JA A R V E R S L A G 2 0 0 9 - NOM

J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
NV NOM JAARVERSLAG 2009 NV NOM JAARVE
RSLAG 2009 NV NOM JAARVERSLAG 2009 NV
M JAARVERSLAG 2009 NV NOM JAARVERSLAG
2009 NV NOM JAARVERSLAG 2009 NV NOM JA
VERSLAG 2009 NV NOM JAARVERSLAG 2009 N
NV NOM JAARVERSLAG 2009 NV NOM JAARVE
RSLAG 2009 NV NOM JAARVERSLAG 2009 NV
M JAARVERSLAG 2009 NV NOM JAARVERSLAG
2009 NV NOM JAARVERSLAG 2009 NV NOM JA
VERSLAG 2009 NV NOM JAARVERSLAG 2009 N
NV NOM JAARVERSLAG 2009 NV NOM JAARVE
RSLAG 2009 NV NOM JAARVERSLAG 2009 NV
M JAARVERSLAG 2009 NV NOM JAARVERSLAG
2009 NV NOM JAARVERSLAG 2009 NV NOM JA
VERSLAG 2009 NV NOM JAARVERSLAG 2009 N
NV NOM JAARVERSLAG 2009 NV NOM JAARVE
RSLAG 2009 NV NOM JAARVERSLAG 2009 NV
M JAARVERSLAG 2009 NV NOM JAARVERSLAG
2009 NV NOM JAARVERSLAG 2009 NV NOM JA
VERSLAG 2009 NV NOM JAARVERSLAG 2009 N
NV NOM JAARVERSLAG 2009 NV NOM JAARVE
RSLAG 2009 NV NOM JAARVERSLAG 2009 NV
M JAARVERSLAG 2009 NV NOM JAARVERSLAG
2009 NV NOM JAARVERSLAG 2009 NV NOM JA
VERSLAG 2009 NV NOM JAARVERSLAG 2009 N
NV NOM JAARVERSLAG 2009 NV NOM JAARVE

Verslag over het vijfendertigste boekjaar
1 januari 2009 t/m 31 december 2009
N.V. NOM
Investerings- en Ontwikkelingsmaatschappij
voor Noord-Nederland • www.nom.nl

Inhoudsopgave
Personalia 4
1. Raad van Commissarissen 5
2. Verslag van de directie 7
2.1 Ontwikkelingen in 2009 8
2.2 Bereikte resultaten 10
2.3 Financieringen 11
2.4 Investeringsbevordering 16
2.5 Ontwikkeling & Innovatie 19
2.6 Pre-starters 21
2.7 Pieken in de Delta 22
2.8 Financiële positie van de NOM 26
2.9 Interne bedrijfsvoering 29
3. Jaarrekening 35
4. Overige gegevens 74
Bijlagen 77
Bijlage 1 Participaties en leningen 78
Bijlage 2 Corporate Governance 100
Bijlage 3 Profielschets van de leden van de Raad per 23 april 2010 102
Bijlage 4 Profielschets van de directie 104
3

4
Personalia
Raad van Commissarissen
R.P. Prins (voorzitter)
Mr. H. Bosma
Prof. em. dr. L. Koopmans
A.M.J. Vogd
J.E. de Vries
H. Weggemans
Managementteam
Medewerkers
Drs. S. Jansen, directeur
Mr. G. Buiter, plv. directeur, manager Financieringen
Ir. E.J. Luitjens, manager Ontwikkeling & Innovatie
Ir. S. Oosterhof, manager Investeringsbevordering
Y. Dijkshoorn RA, controller
Th. Wijbenga, manager Informatie en Communicatie
Drs. A.H. Verheij, directiesecretaris, hoofd Algemene Zaken
Ultimo 2009 bedroeg het aantal 62 (55,3 fte)

1.
Raad van Commissarissen
De directie heeft het jaarverslag en de jaarrekening over het boekjaar 2009 opgesteld. De Raad
van Commissarissen heeft op 23 april 2010 kennisgenomen van een goedkeurende verklaring
van KPMG Accountants NV betreffende de jaarrekening. De jaarrekening is vervolgens door
de Raad overeenkomstig de rapportage goedgekeurd en ter vaststelling voorgelegd aan de
Algemene Vergadering van Aandeelhouders (AvA).
De Raad vergaderde in 2009 tienmaal in aanwezigheid van de directie. Tijdens de vergaderingen
werd in 22 gevallen goedkeuring verleend aan het voornemen van de directie tot het
verstrekken van risicodragend kapitaal. Voorts werd de Raad geïnformeerd over 32 verstrekkingen
waarvoor geen toestemming van de Raad is vereist. De directie heeft verklaard dat alle
voorstellen naar beste weten in overeenstemming zijn met wet- en regelgeving.
In de vergaderingen wordt de Raad regelmatig op de hoogte gebracht van de voortgang met
betrekking tot het bereiken van de gestelde doelen en de wijze waarop dat gebeurt. Tweemaal
per jaar ontvangt de Raad een uitputtend overzicht van de volledige NOM portefeuille en de
daaraan verbonden risico’s. Regelmatig werden ook andere risicofactoren en de opzet en werking
van de risicobeheerssystemen in de Raad besproken.
De Raad heeft met instemming kennisgenomen van het verzoek van de aandeelhouders zich
te conformeren aan de beginselen van deugdelijk ondernemingsbestuur en best practices bepalingen
zoals die zijn vastgelegd in de Corporate Governance Code van de Commissie Frijns
(2009). In bijlage 2 wordt verslag gedaan van de wijze waarop aan de naleving van de code
invulling wordt gegeven.
De minister van Economische Zaken heeft de Raad de vraag voorgelegd of het aanbeveling
verdient de omvang van de huidige zes leden tot vijf terug te brengen.
De Raad is de mening toegedaan dat het huidige aantal van zes recht doet aan de veelheid
van invalshoeken waarmee een organisatie als de NOM te maken heeft en een efficiënt opereren
niet in de weg staat. Het is echter niet onmogelijk om met vijf leden - mits evenwichtig
samengesteld - de taken van de Raad te verrichten. Aangezien de minister na de reactie van de
Raad nadrukkelijk te kennen heeft gegeven het aantal leden tot vijf terug te willen brengen,
wordt in de loop van dit jaar een daartoe strekkend voorstel tot wijziging van de statuten aan
de Algemene Vergadering van Aandeelhouders voorgelegd.
Na een lidmaatschap van negen jaar zal de heer professor em. dr. L. Koopmans per 23 april
2010 aftreden. De Raad is de heer Koopmans veel dank verschuldigd voor de actieve, deskundige
en kritische inbreng die hij heeft geleverd.
De Raad heeft éénmaal met de voltallige ondernemingsraad gesproken waarbij interne organisatie
veranderingen nadrukkelijk aan de orde zijn geweest.
5

6
Preadvies
De Raad heeft eenmaal vergaderd buiten de aanwezigheid van de directie en bij die gelegenheid
zowel haar eigen functioneren als dat van de directie geëvalueerd.
De remuneratiecommissie is eenmaal bijeen geweest en heeft op grond van de onder moeilijke
omstandigheden bereikte resultaten voorgesteld de directeur een bonus toe te kennen
over het jaar 2008, passend binnen het kader dat bij de aanstelling van de directeur door de
minister van Economische Zaken is geaccordeerd. De Raad heeft dit voorstel overgenomen.
De Raad heeft vastgesteld dat er voor het instellen van een afzonderlijke interne auditfunctie,
gezien de omvang van de onderneming en de bestaande controlesystemen geen aanleiding
is.
De Raad heeft vastgesteld dat alle commissarissen volstrekt onafhankelijk zijn.
Voor de NOM als organisatie is 2009 geen eenvoudig jaar geweest. De economische crisis heeft
het volledige jaar voort geduurd. Het managementteam is qua omvang en samenstelling sterk
gewijzigd en de directie is ingekrompen. Naast de statutaire directeur is nog één plaatsvervangend
directeur aanwezig.
De Raad complimenteert de medewerkers en de directie voor de wijze waarop zij onder ongewone
omstandigheden aan de ontwikkeling van Noord-Nederland hebben bijgedragen.
Wij stellen de AvA voor de balans, de winst en verliesrekening en de toelichting vast te stellen.
Inzake het resultaat over 2009 stellen wij voor het verlies van € 7.450.118 te onttrekken aan de
overige reserves.
Groningen, 23 april 2010
Raad van Commissarissen
R.P. Prins (voorzitter)
Mr. H. Bosma
Prof. em. dr. L. Koopmans
A.M.J. Vogd
J.E. de Vries
H. Weggemans

Missie
Strategie
Doelstellingen
2.
Verslag van de directie
De NOM is een onafhankelijke onderneming die als doel heeft de werkgelegenheid in Noord-
Nederland te bestendigen en te ontwikkelen door het stimuleren van duurzaam winstgevende
economische activiteiten.
De hierboven geformuleerde missie resulteert in een zevental pijlers waarop de strategie rust.
1. Kennis
De organisatie behoort te beschikken over, of toegang te hebben tot een doeltreffende kennis
van mondiale en regionale economische ontwikkelingen.
2. Marktsegmenten, doelgroepen en activiteiten
De te benaderen marktsegmenten en doelgroepen zijn in hoofdlijnen vastgelegd in overeenstemming
met de opdracht die aandeelhouders en subsidiegevers hebben gegeven. Voor de
komende periode houdt dat in: een focus op het versterken van de concurrentiepositie van het
MKB en op een viertal pieken en speerpunten*) in het bijzonder.
3. Positiebepaling in netwerken
De NOM functioneert in een netwerk met aan de ene kant overheden en aan de andere kant
bedrijven. Daar tussen zitten intermediaire organisaties en kennisinstellingen. Hoe de taken
worden verdeeld en hoe wordt samengewerkt, is voor de effectiviteit van de beperkte menskracht
cruciaal.
4. Ondernemingscultuur
Een ondernemingscultuur waarin kernwaarden centraal staan, zoals: betrouwbaarheid, meedenken,
transparantie, eigenzinnigheid en respect, betrokkenheid en professionaliteit.
5. Inzet van middelen
De inzet van middelen berust op een transparant meerjarenplan.
6. HRM management
Beheer van de personele competenties die de organisatie nodig heeft voor de vervulling van
haar taken.
7. Het gewenste NOM beeld
De NOM moet duidelijk maken aan de buitenwereld “wie wij zijn”, “wat we willen betekenen”
en “hoe wij te werk gaan”.
De missie is in overleg met aandeelhouders en subsidiegevers vertaald in een aantal kwantificeerbare
doelstellingen.
Het bereiken van die doelstellingen wordt uiteindelijk in 2010 getoetst. Jaarlijks wordt over de
voortgang in het jaarverslag gerapporteerd.
*) onder pieken en speerpunten worden de volgende aandachtsgebieden verstaan: Energie, Water,
Sensortechnologie, Agribusiness/Life Sciences (incl. Biobased Economy)
7

8
2.1
Ontwikkelingen
in 2009
Het jaar 2009 kan worden getypeerd als het jaar van de onzekerheden: minder dan ooit
tevoren kon worden gerekend op patronen die bekend zijn uit eerdere conjunctuurcycli. Het
jaar bracht een groot aantal tegengestelde waarnemingen en meningen: de conjunctuur trekt
aan/ nee dat duurt nog minstens een jaar, er zijn lichtpuntjes/ nee die zijn veel te zwak. Er zijn
indicatoren die duiden op een heel voorzichtig herstel of juist op een op handen zijnde nog
diepere crisis.
Dat de reactie van de overheid in de vorm van steun aan de financiële sector een totale
ontwrichting van het financiële systeem heeft voorkomen lijkt onomstreden. Maar ook met
betrekking tot de financiële sector geldt dat de macro kredietverlening aan bedrijven op gang
is gebleven, maar dat op micro niveau vooral het MKB wordt geconfronteerd met hogere solvabiliteitseisen
en risicoaversie waardoor bancaire kredietverlening moeilijker is geworden.
Duidelijk is dat met alle maatregelen die de overheid heeft genomen, de ruimte voor een
stimulerend beleid in de toekomst voor een lange reeks van jaren is verdwenen. Door de rijksoverheid
worden drastische bezuinigingen voorbereid die ook grote gevolgen hebben voor
provincies en gemeentelijke overheden. En dat is te merken; ook bij lagere overheden slaat de
vertwijfeling toe: is er nog enige ruimte om actief te bouwen aan een in economisch opzicht
competitieve regio? Of behoort dat niet meer tot de kerntaken wanneer er “scherpe keuzes”
gemaakt moeten worden.
Het grote gevaar onder deze omstandigheden is niet zozeer dat er hier of daar verkeerde keuzes
worden gemaakt. Het gevaar schuilt hierin dat er bij gebrek aan toekomstvisie op langere
termijn helemaal geen keuzes worden gemaakt en dat de keuzes naar de toekomst worden
verschoven. De NOM is over de te maken keuzes een regelmatige dialoog aangegaan met haar
aandeelhouders en subsidiegevers en heeft in 2009 vanuit haar praktijkervaring een aantal
voorstellen gedaan die de overheden kunnen helpen. Deze zijn door provincies ten dele opgepakt
in de vorm van provinciale versnellingsagenda’s. Daarnaast zijn voorstellen gedaan aan
provincies en de rijksoverheid op het gebied van beschikbaarheid van risicodragend kapitaal.
Het ministerie van Economische Zaken is gedurende enige maanden op wekelijkse basis op de
hoogte gehouden van relevante ontwikkelingen binnen de regio.
Ook aan de NOM is de onzekerheid over wat in deze uitzonderlijke situatie wijsheid is, niet
voorbijgegaan. De NOM heeft meer dan anders voor de vraag gestaan of zij moet blijven
participeren in bedrijven die zonder herfinanciering niet verder kunnen. Of het zinvol is te
blijven trekken aan, en contacten in stand te houden met de potentiële investeerders, terwijl
we weten dat investeringsplannen voor een groot deel naar een betere toekomst worden
verschoven. Kortom, kan de NOM in de huidige tijd vasthouden aan de koers die in het begin
van de beleidsperiode is uitgezet?
NOM houdt vast aan haar missie
In dit soort dilemma’s heeft de NOM een duidelijke keuze gemaakt; juist waar andere partijen
het tijdelijk af laten weten, blijft de NOM vasthouden aan haar missie:
de werkgelegenheid in Noord-Nederland te bestendigen en te ontwikkelen door het stimuleren
van duurzaam winstgevende economische activiteiten.

Dat heeft er wel toe geleid dat nadrukkelijker wordt gekeken of risico’s (vooral financieringsrisico’s)
meer dan voorheen met anderen gedeeld kunnen worden, waardoor de omvang van de
afzonderlijke participaties wordt beperkt. Deze beleidsaanpassing is in het jaar 2009 ingevoerd.
Los daarvan blijft de NOM gewoon haar werk doen.
Dat houdt wel risico’s in. Het risico dat de gemaakte kosten zich pas op langere termijn in
baten vertalen. Dat geldt met name voor de inspanningen op het terrein van investeringsbevordering.
Maar ook zijn er aanzienlijke financieringsrisico’s waarvoor voorzieningen moeten
worden gepleegd. Tegelijkertijd konden er vrijwel geen participaties worden verkocht. Dat
heeft als gevolg dat er in 2009 een stevig negatief financieel resultaat is ontstaan van € 7,5
miljoen, een resultaat dat een zware hypotheek op een onzekere toekomst legt.
Organisatorische aanpassingen
Waar de externe omgeving voortdurend aan veranderingen onderhevig is, heeft de NOM ook
intern een aantal ingrijpende aanpassingen doorgevoerd.
Er bestond al langere tijd de behoefte aan een meer integrale benadering van de vraagstukken
waarvoor het management wordt geplaatst. Zo heeft de NOM het begrip duurzaam ondernemen
aanvankelijk vooral in economische zin opgevat. Gaandeweg wordt duidelijker dat dit
begrip een veel bredere invulling vraagt. De keuze van de in Noord-Nederland ontwikkelde
pieken als Energie, Water, Sensortechnologie en Agribusiness/Life Sciences sluiten daarop aan
en vragen tevens om een meer multidisciplinaire wijze van opereren. Dat betekent een grotere
betrokkenheid van alle medewerkers bij vragen rond de interne werkwijze en rond de communicatie
en het onderhouden van contacten met alle stakeholders. Teneinde de betrokkenheid
van medewerkers meer dan voorheen hierbij tot stand te brengen, is een organisatiewijziging
doorgevoerd waarbij het managementteam is verbreed. Tegelijkertijd is geconstateerd dat de
directie van de NOM met twee plaatsvervangend directeuren naar de huidige maatstaven aan
de zware kant was. In de nieuwe situatie gaat de directie verder met één statutaire directeur en
één plaatsvervangend directeur.
Er werd per 1 september 2009 afscheid genomen van de heer K. Keestra als plaatsvervangend
directeur en hoofd van de afdeling Financieringen. Directie en Raad van Commissarissen zijn
de heer Keestra veel dank verschuldigd voor de wijze waarop hij gedurende 21 jaar zijn functie
heeft vervuld. De heer Keestra is als hoofd van de afdeling Financieringen en plaatsvervangend
directeur opgevolgd door de heer G. Buiter.
De heer E.C. van de Beek heeft per 1 september 2009 zijn taken als hoofd van de afdeling
Investeringsbevordering en Ontwikkeling & Innovatie neergelegd.
Er wordt een toenemend beroep op de NOM gedaan betreffende expertise op het gebied van
gebiedsontwikkeling. Partijen vragen de NOM mee te denken over en het voortouw te nemen
bij grote ruimtelijk economische projecten in Noord-Nederland.
Deze vragen sluiten ook aan bij de wens van de rijksoverheid om de ruimtelijk-economische
effecten van grote ontwikkelingsprojecten in balans te brengen met de algemene ruimtelijkeconomische
opgave voor een verantwoorde ontwikkeling en het beheer van bedrijventerrei-
9

10
2.2
Bereikte
resultaten
Tabel 1
nen. Een functie die door andere regionale ontwikkelingsmaatschappijen al eerder is opgepakt
onder de noemer “4e kerntaak”. De heer van de Beek is in dit verband per 1 september
benoemd tot directeur gebiedsontwikkeling.
De NOM is met haar subsidieverstrekkers een aantal prestatie-indicatoren overeengekomen
voor de periode 2007 tot en met 2010. Het betreft de prestaties op het gebied van Investeringsbevordering
(IB) en Ontwikkeling & Innovatie (O&I). Voor die prestaties ontvangt de NOM
een jaarlijkse vergoeding van het ministerie van Economische Zaken en van de drie noordelijke
provincies. Daarnaast is afgesproken dat met behulp van het beschikbaar gestelde kapitaal
een bepaald niveau van de uitzettingen wordt gepleegd (€ 80 miljoen in vier jaar), waarbij het
fonds op de langere termijn qua waarde, gecorrigeerd voor inflatie, op peil blijft en zodanig
revolveert dat voldoende middelen vrijkomen om opnieuw in het noordelijke bedrijfsleven
te kunnen investeren. Deze afspraken zijn gemaakt tegen de achtergrond van het doel van
de NOM de werkgelegenheid in Noord-Nederland te bestendigen en te ontwikkelen door het
stimuleren van duurzaam winstgevende economische activiteiten.
Het gesternte waaronder de genoemde prestaties in 2009 moesten worden geleverd, was wel
wezenlijk verschillend van dat bij het begin van de periode. Het kan dan ook geen verbazing
wekken dat het jaar 2009 op enkele punten minder dan gemiddeld aan de vierjarige doelstelling
heeft kunnen bijdragen.
De onderstaande tabel laat zien wat in 2009 op elk van de afgesproken doelen is bijgedragen.
Bijdrage aan de doelstellingen
Indicator voor totale periode Realisatie Realisatie Realisatie Te realiseren
2007 2008 2009
in 2010
€ 80 mln uitzetten € 15,4 mln € 22,3 mln € 16,1 mln € 26,2 mln
IB investeringen € 800 mln € 1382 mln € 85 mln € 2537 mln Ruim gehaald
IB arbeidsplaatsen 3500 inclusief
behoud en CID
1.599 357 496 1.048
O&I innovatie impuls € 50 mln € 15,1 mln € 17,6 mln € 16,3 mln € 1 mln
Ondanks dat de investeringen in 2009 over bijna de gehele linie inzakten, kon toch nog 80%
van het gemiddeld gewenste uitzettingsniveau worden gerealiseerd. Dat betekent dat bedrijven
in Noord-Nederland de NOM nog goed hebben weten te vinden. Verwacht moet echter
worden dat de omvang van de uitzettingen aan het eind van de periode het totaal van € 80
miljoen niet zal halen. Deze verwachting is ingegeven doordat het herstel van de economische
crisis in het eerste kwartaal van 2010 nog niet overtuigend doorzet, maar ook omdat er bij
het aangaan van nieuwe financieringen bewust een verschuiving in de richting van minder
omvangrijke deelnemingen plaatsvindt.
Op het gebied van Investeringsbevordering, het aantrekken van nieuwe bedrijven, zijn de
resultaten bij de oorspronkelijke verwachtingen achtergebleven. Wel werd het besluit tot het

2.3
Financieringen
vestigen van een tweede nieuwe energiecentrale genomen. Dit houdt een investering in van
ruim € 2 miljard. Hoewel het effect in termen van directe arbeidsplaatsen beperkt is, levert een
dergelijke investering een belangrijke impuls voor toeleverende bedrijven.
Veel grote projecten waarover in de periode 2007 tot en met 2010 besluitvorming werd verwacht,
werden naar een verdere toekomst verschoven. Hoopgevend is dat het in veel gevallen
uitstel betreft en geen afstel. De realiteit gebiedt echter te zeggen dat het behalen van het gewenste
aantal directe arbeidsplaatsen binnen de meerjaren periode, behoudens onverwachte
gebeurtenissen, niet haalbaar lijkt.
Bemoedigend is dat bedrijven in Noord-Nederland de aandacht voor het samen met de NOM
ontwikkelen van nieuwe ideeën, producten en productiemethoden wisten vast te houden. Dit
komt tot uitdrukking in de gerealiseerde innovatie impuls, waarvan het target voor de gehele
periode reeds voor 98% is gehaald. De verwachting bestaat dat de beoogde innovatie impuls
over de gehele periode ruim zal worden overtroffen.
De voortgang in 2009 laat zien dat de NOM zijn inspanningen onverminderd voortzet. De
resultaten zijn echter onvermijdelijk gevoelig voor de algemene economische ontwikkeling.
Het Financieringsbedrijf, ‘NOM Finance’ in de markt, investeert in kansrijke industriële en stuwende
dienstverlenende bedrijven. Er ligt een nadruk op starters, technologisch gedreven en
innoverende bedrijven. Bij NOM Finance staan goed presterende participaties voorop, omdat
daaruit logischerwijze duurzame werkgelegenheid voor Noord-Nederland resulteert en een
goed financieel rendement voor de NOM, waardoor het fonds kan revolveren. In de actieve
marktbenadering is er een focus op bedrijven die vallen onder de Pieken in de Delta, maar er
zal eveneens volop in bedrijven buiten de ‘pieken’ worden geïnvesteerd. De meerjarenovereenkomst
voorziet over de periode 2007-2010 in een uitzetting van circa € 80 miljoen. Het
aandeel startende, doorstartende of technologiegedreven innovatieve bedrijven zal eind 2010
minimaal 80% bedragen en een substantieel deel zal in de pieken worden geïnvesteerd.
Naast de middelen die door de aandeelhouders beschikbaar zijn gesteld, beheert de NOM de
volgende fondsen die zijn geconsolideerd: Venture Kapitaalfonds II en III (VKF), Participatiemaatschappij
Ondernemend Groningen (POG) en Drentse ParticipatieMaatschappij (DPM).
Voorts is binnen het NOM fonds een interne faciliteit Pre Seed Capital (PSC) werkzaam.
Uitzettingen 2009
2009 stond bij NOM Finance in hoge mate in het teken van de economische crisis, die leidde
tot verhoogde activiteiten. Op de portefeuille met bestaande deelnemingen werd het beheer
geïntensiveerd en moest ook vaker dan gebruikelijk aanvullend financieel worden bijgesprongen.
Tevens meldden zich in verhoogde mate bedrijven van buiten de portefeuille die in
financiële moeilijkheden waren geraakt. Voor beide voornoemde groepen geldt dat zorgvuldig
moest worden afgewogen of de bedrijven in kwestie nog voldoende kansrijk waren om
gefinancierd te worden. Daarnaast kreeg NOM Finance de gelegenheid om een aantal zeer
gezonde ondernemingen te financieren in bijvoorbeeld een overname traject, dat vóór de
crisis typisch vrijwel geheel bancair gefinancierd zou zijn geworden. Ten slotte heeft NOM
11

