte van de verzekerde vermeldt.
Sommige verzekeraars nemen zelfs genoegen met andere officiële documenten, zoals het
huwelijksboekje, de identiteitskaart, het militair boekje (het verkrijgen van de geboorteakte
kan immers moeizaam zijn, met name wanneer het gaat om iemand die in het buitenland is
geboren).

98
F +HW JHWXLJVFKULIW SRVW PRUWHP RI RYHUOLMGHQVDWWHVW
Hiermee kan de verzekeraar enerzijds nagaan of het niet om een uitgesloten risico gaat en
het maakt anderzijds de statistische waarneming van de overlijdens in de portefeuille van de
verzekeraar mogelijk.
In sommige gevallen kan dat getuigschrift gegevens aan het licht brengen die de verzekeraar
tot de overtuiging leiden dat de verklaringen die de verzekerde over zijn
gezondheidstoestand heeft afgelegd, onwaar of onjuist zijn.
Op grond van het beroepsgeheim weigeren sommige artsen op het getuigschrift ‘post
mortem’ de doodsoorzaak te vermelden.
In de verzekeringsvoorstellen wordt meestal echter een clausule opgenomen waarmee de
verzekerde de arts van het beroepsgeheim ontslaat en hem uitdrukkelijk toestaat de
adviserende arts van de verzekeraar het getuigschrift te bezorgen waarvan sprake is in de
algemene polisvoorwaarden.
Zoals gezien in hoofdstuk V, met betrekking tot de medische formaliteiten, werd in 2002 art.
95 van de wet dd. 1992 grondig gewijzigd door de wet betreffende de rechten van de patiënt.
De nieuwe bepaling, die rekening houdt met de adviezen van de Raad van State, de
Commissie voor Verzekeringen en de Nationale Raad van de Orde van Geneesheren, stelt
voortaan dat de door de verzekerde gekozen arts de verzekerde die erom verzoekt de
geneeskundige verklaringen kan afleveren die voor het sluiten of het uitvoeren van de
overeenkomst nodig zijn (lid 1).
Krachtens lid 2 (nieuw) mogen deze verklaringen uitsluitend aan de adviserende arts van de
verzekeraar worden bezorgd.
Oud lid 2, dat het vierde van art. 95 wordt, blijft onveranderd : mits de verzekeraar aantoont
de voorafgaande toestemming van de verzekerde te bezitten, geeft de arts van de
verzekerde aan de adviserende arts van de verzekeraar een verklaring af over de
doodsoorzaak.
Zoals ook in vorig hoofdstuk in herinnering gebracht, dient voorkomen te worden dat de
strikte toepassing van het medische geheim bedrog zou verhullen of oneerlijkheid
aanmoedigen. Art. 95 van de wet moet m.a.w. gezien worden als van wezenlijk belang om
de levensverzekering “binnen de normen van de moraal” te houden.
De rechtsleer en de rechtspraak zijn van hun kant van oordeel dat het bewaren van het
geheim niet tot gevolg mag hebben dat de belangen van de patiënt of van zijn
rechthebbenden geschaad worden.
Hoe dan ook, bij gebrek aan een getuigschrift ‘post mortem’ kan het overlijden altijd
met alle wettelijke middelen bewezen worden.
De rechtbank kan zo, als medische expertise, om een autopsie of een getuigenverhoor
verzoeken.
6WXNNHQ EHWUHIIHQGH GH EHJXQVWLJGH KHW JHWXLJVFKULIW ³GH YLWD´ YDQ GH EHJXQVWLJGH
Het gaat om een document dat verklaart dat de betrokken persoon op een bepaald tijdstip in
leven is.

99
Wanneer de begunstigden niet bij naam in de overeenkomst bepaald zijn, wordt het bewijs
geleverd door een akte van bekendheid of een verklaring van de notaris.
6WXNNHQ GLH DOWLMG RYHUJHOHJG PRHWHQ ZRUGHQ
D 'H SROLV HQ GH ELMYRHJVHOV
Deze documenten vormen de titel van de schuldvordering van de begunstigde op het
kapitaal.
Wanneer de begunstigde de polis niet kan afgeven, omdat ze verloren gegaan of vernietigd
is, zal de verzekeraar hem een verklaring van verlies doen tekenen waardoor de
begunstigde er zich toe verbindt de maatschappij schadeloos te stellen voor enige schade
die zou kunnen voortvloeien uit het feit dat de polis zich in handen van andere personen zou
bevinden.
E 'H ODDWVWH SUHPLHNZLWDQWLH
Sommige verzekeraars vragen dat het bewijs geleverd wordt van de betaling van de laatste
vervallen premie.
F +HW EHZLMV YDQ GH EHWDOLQJ YDQ GH ODDWVWH WHUPLMQ YDQ GH RS HHQ YRRUVFKRW
YHUVFKXOGLJGH LQWHUHVWHQ
Dezelfde eis wordt gesteld wat de terugbetaling betreft van de interesten die verschuldigd
zijn voor een voorschot op de overeenkomst.
'H YHUHIIHQLQJ
De eigenlijke vereffening wordt vergemakkelijkt indien er een bij name genoemde
begunstigde is aangewezen of indien er een begunstigde bepaalbaar is op het
ogenblik van het verstrijken van de overeenkomst.
Wat moet de verzekeraar doen op het ogenblik van de vereffening?
Controleren of de begunstigingsclausule niet gewijzigd is bij brief, door een bijvoegsel, bij
testament of door enige andere kennisgeving.
Maar indien de verzekeraar geen kennis heeft van de wijziging, is hij rechtsgeldig bevrijd
door de betaling van de prestatie aan de begunstigde die in de overeenkomst is
aangewezen.
De wet van 1992 regelt de problemen van vereffening in verband met de ontstentenis
van begunstigde of met het vooroverlijden van de begunstigde.
Pas in laatste instantie, als de verzekeringsnemer geacht wordt voor zichzelf of zijn
rechthebbenden te hebben bedongen, moet de verzekeraar, om de vereffening te kunnen
uitvoeren, een akte van bekendheid vragen waarmee de notaris hem een lijst van
personen bezorgt aan wie de erfenis van de overledene is toegevallen;

100
• en ofwel, indien de akte van bekendheid het bestaan van een testament niet aangeeft,
zijn alle in de akte van bekendheid vermelde personen begunstigden en moeten zij
collectief het kwijtschrift tekenen,
• ofwel, indien de akte van bekendheid het bestaan van een testament aangeeft, moet de
verzekeraar vragen dat het testament hem bezorgd wordt om het kapitaal te kunnen
uitkeren met inachtneming van de wensen van de overledene.
3UREOHPHQ LQ YHUEDQG PHW GH YHUHIIHQLQJ
$ +HW JHOLMNWLMGLJ RYHUOLMGHQ
Hoe kan de begunstigde bepaald worden wanneer de verzekerde en de begunstigde in
éénzelfde gebeurtenis omkomen zonder dat kan worden uitgemaakt wie vóór de ander
is overleden?
Indien niet kan worden vastgesteld wie van beiden, verzekerde of begunstigde, de ander
overleefd heeft (al was het maar enkele seconden), dient de overeenkomst als volgt
vereffend te worden:
• ofwel is er een subsidiaire begunstigde die beiden overleefd heeft en dan komen de
prestaties ongetwijfeld aan hem toe;
• ofwel zijn er geen subsidiaire begunstigden en in dat geval gaat de rechtspraak ervan uit
dat de erfgenamen van de verzekeringsnemer hun rechten kunnen doen gelden op
grond van het principe dat de verzekeringsnemer die niet voor een derde bedongen
heeft, dit voor zichzelf of zijn rechtverkrijgenden gedaan heeft;
• ofwel bestaat er in de polis een clausule die bepaalt dat de begunstigde slechts recht
heeft op het voordeel in zoverre hij de verzekeringsnemer tijdens een bepaalde tijd
overleeft (van 3 dagen tot 1 maand).
Met deze clausule wordt vermeden dat de verzekeringsprestatie, bij kortstondig overleven
van de begunstigde, aan de erfgenamen van die begunstigde vervalt, wat niet de bedoeling
van de verzekeringsnemer was.
% 9HUVFKLOOHQGH EHJXQVWLJGHQ
Moet de verzekeraar, om de prestaties uit te keren, de kwijting door alle begunstigden
laten tekenen of heeft elke begunstigde het recht om zijn aandeel van de prestatie op
te eisen?
De oplossing kan gevonden worden in de verzekeringspolis.
Sommige verzekeraars bepalen immers dat de uitkering ondeelbaar is ten opzichte van de
verzekeraar. Hierdoor zal deze het kapitaal maar uitbetalen indien alle begunstigden een
collectieve kwitantie hebben getekend. Zij wijzen dan een gemachtigde aan die het kapitaal
in hun naam moet ontvangen.
Indien een dergelijke clausule in de polis ontbreekt, moet er een onderscheid worden
gemaakt naargelang de begunstigde bepaald is of niet.
Indien de begunstigden bepaald worden, hebben zij elk een rechtstreeks en persoonlijk
recht. De verzekeraar moet dan ook ingaan op het verzoek van de begunstigden die hem
vragen de prestatie uit te splitsen en elkeen het aandeel uit te betalen dat hem toekomt.

101
Zijn de begunstigden daarentegen onbepaald, dan zal de verzekeraar de collectieve
kwitantie laten tekenen door alle erfgenamen die in de akte van bekendheid vermeld staan
zonder te moeten overgaan tot de verdeling van de nalatenschap.
Dit is echter niet het geval indien de verdeling al heeft plaatsgehad en het voordeel van de
overeenkomst aan één enkele van de begunstigden heeft toegewezen.
Die zal dan als enige de kwitantie ondertekenen na natuurlijk de akte van verdeling te
hebben overgelegd.
Vloeit het voordeel van de levensverzekering bovendien voort uit een legaat, dan kan de
legataris die aantoont dat de formaliteiten betreffende het overhandigen van het legaat
vervuld zijn, de kwitantie alleen ondertekenen.
& 3UREOHPHQ LQ YHUEDQG PHW GH SUHVWDWLH
'H NZLWDQWLH
Wanneer verschillende begunstigden samen zijn aangewezen, bepalen de algemene
voorwaarden doorgaans of de verzekeraar hen een individuele dan wel een collectieve
kwitantie moet voorleggen.
Indien er in dit opzicht echter niets is bepaald, wordt aangenomen dat de bepaalde
begunstigden elkeen hun aandeel tegen afzonderlijke kwijting kunnen vorderen, terwijl de
onbepaalde begunstigden altijd een onverdeeldheid vormen die het optreden van allen
noodzaakt (zie supra).
³:LH VOHFKW EHWDDOW EHWDDOW WZHHPDDO´
“De betaling van de prestatie is slechts bevrijdend indien degene die ze ontvangt bekwaam
is om de kwitantie te tekenen.”
Indien, bijvoorbeeld,
• de verzekeraar het kapitaal uitbetaalt aan een derde die noch de wettelijke
vertegenwoordiger, noch de gemachtigde van de begunstigde is,
• de verzekeraar aan een begunstigde betaalt terwijl er verzet of beslag is,
• de verzekeraar betaalt aan de begunstigde die niet over de bekwaamheid om te
ontvangen beschikte,
is de betaling nietig, aangezien de verzekeraar eerst de bekwaamheid van de begunstigde
diende te controleren (artikelen 1239, 1241 en 1242 Burgerlijk Wetboek).
We onthouden in dit verband het volgende:
• voor de minderjarige: de kwitantie moet getekend worden door zijn vader of moeder of
door zijn voogd en zijn toeziende voogd;
• voor de onbekwaamverklaarden: volgens de categorie waartoe zij behoren, dient de
kwitantie door hun wettelijke vertegenwoordiger te worden getekend;
• voor de gefailleerde: de kwitantie moet door de curator getekend worden;
• voor de echtgenoten: de kwitantie mag door iedere alleen optredende echtgenoot
ondertekend worden.

,V GH SUHVWDWLH YDWEDDU YRRU EHVODJ"
102
Evenals de vergoeding uit hoofde van verzekeringen tot vergoeding van schade kan de
prestatie van een levensverzekering vatbaar zijn voor verzet of beslag vanwege een derde in
handen van de verzekeraar, behalve als de verzekeringsnemer een begunstigde heeft
aangewezen.
• verzet
Verzet komt neer op het verzenden van een gewone brief door een schuldeiser aan een
derde (eventueel via een advocaat of notaris).
Een degelijke handelwijze kan op een ter zake onkundige derde indruk maken, maar heeft
geen enkele wettelijke waarde.
Tegenover verzet zal de verzekeraar echter de nodige voorzichtigheid in acht nemen door te
eisen dat hem beslag wordt betekend voordat hij tot uitkering overgaat.
• beslag
Er dienen twee grote categorieën van beslag onderscheiden te worden, namelijk:
1. het bewarend beslag, dat het mogelijk maakt het gerecht de hand te laten leggen op
goederen die aan de schuldenaar toebehoren om te voorkomen dat deze zijn
onvermogen regelt en de rechten van de schuldeiser in gevaar brengt,
2. het uitvoerend beslag, waarmee op de goederen van de schuldenaar beslag kan worden
gelegd om ze te laten verkopen of de schuldeiser(s) te betalen.
Voor beide vormen van beslag geldt overigens een strikte procedure (cf. Gerechtelijk
Wetboek).
Volgens het goed waarop het (bezwarend of uitvoerend) beslag betrekking heeft, is het
roerend of onroerend.
Het beslag dat door een schuldeiser bij de schuldenaar van zijn eigen schuldenaar wordt
gelegd en betrekking heeft op een geldsom wordt (bewarend of uitvoerend) derdenbeslag
genoemd.
Er zij echter opgemerkt dat er niet onbeperkt in beslag kan worden genomen.
Hoewel elk goed in principe vatbaar is voor beslag, heeft het Gerechtelijk Wetboek immers
een lijst van goederen en geldsommen vastgesteld die, hetzij geheel, hetzij gedeeltelijk, niet
in beslag kunnen worden genomen.
Voorbeelden:
• roerende of huishoudelijke goederen die het de beslagene mogelijk maken “fatsoenlijk” te
leven (niet voor beslag vatbaar),
• geldsommen die een bestaansminimum uitmaken (niet voor beslag vatbaar),
• lonen en wedden, onderhoudsuitkeringen, werkloosheidsuitkeringen (gedeeltelijk niet voor
beslag vatbaar).
Zo zijn kapitalen of renten uit hoofde van een groepsverzekering maar voor beslag vatbaar
volgens de beperkingen die gelden voor het loonbeslag.

103
+22)'678. 9,, '( %(6&+(50,1* 9$1 '( 9(5%58,.(5
,1 '( /(9(169(5=(.(5,1*
9$1 '( (8523(6( 5,&+7/,-1(1 727 '( %(/*,6&+(
5(*/(0(17(5,1*
In zijn boek “Economie des Assurances” (A. Colin, 1996) merkt D.-C. Lambert op dat de
verzekeraars, net als de bankiers, de laatste jaren geconfronteerd worden met een imago-,
rechtvaardigings- en communicatieprobleem. Hij verklaart zich nader :
1. het gebrek aan vertrouwen van de verzekerden ten aanzien van hun verzekeraars wordt in
de beroepswereld vaak beschouwd als een uiting van consumentisme. Die neiging van de
consument om hogere eisen te stellen, wordt gestimuleerd door
consumentenverenigingen, vakbonden en zelfs politieke partijen.
2. het gebrek aan rechtvaardiging door de verzekeraars : dit slaat vanzelfsprekend vooral op
de vertragingsmaatregelen en spitsvondige risico-uitsluitingen waarmee sommige
verzekeraars aan de schaderegeling trachten te ontsnappen.
Aan de verzekeringsbehoeften kan echter alleen tegemoet worden gekomen wanneer de
volgende voorwaarden ingevuld zijn : positieve invloed op de economische activiteit,
risico’s die echt verzekerbaar zijn, waarbij rekening wordt gehouden met de solvabiliteit
van de markt, klantgerichtheid, waarbij die klant een duidelijke, toegankelijke en duurzame
waarborg wordt geboden.
3. het gebrek aan communicatie vanwege de verzekeraars, dat samenhangt met de
onduidelijke informatie aan de verzekerden. De relatie tussen verzekeraar en verzekerde
wordt al te vaak gehinderd door juridische, technische en financiële kwesties die de
verzekeraars niet toegankelijk maken voor niet-specialisten.
Ook J.-L. Fagnart beschouwt die opkomst van het consumentisme als een van de nieuwe
problemen van de verzekering, naast de oprichting van de eengemaakte verzekeringsmarkt,
door de opheffing van de fysieke, administratieve of juridische grenzen in de geografische
ruimte van de vijftien lidstaten van de EU, waar personen, goederen, diensten en kapitaal vrij
circuleren (cf. zijn cursus aan de ULB “Droit des assurances”, boek I, uitgave 1999-2000). De
regeling van de belangrijke economische vrijheden die vastgesteld werden in het Verdrag van
Rome – vrijheid van vestiging, vrije dienstverrichting en vrije concurrentie – sluit aan bij en
versterkt zelfs, via de Europese verzekeringsrichtlijnen van de EG die deze vrijheden in de
praktijk hebben uitgevoerd, de noodzakelijke bescherming van de consumenten van dergelijke
financiële diensten. Consumentisme en concurrentie zijn aldus de sleutelbegrippen van de
hedendaagse verzekering geworden.
Reeds in de vorige hoofdstukken hebben wij herhaaldelijk verwezen naar de Europese
richtlijnen, in het bijzonder de derde richtlijn leven, waarbij de nadruk werd gelegd op de
prudentiële regeling die ze ter bescherming van de verzekeringsconsumenten hebben
ingevoerd. Die regeling vervangt de reglementering betreffende de controle a priori van de
contractuele en tarifaire voorwaarden die we daarvóór kenden.
We citeren in dit opzicht F. Lohéac, voormalig secretaris-generaal van het Europees Comité
voor het Verzekeringswezen (CEA) in zijn bijdrage tot de (reeds vernoemde) “Encyclopédie de
l’Assurance” onder de titel “Le marché unique européen de l’assurance" (1998) (vertaling) :
“De controle is voortaan voornamelijk gericht op de verzekeringsonderneming zelf, haar
solvabiliteit, haar aandeelhouderschap, haar directie, en niet langer op haar producten en
tarieven.
In een dergelijke context rust de bescherming van de consumenten – van wie vaak wordt
beschouwd dat zij als eerste profiteren van een groter aanbod van producten en prijzen –
hoofdzakelijk op de toepassing van, in de meeste gevallen, de wet op de gewoonlijke
verblijfplaats van de verzekeringsnemer, de verplichtingen van de verzekeraar om de
verzekeringsnemers in te lichten (in principe in diens eigen taal, althans in de
levensverzekering), een opzeggingstermijn (voor de levensverzekeringsovereenkomsten), de
liberalisering van de reclameregels en, vooral, de samenwerking tussen de controleautoriteiten.”

104
5(&+7 %(75())(1'( '( /(9(169(5=(.(5,1*629(5((1.2067
Het is niet de bedoeling om de drie generaties van richtlijnen die elkaar zijn opgevolgd van
maart 1979 tot november 1992 te analyseren, maar wel om hun belangrijkste algemene
kenmerken te behandelen met betrekking tot de bescherming van de consumenten op
duidelijk afgebakende gebieden, voornamelijk in het kader van het recht betreffende de
levensverzekeringsovereenkomst.
7RHSDVVHOLMNH ZHW
Het basisprincipe is de toepassing van de wet van de lidstaat waar de verbintenis is
gesloten, met andere woorden van het land van de verzekeringsnemer. Indien het recht van
dat land het echter toelaat, mogen de partijen de wet van een ander land kiezen.
Wanneer de verzekeringsnemer gewoonlijk verblijft in een andere lidstaat dan die waar hij
zijn woonplaats heeft, kunnen de partijen kiezen tussen de wet van zijn gewoonlijke
verblijfplaats en de wet van het land waar hij zijn woonplaats heeft.
Die bepaling mag evenwel geen afbreuk doen aan de toepassing van de regels van het land
van de rechter, die de situatie dwingend regelen, ongeacht de wet die op de overeenkomst
van toepassing is.
$OJHPHHQ EHODQJ
De lidstaat van de verbintenis mag de verzekeringsnemer niet beletten om een
overeenkomst (passieve vrije verrichting van diensten) te sluiten met een toegelaten
verzekeringsonderneming, voor zover die niet in strijd is met de wettelijke bepalingen van
algemeen belang die gelden in de lidstaat waar de verbintenis is gesloten.
Dat begrip “algemeen belang” vloeit voort uit de rechtspraak van het Europees Hof van
Justitie, dat het evenwel nooit heeft gedefinieerd en waaraan het een evolutief karakter heeft
willen geven.
Daarom heeft de Europese Commissie over dat begrip, voor de verzekeringssector, een
interpretatieve mededeling van 2 februari 2000 gepubliceerd, waarin zij het kader weergeeft
waarin de lidstaat van bestemming een beroep kan doen op dat begrip om de naleving van
zijn eigen reglementering op te leggen aan een verzekeringsonderneming die haar activiteit
zowel via een bijkantoor (vrije vestiging) als via de vrije dienstverrichting wenst uit te
oefenen. Het Hof van Justitie eist overigens dat een nationale beschikking de uitoefening
van beide vrijheden pas kan verhinderen of beperken, wanneer die tegelijk voldoet aan de
volgende zes criteria :
- ressorteren onder een niet door de EU geharmoniseerd domein;
- een doel van werkelijk algemeen belang nastreven (vb. bescherming van de verbruikers);
- niet discriminerend zijn;
- objectief noodzakelijk zijn;
- in verhouding staan tot het doel;
- de regels waaraan de verzekeraar in zijn land van herkomst reeds is onderworpen, niet
overlappen.
In verband met de levensverzekering heeft de Europese Commissie bij wijze van voorbeeld
twee problemen onderzocht.

105
1° die van de maximale technische rentevoeten, waarbij zij eraan herinnert dat, rekening
houdende met de bepalingen van de derde richtlijn en met het toezichtsstelsel dat de
exclusieve bevoegdheid van de financiële controle toekent aan de lidstaat van
herkomst van de verzekeringsonderneming, de bijkantoren en de verzekeraars die via
vrije dienstverrichting werkzaam zijn, niet gebonden zijn door de bepalingen van de
lidstaat van bestemming inzake die rentevoeten. Wanneer de lidstaat van bestemming
niet bevoegd is voor het financiële toezicht op een verzekeringsonderneming die
toegelaten is in haar land van herkomst, mag die lidstaat zijn eigen prudentiële
beginselen dus niet opleggen en evenmin de naleving ervan nagaan via een materiële
controle van de tarieven.
2° die van de nationale reglementeringen die ertoe verplichten om in elke
levensverzekeringsovereenkomst die op hun grondgebied wordt gecommercialiseerd,
een afkooprecht en/of een winstdeling op te nemen : de Europese Commissie vraagt
zich af of dergelijke reglementeringen objectief noodzakelijk zijn en in verhouding staan
tot het doel van de bescherming van de economische belangen van de
verzekeringsnemers, dan wel of dat doel niet kan worden bereikt via andere, minder
beperkende middelen, zoals de verplichting om de verzekeringsnemer vóór de
contractsluiting grondig te informeren.
De vraag blijft natuurlijk onbeantwoord, aangezien men zich hier terecht kan afvragen of de
door de EG gewilde grenzeloze concurrentie hier niet de overhand neemt op een duidelijke
bescherming van de verzekeringsconsumenten, die zodanig ingelicht moeten worden dat zij
de verzekeringsbegrippen duidelijk begrijpen, wat geenszins evident is.
2SKHIILQJ YDQ GH FRQWUROH D SULRUL RS GH FRQWUDFWXHOH HQ WDULIDLUH
YRRUZDDUGHQ
Die opheffing vloeit voort uit de derde richtlijn leven, meer bepaald het daarin opgenomen
verbod voor de lidstaten (met inbegrip van die van het bijkantoor of de dienstverrichting, met
andere woorden de lidstaat van het risico) om bepalingen in te voeren die de voorafgaande
goedkeuring (controle a priori) eisen, of de stelselmatige mededeling van de algemene en
bijzondere voorwaarden van de verzekeringspolissen, de tarieven, de technische
grondslagen (met name gebruikt voor de berekening van de tarieven en de technische
voorzieningen), formulieren en andere documenten die de verzekeringsonderneming wil
gebruiken in haar betrekkingen met de verzekeringsnemers.
De lidstaat van herkomst kan evenwel eisen dat de technische grondslagen die worden
gebruikt voor de berekening van de tarieven en de technische voorzieningen stelselmatig
worden meegedeeld om de naleving van de nationale bepalingen met betrekking tot de
actuariële beginselen te controleren. Die vereiste mag voor de onderneming echter geen
voorwaarde zijn om haar activiteit te kunnen uitoefenen.
Hetzelfde geldt voor de lidstaat van het bijkantoor of de dienstverrichting die, van zijn kant,
van elke onderneming die op zijn grondgebied verzekeringsverrichtingen wil aanbieden (via
vrije vestiging of vrije dienstverrichting) alleen mag eisen dat zij de verzekeringsvoorwaarden
en andere documenten die zij wil gebruiken niet stelselmatig meedelen om de naleving van
de nationale bepalingen met betrekking tot de verzekeringsovereenkomsten te controleren.
De materiële controle a priori is aldus vervangen door een controle a posteriori van vrijwel
uitsluitend de solvabiliteit : het is aan de consumenten om te bepalen wat voor hen gunstiger
is, maar Europa heeft al in 1992 zijn keuze gemaakt.

+HUURHSLQJVVWHUPLMQ
106
Elke lidstaat bepaalt dat de nemer van een individuele levensverzekeringsovereenkomst
beschikt over een termijn tussen 14 en 30 dagen, te rekenen vanaf het ogenblik dat de
verzekeringsnemer wordt ingelicht over de contractsluiting, om af te zien van de gevolgen
ervan. De bekendmaking van zijn opzegging heeft tot gevolg dat de verplichtingen van die
overeenkomst niet zullen gelden voor de verzekeringsnemer.
De andere juridische gevolgen en de voorwaarden van de opzegging worden geregeld
overeenkomstig de wet op de overeenkomst (cf. supra litt. a)).
De lidstaten hebben het recht om die bepaling niet toe te passen op de overeenkomsten met
een duur van 6 maanden of minder, noch wanneer de verzekeringsnemer, als gevolg van
zijn situatie of de voorwaarden waaronder de overeenkomst werd gesloten, die bijzondere
bescherming niet moet genieten (te bepalen door de lidstaten in hun wetgeving).
Het Belgische Reglement Leven heeft gekozen ten gunste van het recht voor de
verzekeringsnemer om de overeenkomst op te zeggen binnen 30 dagen te rekenen vanaf de
inwerkingtreding ervan. Indien de overeenkomst onderschreven wordt ter dekking of voor het
opnieuw samenstellen van een door de verzekeringsnemer aangevraagd krediet, heeft deze
het recht de overeenkomst binnen 15 dagen, te rekenen vanaf het ogenblik waarop hij
verneemt dat het aangevraagde krediet niet wordt toegekend, op te zeggen.
In geval van opzegging stort de verzekeraar de betaalde premie terug (volgens art. 103 van
de wet op de verzekeringsovereenkomst, treedt de overeenkomst inderdaad eerst in werking
op de dag dat de eerste premie wordt betaald), verminderd met de bedragen die werden
verbruikt om het risico te dekken.
,QIRUPDWLH DDQ GH YHU]HNHULQJVQHPHU
Deze moet duidelijk en nauwkeurig zijn, en schriftelijk gebeuren :
1) vóór de contractsluiting en betrekking hebben op
- de verzekeringsonderneming (haar identificatie)
- de verzekeringsverbintenis : waarborgen, duur, opzeggings- en premiebetalingsvoorwaarden,
berekening en toekenning van de winstdelingen, vermelding van het
opzeggingsrecht, toepasselijk fiscaal stelsel, onderzoek van de klachten in verband met
de overeenkomst, op die overeenkomst toepasselijke wet.
Voor de overeenkomsten met variabel kapitaal moeten de gebruikte referentiewaarden en de
aard van de dekkingsactiva worden vermeld.
2) tijdens de duur van de overeenkomst : mededeling aan de verzekeringsnemer van de
algemene en bijzondere voorwaarden, alsook van elke wijziging van de identiteit van de
verzekeringsonderneming of elke wijziging in de overeenkomst (bijvoegsel) of de
wetgeving.
Daarnaast moet de situatie van de winstdelingen jaarlijks worden bekendgemaakt.
Dienaangaande, dient de aandacht gevestigd op een belangrijk arrest van 5 maart 2002 van het
Europese Hof van Justitie (6 de kamer) dat voor recht verklaard heeft dat art. 31 § 3 van de derde
levensverzekeringsrichtlijn zich verzet tegen een nationale regeling, zoals het Belgische
Levensreglement ( art. 4, § 2, litt. b), volgens welke het verzekeringsvoorstel of, bij gebreke van
een voorstel, de polis de verzekeringsnemer moet meedelen dat de opzegging, de reductie of

