Overnamefinancieringen in het mkb: een inleiding - Rembrandt Groep

www.pe-bedrijfsopvolging.nl
Fiscaal
Erfrechtelijke perikelen rond
een aanmerkelijk belang voor
de inkomstenbelasting
De commanditaire vennootschap
als opvolgingsinstrument
Preferente aandelen en
bedrijfsopvolgingsfaciliteiten
Grensoverschrijdende bedrijfs -
overdrachten en de toepassing van
bedrijfsopvolgingsfaciliteiten
Financieel
Overnamefinancieringen
in het mkb: een inleiding
Juridisch
Stemrechtloze aandelen:
een nuttig novum of oude wijn
in nieuwe zakken?
Interview
‘We gaan weer Moolenaar heten’
En verder
Hoofdredactioneel
Column
Overzicht rechtspraak
Overzicht wetsvoorstellen en beleid
Overzicht vakliteratuur
Stellingname
Kennistoets
Jaargang 1, nummer 1
Februari 2013
-Tijdschrift voor de
bedrijfsopvolging
Multidisciplinaire nascholing voor de mkb-adviseur

PE-Tijdschrift voor de bedrijfsopvolging
Redactie
Hoofdredacteur
Drs. Y.M. (Yvonne) Tigelaar-
Klootwijk is verbonden aan
het Fiscaal Economisch
Instituut van de Erasmus
Universiteit Rotterdam.
Op onderzoeksgebied gaat
haar speciale aandacht uit
naar de bedrijfsop volgingsproblematiek.
Yvonne is tevens
zelfstandig belastingadviseur
bij Scientia Fiscalis.
Redactie
Mr. R.L.M.C. (Rudolf) Janssen
is als fiscalist/estateplanner
verbonden aan Deloitte
Belastingadviseurs. Hij
begeleidt ondernemers bij de
planning van hun bedrijfsopvolging
en -overdracht,
een thema waarbij in de
praktijk niet uitsluitend fiscale
aspecten bepalend zijn.
Mr. F.J.M.E. (François)
Koppenol is senior associate
bij AKD advocaten & notarissen
en gespecialiseerd in
onder nemingsrecht.
Als advocaat is hij veelvuldig
betrokken bij bedrijfsopvolgingen,
over names, fusies
en herstructure ringen.
Ook adviseert hij in dat kader
vaak over (juridische) boekenonderzoeken
en aandeel -
houders overeen komsten.
2 | Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl
Redactieadviseur
Prof. dr. P. (Peter) Kavelaars
is hoog leraar Fiscale Economie
Erasmus School of Economics
Erasmus Universiteit
Rotterdam en directeur
Wetenschappelijk Bureau
Deloitte Belastingadviseurs
Rotterdam.
Drs. M.H. (Menno) Stuker is
als senior manager verbonden
aan Rembrandt Fusies &
Overnames. Hij begeleidt
ondernemers bij alle typen
overdracht/overnames, van
overdracht binnen de familie
tot overnames door internationale
multinationals.
Fotografie
Splinter Photography, Job Jonathan Schlingemann
Portret Tigelaar-Klootwijk: Foto Schievink

Nieuw, geaccrediteerd (nascholings)tijdschrift
voor de mkb-adviseur
Voor u ligt het eerste nummer van het ‘PE-Tijdschrift voor
de bedrijfsopvolging’, multidisciplinaire nascholing voor de
mkb-adviseur. De begeleiding van een bedrijfs opvolging
behoort tot de vaste taken van de mkb-adviseur. De
verkoop of aankoop van een onderneming is een
ingewikkeld proces, waarbij naast de fiscale, ook de
juridische en financiële aspecten een belangrijke rol spelen.
De bestaande vakliteratuur beperkt zich in het bijzonder
tot het uitdiepen van één van deze invals hoeken. Dit
kwartaaltijdschrift echter combineert al deze facetten in
één formule én stelt u in de gelegenheid om na te scholen
op een gevarieerd aanbod van multi disciplinaire artikelen.
We geloven namelijk dat er naast het reguliere aanbod van
nascholing via face-to-face onderwijs en webinars, ruimte
is voor een hybride formule, waarbij e-Learning wordt
aangeboden in combinatie met een papieren tijdschrift.
Zo kunt u met dit PE-Tijdschrift bijblijven op het gebied
van de bedrijfsopvolging, zonder dat u daarvoor een dag
van huis hoeft. U heeft dus maximale keuzevrijheid en
bepaalt ook zelf waar u studeert: thuis, op uw werkkamer of
achter uw pc. Last but not least: wat u leert kunt u direct
toepassen in uw adviespraktijk.
Dit tijdschrift zal naast het aanbieden van nascholingsartikelen
ook stilstaan bij de emotionele aspecten die een
bedrijfsopvolgingsproces kenmerken. Durft de ondernemer
zijn onderneming los te laten en over te dragen aan zijn
kinderen? Hoe begeleidt de adviseur zo’n proces? Interviews
met een ondernemer en/of adviseur die een bedrijfsoverdracht
hebben afgerond geven een inkijkje in deze
wereld en helpen u te handelen in soortgelijke situaties.
Wat biedt het eerste nummer u? De redactie heeft allereerst
onderwerpen gekozen die goed aansluiten bij de actualiteit.
Zo wordt in dit nummer aandacht besteed aan het al dan
niet kunnen doorschuiven van de belastingclaim na het
overlijden van de aanmerkelijkbelanghouder en de gevolgen
daarvan voor de erfbelasting. Daarnaast is een fiscaal
artikel gewijd aan de cv als opvolgings instrument en komt
in een ander artikel aan bod welke voorwaarden worden
gesteld aan preferente aandelen alvorens deze kwalificeren
voor de fiscale bedrijfsopvolgings faciliteiten. In het vierde
fiscale artikel wordt aandacht besteed aan de grensoverschrijdende
problematiek rond bedrijfsopvolgingsfaciliteiten.
In het artikel dat zich richt op de juridische
aspecten rond bedrijfs opvolging wordt aandacht besteed
aan de vijf belangrijkste verschillen tussen stemrechtloze
aandelen en certificaten van aandelen.
Tot slot is een artikel gewijd aan overnamefinancieringen
in het mkb. Dit artikel is een overzichtsartikel. In komende
nummers wordt de problematiek verder uitgewerkt.
Een vast onderdeel van dit blad zijn de overzichten over
rechtspraak, wetgeving en literatuur. De deskundige
redactie van dit blad houdt de belang rijkste gebeurtenissen
Hoofdredactioneel
en vakliteratuur voor u bij. U hoeft dus niets meer te
missen. Om u tussen het verschijnen van de afleveringen
van het PE-Tijdschrift op de hoogte te houden van de
actualiteit rondom de bedrijfsopvolging, sturen wij u
maandelijks een gratis e-mailnieuwsbrief.
In de rubriek Stellingname tot slot, daagt de redactie u uit
tot het geven van uw professionele mening op een aantal
prikkelende stellingen. U kunt uw reactie plaatsen op de
website www.pe-bedrijfsopvolging.nl. Uiteraard vragen wij uw
toestemming om uw reactie te mogen publiceren.
We verwachten met het PE-Tijdschrift voor de bedrijfsopvolging
een nuttige bijdrage te leveren aan de manier
waarop u naschoolt en de wijze waarop u uw vak uitoefent.
We hopen dat dit eerste nummer u bevalt. Voor een
abonnement kunt u zich aanmelden op onze website
www.pe-bedrijfsopvolging.nl. We hopen u te mogen begroeten
als abonnee.
Yvonne Tigelaar-Klootwijk, hoofdredacteur,
redactie@pe-bedrijfsopvolging.nl
Hoe werkt onze nascholingsformule?
NBA-leden
Als abonnee kiest u per aflevering vier van de zes nascholingsartikelen.
Deze zijn elk geaccrediteerd met één PE-uur.
U bestudeert de artikelen en maakt vervolgens de online
kennistoets op www.pe-bedrijfsopvolging.nl. Als u minimaal
70% van de toetsvragen juist beantwoordt, slaagt u voor de
toets en ontvangt u een digitaal certificaat. U kunt dus per
aflevering vier PE-uren behalen en per jaar zestien.
U maakt zelf de keuze of u de artikelen via de website
bestudeert of via het papieren tijdschrift.
FFP-leden
Als abonnee maakt u elk kwartaal in het PER-systeem een
keuze uit de aangeboden nascholingsartikelen met de daaraan
gekoppelde waarde in PE-punten. De artikelen zijn gerubriceerd
volgens de Leerdoelen Kennisniveau FFP-standaard.
U bestudeert de artikelen en maakt vervolgens de online
kennistoets op www.pe-bedrijfsopvolging.nl. Als u slaagt voor
de toets ontvangt u een digitaal certificaat. Voor het aantal
punten per artikel kunt u PER raadplegen. U maakt zelf de
keuze of u de artikelen via de website bestudeert of via het
papieren tijdschrift.
Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl | 3