12
Tabel 2
Figuur 1
Streefwaarde
Uitgezet bedrag
Finance ook diverse niet-crisis gerelateerde investeringen gedaan, hoewel het aanbod van
investeringsaanvragen met een technisch georiënteerd innovatief karakter lager was dan in
voorgaande jaren. In totaal heeft NOM Finance in 2009 voor een bedrag van € 16,1 miljoen
geïnvesteerd in ondernemingen met goede toekomstperspectieven.
Uitzettingen 2008 en 2009
Aantal Bedrag (x € 1.000)
2008 2009 2008 2009
Nieuwe bedrijven
NOM 22 11 15.929 6.066
VKFIII 2 - 200 -
POG - 2 - 195
DPM 1 - 50
Subtotaal
Uitbreidingen
24 14 16.129 6.311
NOM 19 18 5.147 8.272
VKF II 1 - 99 -
VKF III 2 2 650 450
DPM - 2 - 64
Subtotaal 22 22 5.896 8.786
PSC faciliteit 4 17 350 981
Totaal 50 53 22.375 16.078
Uitgezet bedrag
€ mln
25
20
15
10
5
0
Uitgezet bedrag
2007 2008 2009
Het aantal uitzettingen overtrof het aantal in 2008 mede ten gevolge van de uitzettingen vanuit
de PSC faciliteit die in 2009 voor het eerst volop in bedrijf is geweest.
Uitgezet bedrag
Streefwaarde

Tabel 3
Tabel 4
Tabel 5
Verloop van de portefeuille (exclusief PSC faciliteit)
Aantal bedrijven
01-01-‘09
135
Bij:
Af:
7 > € 200.000
7 ≤ € 200.000
10 > € 200.000
10 ≤ € 200.000
Aantal bedrijven
31-12-‘09
129
In 2009 werd risicodragend kapitaal verschaft aan 14 nieuwe bedrijven exclusief het PSC (21).
Van 20 bedrijven werd afscheid genomen, waarvan 12 ten gevolge van faillissement of oninbaarheid
en 8 wegens aflossing of beëindiging participatie (exit).
Door de introductie van de PSC faciliteit was het aantal nieuwe uitzettingen onder de categorie
starters in de reguliere portefeuille minder dan eerdere jaren. Desondanks werd nog steeds
ruim een derde van de nieuwe uitzettingen gedaan in de startercategorie.
Met het oog op de instandhouding van het revolving fund is het van belang ieder jaar een aantal
MBO/MBI’s te realiseren. In 2009 werden 2 MBO’s aan de portefeuille toegevoegd.
Nieuwe participaties en leningen in 2009 naar doelgroep (exclusief PSC faciliteit)
Nieuw in 2009 Totale portefeuille
Doelgroep Aantal % Aantal %
Starter 5 36 61 47
Expansie 5 36 44 34
MBO/MBI 2 14 18 14
Turnaround 2 14 6 5
Totaal 14 100 129 100
Investeringen in Pieken in de Delta
In de loop van de periode 2007 t/m 2009 zijn de investeringen in de Pieken relatief toegenomen
en gestegen. Het geïnvesteerde bedrag is in drie jaar tijd toegenomen van 21% tot 34%.
Ult. 2006 Ult. 2007 Ult. 2008 Ult. 2009
Totale investering in de pieken
(x € mln)
20,3 25,9 30,6 37,2
Overige, niet pieken 75,8 80,6 82,1 73,8
Totaal (x € mln) 96,1 106,5 112,7 111,0
Pieken totaal (in %) 21% 25% 27% 34%
Aantal 16 23 27 29
13

14
Figuur 2
2009
2000
Figuur 3
Verdeling naar sectoren van de portefeuille boven € 100.000
30
25
20
15
10
5
0
Chemie en Pharma
Elektronica en
medische apparaten
Energietechnologie
Foodproductie
ICT
Karton/papier en
verpakkingen
In de jaren 2000 tot en met 2009 heeft in de portefeuille een aanzienlijke verschuiving plaatsgevonden
naar chemie en farma, energietechnologie en food productie.
Omvang van de verstrekkingen in 2009
aantal
35
30
25
20
15
10
5
0
tot 100.000
100.001-300.000
300.001- 1 mln
omvang in €
Mede ten gevolge van de introductie van het PSC ligt de nadruk in de omvang van de verstrekkingen
op de categorie tot € 100.000. Uiteraard ligt ook boven dat bedrag nog een belangrijk
deel van de doelgroep van de NOM.
Machinefabrieken/
machine- en apparatenbouw
> 1 mln
Recreatie en
toerisme
Transport en
logisitek
Dienstverlening
Overig n.e.g.

1 jaar
1-3 jaar
3-5 jaar
5-7 jaar
7-9 jaar
9-11 jaar
11-13 jaar
13-17 jaar
17-19 jaar
Figuur 4
> of gelijk aan 20 jaar
Duur van participaties en leningen boven € 100.000
Duur van participaties en leningen boven €100.000
aantal
25
20
15
10
5
0
7
22
12
9
6
De gemiddelde duur van participaties en leningen bedraagt 5,7 jaar. Het streven is de duur van
participaties te beperken. Zeer langdurige participaties zijn behoudens uitzonderingen niet
gewenst, omdat zij daarmee het revolverend karakter van het fonds aantasten. Het beleid is
dan ook gericht op exits van participaties die al lange tijd deel uit maken van de portefeuille.
In een aantal gevallen is het markttechnisch niet mogelijk, anders dan tegen onacceptabele
verliezen bestaande participaties af te stoten. Ten gevolge van het uitzonderlijk slechte
verkoopklimaat in 2009, hebben pogingen tot het plegen van exits in 2009 weinig resultaat
opgeleverd.
Financiële resultaten
De financiële resultaten van NOM Finance hebben vanwege de economische crisis op een
drietal manieren neerwaarts onder druk gestaan:
• doordat diverse bedrijven in de portefeuille zijn verzwakt of gefailleerd zijn extra
voorzieningen genomen;
• dividendinkomsten zijn lager dan gebruikelijk en verwacht;
• financieel aantrekkelijke exits waren nauwelijks realiseerbaar.
Overigens dient te worden opgemerkt dat een aantal bedrijven in de portefeuille in crisistijd
goed heeft gepresteerd en gerendeerd. De resultaten daarvan komen in onderstaande cijfers
niet tot uitdrukking, omdat deze pas worden opgevoerd in geval van verkoop.
0
1
7
1
2
15

16
Tabel 6
2.4
Investerings-
bevordering
Tabel 7
Het financiële resultaat van het Financieringsbedrijf (in € miljoen)
Inkomsten 2005 2006 2007 2008 2009
Dividend, rente, provisies, commissariaten 13,5 12,9 10,3 7,8 6,2
Resultaat bij verkoop participaties 7,8 4,4 1,8 11,0 0,4
Bijdrage EU Programma Secretariaat - - 2,3 1,2 0,2
Resultaat Ontwikkelingsfinanciering -0,3 0,4 0,1 -0,5 0,7
Resultaat PSC - - - -0,4 -0,5
Totaal Inkomsten 21,0 17,7 14,5 19,1 7,0
Kosten Financieringsbedrijf 2,1 2,4 2,6 3,1 3,5
Voorzieningen 11,3 11,3 8,4 13,7 9,5
Totaal kosten 13,4 13,7 11,0 16,8 13,0
Resultaat Financieringsbedrijf 7,6 4,0 3,5 2,3 -6,0
NOM InvesteringsBevordering (IB) heeft als algemene taak het middels accountmanagement
signaleren van trends en issues in de noordelijke regio. IB begeleidt tevens concrete acquisitie-
en investeringsprojecten. Naast het belang van een financiële injectie voor de noordelijke
economie die uitgaat van een investering, is de aandacht gericht op uitvoering van projecten
die van invloed zijn op behoud of uitbreiding van de werkgelegenheid in de regio. De brede
marktkennis maakt een slagvaardig optreden mogelijk wanneer zich een kans voordoet tot
vestiging van een buitenlands bedrijf in de regio. IB onderhoudt daartoe intensief contact met
het in Den Haag gevestigde Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA) dat met wereldwijd
verspreide buitenkantoren buitenlandse investeerders die zich mogelijk in Nederland
willen vestigen, identificeert.
Het accountmanagement richt zich op:
• bovenregionaal georiënteerde bedrijven;
• kennisintensieve ondernemingen;
• bedrijven met strategische positie binnen een keten van voor de regio essentiële clusters,
inclusief pieken;
• bedrijven met buitenlandse meerderheidsaandeelhouders;
• relevante netwerken (adviseurs, advocaten, accountants).
Resultaten InvesteringsBevordering
Onderstaande tabel geeft een beeld van de resultaten in 2009 en de jaren daarvoor van
projecten waarbij de NOM betrokken was.

Tabel 8
2007 2008 2009 totaal doel
periode
plan
2010
Aantal projecten 19 18 12 49 - -
Investeringen (x € 1 mln) 1.382 85 2.537 4.005 800 400 *)
Arbeidsplaatsen 1.599 357 496 2.452 3.500 1.048
*) Doelstelling voor de periode is al gehaald
In vergelijking met 2008 is het aantal investeringsprojecten wat achtergebleven. Het investeringsvolume
ligt echter hoger. Dat was mede een gevolg van een grote investering van RWE
in een nieuwe elektriciteitscentrale in de Eemshaven. Maar ook zonder deze investering is het
investeringsniveau hoger dan in 2008. Ook wat betreft werkgelegenheid is een betere score
gehaald, ook al voldoet de score niet aan het gestelde doel. Daarbij moet worden aangetekend
dat kapitaalsintensieve bedrijven als elektriciteitscentrales tot een veel hogere indirecte werkgelegenheid
leidt dan gemiddeld.
Overzicht type projecten
Aantal projecten Investering (x €1 mln) Arbeidsplaatsen
2007 2008 2009 2007 2008 2009 2007 2008 2009
Nieuw 11 12 4 1.319 21 2.414 629 252 201
Strategische
uitbreiding
6 6 2 57 64 62 865 105 45
Subsidieregeling 0 0 1 0 0 56 0 0 10
Behoud 2 0 5 7 0 5 105 0 240
Totaal 19 18 12 1.383 85 2.537 1.599 357 496
• In 2009 heeft IB regie gevoerd over 190 projecten (2008: 146).
• In 2009 zijn in totaal 20 prekwalificaties verstuurd. Hiervan zijn er 17 naar buitenlandse
bedrijven gestuurd en 3 aan Nederlandse bedrijven (2008: 17).
• In 2009 hebben er 57 projectgerelateerde bezoeken aan potentiële vestigingslocaties
(Fact Finding Trips) plaatsgevonden. Daarvan waren er 32 ten behoeve van buitenlandse
investeerders en 25 voor binnenlandse investeerders. Het totale aantal Fact Finding Trips
vertoonde een lichte daling ten opzichte van 2008 (66).
Samenwerking NOM en de regionale en lokale overheid
In het verlengde van de eigen doelstelling zet NOM zich in voor de respectievelijke Stichtingen
Drentse Bedrijvenlocaties (DBL), Groningen Bedrijvenlocaties (GBL) en Netwerk Friesland
(NWF). Deze stichtingen, waarin naast de provincies ook de gemeenten zijn vertegenwoordigd,
hebben hun oorspronkelijke acquisitie- en netwerkactiviteit overgedragen aan NOM. Deze
werkwijze tussen NOM en lokale overheid en de korte informele lijnen die daaruit ontstaan,
biedt grote efficiency en leidt tot een goed overzicht op ontwikkelingen in de markt.
17

18
Tabel 9
Investor Development
Sinds 2006 voert NOM in opdracht van het Directoraat Generaal Buitenlandse Economische
Betrekkingen van het ministerie van Economische Zaken het Investor Development programma
(ID) uit. Dit programma is gericht op gesprekken op strategisch niveau met de in het
Noorden gevestigde bedrijven die onderdeel uitmaken van een buitenlands concern. Doel van
dit programma is een sterkere verankering van deze bedrijven in de noordelijke regio, maar
ook het inwinnen van informatie hoe NOM een betere ondersteuning kan bieden aan deze en
in de toekomst te vestigen buitenlandse bedrijven.
In 2009 heeft de NOM 47 bedrijven die deel uit maken van een buitenlands concern (ID-ondernemingen)
bezocht (2008: 35). Tevens is een bezoek gebracht aan het moederbedrijf van ASUS
in Taiwan.
Bij 30 ID-ondernemingen leidde dit contact tot een vervolg waarbij NOM betrokken werd. Per
project wordt maatwerk geleverd. De contacten met ID-bedrijven hebben ook geleid tot een
aantal concrete projecten. De onderstaande tabel toont op hoofdlijnen het volgende overzicht:
Investor Development
Soort Omschrijving Aantal
Strategische
De onderneming beraadt zich over de toekomst. Gedacht 13
planvorming kan worden aan een exit door de moeder, herpositionering,
mogelijke sluiting en nieuwe product markt combinaties
Netwerkprogramma De onderneming wil graag deelnemen aan door NOM ontwikkelde
netwerkprogramma’s, bijvoorbeeld op het gebied
van lean manufacturing
5
Uitbreiding De onderneming plant of is bezig met uitbreiding of
uitbreidingsinvesteringen
9
Behoud De onderneming wordt door de moeder gesloten of gaat
failliet
3
Geen Er spelen geen issues waarin NOM een rol kan spelen 17
Totaal 47
Investor Development Events
Naast gesprekken met de doelgroepbedrijven zijn er diverse thematische netwerkbijeenkomsten
georganiseerd met onderwerpen als lean manufacturing, 6Sigma, werktijdverkorting en
scholing. De NOM is betrokken bij het initiatief van Connect International om te komen tot de
vestiging van een expatdesk in het Noorden. Daarnaast werden er 12 (Engelstalige) nieuwsbrieven
verzonden aan alle relaties, inclusief ID-bedrijven, om ze op de hoogte te houden van
ontwikkelingen in Noord-Nederland.
Bijeenkomsten en beurzen
Door de NOM zijn in 2009 vier netwerkbijeenkomsten georganiseerd. Daarnaast heeft NOM op
zeven regionale vak- en/of netwerkbeurzen gestaan.

2.5
Ontwikkeling
& Innovatie
Tabel 10
Centrale opgaven
De afdeling Ontwikkeling & Innovatie (O&I) richt zich op het uitlokken van investeringen in onderzoek
en ontwikkeling, bij nieuwe en bestaande bedrijven. Hierbij gaat het om de investeringen,
in nieuwe producten en/of productieprocessen, voorafgaande aan de exploitatiefase. Het
resultaat wordt gemeten aan de hand van de “Innovatie Impuls”, deze wordt uitgedrukt in geld
en bestaat uit de som van de financiële inspanningen van bedrijven, de NOM en de overheid
(subsidies).
De centrale doelstelling voor de periode van 2007 t/m 2010 is het behalen van een cumulatieve
innovatie impuls van € 50 miljoen. In 2009 is er totaal € 16 miljoen aan innovatie impuls
gerealiseerd. Dit brengt het cumulatief meerjaren totaal voor deze periode op € 49 miljoen.
In toenemende mate is de afdeling O&I in staat om grotere subsidie projecten te ontwikkelen.
Hierdoor is de bijdrage uit de verschillende subsidiebronnen toegenomen tot 41% waardoor
de financiële bijdrage vanuit de bedrijven en partners kon dalen tot 55%, het overblijvende
deel, 4% werd bijgedragen door de NOM.
Planning en realisatie innovatie impuls
2007 2007 2008 2008 2009 2009 2010
plan real plan real plan real plan
Energie 1.000 1.606 2.000 93 2.000 70 2.000
Water 1.000 0 2.000 500 2.000 4.841 2.000
Sensortechnologie 2.500 2.400 2.000 632 2.000 4.992 2.000
Agribusiness &
Life Sciences
5.500 3.792 3.500 12.254 3.500
3.756
3.500
Innovatie MKB 6.000 7.332 2.500 4.107 2.500 3.320 2.500
Afboeking [1] -650
Totaal 16.000 15.130 12.000 17.586 12.000 16.329 12.000
Totaal cumulatief 15.130 32.716 49.045
[1] afboeking projecten 2007 die met voorschrijdend inzicht niet voldoen aan de criteria
Aandachtsgebieden
Het pieken beleid maakt deel uit van de Centrale Opgaven voor 2007-2010. Energie, Water,
Sensortechnologie en Agribusiness/Life Sciences, worden daarin benoemd als pieken voor
Noord-Nederland en daarmee ook voor de NOM. Naast de pieken is er door O&I in 2009
gewerkt aan het thema versterken MKB/productiviteitsverbetering. Gecumuleerd over de
periode 2007 t/m 2010 dragen de pieken 70% bij aan de gerealiseerde innovatie impuls.
19

20
Energie
Water
Sensortechnologie
Figuur 5
Agribusiness & Life Sciences
Overig
Pieken verdeling
39%
16%
Netwerkprogramma’s
Om te bereiken dat bedrijven zelf en gezamenlijk aan het werk gaan met innovatie en productiviteitsverbetering
zet de NOM netwerken op. Deze netwerken zijn essentieel voor het
genereren van nieuwe initiatieven en kunnen uiteindelijk leiden tot een innovatie impuls.
Projecten
In de genoemde aandachtsgebieden hadden in 2009 de volgende projecten een belangrijke
rol:
• Binnen de piek Agribusiness/Life Sciences is sterk ingezet op waardecreatie uit agrarische
grondstoffen. Dit heeft geleid tot de start van het Carbohydrate Compentence Center
(CCC). Het andere aandachtsveld is preciezer produceren in het primaire deel van de
keten. Deze activiteiten zijn een raakvlak tussen agri en sensortechnologie. In 2009 heeft
de melkveehouderij centraal gestaan. In 2010 wordt dit thema ook in de plantaardige
sector opgepakt.
• In het aandachtsgebied Sensortechnologie is, uit het initiatief de Smart Factory (SF), het
onderdeel SF-Dis van start gegaan. Hierbij wordt een zelf lerend systeem voor productiebesturing
ontwikkeld en daarmee is het startschot gegeven voor de realisatie van een
eerste foutloze fabriek in Hoogeveen. Ook hebben de macro stabiliteitsstudies op de
IJkdijk een vervolg gekregen.
• Binnen het aandachtsgebied Energie is het project Smart Grids (slimme netten) richtinggevend
geweest voor de energie activiteiten. Slimme netten zijn energiedistributienetten
die optimale voorwaarden scheppen voor de verdere decentralisatie van energieopwekking,
netintegratie van elektriciteit en (groen) gas en intelligent tweerichtingsverkeer
tussen net en klant. De NOM heeft samen met Energy Valley een programma rondom dit
thema opgezet.
11%
30%
4%

2.6
Pre-starters
• In het aandachtsgebied Water is, met het opzetten van de Wateralliantie, een belangrijke
aanzet gemaakt tot het bundelen van innovatieve krachten die vooralsnog versnipperd
aanwezig zijn binnen de watertechnologiebedrijven in Noord-Nederland. Met hulp van de
Wateralliantie worden met name noordelijke MKB bedrijven georganiseerd om gezamenlijk
projecten uit te voeren die leiden tot innovatie.
Naast de piekenthema’s richt de NOM zich op het thema ‘Productiviteitsverbetering’. Voor
de uitvoering hiervan heeft de NOM met meerdere partners drie projecten ontwikkeld en in
uitvoering genomen:
1. Slimmerwerken8.nl is ontwikkeld samen met Syntens, KvK en TCNN. Het project wordt
ondersteund door VNO/NCW Noord, MKB Noord, FNV en CNV. Het project richt zich op
kleinere bedrijven inclusief de microbedrijven van 1 tot 10 medewerkers. Met verbeterprojecten
en opleidings- en trainingstrajecten worden de bedrijven gestimuleerd hun
productiviteit te verbeteren.
2. European Regions for Innovative Productivity (ERIP) is gericht op het ontwikkelen van een
‘Lean Change Methodology’, waarmee MKB bedrijven tot 150 werknemers gemakkelijker
en sneller lean kunnen implementeren in hun bedrijfsvoering.
3. NPAL (Noordelijke ProductiviteitsAlliantie) is gericht op productiviteitsverbetering van
grotere noordelijke industriële en industriegerelateerde bedrijven. Hiervoor wordt een
platform voor directeuren en plantmanagers en meerdere ontwikkelclusters voor middle
management georganiseerd om de strategie sneller en beter te vertalen naar verbeteringen
op de werkvloer.
De NOM wil een bijdrage leveren in het bevorderen van de dynamiek in het noordelijke bedrijfsleven.
Daartoe is het van groot belang dat potentiële starters in een vroege fase worden
gestimuleerd levensvatbare plannen te maken en deze op succesvolle wijze ten uitvoer te
brengen. Om dat te bereiken is een tweetal initiatieven genomen onder de namen Flinc en
PSC.
Het jaar 2009 is het eerste jaar dat het (pre)starters begeleidingsproject Flinc en de NOM Pre
Seed Capital (PSC) faciliteit volledig operationeel is.
Flinc richt zich op het beter toegankelijk maken van het aanbod van risicofinanciering voor
nieuwe ondernemingsinitiatieven, het fungeert als onafhankelijk ‘loket’ voor risicokapitaal.
PSC verstrekt vanuit het revolving fund van de NOM vroege fase financiering, (pre) seed capital.
Activiteiten tot en met de eerste marktintroductie worden vanuit deze faciliteit gefinancierd.
De doelgroep van Flinc-PSC is/zijn ondernemer(s)/onderneming(en) met een behoefte voor
risicofinanciering en:
1. bevindt zich in de (pre)-start fase;
2. heeft een nieuw innovatief idee/project/product/dienst;
3. is in potentie regio-overstijgend;
4. heeft een gezonde groeiambitie.
21

22
2.7
Pieken in de
Delta
In 2009 is gebleken dat Flinc-PSC niet alleen een belangrijke rol vervult voor startende ondernemers
die tijdens of na hun studie, of vanuit loondienst, een eigen bedrijf willen beginnen.
Ook bestaande ondernemingen, op zoek naar risicokapitaal voor het realiseren van een nieuw
bedrijfsidee, of ideeën hebben voor een andere bedrijfsactiviteit en dit willen vormgeven in
Project B.V.‘s, Joint Ventures of Spin-off B.V.’s, behoren tot de doelgroep van Flinc.
In de praktijk blijkt dat bij een grotere financieringsbehoefte bijna altijd de mogelijkheid bestaat
tot consortiumfinanciering. Hierbij werken de medewerkers van Flinc-PSC nauw samen
met andere (risico)kapitaalverstrekkers.
Over 2009 werden door Flinc de volgende resultaten behaald:
• het aantal leads in 2009 komt op 360 ideeën/ondernemingen/projecten;
• het aantal (startende) ondernemers waaraan risicofinanciering is verstrekt, bedraagt 42,
met een totaalbedrag van € 2.688.000;
• het aantal workshops/presentaties over risicofinanciering die zijn gegeven, komt op 40 en
het aantal (startende) ondernemers dat hieraan heeft deelgenomen, ligt boven de 200.
Behaalde resultaten over 2009 voor PSC:
• de PSC uitzettingen bedragen totaal € 981.000, waarvoor aan 17 bedrijven financieringen
zijn verstrekt;
Tevens hebben in 2009 de eerste Flinc Masterclasses plaatsgevonden. Hierbij leggen deelnemers
uit de doelgroep op een laagdrempelige maar actieve wijze interessante zakelijke issues
aan elkaar voor en ontmoeten zij ervaren ondernemers om hun ondernemingskennis en
-vaardigheden te verbeteren.
De vier Noord-Nederlandse Pieken in de Delta, Energie, Water, Sensortechnologie en Agribusiness/Life
Sciences, genoemd naar de gelijknamige nota van het ministerie van Economische
Zaken, vormen speerpunten van de activiteiten van de NOM. Deze vier innovatieve sectoren
hebben de potentie Noord-Nederland internationaal op de kaart te zetten en stimuleren daarmee
de economische kansen in de regio. Uiteraard zijn de vier pieken niet de enige sectoren
waarop de NOM zich richt. De NOM richt zich daarnaast op productiviteitsverbetering in het
MKB, chemie, zakelijke dienstverlening en de maritieme sector.
De pieken zijn zeer verschillend, zowel qua organisatie als qua aard en omvang. De energiesector
heeft, evenals de vooral op de agro-industrie gebaseerde Life Sciences nu reeds een
omvangrijke basis op het gebied van kennis en bedrijvigheid. Op deze terreinen zijn in Noord-
Nederland naast meerdere toonaangevende internationaal opererende bedrijven ook vele
kleinere bedrijven werkzaam. De uitdaging is om die basis te verbreden en te verdiepen en
aldus een duidelijke voorsprong op te bouwen.
In de watersector is in het afgelopen decennium de kennisbasis in belangrijke mate versterkt,
onder meer door het opzetten van Wetsus en hebben bedrijven de eerste schreden gezet op
de weg naar een georganiseerd samenwerkende sector. De bedrijvenbasis is nog smal. Hetzelfde
geldt in zekere mate voor de Sensortechnologie die op het gebied van kennis een top

organisatie als Astron herbergt, maar waarvan de daaruit afgeleide bedrijvigheid nog in een
pril stadium verkeert. De ontwikkeling van sensoren is echter ook een belangrijke schakel in
het verder ontwikkelen van de andere pieken, waarin het gebruik van sensoren in veel gevallen
essentieel is voor het maken van een doorbraak.
Rol van de NOM
In Noord-Nederland werkt een groot aantal partijen samen op de vier pieken om simultaan zowel
de kennisbasis te verbreden en te verdiepen als de bedrijven in Noord-Nederland daarvan
de vruchten te laten plukken.
In 2009 is er binnen de NOM gestart met het werken in multidisciplinaire teams, de piekenteams.
Ieder team bestaat uit vier tot zes leden met ieder een eigen competentie die bijdraagt
aan het geheel. De rode draad in de betrokkenheid van de NOM is de uitbouw van duurzaam
economische activiteiten van bedrijven. De NOM tracht daarbij tevens dwarsverbanden tussen
de pieken te realiseren. Daarbij versterkt de NOM de organisatorische basis aan de bedrijvenkant,
maakt de regio aantrekkelijk voor vestiging en oprichting van nieuwe bedrijven en helpt
innoverende en startende bedrijven aan risicodragend kapitaal. De NOM heeft inmiddels ruim
€ 37 miljoen risicodragend kapitaal geïnvesteerd in de pieken.
Starters in de pieken met een nieuw innovatief idee kunnen een beroep doen op Flinc, het
initiatief van de NOM om ondernemers op weg te helpen een goede start te maken.
Water
De NOM is actief om Noord-Nederland op de kaart te zetten als internationaal watercentrum.
Er worden projecten geïnitieerd waarin gezamenlijk met noordelijke bedrijven en kennisinstellingen
een aanzet wordt gegeven tot innovatieve watertechnologische oplossingen. Hierbij
wordt gebruik gemaakt van het netwerk dat de NOM onderhoudt met noordelijke bedrijven.
Deze contacten zijn waardevol bij het vroegtijdig signaleren van watergerelateerde vraagstukken
en het aandragen van potentieel inzetbare technologie en kennis. Langs deze weg zijn
inmiddels 10 noordelijke bedrijven actief betrokken bij waterprojecten die op initiatief van de
NOM werden gestart.
Deelname van deze bedrijven aan dit soort projecten kan gunstig zijn voor hun bedrijfsontwikkeling
en kan via deelnemers die nog niet gebonden zijn aan de noordelijke regio interessante
leads opleveren. In 2009 werden vier bedrijven vanuit lopende waterprojecten tevens doorverwezen
voor andere NOM producten.
De NOM heeft in de afgelopen jaren 8 bedrijven gefinancierd die actief zijn op het gebied van
watertechnologie.
Agribusiness/Life Sciences
Het thema Agribusiness/Life Sciences is om verscheidene redenen complex:
• Het omvat een grote verscheidenheid aan onderwerpen die raken aan de primaire sector,
delen van de energiesector (biofuels/biorefinery), delen van de voedingsmiddelensector
en de medische wetenschap (farmacie en medical devices).
• De ontwikkeltrajecten verschillen in grote mate, zowel in tijd, geld als complexiteit. Ter
illustratie enige voorbeelden, van complex naar eenvoudig:
23