7DDO
107
de afkoop van een lopende verzekeringsovereenkomst met het oog op de sluiting van een
andere levensverzekeringsovereenkomst, doorgaans nadelig is voor de verzekeringsnemer.
Dit arrest werd geveld om op een prejudiciële vraag te antwoorden van het Hof van beroep te
Brussel gesteld in een geding tussen een verzekeraar in België gevestigd en een
verzekeringsbemiddelaar betreffende de niet-mededeling in de levensverzekerings-voorstellen
of –polissen van een bij het nationale recht voorgeschreven vermelding. In ogen van de
verzekeraar schond deze niet-mededeling sommige bepalingen van de Belgische wet d.d.
14/7/1991 betreffende de handelspraktijken en de voorlichting en bescherming van de
consument (ter zake, praktijken strijdig met de eerlijke handelsgebruiken).
Het arrest van 5 maart 2002 stelt dat een dermate vage en algemene inlichting als die welke in
het Belgische Levensreglement voorgeschreven waarschuwing is vervat, niet kan worden
beschouwd als een aanvullend gegeven in de zin van art. 31, § 3 van de richtlijn. Dit laatste
bedingt inderdaad dat de Lidstaat van de verbintenis van de verzekeringsondernemingen niet
mag verlangen dat zij aanvullende gegevens naast die hierboven opgesomd verstrekken, tenzij
deze nodig zijn voor een goed begrip door de verzekeringsnemer van de wezenlijke
bestanddelen van de verbintenis.
Die informatie moet worden meegedeeld in een officiële taal van de lidstaat van de
verbintenis. Ze kan evenwel in een andere taal worden meegedeeld, wanneer de
verzekeringsnemer daarom verzoekt en indien het recht van de lidstaat dat mogelijk maakt of
indien de verzekeringsnemer de toepasselijke wet vrij mag kiezen.
5HFODPH
De verzekeringsondernemingen waarvan de maatschappelijke zetel is gevestigd in de EU
mogen reclame maken voor hun diensten via alle beschikbare middelen in de lidstaat van
het bijkantoor of de vrije dienstverrichting, voor zover zij de eventuele regels in verband met
de vorm en de inhoud van die reclame naleven die omwille van het algemeen belang werden
vastgesteld (cf. supra litt. b)).
Professor J.-L. Fagnart (op. cit.) herinnert er in zijn cursus aan dat het Europees Hof van Justitie
heeft verklaard dat de verzekeringsconsument een bijzondere bescherming moest worden
geboden. Het heeft dat gedaan in vier bekende arresten van 4 december 1986 met betrekking
tot de omzetting, in nationaal recht, van de richtlijn van 1978 betreffende de Europese
medeverzekering, maar ook, voor één daarvan, tegen Duitsland, over de uitoefening van de
vrije dienstverrichting bij ontstentenis van richtlijnen die dat activiteitenproces reguleren. Er
moest namelijk worden nagegaan in welke mate de lidstaat op wiens grondgebied een
verzekeringsactiviteit werd uitgeoefend, het recht had om de verzekeringsonderneming in
kwestie te verplichten om over een toelating te beschikken en zich daadwerkelijk te vestigen in
het land waar het risico was gelegen.
Het Hof van Justitie heeft geoordeeld dat de bescherming van de verzekeringsnemers en
verzekerden volgens het toen geldende Europese recht rechtvaardigde dat de lidstaat van
bestemming van de verzekeringsactiviteiten zijn eigen wetgeving inzake de technische
voorzieningen en de verzekeringsvoorwaarden toepast, op voorwaarde dat de verplichtingen
van die wetgeving niet verder reiken dan wat noodzakelijk is om de bescherming van de
verzekeringsnemers en verzekerden te waarborgen.
Wat voor ons belangrijk is, is het feit dat het Hof bevestigd heeft dat de verzekeringssector
een bijzonder gevoelig domein is op het vlak van de bescherming van de consument als
verzekeringsnemer en verzekerde. Vier elementen rechtvaardigen zijn standpunt :
1° het onzekere karakter van de gebeurtenis die aanleiding geeft tot het optreden van de
verzekeraar;

108
2° de moeilijkheid voor de verzekerde om de financiële stabiliteit van de verzekeraar te
waarderen en te oordelen over de clausules van de overeenkomst;
3° de moeilijke situatie van de verzekerde die na een schadegeval niet wordt vergoed;
4° de noodzaak om de betrokken derden, namelijk de benadeelden (in de
schadeverzekering natuurlijk), te beschermen.
Vanzelfsprekend met inachtneming van de (de)regulerende bepalingen van de Europese
Commissie heeft de Belgische wetgever op twee vlakken maatregelen genomen om de
verzekeringsconsument te beschermen : op economisch vlak, door de wet van 9 juli 1975
betreffende de controle van de verzekeringsondernemingen, uitgevoerd door een in 1991
herzien algemeen reglement, en op juridisch vlak (contractrecht) door de wet van 25 juni
1992 op de landverzekeringsovereenkomst, op basis waarvan het Reglement Leven
overigens is genomen, namelijk het koninklijk besluit van 17 december 1992 betreffende de
levensverzekeringsactiviteit.
5(&+7 %(75())(1'( '( &21752/( 23 '( /(9(169(5=(.(5,1*
(FRQRPLVFKH EHVFKHUPLQJ YDQ GH FRQVXPHQWHQ
De wet van 1975 kondigt meteen haar doel aan : de rechten beschermen van de
verzekerden en van de derden betrokken bij de uitvoering van verzekeringscontracten (vb.
de begunstigden in de levensverzekering) en, daartoe, de hoofdvoorwaarden en –regels
vaststellen waaraan de bedrijvigheid van de verzekeringsondernemingen onderworpen is, de
controle op die bedrijvigheid organiseren en bijzondere regels bepalen voor de vereffening
van de verzekeringsverrichtingen.
Dat doel wordt bereikt dankzij :
a) de toelating, namelijk om de verzekeringsactiviteit te mogen uitoefenen; deze is geldig
voor de hele EU (stelsel van vestiging of vrije dienstverrichting);
b) de daarop volgende controle op de uitoefening van de verzekeringsactiviteit, die
hoofdzakelijk gebaseerd is op het financiële toezicht op de verzekeringsonderneming,
met inbegrip van die op haar activiteiten via bijkantoren en via dienstverrichting; die
controle ressorteert, zoals we hebben gezien, onder de exclusieve bevoegdheid van de
lidstaat van herkomst : dat toezicht omvat onder meer de controle van de solvabiliteit
(solvabiliteitsmarge per activiteitengroep, leven en niet-leven) en van de vorming van de
technische voorzieningen, met inbegrip van de wiskundige voorzieningen;
c) de organisatie van de controle, die hoofdzakelijk is toevertrouwd aan de Controledienst
voor de Verzekeringen (CDV), een overheidsinstelling met rechtspersoonlijkheid die in
zijn opdrachten wordt bijgestaan door erkende commissarissen lid van het Instituut voor
Bedrijfsrevisoren, die in het bijzonder waken over de naleving van de
controlereglementering, en door aangewezen actuarissen die door de
verzekeringsondernemingen moeten worden geraadpleegd over de tarieven, de
herverzekering en het bedrag van de technische voorzieningen;
d) de bepalingen (vereist door de Europese richtlijnen) die de lidstaat van herkomst oplegt
aan de verzekeringsonderneming opdat zij zou beschikken over een goede
administratieve en boekhoudkundige organisatie en over gepaste controleprocedures.
e) de bepalingen betreffende de gedeeltelijke of gehele vereffening van de
verzekeringsverrichtingen om de rechten te vrijwaren van de bevoorrechte schuldeisers,
namelijk de verzekerden, op de dekkingswaarden van de technische voorzieningen :
artikel 16 van de controlewet is in dat opzicht van fundamenteel belang, aangezien het
aan de uitvoerende macht de bevoegdheid toekent om de wijze van berekening en in
voorkomend geval het minimumbedrag van de technische voorzieningen te bepalen, met

109
inbegrip van de wiskundige balansvoorzieningen en de eventuele voorzieningen voor
deelneming van de verzekerden in de winst; die voorzieningen dienen de
herverzekeringsvoorzieningen te omvatten (het deel van de herverzekeraars mag met
andere woorden niet afgetrokken worden van de technische voorzieningen van de
rechtstreekse verzekeraar);
f) de voorschriften in verband met de afstand door een verzekeringsonderneming van een
deel of het totaal van haar portefeuille van overeenkomsten, meer bepaald de rechten en
verplichtingen die daaruit voortvloeien.
-XULGLVFKH EHVFKHUPLQJ YDQ GH YHUEUXLNHUV
De wet op de landverzekeringsovereenkomst heeft hieraan bijzondere aandacht
geschonken, hoewel die bescherming op Europees vlak nog niet werd geharmoniseerd.
Haar memorie van toelichting preciseert immers dat de vroegere wet van 11 juni 1874 de
verzekerde onvoldoende beschermde tegen de gevaren van de contractuele vrijheid (geen
wonder, gezien de periode waarin die wet werd goedgekeurd !) en dat de verzekering, een
toetredingsovereenkomst, door de verzekeraar opgelegde clausules kan bevatten die deze
laatste overdreven rechten toekent. Om die reden zijn heel wat bepalingen van die wet van
1992, op bepaalde punten herzien in maart 1994, dwingende regels. Het beginsel van de
contractuele vrijheid is vanzelfsprekend niet opgeheven, aangezien tal van andere wettelijke
bepalingen voorzien in de mogelijkheid om daarvan af te wijken door bijzondere bepalingen,
wanneer dat uit de bewoording zelf blijkt. (art. 3 van de wet).
Een voorbeeld van een dwingende regel in de levensverzekering (en ziekteverzekering) is
artikel 30, § 1, laatste lid, waarin bepaald wordt dat, ongeacht de duur van de overeenkomst,
de verzekeringsnemer ze jaarlijks kan opzeggen, hetzij op de verjaardag van de
ingangsdatum van de verzekering, hetzij op de jaarlijkse vervaldag van de premie.
De bepalingen van openbare aard gaan verder, aangezien ze tot doel hebben de essentiële
regels van sociale of economische aard van de Maatschappij te organiseren.
Zo bepaalt artikel 48 van de wet van 1992 betreffende het belang bij het verzekerde in de
verzekeringen tot uitkering van een vast bedrag, dat de begunstigde een persoonlijk en
geoorloofd belang moet hebben bij het zich niet voordoen van de verzekerde gebeurtenis.
Hetzelfde geldt voor artikel 96, dat de verzekering van zeer jonge kinderen verbiedt (voordat
de leeftijd van 5 jaar is bereikt).
De rechtsbescherming van de verzekeringsconsumenten wordt normaal verzekerd door de
hoven en rechtbanken die hun actiemiddelen uit de wettelijke bepalingen putten (prof.
Fagnart, cursus op. cit.): daaronder treffen we niet alleen voornoemde wet, maar ook de
algemene wet van 14 juli 1991 betreffende de handelspraktijken en de voorlichting en
bescherming van de consument.
In dezelfde lijn vermelden we ook artikel 14 van het Algemeen reglement betreffende de
controle op de verzekeringsondernemingen, volgens welk de voorwaarden van de
overeenkomsten in duidelijke en nauwkeurige bewoordingen moeten worden opgesteld en
deze geen enkele clausule mogen bevatten die een inbreuk uitmaakt op de gelijkwaardigheid
tussen de verbintenissen van de verzekeraar en die van de verzekeringsnemer.
De behandeling van klachten van de verbruikers kan gebeuren op buitengerechtelijk vlak :
- door de CDV die de dossiers onderzoekt die werden ingediend door de
verzekeringsnemers, de verzekerden, de begunstigden van verzekeringsovereenkomsten,
alsook door de tussenpersonen en de consumentenverenigingen : de

110
toeziende autoriteit gaat na of de overeenkomst correct werd toegepast en onderzoekt
de door de klager en de verzekeraar meegedeelde gegevens; zonodig gaat ze naar de
onderneming voor een grondig onderzoek en een bespreking met de verantwoordelijken.
- door de ombudsman van de sector, die bevoegd is voor de geschillen met betrekking tot
de geoorloofde verwachtingen van de verzekerden in verband met :
- de naleving van wetten en contractuele bepalingen;
- de deontologische verbintenissen die de ondernemingen vrijwillig hebben aangegaan;
- de naleving van de redelijke termijnen en het principe van de uitvoering te goeder
trouw van de overeenkomsten;
- het recht op correcte informatie.
De enige voorwaarden voor zijn optreden zijn, dat het geschil betrekking moet hebben op
een bestaande overeenkomst die in België werd gesloten en dat de klager het voorwerp
van zijn klacht in het kort beschrijft en de identiteit en referenties van de verzekeraar
vermeldt, die toegetreden is tot deze regeling.
Die dienst beantwoordt overigens aan de kwalificaties die de Europese Commissie eist in
een aanbeveling over de principes die van toepassing zijn op de organen die
verantwoordelijk zijn voor de buitengerechtelijke regeling van consumentengeschillen.
De ombudsman kan in zijn opdracht in elk geval handig gebruik maken van de code van
gedragsregels van de verzekeringsondernemingen, die de BVVO in februari 1999 heeft
verspreid. Van het veertigtal regels nemen we die over die betrekking hebben op de
verplichtingen van de verzekeringsonderneming ten aanzien van de verbruikers.
1. De informatie die de verzekeringsonderneming verstrekt is correct en relevant en mag niet
misleidend zijn; iedere overdrijving of verzwijging dient te worden vermeden.
De algemene voorwaarden, alsook alle rechtstreekse of onrechtstreekse communicatie
met de (kandidaat-)verzekerde moeten duidelijk, nauwkeurig en begrijpelijk zijn.
2. De geleverde diensten zijn, zowel inzake productie als inzake het schadebeheer, conform
de beschrijving die ervan wordt gegeven; de verzekeringsonderneming treft de nodige
maatregelen om elk disfunctioneren of elke niet-gelijkvormigheid te verhelpen die niet aan
de consument, maar aan de verzekeringsonderneming te wijten zou zijn.
3. De verzekeringsonderneming verbindt zich, in zoverre dit van haarzelf afhangt, tot een
correcte schaderegeling binnen een redelijke termijn.
4. De consument heeft recht op een aanvaarding en behandeling van elke klacht door zijn
verzekeraar, alsook op de invoering van procedures voor klachtenbehandeling binnen de
sector.
5. De verzekeringsonderneming vermijdt in haar betrekkingen met de consumenten iedere
discriminatie die niet gebaseerd is op objectievere criteria.
6. De gegevens met betrekking tot de consumenten worden vertrouwelijk en overeenkomstig
de wet tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer behandeld. De verzekeringsonderneming
verbindt er zich toe in wettelijke procedures te voorzien.
7. De verzekeringsonderneming zal de consument aanzetten tot preventie gevallen.
Die code werd in 2000 aangevuld door gedragsregels van de verzekeringstussenpersoon. Het
geheel vormt de gedragscode van de verzekeringssector, een gezamenlijk initiatief van de
makelaarsverenigingen en de BVVO.
Overeenkomstig de wet van 27 maart 1995 (gewijzigd door die van 11 april 1999) betreffende
de verzekeringsbemiddeling en de distributie van verzekeringen, wordt onder tussenpersoon
verstaan elke rechtspersoon of natuurlijke persoon waarnaar door de sociale wetgeving wordt
verwezen als iemand die de hoedanigheid heeft van zelfstandige.
Onder consument wordt, in het kader van die gedragscode, verstaan het geheel van
verzekerden, verzekeringsnemers en begunstigden, ongeacht of het om natuurlijke of
rechtspersonen gaat.
In het algemeen verbindt de tussenpersoon er zich toe om integriteit, loyauteit en eerlijkheid in
acht te nemen ten overstaan van anderen, onder wie consumenten, verzekeringsondernemingen
en andere tussenpersonen.

111
De tussenpersoon moet beschikken over voldoende kennis om de consument doeltreffend te
kunnen informeren en moet aldus zijn beroepskennis en vaardigheden, alsook die van zijn
medewerkers onderhouden en ontwikkelen.
De tussenpersoon stelt alles in het werk om iedere verzekeringsfraude of poging tot
verzekeringsfraude te bestrijden en zal daartoe onder meer zijn medewerking verlenen binnen
de afspraken die hierover sectoraal worden gemaakt.
Meer bepaald ten overstaan van de consumenten heeft hij de volgende verplichtingen :
1. Elke communicatie of informatie die de tussenpersoon verstrekt, moet pertinent, correct en
eerlijk zijn. Ze mag geen aanleiding geven tot misleiding. Iedere overdrijving of
verzwijging dient te worden vermeden.
2. De tussenpersoon licht de consument steeds duidelijk in over zijn hoedanigheid waarin hij
handelt (makelaar, agent, subagent) zoals voorzien in voornoemde wet. Hij zal de
consument, die erom vraagt, uitsluitend de naam noemen van de maatschappijen waarbij
hij gemachtigd is polissen te plaatsen.
3. De tussenpersoon staat de consument bij in de analyse van zijn behoeften. Hij stelt hem
de meest aangepaste waarborgen voor. Overeenkomstig zijn wettelijk statuut en zijn
contractuele verbintenissen kiest de tussenpersoon een verzekeringsonderneming in het
belang van de consument, en rekening houdend met de voorkeur van deze laatste.
4. De tussenpersoon onthoudt zich van iedere deloyale druk op de consument waardoor
diens vrije keuze van verzekeringsonderneming wordt beperkt.
5. De tussenpersoon engageert zich, in de uitoefening van zijn beroep, naar best vermogen
en in alle objectiviteit de hem toevertrouwde belangen te dienen. Hierbij dienen de
belangen van de consument steeds voor te gaan op het eigenbelang van de
tussenpersoon.
6. De tussenpersoon zal op een discrete wijze gebruik maken van de over de consument
bekomen informatie.
7. De tussenpersoon heeft de algemene plicht, overeenkomstig zijn wettelijk statuut en zijn
contractuele verbintenissen, de consument bij te staan, zowel bij de onderschrijving, het
beheer van verzekeringen als bij de regeling van schadegevallen.
Het Reglement Leven zelf bevat al sinds zijn versie van 1985 een hoofdstuk dat integraal
gewijd is aan de tussenpersonen en hoofdzakelijk gericht is op de bescherming van de
consument van een levensverzekering.
In het algemeen wordt immers gesteld dat de commissielonen die aan de tussenpersonen
worden verleend, niet tot gevolg mogen hebben dat ze de waarborgen die verbonden zijn
met de verzekeringsverrichtingen in gevaar brengen.
Bovendien kunnen de commissielonen maar worden verworven naarmate de
overeenkomstige toeslagen van de overeenkomst worden verbruikt. Het is aan de
verzekeraar om de nodige maatregelen te treffen opdat het niet-verworven deel van de aan
de tussenpersoon toegestane voorschotten op commissielonen kan worden teruggewonnen.
Een gedetailleerde bepaling (artikel 83) betreft twee situaties die het bestaan van een
overeenkomst kunnen beïnvloeden :
a) de vervanging ervan door een andere overeenkomst bij dezelfde verzekeringsonderneming
in de mate dat het onderschrijven van de tweede gebeurt in verhouding tot
de afkoop of de reductie van de eerste;
b) de overname van een overeenkomst wanneer er een vervanging is van die overeenkomst
door een bij een andere onderneming gesloten overeenkomst.
De verzekeraar, die door het verzekeringsvoorstel kennis heeft van een overname van een
overeenkomst of van het voornemen van de verzekeringsnemer daartoe, richt aan de
verzekeringsnemer een verwittiging en vraagt een door de verzekeringsnemer ondertekende
kopie daarvan op vóór het onderschrijven van de overeenkomst of, ingeval het om een
voorafgetekende overeenkomst gaat, binnen dertig dagen. Die voorafgetekende polissen

112
worden in artikel 1M van de wet op de landverzekeringsovereenkomst gedefinieerd als
verzekeringspolissen die vooraf door de verzekeraar ondertekend zijn en een aanbod tot het
sluiten van een overeenkomst inhouden onder de voorwaarden die erin beschreven zijn,
eventueel aangevuld met de nadere bijzonderheden die de verzekeringsnemer aanduidt op
de daartoe voorziene plaatsen.
Bij overname van de overeenkomst heeft de verzekeringsnemer het recht om de laatste
overeenkomst op te zeggen binnen twee jaar, te rekenen vanaf het sluiten ervan mits
terugstorting van de betaalde premies, verminderd met de bedragen die werden verbruikt om
het risico te dekken. Geen enkel commissieloon mag worden toegekend aan de
tussenpersoon van de laatste overeenkomst.
De verzekeraar die één van zijn eigen overeenkomsten vervangt door een andere, moet de
technische regels inzake het verbruik van de toeslagen toepassen door de twee
overeenkomsten als samengevoegde overeenkomsten te beschouwen. Artikel 42 van het
Reglement Leven van 1992 verfijnt dat begrip door te preciseren dat wanneer er tussen de
verzekeringsnemers of de begunstigden van verschillende overeenkomsten onderlinge
economische, sociale of familiale banden bestaan, de onderneming op die overeenkomsten
de bepalingen van het Reglement Leven betreffende de algemene voorwaarden, de
technische grondslagen, de tarifering en de winstdeling mag toepassen alsof het om één
enkele overeenkomst zou gaan. In dat geval gebeurt de uitsplitsing van de premies en de
prestaties over die overeenkomsten - samengevoegde overeenkomsten genoemd - volgens
de inventarisgrondslagen.
Wat voorafgaat is niet van toepassing op :
- de gevallen waarbij de vervanging meer dan drie jaar vóór of na de reductie of de afkoop
van de vervangen overeenkomst heeft plaatsgevonden;
- de gevallen van overdracht die de CDV toelaat met toepassing van de wettelijke
bepalingen met betrekking tot de afstand, door een verzekeringsonderneming naar
Belgisch recht of een Belgisch bijkantoor van een verzekeringsonderneming die
ressorteert onder het recht van een lidstaat die geen lid is van de EG, van portefeuilles
van verzekeringsovereenkomsten met betrekking tot risico’s die gelegen zijn in de
Europese Gemeenschap, aan een daarin gevestigde verzekeringsonderneming.
Ten slotte bepaalt het Reglement Leven dat de verzekeringsonderneming erop toeziet dat de
overeenkomsten die zij met de tussenpersonen sluit, de toepassing van de hierboven
vermelde bepalingen mogelijk maken.

9HUNRRS RS DIVWDQG
113
Op 23 september 2002 is er een nieuw Europese richtlijn gekomen betreffende de verkoop
op afstand van financiële diensten aan consumenten. Ze is in werking getreden op 9 oktober
2002, datum van haar bekendmaking in het Publicatieblad van de Europese
gemeenschappen en uiterlijk op 9 oktober 2004 mochten de Lidstaten de nodige wettelijke
en bestuursrechtelijke bepalingen treffen om deze richtlijn om te zetten.
Deze laatste bestrijkt alle financiële diensten : van bancaire aard of op het gebied van
kredietverstrekking, verzekering, individuele pensioenen, beleggingen en betalingen.
Financiële diensten zijn inderdaad wegens hun immaterieel karakter bijzonder geschikt voor
verkoop op afstand, zodanig dat de invoering van een wettelijk kader het vertrouwen van de
consument in het gebruik van nieuwe technieken voor het kopen op afstand van dergelijke
diensten, zoals de elektronische handel, moet versterken.
Een overeenkomst op afstand wordt gekenmerkt door het gebruik van één of meer
technieken voor communicatie op afstand, wat betekent zonder dat de aanbieder van de
dienst en de consument gelijktijdig aanwezig zijn. De richtlijn dient echter ook van
toepassing te zijn indien bij één of meer stadia van de verkoop een tussenpersoon betrokken
is.
De bedoeling is dus eindelijk door deze richtlijn een hoger niveau van
consumentenbescherming te waarborgen teneinde het vrije verkeer van financiële diensten
te verzekeren : de richtlijn wordt dan ook als één van de voornaamste tastbare resultaten
van de voltooiing van de interne markt beschouwd.
Na de nodige definities, bepaalt de richtlijn de informatie-elementen die vóór het sluiten van
de overeenkomst op afstand aan de consument dienen verstrekt te worden met betrekking
tot :
- de aanbieder,
- de financiële dienst zelf,
- de overeenkomst op afstand,
- de rechtsmiddelen.
Een bijzondere bepaling wordt gewijd aan de communicatie via spraaktelefonie.
Het herroepingsrecht (cfr. § 1.4. hiervoor met betrekking tot de opzeggingstermijn) komt ook
in aanmerking : voor overeenkomsten op afstand betreffende levensverzekeringen en
verrichtingen m.b.t. individuele pensioenen bedraagt de termijn 30 kalenderdagen (en niet 14
kalenderdagen zoals voor de andere verrichtingen). Deze gaat in op het tijdstip waarop aan
de consument wordt meegedeeld dat de overeenkomst op afstand is gesloten.
Maakt de consument van zijn herroepingsrecht gebruik, dan kan van hem niet meer worden
verlangd dan onverwijlde betaling van de financiële dienst die de aanbieder krachtens de
overeenkomst op afstand effectief heeft geleverd.
Het te betalen bedrag mag :
- niet hoger zijn dan een bedrag evenredig aan de verhouding tussen de reeds geleverde
dienst en de volledige uitvoering van de overeenkomst op afstand,
- in geen geval zo hoog zijn dat het als een boete kan worden opgevat.

114
De Lidstaten kunnen bepalen dat van de consument in het geheel geen betaling kan worden
verlangd in geval van herroeping van een verzekeringsovereenkomst.
Overige bepalingen van de richtlijn hebben betrekking op de betaling per kaart, de nietgevraagde
diensten en de mededelingen, de mogelijke sancties, het rechterlijk of
administratief beroep, het buitengerechtelijk beroep en de bewijslast.
Wat het dwingende karakter betreft van de bepalingen van de richtlijn, kan de consument
geen afstand doen van de rechten die hem worden toegekend.

115
+22)'678. 9,,, '( *52(369(5=(.(5,1* (1 '(
%('5,-)6/(,'(569(5=(.(5,1*
.(10(5.(1 9$1 '( *52(369(5=(.(5,1*
Zoals professor G. Durry in “Les grandes catégories d’assurances” (Encyclopédie de
l’assurance, al geciteerd supra) uiteenzet, onderscheidt de wijze van contractsluiting de
individuele verzekering van de groepsverzekering. Bij het sluiten van de overeenkomst zijn
altijd een verzekeraar en een verzekeringsnemer betrokken. In de individuele verzekering gaat
het voor die verzekeringsnemer in het algemeen (behoudens de verzekering voor rekening van
wie het aangaat) om zijn eigen belang, terwijl de verzekeringsnemer in geval van de
groepsverzekering een overeenkomst sluit waartoe talrijke personen kunnen toetreden, die dan
telkens verzekerde worden.
Het Reglement Leven definieert de groepsverzekering als volgt (bijlage 2, nr. 39):
overeenkomst of geheel van overeenkomsten gesloten bij een (levens)verzekeringsonderneming
door één of meerdere werkgevers ten voordele van het geheel of een deel van
hun personeel of van de leiders.
Het gaat dus om een collectieve levensverzekering aangezien de gedekte risico’s verbonden
zijn aan de menselijke levensduur, maar met kenmerken die voortvloeien uit dat nietindividuele
karakter. Immers:
- de verzekeringsnemer is altijd een werkgever, zodat het een verzekering is voor rekening
van derden;
- de verzekerde is de aangeslotene, die door de wet van 6 april 1995 betreffende de
aanvullende pensioenen gedefinieerd wordt als de in uitvoering van een
arbeidsovereenkomst tewerkgestelde werknemer die behoort tot een personeelscategorie
waaraan de werkgever de pensioentoezegging doet en die voldoet aan de
aansluitingsvoorwaarden waarin het pensioenreglement voorziet;
- de begunstigde is:
* bij leven op de pensioengerechtigde leeftijd, de aangesloten werknemer;
* bij overlijden van de verzekerde, de in de overeenkomst vermelde personen.
In de groepsverzekering treffen we dezelfde verzekeringscombinaties aan als in de
individuele levensverzekering:
- verzekeringen bij leven (uitgesteld kapitaal, lijfrente), bij overlijden (tijdelijke, levenslange,
overleving) en gemengde verzekeringen;
- verzekeringen van kapitaal en van renten (lijfrente en overlevingsrente).
Met het sluiten van een groepsverzekering streeft een werkgever verschillende doeleinden na,
maar al in 1965 vatten twee vurige promotors ervan, namelijk R. Carton de Tournai en Ch.
Deleers (“Les assurances de groupe”, Bruylant, Brussel) ze meesterlijk samen in de volgende
bewoordingen: “ontstaan uit het particulier initiatief en ontwikkeld buiten de sociale zekerheid,
beschouwt een groeiend aantal bedrijfsleiders de groepsverzekering als een evenwichtige
formule van collectieve voorzorg en onrechtstreeks loon. De belangrijkste functie ervan is te
zorgen voor aanvullende renten bij de wettelijke rust- of overlevingspensioenen en zo in grote
mate de risico’s van vroegtijdig overlijden en ouderdom van de werknemers te dekken”.

116
Zij bestempelen de groepsverzekering vervolgens als “een gediversifieerde, gepersonaliseerde
en contractuele sociale zekerheid”.
Recenter, in 1994, na 30 jaar ononderbroken bloei, konden de actuarissen en veldwerkers
J. Sluyts en P. Devolder (“Levensverzekering en private pensioenstelsels”, dossier Tijdschrift
voor Verzekeringen over de levensverzekering in België in een Europees kader) terecht
schrijven dat de ontwikkeling van de particuliere stelsels dus sociale doeleinden nastreeft om na
het stopzetten van de beroepsactiviteit een bepaalde levensstandaard te handhaven, waarbij de
werkgevers ervoor zorgen dat het niveau van hun stelsel concurrerend is ten opzichte van de
arbeidsmarkt.
&2175$&78(/( 6758&7885 9$1 '( *52(369(5=(.(5,1*
Aan de basis ligt dus de pensioentoezegging (of pensioenbelofte), die de wet van 6 april
1995 omschrijft als de collectieve toezegging door een werkgever aan de werknemers of een
categorie van de werknemers met betrekking tot een aanvullend pensioen (bij het wettelijk
pensioen).
In het pensioenreglement worden de rechten en verplichtingen van de werkgever, van de
aangeslotenen en hun rechthebbenden bepaald en worden de regels vastgesteld die
betrekking hebben op de pensioentoezegging (wet van 6 april 1995, cf. infra). Als de
werkgever dan de groepsverzekering (niet een pensioenfonds) kiest als instrument om de
pensioentoezegging te financieren, wordt er een globale en complexe overeenkomst
opgesteld, die op verschillende contractuele documenten steunt:
1° de groepsverzekeringsovereenkomst verbindt de werkgever en de verzekeraar aan wie
het risico en het beheer van de verzekering worden toevertrouwd: die overeenkomst
bepaalt de voorwaarden van de partijen zoals bijvoorbeeld het inhouden van de
persoonlijke bijdragen op de lonen van de aangeslotenen;
2° het reglement van groepsverzekering, dat onder nr. 41 van bijlage 2 van het Reglement
Leven omschreven wordt als het geheel van de contractuele bepalingen die de
voorwaarden van de groepsverzekering vaststellen, alsook de rechten en verplichtingen
van de aangeslotene, de werkgever en de verzekeraar met betrekking tot die
verzekering.
Art. 51, § 2, van het Reglement Leven somt de verplichte bepalingen van het
verzekeringsreglement op, met name: regels en voorwaarden voor de aansluiting, regels om
de door de aangeslotene verworven prestaties te bepalen en jaarlijkse mededeling daarvan,
procedure om de aangeslotenen in te lichten over de niet-betaling van de premies of de
opzegging van de verzekering, volgorde van de begunstigden, bezorgen van de tekst van
het reglement en van de algemene verzekeringsvoorwaarden aan de aangeslotenen door de
werkgever, voorwaarden voor opzegging van de groepsverzekering, doeleinden van het
eventuele financieringsfonds.
3° de individuele polissen: elke aangeslotene heeft 2 polissen:
- de toelageovereenkomst (A): contractuele bepalingen die het deel van de
groepsverzekering regelen dat door de werkgeverstoelagen wordt gefinancierd,
d.w.z. de door de werkgever gedane stortingen, die niet bestemd zijn voor het
financieringsfonds;
- de bijdrageovereenkomst (C): contractuele bepalingen die het deel van de
groepsverzekering regelen dat wordt gefinancierd door de bijdragen van de
aangeslotenen, d.w.z. zijn verplichte stortingen aan de groepsverzekering.