PE-Tijdschrift voor de bedrijfsopvolging
Colofon
PE-Tijdschrift voor de bedrijfsopvolging
is een uitgave van
Domus Editoria B.V. en verschijnt
4 maal per jaar.
www.pe-bedrijfsopvolging.nl
Onder redactie van:
Drs. Y.M. Tigelaar-Klootwijk
hoofdredacteur
Prof. dr. P. Kavelaars redactieadviseur
Mr. R.L.M.C. Janssen
Mr. F.J.M.E. Koppenol
Drs. M.H. Stuker
Vaste medewerkers:
Dr. D.A. Albregtse, verbonden aan het
Fiscaal Economisch Instituut, EUR
Mr. A.M.A. de Beer, belasting adviseur
Grant Thornton Accountants en
Adviseurs BV
te Rotterdam
Mr. dr. M.J. Hoogeveen, universitair
docent Fiscaal Instituut Tilburg,
Tilburg University
Mr. T.C. Hoogwout, docent Fiscaal
Instituut, EUR en estateplanner
Greenille Advocaten en Notarissen te
Rotterdam
M.C.J.G. Kathmann LL.M., junior
manager Private Client Services,
Deloitte Belastingadviseurs Rotterdam
Mr. A.M.P. Martens, kandidaat-notaris
AKD advocaten & notarissen
Rotterdam
Mr. C.J.M. Martens, zelfstandig
estateplanner te Delft en docent bij
diverse beroepsopleidingen
M.P.W. Sterken MSc, senior
consultant Rembrandt Fusies
& Overnames te Utrecht
Mr. F. van Westrhenen, advocaat AKD
advocaten & notarissen Rotterdam
Redactieadres
De Boer Management Support
Mw. H.P. de Boer
Postbus 8075
9702 KB Groningen
Tel: 050 - 527 40 61
redactie@ pe-bedrijfsopvolging.nl
Uitgever
Domus Editoria B.V.
Drs. I.F.C.M. Ketelaars
ketelaars@domuseditoria.nl
Verkorte citeertitel
TB 2013/1, p. 6.
Accreditatie
Het PE-Tijdschrift voor de bedrijfsopvolging
is geaccrediteerd door de
NBA en FFP. In aanvraag: NIBA, NOAB
en EPN.
Vormgeving:
Haagsblauw, Den Haag
Foto’s interview:
Splinter Photography,
Job Jonathan Schlingemann
Abonnementen
Een abonnement op het nascholingstijdschrift
en toegang
tot de besloten delen van de
website www.pe- bedrijfsopvolging.nl,
het maken van kennistoetsen en een
certificaat van gemaakte kennistoetsen
kost € 295,- excl. btw per
jaar. Collectieve abonnementen op
aanvraag bij de uitgever:
ketelaars@domuseditoria.nl
Klantenservice:
klantenservice@pe-bedrijfsopvolging.nl
Domus Editoria
Postbus 545
3990 GH Houten
Auteursrecht
© Domus Editoria, Houten
Zie de standaard publicatievoorwaarden
op
www.pe-bedrijfsopvolging.nl.
Overname van artikelen uitsluitend
met voorafgaande toestemming van
Domus Editoria.
Disclaimer
Redactie, auteurs en uitgever hebben
er zo veel mogelijk voor gezorgd dat
de informatie in dit tijdschrift correct
is. Desondanks aanvaarden zij geen
aan sprakelijkheid voor eventuele
onjuistheden in deze informatie.
ISSN:
2213-7262 (tijdschrift),
2213-9540 (website)
4 | Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl
Inhoud
PE-artikel Fiscaal
Erfrechtelijke perikelen rond
een aanmerkelijk belang voor
de inkomstenbelasting
Als een aanmerkelijkbelanghouder overlijdt,
moet worden afgerekend over de inkomstenbelastingclaim.
Onder voorwaarden kan de
belastingclaim worden doorgeschoven naar
de verkijger. De keuze tussen afrekening of
doorschuiven heeft gevolgen voor de
erfbelasting. Theo Hoogwout
PE-artikel Fiscaal
De commanditaire
vennootschap als
opvolgingsinstrument
Het is vanuit verschillende oogpunten
interessant een bedrijfsopvolging via
een commanditaire vennootschap (cv) te laten
verlopen. Dit artikel gaat in op de verschillende
mogelijkheden en leert over de fiscale gevolgen
van het aangaan van een cv. Yvonne Tigelaar-
Klootwijk
PE-artikel Fiscaal
Preferente aandelen
en bedrijfsopvolgingsfaciliteiten
Sinds 1 januari 2010 is helder onder welke
voorwaarden de bedrijfsopvolgings faciliteiten
kunnen worden toegepast op preferente
aandelen. Maar niet iedere voorwaarde is even
duidelijk. Deze bijdrage geeft aan dat van
belang is om deze voorwaarden bij het
vormgeven van bedrijfs opvolgingen waarbij
preferente aandelen als instrument worden
ingezet nauwlettend te volgen. Rudolf Janssen
8
16
22

PE-artikel Fiscaal
Grensoverschrijdende
bedrijfs overdrachten en de
toepassing van bedrijfsopvolgings
faciliteiten
In deze bijdrage worden vier casussen uitge werkt
waarbij sprake is van grensover schrijdende
bedrijfsoverdrachten. Centrale vraag daarbij
is of en in hoeverre de bedrijfs opvolgings faciliteiten
in die situaties van belang zijn. Om die vraag te
beantwoorden is een grondige analyse van de
verschillende casussen nood zakelijk. Dirk Albregtse
PE-artikel Financieel
Overnamefinancieringen in het
mkb: een inleiding
Dit artikel geeft op hoofdlijnen inzicht in de
structuur van overnamefinancieringen, de
beschikbare financieringsbronnen en de factoren die
de haalbaarheid van een financiering beïnvloeden,
met de nadruk op overname van aandelen.
Menno Stuker
28
34
Interview
‘We gaan weer Moolenaar heten’
‘Omdat we grootwinkelbedrijven als klant hadden,
dachten we dat het goed was om groter te worden
en te fuseren.’ Maar toen bloem bollen handelaar
Fred Moolenaar tien jaar later de kans kreeg het
familiebedrijf terug te kopen, greep hij die.
‘Er werd niet meer in ons geïnvesteerd. Er bleven
kansen liggen.’ Lex van Almelo
PE-artikel Juridisch
Stemrechtloze aandelen:
nuttig novum of oude wijn in
nieuwe zakken?
Stemrechtloze aandelen bewerkstelligen een
scheiding tussen lidmaatschapsrechten (zoals
stemrecht) en vermogensrechten (zoals recht op
winst). Ze hebben afhankelijk van de gewenste
situatie voor- en nadelen ten opzichte van
certificaten van aandelen. Deze bijdrage gaat in op
deze voor- en nadelen. Angelique Martens
VERDER IN DIT NUMMER
Hoofdredactioneel
Column
Overzicht rechtspraak, juni-december 2012
Overzicht wetsvoorstellen en beleid,
juni-december 2012
Overzicht vakliteratuur, juni-december 2012
Stellingname
Kennistoets 2013/1
42
46
3
6
53
56
57
61
62
Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl | 5

PE-Tijdschrift voor de bedrijfsopvolging
Gelijk of niet
‘That is the question’
Edwin Heithuis
Prof.dr.mr. E.J.W. Heithuis is hoogleraar
fiscale economie Universiteit van
Amsterdam, hoogleraar fiscaal recht
Open Universiteit, directeur Holland Tax
Center en wetenschappelijk adviseur BDO
Belastingadviseurs.
Rechtbank Breda heeft de knuppel in het hoenderhok
gegooid. Nadat menigeen al eens opperde dat de
bedrijfsopvolgingsregeling in de SW 1956 wel eens in
strijd zou kunnen zijn met het gelijkheidsbeginsel,
heeft Rechtbank Breda inmiddels op 13 juli 2012 (nr. AWB
11/5509) zulks beslist. Het gaat hier om het onderscheid
tussen ondernemingsvermogen en beleggingsvermogen
dat de SW 1956 maakt. Ondernemingsvermogen is tot
€ 1.028.132 voor 100% vrijgesteld van erf- en
schenkbelasting en boven € 1.028.132 voor 83%.
Beleggingsvermogen is niet vrijgesteld. De aanmerkelijkbelangregeling
in de inkomstenbelasting kent in geval van
schenking en vererving een soortgelijke vrijstelling. Voor
ondernemingsvermogen hoeft de aanmerkelijkbelangclaim
niet te worden afgerekend en kan worden doorgeschoven
naar de verkrijger(s). Voor beleggingsvermogen geldt dit
niet. Men ziet dus een enorme bevoordeling van
ondernemingsvermogen ten opzichte van beleggingsvermogen.
Volgens Rechtbank Breda is dit onderscheid
tussen ondernemingsvermogen en beleggingsvermogen dus
in strijd met het gelijkheidsbeginsel. Het hoeft geen betoog
uiteraard dat deze uitspraak een potentiële bom legt onder
de bedrijfsopvolgingsregeling, want als de Hoge Raad deze
mening ook is toegedaan, kost dit de Nederlandse staat
maar liefst € 1 miljard, zo blijkt uit de antwoorden van
Staatssecretaris Weekers van Financiën op vragen van het
‘Volgens Rechtbank Breda is het onderscheid tussen
ondernemingsvermogen en beleggingsvermogen dus in strijd
met het gelijkheidsbeginsel. Het hoeft geen betoog dat deze
uitspraak een potentiële bom legt onder de
bedrijfsopvolgingsregeling ...’
6 | Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl

gelijk,
Tweede Kamerlid Omtzigt (CDA) (nr. DGB/12/4747U). In de
huidige tijden van crisis kan de Nederlandse staat een
dergelijke financiële aderlating niet lijden. Versobering of
zelfs afschaffing van de bedrijfsopvolgingsregeling ligt dan
in het verschiet.
Maar zal het zover komen? Ik denk het niet. De Hoge Raad
heeft namelijk op 9 december 2011 (nr. 11/02099, V-N
2012/6.4) al eens in een soortgelijke kwestie beslist dat
er geen sprake is van strijd met het gelijkheidsbeginsel.
De Hoge Raad deed dit zelfs met toepassing van art. 81
Wet RO, wat wil zeggen dat de aangevoerde klacht niet
noopte tot beantwoording van rechtsvragen in het belang
van de rechtseenheid of de rechtsontwikkeling. De Hoge
Raad vond het dus niet nodig zelf een inhoudelijk oordeel
te vellen en heeft zich simpelweg geconformeerd aan de
beslissing van de lagere rechter, in dit geval Hof Arnhem.
Opvallend is dat Rechtbank Breda in haar uitspraak geen
woord wijdt aan dit arrest van de Hoge Raad, waardoor
de rechtbank de verdenking op zich laadt dit arrest te
hebben gemist. Ik verwacht daarom dat de uitspraak van
Rechtbank Breda in hoger beroep of in cassatie zal
sneuvelen. Inmiddels hebben Rechtbank Arnhem op
1 november 2012 (nr. AWB 12/1375) en Rechtbank Haarlem
op 14 december 2012 (nr. AWB 12/222) ook uitspraak
gedaan in soortgelijke zaken en geoordeeld dat geen sprake
is van strijd met het gelijkheidsbeginsel. Het staat nu dus
2-1 voor de fiscus.
Maar heeft Rechtbank Breda dan ongelijk? Dat ook weer
niet. Vanuit de ratio en achtergrond van de SW 1956
als verkrijgersbelasting hoort een vrijstelling voor
ondernemingsvermogen daarin niet thuis. De SW 1956 is
namelijk gebaseerd op het buitenkansbeginsel, wat inhoudt
dat de verkrijger (krachtens erfrecht en krachtens
schenking) wordt verrijkt zonder dat hij hiervoor een
noemenswaardig offer heeft hoeven brengen (behalve dan
wellicht op gepaste momenten aardig doen tegen de
aspirant-erflater/schenker). Het is een zuivere windfallprofit
die zelfs bijna letterlijk uit de lucht komt vallen.
Voor de verkrijger is het irrelevant waaruit die verrijking nu
precies bestaat, Of dit nu ondernemingsvermogen betreft of
beleggingsvermogen, in beide gevallen wordt hij er rijker
van. En deze simpele constatering – er rijker van worden –
is de basis voor de erf- en schenkbelasting. Dan past het
dus niet om ondernemingsvermogen te bevoordelen ten
opzichte van beleggingsvermogen.
Column
Waarom is de uitspraak van Rechtbank Breda dan toch
onjuist? Om de eenvoudige reden dat dit niet aan de
rechtbank is om te oordelen. Daarvoor hebben wij de
Tweede en Eerste Kamer. In ons staatsbestel van de trias
politica stelt de wetgever – dit is het kabinet samen met het
parlement (Tweede en Eerste Kamer) – de wet in formele zin
vast en maakt daarbij haar afwegingen. Dat is een politiek
proces waarbij het volk door de diverse politieke partijen in
het parlement wordt vertegen woordigd. De taak van de
rechter is slechts die van toepasser van de wet binnen de
keuzes zoals de wetgever die heeft gemaakt en die de
rechter dient te eerbiedigen. Daarom bepaalt art. 11 van de
Wet algemene bepalingen ook dat de rechter in geen geval
de innerlijke waarde of billijkheid van de wet mag
beoordelen. En daarom biedt ook het Europese Hof voor
de Rechten van de Mens de wetgever een wide margin of
appreciation (zie EHRM 10 juni 2003, nr. 27793/95 (zaak
M.A. en anderen tegen Finland)), juist om het primaat bij
de wetgevende macht te laten. De rechter past hier uiterste
terughoudendheid en de Hoge Raad neemt die ook –
terecht – in acht. Daarbij komt dat specifiek in dit geval
tijdens het wetgevend proces de mogelijke strijdigheid met
het gelijkheidsbeginsel uitdrukkelijk aan de orde is geweest
en noch het kabinet noch het parlement meende dat hiervan
sprake was. Rechtbank Breda accepteert dit parlementaire
oordeel echter niet en overspeelt hiermee mijns inziens haar
hand. Niet de wetgever doch de recht bank heeft naar mijn
mening in dit geval de wide margin of appreciation overschreden.
Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl | 7

PE-Tijdschrift voor de bedrijfsopvolging
Erfrechtelijke pe
rond een aanmerkelijk belang
8 | Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl

ikelen
voor de inkomstenbelasting
Theo Hoogwout
Punten FFP:
zie PER
Mr. T.C. Hoogwout is verbonden aan het Fiscaal
Economisch Instituut van de Erasmus Universiteit
Rotterdam en GREENILLE te Rotterdam.
Trefwoorden: testament, aanmerkelijk
belang, doorschuifregeling, latente
inkomstenbelasting
Kennistoets
www.pe-bedrijfsopvolging.nl
Leerdoelen
Na het lezen van dit artikel weet u:
●● welke mogelijkheden er in een
testament zijn voor de verkrijging
van een aanmerkelijk belang;
●● dat de erflater moet afrekenen
over de aanmerkelijkbelangclaim;
●● welke voorwaarden gelden om de
doorschuifregeling uit de Wet IB
2001 te kunnen toepassen.
Samenvatting
Als een aanmerkelijkbelanghouder overlijdt, heeft
dit gevolgen voor de inkomstenbelasting. Voor de
aanmerkelijkbelangregeling wordt de overgang onder
algemene titel en de overgang krachtens erfrecht onder
bijzondere titel als vervreemding aangemerkt. Als het
lichaam waarin de erflater een aanmerkelijk belang bezit
een materiële onderneming drijft, is op verzoek de
doorschuifregeling van toepassing. Hieraan zijn wel
voorwaarden verbonden. In dat geval wordt de
verkrijgingsprijs van de erflater doorgeschoven naar de
erfgenaam of legataris, zodat de aanmerkelijkbelangclaim
behouden blijft. De verdeling van een nalatenschap met
een aanmerkelijk belang binnen twee jaar na overlijden
van de erflater, heeft geen gevolgen voor de inkomstenbelasting,
mits de verkrijger in Nederland woont.
De keuze tussen afrekening of doorschuiven heeft
gevolgen voor de erfbelasting.
1. Inleiding
Fiscaal
PE-artikel
Voor een testateur met aandelen die behoren tot een
aanmerkelijk belang wordt doorgaans een combinatie- of
keuzetestament geadviseerd. Een dergelijk testament bevat
meerdere alternatieven waaruit de langstlevende echtgenote
(hierna: langstlevende) al dan niet samen met de overige
erfgenamen kan kiezen, zoals de (quasi) wettelijke
verdeling, een keuzelegaat en een vruchtgebruikregeling.
Bij de afwikkeling van de nalatenschap moet een keuze
worden gemaakt. Hiernaast kunnen clausules zijn
opgenomen zoals de zogenoemde dertigdagenclausule en
de tweetrapsmakingen. In dit artikel wordt ingegaan op
de erfrechtelijke verkrijging van een aanmerkelijk belang
voor de inkomstenbelasting. Hierbij komt het (fictieve)
vervreemden van een aanmerkelijk belang aan bod.
Tevens worden de gevolgen van de doorschuiving of
afrekening over de aanmerkelijkbelangclaim voor de
toepassing van de SW 1956 besproken.
Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl | 9