24
- Geneesmiddelen (ontwikkelkosten > € 100 miljoen, totale ontwikkeltijd
tussen 10 en 15 jaar)
- Medical devices
- Voedingsmiddelen
- Industriële toepassingen (ontwikkelkosten maximaal enkele miljoenen euro, vaak
veel minder; ontwikkeltijd van minder dan een jaar tot maximaal enkele jaren).
Initiatieven rondom Agribusiness/Life Sciences
De NOM was in de periode 2007 t/m 2009 zeer nauw betrokken bij het opstarten van initiatieven
rondom Agribusiness/Life sciences, zowel in de rol van financier als in de rol van mede
initiator en aanjager.
Op het terrein van agribusiness en ontwikkeling van medicijnen werd in 2009 € 1,4 miljoen
geïnvesteerd. In totaal participeert de NOM in 9 bedrijven in deze sector.
Voor de ‘pure’ Life Sciences bedrijven leert de ervaring van de afgelopen jaren dat het zeer
risicovol is te financieren in een vroege fase, waar een onbekend aantal herfinancieringen onvermijdelijk
is. Daarom geniet het de voorkeur aan te sluiten bij de ‘top’ medische clusters van
UMCG en Rijksuniversiteit Groningen (RuG), zoals polymeertechnologie, en bestaande bedrijvigheid.
Daarmee wordt de kans op succes (na de vele herfinancieringen) zo groot mogelijk.
Aan de agri-kant ligt de focus bij de participaties ook op investeren in innovatie, zoals teeltmethoden,
analysemethoden en efficiënte productie. Hierbij speelt het aspect herfinanciering
veel minder.
Healthy Ageing Network Northern Netherlands
Er is een modus gevonden waarin overheden, onderzoek- en kennisinstellingen en het bedrijfsleven
elkaar vinden. Als uitvloeisel daarvan is in de zomer van 2009 de Stichting Healthy
Ageing Network Northern Netherlands (HANNN) opgericht, die langs een aantal beleidslijnen
Noord-Nederland internationaal profileert als kennisregio op het gebied van gezond ouder
worden. In 2010 zullen de eerste activiteiten starten en binnen enkele jaren moet het netwerk
geheel vorm hebben gekregen.
Het HANNN omvat een vijftal deelgebieden:
• Life Sciences
• Food & Nutrition
• Care & Cure
• Medical Technology
• Healty Lifestyle
Op deze deelgebieden draagt de NOM bij aan de opbouw van het bedrijvennetwerk.
Carbohydrate Competence Center
In het Carbohydrate Competence Center (CCC) wordt samengewerkt door alle Nederlandse
onderzoeksgroepen op het gebied van koolhydraten (RuG, UMCG, HHG, WUR en VHL, TNO en
UvU), met het relevante bedrijfsleven zoals Avebe, FrieslandCampina, Cosun, Agrifirm, HZPC
e.a.

Op 4 februari 2009 is het CCC officieel van start gegaan, na 4 jaar van voorbereiding, met een
onderzoeksbudget van € 18 miljoen voor een periode van 4 jaar. Inmiddels is een tweede
onderzoeksprogramma opgezet.
Dutch Biorefinery Cluster
The Dutch Biorefinery Cluster (DBC) is een industrieel samenwerkingsverband tussen de
agro-industrie en papier- en kartonsector. Het streven is om de rest- en nevenstromen op te
waarderen naar duurdere toepassingen en daarmee een vooraanstaande rol in de ontwikkeling
van de Biobased Economy in te nemen. De NOM heeft aan de wieg van dit nationale
samenwerkingsverband gestaan. In 2009 heeft het DBC het project BIOCAB (begroting € 4,4
miljoen) ingediend voor een bijdrage uit Koers Noord.
De ambitie van dit samenwerkingsverband past bij die van de Samenwerkende Bedrijven in
het Eemsdeltagebied, waar het chemiecluster een belangrijk onderdeel van is, om te
‘vergroenen’.
Smart Dairy Farming
In 2009 is veel energie gestoken in de ontwikkeling van het project Smart Dairy Farming.
Hierin wordt technologie ontwikkeld ter verbetering van de aandacht voor de individuele koe
op melkveehouderijbedrijven. In 2010 zal de opzet van dit project worden afgerond. Daarnaast
wordt een aantal uitdagingen op het snijvlak van sensortechnologie en plantaardige productie
opgepakt. Een voorbeeld is de ontwikkeling en toepassing van een bodemsensor.
Energie
De energiesector is breed en dynamisch qua activiteiten. Dat vraagt om een scherpe afweging
van de mate van aandacht voor de verschillende energiegerelateerde activiteiten. De op de
energiesector gerichte activiteiten van NOM zijn grotendeels afgestemd op de ambities die
in het brede Energy Valley verband zijn verwoord. Hoofdstromen daarbinnen zijn decentrale
elektriciteit, groene grondstoffen en groen gas, kennis en employability.
Vanuit de NOM ligt de focus op:
• Elektrische mobiliteit, hetgeen aansluit bij het ambitieuze 100.000 voertuigenplan;
• Traditionele energiebedrijvigheid in de vorm van kolen- en gascentrales, soms in combinatie
met biomassa. De NOM zet daar vooral voorwaardenscheppend op in (vergunningverlening,
logistiek, etc.);
• Decentrale, innovatieve energiebedrijvigheid die past in het beoogde groeiperspectief
en waarmee de onderscheidende, duurzame positie van Noord-Nederland wordt onderstreept.
Op dit terrein werd in 2009 een NOM participatie gerealiseerd.
Smart Grids
In 2009 is extra gefocust op het thema Smart Grids. De uitrol van deze slimme netten biedt
mogelijkheden voor een verdere decentralisatie van de energievoorziening. De NOM heeft een
groot aantal commerciële partijen verzameld die daaraan een bijdrage kunnen leveren. Deze
activiteiten zullen naar verwachting een duidelijke bijdrage leveren aan de werkgelegenheid.
25

26
2.8
Financiële
positie van de
NOM
Er is een gestage stroom leads, waarvan enkele kunnen eindigen in een concrete vestiging.
Starters en bestaande bedrijven die zich richten op decentrale opwekking zijn talrijk.
De NOM participeert in totaal in 8 energiegerelateerde bedrijven.
Sensortechnologie
Op het gebied van sensortechnologie initieert de NOM, vaak met andere organisaties zoals de
RuG en de koepelorganisatie Sensor Universe, sensorprojecten en ondersteunt bedrijven die
met sensortechnologie werken. Ook indirect speelt sensortechnologie een grote rol. Sensortechnologie
wordt veelal ingezet om complexe processen beter onder controle te krijgen en
is een bron van innovaties. Daardoor is het thema sterk verknoopt met andere thema’s, zoals
water- en energietechnologie en de agrifood-sector.
Een treffend voorbeeld van een sensorproject is “De IJkdijk,” waarvan de NOM één van de
initiatiefnemers is. In de IJkdijk wordt sensortechnologie gebruikt om het gedrag van dijken te
doorgronden om het land daarmee beter te beschermen tegen hoogwater.
In industriële productieprocessen levert sensortechnologie belangrijke mogelijkheden tot
efficiencyverbetering. De NOM heeft met een aantal bedrijven het project “Smart Factory”
ontwikkeld. Dit project is vanuit Koers Noord mede gefinancierd en is een voorbeeld van een
project waarin sensoren worden ingezet om de bestuurbaarheid te vergroten.
In de Smart Factory automatiseert een consortium van vier MKB-bedrijven de fabricage van
composieten voor de vliegtuigbouw bij Stork-Fokker in Hoogeveen middels sensortechnieken
zodanig dat er een ‘foutloze fabriek’ ontstaat.
Sensortechnologie speelt een belangrijke rol in andere piekenprojecten zoals Wenckebach
(sensoriek voor patiëntmonitoring), SAWA (monitoring van waterkwaliteit), Smart Dairy Farming
(melkkwaliteit) of de initiatieven rond het Dutch Drying Instituut. Ook heeft de NOM de
aanzet gegeven voor een groot sensorproject in het Nederlands-Duitse grensgebied, SmartBot
genaamd. Het doel is dat bedrijven en kennisinstellingen zogenaamde ‘multirobot-systemen’
gaan ontwikkelen in vier werkgebieden die illustratief zijn voor de economie in
Noord-Nederland: akkerbouw, pijpleidinginspectie, scheepsbouw en hoogwaterbeheersing.
De NOM heeft via Flinc regelmatig te maken met starterinitiatieven op het terrein van sensoren.
De Financieringsportefeuille telt momenteel 7 bedrijven op het terrein van sensortechnologie.
Om haar taken te kunnen uitoefenen moet de NOM over voldoende financiële middelen kunnen
beschikken.
Voor de financieringsactiviteiten is door de aandeelhouders een kapitaal ingebracht dat per
1 januari 2006 € 75,2 miljoen bedroeg. (Het jaar 2006 wordt als referentiepunt genomen,
omdat in dat jaar het opnieuw vastgestelde regime van het ministerie van Economische Zaken
voor de regionale ontwikkelingsmaatschappijen is ingegaan*).
* ) de prestatieafspraken genoemd in 2.2 hebben betrekking op de jaren van 2007 t/m 2010

Figuur 6
In principe moeten de activiteiten van het Financieringsbedrijf uit de opbrengsten daarvan
worden bekostigd. Voor de activiteiten van Investeringsbevordering en Ontwikkeling & Innovatie
(Ontwikkelingsbedrijf) ontvangt de NOM van het ministerie van Economische Zaken en
de drie noordelijke provincies een jaarlijkse subsidie van € 3,3 miljoen. Daarnaast ontvangt het
Ontwikkelingsbedrijf in beperkte mate opbrengsten door diensten aan derden.
De NOM opereert als één bedrijf. Financiering en ontwikkeling versterken elkaar op tal van
manieren. Zo profiteert het Financieringsbedrijf in ruime mate van de externe acquisitiefunctie
die het Ontwikkelingsbedrijf uitvoert en van de kennis van subsidies die door het Ontwikkelingsbedrijf
wordt ingebracht. In 2009 waren 32 van de 83 leads voor financieringen afkomstig
vanuit het Ontwikkelingsbedrijf en het Flinc project. Boekhoudkundig is er evenwel ter vergroting
van de transparantie een onderscheid gemaakt, waarin kosten en opbrengsten worden
toegerekend.
De activiteiten van het Ontwikkelingsbedrijf worden niet volledig door de inkomsten gedekt.
Waar in de afgelopen jaren het overschot van het Financieringsbedrijf voldoende was om
voor de NOM als totaal een positief financieel resultaat te boeken, hebben de buitengewone
omstandigheden in 2009 ook voor het Financieringsbedrijf een negatief resultaat opgeleverd
waardoor het totaal resultaat een verlies laat zien van € 7,5 miljoen.
Resultaat NOM (in € miljoen)
6
4
2
0
-2
-4
-6
-8
-10
resultaat F
resultaat O
resultaat NOM
2006
4
-1,3
2,7
2007
3,5
-1,8
1,7
2008
2,3
-2,2
0,1
2009
-6,0
-1,5
-7,5
De figuur laat zien dat het totale resultaat in belangrijke mate wordt bepaald door de resultaten
van het Financieringsbedrijf. Niettemin is ook duidelijk dat het tekort in het Ontwikkelingsbedrijf
moet worden omgebogen. Inmiddels zijn maatregelen genomen die in 2009 al effect
hadden en in 2010 en daarna moeten leiden tot een verdere afname van het tekort.
Het eigen vermogen gecorrigeerd voor inflatie, is in beeld gebracht in onderstaande grafiek,
27

28
Figuur 7
Figuur 8
waarbij het uitgangsvermogen gecorrigeerd voor inflatie wordt aangeduid als “doelvermogen”.
Het uitgangsvermogen bedroeg ultimo 2005 € 75,2 miljoen. In de jaren 2006 t/m 2008 heeft
het eigen vermogen de inflatie bijgehouden. In 2009 is het eigen vermogen als gevolg van faillissementen,
afwaarderingen en het uitblijven van exits beneden het niveau van het doelvermogen
gezakt.
Vermogensontwikkeling
84
€ mln
82
80
78
76
74
72
70
vermogen
doelvermogen
ult. 2005
75,2
75,2
ult. 2006
77,9
76
ult. 2007
79,6
77,4
ult. 2008
79,7
78,9
ult. 2009
74
81,6
Bij de bepaling van het doelvermogen ultimo 2009 is rekening gehouden met een correctie
van € 1,8 miljoen vanwege een stelselwijziging.
Liquiditeit
€ mln
60
50
40
30
20
10
0
aangegane
verplichtingen
beschikbaar voor
financieringen
ult. 2005
24,8
28,3
ult. 2006
8,1
36,3
ult. 2007
13,7
26,6
ult. 2008
17,5
14,5
ult. 2009
Bovenstaande afbeelding toont de totale liquide middelen, verdeeld naar liquiditeiten waarop
verplichtingen rusten en liquiditeiten die beschikbaar zijn voor het aangaan van financieringen.
De liquiditeiten die vrij zijn voor het aangaan van nieuwe financieringen zijn sedert 2006
aanzienlijk gedaald. Dit maakt het verhogen van inkomsten door middel van het realiseren van
exits in 2010 dringend geboden.
13,7
14,4

2.9
Interne
bedrijfsvoering
Tabel 11
Tabel 12
Personeel
Het aantal medewerkers bedroeg ultimo 2009 62 (55,3 fte). Daarvan werkte 19% van de medewerkers
minder dan 32 uur per week. In totaal traden er 7 nieuwe medewerkers in dienst en
hebben 3 medewerkers de NOM verlaten.
Het streven is in de verhouding man/vrouw een beter evenwicht te bereiken met name in de
niet ondersteunende functies. Het aandeel vrouwen in niet ondersteunende functies is gestegen
van 16% in 2008 naar 22% in 2009.
In het kader van het levensfasebewust personeelsbeleid, maakte één medewerker gebruik
van de geboden mogelijkheid om in de periode van drie jaar voorafgaand aan het pensioen in
deeltijd te gaan werken met behoud van pensioenopbouw. In 2009 is gestart met een intensief
loopbaan ontwikkeltraject. Hieraan werd door een beperkt aantal medewerkers deelgenomen.
Om dit te verbreden is begin 2010 gestart met een ronde van loopbaan ontwikkelgesprekken
met alle medewerkers waarbij zo nodig afspraken worden gemaakt over eventueel te volgen
trainingen, cursussen of opleidingen. Op deze wijze wordt bewust gewerkt aan het ontwikkelen
van competenties die de NOM voor de uitoefening van zijn taken nodig heeft.
Opleiding- en scholingsuitgaven
2006 2007 2008 2009
Uitgaven in € x 1.000 84 46 47 51
Ziekteverzuim
Het percentage is ten opzichte van het vorig jaar teruggelopen. In 2009 hebben zich 2 gevallen
van langdurig ziekteverzuim voorgedaan. In geval van langdurig ziekteverzuim wordt regelmatig
contact gehouden door de leidinggevende en de arbodienst conform het ziekteverzuim
beleidsplan.
2006 2007 2008 2009
Ziekteverzuim % 3,0 2,3 3,3 2,6
Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen
De primaire taakopdracht van de NOM is verwoord in haar missie, namelijk het bestendigen en
ontwikkelen van de werkgelegenheid in Noord-Nederland door het stimuleren van duurzaam
winstgevende economische activiteiten.
Deze missie impliceert op zichzelf al een maatschappelijk doel, waarbij de nadruk ligt op een
economische invalshoek. De directie is zich er van bewust dat naast de strikt economische
doelen die voortvloeien uit de taakopdracht van de NOM, de maatschappelijke context in bredere
zin in het dagelijks handelen behoort te worden geïncorporeerd. De huidige stakeholders
mogen van de NOM verwachten dat zij zich niet alleen (passief) beweegt binnen de grenzen
van wat uit maatschappelijk oogpunt aanvaardbaar wordt geacht, maar zich tevens inspant
actief te zoeken naar mogelijkheden bij te dragen aan een wereld die in maatschappelijke en
in ecologische zin aan de volgende generaties kan worden overgedragen.
29

30
Intern
Dat vraagt om een grotere bewustwording van de effecten van het dagelijks opereren van de
NOM binnen de eigen organisatie.
Op het terrein van de interne bedrijfsvoering wordt accent gelegd op een verantwoord personeelsbeleid;
een beleid waarin:
• de gerichtheid op de ontplooiing van de individuele medewerker en zijn ontwikkelingsmogelijkheden
parallel lopen met de eisen die de onderneming stelt;
• medewerkers zich in een stimulerende werkomgeving thuis kunnen voelen.
De mogelijkheden actief bij te dragen aan een verminderde belasting van milieu en grondstoffen
zijn binnen de directe omgeving van de NOM relatief beperkt. De NOM is gehuisvest in een
modern pand waar bij oplevering de nodige aandacht is besteed aan de op dat moment state
of the art besparingstechnieken qua energieverbruik. Om substantiële besparingen te realiseren,
zijn naar het zich laat aanzien onevenredig hoge investeringen nodig.
Maar wel wordt regelmatig aandacht besteed aan de vraag hoe ook in kleine dingen in de
bedrijfsvoering een omgevingsbewuste attitude aan de dag kan worden gelegd.
Enige punten waaraan actief aandacht werd geschonken, zijn: maatregelen ter beperking van
papierverbruik incl. printen en kopiëren, kritisch in keuze van vervoersmiddelen; lease-auto’s
alleen categorie a of b, vermijden van onnodige mobiliteit, fietsenplan.
Het komende jaar wordt nader geïnventariseerd in hoeverre er intern verdere stappen gezet
kunnen worden die bijdragen aan een milieuvriendelijker bedrijfsvoering. Daarbij moet wel de
milieuwinst in een redelijke verhouding staan tot de kosten.
Extern
Van groter materieel belang is echter de externe bedrijfsvoering: de impact van de economische
bedrijvigheid die de NOM vanuit haar primaire taakstelling teweeg wil brengen.
Op dat gebied gelden er restricties: de NOM doet geen zaken met bedrijven waarvan redelijkerwijs
kan worden verondersteld dat de grenzen van moreel aanvaardbaar gedrag worden
overschreden of waarvan de moraliteit vragen oproept (kinderarbeid, milieucriminaliteit, andere
vormen van criminaliteit, etc). Van medewerkers wordt verwacht op dat punt de nodige
oplettendheid te betrachten.
Er zijn in zijn algemeenheid geen belemmeringen in het zaken doen met bedrijven die producten
voortbrengen of grondstoffen verbruiken die uit oogpunt van bijvoorbeeld milieueffecten
minder wenselijk zijn, zolang de betrokken bedrijven zich conformeren aan wet- en regelgeving
in de landen waar zij opereren. Hier ligt de belangrijkste verantwoordelijkheid bij de bedrijven
zelf en bij de afnemers. Wel is in een geval een financieringsaanvraag afgewezen omdat
bekend was dat de toe te passen technologie, hoewel vernieuwend, op gespannen voet stond
met opvattingen terzake van maatschappelijke wenselijkheid.

In de speerpunten die de NOM heeft gekozen, is rekening gehouden met het duurzame karakter
er van (Energie, Water, Agribusiness/Life Sciences, Sensortechnologie). De projecten en
participaties die daaruit voortvloeien leveren naast de bijdrage aan de Lissabon agenda vrijwel
zonder uitzondering een positieve bijdrage aan milieu- of andere duurzaamheidsdoelstellingen.
Nu in het algemeen het inzicht doorbreekt dat duurzaam ondernemen ook in economische zin
loont, is de NOM begonnen met een inventarisatie binnen haar eigen klantenkring op welke
wijze men actief bezig is met het implementeren van beleid op het gebied van duurzaamheid.
Daarnaast stelt de NOM gedurende enige maanden een medewerker beschikbaar om assistentie
te verlenen bij het opzetten van een plan voor een World Sustainability Centre op de
Afsluitdijk.
De NOM is voornemens in het volgende jaarverslag te rapporteren conform de richtlijnen van
het “Global Reporting Initiative” (GRI).
Risicobeheersing
De NOM heeft een risicoanalyse verricht waarin de risico’s in brede zin zijn geïnventariseerd, de
mogelijke gevolgen ingeschat en de beheersmaatregelen, waar van toepassing zijn weergegeven.
In de analyse zijn de risico’s beoordeeld op de volgende aspecten:
Strategisch
• politieke risico’s
• wet- en regelgeving
• concurrentie
• imago
Operationeel
• operationele doelstellingen
• interne procedures
• personeel
Financieel
• waardering participaties
• liquiditeit
• fiscaal
Interne organisatie
• ICT beheer
• archivering
• integriteit
• calamiteiten
De belangrijkste risico’s zijn gelegen in het naleven van de interne procedures, een juiste waardering
van de participaties en de beschikbaarheid van liquide middelen.
31

32
Interne procedures
Procedures m.b.t. het aangaan van verplichtingen en het doen van betalingen zijn vastgelegd
en bij alle betrokken medewerkers bekend. Risico’s bestaan uit het niet naleven ervan door
medewerkers en leden van het managementteam.
Om deze risico’s te beheersen zijn de volgende maatregelen getroffen:
• controle op naleving door de administratie;
• implementatie van geautomatiseerd systeem voor verplichtingenadministratie. De implementatie
is vertraagd. Met het oog daarop extra controle op uitputting van budgetten;
• functiescheiding.
Waardering van de participaties
Het financiële resultaat wordt voor veruit het grootste deel bepaald door de waardering van
participaties (i.c. voorzieningen), rente- en dividendopbrengsten en exits.
De gevolgen van het niet beheersen van deze risico’s zijn doorslaggevend voor het resultaat
en voor de continuïteit van de NOM.
Om deze risico’s te beheersen zijn de volgende maatregelen getroffen:
• halfjaarrapportages m.b.t. de volledige portefeuille;
• halfjaarlijkse bijstelling van voorzieningen;
• halfjaarlijkse evaluatie van de kwaliteit van de portefeuille;
• actie ingezet voor meer rendementsparticipaties in portefeuille;
• minder grote participaties en leningen;
• actief exitbeleid van participaties boven de boekwaarde;
• wekelijkse rapportage aan MT en maandelijkse rapportage aan RvC over gebeurtenissen
bij posten waar bijzonderheden te melden zijn ;
• intensivering van onderzoek en beheer bij nieuwe en bij bestaande participaties door
aanstelling controller op de afdeling Financieringen;
• leningen en participaties worden na een positief besluit pas gestort op basis van actuele
cijfers;
• algemene kostenbeheersing.
Beschikbaarheid liquide middelen
De NOM heeft om haar taak uit te kunnen voeren voldoende liquiditeiten nodig. De liquiditeit
van de NOM vertoont over de afgelopen jaren een dalende tendens, maar is in 2009 gestabiliseerd.
Bij hoge uitzettingen en geen of weinig exits ontstaat een liquiditeitstekort.
Daarnaast bestaat het risico van deconfiture van de bank waar geld is uitgezet en bestaat er
een relatief klein rendementsrisico op uitgezette liquiditeiten.
Beschikbaarheid van voldoende liquide middelen is doorslaggevend voor het kunnen uitoefenen
van de taken van de NOM.