117
Die overeenkomst C mag niet verward worden met de persoonlijke overeenkomst (P),
die een individuele overeenkomst tegen facultatieve premies is, gesloten door de
aangeslotene overeenkomstig het groepsreglement (zelfde contract- en
tariefvoorwaarden), maar niet in de groepsverzekering inbegrepen.
),1$1&,(/( 6758&7885 9$1 '( *52(369(5=(.(5,1*
Uit een technisch en financieel oogpunt kunnen de groepsverzekeringen geklasseerd
worden volgens de bron, de wijze, de techniek en de drager van de financiering: dat doet het
uitstekende werk van J.-M. Binon en mevrouw M.-A. Crijns « L’assurance groupe en
Belgique » (Bruylant, 1996) en wij zullen die werkwijze ook hanteren.
%URQ YDQ GH ILQDQFLHULQJ
Zoal hierboven al gezegd , onderscheiden we:
a) de werkgeverstoelagen (overeenkomst A), die afhangen van de discretionaire
bevoegdheid van de werkgever;
b) de persoonlijke bijdragen (overeenkomst C), die de individuele overeenkomst
financieren;
c) de premies van de eventuele overeenkomst P, waarvan de doelstelling tweeërlei kan zijn:
- tijdens de aansluiting de door de werkgever georganiseerde voorzorg individueel
aanvullen (3 e pijler en niet meer de 2 e pijler van de bovenwettelijke beroepsvoorzorg);
- in geval van reductie van de verzekerde voordelen (bv. als gevolg van een
vermindering van de werkgeverstoelage), de totale financiering handhaven door
persoonlijk de daaruit voortvloeiende extra last te dragen.
:LM]H YDQ ILQDQFLHULQJ
We kunnen hier twee grote types plannen onderscheiden:
a) het systeem van de vastgestelde lasten (of premies) (“defined contributions”): het
pensioen wordt gevormd op basis van vaste premiestortingen, uitgedrukt in een procent
van het loon en verricht door de werkgever en/of de aangeslotene. De lasten (kosten)
staan dus vast en de prestaties waartoe de kapitalisatie ervan toe leidt, zijn niet bekend
voor de eindvervaldag.
De laatste tijd kennen de zogenaamde “cash balance” plannen een grote opgang. In
dergelijke plannen wordt een forfaitair spaarbedrag op bepaalde vervaldagen aan de
aangeslotene toegewezen en aan een vooraf vastgelegd rendement gekapitaliseerd.
Aangezien deze plannen meer aanleunen bij plannen van het type “ vaste bijdragen” met
tariefgarantie, gebeurt de berekening van de minimale verworven reserves op dezelfde
manier, zodat deze laatste bijgevolg gelijk zijn aan het resultaat van de kapitalisatie van
de reeds toegewezen bedragen.

118
De cafetariaplannen zijn ook groepsverzekeringen van het type “vaste bijdragen”,
gekenmerkt door de vrije aanwending van het premiebudget waarover de aangeslotene
kan beschikken.
De menukaart wordt door de werkgever samengesteld maar elke aangeslotene kiest
(daarbinnen) zijn eigen menu “à la carte”.
Er bestaan begrenzingen (verplichte, minimum, maximum dekkingen) maar de
menukeuze is herzienbaar naar gelang van de evolutie der behoeften.
Mogelijke dekkingen :
- overlijden (ook schuldsaldoformule),
- invaliditeit (+ premievrijstelling),
- ongevallen,
- ernstige aandoeningen,
- hospitalisatie,
- afhankelijkheid,
- …
- saldo : pensioen.
b) het systeem van het te bereiken doel (“defined benefits”) of vastgestelde prestaties: in dit
systeem wordt het pensioen uitgedrukt in procent van het gemiddelde loon aan het einde
van de loopbaan (12 x maandloon + 13 e maand). De prestaties zijn dus vooraf bepaald
en bekend, maar de lasten zijn variabel en worden vastgesteld door
actualisatiemethodes, waarbij de bijdragen rechtstreeks de schommelingen van de
economische en financiële parameters ondergaan.
Het te bereiken doel wordt in de bijlage bij het Reglement Leven (nr. 49) gedefinieerd als
het aan de aangeslotene of zijn rechthebbenden toe te kennen bedrag, in kapitaal of in
rente, krachtens een groepsverzekeringsreglement.
Volgens het Reglement Leven (art. 51) moet het groepsverzekeringsreglement de
elementen bepalen die van het “te bereiken doel” deel uitmaken. Dat reglement bakent
ook de bestanddelen ervan af (art. 54.):
1°) de te bereiken prestaties (het door de verzekeraar te vormen of gevormde deel van
het te bereiken doel) die de winstdeling kunnen bevatten;
2°) de bedragen van de wettelijke pensioenen (WP): volgens Sluyts en Devolder
(op.cit.) kunnen die op 2 manieren geïntegreerd worden:
- directe integratie van het WP (offset): bv. 70 % van het definitieve referentieloon
na aftrek van het wettelijk pensioen (alleenstaande of gezin);
- indirecte integratie van het WP (step rate): bv.: 10 % van het definitieve
referentieloon beperkt tot het socialezekerheidsplafond + 60 % van het loon
boven dat plafond;
3°) de prestaties die voortvloeien uit een voorzorgsplan dat werd opgemaakt op initiatief
van de werkgever of van een andere werkgever;
4°) de bedragen van andere verzekeringen gefinancierd door stortingen van de
werkgever of van een andere werkgever.
Uitgesloten zijn dus de prestaties die voortvloeien uit individueel gesloten verzekeringen.

119
Keuze van het systeem: het is bekend dat de te-bereiken-doelstelsels veel meer
verspreid waren in de grote bedrijven van ons land, terwijl de KMO’s meestal voor het
vastgestelde-lastensysteem opteerden om voor de hand liggende redenen van een
grotere eenvoud van de berekeningen en een gemakkelijkere budgettering van de
huidige en toekomstige lasten ten opzichte van de loonsom.
Schreef professor en actuaris J.-J. Gollier, een eminent specialist in dit domein (zie “L’avenir
des retraites”, l’Argus, 1987), hierover niet in een artikel in l’Echo van 8 januari 1997 onder de
titel “Assurance groupe : le souffle de la liberté”:
“Heeft het begrip “te bereiken doel” nog wel zin (gezien de ontwikkelingen van de jongste
jaren)? In dergelijke systemen berust de financiële verantwoordelijkheid volledig bij de
werkgever: aangezien de pensioenprestaties gekoppeld zijn aan een loon dicht bij het einde
van de loopbaan en aan de ontwikkeling van het wettelijk pensioen of van het wettelijke plafond,
zal een te snelle toename van de lonen of een verslechtering van de sociale zekerheid een
onvoorziene stijging van de werkgeverslast meebrengen”.
Vandaar de groeiende neiging van de grote bedrijven om van een pensioenplan met een
te bereiken doel over te schakelen naar een plan met vaste premies.
0LQLPXPYRRU]LHQLQJ
In de te-bereiken-doelsystemen gaat het om een extra bescherming die ten gunste van
de aangeslotenen wordt ingevoerd, buiten wat al bestaat, bv. wat het voorrecht op de
wiskundige voorzieningen betreft. Het principe is dat de bij de verzekeringsonderneming
gevestigde reserves zo worden gestijfd dat zij op elk ogenblik een minimumbedrag
bereiken (art. 55 van het Reglement leven).
Dat minimumbedrag is gelijk aan het grootste van de volgende bedragen:
a) de som van de actuele waarden van de verworven prestaties (in art. 59 gedefinieerd
als die welke voortkomen uit de bijdragen, uit het geïndividualiseerde gedeelte van
de toelagen en uit de desbetreffende toegekende winstdeling), vastgesteld
overeenkomstig het groepsreglement, dat ook de actualisatieregel bepaalt;
b) de som van de actuele waarden van:
- enerzijds de lopende renten (door de verzekeraar gestort ten gunste van de
gepensioneerden en de weduwen);
- anderzijds de te bereiken prestaties die, overeenkomstig het groepsreglement,
dat op basis van een loopbaan tot aan de normale pensioenleeftijd berekend
worden, rekening houdend met de bezoldiging op dat ogenblik. Die prestaties
worden voor elke aangeslotene vermenigvuldigd met de volgende breuk
aantal gepresteerde jaren
aantal jaren van de volledige loopbaan
Beide getallen worden berekend vanaf de datum van aansluiting bij de
groepsverzekering.
De volgende actualisatieregels worden toegepast voor de berekening van die
actuele waarden:

120
- een technische rentevoet van 6 % (sinds 1 juli 1999, de datum van
inwerkingtreding van het KB van 30 april, dat die rentevoet met een
procentpunt verlaagd heeft);
- de sterftewetten MR of FR naargelang de aangeslotene van het mannelijke of
vrouwelijke geslacht is.
Het KB van 30 april 1999 mag ten opzichte van de verwachtingen van de professionals
dan al bescheiden geweest zijn, toch stelde het in zijn motivering dat, evenals de
maximumreferentievoet voor de verzekeringsverrichtingen, de actualisatievoet voor de
berekening van de minimumfinanciering van de collectieve kapitalisatie voor de
groepsverzekeringen (7 %) niet meer aan de economische werkelijkheid beantwoordde.
Die daling van de actualisatievoet van 7 % tot 6 % verplicht de werkgevers er dus toe de
aanvullende pensioenen versneld te financieren, maar die bijkomende financiering mag
over een periode van 20 jaar gespreid worden.
Bovendien heeft het KB de bijna algemeen verspreide methode van financiering, door
middel van constante jaarlijkse premies afgeschaft; die methode had in een zeer beperkt
aantal gevallen geleid tot een lichte en tijdelijke onderfinanciering op individueel vlak ten
opzichte van de verworven rechten zoals die bepaald zijn in de wet van 6 april 1995
betreffende de aanvullende pensioenen (cf. hoofdstuk IX hieronder).
De onderfinanciering die uit die afschaffing voortvloeit, moet door de ondernemingen
aangezuiverd worden binnen 8 jaar vanaf 1 juli 1999 voor de op die datum bestaande
groepsverzekeringen, met inbegrip van de nieuwe aangeslotenen. Het tempo van die
verandering is niet vastgesteld.
)LQDQFLHULQJVWHFKQLHN
De financiering van de groepsverzekering gebeurt door de techniek van de kapitalisatie (of
reservering), die erin bestaat de tijdens de duur van de aansluiting gestorte toelagen en
bijdragen geleidelijk te reserveren. Ze staat tegenover de techniek van de onmiddellijke
repartitie (of omslag) van de ontvangen bijdragen, zoals die in de sociale zekerheid gebruikt
wordt en die steunt op de solidariteit tussen actieve bijdrageplichtigen en sociale
uitkeringsgerechtigden. Krachtens het Reglement Leven van 1992 mag de techniek van de
collectieve kapitalisatie gebruikt worden, terwijl vroeger alleen die van de individuele
kapitalisatie toegestaan was.
a) individuele kapitalisatie: die techniek bepaalt elk jaar voor ieder individu van de groep de
premie die het mogelijk maakt hem de voordelen te verzekeren die uit het reglement
voortvloeien door de aldus berekende premie te bestemmen voor een individuele
overeenkomst of rekening; de geleidelijke opbouw van de aldus gevormde voorzieningen
zal het op de pensioenleeftijd mogelijk maken de voordelen samen te stellen waarin het
groepsverzekeringsreglement voorziet.
De definitie in bijlage 2 van het Reglement Leven van 1992 (nr. 47) legt de nadruk op het
feit dat, in de individuele kapitalisatie van de premies, de voorzieningen en de prestaties
op elk ogenblik onderling verbonden zijn door een relatie die, per verrichting en voor elke
verzekerde, van bepaalde technische grondslagen gebruik maakt.
b) collectieve kapitalisatie: wordt onder nr. 48 van bijlage 2 omschreven als een stelsel dat
in de groepsverzekering voor een collectiviteit van aangeslotenen een gelijkheid tot
stand brengt tussen, enerzijds, de som van de samengestelde reserves en de actuele

121
waarden van de toekomstige premies en, anderzijds, de som van de actuele waarden
van de prestaties.
Zoals J. Sluyts en P. Devolder (op.cit.) erop wijzen, heeft deze techniek tot doel een globaal
nivelleringspercentage te berekenen over het geheel van een bepaalde populatie, bv. het hele
personeel van een onderneming; er is geen afzonderlijk percentage voor elk individu, wat wel
het geval is in de individuele kapitalisatie,maar één enkel percentage dat voor de betrokken
populatie geldt.
Deze auteurs schematiseren de meest voorkomende techniek als volgt: men berekent de totale
prestaties overeenkomstig het groepsverzekeringsreglement voor elk individu, rekening
houdend met de loonprognoses, en men telt voor alle aangeslotenen de actuele waarden van
die prognoses op. De verhouding tussen de som van die actuele waarden, verminderd met de
al gevormde voorziening, en de som van de actuele waarden van de toekomstige lonen (met
prognoses) geeft een dotatiepercentage dat op de loonsom wordt toegepast. De cumulatie van
die dotaties leidt tot totale voorzieningen die zullen dienen om de prestaties uit te betalen.
Het Reglement Leven van 1992 (art. 52 en 53) heeft bepaald op welke financieringsbronnen
die kapitalisatietechnieken mogen worden toegepast:
De individuele kapitalisatie geldt verplicht:
- voor de bijdrageovereenkomsten (C), ongeacht het type van de uitgevoerde verrichting;
- voor de premies van de verrichtingen bij overlijden;
- voor het deel van de werkgeverstoelagen dat, op grond van het reglement,
geïndividualiseerd is;
- voor de stelsels met vastgestelde premies (zowel de werkgeverstoelagen als de
persoonlijke bijdragen).
Daaruit volgt dat de collectieve kapitalisatie alleen in de andere gevallen gebruikt mag
worden, praktisch gezien voor de werkgeverstoelagen in de te-bereiken-doelstelsels voor de
pensioenverrichtingen.
De toepassing van die verschillende technieken heeft natuurlijk verschillen op het vlak van
het beheer tot gevolg:
- het individuele beheer impliceert de individualisering van de premies, voorzieningen en
verzekerde kapitalen en de vermelding daarvan in een overeenkomst per aangeslotene;
- bij het collectieve beheer hoeft er geen staat te worden opgesteld waarin de
werkgeverspremie geïndividualiseerd wordt, aangezien de premies in totaal over alle
aangeslotenen worden berekend en omgezet in een dotatie. Bij de pensionering of bij
vervroegd vertrek worden de kapitalen dus rechtstreeks uit de collectieve voorziening
geput.
Zo is het begrip “financieringsfonds” ontstaan, waarvan al sprake is in het Reglement Leven
uit 1985: art. 61 daarvan schreef voor dat het groepsverzekeringsreglement diende te
voorzien in de oprichting van een dergelijk fonds, waarin stortingen kunnen worden gedaan
in het vooruitzicht van toekomstige lasten.
In feite bereidde die oprichting van een collectieve (niet-geïndividualiseerde) voorziening,
gevestigd bij een verzekeringsonderneming in het kader van een bepaalde groepsverzekering
(definitie nr. 40), de invoering in 1992 voor van de techniek van collectieve kapitalisatie,
waarvan de toezichthouders vonden dat die in 1985 voor de Belgische verzekeraars nog niet
voldoende uitgewerkt was. Het financieringsfonds bevat de voorzieningen die geen betrekking
hebben op individuele overeenkomsten (art. 58 Reglement Leven 1992) en maakt het zo
mogelijk, zoals J. Sluyts en P. Devolder stellen, dat de collectieve kapitalisatie in alle
duidelijkheid functioneert.
Het financieringsfonds kan immers niet opnieuw in het vermogen van de werkgever worden
opgenomen, behalve in geval van vereffening van zijn onderneming.

122
Het Reglement Leven bepaalt uitdrukkelijk dat het financieringsfonds, in het beheer van de
verzekeringsonderneming, een theoretische afkoopwaarde vormt. Niettemin ondervindt de
verzekeringssector soms moeilijkheden vanwege belastingcontroles (vennootschapsbelasting)
om het statuut van niet-belastbare technische voorziening aan het financieringsfonds toe te
kennen, omdat er een mogelijk gebrek aan individualisering bestaat gezien het collectieve
karakter van het fonds.
De werking van het financieringsfonds kan verklaard worden aan de hand van twee schema’s
die J. Sluyts en P. Devolder in hun bijdrage aan het dossier over de levensverzekering van het
Tijdschrift voor Verzekeringen uit 1994 uiteengezet hebben.
Samengevat:
1 e schema : in een te-bereiken-doelstelsel stijgt de premie van de individuele overeenkomsten
zowel met de leeftijd van de aangeslotenen als met de stijging van de lonen. Om die stijging op
te vangen kan de werkgever de verzekeraar vragen een genivelleerde premie (vast percentage
van de loonsom) te berekenen in collectieve kapitalisatie, rekening houdend met (op gezette
tijden te herziene) parameters zoals de toename van de lonen of het wettelijk pensioen. Daaruit
vloeit een dotatiebedrag voort dat jaarlijks in het financieringsfonds gestort wordt, na aftrek van
de werkgeverspremie die de individuele overeenkomsten financiert.
Gedurende een hele tijd zal de dotatie hoger zijn dan het bedrag van die premies, zodat het
saldo in de loop der jaren een collectieve voorziening doet ontstaan die gebruikt kan worden
wanneer het tegenovergestelde zich voordoet. De werkgever kan de storting van de dotatie
echter voortzetten, zelfs als die lager is dan de individuele premies. Wat nodig is, wordt dan uit
het financieringsfonds geput. In dit schema is het dus duidelijk dat de erin vervatte voorziening
nooit gebruikt wordt om een prestatie te betalen, maar wel om de individuele overeenkomsten
in de vorm van premies te financieren. Die worden dan verder beheerd in het kader van een
individueel beheer.
2 e schema : net zoals in het 1 e schema wordt er een collectieve voorziening aangelegd die op
grond van demografische, economische en financiële parameters wordt gefinancierd en in een
percentage van de loonsom uitgedrukt.
Er zal echter pas uit geput worden wanneer de prestaties opeisbaar worden.
We hebben dan te maken met een volwaardig collectief beheer, dat meer nog dan in het 1 e
schema een periodieke herziening van het dotatiebedrag vereist.
Er zij opgemerkt dat het gebruik van het financieringsfonds niet beperkt is tot de tebereiken-doelstelsels
alleen, maar bijvoorbeeld ook kan dienen voor de indexering van
de lopende renten in de systemen met vaste premies.
Het groepsverzekeringsreglement moet de doeleinden, de financierings- en
vereffenings-modaliteiten van het financieringsfonds vermelden, alsook het lot van het
fonds in geval van opzegging of reductie van de verzekering.
)LQDQFLHULQJVLQVWUXPHQW
Het traditionele instrument van de groepsverzekering is tak 21, d.w.z. de
levensverzekeringen die niet met beleggingsfondsen verbonden zijn, met een gewaarborgd
jaarlijks rendement dat vandaag gelijk is aan maximum 3,75 %, waarbij nog de volgens de
gemaakte winst variabele winstdeling komt.
In dit verband zij opgemerkt dat een bepaling van het Reglement Leven 1992 (art. 34 dat
precies voorkomt in het hoofdstuk over de winstdeling) de verzekeraar inzake
groepsverzekeringen toestaat een winstdelingssysteem te gebruiken dat in
overeenstemming is met de in de groep vastgestelde sterfte. Dat noemen we een
ervarings(sterfte)tafel.
Zoals we hierboven gezien hebben (dit hoofdstuk, onder 3.3.), mag tak 21 nu zowel via
individuele als via collectieve kapitalisatie beoefend worden; deze laatste mogelijkheid was al
lang een eis van de Belgische groepsverzekeraars om met gelijke wapens de concurrentie
met de pensioenfondsen te kunnen aangaan.

123
Tot aan het Reglement Leven van 1992 ontbrak er echter een ander instrument, namelijk tak
23, d.w.z. de aan een beleggingsfonds verbonden levensverzekeringen, die verder in een
apart hoofdstuk behandeld worden.
In dit stadium is het dan ook belangrijk om het essentiële verschil tussen de twee takken die
als instrument dienen, te onderstrepen.
- in de klassieke tak 21 loopt de werkgever geen enkel risico, aangezien de verzekeraar het
zowel technische als financiële resultaat van de verrichting waarborgt;
- in tak 23 draagt de verzekeraar weliswaar het technische risico (het gaat nog altijd om
een verzekeringsverrichting!), maar niet langer het financiële risico: dit wordt
overgedragen naar de verzekeringsnemer, in casu de werkgever, en naar de
aangeslotenen voor hun overeenkomsten C; met andere woorden, er is geen
gegarandeerde rentevoet meer zoals in tak 21.
Daarom bevat het Reglement Leven van 1992 een bepaling (art. 71) in het hoofdstuk
betreffende tak 23, die specifiek is voor de groepsverzekeringen die met beleggingsfondsen
zijn verbonden.
Die bepaling zorgt in feite voor een speciale bescherming van de aangeslotenen tegen elke
poging tot speculatie op dit gebied. Immers:
- het reglement van de groepsverzekering moet bepalen in welke mate de verzekering met
een beleggingsfonds is verbonden;
- voor de bijdragen mag dit verband niet worden opgelegd aan de aangeslotenen (hun
uitdrukkelijk akkoord is vereist);
- de aangeslotene kan te allen tijde de overdracht van zijn voorzieningen van tak 23 naar
tak 21 (en omgekeerd) verkrijgen.
Meestal worden alleen de stortingen van de werkgever in tak 23 belegd, waar het financiële
rendement afhangt van het resultaat van de belegging van de activa van het fonds dat de
werkgever op eigen risico heeft gekozen.
5(&+7(1 9$1 '( $$1*(6/27(1(1 %,- '( *52(369(5=(.(5,1*
2S GH YRRU]LHQLQJHQ YDQ GH RYHUHHQNRPVW
$ 5HFKW YDQ UHGXFWLH
In de groepsverzekering is de werkgever de verzekeringsnemer. Alleen hem komt dus het
recht toe te beslissen om de premiebetaling al dan niet voort te zetten. Het is echter duidelijk
dat dit recht van reductie, gezien de nauwe band die tussen de groepsverzekering en de
arbeidsovereenkomst bestaat, uit een ander gezichtspunt bekeken moet worden dan bij de
individuele levensverzekering.
Volgens het in artikel 61, § 1, van het Reglement Leven opgenomen principe worden de
verzekerde prestaties gereduceerd indien de premiebetaling wordt stopgezet voor het geheel
van de groepsverzekering.

124
In dat geval kan het verzekeringsreglement bepalen dat de stortingen en bijdragen op
persoonlijke titel worden voortgezet.
% 5HFKW YDQ DINRRS
De oplossing is dezelfde, maar er moet een onderscheid worden gemaakt tussen:
1°) de afkoop van de gehele groepsverzekering door de werkgever met de bedoeling de
theoretische afkoopwaarden naar een andere toegelaten verzekeringsonderneming of
een toegelaten pensioenfonds over te dragen (artikel 61, § 4).
Die afkoop is onderworpen aan het schriftelijke akkoord van elke aangeslotene voor de
door hem verworven reserve (die krachtens artikel 59 van het Reglement Leven niet
lager mag zijn dan de minimumreserve).
Die verrichting kan gepaard gaan met een liquidatievergoeding ten gunste van de
verzekeraar wegens verbreking van de overeenkomst.
In het Reglement Leven van 1985 werd dit soort collectieve afkoop afhankelijk gesteld
van het akkoord tussen de werkgever en de verzekeraar over de voorwaarden van de
overdracht en met name over een liquidatievergoeding bovenop de gebruikelijke
afkoopvergoeding.
De liquidatievergoeding mag volgens het huidige Reglement Leven in geen enkel geval,
zelfs niet gedeeltelijk, ten laste worden gelegd van de aangeslotenen, noch van hun
verworven reserves worden afgetrokken op het ogenblik van de overdracht. De wijze
van berekening van de liquidatievergoeding moet in het verzekeringsreglement worden
bepaald en mag enkel rekening houden met:
- de samenstelling van de dekkingswaarden van de wiskundige voorzieningen van de
verzekeringsonderneming;
- de evolutie van de wiskundige voorzieningen met betrekking tot de betrokken
groepsverzekering;
- per categorie van dekkingswaarde, het verschil tussen het marktrendement en het
rendement van die waarden op het ogenblik van de overdracht;
- per categorie, de beleggingsduur van die dekkingswaarden;
- gerechtvaardigde transferkosten.
De ontwerpen van overdracht waarin de voorwaarden zijn vervat, moeten bovendien
voor de uitvoering ervan worden meegedeeld aan de toezichthouder, die er zich tegen
kan verzetten als het evenwicht van de overdragende verzekeringsonderneming erdoor
wordt bedreigd.
Met sommige overdrachten kunnen immers miljoenen euro gemoeid zijn!

125
2°) de individuele afkoop door de aangeslotene (in zoverre de overeenkomst dit toestaat)
Twee gevallen moeten hier onderscheiden worden:
- de aangeslotene is in dienst van de werkgever (art.61, § 2): het recht van afkoop kan
niet worden uitgeoefend, behoudens de in het verzekeringsreglement gespecificeerde
gevallen en enkel ten voordele van de aangeslotene of zijn rechthebbenden;
- de aangeslotene is niet meer in dienst van de werkgever (art.61, § 3): het recht van
afkoop van overeenkomst C wordt zonder beperking aan de aangeslotene
toegestaan. Wat overeenkomst A betreft, wordt het recht van afkoop hem afgestaan,
behoudens strijdige bepaling in het verzekeringsreglement, wanneer de te bereiken
prestatie verplicht in rente wordt gestort. Wanneer de aangeslotene om gewichtige
redenen ontslagen wordt, kan het verzekeringsreglement hem de verworven reserve
op overeenkomst A ontzeggen. Er zij aan herinnerd dat de verworven reserve door
de wet op de aanvullende pensioenen van 6 april 1995 gedefinieerd wordt als de
actuele waarde van de verworven prestaties.
& 5HFKW RS YRRUVFKRW RI LQSDQGJHYLQJ YDQ GH RYHUHHQNRPVW
Aangezien het Reglement Leven hierover niets zegt, dient dit door het
groepsverzekeringsreglement geregeld te worden.
Meestal wordt bepaald dat dit recht wordt toegestaan met de toestemming van de werkgever
binnen de grenzen en onder de voorwaarden die bij bijzondere overeenkomst zijn
vastgesteld. Binnen die voorwaarden kan een groepsverzekering tot financiering van de
eigen woning aangewend worden.
,Q]DNH EHJXQVWLJLQJ
In principe kunnen alleen natuurlijke personen door het verzekeringsreglement als
begunstigde worden aangewezen (art. 62 van het Reglement Leven).
Er is evenwel in twee afwijkingen voorzien:
1°) het verzekeringsreglement kan voorzien in individuele afwijkingen op verzoek van de
verzekeringsnemer zonder voorwaarde voor overeenkomst C en, mits de werkgever
ermee instemt, wat overeenkomst A betreft;
2°) het verzekeringsreglement kan bepalen dat, bij gebrek aan begunstigden, het voordeel
van de overeenkomst wordt toegekend aan het financieringsfonds of aan een paritair
beheerd maatschappelijk fonds van de werkgever.
9(5())(1,1* 9$1 '( *52(369(5=(.(5,1*635(67$7,(6
Het Reglement Leven staat de begunstigden toe te kiezen tussen een uitbetaling in de vorm
van kapitaal of in de vorm van rente (art. 60).
In de te-bereiken-doelsystemen moet er een onderscheid worden gemaakt naargelang:

126
- de prestatie in kapitaal is uitgedrukt: de aangeslotene kan de omzetting van dat kapitaal in
rente vragen;
- de prestatie in rente is uitgedrukt: de aangeslotene kan opteren voor het kapitaal
behoudens afwijkende bepaling van het verzekeringsreglement wat de toelagen betreft.
Indien hij voor het kapitaal opteert, is het hem toegekende bedrag het grootste van de
volgende bedragen: het bedrag berekend op basis van de actualisatieregels van het
Reglement Leven of het bedrag berekend op basis van de actualisatieregels waarin het
groepsverzekeringsreglement voorziet.
In het algemeen worden de prestaties in kapitaal vereffend (om fiscale redenen), maar
sommige plannen verplichten de werknemers ertoe bijvoorbeeld een minimum van 50 % van
hun rechten in rente te laten uitbetalen. Bij een vereffening, in rente worden de renten die uit
de groepsverzekering voortvloeien, geherwaardeerd op grond van het
winstdelingspercentage dat tijdens het jaar van het begin van de betaling van de rente
berekend wordt.
9RRUGHOHQ ELM RYHUOLMGHQ YyyU GH SHQVLRQHULQJ
De wet tot harmonisering van het wettelijk pensioen van 15 mei 1984 (wet-Mainil) heeft het
pensioen van de langstlevende echtgenoot ingevoerd in de plaats van het weduwepensioen.
Als gevolg hiervan is in veel pensioenplannen een weduwnaarspensioen ingevoerd naast het
weduwepensioen. Dit was in het algemeen gelijk aan 60 % van het geplande rustpensioen,
d.w.z. het pensioen berekend door de dienstjaren tot de (wegens het overlijden niet bereikte)
pensioenleeftijd te laten doorlopen. Dat is het overlevingspensioen.
Het wezenpensioen komt ook heel vaak voor en bedraagt 1/6 van het overlevingspensioen.
Dat pensioen wordt verdubbeld voor ouderloze kinderen. Het wordt altijd uitbetaald tot de
leeftijd van 18 jaar of 25 jaar als het kind een voltijdse studie voortzet. Normaliter mag het
totaal van beide renten niet meer bedragen dan 100 % van het geplande rustpensioen.
9RRUGHOHQ ELM RYHUOLMGHQ QD GH SHQVLRQHULQJ
J. Sluyts en P. Devolder wijzen erop dat het merendeel van de pensioenvoordelen vereffend
wordt in de vorm van kapitaal met inbegrip van de waarde van de nabestaandenrente
(weduwnaar/weduwe) en verbazen zich erover dat die opneming kan gebeuren zonder
toestemming van de echtgenoot.
Niets belet dus een werknemer om het totaal van zijn bovenwettelijke rechten in kapitaal om
te zetten en bij overlijden zijn echtgenoot alleen de wettelijke overlevingsrente na te laten.
Wanneer de voordelen in rente worden vereffend, bedraagt de nabestaandenrente meestal
60 % voor de langstlevende echtgenoot (op identieke basis als die bij overlijden voor de
pensionering).
752(9(1 9$1 '( *52(369(5=(.(5,1*
De BVVO heeft de gelegenheid, aangeboden door de hervorming van de aanvullende
pensioenen door de regering Verhofstadt (zie wetsontwerp Vandenbroucke van 5 juli 2001
waarvan een samenvatting voorkomt in § 5 van hoofdstuk IX aan de ganse tweede pijler der
aanvullende pensioenen besteed) aangegrepen om de grote troeven van de
groepsverzekering als financieringsmiddel van dergelijke pensioenen in het licht te stellen.