PE-Tijdschrift voor de bedrijfsopvolging
2. Fiscale gevolgen voor de
inkomstenbelasting
2.1 De aanmerkelijkbelangregeling
Een erflater heeft een aanmerkelijk belang in de zin van de
Wet IB 2001 als hij al dan niet samen met zijn fiscale
partner:
●● ten minste 5% van het geplaatste kapitaal van de
aandelen bezit van een vennootschap waarvan het
kapitaal in aandelen is verdeeld;
●● opties op ten minste 5% van het geplaatste kapitaal
bezit;
●● of winstbewijzen bezit die recht geven op ten minste 5%
van de jaarwinst.
Hiernaast kan sprake zijn van een aanmerkelijk belang door
toepassing van de meetrekregel, of bij een fictief aanmerkelijk
belang. In het eerste geval voldoet de erflater
zelfstandig niet aan de kwantitatieve vereisten voor een
aanmerkelijk belang, maar iemand uit de in de wet
genoemde familiegroep wel. Diens vermogensrechten worden
meegetrokken, zodat deze onder het aanmerkelijkbelangregime
vallen. In het tweede geval was ooit sprake van een
aanmerkelijk belang, maar voldoet de erflater zelfstandig
niet meer aan de kwantitatieve vereisten. Een fictief
aanmerkelijk belang kan bijvoorbeeld ontstaan als twee
erfgenamen een aandelenpakket van 5% in een kapitaalvennootschap
verkrijgen. Als het aanmerkelijk belang
behoort tot de huwelijksgemeenschap wordt het aan de
echtelieden ieder voor de helft toegerekend. Hierbij is niet
relevant wie van de echtelieden de bestuursbevoegdheid over
de aandelen heeft. Dit is ook het geval als de in algehele
gemeenschap van goederen gehuwde echtelieden al jaren
duurzaam gescheiden van elkaar leven, aangezien beide
echtelieden gerechtigd zijn tot de helft van de verkoopopbrengst
van de aandelen. Ten slotte is sprake van een
aanmerkelijk belang bij een vruchtgebruik op ten minste
5% van het geplaatste kapitaal (art. 4.3 Wet IB 2001).
Onder het nieuwe erfrecht is een legaat direct opeisbaar
door de legataris (art. 4:124 BW), behalve als het een
geldsom betreft of als de erflater anders heeft beschikt. De
legataris heeft ook vanaf dat moment recht op de vruchten
uit het legaat. De legataris verkrijgt zonder dat aanvaarding
nodig is (art. 4:201 BW). Hierdoor wordt de legataris direct
aanmerkelijkbelanghouder en kunnen voor de inkomstenbelasting
de inkomsten uit aanmerkelijk belang vanaf het
moment van overlijden van de erflater worden belast bij de
legataris, zelfs als het legaat niet is afgegeven. Dit geldt dus
ook bij een legaat van het recht van vruchtgebruik op
aandelen. Wanneer de legataris het legaat verwerpt, komen
de aandelen en de inkomsten daaruit toe aan de erfgenamen
vanaf het moment van overlijden.
2.2 Afrekenen aanmerkelijkbelangclaim
Voor de aanmerkelijkbelangregeling wordt de overgang
onder algemene titel en de overgang krachtens erfrecht
onder bijzondere titel als vervreemding aangemerkt.
10 | Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl
De erfgenamen verkrijgen onder algemene titel, terwijl
een legataris verkrijgt op grond van het erfrecht onder
bijzondere titel. Volgens het erfrecht verkrijgt de legataris
zonder dat aanvaarding nodig is. Hierdoor wordt de legataris
direct aanmerkelijkbelanghouder, ook als het legaat nog
niet is afgegeven. Bij de erflater wordt afgerekend over het
verschil tussen de waarde in het economische verkeer van
het aanmerkelijk belang op het overlijdensmoment en zijn
verkrijgingsprijs. Hierbij is het irrelevant of sprake is van
een legaat om niet of tegen inbreng van de waarde en tegen
welke waarde deze inbreng eventueel moet plaatsvinden,
aangezien de overdrachtsprijs wordt gesteld op de waarde in
het economische verkeer van het aanmerkelijk belang. De
legatarissen willen natuurlijk graag dat wordt afgerekend,
zodat zij een hogere verkrijgingsprijs krijgen. Daarentegen
willen de erfgenamen, indien mogelijk, gebruikmaken van
de geruisloze doorschuiffaciliteit, zodat de aanmerkelijkbelangheffing
niet ten laste komt van de nalatenschap.
VOORBEELD 1
Victoria bezit alle aandelen in V-bv, met een waarde in het
economische verkeer van € 1 miljoen. Haar verkrijgingsprijs
bedraagt € 20.000. V-bv verhuurt een bedrijfspand en drijft
dus geen materiële onderneming. Victoria overlijdt en haar
zoon Wim is enig erfgenaam.
Het overlijden van Victoria is een fictieve vervreemding van
de aandelen voor de waarde van € 1 miljoen. Aangezien
V-bv geen materiële onderneming drijft, kan geen gebruik
worden gemaakt van de doorschuifregeling. Aan de erflater
wordt een aanslag inkomstenbelasting opgelegd van
€ 245.000 (€ 1.000.000 – 20.000) x 25%).
De verkrijgingsprijs van Wim bedraagt € 1 miljoen.
De nalatenschap bedraagt € 755.000 (€ 1.000.000 –
245.000).

2.3 Dividenduitdeling binnen 24 maanden
Als bij de vervreemding van het aanmerkelijk belang
krachtens erfrecht is afgerekend over de aanmerkelijkbelangclaim,
kan het lichaam dividend uitdelen, zodat de
inkomstenbelastingschuld van de erflater kan worden
voldaan. Over een dividenduitdeling is in beginsel ook 25%
inkomstenbelasting verschuldigd door de erfgenamen, zodat
dubbel wordt geheven over materieel dezelfde grondslag. In
een dergelijke situatie is het echter op verzoek mogelijk om
het dividend dat wordt uitgekeerd binnen 24 maanden na
het overlijden van de erflater onbelast te ontvangen, mits
het dividend wordt afgeboekt op de verkrijgingsprijs van
het krachtens erfrecht verkregen aanmerkelijk belang (art.
4.12a Wet IB 2001). In die situatie mag ook de inhouding
van dividendbelasting achterwege blijven (art. 4e Wet DB
1965). De erfgenaam moet vóór de dividenduitkering aan de
vennootschap verklaren dat hij in de inkomstenbelasting
een verzoek om toepassing van art. 4.12a Wet IB 2001 zal
doen (art. 1ab Uitv.reg. DB 1965). Toepassing van deze
bepaling is slechts mogelijk voor zover het dividend niet
uitgaat boven het bedrag dat bij de erflater ter zake van de
fictieve vervreemding als inkomen uit aanmerkelijk belang
in aanmerking is genomen.
2.4 De doorschuifregeling
Hoofdregel is dus afrekenen bij de erflater in de situatie van
een erfrechtelijke verkrijging van een aanmerkelijk belang.
Als het lichaam waarin de erflater een aanmerkelijk belang
bezit een materiële onderneming drijft, is op verzoek de
doorschuifregeling van toepassing. Het verzoek moet
worden gedaan in de aangifte inkomstenbelasting van de
erflater, door de gezamenlijke belanghebbenden. Hieronder
vallen alle erfgenamen alsmede de legataris die een
aanmerkelijk belang verkrijgt. Indien er een executeur is,
moet hij als rechtsgeldige vertegenwoordiger het verzoek
Fiscaal
PE-artikel
indienen in plaats van de erfgenamen. Zoals hiervoor is
besproken, hebben de erfgenamen en legatarissen een
tegengesteld belang, zodat het verstandig is om hiervoor in
het testament een bepaling op te nemen, waarbij afrekenen
voor de hand ligt in de situatie van een legaat tegen
inbreng van de waarde in het economische verkeer van de
aandelen. Ook wanneer de wettelijke verdeling van
toepassing is, moet het verzoek door de gezamenlijke
belanghebbenden worden gedaan. Overigens kan het
verzoek worden gedaan totdat de aanslag definitief is
geworden, dus ook nog tijdens de bezwaar- en beroepsfase.
Bij geruisloos doorschuiven wordt de verkrijgingsprijs van
de erflater doorgeschoven naar de erfgenaam of legataris,
zodat de aanmerkelijkbelangclaim behouden blijft. Als het
lichaam naast ondernemingsvermogen ook beleggingsvermogen
heeft, is dit slechts mogelijk voor 105% van het
ondernemingsvermogen. Over het restant van het
beleggings vermogen moet worden afgerekend.
VOORBEELD 2
Anton bezit alle aandelen in A-bv, met een waarde in het
economische verkeer van € 1 miljoen, waarvan € 800.000
toerekenbaar is aan het ondernemingsvermogen en
€ 200.000 aan het beleggingsvermogen. De verkrijgingsprijs
van Anton bedraagt € 500.000. Anton overlijdt en zijn in
Nederland woonachtig kind Bert is enig erfgenaam. Het
overlijden van Anton vormt een fictieve vervreemding van
de aandelen voor de waarde van € 1 miljoen. Voor het deel
dat toerekenbaar is aan het ondernemingsvermogen ad
€ 840.000 (105% van € 800.000) is op verzoek geen sprake
van een vervreemding. Resteert een vervreemding van het
deel van de aandelen dat toerekenbaar is aan het
beleggingsvermogen van € 160.000 (€ 1.000.000 –
840.000), waarop Anton een deel van zijn verkrijgingsprijs
in mindering kan brengen. Per saldo is bij Anton geen sprake
van een vervreemdingsvoordeel. Hierna heeft Anton een
verkrijgingsprijs van € 340.000 over (€ 500.000 – 160.000),
die wordt doorgeschoven naar Bert. Aangezien de
verkrijgings prijs van de erflater hoger is dan het beleggingsvermogen,
heeft de fictieve vervreemding geen gevolgen
voor de belastingheffing van de erflater.
De verkrijgingsprijs van Bert bedraagt € 500.000, namelijk
de doorgeschoven € 340.000 en het deel van de overdracht
dat bij de erflater een vervreemding vormt (€ 160.000).
Als men bij een legaat in aanmerking wil komen voor de
doorschuifregeling, moet de afgifte van het legaat binnen
twee jaar na het overlijden van de erflater plaatsvinden.
Als op grond van deze regeling wordt doorgeschoven,
maakt het voor de bepaling van de verkrijgingsprijs van het
aan merkelijk belang bij de verkrijger(s) geen verschil of
sprake is van een legaat tegen inbreng of van een legaat
om niet. Ook bij een eventuele inbrengverplichting geldt de
verkrijgings prijs van de erflater voor de legataris. Iedere
verkrijger van de tot de aanmerkelijk belang behorende
vermogensrechten kan individueel kiezen voor afrekening of
doorschuiving van de claim. Bij een vruchtgebruiktestament
Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl | 11