Om deze risico’s te beheersen zijn de volgende maatregelen getroffen:
• maandelijkse rapportage aan de Raad van Commissarissen;
• actief exitbeleid;
• in geval van dreigend tekort, uitzettingen beperken tot kansrijke herfinancieringen;
• uitzetten van liquiditeiten alleen bij Nederlandse banken met voldoende rating;
• spreiding van liquiditeiten bij meerdere banken;
• geen beleggingen in effecten.
De systemen die tot doel hebben de geïnventariseerde significante risico’s waaraan de onderneming
is blootgesteld optimaal te beheersen, zijn op orde. Zij kunnen echter geen absolute
zekerheid bieden tegen het niet realiseren van ondernemingsdoelstellingen, noch kunnen zij
alle onjuistheden, verlies, fraude en overtredingen van wetten of regels geheel voorkomen.
Het geheel van werkzaamheden inzake de risicobeheersing is besproken met de Raad van
Commissarissen.
Groningen, 23 april 2010
drs. S. Jansen
directeur
33

J A A R R E K E N I N G
V NOM JAARVERSLAG 2009 JAARREKENING NV
RVERSLAG 2009 JAARREKENING NV NOM JAAR
2009 JAARREKENING NV NOM JAARVERSLAG 2
REKENING NV NOM JAARVERSLAG 2009 JAARR
V NOM JAARVERSLAG 2009 JAARREKENING NV
RVERSLAG 2009 JAARREKENING NV NOM JAAR
2009 JAARREKENING NV NOM JAARVERSLAG 2
REKENING NV NOM JAARVERSLAG 2009 JAARR
V NOM JAARVERSLAG 2009 JAARREKENING NV
RVERSLAG 2009 JAARREKENING NV NOM JAAR
2009 JAARREKENING NV NOM JAARVERSLAG 2
REKENING NV NOM JAARVERSLAG 2009 JAARR
V NOM JAARVERSLAG 2009 JAARREKENING NV
RVERSLAG 2009 JAARREKENING NV NOM JAAR
2009 JAARREKENING NV NOM JAARVERSLAG 2
REKENING NV NOM JAARVERSLAG 2009 JAARR
V NOM JAARVERSLAG 2009 JAARREKENING NV
RVERSLAG 2009 JAARREKENING NV NOM JAAR
2009 JAARREKENING NV NOM JAARVERSLAG 2
REKENING NV NOM JAARVERSLAG 2009 JAARR
V NOM JAARVERSLAG 2009 JAARREKENING NV
RVERSLAG 2009 JAARREKENING NV NOM JAAR
2009 JAARREKENING NV NOM JAARVERSLAG 2
REKENING NV NOM JAARVERSLAG 2009 JAARR
V NOM JAARVERSLAG 2009 JAARREKENING NV
RVERSLAG 2009 JAARREKENING NV NOM JAAR

per 31 december 2009
(x €1000,-)
(voor resultaat bestemmming)
36
Activa
Passiva
Geconsolideerde balans
2009 2008
Financiële vaste activa
Participaties 1 23.302 25.749
Vorderingen op participaties 2 11.301 8.529
Overige leningen u/g 3 15.701 13.126
Stimulerings- en innovatiekredieten 4 920 -
Pre Seed Capital Faciliteit 5 503 -
Effecten 6 - 2.162
51.727 49.566
Vlottende activa
Vorderingen en overlopende activa 7 1.653 1.749
Liquide middelen 8 28.467 39.124
30.120 40.873
Totaal activa 81.847 90.439
Groepsvermogen 9 73.968 81.418
Voorzieningen 10 93 84
Langlopende schulden
Staat der Nederlanden / Samenwerkingsverband
Noord-Nederland inzake innovatiefaciliteit 11 - 1.941
Kredietinstellingen 12 4.045 3.910
4.045 5.851
Kortlopende schulden 13 3.741 3.086
Totaal passiva 81.847 90.439

over 2009 (x €1000,-)
Financieringsbedrijf
Ontwikkelingsbedrijf
Geconsolideerde winst- en verliesrekening
2009 2008
Opbrengsten
Rente- en provisiebaten 14 5.649 6.737
Ontvangen dividenden 15 504 886
Opbrengst commissariaten 16
Resultaat verkopen
101 150
participaties 17
Bijdrage EU Programma
377 11.043
Secretariaat 18
Resultaat Stimuleringskredieten
en Innovatie- en
160 1.193
Ontwikkelingskredieten 19
Resultaat Pre Seed Capital
690 -522
Faciliteit 20 -461 -351
Projectmanagement - 9
7.020 19.145
Kosten
Personeelskosten 24 2.148 1.732
Overige kosten 25
Saldo van dotaties aan de
voorziening voor financiële vaste
1.342 1.359
activa 9.522 13.753
13.012 16.844
Resultaat Financieringsbedrijf -5.992 2.301
Opbrengsten / vergoedingen
Ministerie van Economische
Zaken 21 2.445 2.413
Bijdrage Provincies 22
Bijdrage Provincies inzake
543 524
Regionale Netwerken 415 406
Diensten aan derden 23 29 10
3.432 3.353
Kosten
Personeelskosten 24 2.850 2.900
Overige kosten 25 2.040 2.699
4.890 5.599
Resultaat Ontwikkelingsbedrijf -1.458 -2.246
Resultaat voor en na belasting -7.450 55
37

over 2009 (x €1000,-)
38
Geconsolideerd kasstroomoverzicht
2009 2008
Kasstroom uit
operationele activiteiten
Bedrijfsresultaat
Aanpassingen voor:
-7.450 55
Mutatie voorzieningen
Mutatie voorzieningen
9 -57
waardering financiële vaste activa
Verandering in werkkapitaal:
-5.064 3.196
Mutatie vorderingen 96 65
Mutatie kortlopende schulden 656 969
-4.303 4.173
Kasstroom uit bedrijfsoperaties -11.753 4.228
Kasstroom uit
investeringsactiviteiten
Investeringen in participaties -22.929 -23.638
Mutatie effecten
Ontvangsten inzake de verkoop
van participaties en aflossing
2.162 -112
leningen 23.669 15.261
2.902 -8.489
-8.851 -4.261
Kasstroom uit
financieringsactiviteiten
Mutatie I-IF faciliteit
Mutatie langlopende schulden
-1.941 90
(excl. I-IF) 135 -1.091
-1.806 -1.001
Netto kasstroom -10.657 -5.262
Saldo liquide middelen
begin boekjaar
Saldo liquide middelen
39.124 44.386
einde boekjaar 28.467 39.124
Mutatie liquide middelen -10.657 -5.262

Algemeen
Verslagleggings-
periode
Toegepaste
standaarden
Continuïteit
Grondslagen
voor waardering
Toelichting behorende tot de geconsolideerde
jaarrekening 2009
De onderneming, gevestigd te Groningen, is een naamloze vennootschap, waarvan de aandelen
voor 99,97% in het bezit zijn van de staat der Nederlanden. De resterende 0,03% is in het
bezit van de provincies Groningen, Fryslân en Drenthe.
Uitgangspunt bij participatie door de N.V. NOM Investerings- en Ontwikkelingsmaatschappij
voor Noord-Nederland, (statutair gevestigd te Groningen), in ondernemingen is het in principe
tijdelijk verstrekken van risicodragend kapitaal met als doel nieuwe activiteiten op te starten of
bestaande activiteiten te versterken. Behoudens bijzondere omstandigheden wordt daarbij
gestreefd naar minderheidsbelangen.
Deze jaarrekening is opgesteld uitgaande van een verslaggevingsperiode van een kalenderjaar.
De jaarrekening is opgesteld met inachtneming van Titel 9 Boek 2 BW. De vennootschappelijke
winst- en verliesrekening is opgesteld met inachtneming van art. 2:402 BW.
De grondslagen die worden toegepast voor de waardering van activa en passiva en de
resultaat bepaling zijn gebaseerd op historische kosten.
Deze jaarrekening is opgesteld uitgaande van de continuïteitsveronderstelling.
Voor zover niet anders is vermeld, worden activa en passiva opgenomen tegen nominale
waarde.
Een actief wordt in de balans opgenomen wanneer het waarschijnlijk is dat de toekomstige
economische voordelen naar de onderneming zullen toevloeien en de waarde daarvan
betrouw baar kan worden vastgesteld. Een verplichting wordt in de balans opgenomen wanneer
het waarschijnlijk is dat de afwikkeling daarvan gepaard zal gaan met een uitstroom van
middelen die economische voordelen in zich bergen en de omvang van het bedrag daarvan
betrouwbaar kan worden vastgesteld.
Baten worden in de winst- en verliesrekening opgenomen wanneer een vermeerdering van
het economisch potentieel, samenhangend met een vermeerdering van een actief of een
vermindering van een verplichting, heeft plaatsgevonden, waarvan de omvang betrouwbaar
kan worden vastgesteld. Lasten worden verwerkt wanneer een vermindering van het economisch
potentieel, samenhangend met een vermindering van een actief of een vermeerdering
van een verplichting, heeft plaatsgevonden, waarvan de omvang betrouwbaar kan worden
vastgesteld.
Indien een transactie ertoe leidt dat nagenoeg alle of alle toekomstige economische voordelen
en alle of nagenoeg alle risico’s met betrekking tot een actief of verplichting aan een derde zijn
overgedragen, wordt het actief of de verplichting niet langer in de balans opgenomen. Verder
worden activa en verplichtingen niet meer in de balans opgenomen vanaf het tijdstip waarop
39

Grondslagen
voor consolidatie
Grondslagen
voor omrekening
40
vreemde valuta
niet meer wordt voldaan aan de voorwaarden van waarschijnlijkheid van de toekomstige economische
voordelen en betrouwbaarheid van de bepaling van de waarde.
De opbrengsten en kosten worden toegerekend aan de periode waarop zij betrekking hebben.
Opbrengsten uit verkoop van participaties worden verantwoord indien alle belangrijke risico’s
met betrekking tot de participaties zijn overgedragen aan de koper.
De jaarrekening wordt gepresenteerd in euro’s, de functionele valuta van de onderneming.
Alle financiële informatie in euro’s is afgerond op het dichtstbijzijnde duizendtal.
De opstelling van de jaarrekening vereist dat het management oordelen vormt en schattingen
en veronderstellingen maakt die van invloed zijn op de toepassing van de grondslagen en de
gerapporteerde waarde van activa en verplichtingen, en van baten en lasten. De daadwerkelijke
uitkomsten kunnen afwijken van deze schattingen.
De schattingen en onderliggende veronderstellingen worden voortdurend beoordeeld.
Herzieningen van schattingen worden opgenomen in de periode waarin de schatting wordt
herzien en in de toekomstige perioden waarvoor de herziening gevolgen heeft.
De geconsolideerde jaarrekening omvat de financiële gegevens van de onderneming en haar
groeps maatschappijen en andere rechtspersonen waarop overheersende zeggenschap kan
worden uitgeoefend dan wel waarover de centrale leiding bestaat. Groepsmaatschappijen zijn
deelnemingen waarin de onderneming een meerderheidsbelang heeft, of waarin op een andere
wijze een beleidsbepalende invloed kan worden uitgeoefend. Bij de bepaling of beleidsbepalende
invloed kan worden uitgeoefend worden financiële instrumenten, die potentiële
stemrechten bevatten en direct kunnen worden uitgeoefend, betrokken. Participaties die
worden aangehouden om te vervreemden worden niet geconsolideerd.
Nieuw verworven deelnemingen worden in de consolidatie betrokken vanaf het tijdstip
waarop beleidsbepalende invloed kan worden uitgeoefend. Afge stoten deelnemingen worden
in de consolidatie betrokken tot het tijdstip van beëindiging van deze invloed.
In de geconsolideerde jaarrekening zijn de onderlinge schulden, vorderingen en transacties
geëlimineerd, evenals de binnen de Groep gemaakte winsten. De groepsmaatschappijen zijn
integraal geconsolideerd, waarbij het minderheidsbelang van derden afzonderlijk tot uitdrukking
is gebracht.
Voor een overzicht van de deelnemingen wordt verwezen naar de toelichting op de vennootschappelijke
balans.
Transacties in vreemde valuta
Transacties luidend in vreemde valuta worden in de betreffende functionele valuta van de
groepsmaatschappijen omgerekend tegen de geldende wisselkoers per de transactiedatum.

Stelselwijzigingen
pensioenen
Schattings-
wijziging
In vreemde valuta luidende monetaire activa en verplichtingen worden per balansdatum in de
functionele valuta omgerekend tegen de op die datum geldende wisselkoers. Niet-monetaire
activa en passiva in vreemde valuta’s die tegen historische kostprijs worden opgenomen,
worden naar euro’s omgerekend tegen de geldende wisselkoersen per transactiedatum. De bij
omrekening optredende valutakoersverschillen worden als last in de winst- en verliesrekening
opgenomen.
Tot 1 januari 2009 vond de verwerking en waardering van pensioenregelingen plaats aan
de hand van hun kenmerken en risico’s. Bij de toegezegde pensioenregeling, werd de netto
verplichting uit hoofde van de regeling bepaald door een schatting te maken van de pensioenaanspraken
die werknemers hadden opgebouwd in ruil voor hun diensten in de verslagperiode
en voorgaande perioden. Deze pensioenaanspraken werden gedisconteerd om de contante
waarde te bepalen, en de actuele waarde van de fondsbeleggingen werd hierop in mindering
gebracht. De berekening werd uitgevoerd volgens de “projected unit credit”-methode.
In 2009 heeft de Raad voor de Jaarverslaggeving een nieuwe Richtlijn 271.3 over pensioenen
gepubliceerd, die met onmiddellijke ingang mag worden toegepast. Uitgangspunt van de
nieuwe Richtlijn is dat voor alle pensioenregelingen de te verwerken pensioenlast in principe
gelijk is aan de verschuldigde pensioenpremie, tenzij sprake is van additionele verplichtingen
op balansdatum. Besloten is deze Richtlijn met ingang van 1 januari 2009 toe te passen, wat
heeft geleid tot een wijziging in de grondslagen voor waardering en resultaatbepaling.
De wijziging in grondslagen heeft het ter vergelijking opgenomen vermogen 2008 positief
beïnvloed voor een bedrag van € 1,8 miljoen ten opzichte van het in de jaarrekening 2008
gepresenteerde vermogen. Dit hangt samen met de vrijval van de voorziening voor pensioenverplichtingen
die onder de oude grondslagen moest worden aangehouden. De ter vergelijking
opgenomen winst- en verliesrekening over 2008 is in verband met voornoemde grondslagwijziging
aangepast. Als gevolg daarvan is het gepresenteerde nettoresultaat over 2008 is
€ 121.000 lager dan uit de jaarrekening 2008 blijkt.
Schattingswijziging waardering stimulerings- en innovatiekredieten
en Pre Seed Capital financieringen
Tot en met 2008 zijn de stimulerings- en innovatiekredieten, alsmede de Pre Seed Capital
financieringen, volledig voorzien op het moment van verstrekking, vanwege de onzekerheid
ten aanzien van de aflossing van deze kredieten. Op het moment dat aflossingen en rentes
werden ontvangen, zijn deze in de betreffende periode als bate verantwoord. Deze systematiek
is afwijkend van de systematiek die wordt gehanteerd ten aanzien van de participaties,
leningen aan participaties en overige leningen, waarbij de waardering van de participaties en
daarmee de vorming van de voorziening op basis van risico-inschatting plaatsvindt.
Derhalve is het stelsel voor de waardering van de stimulerings- en kredieten gewijzigd en vindt
de waardering met ingang van 2009 eveneens plaats op basis van risico-inschatting, waarbij
van dezelfde classificaties gebruik is gemaakt als voor de participaties, leningen aan participa-
41

42
Grondslagen
voor waardering
ties en overige leningen. Dit heeft er toe geleid dat van de totale uitzettingen ad € 4,1 miljoen,
€ 2,7 miljoen (66%) is voorzien (2008: € 3,1 miljoen uitzettingen, volledig voorzien).
Omdat de PSC participaties en stimulerings- en innovatiekredieten niet meer volledig worden
voorzien, valt in 2009 de voorziening voor de bestaande participaties en kredieten gedeeltelijk
vrij, hetgeen een eenmalige bate tot gevolg heeft van € 0,9 miljoen, welke wordt gepresenteerd
onder resultaat PSC participaties (€ 43.000) en stimulerings- en innovatiekredieten
(€ 865.000).
Financiële vaste activa
Aandelenparticipaties worden gewaardeerd tegen kostprijs, onder aftrek van voorzieningen
die worden gevormd als de situatie bij de betrokken ondernemingen daartoe aanleiding geeft.
Deze waardering tegen kostprijs heeft tot gevolg dat waardestijgingen van participaties niet
in de cijfers tot uitdrukking komen. Om een nader inzicht te geven in de verandering van de
waarde van de participatieportefeuille wordt in de toelichting op de balans de benaderde
actuele waarde vermeld.
De leningen betreffen zowel leningen aan participaties als leningen aan ondernemingen
waarin de NOM niet participeert. Het betreft hier, behoudens uitzonderingsgevallen, (converteerbare)
achtergestelde leningen. De leningen zijn opgenomen tegen nominale waarde
onder aftrek van eventueel noodzakelijk geachte voorzieningen voor oninbaarheid.
Deelnemingen waarin invloed van betekenis op het zakelijke en financiële beleid kan worden
uitgeoefend, worden gewaardeerd volgens de vermogensmutatiemethode op basis
van de netto vermogenswaarde. Bij de bepaling van de nettovermogenswaarde worden de
waarderings grond slagen van de onderneming gehanteerd. Deelnemingen met een negatieve
netto vermogens waarde worden op nihil gewaardeerd. Wanneer de onderneming garant staat
voor de schulden van de betreffende deelneming wordt een voorziening gevormd.
Effecten worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs of lagere marktwaarde.
Voorzieningen financiële vaste activa
Voorziening participaties, leningen aan participaties en overige leningen
Vaste activa met een lange levensduur dienen te worden beoordeeld op bijzondere waardevermin
deringen wanneer wijzigingen of omstandigheden zich voordoen die doen vermoeden
dat de boekwaarde van een actief niet terugverdiend zal worden. De terugverdienmogelijkheid
van activa die in gebruik zijn, wordt bepaald op basis van een beoordeling van
de resultaten in het verleden, de te verwachten toekomstige resultaten, het management, de
organisatie, de uniekheid van het product en/of de productontwikkeling, de marktpositie en
de ontwikkelingen in deze.
Wanneer de boekwaarde van een actief naar verwachting niet terugverdiend kan worden, zal
er een voorziening worden gevormd voor het verschil tussen de boekwaarde en de te
verwachten realiseerbare waarde.

Voorziening deelnemingen
De voorziening deelnemingen wordt primair ten laste van de vorderingen op deze deelneming
gevormd en voor het overige onder de voorzieningen ter grootte van het aandeel in de
door de deelneming geleden verliezen, dan wel voor de verwachte betalingen door de onderneming
ten behoeve van deze deelneming.
Vlottende activa
Vorderingen worden gewaardeerd tegen nominale waarde, voor zover nodig rekening houdend
met mogelijke oninbaarheid.
Voorzieningen
Voorzieningen worden gewaardeerd tegen hetzij de nominale waarde van de uitgaven die
naar verwachting noodzakelijk zijn om de verplichtingen en verliezen af te wikkelen, hetzij de
contante waarde van die uitgaven.
Een voorziening wordt in de balans opgenomen, wanneer er sprake is van:
• een in rechte afdwingbare of feitelijke verplichting die het gevolg is van een gebeurtenis
in het verleden; en
• waarvan een betrouwbare schatting kan worden gemaakt; en
• het waarschijnlijk is dat voor afwikkeling van die verplichting een uitstroom van middelen
nodig is.
Personeelsbeloningen/pensioenen
Toegekende pensioenaanspraken worden door middel van periodieke premiebetaling aan de
pensioenverzekeraar afgefinancierd. Uitgangspunt is dat de in de verslagperiode te verwerken
pensioenlast gelijk is aan de over die periode aan het pensioenverzekeraar verschuldigde
pensioenpremies. Voor zover de verschuldigde premies op balansdatum nog niet zijn voldaan,
wordt hiervoor een verplichting opgenomen. Als de op balansdatum reeds betaalde premies
de verschuldigde premies overtreffen, wordt een overlopende actiefpost opgenomen voor
zover sprake zal zijn van terugbetaling door de verzekeraar of van verrekening met in de toekomst
verschuldigde premies.
Verder wordt op balansdatum een voorziening opgenomen voor bestaande additionele verplichtingen
ten opzichte van de verzekeraar en de werknemers, indien het waarschijnlijk is dat
voor de afwikkeling van die verplichtingen een uitstroom van middelen zal plaatsvinden en de
omvang van de verplichtingen betrouwbaar kan worden geschat. Het al dan niet bestaan van
additionele verplichtingen wordt beoordeeld aan de hand van de uitvoeringsovereenkomst
met de verzekeraar, de pensioenovereenkomst met de werknemers en andere (expliciete of
impliciete) toezeggingen aan de werknemers. De voorziening wordt gewaardeerd tegen de
beste schatting van de contante waarde van de bedragen die noodzakelijk zijn om de verplichtingen
op balansdatum af te wikkelen.
43

Grondslagen voor
resultaatbepaling
44
Voor een op balansdatum bestaand overschot bij het pensioenverzekeraar wordt een vordering
opgenomen als de onderneming de beschikkingsmacht heeft over dit overschot,
het waarschijnlijk is dat het overschot naar de onderneming zal toevloeien en de vordering
betrouwbaar kan worden vastgesteld.
Opbrengstverantwoording
Opbrengsten worden alleen verantwoord als er een redelijke zekerheid bestaat dat toekomstige
voordelen naar de onderneming zullen toevloeien en dat deze voordelen betrouwbaar
kunnen worden geschat.
Rente en provisiebaten
Rentebaten worden verantwoord in de periode waartoe zij behoren.
Dividenden
Dividenden worden verantwoord in het jaar van ontvangst.
Verkoop van participaties
Opbrengsten uit de verkoop participaties worden opgenomen in de opbrengsten tegen de
reële waarde van de ontvangen of te ontvangen vergoeding, na aftrek van de boekwaarde van
de participatie. Opbrengsten uit de verkoop van participaties worden in de winst- en verliesrekening
verwerkt wanneer de belangrijke risico’s en voordelen van eigen dom aan de koper
zijn overgedragen, de inning van de verschuldigde vergoeding waarschijnlijk is, de hier mee
verband houdende kosten betrouwbaar kunnen wor den ingeschat en er geen sprake is van
aanhoudende management betrokken heid bij de participaties.
De overdracht van risico’s en voordelen varieert naargelang de voorwaarden van de betreffende
verkoopovereenkomst.
Diensten
Opbrengsten van verleende diensten worden in de winst- en verliesrekening als netto-omzet
opgenomen naar rato van het stadium van voltooiing van de transactie op verslagdatum.
Het stadium van voltooiing wordt bepaald aan de hand van beoordelingen van de verrichte
werkzaamheden. De opbrengsten van diensten worden verantwoord in het jaar waarin zij zijn
verricht.
Overheidssubsidies
Overheidssubsidies worden aanvankelijk in de balans opgenomen als vooruitontvangen
baten zodra er redelijke zekerheid bestaat dat zij zullen worden ontvangen en dat zal worden
voldaan aan de daaraan verbonden voorwaarden. Subsidies ter compensatie van gemaakte
kosten worden systematisch als opbrengsten in de winst- en verliesrekening opge no men in
dezelfde periode als die waarin de kosten worden gemaakt.