127
Ze heeft zo gehandeld met de bedoeling enerzijds zonder expliciet naar de concurrerende
2 de pijler-aanbieders te verwijzen (zowel de pensioenfondsen als de bankverzekeraars, de
onderlinge verzekeringsverenigingen of de internationale netwerken) en anderzijds zonder
de fiscale troeven te vermelden.
:DDLHU YDQ SURGXFWHQ
$ 5HQGHPHQWVJDUDQWLH YHUVXV NRSSHOLQJ YDQ KHW UHQGHPHQW DDQ GH EHXUV
De groepsverzekeraar kan een breed gamma van producten aanbieden aan de inrichter van
een aanvullend pensioenplan. Hierbij kan een minimaal gegarandeerd rendement worden
aangeboden tot maximaal 3,75 % waar bovenop jaarlijks winstdeelnames kunnen worden
toegekend die in verhouding staan tot de werkelijke gehaalde rendementen.
Dit gegarandeerde rendement is zowel van toepassing op de kapitalen als op de renten van
de tak 21 producten.
Een werkgever die eerder geïnteresseerd is in een rendement dat rechtstreeks gekoppeld is
aan de beurs, kan zich richten tot de tak 23 verzekeringen (cfr. Hoofdstuk X).
In het geval de inrichter opteert voor een minimaal gegarandeerd rendement, neemt de
verzekeraar een resultaatsverbintenis op zich op lange termijn, die een uitgelezen troef
uitmaakt van de know-how van de verzekeraar.
Op die manier wordt de werkgever ontlast van de toekenning van het door de toekomstige
WAP (wet aanvullend pensioenen) opgelegde minimumrendement omdat hij hiervoor
volledig op de verzekeraar kan rekenen.
% 0RJHOLMNH LQVSUDDN YDQ GH LQULFKWHU LQ KHW ILQDQFLsOH EHOHLG
In de regel beheert de verzekeraar de activa voor alle aanvullende pensioenplannen te
samen. Op die manier is het mogelijk de activa meer te diversifiëren en aldus het verwachte
rendement te optimaliseren.
Dit neemt niet weg dat, van zodra het volume van de activa groot genoeg is, de inrichter kan
opteren voor een afzonderlijk beheer van de activa die gekoppeld zijn aan zijn
verbintenissen.
In dit geval kan de aard van de beleggingen in overleg met de inrichter worden besproken,
hierbij rekening houdend met de aard van de verbintenissen.
& 5LVLFRYHU]HNHULQJHQ
Verzekeraars hebben een jarenlange ervaring opgebouwd in risicoverzekeringen, zoals
overlijdens- of invaliditeitsdekkingen. De inrichter kan bijgevolg terecht bij dezelfde
verzekeraar voor zowel de pensioenvorming als de risicodekkingen. Op die manier kan de
overlijdensdekking aangepast worden aan het niveau van prestaties dat de aangeslotene
langs de leven-kant zou bekomen. Dubbele dekkingen worden bijgevolg uitgesloten. De
verzekeraar biedt, omwille van zijn jarenlange ervaring in het verzekeren van risico’s, de
beste prijs/kwaliteit verhouding aan.

128
Verder kan de verzekeraar ook hier een resultaatsgarantie afleveren op het vlak van de
intrestvoet en de gehanteerde sterftetafels. Zo biedt de verzekeraar een tariefgarantie aan.
' &DIHWDULDSODQQHQ
Die plannen, waar de aangeslotene zelf de invulling van de dekkingen kan kiezen in functie
van zijn eigen behoeften, zijn uitermate flexibele producten die door de verzekeraars
ontwikkeld werden in een aangepast informaticasysteem waardoor een optimaal beheer
mogelijk is.
Een snelle en correcte dienstverlening die rekening houdt met éénieders individuele keuze
wordt gegarandeerd.
( .DSLWDDO RI UHQWH
De inrichter kan bij de verzekeraar terecht voor zowel voordelen onder de vorm van een
kapitaal als die onder de vorm van een rente. De verzekeraar is immers bij uitstek bevoegd
voor het beheer op lange termijn van beide vormen van uitkering.
) &ROOHFWLHYH HQ LQGLYLGXHOH SHQVLRHQWRH]HJJLQJHQ
Inrichters die naast een collectief pensioenplan voor sommige van hun werknemers
geïnteresseerd zijn in het toekennen van een individuele pensioentoezegging, kunnen
hiervoor terecht bij dezelfde verzekeraar. Deze is immers de aangewezen pensioeninstelling
die tegelijkertijd collectieve en individuele pensioentoezeggingen kan aanbieden.
6ROYDELOLWHLW HQ VWDELOLWHLW YDQ GH YHU]HNHUDDU
De zware solvabiliteitsvereisten die opgelegd zijn aan de verzekeraar, geven de garantie aan
de werkgevers dat de verzekeraar zijn verbintenissen daadwerkelijk zal kunnen nakomen.
Verzekeraars werken meestal met resultaatsverbintenissen waarbij een bepaald resultaat op
lange termijn gewaarborgd wordt. Om dit te kunnen realiseren worden bepaalde prudentiële
regels door de controle-overheid opgelegd. Dit toezichtsorgaan zorgt ervoor dat de
verzekeraars financieel gezond blijven en in de toekomst hun verplichtingen tegenover de
pensioenhouders kunnen naleven. Verder beschikken de verzekeraars over hun eigen
vermogen in het geval de technische voorzieningen alsnog onvoldoende zouden blijken.
Omwille van het feit dat de verzekeraar een hele team ten dienst van de inrichters heeft voor
het beheer van het pensioenplan, kan hij een stabiele omgeving garanderen, waar ondanks
het onvermijdelijke personeelsverloop, een continue en efficiënte dienstverlening aan de
inrichter kan worden gegarandeerd.
(IILFLsQWH HQ HHQYRXGLJH DGPLQLVWUDWLH
De verzekeraar bouwt een infrastructuur uit die ten dienste staat van alle inrichters van
pensioenplannen die door hem worden beheerd. Op die manier worden niet alleen de
éénmalige kosten van de inrichting van een dergelijke structuur gedragen door alle inrichters
te samen (wat tot kostenreductie leidt) maar is het ook mogelijk om de administratieve
afhandeling van de aanvullende pensioenplannen efficiënt en snel te laten verlopen.

129
Dankzij deze efficiënte structuur kan de verzekeraar snel inspelen op de veranderingen die
regelmatig moeten worden aangebracht (periodieke informatieverstrekking, nieuwe
aansluitingen, werknemers die vertrekken, …). Zo kan de verzekeraar snel en volledig
informatie verstrekken aan de inrichter en de aangeslotene. Deze informatieverstrekking is
grotendeels geïndividualiseerd en houdt rekening met éénieders afzonderlijke toestand.
Bovendien kan deze informatie aangepast worden aan de wensen van de inrichter.
Indien deze laatste het beheer van een pensioenplan aan een verzekeraar toevertrouwt, is
hij bijgevolg bevrijd van de meeste administratieve verplichtingen en kan hij zich dus wijden
aan zijn job als werkgever. De informatieverstrekking aan de aangeslotenen wordt
voorbereid door de verzekeraar en kan, in overleg met de inrichter, ook rechtstreeks worden
overgemaakt zonder zijn tussenkomst.
9ROOHGLJH GLHQVWYHUOHQLQJ
$ 2S KHW YODN YDQ SURGXFWHQDDQERG
Naast de dekkingen die verband houden met de menselijke levensduur, kan de verzekeraar
ook zijn diensten aanbieden voor alle andere soorten van personenverzekeringen zoals een
gewaarborgd inkomen, hospitalisatie- en arbeidsongevallenverzekeringen.
Verder kunnen ook voorschotten of hypothecaire leningen worden toegestaan waarbij het
aanvullende pensioenplan als borg dient.
% 2S KHW YODN YDQ RQGHUVWHXQLQJ
Ook op dit vlak is het aanbod van de verzekeraar volledig.
Zijn know-how strekt zich uit op alle vlakken, zoals actuarieel, fiscaal, juridisch,
boekhoudkundig, administratief, informatica-technisch, … Zo staat de verzekeraar de
werkgever bij bij het opstellen van het pensioenreglement.
De verzekeraar volgt iedere wijziging in de wetgeving op en begeleidt de inrichter bij de
beslissing om zijn plan aan te passen aan de reglementaire wijzigingen. Op die manier staat
de verzekeraar garant voor een beheer dat conform alle wettelijke bepalingen is opgesteld.
Bovendien worden de kosten van de opvolging van wetswijzigingen, van het aanduiden van
een aangewezen actuaris, van de revisor … gedragen door alle inrichters te samen, wat tot
kostenvermindering leidt. Verder staat de verzekeraar in voor de rapportering aan de CDV.
& ,QVSHOHQ RS GH DUEHLGVPRELOLWHLW
In deze tijden van mobiliteit waar werknemers geregeld van werkgever veranderen, is het
van fundamenteel belang dat het aanvullende pensioenplan op deze veelvuldige wijzigingen
kan inspelen.
Naast de mogelijkheid om deze administratie snel en correct op te volgen, gaat de
verzekeraar nog een stap verder in zijn dienstverlening aan de inrichter en de
aangeslotenen.

130
Naar de inrichters toe kan de verzekeraar een onthaalstructuur aanbieden waar inkomende
en uitgaande reserves kunnen worden beheerd. Onder inkomende reserves worden de
reserves verstaan van werknemers die elders reeds pensioenrechten hebben opgebouwd en
die hun reserves mee overdragen naar de pensioeninstelling van de nieuwe werkgever.
Onder uitgaande reserves worden de reserves verstaan van werknemers die de werkgever
verlaten, maar die hun reserves niet overdragen. Omwille van het feit dat de verzekeraar
deze “instromers” en “uitstromers” mee in het beheer kan opnemen, heeft de inrichter
hierover geen verdere zorgen. Daarenboven kan de verzekeraar de mogelijkheid bieden
aan de “uitstromers” om op individuele basis de vroegere spaarinspanningen van de
werkgever, zelf verder te zetten.
Opnieuw kan de werkgever dit als extra troef aan zijn werknemers aanbieden in het licht van
een globaal “employee benefits” concept.
'( %('5,-)6/(,'(569(5=(.(5,1*
*URHSVYHU]HNHULQJ YRRU EHGULMIVOHLGHU
Het verslag aan de Koning bij het Reglement Leven van 1992 wijst erop dat een van de grote
vernieuwingen ten opzichte van het Reglement van 1985 bestaat in de uitbreiding van de
groepsverzekering tot niet-loontrekkende aangeslotenen van de contracterende
ondernemingen.
Artikel 50, § 1 van het Reglement Leven bepaalt trouwens dat de bedrijfsleiders voor de
toepassing van het controle-KB met het personeel van de werkgever gelijkgesteld worden.
Maar een mededeling van de CDV van 16 januari 1992 had dat probleem van het sluiten van
groepsverzekeringen ten gunste van bedrijfsleiders met het statuut van zelfstandige al
behandeld naar aanleiding van fiscale wijzigingen uit 1989 (cf. “L’assurance dirigeant
d’entreprise” van R. Van Gompel in de handelingen van het ULB-colloquium van december
1993 over de bedrijfsverzekeringen, Bruylant, Brussel). Het hierover geraadpleegde
Ministerie van Financiën liet de CDV weten dat niets het sluiten van dergelijke verzekeringen
op fiscaal vlak in de weg stond. Omdat dit de enige reden was die bij het opstellen van het
Reglement Leven van 1985 het feit rechtvaardigde dat het begrip “groepsverzekering” niet
tot die bedrijfsleiders uitgebreid werd, was de CDV van mening dat het niet wenselijk was die
beperking nog langer te handhaven en stond de verzekeraars dan ook toe verzekeringen te
sluiten ten gunste van die bedrijfsleiders.
De voornoemde studie van R. Van Gompel analyseert de gevolgen van die beslissing van de
toezichthouder uit technisch oogpunt.
%HGULMIVOHLGHUVYHU]HNHULQJ %/9
In een kort artikel noemt J. Sluyts (Pensions News, 1995/6) deze verzekering een niet te
verwaarlozen pensioenovereenkomst, al gebruikt men vandaag vaker het vehikel van de
groepsverzekering.
Dit stelsel bestaat uit twee delen:
- een contractuele pensioentoezegging van de onderneming tegenover een bedrijfsleider;
met die overeenkomst verbindt ze er zich toe hem op de pensioenleeftijd of, bij overlijden,
aan zijn erfgenamen een bepaald kapitaal uit te keren;

131
- een levensverzekeringsovereenkomst die de onderneming in kwestie in haar voordeel
sluit, met de bedrijfsleider als verzekerde; in hun studie over het belastingstelsel van de
levensverzekeringen (al geciteerd dossier Tijdschrift voor Verzekeringen) onderstrepen
J. Rogge en mevrouw M. Rouhart dat de bedrijfsleider geen enkel recht op de
verzekeringsovereenkomst heeft, aangezien hij zijn recht op het aanvullende pensioen
enkel tegenover de werkgever bezit, krachtens de voornoemde onderhandse
overeenkomst.
Er zij genoteerd dat een onderneming voor een bedrijfsleider ook een
levensverzekeringsovereenkomst zonder contractuele pensioentoezegging kan sluiten. In
dat geval gebruikt de onderneming de overeenkomst alleen als instrument tot financiering en
dekking van een risico dat verbonden is aan het overlijden of overleven van haar
bedrijfsleider.
Het belangrijkste kenmerk van het BLV-stelsel met pensioenovereenkomst is de grote
soepelheid in verband met de contractuele pensioentoezeggingen die de ondernemingen
gedaan hebben ten gunste van sommige bedrijfsleiders en kaderleden (vandaar de
Angelsaksische naam “keyman insurance”) wanneer de onderneming geen
groepsverzekeringsstelsel of een pensioenfonds voor het hele personeel of een welbepaalde
categorie daarvan wenst in te voeren of daartoe niet in staat is. De BLV maakt het mogelijk
de pensioentoezegging aan te passen aan de functie van elke keyman.
Door haar structuur zelf biedt de BLV met pensioenovereenkomst de bedrijfsleider echter
geen totale bescherming in geval van faillissement van de onderneming, in tegenstelling tot
de groepsverzekering of het pensioenfonds.
Kortom, de BLV blijft de geschikte formule voor de specifieke gevallen die niet in aanmerking
komen voor de groepsverzekering.

132
+22)'678. ,; '( 7:(('( 3,-/(5 9$1 '( $$198//(1'(
3(16,2(1(1 '( 25*$1,6$7,( 9$1 '(
),1$1&,(5,1*6.$1$/(1 (1 +81 3(563(&7,(9(1 23
9(5'(5( 217:,..(/,1*
Eigenlijk willen we in dit hoofdstuk dieper ingaan op de materies die alle financieringskanalen
van de zogeheten tweede pijler gemeen hebben. Met tweede pijler worden alle
pensioenstelsels bedoeld die de werkgever financiert als aanvulling op het wettelijk pensioen
(eerste pijler) en met uitzondering van de individuele regelingen (derde pijler). Op dit
ogenblik bestaat er in België geen enkele wettelijke verplichting om in het kader van de
tweede pijler een aanvullend pensioenstelsel in te voeren. Het is dus de werkgever die
daartoe het initiatief neemt.
Die stelsels bestaan hoofdzakelijk uit :
− groepsverzekeringen,
− pensioenfondsen.
Deze laatste, ook private voorzorgsinstellingen genoemd, worden, zoals de wet van 9 juli
1975 betreffende de controle der verzekeringsondernemingen (art. 2, § 3, 6°) bepaalt,
opgericht in de vorm van een v.z.w. (wet van 1921 en in de praktijk de meest voorkomende
vorm) of van een onderlinge verzekeringsvereniging. Hun voornaamste activiteit is het
samenstellen van een pensioen voor het personeel of de leiders van een of meer particuliere
ondernemingen of voor één of meer rechtspersonen van publiek recht.
De bijzondere regels betreffende hun beheer en hun werking worden voortaan geregeld door
de twee koninklijke besluiten van 7 mei 2000 die de vorige K.B.’s van 14 en 15 mei 1985
betreffende hun activiteiten en de controle erop hebben vervangen. In elk geval hanteert art.
9, § 2 van de controlewet als principe dat pensioenfondsen voor de toepassing van die wet
beschouwd worden als verzekeringsondernemingen.
3(16,2(1)21'6(1
Hoe kunnen we de pensioenfondsen definiëren ten opzichte van de groepsverzekering ? In
hun bijdrage over dit onderwerp in 1993 (“Les assurances de l’entreprise”, ULB-colloquium,
Bruylant) schrijven J.-J. Gollier en M. Vanmackelberg dat de situatie van de
pensioenfondsen als volgt kan worden samengevat :
– het gaat om specifieke constructies die hun activiteit uitbreiden tot een beperkte groep,
d.w.z. het gehele of gedeeltelijke personeel van een onderneming of een
ondernemingsgroep;
– zij vormen een autonome rechtsentiteit, die zich onderscheidt van de onderneming die
haar heeft opgericht, en van elke andere externe onderneming, bijv. een
verzekeringsonderneming die voor hetzelfde personeel een groepsverzekering zou
kunnen sluiten of een collectief pensioenfonds beheren (tak 27 van de nomenclatuur van
de verzekeringstakken).
We bevinden ons dus op de grens tussen de interne financieringsinstrumenten – de
financiering van het pensioenfonds voor de toekomst blijft verbonden met het bestaan van de
oprichtende onderneming (het fonds heeft enkel een middelenverbintenis en, in geval van

133
technisch deficit, moet de oprichtende onderneming dit tekort aanzuiveren) – en de externe
instrumenten, aangezien het om een afzonderlijke rechtsentiteit gaat.
Dat maakt het mogelijk het autonome karakter van de pensioenfondsen ten opzichte van de
groepsverzekering te bepalen. De juridische structuur is anders, maar de onderneming en, in
het algemeen, haar werknemers hebben een rechtstreeks controlerecht met betrekking tot
de werking van de stelsels.
Hoewel het financiële en het actuariële beheer vaak uitbesteed wordt aan externe
specialisten, blijft het administratieve, sociale en fiscale beheer ervan in het algemeen de
taak van de personeelsdirectie van de onderneming, in het verlengde van het beheer voor
het actieve personeel. Bij een groepsverzekering dan weer wordt het volledige beheer
uitgeoefend door de verzekeringsonderneming.
7HFKQLVFKH JURQGVODJHQ
De pensioenfondsen moeten bij de CDV een financieringsplan met de technische
grondslagen indienen.
In de praktijk maken zij gebruik van individuele (ledenbijdragen) of collectieve
kapitalisatiemethoden en baseren zij hun actuariële beoordelingen op globale repartitie, met
behulp van hypothesen inzake rentevoet, loonsverhoging en verhoging van de sociale
zekerheid.
Die evaluaties brengen verplichtingen mee, die onderverdeeld kunnen worden in :
– de minimumvoorziening, en
– de vrije reserves voor het financieren van de aan te leggen prestaties.
De minimumvoorziening wordt berekend zoals in de groepsverzekering, maar met een
andere technische interestvoet.
In dat opzicht is de gelijkenis alleen maar sterker geworden met het K.B. van 30 april 1999, dat
het K.B. van15 mei 1985 betreffende de technische reglementering van de pensioenfondsen
reeds gewijzigd had. Oordeel zelf :
“Overwegende dat de actualisatierentevoet (7%) voor de berekening van de
minimumfinanciering niet meer aan de economische werkelijkheid beantwoordt en dus om
prudentiële redenen onverwijld moet worden verlaagd;
Overwegende dat artikel 11, § 3 van de wet van 6 april 1995 betreffende de aanvullende
pensioenen (zie verderop in dit hoofdstuk), verwijst naar de maximumreferentierentevoet voor
levensverzekeringsverrichtingen van lange duur, die wordt verlaagd door het koninklijk besluit
van 30 april 1999 tot wijziging van het koninklijk besluit van 17 december 1992 betreffende de
levensverzekeringsactiviteit;
Overwegende dat deze wijziging als gevolg heeft dat het koninklijk besluit van 15 mei 1985
hogere verworven prestaties (door de voornoemde wet gedefinieerd als de verplichtingen die
de werkgever inzake aanvullend pensioen op ieder ogenblik heeft ten aanzien van de
aangeslotene) oplegt dan deze die voortvloeien uit de wet van 6 april 1995 en dat alzo een
verschil in verworven prestaties ontstaat voor deelnemers aan een private voorzorgsinstelling
en deelnemers aan een groepsverzekering;
Overwegende dat de noodzaak zich dan ook opdringt dit verschil in verworven prestaties
onverwijld weg te werken en dat het daartoe volstaat (…) te verwijzen naar de maximale
referentierentevoet van de levensverzekeringsverrichtingen;

134
Overwegende dat de in 1985 vastgestelde sterftewetten voor de private voorzorgsinstellingen
niet meer aangepast zijn aan de evolutie van de levensduur, is het om prudentiële redenen
noodzakelijk om hen ook nu reeds aan te passen (…).”
Zo werd de technische interest op 1 juli 1999 verlaagd van 7 % tot 6 %, terwijl de
pensioenfondsen verplicht werden de sterftewetten uit de MR- of FR-sterftetafels (naar
gelang van het geslacht van de aangeslotene) toe te passen.
Daar voegen we nog aan toe dat pensioenfondsen, ditmaal in tegenstelling tot verzekeraars,
alleen een solvabiliteitsmarge (deze marge, in het leven geroepen door de Europese
overheid, wordt gevormd uit het vermogen van de verzekeringsonderneming, vrij van elke
voorzienbare verplichting, met aftrek van de onlichamelijke bestanddelen die niet te gelde
kunnen worden gemaakt) moeten vormen indien zij overlijdensrisico’s vóór de
pensioenleeftijd of invaliditeitsrisico’s dekken
&RQWUDFWXHOH VWUXFWXXU YDQ GH SHQVLRHQIRQGVHQ
Zoals in de groepsverzekering moet er een duidelijk en volledig pensioenreglement worden
opgesteld. In de wet-Colla wordt het pensioenreglement omschreven als het reglement
waarin de rechten en verplichtingen van de werkgever, van de aangeslotenen en hun
rechthebbenden bepaald worden, en waarin de regels vastgesteld worden die betrekking
hebben op de uitvoering van de pensioenverbintenis (of –toezegging). We vermelden meer
bepaald de regels inzake de toetreding tot, de financiering, de ontbinding en de vereffening
van het fonds, de beschrijving van de verbintenissen van het fonds, het niet-terugkeren van
de middelen van het fonds naar de vennootschap, de afhouding van de bijdragen op de
bezoldiging van de aangeslotene, de verworven prestaties, de modaliteiten in geval van
verstoring van het evenwicht van het fonds.
J. Sluyts en P. Devolder (“Assurance vie et régimes privés de retraite”, Tijdschrift voor
Verzekeringen, Dossier 1994) voegen daar nog aan toe dat het normaal, doch niet verplicht,
zou zijn dat de vennootschap die het fonds opricht, en de constitutieve v.z.w. een
overeenkomst tekenen die de rechten en de plichten opsomt van beide entiteiten, aangezien
zij juridisch los van elkaar staan.
$GPLQLVWUDWLH YDQ GH SHQVLRHQIRQGVHQ
De v.z.w., de meest voorkomende vorm voor autonome pensioenfondsen, dient te
beschikken over statuten die in overeenstemming zijn met de wet van 27 juni 1921
betreffende de v.z.w.’s. Deze statuten vormen de juridische grondslag van het
pensioenfonds en definiëren de werking van de algemene vergadering, het hoogste
beslissingsorgaan van de v.z.w.
Deze algemene vergadering komt minstens één keer per jaar bijeen om de jaarrekening
goed te keuren, decharge te verlenen aan de beheerders, over te gaan tot de benoeming
van nieuwe beheerders en de begroting goed te keuren. De beheerders zijn verantwoordelijk
voor het goede beheer van de v.z.w. pensioenfonds en brengen verslag uit aan de algemene
vergadering.
Indien de werknemers persoonlijke bijdragen storten in het pensioenfonds, moet de raad van
beheer paritair samengesteld zijn uit vertegenwoordigers van de vennootschap en de
vertegenwoordigers van de werknemers.

135
Er dient te worden opgemerkt dat de CDV ingevolge de wet betreffende de controle der
verzekeringsondernemingen juridische, financiële en technische taken en bevoegdheden
uitoefent die gelijkaardig zijn aan die welke in verband met het toezicht op de
verzekeringsondernemingen uitgeoefend worden, en die als volgt kunnen worden
samengevat : toezicht op de financiële toestand, meer bepaald door onderzoek van de
boekhouding om zich te vergewissen van de solvabiliteit en de rendabiliteit van de
gecontroleerde entiteiten. De CDV wordt bijgestaan door een door hem erkend commissaris
(gespecialiseerd bedrijfsrevisor), die de gang van zaken van de v.z.w. moet controleren.
$DQSDVVLQJHQ YDQ GH .%V LQ KHW MDDU
De koninklijke besluiten van 7 mei 2000 werden genomen omdat in de loop van de laatste
jaren de controlewetgeving herhaaldelijk werd gewijzigd o.m. in het kader van de omzetting
der Europese richtlijnen.
Het eerste van die K.B.’s wijzigt dit van 14 mei 1985 met het inwerkingstellen van de
bepaling van de programmawet van 12 december 1997 die het toepassingsgebied van de
controlewet op dat vlak verduidelijkt : uitbreiding tot de voorzorgsinstellingen die instaan voor
het opbouwen van pensioenen voor het personeel en de bedrijfsleiders van
publiekrechtelijke rechtspersonen en voor bedrijfsleiders van privé ondernemingen.
Het jaarverslag 1999-2000 van de Controledienst voor de Verzekeringen (CDV) bepaalt
duidelijk dat, voor de extralegale pensioenen van bedrijfsleiders, dit het onder toezicht
brengen impliceert van de bestaande interne pensioenfondsen en het verbieden van het
instellen of het behouden van interne fondsen, op dezelfde wijze als dit in 1985 voor de
pensioenstelsels van het personeel van privé ondernemingen is gebeurd.
Voor de publiekrechtelijke rechtspersonen is de toestand echter complexer want hier worden
niet langer enkel extra-wettelijke pensioenen bedoeld maar ook statutaire pensioenen.
Verder dient een onderscheid te worden gemaakt tussen het regime van de echte
administraties (federale, regionale, provinciale of locale) en dat van de overheidsbedrijven
(die men in de reglementering identificeert als de publiekrechtelijke rechtspersonen die aan
de wet van 17 juli 1975 op de boekhouding en de jaarrekening van ondernemingen zijn
onderworpen).
Met andere woorden heeft de wetgever gewenst de overheidsbedrijven en de privé
ondernemingen op dezelfde voet te plaatsen. Dit heeft als gevolg dat elk overheidsbedrijf
waar een pensioenstelsel (statutair of extralegaal) ten voordele van het personeel of de
bedrijfsleiders bestaat voortaan verplicht is om, overeenkomstig de controlewet, een v.z.w. of
een onderlinge verzekeringsvereniging op te richten of om zijn verplichtingen door een
groepsverzekering te laten dekken (verplichting sinds 1 september 2001). Natuurlijk wordt
deze reglementering niet voor overheidsbedrijven bedoeld die hun toevlucht nemen tot de
groepsverzekering daar ze reeds aan de verplichting tot exteriorisatie voldoen.
Voor de echte administraties is de situatie anders, in deze zin dat hun interne
pensioenstelsels niet worden bedoeld. Zij kunnen daarom zelf rechtstreeks de statutaire
pensioenen van hun personeel blijven betalen.
Indien die administraties echter op vrijwillige basis voorzieningen hebben aangelegd met de
bedoeling hun pensioenverplichtingen (geheel of gedeeltelijk) te dekken en deze hebben
ondergebracht in een v.z.w. of een onderlinge verzekeringsvereniging, dan is de wet wel van
toepassing.