PE-Tijdschrift voor de bedrijfsopvolging
kan bijvoorbeeld de bloot eigenaar kiezen voor afrekenen,
terwijl ten aanzien van de vruchtgebruiker wordt doorgeschoven.
Bij een vruchtgebruiklegaat wordt de verkrijgingsprijs van
de erflater evenredig verdeeld over de bloot eigenaar en de
vruchtgebruiker. Bij het overlijden van de vruchtgebruiker
eindigt het vruchtgebruik van rechtswege en wordt op dat
moment het verschil tussen de verkrijgingsprijs van de
vruchtgebruiker en de waarde in het economische verkeer in
aanmerking genomen. Op het moment van overlijden zal het
vruchtgebruik doorgaans een waarde van nihil hebben. Door
deze vervreemdingsfictie kan de verkrijgingsprijs van het
vruchtgebruik als aanmerkelijkbelangverlies in aanmerking
komen (art. 4.16, lid 4 Wet IB 2001). Dit verlies is slechts
verrekenbaar met het inkomen uit aanmerkelijk belang uit
het overlijdensjaar zelf en het voorafgaande kalenderjaar.
De overleden vruchtgebruiker heeft immers niets aan
voorwaartse verliesverrekening van art. 4.49 Wet IB 2001,
noch aan de belastingkortingsfaciliteit van art. 4.53 Wet IB
2001, aangezien hiervoor immers een wachttijd van twee
jaar geldt. Van deze belastingkortingsfaciliteit kan eventueel
wel gebruik worden gemaakt in het geval de overleden
vruchtgebruiker een fiscale partner heeft, aangezien het
inkomen uit aanmerkelijk belang tot de gemeenschappelijke
inkomensbestanddelen behoort (art. 2.17, lid 5 Wet IB
2001). Daardoor kan het negatieve inkomen uit aanmerkelijk
belang worden toegerekend aan deze fiscale
partner, waardoor het zijn verlies uit aanmerkelijk belang
wordt en voor hem na verloop van twee jaar de belastingkortingsfaciliteit
geldt. Een nadeel van een vruchtgebruiktestament
is dat een niet te verrekenen verlies in
box 2 kan ontstaan bij het overlijden van de vruchtgebruiker.
Hiernaast geldt voor de bloot eigenaar dat bij de
aanwas van zijn hoofdgerechtigdheid tot volle eigendom na
het overlijden van de vruchtgebruiker zijn verkrijgingsprijs
niet wordt verhoogd met de waarde in het economische
verkeer van het resterende recht van vruchtgebruik.
Hierdoor zal bij eventuele latere vervreemding van het
aanmerkelijk belang de waarde van deze aanwas volledig tot
zijn inkomen uit aanmerkelijk belang behoren. Een deel van
het vervreemdingsvoordeel dat hierbij ontstaat, bestond al
op het moment van overlijden van de erflater, maar dat
geldt niet voor het deel van de verkrijgingsprijs van de
erflater dat is toegerekend aan de vruchtgebruiker. Wanneer
dat deel van de verkrijgingsprijs tot een niet te verrekenen
verlies bij de vruchtgebruiker heeft geleid, is sprake van een
dubbele heffing.
2.5 Geen doorschuiving mogelijk
Volgens de wet is doorschuiven van de aanmerkelijkbelangclaim
echter niet altijd mogelijk. Dit is namelijk niet
mogelijk als het lichaam geen materiële onderneming drijft.
Ook is dit niet mogelijk als de verkrijger in het buitenland
woonachtig is of als de verkregen aandelen of winstbewijzen
deel uitmaken van het vermogen van een voor rekening van
de verkrijger gedreven onderneming of tot het resultaat uit
een werkzaamheid van hem behoren.
Bij de verkrijging van het aanmerkelijk belang door een in
het buitenland woonachtige erfgenaam of legataris vindt
12 | Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl
afrekening van de aanmerkelijkbelangclaim plaats bij de
erflater. Op verzoek wordt het vervreemdingsvoordeel als te
conserveren inkomen aangemerkt, voor zover sprake is van
ondernemingsvermogen (art. 2.8, lid 5 Wet IB 2001). Voor
de belastingaanslag met het te conserveren inkomen wordt
op verzoek renteloos uitstel van betaling verleend tot
uiterlijk de eerste dag van het tiende jaar na afloop van het
kalenderjaar waarop de belastingaanslag betrekking heeft
(art. 25, lid 8 IW 1990, jo art. 2, lid 3 Uitv.reg. IW 1990).
Hierbij moet worden bedacht dat in beginsel de gezamenlijke
erfgenamen als rechtsopvolgers onder algemene titel
aansprakelijk zijn voor de aanslag inkomstenbelasting die
ten laste van de erflater is opgelegd.
Als de vestigingsplaats van de vennootschap in Nederland
ligt, kwalificeert de erfgenaam als aanmerkelijkbelanghouder
(art. 7.5 Wet IB 2001) en is hij buitenlandse
belastingplichtige (art. 2.1, lid 1, onderdeel b Wet IB 2001).
Hiervoor geldt als verkrijgingsprijs van het aanmerkelijk
belang de waarde in het economische verkeer op het
moment van verkrijging.