Grondslagen voor het
kasstroomoverzicht
Resultaat deelneming
De resultaten van deelnemingen die gedurende het boekjaar zijn verworven of afgestoten,
worden vanaf het verwervingsmoment respectievelijk tot het moment van afstoting verwerkt
in het resultaat van de Groep.
Kosten
Personele en overige kosten
De kosten worden verantwoord in het jaar waarop zij betrekking hebben. De kosten van het
Ontwikkelingsbedrijf worden verantwoord in het jaar waarop zij betrekking hebben dan wel
wanneer de externe verplichting is aangegaan.
Saldo dotaties aan de voorziening voor financiële vaste activa
Verliezen bij afstoting van participaties of bij oninbaarheid van leningen worden afgeboekt op
de daarvoor gevormde voorziening. Toevoegingen aan deze voorziening komen ten laste van
het resultaat van het Financieringsbedrijf.
Belastingen
Omdat alleen publiekrechtelijke organisaties aandeelhouder van de N.V. NOM kunnen zijn
en de N.V. NOM geen bedrijf uitoefent als bedoeld in het 3e lid van artikel 2 van de Wet op de
Vennootschapsbelasting 1969 is de N.V. NOM, evenals Venture Kapitaal Fonds II B.V., Venture
Kapitaal Fonds III B.V., B.V. Drentse Participatie Maatschappij en Participatiemaatschappij Ondernemend
Groningen B.V. niet belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting.
Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. De geldmiddelen in het
kasstroomoverzicht bestaan uit de liquide middelen. Ontvangsten en uitgaven uit hoofde
van interest en ontvangen dividenden zijn opgenomen onder de kasstroom uit operationele
activiteiten. Betaalde dividenden worden opgenomen onder de kasstroom uit financieringsactiviteiten.
Bepaling actuele waarde
Een aantal grondslagen en de toelichtingen in de jaarrekening vereisen de bepaling van de
actuele waarde van zowel financiële als niet-financiële activa en verplichtingen. Ten behoeve
van waardering en informatieverschaffing is de actuele waarde op basis van de volgende
methoden bepaald. Indien van toepassing wordt nadere informatie over de uitgangs punten
voor de bepaling van de actuele waarde vermeld bij het onderdeel van deze toelichting dat
specifiek op het betreffende actief of de betreffende verplichting van toepassing is.
Financiële activa
De actuele waarde van financiële activa wordt bepaald op basis van de rentabiliteitswaarde of
de waarde op basis van de methode van de European Private Equity & Venture Capital Association
.
45

46
(x €1000,-)
Activa
Financiële
vaste activa
Toelichting op de geconsolideerde balans
1. Participaties
Het verloop van de participaties was als volgt:
2009 2008
Verkrijgingswaarde per
1 januari 55.946 51.645
Bij: Consolidatie participaties
DPM/POG per 1 januari 65 -
Nieuwe participaties 2.200 5.783
Uitbreidingen / conversies 6.930 2.479
9.195 8.262
Af: Faillissementen /
liquidaties 7.605 2.783
Afgestoten participaties 1.342 1.178
8.947 3.961
248 4.301
Saldo per 31 december 56.194 55.946
Af: Voorziening 32.892 30.197
23.302 25.749
De actuele waarde van de participaties bedroeg ultimo 2009 circa € 58 miljoen
(2008: € 41 miljoen)
Het verloop van de voorziening op de participaties was als volgt:
2009 2008
Voorziening per 1 januari 30.197 26.172
Bij: Consolidatie participaties
DPM/POG per 1 januari 41 -
Dotatie t.l.v. resultaat i.v.m.
waardeveranderingen 9.244 6.672
9.285 6.672
Af: Vrijval door desinvestering /
afboekingen /
faillissementen 6.590 2.647
6.590 2.647
2.695 4.025
Saldo per 31 december 32.892 30.197

2. Vorderingen op participaties
Dit betreffen converteerbare achtergestelde leningen verstrekt in combinatie met een
participatie in het aandelenkapitaal
2009 2008
Nominaal bedrag per
1 januari 31.988 33.226
Bij: Consolidatie participaties
DPM/POG per 1 januari 156 -
Nieuwe leningen 3.316 4.171
Uitbreiding leningen 5.245 2.986
Bijgeschreven rente 1.324 1.330
10.041 8.487
Af: Aflossingen 447 2.543
Conversie
Afboekingen /
4.094 588
faillissementen 7.865 6.594
12.406 9.725
-2.365 -1.238
Saldo per 31 december 29.623 31.988
Af: Voorziening 18.322 23.459
11.301 8.529
Het verloop van de voorziening op de vorderingen op participaties was als volgt:
2009 2008
Voorziening per 1 januari 23.459 25.232
Bij: Consolidatie participaties
DPM/POG per 1 januari
Dotatie t.l.v. resultaat i.v.m.
145 -
waardeveranderingen 2.424 5.927
2.569 5.927
Af: Vrijval door desinvestering /
afboekingen /
faillissementen 7.706 7.700
7.706 7.700
-5.137 -1.773
Saldo per 31 december 18.322 23.459
47

48
3. Overige leningen u/g
Dit betreft (achtergestelde) leningen aan bedrijven waarin de NOM niet participeert in het
aandelenkapitaal
2009 2008
Nominaal bedrag per
1 januari 22.083 16.770
Bij: Consolidatie participaties
DPM/POG per 1 januari 219 -
Nieuwe leningen 150 5.200
Uitbreiding leningen 600 925
Bijgeschreven rente 850 764
1.819 6.889
Af: Aflossingen
Afboekingen /
1.268 1.347
faillissementen 193 228
1.461 1.575
358 5.314
Saldo per 31 december 22.441 22.084
Af: Voorziening 6.740 8.958
15.701 13.126
Het verloop van de voorziening op de overige leningen u/g was als volgt:
2009 2008
Voorziening per 1 januari 8.958 8.014
Bij: Consolidatie participaties
DPM/POG per 1 januari
Dotatie t.l.v. resultaat i.v.m.
170 -
waardeveranderingen -2.195 1.155
-2.025 1.155
Af: Vrijval door
desinvesteringen /
afboekingen /
faillissementen 193 211
193 211
-2.218 944
Saldo per 31 december 6.740 8.958

4. Stimulering- en innovatiekredieten
Dit betreffen achtergestelde leningen aan bedrijven met een maximum van € 200.000,-
2009 2008
Nominaal bedrag per
1 januari 2.724 2.314
Bij: Nieuwe leningen 700 1.100
Uitbreiding leningen 50 40
Bijgeschreven rente 136 102
886 1.242
Af: Aflossingen
Afboekingen /
377 457
faillissementen 478 375
855 832
31 410
Saldo per 31 december 2.755 2.724
Af: Voorziening 1.835 2.724
920 -
Het verloop van de voorziening op de stimulerings- en innovatiekredieten was als volgt:
2009 2008
Voorziening per 1 januari 2.724 2.314
Bij: Dotatie t.l.v. resultaat i.v.m.
waardeveranderingen 534 1.242
534 1.242
Af: Vrijval door
schattingswijziging
Vrijval door
desinvesteringen /
afboekingen /
865
faillissementen 558 832
1.423 832
-889 410
Saldo per 31 december 1.835 2.724
De dotatie aan de voorzieningen is in de winst- en verliesrekening verwerkt als onderdeel van
het resultaat Stimulerings- en innovatiekredieten.
49

50
5. Pre Seed Capital Faciliteit (PSC)
Dit betreffen financieringen aan innovatieve starters middels participaties, leningen aan
bedrijven en persoonlijke leningen
2009
PSC Participaties 173
PSC Leningen 330
Totaal Pre Seed Faciliteit 503
PSC Participaties
Het verloop van deze post was in het verslagjaar als volgt:
2009 2008
Nominaal bedrag per
1 januari 230 -
Bij: Nieuwe participaties 207 230
Saldo per 31 december 437 230
Af: Voorziening 264 230
173 -
Het verloop van deze voorziening op de PSC participaties was als volgt:
2009 2008
Voorziening per 1 januari 230 -
Bij: Dotatie t.l.v. resultaat i.v.m.
waardeveranderingen 77 230
77 230
Af: Vrijval door
schattingswijziging 43 -
43 -
34 230
Saldo per 31 december 264 230
De dotatie aan de voorzieningen is in de winst- en verliesrekening verwerkt als onderdeel van
het resultaat Pre Seed Capital Faciliteit.

PSC Leningen
Het verloop van deze post was in het verslagjaar als volgt:
2009 2008
Nominaal bedrag per
1 januari 120 -
Bij: Nieuwe leningen 774 120
Bijgeschreven rente 8 -
782 120
Saldo per 31 december 902 120
Af: Voorziening 572 120
330 -
Het verloop van de voorziening op de PSC lening was als volgt:
2009 2008
Voorziening per 1 januari 120 -
Bij: Dotatie t.l.v. resultaat i.v.m.
waardeveranderingen 452 120
Saldo per 31 december 572 120
De dotatie aan de voorziening is in de winst- en verliesrekening verwerkt als onderdeel van
het resultaat Pre Seed Capital Faciliteit. Een overzicht van de participaties en leningen u/g per
31 december 2009 is vermeld in de bijlagen.
6. Effecten
Dit betreft een 7-jarige Rabobank Ladderobligatie IV met een looptijd tot 2012 met een
couponrente van 6% gedurende het eerste jaar. Na het eerste jaar is de couponrente variabel.
De hoofdsom en tevens historische kostprijs bedraagt € 2.500.000,-.
Het verloop van deze post was in het verslagjaar als volgt:
2009 2008
Stand per 1 januari 2.162 2050
Bij: Gerealiseerd koersresultaat 338 112
Af: Vervroegde aflossing door
Rabobank -2.500 -
Stand per 31 december - 2.162
51

Vlottende activa 7. Vorderingen en overlopende activa
52
2009 2008
Te vorderen subsidie inzake
apparaatskosten 33 32
Debiteuren 107 89
Projecten 509 32
Pensioenen
Te ontvangen interest op
40 40
liquide middelen
Te ontvangen subsidie
529 657
inzake VKF III - 48
Overige vorderingen 386 777
Overlopende activa 49 74
1.653 1.749
Debiteuren
Nominale waarde
uitstaande vorderingen 172 117
Af: Voorziening oninbaarheid 65 28
Stand per 31 december 107 89
Projecten
Investment Readiness
Scheme
European Regions for
251 -
Innovative Productivity 129 -
Integraal Samenwerken 71 -
Overige projecten 58 32
Stand per 31 december 509 32
De overlopende activa betreft de afkoop van de BTW over de periode 1996 – 2011 over de
huur van het kantoorpand aan de Paterswoldseweg 810, waarvan een bedrag van € 24.536
betrekking heeft op een periode langer dan één jaar.
In de overige vorderingen is een bedrag van € 107.953 inbegrepen, welke betrekking heeft
op een periode langer dan één jaar (2008: € 136.431).

8. Liquide middelen
Voor een verklaring van de mutatie van het saldo liquide middelen wordt verwezen naar het
geconsolideerd kasstroomoverzicht. In de liquide middelen zijn deposito’s tot een bedrag van
€ 15 miljoen begrepen, welke in januari 2010 (2009: € 13 miljoen) zijn afgelopen en een bedrag
ad € 162.000, die in februari 2010 zal verlopen. De overige liquide middelen zijn terstond
opeisbaar. Er is een kredietfaciliteit van € 1 miljoen bij de Friesland Bank.
Het gemiddelde rendement op de liquide middelen bedraagt 3,5% (2008: 4,8%).
53

Voorzieningen
54
Langlopende
schulden
9. Groepsvermogen
Voor een toelichting wordt verwezen naar de toelichting op de vennootschappelijke balans.
10. Voorzieningen dienstjubilea
Het verloop in het verslagjaar was als volgt:
2009 2008
Stand per 1 januari 84 101
Bij: Dotatie ten laste van winst-
en verliesrekening 14 6
Af: Jubileumuitkeringen 5 23
9 -17
Stand per 31 december 93 84
De voorziening dienstjubilea is gevormd ten behoeve van toekomstige uitkeringen inzake 10- en
20-jarige dienstjubilea. De voorziening is opgenomen voor de personeelsleden, welke voor de
pensioendatum het jubileum kunnen halen. Daarbij is op basis van de leeftijd van de werknemers
rekening gehouden met de kans dat het dienstverband voor het bereiken van 10- en 20 jarige
jubileum wordt beëindigd. De voorziening is opgenomen voor het aan de verstreken dienstjaren
toe te rekenen verplichting.
11. Staat der Nederlanden / Samenwerkingsverband Noord-Nederland (SNN) inzake I-IF faciliteit
De I-IF faciliteit heeft als doel de NOM in staat te stellen hoog risicovolle ontwikkelingsfinancieringen
te verstrekken, welke anders, met het oog op het revolving fund principe waarmee
Finance werkt, niet zouden kunnen worden verstrekt. Er is sprake van een garantiefaciliteit,
die 75% van eventuele verliezen op deze financieringen afdekt, door de verliezen ten laste
van respectievelijk de bestemmingsreserve en de bijdragen van EZ en SNN te brengen. In
2009 is het laatste bedrijf dat een financiering onder deze garantiefaciliteit heeft ontvangen,
failliet gegaan. Hiermee is de I-IF faciliteit afgewikkeld.
Het verloop in het verslagjaar was als volgt:
2009 2008
Stand per 1 januari 1.941 1.851
Bij: Bijgeschreven rente - 90
Af: Garantie inzake faillissement 1.941 -
Saldo per 31 december - 1.941

Van het saldo ultimo 2008 was € 1.444.267 verschuldigd aan het SNN en € 496.521 aan de Staat der
Nederlanden. De gehanteerde rentevoet is gelijk aan het door de NOM op haar liquide middelen
ontvangen rentevoet.
12. Kredietinstellingen
Dit betreft een tweetal leningen verstrekt door de Friesland Bank N.V. ten behoeve van VKF II
en VKF III met een variabele rente van euribor vermeerderd met 3%. De aflossing vindt plaats
op basis van het pro rato aandeel van de Friesland Bank N.V. in de terugkerende middelen op
de investeringen. Het verloop in het verslagjaar was als volgt:
2009 2008
Stand per 1 januari 3.910 5.001
Bij: Bijgeschreven rente 135 236
Af: Betaalde rente en aflossing - 1.327
135 -1.091
Saldo per 31 december 4.045 3.910
13. Kortlopende schulden
2009 2008
Belastingen en sociale
verzekeringen 242 286
Reservering vakantietoeslag 150 138
Reservering vakantiedagen 168 162
Nog te betalen kosten 1.389 1.471
Projecten 156 572
Crediteuren
Te betalen rente
315 432
Friesland Bank N.V.
Vooruit ontvangen subsidie
10 21
Provincie Drenthe 1.000 -
Overige schulden 311 4
3.741 3.086
55

56
Algemeen
Kredietrisico
Renterisico
Marktwaarde
Claims
Optierechten
Garanties
Lease
Huur
Financiële instrumenten
De NOM maakt in de normale bedrijfsuitoefening gebruik van financiële instrumenten die in de
balans zijn opgenomen. De NOM handelt niet in deze financiële instrumenten en heeft procedures
en gedragslijnen om de omvang van het kredietrisico bij elke tegenpartij of markt te beperken.
Bij het niet-nakomen door een tegenpartij van aan de NOM verschuldigde betalingen blijven eventuele
daaruit voortvloeiende verliezen beperkt tot de waarde van de desbetreffende posten.
De vorderingen uit hoofde van leningen zijn niet in overwegende mate geconcentreerd bij één of
enkele participaties en overige ondernemingen. Bij deze leningen is sprake van een vast rentepercentage
over de gehele looptijd. De leningen worden aangehouden tot het einde van de looptijd.
De onderneming heeft derhalve als beleid om geen afgeleide financiële instrumenten te gebruiken
om (tussentijdse) rentefluctuaties te beheersen.
Het renterisico is beperkt tot eventuele veranderingen in de marktwaarde van opgenomen en
uitgegeven leningen.
De marktwaarde van de in de balans verantwoorde financiële instrumenten, waaronder leningen,
liquide middelen en kortlopende schulden, benadert de boekwaarde ervan.
Niet in de balans opgenomen
activa en verplichtingen
Tegen de onderneming en/of groepsmaatschappijen zijn diverse claims ingediend die door haar/
hen worden betwist. Hoewel de afloop van deze geschillen niet met zekerheid kan worden voorspeld,
wordt – mede op grond van ingewonnen juridisch advies – aangenomen dat deze geen
nadelige invloed van betekenis zal hebben op de geconsolideerde financiële positie.
Bij een aantal participaties heeft de NOM aan medeaandeelhouders het recht van aankoop op de
door de NOM gehouden aandelen verleend (call optie). Tevens heeft de NOM in sommige gevallen
het recht bedongen haar aandelen aan medeaandeelhouders te kunnen verkopen (put optie). Het
totaalbedrag van deze opties bedraagt ca. € 9,6 miljoen (2008: € 10,4 miljoen). Daarnaast heeft de
NOM in 2009 € 1,1 miljoen aan verplichtingen bij verkoop van aandelen (2008: € 0,6 miljoen).
Inzake enkele van haar (voormalige) participaties heeft de NOM garanties afgegeven met een
totaalbedrag van ca. € 2,0 miljoen (2008: € 1,8 miljoen).
Per ultimo 2009 zijn voor 30 personenauto’s leasecontracten afgesloten. De restantverplichting op
balansdatum bedraagt ca. € 0,6 miljoen, waarvan ca. € 250.000 betrekking heeft op het volgende
boekjaar. De looptijd van de restantverplichting is korter dan 5 jaar.
Voor het kantoorpand aan de Paterswoldseweg 810 te Groningen is in 1996 een huurovereenkomst
aangegaan voor de duur van 15 jaar. De restantverplichting op balansdatum bedraagt
ca. € 0,7 miljoen. De looptijd hiervan is korter dan 5 jaar, € 0,4 miljoen heeft betrekking op het
volgende boekjaar.

(x €1000,-)
Toelichting op de geconsolideerde
winst- en verliesrekening
Opbrengsten 14. Rente- en provisiebaten
2009 2008
Rente leningen u/g 4.199 4.461
Rente op liquide middelen 1.429 2.215
Provisies 21 61
15. Ontvangen dividenden
5.649 6.737
Gedurende het verslagjaar is van 5 participaties een dividenduitkering ontvangen (2008: 6).
16. Opbrengst commissariaten
In 2009 had de NOM bij 23 participaties een zetel in de Raad van Commissarissen waarvoor
een vergoeding in rekening is gebracht (2008: 23).
17. Opbrengst verkopen participaties
2009 2008
Gerealiseerde opbrengst
verkopen participaties
Aanschafwaarde
599 12.124
participaties 252 5.467
347 6.657
Bij: Vrijval voorziening 30 4.386
377 11.043
18. Bijdrage EU-programma Secretariaat
Dit betreft de aan het boekjaar toegerekende bijdrage uit EZ/KOMPAS en bijdrage van de
provincie Drenthe ínzake ‘Financiering van Innovatieve Starters’ ten behoeve van B.V. Drentse
Participatie Maatschappij.
57

58
19. Resultaat Stimuleringskredieten en Innovatie- en Ontwikkelingskredieten
Dit betreft het saldo van de rente- en provisiebaten en de dotatie aan de voorziening van
Stimuleringskredieten en Innovatie- en Ontwikkelingskredieten.
De specificatie van deze post luidt als volgt:
2009 2008
Ontvangen rente- en
provisiebaten
Vrijval voorziening i.v.m.
280 618
schattingswijziging
Dotatie voorziening nieuwe
865 -
kredieten -455 -1.140
690 -522
20. Resultaat Pre Seed Capital Faciliteit
Dit betreft het saldo van de rente- en provisiebaten en de dotatie aan de voorziening van
financieringen uit hoofde van de Pre Seed Capital Faciliteit, een nieuw financieringsinstrument
die in 2008 geïntroduceerd is.
De specificatie van deze post luidt als volgt:
2009 2008
Ontvangen aflossing en
rente- en provisiebaten
Vrijval voorziening i.v.m.
25 -
schattingswijziging
Dotatie voorziening nieuwe
43 -
kredieten -529 -351
-461 -351
21. Ministerie van Economische Zaken
De bijdrage van het ministerie van Economische Zaken is een bijdrage in de exploitatie van
het Ontwikkelingsbedrijf en bedraagt maximaal € 2.445.000 in 2009.

Kosten
22. Bijdrage Provincies
De provincies Groningen, Fryslân en Drenthe dragen in totaal € 543.500 bij in de exploitatie
van het Ontwikkelingsbedrijf. Daarnaast dragen de provincies € 415.126 bij in de kosten
van de regionale netwerken Groninger Bedrijfslocaties, Drentse Bedrijfslocaties en Netwerk
Fryslân.
23. Diensten aan derden
De diensten aan derden bestaan voornamelijk uit verricht projectmanagement voor derden.
24. Personeelskosten
In 2009 waren gemiddeld 57,2 FTE in dienst van de NOM, in 2008 waren dat gemiddeld 52,8
FTE. Alle personeelsleden waren werkzaam in Nederland. De personeelsomvang is als volgt te
verdelen over de afdelingen:
2009 2008
Finance 10,1 10,9
Ontwikkelbedrijf 24,4 21,8
Subsidieprojecten
Overhead (incl.
4,7 1,3
administratie en Infocom) 18,0 18,8
57,2 52,8
De personeelskosten zijn als volgt te specificeren:
2009 2008
Salarissen
Doorbelaste
4.268 3.724
personeelskosten -892 -469
Sociale lasten 481 425
Pensioenlasten 847 770
Uitzendkrachten 94 42
Vergoeding woon-werk 28 28
Overige personeelskosten 172 112
4.998 4.632
59

60
Bezoldiging bestuurder en Raad van Commissarissen
Bezoldiging bestuurder
In onderstaande tabel is de bezoldiging van de bestuurder weergegeven:
In dienst per
Belastbaar loon,
incl. sociale premies
Pensioen
bijdrage
Totaal
2009
Totaal
2008
Directeur 01-03-2007 163.483 37.471 200.954 197.370
In onderstaande tabel is het inkomen van de overige werknemers volgens de Wet Openbaarmaking
uit Publieke middelen gefinancierde Topinkomens (WOPT) weergegeven. Deze
bezoldigingen zijn overeengekomen in een periode waarin de WOPT nog niet van kracht was.
In dienst
per
Belastbaar
loon
Ontslag
vergoeding
Pensioen
bijdrage
Totaal
2009
Totaal
2008
Directeur 01-03-2007 152.868 - 37.471 190.339 187.603
Plv. Directeur F*
Plv. Directeur
01-03-1988 109.648 350.000 63.449 523.097 **281.010
IB/O&I*** 16-03-2001 152.547 - 57.408 209.955 197.375
* De plaatsvervangend directeur Finance is per 1 september uit dienst getreden. Door de kantonrechter is een ontslag vergoeding
van € 350.000 vastgesteld.
** In dit bedrag is voor € 34.100 aan uitbetaalde vakantiedagen opgenomen.
*** De plaatsvervangend directeur IB/O&I heeft per 1 september de funcite van Directeur Gebiedsontwikkeling aanvaard. Overeengekomen
is dat zijn bezoldiging in de periode 2010 tot en met 2012 in stappen zal worden verlaagd, zodat deze in 2013 beneden
de WOPT-grens zal zijn.
De pensioenregeling betreft een middelloonregeling, uitgaande van pensionering op de
65-jarige leeftijd. Er is geen systeem van prestatiebonussen van kracht.
Bezoldiging commissarissen
De bezoldiging van de commissarissen bedroeg in 2009 € 74.486 (2008: € 74.180).
Per ultimo 2009 waren zes commissarissen aan de vennootschap verbonden.
25. Overige kosten
2009 2008
Algemene kosten 1.412 1.376
Projectkosten 1.724 2.311
Overige kosten 246 371
3.382 4.058