136
Het verslag van de CDV vermeldt ook als belangrijk de invoering van de a posteriori controle,
een Europese vereiste, hetgeen inhoudt dat de pensioenfondsen hun pensioenreglementen niet
langer op een systematische wijze aan de controleoverheid moeten meedelen en er geen
voorafgaande goedkeuring van die documenten meer vereist is. Een systematische mededeling
van een beschrijving van het plan is echter nog altijd vereist om het toezicht op een voldoende
financiering door de CDV toe te laten.
Het tweede K.B. van 7 mei 2000 m.b.t. de activiteiten van de voorzorgsinstellingen vervangt
dit van 15 mei 1985.
Men onthoudt :
- dat de bepalingen van toepassing op de pensioenfondsen dichter bij die voor de
groepsverzekering worden gebracht;
- dat er rekening wordt gehouden met de bepalingen van de wet Colla m.b.t. de
aanvullende pensioenen (zie § 3 van huidig hoofdstuk);
- de integratie van de beleggingregels voor de dekkingswaarden van de technische
voorzieningen voor samengestelde prestaties met die van toepassing op de
verzekeringsondernemingen;
- dat de pensioenfondsen die een resultaatsverbintenis zouden aangaan (zoals de
levensverzekeraars, maar wat hier uitzonderlijk is, daar sinds 1985 geen enkel
pensioenfonds op die wijze werkzaam is volgens de CDV) aan gelijkaardige bepalingen
worden onderworpen als de verzekeringsondernemingen, met name wat betreft de
solvabiliteitsmarge, de tarifering, de winstdeling, de jaarrekening en de statistieken daar
het om dezelfde verbintenissen gaat.
%(+((5 9$1 &2//(&7,(9( 3(16,2(1)21'6(1 7$.
In hun studie “Marché unique de l’assurance vie” (dossier 1994, Tijdschrift voor
Verzekeringen) schetsen R. Van Gompel en J.-C. André-Dumont de oorsprong van deze
tak van de levensverzekering, die teruggaat op de eerste Europese
levensverzekeringsrichtlijn van 1979. Deze definieert de verrichtingen voor het beheer van
collectieve pensioenfondsen als de verrichtingen waarbij de betrokken onderneming zich
belast met het beheer van beleggingen en met name van de activa welke staan tegenover
de voorzieningen van de organen die uitkeringen verstrekken bij overlijden, bij leven of bij
beëindiging of vermindering van de werkzaamheid. Dergelijke verrichtingen kunnen
vergezeld gaan van een verzekeringsgarantie die betrekking heeft hetzij op het behoud van
het kapitaal, hetzij op de betaling van een minimuminterest.
De Europese richtlijn van 19 december 1991 betreffende de jaarrekening en de
geconsolideerde jaarrekening van verzekeringsondernemingen gaat verder en bepaalt dat
de middelen van een collectief pensioenfonds die door een verzekeringsonderneming op
eigen naam, doch voor rekening van een ander worden beheerd, in de balans moeten
worden opgenomen, indien de onderneming de desbetreffende activa bezit. Het totale
bedrag van bedoelde activa en schulden moet afzonderlijk worden vermeld dan wel in de
toelichting worden opgenomen, uitgesplitst volgens de verschillende actief- of passiefposten.
De lidstaten werd echter de mogelijkheid gelaten toe te staan dat deze middelen buiten de
balansstelling worden opgenomen, op voorwaarde dat er een bijzondere regeling bestaat om
deze middelen van de boedel uit te sluiten in geval van gerechtelijke vereffening van de
verzekeringsonderneming. Op naam en voor rekening van derden verworven activa
moeten echter niet in de balans worden opgenomen.
De CDV had al geruime tijd een ontwerp van koninklijk besluit opgesteld en voorgelegd aan
de Commissie voor Verzekeringen (adviesorgaan van de minister van Economische Zaken,
die de voogdij heeft over de sector, en van de controle-instantie, de CDV), die daarover in

137
maart 1994 een advies uitgebracht heeft. Zij neemt er daarin akte van dat het ontwerpbesluit
alleen betrekking heeft op het beheer van collectieve pensioenfondsen voor rekening van
derden, d.w.z. het zuivere beheer van activa die de eigendom blijven van de
pensioenfondsen. Een dergelijk beheer vereist slechts een beperkt controlereglement, want
de verzekeringsonderneming kan in voorkomend geval geen enkele verbintenis aangaan die
van een verzekerbare gebeurtenis afhangt, noch geen enkele waarborg geven omtrent het
rendement of de bewaring van de beheerde activa.
De vertegenwoordigers van de verzekeraars hebben opgemerkt dat dit dubbel verbod te
absoluut is en dat de verzekeringsondernemingen in dat opzicht over dezelfde
mogelijkheden zouden moeten beschikken als de kredietinstellingen (banken). Ze hebben
ook opgemerkt dat er evenmin in een regularisatie voorzien is voor de fameuze “deposit
administrations”, situaties die zouden kunnen blijven bestaan en aan elke controle
ontsnappen .
Er bestaat echter ook het beheer van collectieve pensioenfondsen voor eigen rekening
van de verzekeringsonderneming : haar verbintenissen impliceren het vormen van
technische voorzieningen waarvan de dekkingswaarden haar eigendom zijn en die bepaald
worden volgens de techniek met resultaatsverbintenissen, die berekend worden volgens de
door de verzekeraar gekozen technische grondslagen.
Evenals de vorige is deze beheersvorm het voorwerp geweest van een ontwerp van
koninklijk besluit tot wijziging en aanvulling van het Reglement Leven van 1992, dat alleen
betrekking heeft op de takken 21 (klassieke levensverzekeringen), 22 (geboorte- en bruidsschatsverzekeringen)
en 23 (aan beleggingsfondsen gekoppelde levensverzekeringen).
Het ontwerp, dat dateert van april 1997 en dat in de sector “maxi-KB” genoemd wordt, is tot
op heden nog niet goedgekeurd : alleen het “mini”-ontwerp is erdoor geraakt, en dat is dan
het KB van 30 april 1999 geworden waarvan in dit werk al meermaals sprake is geweest.
Het maakt een onderscheid tussen :
– de verrichtingen met betrekking tot het beheer voor eigen rekening van collectieve
pensioenfondsen, d.w.z. de verrichtingen die voor een verzekeringsonderneming
bestaan uit het beheer van die fondsen door op de uitgevoerde stortingen de technische
grondslagen toe te passen van de levensverzekeringsverrichtingen (tak 21 of 23);
– de verrichtingen met betrekking tot het beheer voor rekening van derden van
dergelijke pensioenfondsen, d.w.z. de verrichtingen die voor een
verzekeringsonderneming bestaan in het beheren van het geheel of een deel van de
activa van een derde voor rekening van deze, in voorkomend geval, gepaard gaand met
het actuariële, administratieve of boekhoudkundige beheer.
Het ontwerp-KB zou, tot besluit, de situatie ophelderen door het beheer voor eigen rekening
onder te brengen in tak 21 of tak 23, afhankelijk van het geval, omdat de verzekeraar dan
bepaalde toezeggingen op zich neemt, terwijl het beheer voor rekening van derden tot tak 27
zou behoren, waar de verzekeraar geen enkel risico loopt.
In een plan “deposit administration” (D.A.) worden de rente-eenheden niet onmiddellijk gekocht met elke
bijdrage. Integendeel stapelt de verzekeraar de deposito’s op om de rente-uitkeringen te kopen ten bate van de
bezoldigden op het ogenblik van hun pensioen.
Op dat moment, is de toestand gelijk aan die van een uitgestelde groepsrente omdat de fondsen overgedragen
worden vanuit de D.A.-rekening en aangewend om een koopsom voor de pensioenrente van de bezoldigde te
vormen. (“Principles of Insurance”, R. Mehr and E. Cammack, 1980, Richard Irvin, Ill. p. 439).

138
In tak 21 ziet het schema van dergelijke verrichtingen er als volgt uit :
1) de verzekeringsnemer is een werkgever die premies betaalt aan een pensioenfonds;
2) de technische voorzieningen van deze laatste nemen dankzij die betalingen toe aan de
passiefzijde;
3) het pensioenfonds keert op zijn beurt uit aan de verzekeraar;
4) er wordt een reserve opgenomen in de activa van het pensioenfonds, afkomstig uit die
stortingen; deze vormt een schuldvordering van het pensioenfonds op de verzekeraar,
berekend volgens de tarifering van deze laatste (Reglement Leven), en is tegelijkertijd
een dekkingswaarde voor het pensioenfonds;
5) in de passiva van de verzekeraar wordt een technische voorziening opgenomen die
overeenstemt met de vorige (4);
6) aan de actiefzijde vormt de verzekeraar dekkingswaarden die overeenstemmen met de
voorziening (5), conform art. 10 van het Algemeen reglement betreffende de controle op
verzekeringsondernemingen.
62&,$/( 5(*/(0(17(5,1* 9$1 '( $$198//(1'( 3(16,2(167(/6(/6
Het Reglement Leven regelt zaken zoals de toetreding of de verworven prestaties bij
vroegtijdig vertrek van de aangeslotene, maar het Verslag aan de Koning herinnert er terecht
aan dat men, als de aangeslotene op de hoogte moet worden gebracht van de draagwijdte
van zijn rechten, zich mag afvragen of een controlereglementering de hoogte van die rechten
kan bepalen, aangezien het in werkelijkheid om een materie gaat die onder de sociale
wetgeving ressorteert. Nochtans is het niet opportuun gebleken om dergelijke bepalingen uit
het KB van 1992 te halen, om allerlei redenen; de belangrijkste ervan is dat zij al ruim vijftig
jaar in alle vorige reglementeringen voorkomen en dat de verdwijning ervan, kort voor de
uitvoering van een sociale wetgeving, een onaanvaardbaar rechtsvacuüm gecreëerd zou
hebben.
Daardoor vereist deze zeer belangrijke materie van de controle op de aanvullende
pensioenstelsels uiteenlopende reglementeringen (zie J.-J. Gollier, artikel in L’Echo van 2
juni 1999, “Législation : les contrôlés attendent”) :
– een technische reglementering die de verzekeraars ertoe verplicht voorzieningen te
vormen teneinde de goede afloop van de verrichtingen te waarborgen; dat houdt
vereisten in op het vlak van de solvabiliteit, de diversifiëring van de beleggingen op het
niveau van de activa van de beheersorganismen, en de methodes voor de raming van de
toezeggingen op het niveau van de passiva : dit doel wordt bereikt door het Algemeen
controlereglement en het Reglement Leven;
– een boekhoudkundige reglementering die stelt dat een werkgever die aanvullende
pensioentoezeggingen doet aan zijn personeelsleden, voorzieningen moet vormen om
zijn verbintenissen na te komen door de werkelijke lasten van de vorming van die
voorzieningen toe te rekenen aan de winst van elk boekjaar; de wet en de besluiten
betreffende de jaarrekening van de ondernemingen streven dit doel na;
– een fiscale reglementering die het statuut bepaalt van de bijdragen die de werknemers
en hun werkgevers storten, van de financiële opbrengsten uit de gevormde
voorzieningen en van de prestaties op hun vervaldag (zie hoofdstuk XII hierna);
– een sociale reglementering die de respectieve rechten van de partijen vastlegt en de
werknemers en hun rechthebbenden de “consistentie” van de in de reglementen
bepaalde prestaties waarborgt. Het betreft meer bepaald de definitie en de consolidatie
van de verworven rechten bij verandering van werkgever, de overdraagbaarheid van de

139
voorzieningen, de inspraak van de werknemers inzake de werking van de
beheersinstellingen, enz.
Deze laatste, langverwachte, reglementering is de zogeheten wet-Colla van 6 april 1995,
die in werking getreden is op 1 januari 1996, maar gewijzigd en aangevuld werd door een
koninklijk besluit van 25 april 1997 (bekrachtigd door een wet van 12 december 1997). De
reglementering is uitgevoerd door een koninklijk besluit van 10 januari 1996 en in 1996 is er
een ministeriële rondzendbrief over verschenen (die teksten, met uitzondering van het
koninklijk besluit van 25 april 1997, hebben aan de basis gelegen van een
Verzekeringscahier van de BVVO, “De aanvullende pensioenen na de wet-Colla” (1996)) en
kan geconsulteerd worden op de website van de BVVO : www.bvvo.be.
Deze wet heeft tot doel de betrekkingen tussen een door een arbeidsovereenkomst
gebonden werkgever en werknemer te regelen, de procedure voor de invoering van een
aanvullend pensioenstelsel in de onderneming vast te leggen, de rechten en de door de
werknemers gevormde pensioenreserves te beschermen en hun inspraak in het stelsel uit te
breiden.
Zij heeft dus een ruimer toepassingsgebied dan de groepsverzekeringen (of de
onderliggende pensioentoezeggingen), aangezien de door de wet-Colla vastgelegde
aanvullende pensioenen de hele 2de pijler van de ouderdomsvoorzieningen omvatten, met
uitsluiting van :
– de individuele pensioentoezeggingen en de bedrijfsleidersverzekeringen;
– de aanvullende pensioenen van zelfstandigen.
Wat de toepassing in de tijd betreft, wordt er aan de aangeslotenen geen enkel recht op de
overeenstemmende reserves toegekend voor de dienstjaren voor 1 januari 1996, maar die
reserves kunnen worden opgevraagd indien en voor zover er pensioenreserves ten dien
einde aangelegd zijn.
,QYRHULQJ ZLM]LJLQJ HQ RSKHIILQJ YDQ HHQ DDQYXOOHQG SHQVLRHQVWHOVHO
1° De beslissing tot invoering van een dergelijk stelsel behoort tot de bevoegdheid van de
werkgever (verzekeringsnemer)
– in absolute autonomie, indien het stelsel volledig door de werkgever gefinancierd
wordt of gebaseerd is op een gemengde financiering wanneer het pensioenplan
slechts betrekking heeft op een beperkt aantal personen;
– in relatieve autonomie, indien de financiering gemengd is en van toepassing is op alle
werknemers van de onderneming.
In dit laatste geval wordt de beslissing genomen bij collectieve arbeidsovereenkomst
(CAO) indien in de onderneming een ondernemingsraad of een comité voor veiligheid
en hygiëne opgericht werd (min. 50 werknemers), en anders door een wijziging van
het arbeidsreglement;
2° De wijziging van het stelsel kent dezelfde regels, maar de rechten van de werknemer
worden in het bijzonder beschermd in geval van :
– verhoging van de verplichtingen van de aangeslotene : op verzoek wordt deze
ontslaan van deelname in de wijziging; het KB van 25 april 1997 heeft gezorgd voor
meer bescherming van de werknemers die beslissen niet toe te treden tot een

140
gewijzigde pensioentoezegging, door te stellen dat het voor de werkgever
ongeoorloofd is om hun pensioenstelsel niet voort te zetten (art. 6, § 2, 2 de nieuw lid
van de wet-Colla);
– vermindering van de gewaarborgde prestaties : dit is verboden voor in het verleden
opgebouwde reserves, zodat de werknemer recht heeft op de som van de
pensioenprestaties uit het verleden op basis van de pensioentoezegging vóór de
wijziging en de prestaties voor de daaropvolgende jaren op basis van de toezegging
na de wijziging;
3° De opheffing van het aanvullende pensioenstelsel verloopt volgens de regels die
verplicht in het pensioenreglement opgenomen zijn. Deze regels leggen de wijze van
berekening voor de pensioenrechten van elke aangeslotene vast overeenkomstig de
reserves op dat ogenblik (verworven prestaties).
7RHWUHGLQJ
Hier stuiten we op een overlapping, misschien wel een tegenstelling, tussen het Reglement
Leven en de wet-Colla. Deze laatste (nieuw art. 7) voorziet in de onmiddellijke toetreding
van werknemers die ten minste de leeftijd van 25 jaar bereikt hebben (geen andere
voorwaarden, bijv. anciënniteit). Bovendien is het op het vlak van de aansluiting
ongeoorloofd een onderscheid te maken tussen voltijdse en deeltijdse werknemers. Met de
vermindering van de arbeidsduur wordt wel rekening gehouden.
Werknemers die op het ogenblik van de invoering van het aanvullende pensioenstelsel al in
dienst van de werkgever zijn, zijn niet verplicht zich aan te sluiten, tenzij het stelsel via een
CAO ingevoerd is. Behoudens wanneer het pensioenreglement in de mogelijkheid voorziet
om de toetreding uit te stellen, ontslaat de weigering van de werknemer de werkgever van
iedere verplichting.
*HOLMNH EHKDQGHOLQJ
Deze gelijkheid bestaat op een dubbel niveau :
1° tussen werknemers van eenzelfde categorie, wat betekent dat de werkgever tussen hen
geen ongeoorloofd onderscheid mag maken (nieuw art. 4 van de wet).
De wet noemt drie voorbeelden :
– het afhankelijk maken van de toekenning van de pensioentoezegging van een
bijkomende beslissing van de werkgever of de pensioeninstelling;
– het toekennen van pensioenen bij overlijden aan mannelijke of vrouwelijke
begunstigden alleen (de man of de vrouw van de aangeslotene);
– het afhankelijk maken van de pensioentoezegging van een geneeskundig
onderzoek.
In verband met dit laatste legt het memorandum van de afdeling Leven van de BVVO
van augustus 1999 de vinger op een probleem als gevolg van de toenemende
verzekering van KMO’s en kleine groepen in het kader van een groepsverzekering of een
pensioenfonds : op technisch vlak zal het soms nodig zijn de kandidaat-verzekerden te
onderwerpen aan een medisch onderzoek, sommigen van hen te verzekeren tegen

141
gepersonaliseerde voorwaarden of hen eventueel uit te sluiten van de
overlijdensdekking. De aanvullende pensioenstelsels zijn immers bedoeld voor grote
groepen verzekerden, zodat er slechts zelden een voorafgaand medisch onderzoek
nodig is om antiselectie te voorkomen.
Het BVVO-verzekeringscahier over de aanvullende pensioenen na de wet-Colla (1996)
verdedigde die stelling al (p. 35-36) op grond van de voorbereidende wetteksten (vóór de
wijziging van 1997) en art. 95 van de wet van 1992 op de
landverzekeringsovereenkomst, dat betrekking heeft op de medische informatie. De
BVVO is er zich nochtans van bewust dat dit probleem de werkgever ervan kan doen
afzien om een aanvullend pensioenplan in te voeren, wat desgevallend ten koste gaat
van alle personeelsleden.
Om dergelijke plannen dus voor een maximumaantal personen toegankelijk te maken,
stelt de BVVO dan ook voor om in art. 4 van de wet-Colla de bepaling te schrappen dat
het afhankelijk maken van de pensioentoezegging van een medisch onderzoek een
ongeoorloofd onderscheid uitmaakt;
2° tussen mannen en vrouwen (art. 5 van de wet) : het betreft hier de dienstjaren
gepresteerd na 17 mei 1990 (datum van het arrest-Barber van het Europees Hof van
Justitie), met dien verstande dat verschillen inzake aanvullend pensioen enkel kunnen
worden verantwoord door de respectievelijke levensverwachtingen van mannen en
vrouwen. In hun reeds genoemd werk over de groepsverzekering in België zien J.-M.
Binon en M.-A. Crijns daar de bondige omzetting in de Belgische wet in van de regels die
voortvloeien uit artikel 119 van het Verdrag van Rome (dat voorziet in de gelijke beloning
van mannen en vrouwen), enerzijds, en uit de Europese richtlijn van 24 juli 1986
betreffende de tenuitvoerlegging van het beginsel van gelijke behandeling van mannen
en vrouwen in ondernemings- en sectorale regelingen inzake sociale zekerheid,
anderzijds.
We benadrukken dat het vooral de uitvoerige jurisprudentiële interpretatie van art. 119
van het Verdrag door het Hof van Justitie is die ten grondslag ligt aan deze nationale
bepaling.
Omdat het EG-Verdrag rechtstreeks van toepassing is in het nationale recht van de
lidstaten, heeft de Belgische controleautoriteit de groepsverzekeraars en de
pensioenfondsen er in een mededeling van 1995 aan herinnerd de pensioenreglementen
aan die Europese rechtspraak aan te passen.
Het antwoord van de minister (Pensioenen) op de vraag van Kamerlid Th. Detienne van 19
november 1997 (QRVA nr. 111 van 5 januari 1998, p. 15100) licht de oplossingen toe die de
wet-Colla aanreikt voor dit probleem van gelijke behandeling van mannen en vrouwen naar
gelang van het verzekeringsstelsel :
a) voor de stelsels van het type “te bereiken doel”, waarbij de pensioentoezegging
gebaseerd is op de belofte om de werknemer een pensioen te betalen dat berekend is
volgens een formule die rekening houdt met de gepresteerde dienst en met de bezoldiging
op het moment van de pensionering, wordt in de Europese richtlijn van 20 december 1996
expliciet bepaald dat het mogelijk is om uiteenlopende niveaus vast te stellen voor de
bijdragen van werkgevers indien deze bijdragen bedoeld zijn om de nodige financiële
grondslag aan te vullen om de kosten te dekken van de beloofde prestaties op de
eindvervaldag. Aangezien de wet van 1995 hierover geen beperkender normen definieert,
kan het feit dat de werkgeversbijdragen verschillend zijn voor werknemers van de beide
geslachten, voor dergelijke stelsels, niet worden beschouwd als strijdig met het principe
van de gelijke behandeling van mannen en vrouwen, en dus met artikel 5 van de wet.

142
Bovendien, zo gaat het antwoord verder, als er in deze context geen schending is van het
principe van gelijke behandeling, kan men geen basis vinden om het onderscheid dat
gemaakt wordt tussen de werknemers van de beide geslachten, ongeoorloofd te noemen
in de zin van artikel 4 van de wet. Integendeel zelfs, dit onderscheid wordt op objectieve
manier gerechtvaardigd door prudentiële regels die verbonden zijn aan de veiligheid van
de verrichtingen.
Aangezien de levensverwachting van vrouwen namelijk hoger is dan die van mannen,
zullen prestaties met een identiek bedrag op ieder ogenblik de consolidatie van hogere
reserves voor vrouwen vereisen, aangezien voor deze laatsten de pensioenprestaties
gemiddeld vaker en gedurende een langere tijd betaald zullen moeten worden.
Ter herinnering : de levensverwachting op leeftijd x, of de gemiddelde leeftijd op leeftijd x,
is de wiskundige verwachting van de tijd die een persoon met leeftijd x nog te leven heeft
vanaf die leeftijd (“Inleiding tot de wiskundige theorie der verzekeringen”, J. Adam, CIA
1976, p. 85).
b) bij de stelsels van het type “vastgestelde bijdragen” is de toezegging gebaseerd op de
belofte om een vastgestelde premie te storten die gewoonlijk uitgedrukt is in de vorm van
een bepaald percentage van het loon, dat eventueel variabel is in functie van de leeftijd of
de anciënniteit.
Art. 5 van de wet-Colla is door het KB van 25 april 1997 aangevuld met de bepaling dat er
geen onderscheid tussen mannen en vrouwen mag worden gemaakt om het niveau van
de werkgevers- of de werknemersbijdragen te bepalen. Hieruit volgt dus dat elke bepaling
die stipuleert dat de gestorte premies verschillend zullen zijn naargelang de werknemer
een man of een vrouw is, als onwettig beschouwd moet worden.
9HUZRUYHQ UHFKWHQ YDQ GH ZHUNQHPHUV
Dit is een van de voornaamste waarborgen van de wet-Colla :
$ %HSDOLQJ YDQ GH YHUZRUYHQ UHFKWHQ
Het nieuw artikel 7 van de wet bepaalt dat de aangeslotene verworven prestaties kan laten
gelden na één jaar aansluiting bij het pensioenreglement. Vanaf het 2de jaar kan er dus een
minimumreserve worden bepaald (art. 10 van de wet)
a) VWHOVHOV YDQ KHW W\SH ³YDVWJHVWHOGH ODVWHQ´ : de verworven prestaties zijn minstens gelijk
aan die welke overeenstemmen met de volgens het Reglement Leven gefinancierde
voorziening, d.w.z. de minimumvoorziening op het ogenblik van het vertrek;
b) VWHOVHOV YDQ KHW W\SH ³WH EHUHLNHQ GRHO´ : de verworven rechten zijn de hoogste van de
volgende twee bedragen :
– de minimumvoorziening zoals onder a);
– het verschil tussen de prestaties waarop de aangeslotene recht had gehad als hij
aangesloten zou zijn geweest tot de pensioenleeftijd, en de prestaties waarop hij
aanspraak had kunnen maken als hij aangesloten was geweest vanaf het ogenblik
van de berekening tot de pensioenleeftijd (wat neerkomt op het verschil tussen de
prestaties voor volledige diensten en de prestaties voor toekomstige diensten). Die
prestaties worden bij het begin geactualiseerd tegen 6 % (bepaling van de verworven
reserve), rekening houdend met de verworven winstdelingen.
Een eventueel tekort moet de werkgever aanzuiveren, wat dan weer de aanleiding kan zijn
om een te-bereiken-doelstelsel te ruilen voor een stelsel met vastgestelde premies.

143
Informatie van de aangeslotenen : minstens één keer per jaar deelt de werkgever de
aangeslotene de verworven prestaties mee, alsook de verworven reserves en de datum
waarop ze verschuldigd zijn (art. 9 van de wet);
% 2YHUGUDFKW YDQ GH YHUZRUYHQ UHFKWHQ
De overdracht van de verworven rechten is erop gericht de door Europa aangemoedigde
mobiliteit van de werknemers te bevorderen. Hierover is binnen de BVVO op 1 december
1994 een kaderovereenkomst getekend. Deze overeenkomst beoogt alleen de individuele
overdracht van de voorzieningen van een groepsverzekeringsovereenkomst bij verandering
van werkgever. De overdracht gebeurt gewoon per brief, na akkoord van de aangeslotene en
de verzekeringsnemer bij de nieuwe verzekeraar, binnen de zes maanden na de toetreding
tot de nieuwe groepsverzekering.
Deze kaderovereenkomst maakte op 1 december 2000, op de datum van hun
inwerkingtreding, plaats voor twee overeenkomsten van 16 mei 2000 betreffende de
individuele overdracht van de aanvullende pensioenreserves bij verandering van werkgever.
De eerste overeenkomst regelt de overdrachten van reserves van een
verzekeringsonderneming naar een pensioenfonds en vice versa en heeft de vorm van een
protocol dat ondertekend werd door de groepsverzekeraars, enerzijds, en de Belgische
Vereniging van Pensioenfondsen (BVPF), anderzijds. De ondertekenende partijen hebben zo
een positief antwoord willen geven op het steeds nadrukkelijkere verzoek van Europa om
een soepele, praktische en veilige regeling uit te werken voor de overdracht van de
gevormde reserves. De pensioeninstellingen dragen aldus op een positieve manier bij tot
het debat over de mobiliteit van de werknemers.
Er zij opgemerkt dat de overeenkomst pas van toepassing is na het verstrijken van de
termijnen die zijn vastgelegd in artikel 12 van de wet-Colla (zie verderop) en de artikelen 2
en 3 van het koninklijk besluit tot uitvoering van deze wet.
De tweede overeenkomst heeft alleen betrekking op de groepsverzekeraars. De tekst van
1994 is hier nauwelijks veranderd; alleen de volgende punten werden verduidelijkt :
- de toepassing van de overeenkomst in de tijd, zoals hierboven vermeld in verband met
de eerste overeenkomst (laatste lid);
- de overeenkomst is van toepassing op de reserves die in het kader van een
pensioenplan van een vorige werkgever gevormd zijn, ook al is de werknemer
ondertussen nog tewerkgesteld geweest bij andere werkgevers, die al niet voorzagen in
een aanvullend pensioenplan;
- de overeenkomst beoogt ook de overdrachten van reserves van aanvullende
pensioenplannen die in feite slechts één aangeslotene bevatten.
De aangeslotene kan de toepassing van de overeenkomst aanvragen aan de hand van een
formulier voor de reserveoverdracht : deze aanvraag wordt aan de nieuwe werkgever
gestuurd binnen één jaar na de toetreding tot het pensioenplan van de nieuwe werkgever,
die de aanvraag zal overmaken aan de nieuwe pensioeninstelling.
Via een ander formulier worden de technische gegevens uitgewisseld die nodig zijn voor de
overdracht tussen de vorige en de nieuwe pensioeninstelling.
De “overdraagbaarheid van de reserves” wordt geregeld in (nieuw) art. 12 van de wet-
Colla, dat betrekking heeft op alle gevallen van beëindiging van de arbeidsovereenkomst,
met uitzondering van overlijden en pensioen.

De aangeslotene heeft drie mogelijkheden :
144
- zijn verworven reserves bij de pensioeninstelling van zijn vorige werkgever laten;
- de verworven reserves overdragen naar de pensioeninstelling van de nieuwe werkgever,
ingeval hij wordt aangesloten in het pensioenplan van deze werkgever;
- de verworven reserves overdragen naar een instelling die erkend is in het kader van het
koninklijk besluit van 14 mei 1969 betreffende de toezegging van buitenwettelijke
voordelen aan de werknemers.
De beslissing van de aangeslotene moet binnen dertig dagen meegedeeld worden aan de
vorige werkgever, waarna de verworven reserves binnen één maand overgedragen worden.
Indien de aangeslotene geen keuze uitspreekt, is de eerste oplossing van toepassing. In de
twee andere gevallen kunnen de nieuwe werkgever en diens pensioeninstelling de
overdracht van de reserves niet weigeren.
De verworven reserves worden berekend op de datum waarop de arbeidsovereenkomst
beëindigd wordt, afhankelijk van de datum waarop de aangeslotene in dienst is getreden
(voor of na 1 januari 1996).
Art. 12 (§ 3) van de wet-Colla beoogt ook de hypothese dat de werkgever naar een
andere pensioeninstelling overgaat. De aangeslotene mag daarbij geen financieel nadeel
ondervinden (geen enkele vergoeding ten laste noch verlies van winstdelingen) en de
verworven reserves moeten intact blijven.
Bijgevolg dient de werkgever alleen op te draaien voor de zeer betwiste liquidatievergoeding
waarin art. 61 van het Reglement Leven voorziet in geval van afkoop van de
groepsverzekering met de bedoeling de theoretische afkoopwaarden over te dragen naar
een andere toegelaten verzekeringsonderneming of een toegelaten pensioenfonds. Die
afkoop is bovendien onderworpen aan het schriftelijk akkoord van elke aangeslotene voor de
door hem verworven reserve.
%HsLQGLJLQJ YDQ GH DUEHLGVRYHUHHQNRPVW
De werkgever moet de ontbrekende reserves aanzuiveren; deze reserves worden
berekend op basis van de sterftetafels en de technische interestvoet die gebruikt worden
voor de berekening van de minimumfinanciering van het Reglement Leven en de
actualisatieregels van het pensioenreglement. Overigens moet de werkgever binnen de
dertig dagen de pensioeninstelling verwittigen dat de arbeidsovereenkomst beëindigd is;
vervolgens heeft de pensioeninstelling dertig dagen de tijd om de verworven prestaties en de
overeenkomstige reserves mee te delen aan de werkgever, die onmiddellijk de aangeslotene
op de hoogte brengt. Elke kennisgeving gebeurt schriftelijk.
,QVSUDDN YDQ GH ZHUNQHPHUV LQ GH EHVOLVVLQJHQ PHW EHWUHNNLQJ WRW KHW
DDQYXOOHQGH SHQVLRHQ
Ook dit is een van de belangrijke rechten die de wet-Colla (art. 13) vastlegt, meer bepaald de
adviserende bevoegdheid van de werknemers inzake het beheer van het aanvullende
pensioen.