VOORBEELD 3
Dirk bezit alle aandelen in D-bv, met een waarde in het
economische verkeer van € 1 miljoen, dat geheel bestaat uit
ondernemingsvermogen. De verkrijgingsprijs van Dirk
bedraagt € 20.000. Dirk overlijdt en zijn enig erfgenaam Ed
woont in het buitenland. Bij het overlijden vindt een fictieve
vervreemding plaats van de aandelen voor de waarde van
€ 1 miljoen, zodat het vervreemdingsvoordeel € 980.000
(€ 1.000.000 – 20.000) bedraagt. Op verzoek wordt aan de
erflater een conserverende aanslag inkomstenbelasting
opgelegd van € 245.000 (€ 980.000 x 25%). Hierna
bedraagt de verkrijgingsprijs van Ed € 1 miljoen.
Na afloop van de tienjaarsperiode wordt op verzoek van de
erfgenamen kwijtschelding verleend tot het op dat moment
openstaande bedrag (art. 26, lid 2 IW 1990). Nadat kwijtschelding
heeft plaatsgevonden van de inkomstenbelasting
die bij conserverende aanslag is opgelegd, wordt de
verkrijgings prijs verminderd met vier maal het kwijtgescholden
bedrag aan belasting (art. 21 Uitv.besl. IB 2001).
Hierna geldt voor de verkrijger van het aanmerkelijk belang
dus weer de historische verkrijgingsprijs van de erflater.
VOORBEELD 3 (VERVOLG)
Aan erflater Dirk is een conserverende aanslag
inkomstenbelasting opgelegd van € 245.000. Hierna
bedroeg de verkrijgingsprijs van erfgenaam Ed € 1 miljoen.
Nadat kwijtschelding heeft plaatsgevonden van de
conserverende aanslag wordt deze verkrijgingsprijs
verminderd tot € 20.000 (€ 1.000.000 – 4 * € 245.000).
Het uitstel wordt beëindigd als de aandelen (fictief) worden
vervreemd of als de vennootschap haar reserves (nagenoeg)
geheel heeft uitgekeerd. Bij dividenduitkeringen wordt de
conserverende aanslag kwijtgescholden met het bedrag van
de in Nederland verschuldigde dividendbelasting of indien
dit meer bedraagt de verschuldigde inkomstenbelasting (art.
26, lid 4 IW 1990, jo art. 21 Uitv.besl. IB 2001).
2.6 Gevolg afrekening of doorschuiving voor de
toepassing van de erfbelasting
De inkomstenbelastingschuld van de erflater komt ten laste
van de nalatenschap. Wordt de aanmerkelijkbelangclaim
afgerekend, dan komt de gehele inkomstenbelastingschuld
in mindering op de nalatenschap. Als de aanmerkelijkbelangclaim
wordt doorgeschoven is op het overlijdenstijdstip
de inkomstenbelasting formeel noch materieel
verschuldigd, maar wel latent aanwezig. Daardoor komt niet
de nominale schuld in aftrek, maar de latente inkomstenbelasting.
Voor een aanmerkelijk belang kan 6,25% van het
verschil tussen de waarde in het economische verkeer en de
verkrijgingsprijs in aftrek worden gebracht. Overigens kan
door toepassing van dit forfait een verschil ontstaan tussen
de fiscale en civiele boedelafwikkeling in het geval het
testament uitgaat van het nominale belastingtarief.
Fiscaal
PE-artikel
2.7 Verdeling van de nalatenschap
Ook de verdeling van de nalatenschap kan gevolgen hebben
op het inkomen uit aanmerkelijk belang. De toedeling van
aandelen in een kapitaalvennootschap aan een erfgenaam
levert geen goederenrechtelijke wijziging op, aangezien de
deelgenoot de aandelen houdt, die hij verkrijgt onder
dezelfde titel, als waaronder alle deelgenoten de aandelen
hielden voor de verdeling. De verdeling van een nalatenschap
heeft geen terugwerkende kracht tot het overlijdensmoment.
Bij de verdeling moet dan ook van de waarde van
de aandelen worden uitgegaan op het moment van de
verdeling in plaats van overlijden. Een verdeling conform
het erfdeel levert fiscaal geen nieuwe verkrijging op.
VOORBEELD 4
Gerard en Helleen zijn buiten gemeenschap van goederen
gehuwd en zij hebben een kind, Frits. Gerard bezit alle
aandelen in G-bv, met een waarde in het economische
verkeer van € 1 miljoen, waarvan € 700.000 toerekenbaar is
aan het ondernemingsvermogen (inclusief de 5% marge) en
€ 300.000 aan het beleggingsvermogen. De verkrijgingsprijs
bedraagt € 100.000. Op grond van het testament van
Gerard is de wettelijke verdeling uitgesloten en zijn Helleen
en Frits in gelijke delen erfgenamen. Zij wonen beiden in
Nederland. Het overlijden van Gerard vormt een fictieve
vervreemding van zijn aandelen G-bv voor de waarde in het
economische verkeer van € 1 miljoen. Voor het deel dat
toerekenbaar is aan het ondernemingsvermogen ad
€ 700.000 is op verzoek geen sprake van een vervreemding.
Resteert een vervreemding van het deel van de aandelen
dat toerekenbaar is aan het beleggingsvermogen
€ 300.000, waarop de verkrijgingsprijs van Gerard van
€ 100.000 in mindering komt. Bij Gerard is sprake van een
vervreemdingsvoordeel van € 200.000 (€ 300.000 –
100.000). Helleen en Frits krijgen ieder de helft van Gerards
gerechtigdheid tot het onverdeeld aandeel in de aandelen
G-bv, dus 50% van het totale aandelenpakket, met een
verkrijgingsprijs per erfgenaam van € 150.000
(€ 300.000/2).
Binnen twee jaar na het overlijden van Gerard worden alle
aandelen in G-bv aan Frits toebedeeld. Op verzoek wordt de
toedeling van Helleens aandeel in de nalatenschap aan Frits
niet als vervreemding aangemerkt, zodat de verkrijgingsprijs
van deze aandelen wordt doorgeschoven naar Frits. Na de
verdeling bezit Frits alle aandelen in G-bv met een
verkrijgingsprijs van € 300.000.
Als alle aandelen aan één erfgenaam worden toebedeeld,
ontstaat een overbedeling, waardoor sprake is van een
vervreemding voor het overbedeelde gedeelte door de
onderbedeelde erfgenaam. Indien deze verdeling binnen
twee jaar na het overlijden plaatsvindt aan een in Nederland
woonachtig natuurlijk persoon hoeft de overdragende
erfgenaam niet af te rekenen over de aanmerkelijkbelangclaim.
Ook in die situatie vindt dus doorschuiving van de
verkrijgingsprijs plaats.
Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl | 13

Voor het aanmerkelijkbelangregime is de waarde op het
moment van verdelen irrelevant, zolang de verdeling
binnen twee jaar na overlijden geschiedt. Dit geldt echter
niet als de afwijkende verdeling van de erfrechtelijke
verkrijging na twee jaar gebeurt. In dat geval is sprake
van een vervreemding door de erfgenaam die wordt onderbedeeld,
zodat die erfgenaam mogelijk inkomen uit
aanmerkelijk belang geniet.
VOORBEELD 5
De waarde in het economische verkeer van het aanmerkelijk
belang bedroeg € 100.000 op het moment van overlijden,
terwijl deze € 150.000 bedroeg op het moment van
verdelen. Er is uitsluitend sprake van ondernemingsvermogen.
Als meer dan twee jaar na het overlijden van de
erflater één erfgenaam alle aandelen krijgt, wordt de andere
erfgenaam onderbedeeld, zodat bij deze laatste sprake is
van een vervreemdingsvoordeel. Als de verkrijgingsprijs van
de erflater € 18.000 bedroeg en deze is doorgeschoven naar
zijn twee erfgenamen, is voor de onderbedeelde erfgenaam
het vervreemdingsvoordeel € 66.000, zijnde de helft van
(€ 150.000 – 18.000). De totale verkrijgingsprijs voor de
erfgenaam die is overbedeeld, wordt daarmee € 84.000
(€ 75.000 + 9.000).
2.8 Verkoop van het vruchtgebruik of de aandelen
In het kader van de aanmerkelijkbelangregeling is bij
verkoop van het vruchtgebruik sprake van een vervreemding
voor de vruchtgebruiker, waardoor het vervreemdingsvoordeel
bij hem wordt belast. Hiervan is geen sprake als
slechts de bloot eigendom van de aandelen wordt verkocht
door de bloot eigenaar en het vruchtgebruik in stand blijft.
Uiteraard zal in een dergelijke situatie de bloot eigenaar
moeten afrekenen. Als zowel het vruchtgebruik als de bloot
eigendom van de aandelen worden verkocht, moet de
verkoopopbrengst van de aandelen worden toegerekend aan
de vruchtgebruiker respectievelijk de bloot eigenaar. Voor
14 | Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl
de berekening van het vervreemdingsvoordeel komt hierop
vervolgens ieders verkrijgingsprijs in mindering. De vruchtgebruiker
moet dus inkomstenbelasting betalen over een
deel van het vervreemdingsvoordeel, terwijl hij in beginsel
slechts het genotsrecht heeft over het vermogen dat onder
vruchtgebruik is gebracht. Heeft bij het vestigen van het
vruchtgebruik de vruchtgebruiker geen verteringsbevoegdheid
gekregen, dan kan hij deze belastingschuld
niet voldoen uit de verkoopopbrengst van de aandelen.
3 Testamentaire clausules
3.1 Making onder voorwaarden
Voor de erfgenaam of legataris is een making onder
voorwaarden afhankelijk van een toekomstige onzekere
gebeurtenis, zoals bij de zogenoemde dertigdagenclausule.
Hierbij verkrijgt men onder de ontbindende voorwaarde van
overlijden. Indien de erfgenaam bij aanvang van de
dertigste dag na de dag van erflaters overlijden zelf niet
meer in leven is, erft hij niet. Bij een dergelijke clausule is
dus een andere persoon de erfgenaam onder opschortende
voorwaarde.
Het is de vraag wat de gevolgen voor de aanmerkelijkbelangregeling
zijn van een dergelijke dertigdagenclausule
indien bijvoorbeeld de erflater op 30 december 2012
overlijdt en de erfgenaam die onder de ontbindende
voorwaarde van overlijden heeft verkregen, vier dagen later
(op 3 januari 2013) overlijdt. Deze vraag is slechts relevant
wanneer binnen deze periode van vier dagen ook sprake is
van inkomen uit aanmerkelijk belang. Onder de aanmerkelijk
belangregeling worden immers de reguliere en
vervreemdingsvoordelen belast en niet louter het bezit,
voor zover niet sprake is van het forfaitaire voordeel uit
een vrijgestelde beleggingsinstelling en uit buitenlandse
beleggingslichamen.
Voor de beantwoording hiervan is het van belang of aan de