Onder de algemene kosten worden onder meer de kosten van huisvesting, automatisering en
public relations verantwoord. De projectkosten bestaan uit de onderzoeks- en beheerkosten
van het Financieringsbedrijf, de acquisitiekosten van Investeringsbevordering en de kosten
van Ontwikkeling & Innovatie. De overige kosten bestaan voornamelijk uit kosten voor VKF II
en VKF III.
26. Saldo dotaties aan de voorziening voor financiële vaste activa
2009 2008
Dotatie aan voorziening
voor participaties
Dotatie aan voorziening
voor vorderingen op
9.244 6.671
participaties
Dotatie aan voorziening
2.424 5.927
voor overige vorderingen
Dotatie voorziening
dubieuze debiteuren
-2.195 1.155
m.b.t. participaties 49 -
9.522 13.753
Transacties met verbonden partijen
Van transacties met verbonden partijen is sprake wanneer een relatie bestaat tussen de
onderneming, haar deelnemingen en hun bestuurders en leidinggevende functionarissen.
Er hebben zich geen transacties met verbonden partijen voorgedaan op niet zakelijke
grondslag.
Toelichting op het geconsolideerd
kasstroomoverzicht
Toelichting op de kasstromen
Het saldo liquide middelen van de NOM daalde gedurende het boekjaar 2009 met € 10,7
miljoen tot € 28 miljoen met name als gevolg van het negatieve resultaat. Hierdoor laten de
operationele activiteiten een negatieve kasstroom zien van € 10,5 miljoen.
De vergelijkende cijfers zijn aangepast naar aanleiding van de stelselwijziging pensioenen.
61

per 31 december 2009
(x €1000,-)
(voor resultaat bestemmming)
62
Activa
Passiva
Vennootschappelijke balans
2009 2008
Financiële vaste activa
Participaties 27 16.046 18.624
Vorderingen op participaties 28 10.220 7.571
Overige leningen u/g 29 14.918 12.319
Stimulerings- en innovatiekredieten 30 920 -
Pre Seed Capital Faciliteit 31 503 -
Deelnemingen 32 8.966 8.308
Vorderingen op deelnemingen 33 595 561
Effecten 34 - 2.162
52.168 49.545
Vlottende activa
Vorderingen en overlopende activa 35 4.934 4.968
Liquide middelen 36 19.612 31.995
24.546 36.963
Totaal activa 76.714 86.508
Eigen Vermogen
Gestort en opgevraagd kapitaal 37 51.899 51.899
Bestemmingsreserve I-IF 38 - 1.362
Overige reserves 39 29.519 28.102
Onverdeelde winst 40 -7.450 55
73.968 81.418
Voorzieningen
Personeelsvoorzieningen 41 93 84
Langlopende schulden
Staat der Nederlanden / Samenwerkingsverband
Noord-Nederland inzake innovatiefaciliteit 42 - 1.941
Kortlopende schulden 43 2.653 3.065
Totaal passiva 76.714 86.508

over 2009 (x €1000,-)
Algemeen
Grondslagen voor
de waardering
Vennootschappelijke winst- en verliesrekening
2009 2008
Resultaat uit deelnemingen 309 3.178
Overige baten en lasten -7.759 -3.123
Resultaat voor en na belasting -7.450 55
Toelichting behorende tot de enkelvoudige
jaarrekening 2009
De enkelvoudige jaarrekening maakt deel uit van de jaarrekening 2009 van de onderneming.
Ten aanzien van de enkelvoudige winst- en verliesrekening van de onderneming is gebruikgemaakt
van de vrijstelling ingevolge artikel 2:402 BW.
Voor zover posten uit de enkelvoudige balans en enkelvoudige winst- en verliesrekening
hierna niet nader zijn toegelicht, wordt verwezen naar de toelichting op de geconsolideerde
balans en winst- en verliesrekening.
Grondslagen voor de waardering van activa en passiva en de resultaatbepaling
De grondslagen voor de waardering van activa en passiva en de resultaatbepaling zijn gelijk
aan die voor de geconsolideerde balans en winst- en verliesrekening, met uitzondering van
het volgende:
Resultaat deelnemingen
Het aandeel in het resultaat van ondernemingen waarin wordt deelgenomen omvat het
aandeel van de onderneming in de resultaten van deze deelnemingen.
63

64
(x €1000,-)
Activa
Financiële
vaste activa
Toelichting op de vennootschappelijke balans
27. Participaties
Het verloop van de participaties was als volgt:
2009 2008
Verkrijgingswaarde per
1 januari 46.169 40.789
Bij: Nieuwe participaties 2.200 5.783
Uitbreidingen / conversies 6.485 1.980
8.685 7.763
Af: Faillissementen 7.415 1.523
Vervreemde participaties 1.342 860
8.757 2.383
-72 5.380
Saldo per 31 december 46.097 46.169
Af: Voorziening 30.051 27.545
16.046 18.624
Het verloop van de voorziening op de participaties was als volgt:
2009 2008
Voorziening per 1 januari 27.545 22.752
Bij: Dotatie t.l.v. resultaat i.v.m.
waardeveranderingen 8.915 6.066
8.915 6.066
Af: Vrijval door
desinvesteringen /
afboekingen /
faillissementen 6.409 1.273
6.409 1.273
2.506 4.793
Saldo per 31 december 30.051 27.545

28. Vorderingen op participaties
Dit betreffen converteerbare achtergestelde leningen verstrekt in combinatie met een
participatie in het aandelenkapitaal.
Het verloop van deze post was in het verslagjaar als volgt:
2009 2008
Nominaal bedrag per
1 januari 29.722 26.780
Bij: Nieuwe leningen 3.216 4.171
Uitbreiding leningen 5.181 2.736
Bijgeschreven rente 1.171 1.759
9.568 8.666
Af: Aflossingen 413 1.253
Doorplaatsing / conversie
Afboekingen /
4.094 587
faillissementen 7.599 3.884
12.106 5.724
-2.538 2.942
Saldo per 31 december 27.184 29.722
Af: Voorziening 16.964 22.151
10.220 7.571
Het verloop van de voorziening op de vorderingen was als volgt:
2009 2008
Voorziening per 1 januari 22.151 20.010
Bij: Dotatie t.l.v. resultaat i.v.m.
waardeveranderingen 2.254 5.845
2.254 5.845
Af: Vrijval door
desinvesteringen /
afboekingen /
faillissementen 7.441 3.704
7.441 3.704
-5.187 2.141
Saldo per 31 december 16.964 22.151
65

66
29. Overige leningen u/g
Dit betreft achtergestelde leningen aan bedrijven waarin de NOM niet participeert in het
aandelenkapitaal.
Het verloop van de participaties was als volgt:
2009 2008
Nominaal bedrag per
1 januari 20.491 14.937
Bij: Nieuwe leningen - 5.000
Uitbreiding leningen 600 900
Bijgeschreven rente 819 715
1.419 6.615
Af: Aflossingen 935 1.061
484 5.554
Saldo per 31 december 20.975 20.491
Af: Voorziening 6.057 8.172
14.918 12.319
Het verloop van de voorziening op de overige leningen u/g was als volgt:
2009 2008
Voorziening per 1 januari 8.172 7.091
Bij: Dotatie t.l.v. resultaat i.v.m.
waardeveranderingen -2.115 1.081
-2.115 1.081
Af: Vrijval door
desinvesteringen /
afboekingen /
faillissementen - -
- -
-2.115 1.081
Saldo per 31 december 6.057 8.172
Een overzicht van de participaties en leningen u/g per 31 december 2009 is vermeld in de
bijlagen.

30. Stimulerings- en innovatiekredieten
Voor een toelichting wordt verwezen naar de toelichting op de geconsolideerde balans.
31. Pre Seed Capital Faciliteit
Voor een toelichting wordt verwezen naar de toelichting op de geconsolideerde balans.
32. Deelnemingen
De deelnemingen in Venture Kapitaal Fonds II B.V., Venture Kapitaal Fonds III B.V., B.V. Drentse
Participatie Maatschappij en Participatiemaatschappij Ondernemend Groningen B.V. worden
gewaardeerd tegen netto vermogenswaarde. Het verloop gedurende het boekjaar was als
volgt:
2009 2008
Stand per 1 januari 8.308 5.130
Bij: Toevoeging DPM en POG
aan consolidatiekring 349 -
Bij: Resultaat deelnemingen 309 3.178
Saldo per 31 december 8.966 8.308
Geconsolideerde deelnemingen
Geconsolideerde deelnemingen % Plaats
Venture Kapitaal Fonds II B.V. 100 % Groningen
Venture Kapitaal Fonds III B.V. 100 % Groningen
B.V. Drentse Participatie Maatschappij*
Participatiemaatschappij Ondernemend
100 % Groningen
Groningen B.V.* 100 % Groningen
* Deze vennootschappen zijn met ingang van 2009 opgenomen in de consolidatiekring, omdat de vennootschappen
dezelfde doelstelling hebben als de NOM. Gezien de geringe omvang van de vennootschappen zijn
deze in 2008 niet geconsolideerd.
67

68
Overige deelnemingen
De volgende meerderheidsbelangen worden, gezien de geringe omvang van deze
deelnemingen, niet geconsolideerd:
Overige deelnemingen % Plaats
NOM Daq B.V. 100 % Groningen
NOM Fin B.V. 100 % Groningen
Noordelijke Scheepvaart I B.V. 100 % Groningen
Noordelijke Scheepvaart II B.V. 100 % Groningen
Rozenborg B.V. 100 % Groningen
De vennootschappen Noordelijke Scheepvaart III B.V. en Noordelijke Scheepvaart IV B.V. zijn
in 2009 verkocht voor de boekwaarde. In 2008 zijn deze vanwege de geringe omvang van de
vennootschappen niet opgenomen in de consolidatiekring.
De volgende meerderheidsbelangen worden, omdat er geen sprake is van een duurzaam
karakter, niet geconsolideerd:
Antheus Magnesium B.V. 62,6 % Delfzijl
Prins Holding B.V. 79,2 % Dokkum
33. Vorderingen op deelnemingen
Dit betreft een lening verstrekt aan Venture Kapitaal Fonds N-O Nederland B.V., welke medio
2007 door VKF II is overgenomen. De rente bedraagt 6% per jaar en zal worden bijgeschreven.
Het verloop gedurende het verslagjaar was als volgt:
2009 2008
Stand per 1 januari 561 529
Bij: Rente 34 32
34 32
Saldo per 31 december 595 561
34. Effecten
Voor een toelichting wordt verwezen naar de toelichting op de geconsolideerde balans.

Vlottende activa 35. Vorderingen en overlopende activa
2009 2008
Vorderingen op
groepsmaatschappijen
Venture Kapitaal Fonds II B.V.
Venture Kapitaal
3.001 3.000
Fonds III B.V. 287 287
3.288 3.287
Te vorderen van
subsidiënten inzake
apparaatskosten 33 32
Debiteuren 125 86
Projecten 509 32
Pensioenen
Te ontvangen interest op
40 40
liquide middelen 529 634
Overige vorderingen 361 773
Overlopende activa 49 84
1.646 1.681
4.934 4.968
36. Liquide middelen
Voor een verklaring van de mutatie van het saldo liquide middelen wordt verwezen naar het
geconsolideerd kasstroomoverzicht. In de liquide middelen zijn deposito’s tot een bedrag
van € 15 miljoen begrepen, welke in januari 2010 (2009: € 13 miljoen) zijn afgelopen en een
bedrag ad € 162.000, die in februari 2010 zal verlopen. De overige liquide middelen zijn
terstond opeisbaar. Er is een kredietfaciliteit van € 1 miljoen bij de Friesland Bank.
69

Eigen vermogen 37. Gestort en opgevraagd kapitaal
70
Passiva
Aandelen A nominaal € 453,78 39.941
Preferente aandelen B nominaal € 453,78 11.958
De verdeling van het aandelenkapitaal per 31 december 2009 is als volgt:
51.899
Staat der Nederlanden 99,97 %
Provincie Groningen 0,01 %
Provincie Fryslân 0,01 %
Provincie Drenthe 0,01 %
38. Bestemmingsreserve “I-IF fonds”
100,00 %
Het doel van deze reserve is de NOM in staat te stellen als (mede)financier op te treden in
hoog risicovolle ontwikkelingsactiviteiten. Met het oog op het hoge risicoprofiel van dergelijke
financieringen is een aparte bestemmingsreserve gevormd, waarvan een gedeelte van
(eventueel) optredende verliezen kan worden afgeboekt.
2009 2008
Stand per 1 januari 1.362 1.362
Af: Winstbestemming n.a.v.
faillissement 1.362 -
Saldo per 31 december - 1.362
39. Overige reserves
Het verloop in het verslagjaar is als volgt:
2009 2008
Saldo ultimo 2008 conform
vastgestelde jaarrekening 26.308 24.635
Bij: Vermogensmutatie stelselwijziging
pensioenen
Aangepast saldo begin
1.794 1.794
boekjaar 28.102 26.429
Bij: Winstbestemming: resultaat
Winstbestemming:
bestemmingsreserve I-IF
55 1.673
n.a.v. faillissement 1.362 -
Saldo per 31 december 29.519 28.102

Voorzieningen
Langlopende
schulden
Als gevolg van een stelselwijziging heeft aanpassing van het beginvermogen per 1 januari
2009 plaatsgevonden. De vergelijkende cijfers van het boekjaar 2008 zijn aangepast voor
de effecten van de stelselwijziging inzake de pensioenvoorziening. In de vastgestelde jaarrekening
2008 bedraagt het eigen vermogen aan het begin van het boekjaar € 79.569, het
resultaat boekjaar € 176 en het saldo aan het einde van het boekjaar na resultaatverwerking
€ 79.745.
40. Onverdeelde winst
Het verloop in het verslagjaar is als volgt:
2009 2008
Stand per 1 januari 55 1.673
Af: Winstbestemming 55 1.673
Bij: Resultaat boekjaar -7.450 55
-7.505 -1.618
Saldo per 31 december -7.450 55
41. Personeelsvoorzieningen
Voor een toelichting wordt verwezen naar de toelichting op de geconsolideerde balans.
42. Staat der Nederlanden / Samenwerkingsverband Noord-Nederland (SNN) inzake I-IF faciliteit
Voor een toelichting wordt verwezen naar de toelichting op de geconsolideerde balans.
43. Kortlopende schulden
2009 2008
Belastingen en sociale
verzekeringen 242 286
Reservering vakantietoeslag 150 138
Reservering vakantiedagen 168 162
Nog te betalen kosten 1.389 1.471
Projecten 156 572
Crediteuren 315 432
Overige schulden 233 4
2.653 3.065
71

72
Claims
Optierechten
Garanties
Lease
Huur
Niet in de balans opgenomen activa en
verplichtingen
Tegen de onderneming zijn diverse claims ingediend die door haar/hen worden betwist. Hoewel
de afloop van deze geschillen niet met zekerheid kan worden voorspeld, wordt – mede op
grond van ingewonnen juridisch advies – aangenomen dat deze geen nadelige invloed van
betekenis zal hebben op de geconsolideerde financiële positie.
Bij een aantal participaties heeft de NOM aan medeaandeelhouders het recht van aankoop op
de door de NOM gehouden aandelen verleend (call optie). Tevens heeft de NOM in sommige
gevallen het recht bedongen haar aandelen aan medeaandeelhouders te kunnen verkopen
(put optie). Het totaalbedrag van deze opties bedraagt ca. € 9,2 miljoen (2008: € 10,0 miljoen).
Inzake enkele van haar (voormalige) participaties heeft de NOM garanties afgegeven met een
totaalbedrag van ca. € 2,0 miljoen (2008: € 1,8 miljoen).
Per ultimo 2009 zijn voor 30 personenauto’s leasecontracten afgesloten. De restantverplichting
op balansdatum bedraagt ca. € 0,6 miljoen, waarvan ca. € 250.000 betrekking heeft op het
volgende boekjaar. De looptijd van de restantverplichting is korter dan 5 jaar.
Voor het kantoorpand aan de Paterswoldseweg 810 te Groningen is in 1996 een huurovereenkomst
aangegaan voor de duur van 15 jaar. De restantverplichting op balansdatum bedraagt
ca. € 0,7 miljoen. De looptijd hiervan is korter dan 5 jaar, € 0,4 miljoen heeft betrekking op het
volgende boekjaar.

Toelichting op de vennootschappelijke winst- en
verliesrekening
Het resultaat uit deelnemingen betreft het saldo van de resultaten van Venture Kapitaal
Fonds II B.V., Venture Kapitaal Fonds III B.V., B.V. Drentse ParticipatieMaatschappij en
Participatiemaatschappij Ondernemend Groningen B.V..
Groningen, 23 april 2010
Directie Raad van Commissarissen
Drs. S. Jansen R.P. Prins (voorzitter)
Mr. H. Bosma
Prof. em. dr. L. Koopmans
A.M.J. Vogd
J.E. de Vries
H. Weggemans
73

74
Accountants-
verklaring
4.
Overige gegevens
Aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van N.V. NOM, Investerings- en
Ontwikkelingsmaatschappij voor Noord-Nederland
Accountantsverklaring
Verklaring betreffende de jaarrekening
Wij hebben de in dit verslag opgenomen jaarrekening 2009 van N.V. NOM, Investerings- en
Ontwikkelingsmaatschappij voor Noord-Nederland te Groningen bestaande uit de geconsolideerde
en enkelvoudige balans per 31 december 2009 en de geconsolideerde en enkelvoudige
winst-en-verliesrekening over 2009 met de toelichting gecontroleerd.
Verantwoordelijkheid van het bestuur
Het bestuur van de vennootschap is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening
die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen
van het jaarverslag, beide in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. Deze verantwoordelijkheid
omvat onder meer: het ontwerpen, invoeren en in stand houden van een intern beheersingssysteem
relevant voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van
vermogen en resultaat, zodanig dat deze geen afwijkingen van materieel belang als gevolg
van fraude of fouten bevat, het kiezen en toepassen van aanvaardbare grondslagen voor financiële
verslaggeving en het maken van schattingen die onder de gegeven omstandigheden
redelijk zijn.
Verantwoordelijkheid van de accountant
Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van
onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht.
Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen
en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate
van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang
bevat.
Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie
over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden
is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de accountant, waaronder
begrepen zijn beoordeling van de risico’s van afwijkingen van materieel belang als gevolg
van fraude of fouten. In die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het
opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat relevante
interne beheersingssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken van de
controlewerkzaamheden die onder de gegeven omstandigheden adequaat zijn maar die niet
tot doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne beheersingssysteem
van de vennootschap. Tevens omvat een controle onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid
van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid
van schattingen die het bestuur van de vennootschap heeft gemaakt, alsmede een evaluatie
van het algehele beeld van de jaarrekening.

Statutaire winst-
bestemmings-
regeling en
winstbestemming
2009
Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is
als basis voor ons oordeel.
Oordeel
Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling
van het vermogen van N.V. NOM, Investerings- en Ontwikkelingsmaatschappij voor Noord-
Nederland per 31 december 2009 en van het resultaat over 2009 in overeenstemming met Titel
9 Boek 2 BW.
Verklaring betreffende andere wettelijke voorschriften en/of voorschriften van
regelgevende instanties
Op grond van de wettelijke verplichting ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder f BW melden wij
dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening
zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW.
Leeuwarden, 23 april 2010
KPMG ACCOUNTANTS N.V.
G.A. Beekhuizen RA
De directie stelt voor om, in overeenstemming met de winstbestemmingsregeling opgenomen
in artikel 24 van de statuten, het verlies van 2009 ad € 7.450.118 geheel te onttrekken aan
de overige reserves.
75

B I J L A G E N
NV NOM JAARVERSLAG 2009 BIJLAGEN NV NO
RSLAG 2009 BIJLAGEN NV NOM JAARVERSLAG
AGEN NV NOM JAARVERSLAG 2009 BIJLAGEN N
ARVERSLAG 2009 BIJLAGEN NV NOM JAARVER
9 BIJLAGEN NV NOM JAARVERSLAG 2009 BIJLA
OM JAARVERSLAG 2009 BIJLAGEN NV NOM JAA
G 2009 BIJLAGEN NV NOM JAARVERSLAG 2009
NV NOM JAARVERSLAG 2009 BIJLAGEN NV NO
RSLAG 2009 BIJLAGEN NV NOM JAARVERSLAG
AGEN NV NOM JAARVERSLAG 2009 BIJLAGEN N
ARVERSLAG 2009 BIJLAGEN NV NOM JAARVER
9 BIJLAGEN NV NOM JAARVERSLAG 2009 BIJLA
OM JAARVERSLAG 2009 BIJLAGEN NV NOM JAA
G 2009 BIJLAGEN NV NOM JAARVERSLAG 2009
NV NOM JAARVERSLAG 2009 BIJLAGEN NV NO
RSLAG 2009 BIJLAGEN NV NOM JAARVERSLAG
AGEN NV NOM JAARVERSLAG 2009 BIJLAGEN N
ARVERSLAG 2009 BIJLAGEN NV NOM JAARVER
9 BIJLAGEN NV NOM JAARVERSLAG 2009 BIJLA
OM JAARVERSLAG 2009 BIJLAGEN NV NOM JAA
G 2009 BIJLAGEN NV NOM JAARVERSLAG 2009
NV NOM JAARVERSLAG 2009 BIJLAGEN NV NO
RSLAG 2009 BIJLAGEN NV NOM JAARVERSLAG
AGEN NV NOM JAARVERSLAG 2009 BIJLAGEN N
ARVERSLAG 2009 BIJLAGEN NV NOM JAARVER
9 BIJLAGEN NV NOM JAARVERSLAG 2009 BIJLA

78
Bijlage 1 Participaties en leningen
Participaties NOM Participaties Venture Kapitaal Fonds II B.V. Participaties Venture Kapitaal Fonds III B.V.
Stimuleringkrediet, Innovatie- en Ontwikkelingskrediet Participaties Participatiemaatschappij Ondernemend Groningen B.V.
Participaties B.V. Drentse Participatie Maatschappij
Sinds # Statutaire naam en
vestigingsplaats
2008 1 4C Holding B.V., Pieterburen
Achtergestelde lening
2004 2 ABS Beheer B.V., Veendam
Aandelen
Achtergestelde lening
2007 3 Advanced Photovoltaic
Applications B.V.,
Leeuwarden
Achtergestelde lening
2004 4 Agrifirm Verdeel B.V.,
Meppel
Achtergestelde lening
2008 5 Air Center Europe Aviation
Academy B.V., Groningen
Achtergestelde lening
2005 6 Alobi B.V., Glimmen
Achtergestelde lening
2007 7 Alu-Bouw Fryslân B.V.,
Franeker
Achtergestelde lening
Aard van het bedrijf % Aantal
Ontwikkelen en aanbieden van
een mobiele teksttelefoon onder
de naam ‘Annies’, waarbij de
eerste doelgroep doven, slechthorenden
en hun directe sociale
omgeving in Nederland is
www.annies.nl
Actief op het gebied van levering
van hydraulische componenten
en de producite en revisie
van hydraulische cylinders
www.abshydro.nl
Productie en verkoop van
zonnecellen
www.agroup-corp.com
Het opslaan en afzetten van
graan ten behoeve van
graantelers
www.agrifirm.nl
Het verzorgen van alle
luchtvaart-, operationele en
technische opleidingen
www.
ace-aviation-academy.eu
Ontwikkeling en productie van
compacte afvalwaterzuiveringsinstallaties,
ook wel IBA’s
(Individuele Behandeling van
Afvalwater) genoemd
www.biorock.nl
Productie en verkoop van
aluminiumdelen op grote luxe
pleziervaartuigen
www.alubouwfryslan.nl
werknemers
8
44,4% 40
30
1
1
1
13

Participaties NOM Participaties Venture Kapitaal Fonds II B.V. Participaties Venture Kapitaal Fonds III B.V.
Stimuleringkrediet, Innovatie- en Ontwikkelingskrediet Participaties Participatiemaatschappij Ondernemend Groningen B.V.
Participaties B.V. Drentse Participatie Maatschappij
Sinds # Statutaire naam en
vestigingsplaats
1996 8 Amca Beheer B.V. /
Amca Engineering B.V.,
Ten Post
Aandelen
Achtergestelde lening
2008 9 Amdico B.V., Assen
Achtergestelde lening
2001 10 Antheus Magnesium B.V.,
Delfzijl
Aandelen
2007 11 AquaExplorer B.V.,
Leeuwarden
Achtergestelde lening
2005 12 Aquatro V.o.F., Heeg
Achtergestelde lening
2008 13 AS Pol B.V., Bruntinge
Achtergestelde lening
Aard van het bedrijf % Aantal
Ontwerp en productie van hydraulische
proportionele stuurschuiven
en andere hydraulische
componenten en systemen. Tevens
gespecialiseerd in ‘contamination
control’ van hydraulische
vloeistoffen en smeeroliën
www.amca-nl.com
Detacheerder op dienstverlening
in de markt die zich bezighoudt
met de plaatsbepaling op
en in de omgeving van de aarde
en de inwinning, de opslag, de
visualisatie, de analyse en het
gebruik van de geografische georiënteerde
informatie (Geodesie)
www.amdico.nl
Haalbaarheidsonderzoek naar
de ontwikkeling van industriële
activiteiten op het gebied van
magnesiummetaal
www.antheusmagnesium.nl
Ontwikkeling en productie
van een apparaat dat in staat
is om ‘on-line’ de toxiciteit van
proceswater te meten
www.aquaexplorer.nl
Watersport-, verhuurbedrijf
van zeilboten, bouwbedrijf van
kano’s, zeilboten en beslag,
zoals masten, gieken, gaffels en
rolfoksystemen
Handelsmaatschappij die
zich hoofdzakelijk bezighoudt
met import en export van
container systemen en logistieke
oplossingen
www.polbv.nl
werknemers
46,2% 25
32
62,6% 1
23
4
1
79