145
Er kan een advies worden uitgebracht over de volgende aangelegenheden :
– de keuze van een pensioeninstelling en de overgang naar een andere pensioeninstelling;
– de wijze van financiering van de pensioentoezegging en de structurele verschuivingen in
die financiering;
– de vaststelling van de reserves en de jaarlijkse opgave van de pensioenfiche met
verworven rechten;
– de gehele of gedeeltelijke overdracht van pensioenverplichtingen;
– de toepassing, de interpretatie en de wijziging van het pensioenreglement.
Indien de pensioentoezegging voor alle werknemers geldt, dan is de ondernemingsraad of,
bij ontstentenis, het comité voor veiligheid en hygiëne bevoegd.
Indien de pensioentoezegging tot een deel van de werknemers wordt beperkt, wordt de
bevoegdheid uitgeoefend door de leden van de ondernemingsraad of het comité die de
werknemers vertegenwoordigen waarvoor de pensioentoezegging geldt, op voorwaarde dat
ten minste 10 % van die werknemers hierom verzoekt. Bij ontstentenis van een bevoegd
orgaan moet de werkgever periodiek en individueel aan de betrokken werknemers informatie
verstrekken vóór elke eventuele beslissing ten gronde.
352%/(0$7,(. 9$1 '( $$198//(1'( 3(16,2(1(1 (1 72(.2067,*( 52/
9$1 '( GH (1 '( GH 3,-/(5 9$1 '( 28'(5'2069225=,(1,1*(1
In augustus 1999 heeft de afdeling Leven van de BVVO een memorandum opgesteld naar
aanleiding van de regeringswissel. Daarin bundelde zij haar verzoeken en technische
voorstellen die moesten helpen een antwoord te bieden op de snel veranderende nationale
en internationale omgeving, die bovendien geconfronteerd werd met een langzaam en
onsamenhangend wet- en regelgevend proces.
Er werd daarin meer bepaald verwezen naar de samenhang tussen de wet van 6 april 1995
met betrekking tot de aanvullende pensioenstelsels en het KB van 17 december 1992
houdende het Reglement Leven. Maar het memorandum herinnerde ook nadrukkelijk aan de
onafgewerkte herziening van dit KB, aangezien het mini-KB van 30 april 1999 voorzag in een
gewaarborgde maximumrentevoet van 3,75 %, die te hoog is in vergelijking met de
interestvoeten op de financiële markten en de stand van zaken in de buurlanden.
Overigens verplicht het voornoemde KB, als gevolg van de daling van 4,75 % tot 3,75 %, de
verzekeringsondernemingen ertoe aanvullende voorzieningen te vormen zodat de tegen
een hogere interestvoet aangegane verbintenissen uit het verleden nageleefd kunnen
worden. Op dat vlak rijst nu de vraag van de fiscale vrijstelling, die deze
“knipperlichtvoorzieningen” tot nu toe ontzegd is, terwijl ze duidelijk technisch
gerechtvaardigde wiskundige voorzieningen vormen (zie Mariscal en Niessen van Deloitte &
Touche, “Les provisions complémentaires vie intégralement taxables” in Le Monde de
l’Assurance van 26.09.2000).
In verband met de 2de pijler herinnert het memorandum eraan dat het specifieke karakter
ervan schuilt in de collectieve aard van de betrokken stelsels, zonder veronachtzaming van
de individuele situatie van elke aangeslotene, terwijl de derdepijlerstelsels het instrument bij
uitstek zijn om op individuele basis pensioenen te vormen. Voor de aangeslotenen van een
tweedepijlerstelsel is het belangrijk dat zij op een soepele manier kunnen inspelen op hun
behoeften, die afhankelijk zijn van de familiale situatie, die zelf ook evolueert.
Dat houdt op de eerste plaats de vrije keuze van het beleggingsinstrument in, dat rekening
moet houden met het risicoprofiel van eenieder. Het memorandum vermeldt ook de

146
noodzaak om, zoals in de buurlanden, groepsverzekeringen uit te bouwen die aan
beleggingsfondsen gekoppeld zijn.
Het stelt ook vast dat de vergrijzing over enkele jaren zwaar op de wettelijke
pensioenstelsels zal wegen en dat het zaak is zich daar zo snel mogelijk op voor te bereiden
door de aanvullende pensioenstelsels verder uit te bouwen. Welnu, de maatregelen inzake
loonmatiging die sinds 1994 van kracht zijn, hebben dat juist onmogelijk gemaakt.
Drie jaren van loonblokkering (1994-1996) plus nog eens meerdere jaren van strakke
loonnorm (1997-2002) hebben uiteindelijk de ontwikkeling van de tweede pijler op het gebied
van de werkgeversbijdragen voor de groepsverzekering en voor de pensioenfondsen
afgeremd, omdat het onmogelijk was :
– pensioenplannen in te voeren in ondernemingen die bestonden voor 15 november 1993,
– bestaande pensioenplannen te verbeteren of uit te breiden tot nieuwe personeelscategorieën.
Voor de volgende jaren bestaat er nog een stelsel van gecontroleerde vrijheid onder de
verantwoordelijkheid van de sociale partners, waarbij het nieuwe plafond voor de stijging van
de sociale lasten voortaan een indicatie was voor het nationale niveau.
Nu, zo merkt de BVVO op, zullen bovenwettelijke aanvullende pensioenen een steeds
grotere noodzaak worden voor wie na de pensionering een bepaalde levensstandaard wil
handhaven, en de keuze voor een bepaalde werkgever kan ingegeven worden door het feit
dat deze al dan niet een pensioenplan aanbiedt.
Zo stelde de BVVO voor om de aanvullende pensioenen het eerste jaar niet te onderwerpen
aan de loonnorm, wat de ondernemingen de mogelijkheid biedt te anticiperen op het sociaal
probleem van de pensioenfinanciering. In tegenstelling tot de traditionele looncomponenten
hebben bovenwettelijke voorzorgsplannen immers een duidelijke sociale dimensie.
Sindsdien zijn er nog belangrijke stappen gezet dankzij de publicaties van de belangrijkste
spelers op de markt van de aanvullende pensioenen, met name :
A. De Belgische Vereniging van Banken (BVB) stelde in januari 2000 enkele denksporen
voor in haar brochure “Aspecten en documenten” (nr. 203). Wij onthouden daaruit vooral
het pleidooi voor een Europese eenheidsmarkt op het gebied van de aanvullende
pensioenen, die steunt op een communautair rechtskader met drie pijlers :
1° een prudentiële regelgeving voor pensioenfondsen,
2° het wegnemen van de hinderpalen voor arbeidsmobiliteit,
3° een coördinatie van de fiscale stelsels van de EU-lidstaten (zie verder in het
hoofdstuk over de fiscaliteit van de levensverzekering).
B. In mei 2000 bracht de BVVO een speciale editie van Actualit’Ass uit over de
aanvullende pensioenen; M. Baecker, de gedelegeerd bestuurder van de BVVO,
zinspeelde daarin op een “nieuwe lente voor de pensioenen”, aangezien er zowel te velde
als in het politieke debat feiten en argumenten opgedoken waren die aanzetten tot een
vernieuwde kijk op de aanvullende pensioenstelsels :
– er wordt in principe groen licht gegeven voor de oprichting van pensioenfondsen
waarin verschillende ondernemingen zonder onderlinge verwantschap opgenomen zijn
(wet van 5 juli 1998 tot wijziging in die zin van art. 2, § 3, 6° van de wet betreffende de
controle der verzekeringsondernemingen);
– als gevolg van recente sectorale onderhandelingen moeten alle werkgevers van een
sector (Agoria, voorheen Fabrimetal) bijdragen aan de aanvullende pensioenen van de
arbeiders;

147
– het idee werd geopperd om werknemers de mogelijkheid te bieden zich individueel bij
een pensioenplan aan te sluiten indien de werkgever die mogelijkheid niet of te weinig
benut.
Men evolueert dus, aldus Actualit’Ass, naar het naast elkaar bestaan van oplossingen voor
sectoren, ondernemingen en individueel aangeslotenen. Maar die coëxistentie moet wel
nog afgebakend worden.
De BVVO noemt enkele toepassingsgevallen :
1. sectorale oplossingen : een aanvullend bedrijfspensioenstelsel kan op sectorvlak
worden opgezet ten gunste van het personeel dat in aangesloten bedrijven werkt of
eventueel ten gunste van de werknemers die door onder het paritair comité
ressorterende werkgevers worden tewerkgesteld. De rechtsbron van de
pensioentoezegging gaat in dat geval van de sector uit en neemt de vorm van een
sectorale collectieve arbeidsovereenkomst aan;
2. bedrijfsoplossingen : een aanvullend bedrijfspensioenstelsel wordt op dit ogenblik
doorgaans op bedrijfsvlak opgezet ten gunste van de werknemers of één of meer
categorieën van werknemers die door dat bedrijf tewerkgesteld worden. De
rechtsbron van de pensioentoezegging kan in dat geval uitgaan van een CAO die op
bedrijfsvlak wordt gesloten, van het arbeidsreglement of van de individuele
arbeidsovereenkomst;
3. individuele oplossingen : of de werkgever nu al dan niet aan de financiering ervan
wenst deel te nemen, alle werknemers, welk sociaal statuut zij ook hebben, zouden
moeten kunnen deelnemen aan de vorming van een aanvullend pensioen in het
kader van een dergelijk bedrijfspensioenstelsel. Een dergelijk pensioenstelsel moet,
ook voor de individuele aansluitingen, aan alle specifieke voorwaarden voor
aanvullende bedrijfspensioenstelsels voldoen.
In de inleiding bij het document schrijft M. Baecker dat de verzekeraars positief
reageren op die initiatieven, omdat ze de tweede pijler toegankelijker maken.
Wel wijzen ze enerzijds op het belang van het waarborgen dat de werkgever de
instelling die het pensioen beheert vrij moet kunnen kiezen, met de inspraak van de
werknemers zoals de wet-Colla die bepaalt, en anderzijds op de noodzaak om alle
pensioenbeheersinstellingen aan dezelfde reglementering te onderwerpen teneinde
te garanderen dat de concurrentie vrij kan spelen. Het is aangewezen de regelgeving
(wet en controlereglement, wet-Colla, fiscaal en parafiscaal kader) in die zin aan te
passen.
C. In juni 2000 gaf de Belgische Vereniging van Pensioenfondsen (BVPF) haar visie op
de tweede pijler. Haar verwachtingen op middellange termijn kunnen als volgt worden
samengevat :
– een eigen reglementering voor pensioenfondsen;
– een homogeen concurrentiekader voor alle tweedepijlerinstellingen;
– de bevordering van de tweede pijler als onderdeel van het pensioenbeleid, als
aanvulling op het wettelijk pensioen;
– een vereenvoudiging van de fiscale regels ter zake.
Op 30 juni 2000 heeft de regering het kader vastgelegd dat zowel de deelname van de
werknemers als de ontwikkeling van de tweede pijler moet aanmoedigen op basis van de
korte regeringsverklaring van 1999 : “De regering zal de pensioenfondsen van de tweede
pijler in het kader van sectorale CAO’s stimuleren door het eveneens mogelijk te maken ze
uit de loonnorm te halen.”
In zijn opiniestuk in Infor-VBO (nr. 25 van 7 juli 2000) benadrukt het VBO dat er eindelijk een
doorbraak is in deze twee gebieden :
a. inzake werknemersparticipatie vindt het VBO het vooral positief dat het voortaan niet
meer nodig zal zijn om de loonnorm – waarvan het principe volgens het VBO behouden
moet blijven, terwijl het volgens de vakbonden overbodig geworden is – uit te putten

148
vooraleer een onderneming zijn werknemers in de resultaten van de ondernemingen zal
kunnen laten delen, maar het VBO begrijpt niet waarom men daarover een CAO moet
sluiten;
b. inzake de tweede pensioenpijler is er in die zin een stap vooruit gezet dat nu erkend
wordt dat de democratisering van het aanvullende pensioen absoluut noodzakelijk is opdat
niet alleen de toekomstige gepensioneerden hun levensstandaard zouden kunnen
behouden, maar ook de kapitaalmarkt verruimd zou worden.
Het VBO vindt het dan ook belangrijk dat de regering daarbij erkent dat er in principe meerdere
tweedepijlersystemen naast elkaar kunnen bestaan, dat er veel aandacht aan transparantie en
informatie, en aan de overdraagbaarheid van opgebouwde rechten.
Nochtans, zo brengt het VBO in herinnering, blijft bij de omzetting in wetteksten waakzaamheid
geboden. Het zou immers bijzonder spijtig zijn, mochten in de toekomst de vooropgestelde
principes bestaande, goed functionerende systemen onmogelijk maken door nodeloos
bijkomende kosten of administratieve lasten op te leggen, of mochten ze het aanvullende
pensioensparen onvoldoende stimuleren of zelfs afremmen wanneer een individuele
werknemer noch een sectoraal noch een bedrijfspensioenplan kan genieten.
Het VBO dringt er ten slotte op aan dat er snel duidelijkheid komt in de punten waarover de
regering zich nog niet heeft uitgesproken, meer bepaald :
- de regeling voor een economische groep van ondernemingen, en
- de bijzondere regeling voor KMO’s.
Wij nemen hieronder in grote lijnen de conclusies over die de BVVO geformuleerd heeft in
haar Actualit’Ass van mei 2000 :
a) De verzekeraars sluiten zich aan bij de vraag naar aanvullende bedrijfspensioenen voor
alle werknemers die dat wensen;
b) Die pensioenstelsels zouden aan de volgende kenmerken moeten beantwoorden :
1°) ze moeten de eerste pijler (wettelijk pensioen) aanvullen;
2°) ze hebben een band met de betrekking of de uitoefening van een beroep;
3°) de rechten en plichten moeten in een pensioenreglement vastgesteld worden;
4°) de financiering ervan steunt op de kapitalisatietechniek;
5°) ze voorzien in de bescherming van de werknemers op verschillende vlakken;
6°) ze eerbiedigen de principes van de vrije keuze van de pensioeninstelling;
7°) ze worden door specifieke fiscale stimuli aangemoedigd.
c) Gezien de voorgeschreven limiet van wat in het kader van bedrijfsregelingen mag
worden opgebouwd, moet individuele langetermijnvoorzorg in de vorm van een
levensverzekering apart aangemoedigd worden.
Sindsdien heeft de BVVO haar voorstellen verder uitgewerkt, meer bepaald met betrekking
tot :
- een duidelijke afbakening van de 2 de pijler (zie Actualit’Ass van oktober 2000 : “Sectorale
pensioenregimes : kwaliteit verzekeren”);
- het feit dat sectorale pensioenstelsels de tweede pijler toegankelijker maken.

149
Vijf belangrijke vragen dienen een adequaat antwoord te krijgen om tegemoet te komen aan
de bekommeringen van alle partijen :
1° de naleving van het principe van het level playing field; dit houdt in dat alle tweedepijlerpensioeninstellingen
aan gelijkwaardige fiscale, parafiscale, sociale, prudentiële en
technische regels onderworpen moeten zijn, wat impliceert dat er geen voorrechten
mogen bestaan ten voordele van één bepaald soort pensioeninstelling.
2° iedere werkgever moet vrij kunnen kiezen voor de pensioeninstelling die wat zijn bedrijf
betreft zal instaan voor het beheer van het sectorale aanvullende pensioenplan rekening
houdend met het sociaal overleg.
3° in elk aanvullend sectoraal pensioenplan dient een onderscheid te worden gemaakt
tussen elementen van mutualisering van het risico en elementen van solidariteit :
- de elementen van mutualisering, m.a.w. de verzekerbare voordelen tegen betaling van
een premie die overeenstemt met de gemiddelde waarde van het verzekerde risico,
moeten gefinancierd worden in een erkende pensioeninstelling;
- de elementen van solidariteit, zoals het opvangen van de gevolgen van een faillissement
of het toekennen van aanvullende rechten tijdens periodes van inactiviteit, moeten
worden beheerd door een sociaal fonds, eventueel afhangende van het Fonds voor
Bestaanszekerheid.
4° de sociale partners kunnen voorzien in een opting-out : dit betekent dat ieder bedrijf de
mogelijkheid heeft om uit de sectorale regeling te treden op voorwaarde dat het bedrijf
minimaal dezelfde voordelen aan haar personeel verschaft als deze voorzien in de
sectorregeling.
5° ten slotte moet men rekening kunnen houden met de wensen van elke sector inzake het
beleggingsprofiel van de tegenover deze pensioentoezeggingen staande activa, en erover
waken dat werknemers de kans krijgen om toe te treden tot pensioenregelingen die op
lange termijn een hogere opbrengst kunnen genereren dan de formules met een
gewaarborgde minimumrente, zoals de aan beleggingsfondsen gekoppelde
levensverzekeringen (tak 23) en de in een pensioenfonds opgebouwde
pensioenregelingen. Een te strikte reglementering op dit vlak zou indruisen tegen de
tendensen op Europees vlak, waar een richtlijnvoorstel goedgekeurd is dat onder meer de
beleggingslimieten sterk versoepelt.
:(76217:(53 %(75())(1'( '( $$198//(1'( 3(16,2(1(1 : $ 3
De komende maanden dienen de betrokken ministers (Pensioenen, Economie, Financiën)
enkele cruciale keuzes te maken, te meer omdat de Ministerraad op 26 januari 2001 het
kader voor de toekomstige ontwikkeling van de aanvullende pensioenen vastgelegd heeft in
het wetsontwerp-Vandenbroucke, naar de naam van de minister van Pensioenen.
Dit wetsontwerp werd op 5 juli 2001 in de wetgevende kamers ingediend. Het beoogt een
verdere democratisering en solidarisering van de tweede pijler via twee nieuwe concepten :
de sectorale pensioenstelsels en de sociale pensioenstelsels, naast de bedrijfsplannen in de
sectoren waar geen sectoraal plan ingevoerd wordt. De bedoeling is de toegankelijkheid tot
de tweede pijler voor de KMO’s en voor de arbeiders te verbeteren.
Wij geven hierna een samenvatting van dit wetsontwerp betreffende de aanvullende
pensioenen (WAP) aan de hand van de inleidende uiteenzetting van de minister van Sociale
Zaken en Pensioenen voor de Kamer (verslag M. De Block van 13/2/2002).

7RHSDVVLQJVJHELHG
150
- de sectorpensioenplannen, naast de reeds bestaande stelsels, moeten uit hun huidige
marginaliteit gehaald worden, want ze staan voor solidariteit en gelijkheid binnen de
aanvullende pensioenen;
- de ondernemingspensioenplannen die de traditionele pensioenstelsels zijn en die
georganiseerd zijn in de vorm van een groepsverzekering of een zelfstandig
pensioenfonds; sinds de wet van 6/4/1995 genieten ze van een sociale bescherming;
- de individuele pensioentoezeggingen die tot nu toe buiten elke bescherming vallen zodat
bij uittreding de werknemer aan wie zo’n pensioentoezegging werd gedaan geen
aanspraak kan maken op de eventuele reserves reeds voor zijn uittreding opgebouwd;
- de individuele voortzetting van de collectieve plannen, individuele spaarvorm die onder
bepaalde strenge voorwaarden (42 maanden voorafgaandelijke aansluitingsduur) zal
kunnen voortgezet worden in het kader van de tweede en niet de derde pijler om te
kunnen genieten van de op die tweede pijler van toepassing zijnde fiscale voordelen
beperkt tot 1500 euro per jaar (geïndexeerd).
&ROOHFWLHYH VWHOVHOV
D 9HUZRUYHQ UHVHUYHV HQ SUHVWDWLHV
De principes uit de huidige wet worden met de nodige aanpassingen overgenomen. In ieder
geval worden verworven reserves na één jaar aansluiting toegekend en deze periode moet
in rekening worden gebracht in geval van overstappen naar een ander plan.
De nadruk wordt ook gelegd op de informatieverschaffing t.a.v. de aangeslotenen via een
jaarlijkse pensioenfiche en de uitbetaling in rente wordt fiscaal aangemoedigd, of althans
minder zwaar belast dan voorheen.
E 0LQLPXPUHQGHPHQWVJDUDQWLH
Het principe hiervan wordt bevestigd, te weten kapitalisatie aan de maximale referentie
rentevoet van 3,75 % voor verzekeringsverrichtingen van lange duur, op de persoonlijke
bijdragen van de aangeslotene. Voor plannen van het type “vaste bijdragen “ en “cash
balance” wordt ook een gewaarborgd minimumrendement ingevoerd op het gedeelte van de
werkgeversbijdragen dat niet wordt verbruikt voor de dekking van risico’s en kosten.
Die netto werkgeversbijdragen (er mag maximum 5 % kosten aangerekend worden) worden
gekapitaliseerd tegen dezelfde referentierentevoet min 0,5 %, m.a.w. 3,25 % vandaag.
F /DQJHWHUPLMQYLVLH
Naast de minimumgarantieverplichting, worden de afkoop van de verworven reserves of de
uitbetaling van de prestaties voor het bereiken van de leeftijd van 60 jaar of voor de
pensionering voortaan verboden, behalve voor het verkrijgen van onroerende goederen in de
mate dat het pensioenreglement of de pensioenovereenkomst dit toestaat.

151
Er wordt in een overgangsperiode (einde 2009) van niet-toepassing voorzien op de
bestaande pensioentoezeggingen.
G 8LWWUHGLQJ
Dit nieuwe begrip verschilt naargelang het om sectorpensioenplannen (de werknemer verlaat
de sector) of ondernemingspensioenplannen (hij verlaat een werkgever) gaat. De huidige
wetgeving wordt bijgevolg aangepast, met dien verstande dat bij uittreding geen enkele
vergoeding of verlies van winstdeling ten laste van de aangeslotene mag worden gelegd of
van de verworven reserves worden afgetrokken en dat de inrichter van het plan in
voorkomend geval de tekorten op de verworven reserves moet aanzuiveren.
H 9HUDQGHULQJ YDQ SHQVLRHQLQVWHOOLQJ HQ RYHUGUDFKW YDQ UHVHUYHV
De toegepaste procedure zal voortaan deze zijn, geldig bij wijziging van de
pensioentoezegging, te weten een akkoord van de werknemers via het sluiten van een CAO,
een wijziging van het arbeidsreglement of nog het volgen van de procedure van de
toetredingsakte, zowel voor groepsverzekeringen als pensioenfondsen.
I ,QVSUDDN YDQ GH ZHUNQHPHUV
De regeling ter zake heeft enkel betrekking op ondernemingspensioenstelsels, gelet op de
tussenkomst van de paritaire comités voor de sectorplannen.
J 7UDQVSDUDQWLH
De pensioeninstelling dient een jaarlijks verslag op te stellen, dat bestemd is voor alle
betrokken partijen (inrichter, werkgever, werknemers) en informatie moet bevatten over de
wijze van financiering, de beleggingsstrategie, het rendement, de kostenstructuur en de
winstdeling.
6RFLDOH SHQVLRHQSODQQHQ
Het zijn de pensioenstelsels die aan specifieke voorwaarden voldoen en tot doel hebben de
uitbouw van meer sociale stelsels en vooral het bevorderen van sectorplannen.
Ze genieten van de vrijstelling van de 4,4 % taks die normaal wordt geïnd op de werkgeversstortingen
(fiscale stimulans) en de pensioentoezeggingen vallen buiten de loonnorm, t.t.z.
dat de in dit kader gestorte bijdragen niet in aanmerking zullen komen voor de berekening
van de loonnorm.
$ *HPHHQVFKDSSHOLMNH YRRUZDDUGHQ
- toepassing op alle werknemers en paritair beheer
- het pensioenplan moet in twee bijkomende luiken voorzien
- een luik “pensioen”,
- een luik “solidariteit”, dat verschillende vormen zal kunnen aannemen zoals de
financiering van de opbouw van de pensioentoezegging gedurende bepaalde periodes

152
van inactiviteit (werkloosheid, faillissement van de werkgever, enz.), vergoeding van
inkomstenverlies in bepaalde gevallen (arbeidsongeschiktheid, enz.) of verhoging van
lopende uitkeringen. Dit luik zal een minimum aan solidaire rechten moeten bevatten
die minstens overeenstemmen met het bovenvermelde fiscaal voordeel;
- de winsten, na aanleg van alle voorzieningen, moeten worden verdeeld en de kosten
worden beperkt (b.v.b. max. 5 % op de premies).
% 6SHFLILHNH YRRUZDDUGHQ SHU W\SH SODQ
D 6HFWRUSODQQHQ
- toepassing van de pensioenzegging op alle werknemers die onder het stelsel ingericht
door de CAO vallen;
- die CAO moet van onbepaalde duur zijn en door de Koning algemeen bindend verklaard;
- mogelijkheid tot “opting out” slechts voor het luik pensioen : in dit geval genieten de
werknemers van een werkgever die daaraan doet, enerzijds van een pensioentoezegging
op ondernemingsniveau (waarvan de inhoud minstens gelijkwaardig is aan de toezegging
in het sectorplan) en anderzijds van een solidariteitstoezegging op sectorniveau;
E %HGULMIVSODQQHQ (ingeval er geen sectorplan werd afgesloten of voor één opting out werd
gekozen)
- toepassing van het aanvullende pensioenplan op alle werknemers van de onderneming;
- instellen van het pensioenplan door middel van een CAO of door middel van een bijzondere
procedure zoals bij de werknemersparticipatie.
&RQWUROH
De nagestreefde doelstelling is alle pensioentoezeggingen aan eenzelfde toezicht en dus
aan eenzelfde bescherming te onderwerpen ten bate van de werknemers, wat betekent dat
zij verplicht in erkende pensioeninstellingen (verzekeringsondernemingen of pensioenfondsen)
moeten ondergebracht worden en dat interne fondsen binnen een onderneming
niet langer toegelaten zijn, zelfs voor individuele pensioentoezeggingen (occasionele nietstelselmatige
pensioentoezeggingen van een werkgever aan één werknemer en zijn
rechthebbenden). Hierop worden wel twee uitzonderingen voorzien, nl. bestaande
individuele pensioentoezeggingen en nieuwe individuele pensioentoezeggingen aan
mandatarissen van ondernemingen.
Dit toezicht wordt aan de CDV toevertrouwd die nu reeds een afdeling bezit in het bijzonder
belast met het toezicht op de 2 de pijler, zowel van prudentiële aard (naleving van de
controlewet) als van sociale aard (naleving van de wet Colla). Nochtans zullen twee nieuwe
organen in het leven worden geroepen met het oog op overleg aangepast aan het sociale
luik van de reglementering inzake aanvullende pensioenen.
1. de Raad voor aanvullende pensioenen samengesteld uit vertegenwoordigers van de
ministeries van Tewerkstelling en Arbeid, van Sociale Zaken, van Financiën en van de
CDV om de coördinatie en de samenwerking tussen de verschillende bevoegde
administraties te formaliseren;
2. de Commissie voor aanvullende pensioenen, samengesteld uit vertegenwoordigers van
de sociale partners, van de gepensioneerden, van de pensioeninstellingen en enkele

153
deskundigen, waarvan de werking zal kunnen worden vergeleken met die van de
Commissie voor Verzekeringen, het overlegorgaan in de verzekeringssector inzake
techniek en recht.
7URHYHQ YDQ GH JURHSVYHU]HNHULQJ LQ KHW DDQERG YDQ HHQ VRFLDDO
SHQVLRHQSODQ
De algemene troeven in vorig hoofdstuk opgesomd gelden ook in het kader van de sociale
pensioenplannen, die zich onderscheiden van de andere pensioenplannen door de verplichte
winstverdeling, de beperking van de kosten en het aanbieden van solidaire prestaties.
Tot op heden is het niet mogelijk geweest voor de afdeling Leven van de BVVO een visie te
ontwikkelen naar dit aanbod toe, aangezien de aard en de manier van financiering van deze
prestaties nog niet vaststaan.
Men beperkt er zich dan ook toe te onderstrepen dat de globale klantbenadering één van de
troeven van de verzekeraar is. Deze kan immers naast de pensioenopbouw ook de solidaire
waarborgen aanbieden (overlijden, invaliditeit, hospitalisatie, enz.), daar hij bogen kan op
een jarenlange ervaring van gezond financieel en risicobeheer.
7URHYHQ YDQ GH JURHSVYHU]HNHULQJ LQ KHW DDQERG YDQ VHFWRUDOH
SHQVLRHQSODQQHQ HQ GH RSWLQJ RXW PRJHOLMNKHLG
D %HKHHU YDQ HHQ YROOHGLJ VHFWRUSODQ
In het geval de inrichter het beheer van een sectorplan aan een verzekeraar toevertrouwt, is
de inrichter ontlast van de informatieverstrekking aan de verschillende werkgevers en
aangeslotenen.
E 2SWLQJ RXW
Deze mogelijkheid biedt een aantal onmiskenbare voordelen voor de individuele werkgever
die ervan gebruik maakt. Hierbij wordt vooral gedacht aan de mogelijkheid om het
ondernemingspensioenplan dat al bestaat of dat bijkomend zou worden aangeboden (optingup)
op een perfecte manier te laten aansluiten bij het pensioenplan dat op sectorvlak werd
ingesteld. Via opting-up kan de werkgever het sectorplan aanvullen tot een niveau dat
afgestemd is op maat van het bedrijf.
Op die manier worden alle pensioenplannen van een werkgever gecentraliseerd bij één
verzekeraar, wat leidt tot administratieve vereenvoudiging en een duidelijkere
informatieverstrekking voor de aangeslotenen. Bovendien heeft de werkgever een directer
contact met de pensioeninstelling dan wanneer hij niet voor opting-out kiest.
In het geval van opting-out kan de verzekeraar ook sneller het pensioenplan aanpassen aan
de werknemers die de werkgever hebben verlaten. Deze snellere verwerking is ook in de
wet zelf ingebed : daar waar de termijn hiervoor voor de ondernemingspensioenplannen
maximaal 30 dagen mag bedragen, mag de termijn maximaal 1 jaar bedragen voor de
sectoraal ingestelde pensioenplannen. De inrichter op sectorvlak moet deze gegevens
immers verkrijgen vanwege het paritaire comité. Dit laatste beschikt evenwel niet over een
doorlopende stroom van informatie over de aangesloten werknemers.

154
Er is meestal maar één periode in het jaar (meestal in juni omwille van het verband met de
betaling van het vakantiegeld) dat de paritaire comités over de volledige accurate informatie
dienaangaande beschikken.
Deze opting-out druist helemaal niet in tegen de wens van de inrichter om op sectorvlak
bijkomende solidariteitsprestaties te voorzien. Dergelijke prestaties blijven immers centraal
beheerd voor de volledige sector in één solidariteitsinstelling.