inwerkingtreding van de ontbindende voorwaarde terugwerkende
kracht toekomt. Aangezien aan het in vervulling
gaan van een voorwaarde geen terugwerkende kracht is
verbonden, moet de eerste erfgenaam zijn inkomen uit
aanmerkelijk belang meenemen in zijn aangifte inkomstenbelasting
over zowel 2012 als 2013. De tweede erfgenaam
die op 2 januari 2013 verkrijgt, zal in 2013 zijn inkomen uit
aanmerkelijk belang meenemen in zijn aangifte inkomstenbelasting.
Moet het forfaitaire rendement worden toegepast,
dan zal dat over januari 2013 bij twee verschil lende
belastingplichtigen tot inkomen uit aanmerkelijk belang
leiden. Zoals besproken is door het overlijden van de
erflater sprake van een fictieve vervreemding, waarvoor
slechts onder voorwaarden een doorschuifregeling geldt.
Als door het overlijden van de eerste erfgenaam de
ontbindende voorwaarde gaat werken, zal wederom in
beginsel moeten worden afgerekend. Gezien het relatief
korte tijdsverloop zal de waarde in het economische verkeer
tussen het eerste en het tweede overlijden nauwelijks
verschillen. Zoals hiervoor is besproken moet de keuze voor
doorschuiven worden gemaakt door de erfgenamen.
3.2 Tweetrapsmakingen
Bij de zogenoemde tweetrapsmakingen is sprake van twee
makingen onder voorwaarden. Het betreft een making onder
ontbindende voorwaarde van overlijden van de bezwaarde en
een making onder opschortende voorwaarde ten gunste van
de verwachter, indien deze laatste op dat moment nog in
leven is. Er zijn dus twee verkrijgers te onderscheiden. De
eerste wordt de bezwaarde en de tweede de verwachter
genoemd. Indien de verwachter niet (meer) bestaat bij het
overlijden van de bezwaarde, wordt het recht van deze
laatste onvoorwaardelijk. De erflater heeft dus in zijn
testament bepaald wie een goed of erfdeel verkrijgt nadat
een eerdere erfgenaam of legataris is overleden.
Bij de tweetrapsmaking verkrijgt de bezwaarde de aandelen
in volle eigendom en neemt hij deze op in box 2.
De verwachter verkrijgt pas wanneer het recht van de
bezwaarde eindigt en heeft geen vordering op de bezwaarde.
Daarom neemt hij zolang de opschortende voorwaarde niet
is ingetreden, niets op voor de inkomstenbelasting.
Ook is het mogelijk dat de erflater in zijn testament een
legaat heeft opgenomen, onder ontbindende voorwaarde van
overlijden van de legataris/bezwaarde en een legaat onder
opschortende voorwaarde ten gunste van de legataris/
verwachter. De legataris/bezwaarde neemt de gelegateerde
vermogensbestanddelen op box 2.
Zowel bij de verkrijging onder ontbindende voorwaarde van
overlijden door een erfgenaam/bezwaarde als door een
legataris/bezwaarde is sprake van een vervreemding van het
aanmerkelijk belang, waarvoor de doorschuifregeling kan
gelden. Dit geldt ook als de ontbindende voorwaarde in
werking treedt en de verwachter het aanmerkelijk belang
onder opschortende voorwaarde verkrijgt. In paragraaf 2.4
is besproken dat het verzoek voor toepassing van de
doorschuif regeling moet worden gedaan in de aangifte
inkomsten belasting van de erflater, door de gezamenlijke
belang hebbenden. De bezwaarde verkrijgt direct bij het
overlijden van de erflater, zodat hij met de overige
belanghebbenden onder voorwaarden kan kiezen voor de
doorschuifregeling. Als op het moment van overlijden van
de bezwaarde de verwachter in leven is, treedt zowel de
ontbindende als de opschortende voorwaarde in werking.
4 Conclusies
PE-artikel
●● Bij het opstellen van een testament ten behoeve van
een testateur met een aanmerkelijk belang moet worden
gedacht aan de implicaties van de aanmerkelijkbelangregeling
op de afwikkeling van de boedel. Hierbij komt
onder andere de vraag aan de orde of de latente of
nominale inkomstenbelastingschuld in aanmerking moet
worden genomen en voor wiens rekening de belastingschuld
komt.
●● Bij de afwikkeling van de nalatenschap met een aan-
merkelijk belang spelen de nodige vragen. Bij een
keuzetestament moeten de consequenties van de drie
alternatieven worden berekend, zoals (quasi) wettelijke
verdeling, vruchtgebruik en keuzelegaat.
●● Bij de afwikkeling van de nalatenschap met een
aanmerkelijk belang moeten de alternatieven doorschuiven
of afrekenen over de aanmerkelijk belangclaim
worden meegenomen.
Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl | 15

PE-Tijdschrift voor de bedrijfsopvolging
De commanditaire
als opvolgingsinstrument
16 | Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl

vennootschap
Punten FFP:
zie PER
Yvonne Tigelaar-Klootwijk
Drs. Y.M. Tigelaar-Klootwijk is verbonden
aan het Fiscaal Economisch Instituut van de
Erasmus Universiteit en daarnaast werkzaam als
zelfstandig belastingadviseur bij Scientia Fiscalis.
Trefwoorden: commanditaire
vennootschap, bedrijfsopvolgings faciliteit
SW, doorschuiffaciliteiten, staking
Kennistoets
www.pe-bedrijfsopvolging.nl
Leerdoelen
Na het lezen van dit artikel weet u:
●● waarom het fiscaal aantrekkelijk is
een commanditaire vennootschap
(cv) te gebruiken als opvolgingsinstrument;
●● welke fiscale gevolgen er zijn
verbonden aan het aangaan van
een cv;
●● welke voorwaarden gelden om de
bedrijfsopvolgingsfaciliteiten uit de
Wet IB 2001 en de SW 1956 toe te
kunnen passen.
Samenvatting
Het is vanuit verschillende oogpunten interessant een
bedrijfsopvolging via een commanditaire vennootschap
(cv) te laten verlopen. Zo kan een geleidelijke bedrijfsoverdracht
tot stand worden gebracht tussen bijvoorbeeld
een ouder en een kind. Het voordeel voor het kind
is dat deze de ouder nog niet (volledig) hoeft uit te kopen.
Het kapitaal van de ouder blijft in de vennootschap zitten.
Maar ook fiscale motieven spelen een rol bij de keuze
voor een cv. Zo kan de zeer ruime bedrijfs opvolgingsfaciliteit
in de Successiewet 1956 (SW 1956) van
toepassing zijn als een commanditair aandeel vererft of
wordt geschonken. Ook kunnen doorschuiffaciliteiten in
de Wet inkomsten belasting 2001 (Wet IB 2001) worden
toegepast.
1. Inleiding
Fiscaal
In dit artikel wordt allereerst ingegaan op de fiscale
gevolgen van het aangaan van een cv. 1 Vervolgens wordt
aandacht besteed aan het uiteindelijke uittreden van de
commanditaire vennoot, zowel bij leven als bij overlijden.
Dit uittreden leidt tot heffing van inkom sten belasting.
Bij overlijden wordt ook erfbelasting geheven.
Schenkbelasting is verschuldigd als het cv-aandeel wordt
geschonken. Aan de orde komt de vraag aan welke
voorwaarden moet worden voldaan om gebruik te kunnen
maken van de bedrijfs opvolgings faciliteit in de SW 1956.
Dit wordt vervolgens ook uitgewerkt voor de doorschuiffaciliteiten
in de inkomstenbelasting.
Het artikel wordt afgesloten met een conclusie.
2. De fiscale gevolgen van
het aangaan van een cv
PE-artikel
Een cv kan op verschillende manieren ontstaan. Zo kunnen
twee personen al samen een onderneming drijven in een
Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl | 17