80
Participaties NOM Participaties Venture Kapitaal Fonds II B.V. Participaties Venture Kapitaal Fonds III B.V.
Stimuleringkrediet, Innovatie- en Ontwikkelingskrediet Participaties Participatiemaatschappij Ondernemend Groningen B.V.
Participaties B.V. Drentse Participatie Maatschappij
Sinds # Statutaire naam en
vestigingsplaats
2009 14 Autotrust Europe B.V.,
Groningen
Aandelen
Achtergestelde lening
2007 15 Avesis B.V., Groningen
Achtergestelde lening
2007 16 Axes Automotive B.V., Joure
Aandelen
Achtergestelde lening
2002 17 Bair B.V., Drachten
Aandelen
Achtergestelde lening
2008 18 Baron-de Boer Beheer B.V.,
Marum
Aandelen
Achtergestelde lening
2009 19 Bavin B.V., Zuidbroek
Aandelen
Achtergestelde lening
2008 20 BekenT Internet Marketing
B.V., Groningen / Heerenveen
Achtergestelde lening
2007 21 Bijlsma Meubelen Holding
B.V., Franeker
Achtergestelde lening
2004 22 Bioclear Holding B.V.,
Groningen
Aandelen
Aard van het bedrijf % Aantal
Het verkopen van garanties op
gebruikte auto’s
www.autotrust.nl
Specialist voor innovatieve systemen
op het gebied van beeld-,
geluid- en geïntegreerde multimediasystemen
voor zakelijk,
cultureel, educatief en recreatief
gebruik
www.avesis.nl
Productontwikkeling en verkoop
van functionele en visuele
accessoires voor bedrijfswagens
www.axesautomotive.nl
Ontwikkelen en verkopen van
database publishing software
www.bair.nl
Teelt en verkoop van
champignons
Het realiseren van een kleinschalige
energiecentrale die
restafval uit afvalscheiding omzet
in stoom en elektriciteit ten
behoeve van Nedmag Industries
Het aanbieden van online
marketing en online concepten
www.bekent.nl
Meubelfabriek
www.bylsma.nl
Adviesbureau op het gebied van
milieu en duurzame biotechnologie
dat technologisch advies
combineert met implementatie
en advies
www.bioclear.nl
werknemers
30,0% 7
13
30,0% 3
40,9% 3
35,0% 55
46,7% 4
1
50
30,0% 26

Participaties NOM Participaties Venture Kapitaal Fonds II B.V. Participaties Venture Kapitaal Fonds III B.V.
Stimuleringkrediet, Innovatie- en Ontwikkelingskrediet Participaties Participatiemaatschappij Ondernemend Groningen B.V.
Participaties B.V. Drentse Participatie Maatschappij
Sinds # Statutaire naam en
vestigingsplaats
2006 23 BioMethanol Chemie Holding
B.V., Farmsum
Aandelen
Achtergestelde lening
2008 24 Bitter & Zoet Veenhuizen B.V.,
Veenhuizen
Achtergestelde lening
2008 25 BrandNew B.V., Sneek
Aandelen
Achtergestelde lening
2008 26 Capilix B.V., Leeuwarden
Aandelen
Achtergestelde lening
2003 27 Catch Holding B.V., Emmen
Aandelen
Achtergestelde lening
2009 28 Conoship International B.V.,
Groningen
Aandelen
1998 29 Coöperatieve Vereniging De
Nieuwe Band U.A., Marum
Achtergestelde lening
Aard van het bedrijf % Aantal
Productie van en handel in
biomethanol
www.biomcn.eu
Hotel en gezondheidsacademie
www.
bitterenzoetveenhuizen.nl
Nieuw reclameconcept dat door
ondernemingen kan worden
ingezet om nieuwe producten
en diensten onder de aandacht
van de consument te brengen;
dit wordt gedaan door shops te
openen in drukke winkelstraten
in Nederland, die tegelijk voor
campagnes ingezet kunnen
worden
www.brand-new.nl
Ontwikkeling, productie en
verkoop van een microchip
monitoring en analyse apparaat,
speciaal gericht op de watermarkt
www.capilix.nl
Activiteiten in de on- en off
shore op het gebied van fishing
& milling, abandonments en
verhuur en onderhoud van met
name boorgereedschappen
www.catch-fishing.com
Het ontwerpen van schepen en
de verkoop van werfcapaciteit
www.conoship.com
Coöperatieve groothandel in
biologische levensmiddelen
www.nieuweband.nl
werknemers
28,1% 89
18
49,0% 4
30,0% 5
28,7% 8
15,0% 13
63
81

82
Participaties NOM Participaties Venture Kapitaal Fonds II B.V. Participaties Venture Kapitaal Fonds III B.V.
Stimuleringkrediet, Innovatie- en Ontwikkelingskrediet Participaties Participatiemaatschappij Ondernemend Groningen B.V.
Participaties B.V. Drentse Participatie Maatschappij
Sinds # Statutaire naam en
vestigingsplaats
2004 30 CrystalQ Group B.V.,
Stadskanaal
Aandelen
2008 31 CTG Holding B.V., Groningen
Achtergestelde lening
2004 32 Data B. Mailservice Holding
B.V., Leek
Aandelen
2008 33 Datacenter Fryslân B.V.,
Leeuwarden
Achtergestelde lening
2007 34 De Verbinding B.V., Groningen
Achtergestelde lening
2004 35 Domatops B.V., Haren
Achtergestelde lening
2006 36 Drenth Holland B.V.,
Oude Pekela
Achtergestelde lening
Aard van het bedrijf % Aantal
Het ontwikkelen en produceren
van saffier wafers ten behoeve
van de LED industrie en semiconductor
industrie
www.crystalq.nl
Ontwikkeling van televisie -en
hieraan gerelateerde marketingconcepten
www.communitytelevision.eu
Printen, couverteren en verzenden
van hoogwaardige
mailingen met behulp van
geavanceerde apparatuur, in
combinatie met dienstverlening
op het gebied van elektronisch
gegevensbeheer
www.datab.nl
Datacenter
www.dcf.nl
Productie en verkoop van dakkapellen
en kunststof kozijnen
door medewerkers met een
auditieve handicap
www.deverbindingbv.nl
Productie en verkoop van
aluminium daksystemen
www.domatops.com
Productie van metaal- en
kunststofdoeken voor machinebespanningen,
filterdoeken,
zeefbanden en technisch weefsel
in verschillende weeftypen, afmetingen
en naadverbindingen
www.drenthholland.com
werknemers
23,7% 11
1
26,0% 56
10
15
1
17

Participaties NOM Participaties Venture Kapitaal Fonds II B.V. Participaties Venture Kapitaal Fonds III B.V.
Stimuleringkrediet, Innovatie- en Ontwikkelingskrediet Participaties Participatiemaatschappij Ondernemend Groningen B.V.
Participaties B.V. Drentse Participatie Maatschappij
Sinds # Statutaire naam en
vestigingsplaats
2009 37 Dutch Theatre Systems &
Services B.V., Groningen
Aandelen
Achtergestelde lening
2006 38 Eclair-E N.V., Lelystad
Aandelen
Achtergestelde lening
1993 39 Emslandermeer B.V.,
Vlagtwedde
Aandelen
Lening
2007 40 Enable IT B.V., Groningen
Achtergestelde lening
2002 41 Europark Coevorden -
Emlichheim GmbH, Coevorden
Aandelen
2003 42 Eye Locus Netherlands B.V.,
Utrecht
Achtergestelde lening
2007 43 F. Bosma Beheer B.V.,
Nijehaske
Achtergestelde lening
Aard van het bedrijf % Aantal
Het ontwikkelen, leveren,
installeren, inspecteren en
onderhouden van machines,
constructies en besturingssystemen
voor podia en
theatertoepassingen
www.dts-2.com
Producent van duurzame energie,
door middel van kleinschalige
lokale biomassa centrales.
Ontwikkeling, bouw en exploitatie
van torrefactieplant
www.eclair-e.nl
Bungalowpark in de zuidoostpunt
van Groningen.
Beschikt over ruime 6-persoons
bungalows die aan het water of
bosrand staan. 9-holes golfbaan
www.emslandermeer.nl
Levering van solutions, consultancy
en services op het gebied
van virtualisatie
www.enable-it.nl
Ontwikkeling en exploitatie
van het grensoverschrijdend
bedrijven terrein Europark
Coevorden-Emlichheim
www.eu-park.nl
Kennis-management -diensten
voor het in kaart brengen van
de mogelijkheden van bedrijfslocaties
www.eyelocus.nl
Transport van gevaarlijke stoffen,
alsmede de opslag
(warehousing) en handling van
deze stoffen
www.bosma-logistiek.nl
werknemers
45,0% 12
29,6% 1
33,8% 45
10
41,3% 1
3
20
83

84
Participaties NOM Participaties Venture Kapitaal Fonds II B.V. Participaties Venture Kapitaal Fonds III B.V.
Stimuleringkrediet, Innovatie- en Ontwikkelingskrediet Participaties Participatiemaatschappij Ondernemend Groningen B.V.
Participaties B.V. Drentse Participatie Maatschappij
Sinds # Statutaire naam en
vestigingsplaats
2001 44 Gino B.V., Groningen
Aandelen
2008 45 Glice International B.V.,
Heerenveen
Achtergestelde lening
2005 46 Global Environmental
Solutions B.V., Joure
Aandelen
Achtergestelde lening
2008 47 Grendel Games V.o.F.,
Leeuwarden
Achtergestelde lening
1989 48 Groningen Airpark Eelde B.V.,
Eelde
Aandelen
2000 49 H.E.S. Heerema Holding B.V.,
Assen
Achtergestelde lening
2005 50 Health Prevent B.V.,
Heerenveen
Achtergestelde lening
2008 51 Hennepverwerkingsbedrijf
Dun Agro B.V., Oude Pekela
Aandelen
Achtergestelde lening
Aard van het bedrijf % Aantal
werknemers
Ontwikkeling en verkoop van
cliënt volgsystemen en een
evaluatiesysteem voor de zorgsector
www.gino.nl
28,8% 46
Verhuur en verkoop van schaatsbanen
van non frozen ijs in vele
formaten en variaties
www.glice.nl
2
Ingenieursbureau met als
hoofdactiviteit engineering,
contracting en milieutechnische
projectrealisatie
www.dirksemilieutechniek.com
25,0% 20
Ontwikkeling en commercialisatie
van entertainment games
en simulatie games op basis van
eigen technologie
www.grendel-games.com
9
Bedrijvenpark 22,2% 1
Ontwikkeling, productie en
verkoop van hefmanipulatoren
en heftafels
www.hecas.com
Ontwikkeling en verkoop van
diverse softwareproducten
gericht op de (individuele)
gezondheidszorg
www.healthprevent.com
Verwerking van hennepstro tot
natuurvezels en hennephout
waarbij gebruik wordt gemaakt
van een nieuwe generatie
scheidingstechniek
10
1
29,8% 5

Participaties NOM Participaties Venture Kapitaal Fonds II B.V. Participaties Venture Kapitaal Fonds III B.V.
Stimuleringkrediet, Innovatie- en Ontwikkelingskrediet Participaties Participatiemaatschappij Ondernemend Groningen B.V.
Participaties B.V. Drentse Participatie Maatschappij
Sinds # Statutaire naam en
2004
vestigingsplaats
52 Hilbrands Laboratorium B.V.,
Wijster
Aandelen
Achtergestelde lening
2004 53 Holland Malt B.V.,
Eemshaven / Lieshout
Achtergestelde lening
2007 54 HSF Holding B.V., Hoogeveen
Aandelen
Achtergestelde lening
2001 55 HuQ Speech Technologies
B.V., Nijehaske
Aandelen
Achtergestelde lening
2007 56 Indugroep Participaties B.V.,
Ter Apel
Aandelen
Achtergestelde lening
2007 57 Inlicence B.V., Hoogeveen
Achtergestelde lening
Aard van het bedrijf % Aantal
Verrichten van onderzoek op
met name landbouwkundig
gebied en het verlenen van
diensten op dit gebied
www.hlbbv.nl
Mouterij en een silocomplex in
de Eemshaven
www.hollandmalt.nl
Ontwerp, productie en verkoop
van caravans
www.kipcaravans.nl
Gespecialiseerd in de ontwikkeling
van zeer geavanceerde
detectietechnieken op basis van
geluid. De belangrijkste applicatie
is agressiedetectie voor binnensteden,
gevangenissen, service
desks en het openbaar vervoer
Producent van hoogwaardige
spoelen, transformatoren,
voedingen, inductieve componenten
en fijnmechanische
onderdelen
www.wijdeven.nl
Innovatief engineeringbureau
dat zich onder andere richt op
het ontwikkelen van oplossingen
op transportgebied.
Daarnaast biedt Inlicence B.V.
diensten aan voor het implementeren
van SAP business one
voor het engineering-to-order
proces
www.inlicence.nl
werknemers
19,2% 22
43
40,0% 81
19,7% 1
20,0% 105
4
85

86
Vi s u a l r e l e v a n c e
Participaties NOM Participaties Venture Kapitaal Fonds II B.V. Participaties Venture Kapitaal Fonds III B.V.
Stimuleringkrediet, Innovatie- en Ontwikkelingskrediet Participaties Participatiemaatschappij Ondernemend Groningen B.V.
Participaties B.V. Drentse Participatie Maatschappij
Sinds # Statutaire naam en
vestigingsplaats
2003 58 Intelligent Controls Ymir
V.o.F., Lemmer
Achtergestelde lening
2008 59 Intelligent Lectern Systems
B.V., Westerbork
Achtergestelde lening
2005 60 Interwell Holding B.V., Assen
Aandelen
Achtergestelde lening
2003 61 IQ Corporation B.V.,
Groningen
Aandelen
2009 62 Jorritsma Holding B.V.,
Ruinerwold
Achtergestelde lening
2007 63 Kalooga B.V., Groningen
Aandelen
Achtergestelde lening
Aard van het bedrijf % Aantal
Vervaardiging van en handel
in elektronische schakel- en
regelapparatuur, bijbehorende
software en aanverwante
systemen en deelnemen in en
samenwerken met soortgelijke
ondernemingen
www.icy.nl
Ontwikkeling, verkoop en distributie
van intelligente lessenaars
en bijbehorende software
intelligentlecterns.com
Dienstverlening op het terrein
van aardolie- en gaswinning
www.interwell.eu
Ontwikkeling en commercialisering
van innovatieve producten
voor de gezondheidszorg op
basis van menselijke antistoffen
zoals diagnostica en geneesmiddelen
tegen infectieziekten
www.iqcorporation.nl
Franchise organisatie welke
advies geeft en begeleidt bij
de aanleg en exploitatie van
Pitch&Putt Golf vestigingen
www.pitch-putt.nl
Ontwikkelen van diensten op
het gebied van het beschikbaar
maken van visuele internet
content
www.kalooga.nl
werknemers
14
1
45,9% 6
38,9% 28
2
25,0% 19

Participaties NOM Participaties Venture Kapitaal Fonds II B.V. Participaties Venture Kapitaal Fonds III B.V.
Stimuleringkrediet, Innovatie- en Ontwikkelingskrediet Participaties Participatiemaatschappij Ondernemend Groningen B.V.
Participaties B.V. Drentse Participatie Maatschappij
Sinds # Statutaire naam en
vestigingsplaats
2004 64 Kiadis Pharma B.V., Groningen
Aandelen
Achtergestelde lening
2009 65 Kid Car Company B.V.,
Oosterwolde (FR)
Achtergestelde lening
2008 66 Kisuma Euro B.V., Veendam
Achtergestelde lening
1995 67 Koninklijke Wagenborg B.V.,
Delfzijl
Achtergestelde lening
2006 68 Lampe Holding B.V., Sneek
Achtergestelde lening
2008 69 Large Scale Information
Displays B.V., Hooghalen
Achtergestelde lening
2004 70 LetsStat B.V., Heerenveen
Achtergestelde lening
Aard van het bedrijf % Aantal
Een pharmaceutisch productontwikkelingsbedrijf
met een
focus op kanker die een brede
productportfolio heeft met
producten in verschillende fasen
van klinische ontwikkeling.
Het hoofdproduct van Kiadis
pharma is in ontwikkeling om
het uitvoeren van ‘mismatched’
beenmergtransplantaties mogelijk
te maken voor bloedkankerpatiënten
www.kiadis.com
Het ontwerpen, produceren
en verkopen van zogenaamde
fietsbuggy’s voor het veilig
vervoeren van kinderen
www.kidcar.com
Producent, verwerker, distributeur,
exporteur en importeur
van industriële chemicaliën
www.kisuma.com
Logistieke dienstverlener
www.wagenborg.com
Leverancier van textielproducten
en accessoires voor uiteenlopende
industriële toepassingen
www.lampe.nl
Het ontwikkelen, produceren
en vermarkten van displayelectronica
www.lsid.nl
Communicatiebedrijf en
ontwerpbureau
www.letsstat.nl
werknemers
4,7% 26
4
66
2.750
48
1
25
87

88
Participaties NOM Participaties Venture Kapitaal Fonds II B.V. Participaties Venture Kapitaal Fonds III B.V.
Stimuleringkrediet, Innovatie- en Ontwikkelingskrediet Participaties Participatiemaatschappij Ondernemend Groningen B.V.
Participaties B.V. Drentse Participatie Maatschappij
Sinds # Statutaire naam en
vestigingsplaats
2007 71 Living Foods B.V., Leeuwarden
Achtergestelde lening
2003 72 Massolt Holding B.V.,
Heerenveen
Achtergestelde lening
2003 73 Mennega Metaalconstructies
B.V., Gasselte
Achtergestelde lening
2002 74 Micro Key B.V., Noordhorn
Achtergestelde lening
2004 75 Miedema Holding B.V.,
Winsum (FR)
Aandelen
Achtergestelde lening
2004 76 More-to.com C.V., Emmen
Achtergestelde lening
2007 77 Mucosis B.V., Groningen
Aandelen
Achtergestelde lening
Aard van het bedrijf % Aantal
Het Living Foods-concept omvat
innovatie en unieke producten
op het vlak van nutriënten en
teelt- en verbouwmethoden
www.livingfoods.nl
Gespecialiseerde bedrijven met
complementaire expertise die gezamenlijk
de innovatie, productie
en verkoop van hoogwaardige
meetapparatuur verzorgen
www.testprint.com
De vervaardiging van infrastructurele-
en industriële constructies
van aluminium en roestvaststaal
www.mennega.nl
Ontwerpen en produceren van
klantspecifieke electronica en
software (embedded hard- en
software) voor besturing van
machines, apparaten en
instrumenten
www.microkey.nl
Het ontwikkelen, produceren en
verkopen van machines gericht
op het planten, het transport en
inschuren van aardappels
www.miedema.com
Levering via licenties van
e-business software via ASP
t.b.v. het MKB
www.onvelvet.nl
Ontwikkeling van een nieuwe
technologie om vaccins
mucosaal (via de neus of de
mond) toe te dienen
www.mucosis.com
werknemers
1
5
65
18
40,0% 98
1
24,3% 13

Participaties NOM Participaties Venture Kapitaal Fonds II B.V. Participaties Venture Kapitaal Fonds III B.V.
Stimuleringkrediet, Innovatie- en Ontwikkelingskrediet Participaties Participatiemaatschappij Ondernemend Groningen B.V.
Participaties B.V. Drentse Participatie Maatschappij
Sinds # Statutaire naam en
vestigingsplaats
2009 78 MW Panel Werkbladen B.V.,
Tolbert
Achtergestelde lening
1994 79 Nedmag Industries Mining
and Manufacturing Holding
B.V., Veendam
Aandelen
Achtergestelde lening
2009 80 Netwiz B.V., Groningen
Aandelen
Achtergestelde lening
2008 81 Newion Investments
Management B.V., Nijehaske
Achtergestelde lening
2007 82 Nofiq Systems B.V., Assen
Aandelen
Achtergestelde lening
1993 83 NOM / ABN AMRO Startersfonds
B.V., Beetsterzwaag
Aandelen
2007 84 No Noises Holding B.V., Sneek
Aandelen
Achtergestelde lening
2004 85 Noord Nederlandse
Oliemolen B.V., Farmsum
Achtergestelde lening
Aard van het bedrijf % Aantal
werknemers
De productie en verkoop
van maatwerk keukenbladen
vervaardigd uit uiteenlopende
materialen en aanverwante
producten waaronder met name
keukenaccessoires en
randafwerkingen
www.mwpanel.nl
32
Productie van dead burned
magnesia en andere producten
op basis van magnesiumhoudend
zout
www.nedmag.nl
50,0% 137
Het leveren van
professionele dienstverlening
omtrent informatie analyse en
Enterprise Search oplossingen
www.netwiz.nl
25,0% 5
Participatiemaatschappij voor
ondernemingen in de ICTbranchewww.newioninvestments.com
7
Ontwikkeling, productie en
verkoop van (locale) branddetectie
en bestrijdingssystemen
op basis van een aërosol
(bluscomponent)
www.nofiq.nl
24,8% 8
Bedrijvencentrum 50,0% 1
Producent van akoestische
materialen
www.cellisolatie.nl
Productie van koolzaadolie en
vergelijkbare producten
20,0% 4
1
89

90
Participaties NOM Participaties Venture Kapitaal Fonds II B.V. Participaties Venture Kapitaal Fonds III B.V.
Stimuleringkrediet, Innovatie- en Ontwikkelingskrediet Participaties Participatiemaatschappij Ondernemend Groningen B.V.
Participaties B.V. Drentse Participatie Maatschappij
Sinds # Statutaire naam en
vestigingsplaats
2008 86 Orteq Ltd., Groningen/Londen
Aandelen
2008 87 Paintcube B.V., Leeuwarden
Achtergestelde lening
2007 88 Pendracare Holding B.V., Leek
Aandelen
Achtergestelde lening
2004 89 Pezy Group B.V., Groningen
Achtergestelde lening
2000 90 PID Stainless Products V.o.F.,
Sneek
Achtergestelde lening
2009 91 Plastinum Polymer
Technologies B.V.,
Emmen
Aandelen
2000 92 Polyganics B.V., Groningen
Aandelen
Achtergestelde lening
Aard van het bedrijf % Aantal
Ontwikkeling, productie en
vermarkting van bioafbreekbaar
meniscusmateriaal, dat zowel
stevig als poreus is
www.orteq.com
Verkoop van verf in een
vierkante verpakking
www.paintcube.nl
Ontwikkeling, productie en
verkoop van diagnostische en
geleidekatheders en een
emboliefilter
www.pendracare.com
Management en beheer van
kennisintensieve organisaties
www.pezygroup.com
Levering van duurzame, kwalitatief
hoogstaande, roestvaststaal
producten. Activiteiten bestaan
met name uit engineering, constructie-,
leiding- en montagewerk
www.pid-stainless-products.nl
Onderzoek en ontwikkeling
binnen de plasticbranche,
waaronder begrepen het
hergebruik van plastics
www.plastinum.com
Onderzoek naar, ontwikkelen
en vervaardigen van , handel
in (bio)medische applicaties en
(bio)materialen op basis van
bioresorbeerbare synthetische
polymeren
www.polyganics.nl
werknemers
5,1% 21
1
44,0% 92
85
3
49,0% 30
23,2% 24

Participaties NOM Participaties Venture Kapitaal Fonds II B.V. Participaties Venture Kapitaal Fonds III B.V.
Stimuleringkrediet, Innovatie- en Ontwikkelingskrediet Participaties Participatiemaatschappij Ondernemend Groningen B.V.
Participaties B.V. Drentse Participatie Maatschappij
Sinds # Statutaire naam en
vestigingsplaats
1976 93 Prins Holding N.V., Dokkum
Aandelen
Achtergestelde lening
2008 94 Professionele Distributiegroep
B.V., Leeuwarden
Achtergestelde lening
2008 95 RB Holding Annen B.V., Annen
Aandelen
Achtergestelde lening
2009 96 Resato Industries Holding
B.V., Roden
Aandelen
Achtergestelde lening
2005 97 R&G Beveiliging B.V.,
Wolvega
Achtergestelde lening
2001 98 R.T. Dwingeloo B.V.
(h.o. Planetron), Dwingeloo
Achtergestelde lening
2007 99 Ritinimara B.V., Zuidlaren
Achtergestelde lening
2008 100 RME B.V., Groningen
Achtergestelde lening
Aard van het bedrijf % Aantal
Koudvervormen van staal
(productie stalen
verkeersveiligheidssystemen) en
vezelversterkte kunststoffen met
daarbij behorende technologie
www.prinsdokkum.com
Het ontwikkelen en leveren van
computersoftware
www.prodist.nl
Specialist in het op maat
produceren van wagenbouw
www.rbconstructie.nl
Ontwikkeling, productie en levering
van technische producten,
met name waterstraal snijmachines,
meet- en regelapparatuur,
controle- en testinstallaties
www.resato.nl
Verkopen van elektronische
beveiligingsapparatuur en
-systemen aan bedrijven en particulieren,
alsmede onderhoud
daarvan en serviceverlening
www.rengbeveiliging.nl
Exploitatie van een expositieruimte,
waaronder een ruimte
theater
www.planetron.nl
Exploitatie van hotels
www.hethotel.nl
Producten en diensten rond de
onderwerpen vitaliteit,
preventie en zingeving
www.roymartina.com
werknemers
79,2% 48
26
22,9% 6
15,0% 51
35
9
31
15
91