155
+22)'678. ; '( /(9(169(5=(.(5,1*(1 9(5%21'(1 0(7
((1 %(/(**,1*6)21'6 7$.
Het Verslag aan de Koning van het Reglement Leven van 17 december 1992 merkt op dat
zijn hoofdstuk XI het de verzekeringsondernemingen eindelijk mogelijk maakt om
verzekeringen aan te bieden die aan beleggingsfondsen zijn verbonden (tak 23). In 1985
werd immers gesteld dat die materie, die nochtans al geruime tijd werd voorbereid door de
verzekeraars en de toeziende autoriteiten, onvoldoende rijp en aantrekkelijk was voor het
publiek.
De verzekeraars moesten dus vaststellen dat alleen de Belgische markt toen nog niet klaar was
voor die “nieuwe” producten, die al vele jaren bestonden in landen als Nederland, het Verenigd
Koninkrijk en Frankrijk, en dan hebben we het nog niet eens over de Verenigde Staten. Ook in
België hoopten de verzekeringsprofessionals al in de jaren ’70 dat net als in de buurlanden snel
een oplossing zou worden gevonden voor de aanpassingsproblemen die de in rekeneenheden
uitgedrukte levensverzekeringen voor de geldende wetten inzake verzekering en belegging
meebrachten.
Zij wisten namelijk heel goed dat die producten op de markten waar ze ontstaan zijn,
aanvankelijk tot heel wat geestdrift en ontgoocheling hebben geleid, maar na de nodige
correcties en aanpassingen een zekere maturiteit bereikten, waarvan ook de Belgische markt
uiteindelijk zou profiteren.
Een verzekeringsmarkt die deze naam waardig wilde zijn, kon dergelijke verzekeringsformules
natuurlijk niet langer negeren. Waren ze niet officieel in de controlereglementering ingevoerd,
dan zouden ze toch bij ons worden aangeboden, maar dan wel uitsluitend door de buitenlandse
verzekeraars via de vrije dienstverrichting.
Opmerkelijk is dat, na een aarzelende start van die verrichtingen in België begin de jaren ’90,
almaar meer nieuwe levensverzekeringsovereenkomsten hun weg vonden naar tak 23 in
plaats van tak 21 tot zich in 2001 een ommekeer aftekende door toedoen van een flauwte
van de financiële markten.
De incassostatistieken die de BVVO opmaakt, illustreren die spectaculaire ontwikkeling zeer
goed. Zo is, volgens die bron, het incasso van alle levensverzekeringsverrichtingen samen
op onze markt gestegen tot 13,235 miljard euro, dit is 66 % van het totale incasso (2001).
Daarmee is België een van de meer “ontwikkelde” landen op het vlak van verzekering.
Er is een uitgesproken contrast tussen de grootste takken van de levensverzekering.
Binnen de individuele levensverzekering bestaat dat contrast uit het volgende :
a) Sinds 1 januari 1999 hebben de verzekeringsondernemingen de gewaarborgde
technische maximumrentevoet van 4,75 % teruggebracht tot een niveau tussen 3,25 %
en 3,75 % voor de klassieke levensverzekeringsovereenkomsten.
Daardoor kent de tak een terugval vanaf 1999, een jaar dat gekenmerkt werd door de
sluiting van heel wat overeenkomsten in de vorm van koopsommen tegen het oude tarief
tot medio 2001.
b) Daartegenover is het incasso van de met beleggingsfondsen verbonden individuele
levensverzekeringen, dankzij de productie van nieuwe zaken, fors toegenomen en heeft
het de producten met een gewaarborgde rentevoet zelfs voorbijgestoken. Het grote
succes van de producten in rekeneenheden was te danken aan de sterke houding van
de kapitaalmarkten en aan het feit dat het publiek een betere kennis heeft van dat soort

156
producten, waarvan wordt verondersteld dat ze op termijn meer opbrengen dan de
producten met een gewaarborgde rentevoet.
Dat fenomeen wordt eveneens versterkt doordat de gezinnen hun spaartegoeden elders
toewijzen dan voorheen, vooral wanneer die producten worden gecommercialiseerd door
bemiddeling van een bankinstelling (bankverzekeren).
Het succes van die producten hangt immers niet alleen af van de spaarbehoefte, die de
laatste jaren iets is teruggevallen, maar ook van de aantrekkingskracht van andere
spaarformules : de interesttarieven, het beursklimaat en de verwachtingen van de
gezinnen zijn parameters waar de verzekeraars rekening mee moeten houden.
922567(//,1* 9$1 '( /(9(169(5=(.(5,1*69(55,&+7,1*(1
9(5%21'(1 0(7 ((1 %(/(**,1*6)21'6
Het Verslag aan de Koning van het reglement Leven vat het principe van die verrichtingen
als volgt samen : het bedrag van de verzekerde prestaties en, in voorkomend geval, van de
premies is gebonden aan de ontwikkeling van de waarde van een intern fonds, dit wil
zeggen, een massa van dekkingswaarden die afgezonderd zijn van de andere met het oog
op de berekeningen van de waarden, met inbegrip van de opbrengsten van dat fonds.
Het financiële risico wordt dus overgedragen van de verzekeraar naar de
verzekeringsnemer, waarbij de eerste het voorvalsrisico (met betrekking tot de verzekerde
gebeurtenis) en het beheersrisico behoudt. De eersten die, bij ons weten, in België het
mechanisme van de levensverzekeringen in rekeneenheden duidelijk en gedetailleerd
hebben uitgelegd, zijn Th. Delvaux en mevrouw M. Magnée in hun uitstekend werk “Les
nouveaux produits d’assurance vie”.
De auteurs geven een samenvatting van de kritiek die vaak in verband met de klassieke
levensverzekeringsverrichtingen wordt geformuleerd :
1) Voor de verzekeringsnemer is het heel moeilijk om het rendement van zijn belegging in de
levensverzekering te vergelijken met die welke hij kon verkrijgen met alternatieve
beleggingen, zoals die in aandelen, obligaties of vastgoed.
2) De verschillende toeslagen die de verzekeraars aanrekenen om hun commercialiseringsen
beheerskosten te dekken, verzwaren de prijs van de verzekering en worden niet
meegedeeld aan de verzekeringsnemers, die meestal niet in staat zijn om te oordelen of
ze gerechtvaardigd zijn en correct werden vastgesteld.
3) De levensverzekeringsproducten zijn onvoldoende soepel; er zou een grotere flexibiliteit
moeten zijn in de wijze waarop de premies worden betaald (“betalen wat men wil en
wanneer men dat wil”).
4) De verzekeraars kunnen onmogelijk hogere winstdeelnames toekennen, omdat ze door de
controlewetgeving onderworpen zijn aan een te beperkend beleggingsbeleid.
Sommige van die opmerkingen, die in die tijd pertinent waren, zijn dat vandaag al niet meer,
onder meer door de goedkeuring van de derde richtlijn 92/96/EG van 10 november 1992 tot
coördinatie van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen betreffende het directe
levensverzekeringsbedrijf en tot wijziging van de vorige richtlijnen van 1979 en 1990.
Zoals J.-M. Binon opmerkt in zijn boek van 1994 "Les directives européennes en matière
d'assurance sociale complémentaire" (Assurances, banques, institutions de retraite) (Centre de
Droit des Obligations de l'UCL, Academia et Bruylant), veronderstelde de invoering van een
systeem van enige vergunning en controle, dat berust op het principe van de onderlinge
erkenning van de bepalingen en de controle-autoriteiten van de landen van de EEG, een
minimale coördinatie van de regels met betrekking tot de technische voorzieningen.
De Europese Commissie heeft, met het oog op de bescherming van de verzekerden, gesteld
dat het volstaat om alleen de actuariële principes te coördineren die gebruikt worden voor de

157
berekening van de voorzieningen. Zij wilde dus geen methode opleggen om de bedragen
daarvan vast te stellen, noch een zeer gedetailleerde harmonisatie van de technische
referentie-elementen en grondslagen (interestvoet, sterftetafels, toeslagen) doorvoeren,
aangezien een dergelijke benadering mogelijk ondoeltreffend zou zijn geweest en de
concurrentie en de vooruitgang zou kunnen hebben gehinderd.
Wat het actieve deel betreft, dat de technische voorzieningen (passief van de balans van de
verzekeraar) moet dekken, zijn de bepalingen van de derde richtlijn veel gedetailleerder. Ze
moeten een compromis inhouden tussen de verplichting om bedrijfseconomische regels te
hanteren die de belangen van de consumenten voldoende beschermen, en de verplichting om
rekening te houden met de door de EG-richtlijn van 24 juni 1988 ingevoerde liberalisering van
het kapitaalverkeer. De derde richtlijn verbiedt de lidstaten om de beleggingen van de
verzekeringsondernemingen tot bepaalde categorieën van activa te beperken (bijvoorbeeld
aandelen van de overheid van het land van vestiging), maar stelt als algemeen principe dat bij
de belegging van de dekkingsactiva van de technische voorzieningen rekening moet worden
gehouden met het type van de verrichtingen, zodat de veiligheid, het rendement en de liquiditeit
van de beleggingen van de verzekeringsonderneming kunnen worden gewaarborgd en haar
beleggingen voldoende gediversifieerd en gespreid zijn. Zo bevat de richtlijn een lijst met 16
categorieën van activa die toegestaan worden om de technische voorzieningen te dekken; uit
die categorieën kan de verzekeraar dus kiezen om zijn beleggingen uit te voeren.
De met een beleggingsfonds verbonden levensverzekeringen zijn het voorwerp van een
bijzondere bepaling van de Europese reglementering (art. 23 van de derde richtlijn) voor de
dekking van de technische voorzieningen :
(a) Deze moeten zo exact mogelijk gedekt zijn door de deelneming of fracties van de
verzekeringsonderneming in een ICBE (instelling voor collectieve belegging in effecten)
of een intern fonds, dan wel, wanneer geen fracties zijn gecreëerd, door de activa in dat
fonds;
(b) Wanneer de uitkeringen van de overeenkomst zijn verbonden met een aandelenindex of
aan een andere referentiewaarde moeten de technische voorzieningen ook zo exact
mogelijk gedekt worden door de ‘units’ die geacht worden deze index of de
referentiewaarde te vertegenwoordigen, of, bij ontstentenis, door voldoende veilige en
verhandelbare activa;
(c) De criteria inzake veiligheid, rendement en liquiditeit van de activa, alsook de
vastgestelde bovengrenzen zijn niet van toepassing op bepaalde categorieën van activa,
behalve wanneer de in de overeenkomst bepaalde uitkeringen een gegarandeerd
rendement voor de belegging of een ander gegarandeerd uitkeringsniveau omvatten.
Hoewel de derde richtlijn de regels voor de waardering van de dekkingswaarden van het
technisch passief niet harmoniseert, bevat de richtlijn betreffende de jaarrekening en de
geconsolideerde rekening van de verzekeringsondernemingen van 19 december 1991 wel
een aantal regels terzake : in het algemeen kan worden gekozen tussen de acquisitiewaarde
en de actuele waarde van de belegging, met dien verstande dat de waardering tegen de niet
gekozen waarde moet worden vermeld in de Toelichting van de balans.
Er mag overigens niet worden vergeten dat diezelfde richtlijn Rekeningen de verschillende
technische voorzieningen definieert, met inbegrip van de voorzieningen van de
levensverzekering, alsook de methodes om die essentiële passiefpost van de balans van de
verzekeringsondernemingen te waarderen.

158
Kort daarna is het koninklijk besluit van 17 december 1992 betreffende de levensverzekeringsactiviteit
verschenen; de krachtlijnen daarvan zijn volgens het Verslag aan de
Koning de volgende :
• een volledige reglementering die precies en rationeel is op alle vlakken die noodzakelijk
zijn om de veiligheid van de verrichtingen, de rendabiliteit van de ondernemingen op
korte en lange termijn, de doorzichtigheid en de betrouwbaarheid van de producten, de
billijkheid tussen de verzekeringsnemers en de naleving van de bepalingen uitgewerkt in
de wet op de verzekeringsovereenkomst te waarborgen;
• een deregulering of afschaffing van de beperkingen die niet beantwoorden aan de
hierboven opgesomde motieven. Op die manier kan aan de ondernemingen een
maximaal toelaatbare vrijheid, maximale mogelijkheden tot het voeren van een gezonde
concurrentie, en een zo groot mogelijke soepelheid in de producten worden gegeven en
kunnen de bedrijfs- en productiekosten worden gedrukt zonder afbreuk te doen aan de
kwaliteit van de producten.
We merken dus dat dit geheel van reglementeringen een nieuw kader heeft geschapen, dat
het onder meer mogelijk maakt om, binnen de balans van de verzekeringsondernemingen,
fondsen van activa te creëren en het rendement van de overeenkomsten aan die fondsen te
koppelen.
In zijn artikel "Technische rentevoet en winstdeelname" (De Verzekeringswereld, 1999),
geeft J.-J. Gollier de volgende samenvatting van wat hij een alternatief noemt voor de
levensverzekeringsverrichtingen die steunen op een gewaarborgde technische
minimumrentevoet.
“Bij de actuariële berekeningen achter tak-23-levensverzekeringen houdt de actuaris
normaal gezien alleen rekening met de sterftetafels en de kostenopslagen. Er is geen
sprake van een gewaarborgde technische rentevoet en bijgevolg ook niet van
winstdeelname.
De dekkingswaarden van de technische voorzieningen bij tak-23-producten vormen een
patrimonium dat integraal aan de verzekeringsnemers toekomt. Laatstgenoemden profiteren
dus van het volledige rendement van die dekkingswaarden. Uiteraard gaan er van dat
rendement wel kosten af die in de overeenkomst vastgelegd zijn.
Actief en passief fluctueren parallel aan elkaar zodat een veel groter deel van het actief in
meer fluctuerende beleggingen geïnvesteerd kan worden, bijvoorbeeld in aandelen. Als
alles goed gaat, leveren die een hoger rendement op. De keerzijde van de medaille is dat
ook het risico op verlies zwaarder is.”
7(&+1,6&+( .(10(5.(1 9$1 '( /(9(169(5=(.(5,1*69(55,&+7,1*(1
9(5%21'(1 0(7 ((1 %(/(**,1*6)21'6
Het is dus duidelijk dat, zoals Th. Delvaux en M. Magnée (op.cit.) schrijven, de
levensverzekering in rekeneenheden verschilt van de klassieke benadering, vooral wegens
het spaarelement. Ze voert immers een nieuwe methode in voor de verdeling van de
winsten en draagt het beleggingsrisico formeel over naar de verzekeringsnemer, die dat
risico helemaal alleen draagt.

159
Die verzekering ziet af van het klassieke idee van een contractuele relatie in geld tussen de
verbintenissen van de verzekeringsnemer (premies betalen) en die van de verzekeraar
(gewaarborgde uitkeringen en gewaarborgde rentevoet). Ze vereist op elk ogenblik een
evaluatie van de markt.
De vele varianten buiten beschouwing gelaten, vertonen alle overeenkomsten in
rekeneenheden het volgende kenmerk : de verzekerde uitkeringen, de wiskundige
voorzieningen en, in sommige gevallen, de premies worden niet uitgedrukt in munteenheden,
maar wel in rekeneenheden die een fractie van één of meerdere beleggingsfondsen
vertegenwoordigen.
Die auteurs onderscheiden drie belangrijke varianten :
a) de premies (sparen en risico) en de verzekerde uitkeringen in geval van overlijden zijn
vastgesteld in gangbare monetaire eenheden : in plaats van de verzekeringsnemer een
uniforme technische rentevoet te waarborgen, belegt de verzekeraar de spaarpremie in
een of meerdere beleggingsfondsen (bijvoorbeeld in beursgenoteerde aandelen of in
aandelen van gemeenschappelijke beleggingsfondsen).
De ontwikkeling van de wiskundige voorziening zal natuurlijk afhangen van de marktprijs
van de waarden waarin de spaarpremie is belegd. Het beleggingsrisico wordt integraal
door de verzekeringsnemer gedragen.
b) de premies worden vastgesteld in gangbare monetaire eenheden, terwijl de uitkeringen in
rekeneenheden worden vastgesteld : wegens de variaties in de waarde van de
rekeneenheid vertegenwoordigt elke premie, uitgedrukt in franken, een verschillend aantal
rekeneenheden.
c) de premies en de uitkeringen worden in rekeneenheden uitgedrukt : het tarief is dus ook
uitgedrukt in rekeneenheden.
De essentiële basisprincipes van die levensverzekeringsverrichtingen zijn :
1° de spaarpremie is voortaan niet meer bestemd voor de vorming van een collectief fonds
ten behoeve van alle verzekeringsnemers, maar wordt volledig aangewend voor rekening
van de verzekeringsnemer, die ze in een onafhankelijk fonds heeft gestort. Dat laatste
kan worden gevormd binnen de verzekeringsonderneming of daar juridisch gezien los van
staan.
2° de opbrengsten van de beleggingen komen integraal ten goede aan de
verzekeringsnemer, die, daartegenover, het beleggingsrisico op zich neemt.
3° er wordt een overlijdensrisicopremie geïnd, die meestal een onmiddellijk
overlijdenskapitaal verzekert (soms wordt zelfs een minimumkapitaal gewaarborgd).
De risico’s van de levensverzekeringsverrichting in rekeneenheden zijn dus duidelijk
opgesplitst in :
- het financiële risico, namelijk het risico dat de waarde van de activa van het (de)
beleggingsfonds(en) schommelt; dat risico wordt overgedragen naar de
verzekeringsnemer;
- het technische risico, dat bestaat in de mogelijkheid dat de verzekerde gebeurtenis
voorvalt; dat risico blijft bij de verzekeraar.

160
Die verdeling van de risico’s benadrukt de middelenverplichting die inherent is aan dat type
van levensverzekering, in tegenstelling tot de specifieke resultatenverbintenis van tak 21. De
wiskundige voorzieningen evolueren van hun kant rechtstreeks volgens de waarde van het
beleggingsfonds.
Het product in kwestie blijft in eerste instantie duidelijk een verzekeringsproduct; de
verzekeringsnemer onderschrijft overigens nooit rechtstreeks fracties van een
beleggingsfonds. De nadruk wordt evenwel gelegd op een betere participatie van de
verzekeringsnemer in de financiële resultaten van de belegging van de waarden van het
beleggingsfonds, aangezien hij dat beheerst door zijn keuze voor tak 23.
7(&+1,6&+( 5(*/(0(17(5,1*
+HW EHOHJJLQJVIRQGV
Het beleggingsfonds is een geheel van beleggingswaarden, gevormd en beheerd door
financiële experts ten behoeve van beleggers die besluiten hun spaartegoeden samen te
brengen (gemeenschappelijke beleggingsfondsen).
Dat fonds wordt (in principe dagelijks) gewaardeerd en wordt dan beschouwd als verdeeld te
zijn in delen van gelijke waarde, rekeneenheden genoemd.
Als de inkomsten uit een belegging (rente, dividenden) opnieuw in het fonds belegd worden,
hebben we te maken met kapitalisatie-eenheden: die inkomsten alsook de schommelingen
van de waarde van de effecten waaruit het fonds is samengesteld (meer- en minderwaarden)
worden uitgedrukt in de waarde van de eenheid. Het gaat dan om een kapitalisatiefonds.
Als alleen de waardeschommelingen van de effecten in de waarde van de eenheid worden
uitgedrukt en de beleggingsinkomsten worden opgeslagen en vervolgens herverdeeld in de
vorm van een verhoging van het aantal eenheden (extra units), dan gaat het om een
distributiefonds.
Er zij opgemerkt dat het aantal eenheden niet noodzakelijk constant blijft, want de
fondsbeheerders verkopen en kopen voortdurend eenheden.
Artikel 66 en nr. 54 van de bijlage van het Reglement Leven uit 1992 definiëren de eenheid
van het beleggingsfonds als het elementaire deel hiervan. Die eenheid wordt:
- neutraal genoemd wanneer het aantal eenheden in het fonds slechts verandert door wat
wordt ingebracht in en opgenomen uit het fonds,
- technisch genoemd wanneer het aantal eenheden van het fonds stijgt afhankelijk van de
kapitalisatie van de eenheden waaruit het is samengesteld (op basis van de technische
rentevoet).
Er wordt ook een onderscheid gemaakt tussen twee soorten fondsen naar hun juridisch
statuut :
a) het interne fonds, opgericht en beheerd door de verzekeraar binnen zijn vermogen in de
vorm van een afzonderlijke rekening op zijn balans; de waarden waaruit het is
samengesteld, maken een integrerend deel uit van de activa van de verzekeraar;
b) het externe fonds, opgericht en beheerd door een vennootschap die juridisch
onafhankelijk is van de verzekeraar, die op zijn actief deelnemingen in dat fonds heeft.

161
Krachtens het Reglement Leven (art. 64) kan een verzekeringsovereenkomst met
verschillende beleggingsfondsen binnen één verzekeringsonderneming verbonden zijn, op
voorwaarde dat het mogelijk is om te bepalen in welke mate die overeenkomst met elk van
die fondsen verbonden is. Daarom moet de polis de quotiteit van de premies en van de
verzekerde prestaties die met elk fonds verbonden is, vermelden.
Die bepaling geldt ook ingeval de overeenkomst niet volledig met beleggingsfondsen is
verbonden.
Verscheidene verzekeraars kunnen een globaal beleggingsfonds gezamenlijk beheren: de
quotiteiten die elk van die verzekeraars bezitten, vormen dan voor elk van hen een
beleggingsfonds in de zin van het Reglement Leven.
Er zijn verschillende soorten gemeenschappelijke beleggingsfondsen : aandelen-, obligatie-,
muntfondsen (liquiditeiten of effecten op korte termijn), gemengde, onroerende en zelfs
fondsen van fondsen.
Verdienen een bijzondere melding de klikfondsen, die gepaard gaan met een bepaalde
bescherming van het belegde kapitaal. Hun prestaties zijn inderdaad aan een beurs- of
andere index gekoppeld en het startkapitaal wordt gewaarborgd (buiten kosten). Hun
duurtijd is vast. (“Wegwijs in financiën en economie”, Uitgeversbedrijf Tijd, 2002). De
klikfondsen bieden natuurlijk een grotere veiligheid aan maar hun opbrengst en liquiditeit
hebben wat daaronder te lijden.
(YDOXDWLH YDQ KHW EHOHJJLQJVIRQGV
In het algemeen stellen de verzekeringsondernemingen de regels op die hen in staat stellen
op elk ogenblik de waarde van het beleggingsfonds te schatten en zij delen die mee aan de
toeziende autoriteiten (art. 65 Reglement Leven). De waarde van het fonds moet dan gelijk
zijn aan de schattingswaarde van de waarden waaruit het is samengesteld, verhoogd met de
stortingen en verminderd met de afhoudingen.
De stortingen komen bijvoorbeeld voort uit de boeking van nieuwe premies of uit de inbreng
in geld door de verzekeraar zelf.
De afhoudingen kunnen voortvloeien uit opeisbaar geworden prestaties of overeenstemmen
met een periodieke beheerstoeslag (art. 67 Reglement Leven). Zoals reeds is opgemerkt
varieert de waarde van het fonds in de tijd.
%HSDOLQJ YDQ GH ZDDUGH YDQ GH HHQKHLG YDQ HHQ EHOHJJLQJVIRQGV
Die waarde wordt verkregen door de waarde van het beleggingsfonds door het aantal
eenheden te delen, d.w.z. Ut = Ft/Nt op ogenblik t.
Als er een beheerstoeslag van de waarde van het fonds wordt afgehouden, daalt de waarde
van de eenheid ten belope van die toeslag, aangezien Ut = Ft (1-g)/Nt
We hebben gezien dat er twee soorten eenheden zijn, de neutrale en de technische
eenheden, maar welk soort eenheid ook gebruikt wordt, het Reglement Leven stelt dat we
altijd Ft = Ut Nt moeten hebben.

Voorbeeld:
162
Stel Ft is de waarde van het fonds op ogenblik t (vb. 100.000 EUR)
Ut is de waarde van de eenheid op ogenblik t (vb. 100 EUR)
Nt is het aantal eenheden op ogenblik t (vb. 1000 eenheden)
Stel F(t+1) is de waarde van het fonds op ogenblik t+1 (vb. 110.000 EUR)
We hebben:
als de eenheden neutraal zijn: N (t+1) = Nt = 1000
en U(t+1) = F(t+1)/N(t+1) = 110.000/1000 = 110 EUR
als de eenheden technisch zijn: N(t+1) = Nt . 1,0375 = 1000 x 1,0375 = 1037,5
U(t+1) = F(t+1)/N(t+1) = 110.000/1037,5 = 106 EUR
Art. 66 van het Reglement Leven bepaalt dat de waarde van de eenheid noch het rendement
ervan in welke munt ook mogen worden gewaarborgd. Het stelt ook dat een met een
beleggingsfonds verbonden verrichting tot geen enkele winstdeling aanleiding mag geven,
voortkomende van welke financiële winst ook.
9HUHIIHQLQJ YDQ HHQ EHOHJJLQJVIRQGV
De vereffening wordt geregeld door art. 70 van het Reglement Leven, dat bepaalt dat, wat de
oorzaak ervan ook is, de verzekeraar de verzekeringsnemer de keuze moet laten tussen de
interne overdracht van zijn overeenkomst en de vereffening van de theoretische
afkoopwaarde, zonder dat de verzekeraar enige vergoeding mag eisen.
%HOHJJLQJVUHJHOV
Voor tak 23 gelden in dit verband nog soepelere regels dan voor de verrichtingen van tak 21.
Art. 10 (§ 5) van het Algemeen controlereglement, dat de regels voor de dekkingswaarden
van de technische voorzieningen vastlegt en dus trouw de door de 3 e Europese richtlijnen
opgelegde vrijmaking heeft gevolgd, voorziet immers in een vrijstelling van de toepassing
van bepaalde regels voor de dekkingswaarden van de technische voorzieningen van
verrichtingen verbonden aan beleggingsfondsen (met uitzondering van de groepserzekering,
cf. infra in dit hoofdstuk).
Het gaat om:
- de algemene regel volgens welke de dekkingswaarden rekening moeten houden met de
aard van de door de verzekeraar uitgevoerde verrichtingen teneinde de veiligheid, het
rendement en de liquiditeit van zijn beleggingen te waarborgen; hetzelfde geldt voor het
naleven van een oordeelkundige diversificatie en spreiding van zijn beleggingen;
- het naleven van de congruentie, wat inhoudt dat in een bepaalde muntsoort opeisbare
verplichtingen gedekt worden door activa die in dezelfde muntsoort uitgedrukt of
realiseerbaar zijn;
- de grenzen, uitgedrukt in procent van het totaal van de technische voorzieningen, die de
dekkingswaarden per beleggingscategorie niet mogen overschrijden.
Het is duidelijk dat de toegestane afwijkingen van de regels voortvloeien uit de specifieke
kenmerken van de verrichtingen van tak 23.

163
)LQDQFLsOH LQIRUPDWLH DDQ GH YHU]HNHULQJVQHPHU HQ KHW SXEOLHN
Op 15 juni 2002, heeft de CDV een heel interessant document opgesteld om bij te dragen tot
de voorlichting van het publiek betrokken bij het sluiten van een levensverzekeringsovereenkomst
verbonden met beleggingsfondsen. Het bevat informatie over de
voornaamste kenmerken van dergelijke verzekeringscontracten, over de rol van de
Controledienst voor de Verzekeringen en over de werking van deze overeenkomst ; verder
wordt uitleg gegeven over de beoordeling van de risico’s die aan deze overeenkomsten
verbonden zijn.
De CDV vestigt onder andere de aandacht van de kandidaat-verzekeringsnemer op het feit
dat de overeenkomsten van tak 23 niet mogen worden verward met de rechten van
deelneming in instellingen voor collectieve belegging (Bevek, …) die kunnen worden
verkocht via dezelfde distributiekanalen. Deze producten vertonen inderdaad gelijkenissen
met tak 23-producten, maar verschillen ook op een groot aantal punten.
Een vergelijking tussen beide soorten producten komt voor in het document, waarin ook het
fiscale regime aan bod komt.
Omdat die nieuwe producten soepel en flexibel zijn, betekent dat nog niet dat er van alle
maatregelen om de consument te beschermen, wordt afgezien.
Art. 73 van het Reglement Leven schrijft dan ook voor dat de polis of elk ander document dat
voor de verzekeringsnemer of het publiek is bestemd, het volgende vermeldt:
a) de beleggingspolitiek van het fonds en inzonderheid zijn dekkingswaarden met hun
maximale en minimale quotiteiten: die variëren namelijk naargelang het beleggingsplan
een dynamische strategie (duidelijk overwicht van aandelen), een neutrale strategie
(evenwicht met obligaties en baar geld) of een defensieve strategie (overwicht van
obligaties) voorstaat of naar gelang van de nog te lopen tijd;
b) de regels voor de schatting van de waarde van het beleggingsfonds (cf. hierboven);
c) de wijze van vaststelling van de waarde van de eenheid van het fonds (cf. hierboven);
d) de verplichting om aan de verzekeringsnemer minstens éénmaal per jaar de waarde van
de eenheid van het fonds mee te delen.
In april 1993 heeft de CDV de verzekeringsondernemingen die toegelaten zijn om tak 23 te
beoefenen, een nota toegestuurd in verband met de aan de verzekeringsnemers te
verstrekken informatie over het beleggingsbeleid van de fondsen, een nota die de
Controledienst in samenwerking met de CBF (Commissie voor het Bank- en Financiewezen)
had opgesteld.
Daaruit onthouden we voornamelijk het volgende:
1°) wanneer het beleggingsfonds verschillende beleggingscategorieën bevat, impliceert
art. 73 dat voor elk ervan maximale en minimale quotiteiten worden vastgesteld. Die
maatregel is gerechtvaardigd doordat de verzekeringsnemer, bij gebrek aan een
dergelijke marge, de onvermijdelijke schommelingen, hoe miniem ook, van de
samenstellende quotiteiten ter discussie zou kunnen stellen;
2°) wanneer de verzekeraar de verzekeringsnemer toestaat de verrichtingen volgens
vastgestelde quotiteiten in verschillende beleggingsfondsen te splitsen, is de hierboven
vermelde informatie op elk van die fondsen van toepassing;

164
3°) de wijze van vaststelling van de waarde van de eenheid van het fonds (art. 73 c) houdt in
dat de onderneming in de overeenkomsten en de publiciteit vermeldt op welke wijze de
kosten die elders in het Reglement Leven bedoeld zijn, worden bepaald (krachtens
art. 67 mag de verzekeraar immers periodiek voor het beheer en als vergoeding een
quotiteit van een beleggingsfonds afhouden);
4°) de inventaris van de waarden die het beleggingsfonds vormen, moet zodanig
bijgehouden worden dat de waarde van de eenheid van het fonds op elk ogenblik kan
worden vastgesteld.
*52(369(5=(.(5,1*(1 9(5%21'(1 0(7 %(/(**,1*6)21'6(1
Het is toegestaan om tak 23 in de groepsverzekering uit te oefenen, maar er zijn bijzondere
voorzichtigheidsmaatregelen genomen om de verbruikers , in dit geval de aangeslotenen, te
beschermen (art. 71 van het Reglement Leven) :
1) het reglement van de groepsverzekering moet bepalen in welke mate de verzekering met
een beleggingsfonds is verbonden;
2) voor de werknemersbijdragen mag dit verband niet worden opgelegd aan de
aangeslotenen : er is in die mogelijke keuze voorzien om hen te beschermen tegen een te
speculatief beleid van de werkgever op de C-overeenkomsten;
3) hoewel de door de controlereglementering vastgestelde bovengrenzen per
beleggingscategorie niet meer van toepassing zijn op de groepsverzekering in
rekeneenheden dan op de individuele verzekering, zijn ze dat wel op het deel van de
voorzieningen dat overeenstemt met de minimale te vormen reserve (te-bereiken-doelsystemen),
die op dezelfde wijze wordt berekend als in tak 21, maar na omzetting van het
aantal eenheden in euromunt;
4) de interne overdracht van de theoretische afkoopwaarden is niet alleen onderworpen aan
het akkoord tussen de werkgever (verzekeringsnemer) en de verzekeraar, maar ook aan
het schriftelijke akkoord van elke aangeslotene wat de door deze laatste verworven
reserve betreft;
5) indien de aangeslotene niet meer werkt voor de werkgever, wordt diens eventueel recht
op de interne overdracht van de overeenkomst afgestaan aan de aangeslotene wat betreft
de verworven reserve in verband met de werkgeversstortingen;
6) ten slotte bepaalt artikel 72 van het Reglement Leven dat de technische voorzieningen die
betrekking hebben op verzekeringsverrichtingen die met een beleggingsfonds verbonden
zijn, niet lager mogen zijn dan de som van de theoretische afkoopwaarden en de
voorzieningen voor te regelen uitkeringen, vermeerderd met het bedrag van het
winstdelingsfonds voor dit beleggingsfonds.
De regeringsverklaring betreffende de tweede pensioenpijler van 30 juni 2000 bevat,
ondanks wat er zonet is gezegd, een passage over de groepsverzekeringen in tak 23 die
voor hen niet echt gunstig is.

Er wordt immers onderstreept dat :
165
− de verzekerden, via hun groepsverzekering, toegang hebben tot collectieve
beleggingsformules, waarbij de werknemer zijn beleggingsstrategie individueel kan
bepalen, zodat de werkgever en de verzekeraar niet in het minst verantwoordelijk zijn
voor het aanvullende pensioen;
− bovendien, doordat het risico volledig op het individu berust, de kostprijs hoog is, wegens
de beheerskosten voor de premies en de tegoeden, de arbitragekosten, de switchkosten
en de startkosten.
De conclusie van die vreemde analyse luidt dat de groepsverzekeringen in tak 23 pas
mogelijk zijn in het kader van een tweede-pijlerplan wanneer voor de hele duur ervan
voorzien is in een minimum gewaarborgd rendement.
7(58*%(7$/,1* 9$1 ((1 +

166
Ook de verzekeringssector heeft zich over dat probleem gebogen. De verzekeraars zijn van
mening dat een zekere zelfreglementering in acht moeten worden genomen om de consument
tegen dat “nieuwe product” te beschermen.
Er wordt dus aanbevolen dat :
1) de verzekeraars de cliënteel eerst een wedersamenstelling van het krediet voorstellen via
tak 21 of via een door annuïteiten terugbetaalbare lening, ten belope van een fiscaal
aftrekbaar bedrag van 50.000 euro tot 65.000 euro die de basisbedragen zijn bepaald in
functie van de leningsdatum en het aantal kinderen ten laste (voor het aanslagjaar 2003,
belopen die geïndexeerde bedragen respectievelijk 58.990 euro en 76.680 euro).
Indien de cliënt toch kiest voor een wedersamenstelling via een product van tak 23, zal de
verzekeraar daar pas op ingaan wanneer hij een door de verzekeringsnemer en de
tussenpersoon ondertekende brief ontvangt waarin zij bevestigen op de hoogte te zijn van
het onzekere rendement van de verrichting en de ontbrekende mogelijkheden op fiscaal
vlak.
2) het wedersamenstellingstarief van de lening als volgt gekozen wordt :
- dat het niet leidt tot een dermate lage kostprijs van het tak-23-product dat dit de enige
reden is voor de nemer om hiervoor te kiezen;
- dat de ontwikkeling ervan die van de financiële markten volgt;
- dat het beperkt wordt tot een absoluut maximum.
De BVVO heeft voorgesteld om als maximaal wedersamenstellingstarief te kiezen voor de
rendementsvoet van de OLO’s op tien jaar, vermeerderd met één procent, met 9 % als
absoluut maximum (9 % wordt namelijk doorgaans beschouwd als het gemiddelde
rendement op middellange tot lange termijn van de financiële markten). Volgens haar zou
de verzekeraar altijd de mogelijkheid moeten hebben om de verzekering in tak 23 voor te
stellen met een wedersamenstellingstarief dat minstens gelijk is aan het gewaarborgd
maximum tarief voor de producten van tak 21 (3,75 % momenteel), ongeacht het
rendement van de OLO’s op dat ogenblik.
3) de verzekeringsnemer de reserve van zijn overeenkomst tak 23 altijd kan overdragen naar
een overeenkomst tak 21, waarbij de verzekeraar de mogelijkheid behoudt om een
overdrachtsvergoeding te vragen;
4) ten slotte, indien de nemer zijn premies heeft betaald op de contractueel voorziene
ogenblikken, hij de lening en de overlijdensdekking kan voortzetten ingeval het verzekerde
kapitaal op de eindvervaldag niet zou volstaan om de lening terug te betalen;
5) de overlijdensverzekering tegen dezelfde voorwaarden zou worden verlengd, zonder
medische selectie, maar rekening houdende met de op dat ogenblik bereikte leeftijd.
9(5=(.(5,1*69(55,&+7,1*(1 9(5%21'(1 0(7 ((1 $)*(=21'(5' )21'6
D.-C. Lambert (Économie des Assurances, A. Colin, 1996, op.cit.) verklaart dat de
afzondering van de activa, met betrekking tot de levensverzekeringsondernemingen, tot doel
heeft op de actiefzijde van hun balans de fondsen die overeenstemmen met de
schuldvorderingen van de verzekerden beter te scheiden van het eigen kapitaal en ook de
schuldvorderingen van de aandeelhouders te identificeren, in de veronderstelling van een
kapitaalopening.
Hij citeert B. Jolivet (Risques, januari 1991) en wijst op de doelstellingen inzake billijkheid en
bescherming : de deelname in de winsten van de onderneming, de bescherming in geval van
vereffening, onvoorzichtig beheer of portefeuilleoverdracht. In dat geval zijn het de regels
inzake de waardering tegen de marktwaarde en de verkoop van de overeenkomsten
verbonden met afzonderlijke activa die het mogelijk zouden moeten maken om de latente
meerwaarden tussen de verzekeraars, hun kapitaalaanbrengers en de verzekerden te
verdelen.

167
Het probleem van de afgezonderde fondsen is behandeld in de mededeling D. 119 van 11
februari 1994 van de CDV. Deze herinnert eraan dat de reglementering twee soorten
verrichtingen onderscheidt die binnen het kader van de levensverzekeringsactiviteit vallen.
De eerste zijn niet aan beleggingsfondsen verbonden (tak 21), maar maken de waarborg van
een resultaat, dit wil zeggen van bepaalde verzekerde prestaties, mogelijk. De marge, die
de voorzichtige technische grondslagen laten aan de verzekeraar, stelt hem in staat een
winstdeling toe te staan, maar eveneens, indien noodzakelijk, een gedeelte van die marge
toe te wijzen aan veiligheidsmaatregelen, wat het verbod op om het even welke verbintenis
met betrekking tot het toe te kennen bedrag of quotiteit en dus de toepassing van de
bepalingen van artikel 33, §2, van het Reglement Leven rechtvaardigt (volgens dat artikel
mag geen enkele winstdeling, op welke wijze dan ook, worden gewaarborgd vóór de datum
van de verdeling van de winst).
De tweede verrichtingen zijn die welke aan een beleggingsfonds zijn verbonden (tak 23) : de
verbintenis slaat hier op een quotiteit van het verleende rendement en die verbintenis is om
vanzelfsprekende voorzichtigheidsoverwegingen onverenigbaar met die van een minimum
financieel rendement, wat de bepalingen van artikel 66, §5, van het Reglement Leven
rechtvaardigt. Dat artikel bepaalt dat de waarde van de eenheid, noch het rendement ervan
in enige munt mogen worden gewaarborgd.
Het cumuleren in eenzelfde verrichting van de waarborg van een technische rentevoet en het
verbinden van het rendement van deze verrichting aan dat van het geheel of van een
gedeelte van de dekkingswaarden van de verzekeringsonderneming is dus slechts mogelijk
als dit rendement zijn karakter van winstdeling behoudt en wordt slechts verleend onder de
uitdrukkelijke voorwaarde van de rendabiliteit van de verrichting.
Die mededeling van de CDV dringt er ook op aan dat in elk geval van belang is dat de
basisbepalingen inzake de winstdeling nageleefd worden (artikel 33, §1, van het Reglement
Leven: de door de onderneming verdeelde winst moet aan de categorieën van
overeenkomsten in verhouding met hun bijdrage tot de beleggings-, sterfte en beheerswinst
en rekening houdend met hun tarifering worden toegekend).
Dit impliceert dat geen enkele discriminatie inzake winstdeling mag bestaan tussen de
overeenkomsten verbonden aan een afgezonderd fonds en de andere overeenkomsten.
De afzondering werd gepreciseerd in het KB van 26 november 1999 tot wijziging van het
Algemeen reglement betreffende de controle op de verzekeringsondernemingen.
Dat besluit heeft de (levens)verzekeringsondernemingen er immers toe verplicht om
voortaan een apart beheer per afgezonderd fonds in tak 21 en per beleggingsfonds in tak 23
op te stellen. Volgens de CDV bekrachtigt die verplichting eigenlijk alleen maar wat voor een
gezonde organisatie terzake al vereist was.
Een mededeling D. 198 van 14 mei 2001 van de C.D.V. heeft gepreciseerd dat, daar voor elk
afgezonderd fonds een afzonderlijk beheer gevoerd moet worden (art. 9 nieuw van K.B. 22
februari 1991), de beleggingen die er aan toegewezen zijn, per afgezonderd fonds, de regels
moeten naleven van art. 10 van voornoemd K.B. (waarvan sprake in hoofdstuk III, § 4 m.b.t.
de toezichtsregeling op de technische voorzieningen voor levensverzekeringen, wat hun
dekkingswaarden betreft).
Volgens de controlewet (art. 16 betreffende de technische voorzieningen en hun
dekkingswaarden per afzonderlijk beheer) moet voor elk beleggingsfonds een inventaris of
een register worden bijgehouden.

168
De gedetailleerde samenstelling, op 31 december van elk jaar, van elk van die fondsen moet
aan de toeziende autoriteit worden meegedeeld. Ook een gedetailleerde lijst en een
samenvattende staat van de dekkingswaarden van elk fonds moeten trimestrieel aan haar
worden bezorgd.
Wat voorafgaat is zonder enige twijfel een voorbereiding op de invoering in het volgende
Reglement Leven van de verzekeringsverrichtingen verbonden aan een afgezonderd fonds.
Die waren al opgenomen in de versie van april 1997 van het ontwerp van KB, dat het
Reglement Leven van 1992 grondig moest wijzigen (vandaar de naam maxi-ontwerp,
tegenover het mini-ontwerp dat het voorwerp is geweest van het al meermaals vernoemde
KB van 30 april 1999).
Dit zal dus gelden voor de verzekeringsverrichtingen waarvoor de verzekeringsonderneming,
naast de tariefgrondslagen, een deel van het rendement garandeert van bepaalde activa die
afgezonderd zijn van de andere activa van de onderneming en een apart fonds vormen,
afgezonderd fonds genoemd.
6$0(1*(92(*'( 29(5((1.2067(1
Al in het Reglement Leven van 1985 werd bepaald dat de overeenkomsten, met name via de
procedure van de samengevoegde overeenkomsten, konden worden gegroepeerd.
Het Reglement Leven van 1992 heeft dat begrip verfijnd door te preciseren dat wanneer er
tussen de verzekeringsnemers of de begunstigden van verschillende overeenkomsten
onderlinge economische, sociale of familiale banden bestaan, de verzekeraar op die
overeenkomsten de bepalingen van het Reglement Leven betreffende de algemene
voorwaarden, de technische grondslagen, de tarifering en de winstdeling mag toepassen
alsof het om één enkele overeenkomst zou gaan. In dat geval gebeurt de uitsplitsing van de
premies en de prestaties over die overeenkomsten, samengevoegde overeenkomsten
genoemd, volgens de inventarisgrondslagen.
Daarnaast is bepaald (artikel 43) dat de overeenkomsten die met één of meer
beleggingsfondsen zijn verbonden, hetzij onderling, hetzij met één of meer overeenkomsten
mogen worden samengevoegd. In dat geval bepaalt de polis de regels voor de verdeling
van de premies, de reserves en de winstdeling over de verschillende samengevoegde
overeenkomsten.

169
+22)'678. ;, '( $$198//(1'( 9(5=(.(5,1*(1
Deze “bijkomende” verzekeringen kunnen als aanvulling op de levensverzekering worden
gesloten om de verzekerden bepaalde prestaties te waarborgen ingeval er zich
gebeurtenissen voordoen die hun veiligheid in het gedrang brengen. Art. 137 van de wet op
de landverzekeringsovereenkomst van 1992 beschrijft deze verzekeringsovereenkomsten
uitdrukkelijk als de personenverzekeringen tot uitkering van een vast bedrag, waarbij het zich
voordoen van het verzekerde voorval niet uitsluitend afhangt van de menselijke levensduur.
Dat artikel kent de Koning overigens de bevoegdheid toe om te bepalen in hoever en
volgens welke regels de bepalingen van deze wet die betrekking hebben op de
levensverzekeringsovereenkomsten, van toepassing zijn op die aanvullende verzekeringen.
Het Reglement Leven stelt bijgevolg dat het ook van toepassing is op de verrichtingen van
aanvullende verzekeringen zoals hierboven bepaald. Het bijkomende risico wordt door het
Algemeen controlereglement omschreven als het risico dat tegelijkertijd :
• gedekt is door dezelfde overeenkomst als het hoofdrisico of door een samenhangende
overeenkomst, die slechts bestaat en uitwerking heeft voor zover de
hoofdverzekeringsovereenkomst zelf bestaat en uitwerking heeft;
• een waarschijnlijkheidswet volgt die in verband staat met het hoofdrisico, of betrekking
heeft op een persoon, een goed of een voorwerp verzekerd door de hoofdverzekering.
De meest voorkomende aanvullende verzekeringen zijn :
• de aanvullende verzekering ongevalsrisico (AVOR); deze verzekering voorziet in de
betaling van een bijkomend kapitaal in geval van een dodelijk ongeval (vaak van
hetzelfde bedrag) of wanneer de verzekerde als gevolg van een ongeval blijvend en
volledig arbeidsongeschikt is;
• de aanvullende verzekering invaliditeitsrisico (AVIR); deze verzekering stelt de invalide
verzekerde vrij van de betaling van de premies voor de hoofdverzekering, maar de
waarborg blijft behouden (verzekering ontheffing van premiebetaling); deze kan worden
aangevuld met een invaliditeitsrente en/of een voorschot op het verzekerde kapitaal
wanneer de (blijvende) invaliditeit een zekere graad bereikt.
Deze verzekeringen kunnen verwant zijn aan zowel individuele levensverzekeringen als
groepsverzekeringen.
Het spreekt dus vanzelf dat bijvoorbeeld een hospitalisatieverzekering, die een verzekering
tot vergoeding van schade is (en waarbij de verzekeraar er zich m.a.w. toe verbindt het
nodige te doen om de schade die de verzekerde geleden heeft, geheel of gedeeltelijk te
herstellen), niet als een aanvullende verzekering bij een levensverzekering kan worden
gesloten. Dat blijkt uit de geest van het Reglement Leven van 1992, maar aangezien die
interpretatie ter discussie is gesteld, zou het maxi-KB voor de volgende hervorming een
bepaling kunnen invoeren die elke dubbelzinnigheid in dat opzicht wegneemt. Zo zou er
worden bepaald dat de verrichtingen van personenverzekeringen met betrekking tot een
bijkomend risico bij de levensverzekeringsverrichtingen een forfaitair karakter moeten
hebben (d.w.z. dat de prestatie van de verzekeraar niet afhankelijk is van de omvang van de
schade).

7HFKQLVFKH UHJOHPHQWHULQJ
170
In uitvoering van de principes van de controlewet beoogt deze reglementering de rechten
van de verzekeringsconsumenten te beschermen. In dat opzicht :
1. heeft de verzekeringsnemer het recht om op elk moment en onafhankelijk van het
verloop van de levensverzekering (hoofdverzekering) een einde te maken aan de
betaling van de premies van de aanvullende verzekering (de verzekeraar maakt daar
melding van in de polis);
2. zijn de algemene voorwaarden van de hoofdverzekering van toepassing op de
aanvullende verzekering, voor zover de bedingen eigen aan de aanvullende verzekering
er niet van afwijken (de verzekeraar maakt ook daar verplichte melding van in de polis);
3. brengen de opzegging en de afkoop van de hoofdverzekering van rechtswege de
opzegging of de afkoop (indien er een afkoopwaarde is) van de aanvullende verzekering
mee. De reductie van de ene brengt van rechtswege de reductie van de andere mee.
De verzekeraar maakt hiervan melding in de polis.
Bovendien bevat het Reglement Leven twee beschermende maatregelen die al voorkomen
in de wet op de landverzekeringsovereenkomst van 1992 en die waarschijnlijk bij de
aanpassing van het Reglement zullen verdwijnen :
1. in de ziekteverzekering kan de verzekeraar zich niet het recht voorbehouden om de
overeenkomst na schadegeval op te zeggen (art. 31, § 2 wet 1992). Het Reglement
Leven bepaalt in zijn huidige versie dat het om het geval gaat waarbij de verzekeraar een
verzwaring van het risico vaststelt, en houdt de hypothese van bedrog open;
2. ingeval de bepalingen van de overeenkomst inzake de aangifte van het schadegeval of
de controlemogelijkheden van de verzekeraar worden overtreden, mag de verzekeraar
het verval van het recht op prestaties niet inroepen indien de verzekeringsnemer of de
begunstigde aantoont dat die overtreding te wijten is aan overmacht of dat ze aan de
verzekeraar geen nadeel heeft berokkend. De verzekeraar maakt hiervan melding in de
polis (art. 49, Reglement Leven).

171
+22)'678. ;,, ),6&$/,7(,7 (1 3$5$),6&$/,7(,7 9$1 '(
/(9(169(5=(.(5,1*(1
,QOHLGLQJ GH (XURSHVH FRQWH[W
In zijn artikel “L'assurance dans les marchés dominants : la Triade" (Encyclopédie de
l'assurance, Economica, 1998) herinnerde P. Lefas, toen nog directeur Europese en
Internationale Zaken bij de Fédération française des sociétés d'assurances (FFSA), eraan dat
de lidstaten de harmonisatie van de directe fiscaliteit in de EU nog niet als een prioriteit
beschouwden, voornamelijk omdat zij erg gehecht zijn aan dat fundamentele element van hun
soevereiniteit. De aanvaarding van het Verdrag van Amsterdam (dat op 1 mei 1999 in werking
is getreden) heeft er evenmin toe geleid dat het principe van de unanimiteit binnen de Raad van
ministers op dat gebied ter discussie werd gesteld. We stellen dan ook heel grote verschillen
vast tussen de belastingniveaus van de verzekeringsproducten op de verschillende Europese
markten. Erger is nog dat op verschillende nationale markten identieke producten van diverse
actoren verschillen vertonen naar gelang van hun juridische aard.
Ter afsluiting van die beschouwingen, die overigens geïllustreerd worden met vergelijkende
voorbeelden waarbij in een aantal landen de verschillen tussen de fiscale en parafiscale druk op
een premie van 1000 eenheden worden aangetoond, onderstrepen we nog dat de komst van de
euro die ongelijke fiscale en parafiscale behandeling nog zal benadrukken en dat de
waarborgen, vrijstellingen en prijzen volkomen transparant zullen worden. Het belastingniveau
zal dus een belangrijk criterium worden waar de verzekeringsnemers alleszins rekening mee
zullen houden.
Artikel 44 van de derde richtlijn Leven bepaalt dat, onverminderd een latere harmonisatie,
elke verzekeringsovereenkomst uitsluitend onderworpen is aan de directe belastingen en
parafiscale heffingen op verzekeringspremies die bestaan in de lidstaat van de verbintenis.
Het voegt eraan toe dat het recht dat op de overeenkomst van toepassing is, geen invloed
heeft op de toepasselijke belastingregeling. Nog altijd onder voorbehoud van een latere
harmonisatie past elke lidstaat op de verzekeringsondernemingen die op zijn grondgebied
verplichtingen aangaan, zijn nationale bepalingen toe betreffende de maatregelen met het
oog op de inning van de verschuldigde indirecte belastingen en parafiscale heffingen.
De vereiste die de lidstaat van ontvangst oplegt om een fiscale vertegenwoordiger aan te
wijzen van de verzekeraar die via vrije dienstverrichting werkzaam is en dus op zijn
grondgebied gedomicilieerd is, streeft zonder enige twijfel een doelstelling na die
gerechtvaardigd is in het licht van het gemeenschapsrecht, namelijk die lidstaat waarborgen
dat zijn eigen wetgeving wordt nageleefd en zijn belastingen worden geïnd.
De Europese Commissie stelt in haar interpretatieve mededeling van februari 2000 over de
vrije dienstverrichting (VDV) en het algemeen belang (begrip ingevoerd door artikel 28 van de
derde richtlijn Leven, volgens welke de lidstaat van de verbintenis de verzekeringsnemer niet
kan beletten om een overeenkomst te sluiten met een toegelaten verzekeringsonderneming,
voor zover die overeenkomst niet in strijd is met de wettelijke bepalingen inzake het algemeen
belang die gelden in de lidstaat van de verbintenis) in de verzekeringssector evenwel dat een
dergelijke maatregel de uitoefening van de VDV kan hinderen.
Ze is dan ook van mening dat de praktische toepassingsvoorwaarden van die maatregel
voldoen aan de vereisten die voortvloeien uit de rechtspraak van het Hof van Justitie van de
Europese Gemeenschappen, met name de vereisten inzake evenredigheid en noodzaak, opdat
die maatregel geen beperking is die onverenigbaar is met de uitoefening van de
verzekeringsactiviteit via VDV. Ter herinnering, volgens het Europees Hof mag een nationale
maatregel, om in naam van het algemeen belang gerechtvaardigd te zijn,
- niet het voorwerp van een voorafgaande Europese harmonisatie geweest zijn,
- mag hij niet discriminerend zijn,

172
- moet hij gerechtvaardigd zijn door een dwingende reden van algemeen belang (zoals de
fiscale coherentie),
- mag hij de regels van het land van herkomst niet overlappen,
- moet hij op objectieve wijze noodzakelijk zijn om het algemeen belang te beschermen
(feitenkwestie),
- moet hij in verhouding staan tot het nagestreefde doel; de lidstaat van de verbintenis mag
met andere woorden niet beschikken over minder beperkende middelen om de
nagestreefde doelstelling van algemeen belang te verwezenlijken.
Op het vlak van de directe fiscaliteit onderstreept voormalig secretaris-generaal van het CEA
F. Lohéac ("Le marché unique européen de l'assurance" op.cit.) dat de maatregelen die
verschillende lidstaten nemen om de fiscale stimuli op de premies van persoonsverzekeringen
te beperken wanneer deze naar het buitenland worden gestort (vanzelfsprekend om budgettaire
redenen en omwille van de interne fiscale coherentie), de ontwikkeling van
grensoverschrijdende zakenstromen zwaar op het spel zetten. Ook al lijkt hun afschrikkende
karakter af te nemen in de sector van de nieuwe levensverzekeringsproducten, waar de
vooruitzichten van een hoger financieel rendement het in de ogen van de verbruikers lijken te
halen van de nadelen van fiscale aard, zijn dergelijke maatregelen, zowel volgens de
operatoren als de verbruikers, niet echt verenigbaar met het idee van een grenzenloze
eenheidsmarkt.
De auteur stelde vast dat de ontwikkelingen in de rechtspraak (van het Europees Hof van
Justitie) niet volstaan om een homogeen en coherent fiscaal kader in heel Europa te
waarborgen en zette zijn hoop dan ook op de ontwikkeling naar een economische en monetaire
unie, die in zijn kielzog een fiscale unie zou meenemen die zou tegemoetkomen aan de
ambities die de eenheidsmarkt en de eenheidsmunt hebben gecreëerd.
We kunnen wel betreuren dat de levensverzekering te vaak alleen op basis van haar fiscale
verdiensten aan de man werd gebracht, maar dat belet niet dat, zoals J. Rogge en mevrouw M.
Rouhart al in 1994 schreven (dossier in Tijdschrift voor Verzekeringen over de
levensverzekering in België in een Europees kader), sinds de nieuwe reglementeringen in
België werden ingevoerd, die meer veelbelovende, innoverende en gediversifieerde producten
mogelijk maakten, de prestaties van de levensverzekeringen vandaag even goed zijn als die
van de buurlanden.
Hun conclusie sloot aan bij die van F. Lohéac, namelijk dat de vrije dienstverrichting duidelijk
wordt belemmerd als die niet gepaard gaat met een toenadering tussen de wetgevingen,
teneinde minstens die essentiële elementen te harmoniseren die de Europese concurrentie
verstoren en beperken.
In die context en in afwachting van een Europees antwoord op die problematiek blijft het
vandaag nuttig om het fiscale stelsel van de levensverzekeringen en aanvullende pensioenen
zoals het in België wordt toegepast, te analyseren.
,1',9,'8(/( /(9(169(5=(.(5,1*(1 7$.
3UHPLHV
D -DDUOLMNVH WDNV (Wetboek van de met het zegel gelijkgestelde taksen, art. 173 e.v.)
De in dat kader betaalde premies zijn sinds 1 januari 1994 vrijgesteld van die taks, die
anders verschuldigd is wanneer de verzekerde in België zijn domicilie of zijn gewoon verblijf
heeft. Die vrijstelling, die de verzekeraars net als in de meeste buurlanden hebben
verkregen om het langetermijnsparen aan te moedigen (de financiering van dat sparen wordt
niet belast), is verworven, ongeacht of de premies al dan niet tot een fiscaal voordeel hebben
geleid.

173
E ,QNRPVWHQEHODVWLQJHQ (WIB, art. 145/1 e.v.)
De wet van 28 december 1992 tot hervorming van de fiscaliteit van het langetermijnsparen
heeft het stelsel inzake de aftrekbaarheid van de premies van de beroepsinkomsten
vervangen door een belastingvermindering voor het langetermijnsparen (op Franse leest
geschoeid). Die belastingverlaging wordt berekend tegen een bijzondere gemiddelde
aanslagvoet die overeenstemt met de belasting die op het geheel van de belastbare
inkomsten, daaronder niet inbegrepen de inkomsten die afzonderlijk worden belast, noch de
vermeerderingen van de belastingvrije som voor personen ten laste.
Die bijzondere gemiddelde aanslagvoet, die niet minder dan 30 %, noch meer dan 40 % mag
bedragen, wordt niet per gezin, maar voor elke echtgenoot afzonderlijk berekend.
Het bedrag van de premies dat voor de belastingvermindering in aanmerking komt, is
beperkt : de premies voor de individuele levensverzekering en aflossingen van een
hypotheeklening gewaarborgd door een schuldsaldoverzekering mogen niet meer bedragen
dan 15 % van de eerste schijf van 1.250 EDVLVEHGUDJ JHïndexeerd voor het aanslagjaar
2003 te weten 1.470 YDQ KHW WRWDDO YDQ GH EHURHSVLQNRPVWHQ HQ YDQ KHW VXUSOXV PHW
een maximum van 1.500 EHGUDJ JHïndexeerd voor datzelfde aanslagjaar 2003 hetzij
1.770
De maximale belastingvermindering bedraagt dus per echtgenoot 40 % van 1.770 GXV
708 RI SHU JH]LQ
Om de belastingvermindering daadwerkelijk te genieten, moet aan de volgende voorwaarden
worden voldaan :
1. de premies, eenmalig of periodiek, moeten definitief betaald zijn ;
2. de premies moeten in België betaald zijn aan Belgische verzekeringsondernemingen
(toegelaten door de CDV) of aan Belgische vestigingen van buitenlandse
verzekeringsondernemingen : die voorwaarde is het voorwerp van het arrest-Bachmann
van het Europees Hof van Justitie van 28 januari 1992, volgens welk deze niet in strijd is
met het Europese recht, gezien de band tussen de aftrekbaarheid van de premies (het
toen geldende stelsel) en de definitieve belasting op de prestaties (interne coherentie van
het Belgische fiscale stelsel);
3. de levensverzekering moet tot doel hebben een rente of een kapitaal bij leven of bij
overlijden te vormen;
4. de belastingplichtige moet de verzekeringsnemer van de individuele
levensverzekeringsovereenkomst zijn;
5. de belastingplichtige moet eveneens het verzekerde hoofd zijn ;
6. de verzekeringsovereenkomst moet gesloten zijn vóór de leeftijd van 65 jaar
(aanslagjaren 2002 en volg.) : elke latere wijziging van de overeenkomst maakt het hem
niet meer mogelijk om voor de belastingvermindering in aanmerking te komen ;
7. de overeenkomst moet gesloten zijn voor een minimumlooptijd van 10 jaar, wanneer in
voordelen bij leven wordt voorzien ;
Polissen met een gewaarborgde maximumrentevoet van 4,75 % werden opgemaakt
onder de oude fiscale regels. Intussen werd die rentevoet teruggebracht tot 3,75 % (cf.
Hfdst. II, §1) en worden de maximumbedragen voor het fiscale voordeel opnieuw
geïndexeerd.
De vraag is dan ook gerezen of, op eenvoudig verzoek van de cliënt, een verhoging van
de overeenkomst mag worden toegepast, om de nieuwe maximumbedragen te bereiken,
dan wel of het dan zou gaan om een nieuwe “schijf” die onder het huidige maximum van
3,75 % zou vallen.

174
Het antwoord onderscheidt twee situaties :
- ofwel is de verhoging contractueel bepaald : in dat geval bedraagt de gewaarborgde
rentevoet op de verhoging 4,75 % en is een minimale looptijd van 10 jaar niet
verplicht;
- ofwel is de verhoging niet contractueel bepaald, maar gebeurt die op verzoek van de
cliënt : die nieuwe schijf valt onder de gewaarborgde rentevoet van 3,75 % en de
verhoging moet minstens 10 jaar lopen om het fiscale voordeel te kunnen genieten.
In dat laatste geval zal iemand die de prestaties van zijn overeenkomst op 57-jarige
leeftijd zou willen verhogen, aldus moeten wachten tot zijn 67 e verjaardag om de met
die verhoging overeenstemmende prestaties daadwerkelijk te innen;
8. na enkele betwistingen door belastingcontroleurs heeft de minister van Financiën op 21
januari 1999 de BVVO bevestigd dat de levensverzekeringsovereenkomsten van het type
uitgesteld kapitaal met terugbetaald spaargedeelte bij overlijden van de verzekerde vóór
het einde van de overeenkomst (UKMS), die gesloten werden in het kader van tak 21, in
aanmerking kunnen komen voor de toekenning van de belastingvermindering voor
langetermijnsparen bepaald in artikel 145/1, 2° WIB;
9. wanneer de overeenkomst voorziet in voordelen bij leven, moet de begunstigde de
belastingplichtige zelf zijn, vanaf 65 jaar (aanslagjaren 2003 en volg.) ;
10. wanneer de overeenkomst voorziet in voordelen bij overlijden, moet de begunstigde de
echtgenoot of een bloedverwante tot de tweede graad van de belastingplichtige zijn. Er
kan een bijkomende begunstigde worden aangewezen.
11. wanneer de overeenkomst voorziet in voordelen bij leven en bij overlijden, moeten de
voorwaarden sub 9 en 10 worden ingevuld. De inpandgeving van de
levensverzekeringsovereenkomst noch de aanwending ervan voor de waarborg van een
hypothecaire lening verhindert de toekenning van de belastingvermindering.
&RQWUDFWXHOH SUHVWDWLHV
D ,QNRPVWHQEHODVWLQJHQ (WIB)
De prestaties van de individuele levensverzekeringen zijn pensioenen die vallen onder de
belasting van de natuurlijke personen, wanneer de verzekeringsnemer een fiscaal voordeel
heeft genoten (vroegere premieaftrek of huidige belastingvermindering) (art. 34, §1, 2° WIB).
1. Levensverzekeringen zonder voornoemd fiscaal voordeel : de prestaties die daaruit
voortvloeien zijn vrijgesteld volgens artikel 39, 2°, a) WIB als pensioenen of
beroepsinkomsten.
1° Als inkomsten van roerende goederen en kapitalen zijn echter wel belastbaar :
de inkomsten die begrepen zijn in lijfrenten of tijdelijke renten die geen pensioenen
zijn en onder bezwarende titel zijn aangelegd ten laste van enige rechtspersoon of
onderneming (art.17, §1, 4° WIB).
Het is dus de periodieke rente die belast wordt als roerend inkomen, met uitzondering
van de winstdeelname, die is vrijgesteld wanneer ze tegelijk met de hoofdsom wordt
vereffend.
Wanneer de lijfrenten zijn aangelegd tegen storting met afstand van het kapitaal,
wordt het belastbare bedrag ervan beperkt tot 3 % van dat kapitaal (art. 20 WIB). De
aanslagvoet varieert naargelang van de datum waarop de overeenkomst werd
gesloten : 25% vóór 1 maart 1990, 15% daarna.
2° Sinds 7 mei 1