92
Participaties NOM Participaties Venture Kapitaal Fonds II B.V. Participaties Venture Kapitaal Fonds III B.V.
Stimuleringkrediet, Innovatie- en Ontwikkelingskrediet Participaties Participatiemaatschappij Ondernemend Groningen B.V.
Participaties B.V. Drentse Participatie Maatschappij
Sinds # Statutaire naam en
vestigingsplaats
2007 101 Rovecom Holding B.V.,
Hoogeveen
Achtergestelde lening
2006 102 S. Hoekstra Warten B.V.
(h.o. DATC), Grou
Achtergestelde lening
2009 103 SenzAir B.V., Groningen
Achtergestelde lening
2002 104 Smit Sappemeer Beheer B.V.,
Sappemeer
Aandelen
Achtergestelde lening
2006 105 Solenne B.V., Groningen
Aandelen
2008 106 Steinfort Capital B.V., Franeker
Aandelen
Achtergestelde lening
Aard van het bedrijf % Aantal
ICT-bedrijf gespecialiseerd in
toepassingen voor de agrarische
markt en meer specifiek voor de
mengvoeder- en loonwerksector
www.rovecom.nl
Ontwikkeling, productie en
verkoop van roestvaststalen
producten voor de jacht- en
scheepsbouw
www.datc.nl
Vervaardiging van producten
en hulpmiddelen voor het
meten van uitgeademde gassen
alsmede het geven van adviezen
op dat gebied
www.senzair.nl
Het kweken, veredelen en verhandelen
van sierteeltproducten
www.smitkwekerijen.nl
Een chemie-gebaseerd bedrijf,
dat zich richt op de ontwikkeling,
productie en verkoop van
een familie moleculen die hun
toepassing vinden als semiconductor
in plastic zonnecellen
en andere plastic elektronica
toepassingen en als antioxidant
in huidverzorgingsproducten
www.solennebv.com
Ontwikkeling en productie van
producten van vlakglas voor
de bouw, meubelindustrie ,
interieurbouw, winkelinrichting
en ‘doe het zelf’
www.steinfort.nl
werknemers
63
5
7
22,5% 216
9,7% 3
49,6% 114

Participaties NOM Participaties Venture Kapitaal Fonds II B.V. Participaties Venture Kapitaal Fonds III B.V.
Stimuleringkrediet, Innovatie- en Ontwikkelingskrediet Participaties Participatiemaatschappij Ondernemend Groningen B.V.
Participaties B.V. Drentse Participatie Maatschappij
Sinds # Statutaire naam en
vestigingsplaats
2003 107 Storteboom Group B.V.,
Kornhorn
Aandelen
1995 108 Strating Beheer B.V.,
Oude Pekela
Aandelen
1992 109 Studio 4 Beheer B.V.,
Sappemeer
Aandelen
2009 110 SuperMailService, Hoogeveen
Achtergestelde lening
2007 111 TCN/SIG Telehousing B.V.,
Groningen
Achtergestelde lening
2008 112 Thazza B.V., Groningen
Aandelen
1994 113 Tjaarda Oranjewoud B.V.,
Oranjewoud
Aandelen
2007 114 Tohil Nederland B.V.,
Harlingen
Aandelen
Achtergestelde lening
2006 115 Travaillé Beheer B.V.
(h.o. Wolvega Panelen),
Wolvega
Achtergestelde lening
Aard van het bedrijf % Aantal
Slachten en verwerken van
pluimvee, wild en gevogelte,
alsmede im- en export van en
de handel in pluimvee (producten)
wild, gevogelte en ander(e)
vlees(waren)
www.storteboom.nl
Producent van gebakken
metselsteen en specialist op het
gebied van strengperssteen in
diverse kleurnuanceringen
www.strating.nl
Kantoorartikelen, drukkerij en
projectinrichting
www.kleefsmanvanderveen.nl
Verzorgen van post- en pakketbezorging,
aangevuld met
optimale dienstverlening tegen
een gunstige prijs/ kwaliteit
verhouding
www.supermailservice.nl
TCN Eemsdelta Datacenter
www.sig-telehousing.nl
Het aanbieden van oplossingen
voor de verkrijging van tickets
en andere producten en
diensten voor mobiele telefoons
www.thazza.mobi
4-sterren hotel/restaurant met
vergader- en congresfaciliteit
www.tjaarda.nl
Productie en verkoop van Sierra
Nevada ovengedroogd
haardhout
www.tohil.nl
Ontwikkeling, productie en verkoop
van sandwichconstructies
en composieten
www.wolvegapanelen.nl
werknemers
40,0% 1052
24,4% 21
41,6% 7
3
1
45,0% 1
39,1% 80
20,0% 16
13
93

94
Participaties NOM Participaties Venture Kapitaal Fonds II B.V. Participaties Venture Kapitaal Fonds III B.V.
Stimuleringkrediet, Innovatie- en Ontwikkelingskrediet Participaties Participatiemaatschappij Ondernemend Groningen B.V.
Participaties B.V. Drentse Participatie Maatschappij
Sinds # Statutaire naam en
vestigingsplaats
2007 116 Trilobes Power International
B.V., Joure
Achtergestelde lening
2003 117 TSC Holding B.V., Groningen
Aandelen
Achtergestelde lening
2005 118 Van Ulzen Leeuwarden
Beheer B.V., Leeuwarden
Achtergestelde lening
2004 119 Varibel B.V., Meppel
Aandelen
Achtergestelde lening
2001 120 Vast Holding B.V., Middelstum
Aandelen
1992 121 Vergnes Holding B.V.,
Leeuwarden
Aandelen
2009 122 VIA Drupsteen B.V.,
Sneek
Achtergestelde lening
2001 123 Volharding Shipyards Holding
B.V., Westerbroek
Aandelen
Achtergestelde lening
1995 124 Wageco Benelux B.V.,
Nieuweroord
Aandelen
Aard van het bedrijf % Aantal
Ombouw, uit breiding en ontwikkeling
van efficiëntie verbeterende
en innovatieve producten
van nieuwe en bestaande
centrales
www.trilobespower.com
Innovatief bodemadviesbureau
www.soilcompany.com
werknemers
4
20,3% 2
Aanleggen en onderhouden
van complete IT-infrastructuren
binnen (semi) overheidsorganisaties,
accountantskantoren en
onderwijsinstellingen
www.campuslan.nl
20
Ontwikkelen en verkopen van
audiologische hulpmiddelen in
combinatie met brillen
www.varibel.nl
13,6% 10
Productie en verkoop van
banket en cake producten
www.vast-banket.com
23,3% 108
Houdstermaatschappij 25,0% 1
Ondersteunen van ruimtelijke
ontwikkelingsprocessen door
middel van visualisaties
www.viadrupsteen.nl
Zeescheepsnieuwbouw (1500
dwt - 20.000 dwt), scheepsassemblage
en reparatie
www.volharding.nl
Ontwerp, engineering en verkoop
van aluminium draagconstructies
voor gevelbekleding
www.wageco.nl
12
23,4% 18
7,1% 2

Participaties NOM Participaties Venture Kapitaal Fonds II B.V. Participaties Venture Kapitaal Fonds III B.V.
Stimuleringkrediet, Innovatie- en Ontwikkelingskrediet Participaties Participatiemaatschappij Ondernemend Groningen B.V.
Participaties B.V. Drentse Participatie Maatschappij
Sinds # Statutaire naam en
2005
vestigingsplaats
125 Wireless Value Beheer B.V.,
Emmen
Aandelen
Achtergestelde lening
2006 126 Zechstein Minerals B.V.,
Veendam
Achtergestelde lening
1992 127 Zernike Seed Fund B.V.,
Groningen
Achtergestelde lening
2005 128 ZiuZ B.V., Waskemeer
Achtergestelde lening
1991 129 Zwartwoud Beheer B.V.,
Hoogkerk/ Scheemda
Aandelen
Achtergestelde lening
Aard van het bedrijf % Aantal
Het ontwikkelen en beschikbaar
maken van draadloze producten
en toepassingen, alsmede
het uitvoeren van projecten en
studies van toepassingen voor
informatie uitwisseling.
www.wirelessvalue.nl
Ontwikkeling en productie van
(para)medische en cosmetische
producten op basis van
magnesiumzout
www.zechsteininside.com
Deelnemen in, directie voeren
over en het financieren van
hoogtechnologische
ondernemingen
Ontwikkeling en verkoop van
software ten behoeve van
‘visuele intelligentie’
www.ziuz.nl
Metaalverwerkende industrie,
gericht op winkelinrichting,
kantoorinrichting en logistieke
middelen
www.hoza.nl
www.zwartwoud.nl
werknemers
29,7% 8
2
1
15
34,2% 167
95

Pre Seed Capital Faciliteit 2009
96
Sinds # Statutaire naam en
vestigingsplaats
2009 1 Anome B.V., Haren
Aandelen
2009 2 Anome Projects B.V., Haren
Aandelen
Achtergestelde lening
2009 3 CPNL B.V., Emmen
2 x Persoonlijke lening
2009 4 DigiRetail, Bedum
Persoonlijke lening
2009 5 Drymer B.V., Groningen
Achtergestelde lening
2009 6 Fairganic B.V., Groningen
Aandelen
Aard van het bedrijf % Aantal
Het valoriseren van het octrooi
dat gebruikt wordt bij
elementen voor bijvoorbeeld
dijkaanleg en -verzwaring.
www.anome.nl
De engineering van, en de
handel in elementen die gebruikt
worden bij dijkaanleg en
-verzwaring. Deze zogenaamde
Ground Consolidator elementen
worden ingezet bij het uitvoeren
van innovatieve projecten in
deze sector
www.anomeprojects.nl
Het ontwikkelen, produceren en
verkopen van kabel- en pijpbeschermers
voor submarine
toepassingen en boorkoppen en
koperverbindingen voor
heipalen en funderingen
www.cpnl.eu
Het ontwikkelen van een online
platform en systeem waardoor
een uniforme wijze van het
aanbieden en omschrijven van
producten onstaat, waarmee
webshops gemakkelijker
recente productinformatie
kunnen koppelen
www.digiretail.nl
Ontwikkelen, assembleren en
verkopen van een futuristische
driewielerfiets met elektrische
trapondersteuning
www.drymer.nl
Groot- en detailhandel in
biologisch en maatschappelijk
verantwoorde kledinglijn
www.filtwear.com
werknemers
6,0% 0
6,0% 1
4
1
4
5,0% 2

Sinds # Statutaire naam en
vestigingsplaats
2008 7 Floor Jongerencommunicatie,
Groningen
Persoonlijke lening
2009 8 Frysian Travel V.o.F., Bolsward
2 x Persoonlijke lening
2008 9 Game Factory Top of Holland
B.V., Leeuwarden
Aandelen
Achtergestelde lening
2009 10 Iwebination Group B.V.,
Groningen
Achtergestelde lening
2009 11 Jouwstraat.nl, Zuidbroek
Achtergestelde lening
2009 12 Large Scale Information
Displays B.V., Hooghalen
Achtergestelde lening
2009 13 OptiLease B.V., Groningen
Aandelen
Achtergestelde lening
2009 14 Pluto Surveying Instruments,
Groningen
Persoonlijke lening
2009 15 Proflex Containermeten B.V.,
Groningen
Achtergestelde lening
Aard van het bedrijf % Aantal
Adviesbureau voor (jongeren)
communicatie
Gespecialiseerd
touringcarbedrijf voor minder
validen
www.frisian-travel.nl
Het ontwikkelen, in stand houden
en exploiteren van een multimedia
atelier en van innovatieve
multimedia producties
www.gameship.nl
Het faciliteren van een digitale
leeromgeving voor onderwijs en
bedrijfsleven
www.iwebination.nl
Het ontwikkelen, instand houden
en exploiteren van een website
waarop buren, straat- en wijkgenoten
contact met elkaar kunnen
leggen en onderhouden
Het ontwikkelen, produceren en
vermarkten van display
elektronica, een zogenaamd
elektronisch billboard
www.lsid.nl
De exploitatie van een bedrijf
op het gebied van financial en
operationele lease van gebruikte
(bedrijfs)auto’s in het hoge
segment
www.optilease.nl
Onderhoud en reparatie van
surveying instrumenten en
daarnaast de ontwikkeling van
de stabi meetpen
Het gasmeten en gasvrij maken
van import zeecontainers
www.containermeten.nl
werknemers
1
2
15,5% 1
2
1
2
25,0% 3
1
2
97

98
Sinds # Statutaire naam en
vestigingsplaats
2008 16 Ryfkogel B.V., Groningen
Aandelen
2009 17 Stabi Alert B.V., Groningen
Achtergestelde lening
3 x Persoonlijke lening
2009 18 TAGnet Solution Providers
B.V., Leeuwarden
2 x Persoonlijke lening
2009 19 &Talent B.V., Groningen
Achtergestelde lening
2008 20 Timer B.V., Sneek
Aandelen
2009 21 Victor HenninK, Delfzijl
Persoonlijke lening
Aard van het bedrijf % Aantal
Import van, alsmede groothandel
in, huishoudelijke apparaten,
speciaal het vermarkten van een
compleet exclusief haarconcept
www.ryfkogel.nl
Ontwikkelen en vermarkten van
hoekmeting en trillling
apparatuur
www.stabialert.nl
Het verlenen van diensten op
het gebied van informatie en
communicatie technologie (ICT)
en het verrichten van hostingactiviteiten
als totaalconcept
www.tagnetnoord.nl
Het aanbieden van producten
en diensten voor
talentontwikkeling
www.entalent.nl
Het exploiteren van gebruiksmiddelen
voor de zorgsector,
bekender onder de naam
Beeldhorloge
www.beeldhorloge.nl
Ontwikkeling, productie en
verkoop van een integrale oplossing
voor karpervissers waar
een stoel, bed, schuilplaats en
kruiwagen in één product zitten
www.henninkcarp.com
werknemers
2,5% 1
3
4
1
5,0% 1
1

100
Het bestuur
Raad van
Commissarissen
Bijlage 2 Corporate Governance
De directie en Raad van Commissarissen van de NOM laten zich, hoewel de NOM in formele zin
geen structuurvennootschap is, in het algemeen in de verhoudingen tussen bestuur, raad van
commissarissen en (algemene vergadering van) aandeelhouders leiden door de Nederlandse
Corporate Governance code zoals die in 2009 is herzien door de commissie Frijns.
Het bestuur van de NOM wordt statutair uitgeoefend door de directeur die de vennootschap
in de rechte vertegenwoordigt. De directeur conformeert zich volledig aan het principe ter
zake van zijn verantwoordelijkheid met inbegrip voor zijn verantwoordelijkheid en zijn verantwoordingsplicht
voor het naleven van wet- en regelgeving en het beheersen van risico’s. Aan
de daarop betrekking hebbende best practice bepalingen wordt voldaan. Voor de wijze van
risicobeheersing wordt verwezen naar pagina’s 31 t/m 33 van het jaarverslag.
De nevenfuncties van de directeur en van diens plaatsvervanger worden vermeld in bijlage 4.
De bezoldiging van de directeur is vermeld op pagina 60 van de jaarrekening. De bezoldiging
past binnen de grenzen die de minister van Economische Zaken bij zijn aanstelling heeft gesteld.
De directeur ontvangt geen beloning in de vorm van aandelen of opties.
De Raad van Commissarissen bewaakt mogelijke tegenstrijdige belangen. In 2009 hebben zich
geen gevallen voorgedaan waarin sprake was van mogelijke tegenstrijdige belangen.
De principes op het gebied van toezicht, raad, belang van de vennootschap, maatschappelijke
aspecten, kwaliteit van eigen functioneren worden door de Raad onderschreven.
Het profiel van de leden van de Raad is vermeld in bijlage 3.
De commissarissen zijn en handelen volledig onafhankelijk; zowel ten opzichte van de voordragende
aandeelhouder als ten opzichte van de bestuurder, alsook ten opzichte van elkaar.
De commissarissen ontvangen rechtstreeks noch indirect persoonlijke financiële vergoedingen
voor verrichte werkzaamheden voor de NOM, anders dan de vaste vergoeding in hun rol van
commissaris en de aan die werkzaamheden verbonden reis- en verblijfskosten. De vergoeding
is vastgesteld door de AvA. De vergoeding is niet afhankelijk van de behaalde resultaten.
De Raad is zodanig samengesteld dat op alle terreinen die de NOM bestrijkt voldoende
deskundigheid aanwezig is om de taken van de Raad te kunnen vervullen. Bij mutaties in de
samenstelling, herbenoemingen en - zoals dit jaar – bij een vermindering van het aantal commissarissen,
wordt aan het aspect deskundigheid aandacht besteed. Aan de benoemingstermijnen
wordt de hand gehouden.
De code schrijft voor dat de Raad drie kerncommissies in het leven roept. De Raad heeft deze
bepaling als volgt ingevuld:
Er is één gecombineerde selectie- en benoemingscommissie en remuneratiecommissie.
De Raad acht de betrokkenheid van alle commissarissen bij de taken van een auditcommissie
zo essentieel dat, mede gezien de betrekkelijk geringe omvang van de Raad, alle leden geacht
worden deel uit temaken van de auditcommissie, waardoor de instelling van deze commissie
overbodig is. Dit geldt à fortiori nu de Raad wordt ingekrompen.

De AvA
Audit
Dit betekent dat aan de bepaling dat de voorzitter van de auditcommissie niet tevens voorzitter
is van de Raad van Commissarissen, niet wordt voldaan.
De bepalingen met betrekking tot een one-tier bestuursstructuur zijn niet van toepassing
aangezien de NOM geen one-tier bestuursstructuur kent. De directeur en de Raad van Commissarissen
achten dat ook niet wenselijk.
De AvA maakt volledig gebruik van haar bevoegdheden zoals die in de code wordt omschreven.
De statuten van de vennootschap zijn in lijn met de code.
De AvA wordt qua informatievoorziening vanuit de directie naar beste weten in staat gesteld
van haar bevoegdheden gebruik te maken. De stelregel is daarbij dat de AvA geen informatie
ontvangt die door individuele ondernemingen vertrouwelijk aan de NOM ter hand is gesteld.
De directie en Raad van Commissarissen streven een optimaal overleg met de aandeelhouders
na. Overleg met de directie vindt met enige regelmaat plaats, ook buiten de formele AvA.
Het jaarverslag en de jaarrekening worden opgesteld onder de directe verantwoordelijkheid
van de directeur. De Raad van Commissarissen ziet er op toe dat de directeur deze verantwoordelijkheid
naar behoren vervult.
De door de AvA benoemde externe accountant brengt verslag uit aan de directie en de Raad
van Commissarissen. Dit verslag wordt in aanwezigheid van de accountant besproken met de
voltallige Raad van Commissarissen. De externe accountant is aanwezig bij de jaarlijkse AvA
zodat deze door de aandeelhouders rechtstreeks kan worden bevraagd.
Er is geen interne auditor. De controller heeft rechtstreeks toegang tot de externe accountant
en tot de voorzitter van de Raad van Commissarissen.
101

R.P. Prins
(1950)
Mr. H. Bosma
(1943)
Prof. em. dr. L. Koopmans
102
(1943)
A.M.J. Vogd
(1946)
J.E. de Vries
(1956)
Bijlage 3 Profielschets van de leden van de Raad van
Commissarissen per 23 april 2010
Voorzitter. Benoemd in 2005 op voordracht van het ministerie van Economische Zaken.
Herbenoeming april 2010
Einde termijn: april 2014
Bestuur/Adviescollege: Lid RvT Alysis Zorggroep, Lid dagelijks bestuur AWVN,
Lid adviesraad JetNet, Voorzitter Osse Industriële kring,
Lid RvT ROC de Leijgraaf
Benoemd in 2005 op voordracht van het ministerie van Economische Zaken.
Einde termijn: november 2010
Bestuur/Adviescollege: Lid Raad voor de Volksgezondheid en Zorg, Lid RvC Synergia
Capital Partners B.V., Lid RvA Afval Energie Bedrijf Amsterdam,
Bestuur Nictiz, Voorzitter RvT Hogeschool voor de kunsten Codarts
te Rotterdam, Lid RvT Gemeentemuseum te Den Haag,
President Commissaris PI Investments
Benoemd in 2001 en herbenoemd in 2005 op voordracht van het ministerie van
Economische Zaken.
Aftredend: 23 april 2010
Functie : Emeritus Hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Groningen
Bestuur/Adviescollege: Voorzitter RvC Rabobank Nederland, Voorzitter Stichting TBI,
Voorzitter RvC Arriva Nederland, voorzitter RvC TSS, Vice-voorzitter
RvC KIWA, Vice-voorzitter RvT UMCGroningen, Lid Bestuur
Administratiekantoor Unilever, Voorzitter RvT Fries Museum en
Princessehof
Benoemd in 2006 op aanbeveling van de provincie Groningen.
Einde termijn: eerste AvA na december 2010
Functie : Algemeen directeur VESTA meubelgroep B.V.
Bestuur/Adviescollege: Honorair Consul voor de bondsrepubliek Duitsland in de provincies
Groningen en Drenthe, Voorzitter Commerciële Club Groningen,
Voorzitter stichting Meubelboulevard Groningen, Voorzitter
Vereniging Meubelboulevards Nederland, Voorzitter RvT Topform,
Lid RvA Werkvoorzieningsschap Synergon, Lid RvA DSW Stadspark,
Lid RvA Afier, Lid instellingsadviesraad Alfa-College
Benoemd in 2007 op aanbeveling van de provincie Fryslân.
Einde termijn: mei 2011
Functie : Directeur Schansborgh Investeringsmaatschappij
Bestuur/Adviescollege: RvC Dekker Hout Groep, RvC Oosterhof Holman Infra en milieu,
President Commissaris Daalderop, RvC TBI Holdings.

H. Weggemans
(1943)
Benoemd in 2006 op aanbeveling van de provincie Drenthe.
Einde termijn: eerste AvA na juni 2010
Functie: Voormalig Lid van het College van GS van de provincie Drenthe
Bestuur/Adviescollege: Voorzitter commissie Ruimtelijke kwaliteit gemeente Sneek,
Voorzitter Stichting Sensoor Groningen / Drenthe, Lid RvT ROC
Drenthe College, Lid bestuur Stichting DBF te Grou, Voorzitter
Stichting Seniorenraad Midden-Drenthe, Secretarispenningmeester
Stichting dorpshuis Wijster
Benoemings- en remuneratiecommissie,
Leden: Mr. H. Bosma (voorzitter), Prof. em. dr. L. Koopmans, R.P. Prins
Alle commissarissen hebben de Nederlandse nationaliteit.
103

104
Drs. S. Jansen
(1957)
Mr. G. Buiter
(1962)
Bijlage 4 Profielschets van de directie
Functie: Algemeen Directeur (per 1 maart 2007)
Bestuursfuncties: Voorzitter Stichting Sinneboatenrace Fryslân, Lid RvC
Kwadrantgroep, Voorzitter RvC Rabobank N.O. Friesland, Lid RvC
Friesch Dagblad, Bestuur Stichting Stadsschouwburg de Harmonie,
Lid RvT Stichting Energy Valley
Functie: Plaatsvervangend directeur, manager Financieringen
(per 1 september 2009)
Bestuursfuncties: Lid RvT Stichting BMD Advies Noord Nederland te Leek,
Lid RvC Miedema Holding B.V. te Winsum

NV NOM INVESTERINGS- EN ONTWIKKELINGSMA
SCHAPPIJ VOOR NOORD-NEDERLAND NV NOM I
STERINGS- EN ONTWIKKELINGSMAATSCHAPPIJ
R NOORD-NEDERLAND NV NOM INVESTERINGS-
ONTWIKKELINGSMAATSCHAPPIJ VOOR NOORD-
ERLAND NV NOM INVESTERINGS- EN ONTWIKKE
GSMAATSCHAPPIJ VOOR NOORD-NEDERLAND N
OM INVESTERINGS- EN ONTWIKKELINGSMAATS
PPIJ VOOR NOORD-NEDERLAND NV NOM INVES
INGS- EN ONTWIKKELINGSMAATSCHAPPIJ VOO
ORD-NEDERLAND NV NOM INVESTERINGS- EN O
WIKKELINGSMAATSCHAPPIJ VOOR NOORD-NED
AND NV NOM INVESTERINGS- EN ONTWIKKELIN
AATSCHAPPIJ VOOR NOORD-NEDERLAND NV N
INVESTERINGS- EN ONTWIKKELINGSMAATSCHA
VOOR NOORD-NEDERLAND NV NOM INVESTERIN
EN ONTWIKKELINGSMAATSCHAPPIJ VOOR NOO
NEDERLAND NV NOM INVESTERINGS- EN ONTW
ELINGSMAATSCHAPPIJ VOOR NOORD-NEDERLA
NV NOM INVESTERINGS- EN ONTWIKKELINGSMA
SCHAPPIJ VOOR NOORD-NEDERLAND NV NOM I
STERINGS- N.V. NOM EN Investerings- ONTWIKKELINGSMAATSCHAPPIJ
en Ontwikkelingsmaatschappij voor Noord-Nederland
R NOORD-NEDERLAND Bezoekadres Paterswoldseweg 810, 9728 NV BM Groningen NOM INVESTERINGS-
ONTWIKKELINGSMAATSCHAPPIJ Postadres Postbus 424, 9700 AK Groningen VOOR NOORD-
ERLAND T (050) NV 521 44 NOM 44 F (050) 521 INVESTERINGS- 44 00 E info@nom.nl I www.nom.nl
EN ONTWIKKE
GSMAATSCHAPPIJ VOOR NOORD-NEDERLAND N