PE-Tijdschrift voor de bedrijfsopvolging
vennootschap onder firma (vof). Wil een van deze personen
een stapje terug doen, dan kunnen de vennoten besluiten
de rechtsvorm te wijzigen in een cv. Over deze situatie later
meer. Eerst wordt ingegaan op de cv die ontstaat vanuit een
eenmanszaak. Hierbij kan worden gedacht aan de situatie
waarin vader eraan toe is zijn onderneming over te dragen
aan zijn zoon. Wanneer de zoon niet in staat is de overname
van de onderneming volledig te financieren, kan vader
ervoor kiezen zijn onderneming tegen schuldigerkenning
over te dragen. De vordering van vader op zoon behoort in
de regel tot de rendementsgrondslag van box 3, mits sprake
is van zakelijke voorwaarden. 2
Indien de vordering niet onder zakelijke voorwaarden is
aangegaan en derhalve als ongebruikelijke terbeschikkingstelling
kwalificeert, valt de vordering onder art. 3.91, lid 3,
Wet IB 2001 (box 1). Voor de fiscale winst bepaling moeten
vader en zoon uitgaan van de zakelijke rente.
De vraag of sprake is van zakelijke voorwaarden speelt geen
rol als het kind minderjarig is. Het kind is dan op grond
van art. 3.91, lid 2, onderdeel b, onder 2°, Wet IB 2001 een
verbonden persoon. Aan art. 3.91, lid 3, Wet IB 2001 wordt
dan niet meer toegekomen.
VOORBEELD 1
Vader draagt zijn onderneming over aan zijn zoon tegen
schuldigerkenning. De lening wordt als zakelijk bestem peld.
De zoon kan de betaalde rente aftrekken van zijn winst in
box 1. Vader geeft de lening aan in box 3. Na bijvoorbeeld
vijf jaar blijkt dat de zoon niet in staat is de dan resterende
schuld te voldoen. Dit verlies is voor vader niet meer
aftrekbaar in box 1. De vordering zit in box 3. Bij overlijden
van vader is de bedrijfsopvolgingsfaciliteit in de SW 1956
niet van toepassing. De vordering kwalifi ceert niet als
ondernemingsvermogen.
Het verlies op de vordering kan wel in box 1 in aftrek
worden gebracht als de vordering in box 1 onder de
terbeschikkingstellingsbepalingen valt (art. 3.91 Wet IB
2001). De bedrijfsopvolgingsfaciliteit in de SW 1956 kan
nog steeds niet worden toegepast.
Met betrekking tot de terbeschikkingstellingsbepalingen
kan de bedrijfsopvolgingsfaciliteit alleen worden toegepast
als sprake is van een onroerende zaak (art. 35c, lid 1,
onderdeel d, SW 1956).
In plaats van over te dragen tegen schuldigerkenning kan
vader besluiten een cv met zijn zoon aan te gaan. Het
kapitaal van vader blijft dan beschikbaar voor de onderneming
en aan de financierings problemen van de zoon
wordt (gedeeltelijk) tegemoetgekomen. Vader krijgt een
vergoeding over het geïnvesteerde kapitaal. 3 Aldus kan
vader een stapje terug doen, maar een beroep op de
bedrijfsopvolgingsfaciliteit in de SW 1956 blijft een
mogelijkheid. Daarop wordt later ingegaan.
Het aangaan van een cv heeft voor vader gevolgen voor de
heffing van inkomstenbelasting. 4 Als commanditair vennoot
18 | Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl
kwalificeert hij niet meer als ondernemer, omdat hij niet
voldoet aan de verbondenheidseis; hij is normaliter slechts
aansprakelijk tot het bedrag van zijn inbreng. Om te
voorkomen dat de commanditair vennoot in box 3 zou
worden belast, is in de Wet IB 2001 art. 3.3, lid 1,
onderdeel a opgenomen. Degene die anders dan als
ondernemer of aandeelhouder als medegerechtigde tot het
vermogen van een onderneming is gerechtigd, geniet toch
winst uit onderneming. 5 De commanditair vennoot is dus
geen ondernemer, geniet wel winst uit onderneming, maar
heeft geen recht op ondernemersfaciliteiten. Vader wordt
derhalve als commanditair vennoot in box 1 belast als
mede gerechtigde (art. 3.3, lid 1, onderdeel a, Wet IB 2001).
Dit betekent dat hij nog wel winst uit onderneming blijft
genieten. Naar mijn mening hoeft de enkele overgang van
ondernemer naar commanditair vennoot voor vader niet tot
afrekening over de stille en fiscale reserves te leiden. In art.
3.3 Wet IB 2001 staat in de aanhef: ‘Belastbare winst uit
onderneming is mede (…)’. Dit artikel geeft derhalve een
uitbreiding aan art. 3.2 waarin wordt beschreven wat
belastbare winst uit onderneming is. Daarnaast ben ik deze
mening toegedaan omdat de subjectieve onderneming van
de belastingplichtige in stand blijft. Ook uit de
parlementaire behandeling blijkt deze bedoeling: ‘(…)
Voorts betreft het degene die in het kader van erfopvolging
of huwelijksontbinding medegerechtigd wordt tot een
onderneming. Met deze opzet wordt bereikt dat in situaties
van overgang van actief ondernemerschap naar medegerechtigdheid
tot dezelfde onderneming, eindafrekening
kan worden voorkomen. Doordat deze medegerechtigden
worden belast in box I vindt belastingheffing plaats naar het
feitelijke inkomen in plaats van naar het forfaitaire
rendement.’ 6 Deze passage is geschreven in de tijd dat de
commanditair vennoot nog in box 3 zou worden belast,
maar waarbij de commanditair de mogelijkheid had om te
kiezen als medegerechtigde in box 1 te worden belast.
Afrekenen is voor vader wel aan de orde als de
gerechtigdheid tot de stille reserves of goodwill wijzigt.
Er is dan sprake van een gedeeltelijke staking. 7

VOORBEELD 2
Pa Karelsen drijft een horecaonderneming in de vorm
van een eenmanszaak. Pa wil uiteindelijk de onderneming
overdragen aan zijn zoon Thijs. Aangezien pa nog niet
helemaal uit de zaak wil, komen hij en Thijs overeen dat zij
de onderneming gaan uitoefenen in een cv. Pa wordt
commanditair vennoot en Thijs beherend vennoot.
Ze komen overeen dat Thijs gerechtigd wordt tot 60% van
de stille reserves. Bedragen de stille reserves op het
moment van het aangaan van de cv € 200.000, dan zou pa
inkomstenbelasting verschuldigd zijn over een bedrag van
€ 120.000. Pa kan evenwel de stille reserves van
€ 120.000 voorbehouden. Daartoe zal moeten worden
vastgelegd dat de stille reserves in de betreffende
vermogensbestanddelen op dat moment € 120.000
bedragen. Het mag evenwel niet zo worden vastgelegd dat
pa dit bedrag zeker zal krijgen. Bedragen bij uittreden van
pa over vijf jaar de stille reserves op de betreffende
vermogensbestanddelen € 220.000, dan heeft pa recht op
40% van € 220.000 (aandeel pa) plus de eerder
voorbehouden reserves van € 120.000 (totaal
€ 208.000). Aan Thijs komt € 12.000 toe (60% van
€ 220.000 minus € 120.000). Bedragen de betreffende
stille reserves op het moment van uittreden van pa
evenwel € 150.000, dan heeft hij recht op 40% van
€ 150.000 plus € 90.000. Het bedrag dat bij het aangaan
van de cv is voorbehouden (€ 120.000) is gedeeltelijk
verloren gegaan. Dan blijkt het nadeel van een voorbehoud
van stille reserves voor pa.
Belastingheffing kan allereerst worden voorkomen als de in
art. 3.63 Wet IB 2001 opgenomen doorschuif faciliteit kan
worden toegepast. Dit kan alleen als vader en zoon
gedurende 36 maanden een samenwerkings verband hebben
gehad of als de zoon gedurende 36 maanden als werknemer
in dienst is geweest bij zijn vader. Alleen de laatste situatie
kan hier, nu sprake is van een eenmanszaak van vader, van
toepassing zijn. Het toepassen van een doorschuiffaciliteit
biedt de zoon het voordeel van een lagere prijs. Hij neemt
immers de belastingclaim van vader over en wil hiervoor de
prijs gecorrigeerd hebben. Een nadeel is er ook: de zoon
gaat over een lager bedrag afschrijven (over de
boekwaarde).
Belastingheffing bij vader kan ook worden voorkomen als
vader de stille reserves voorbehoudt. Het voor behoud kan
worden beperkt tot de stille reserves die op het moment van
inbreng aanwezig zijn, maar kan ook worden uitgebreid met
toekomstige stille reserves of goodwill. Het voorbehouden
van stille reserves is voor vader evenwel een onzekere zaak,
omdat hij niet weet welk bedrag hij daar uiteindelijk voor
zal ontvangen. Het bedrag aan voorbehouden stille reserves
of goodwill mag bij inbreng overigens niet worden
gefixeerd. 8
Dit betekent dat op het moment van inbreng moet worden
bepaald welke waarde de stille reserves of goodwill hebben,
maar het mag niet zo worden vast gelegd dat vader dit
bedrag zeker zal krijgen. Overigens ligt het voor de hand
dat vader rente vergoed zal krijgen over het bedrag van de
Fiscaal
voorbehouden stille reserves. Deze rentevergoeding maakt
deel uit van de winst berekening.
Een andere mogelijkheid om de belastingheffing bij vader te
voorkomen is dat vader bepaalde vermogens bestanddelen niet
inbrengt in de cv.
Deze vermogens bestanddelen gaan dan tot het buitenvennoot
schappelijk ondernemingsvermogen van vader
behoren. De cv maakt wel gebruik van de vermogensbestanddelen.
Via de winstverdeling krijgt vader daar voor
een vergoeding. Een nadeel voor de zoon is dat hij niet
deelt in de eventuele waardevermeerderingen van deze
vermogens bestanddelen. Een voordeel voor de zoon is dat
hij deze vermogensbestanddelen niet hoeft te financieren.
Dit verlaagt de overnameprijs. 9
Belastingheffing kan ook worden voorkomen door over te
dragen tegen boekwaarde. Hiervoor kan allereerst worden
gekozen als vader zijn zoon wil compenseren voor eventueel
achterstallig loon of te laag loon. Het spreekt voor zich dat
de zoon dan wel in de onder neming van vader werkzaam
moet zijn geweest. Ook kan vader overdragen tegen boekwaarde,
waarbij de zoon bewust wordt bevoordeeld. 10
Naast de overgang van eenmanszaak naar cv kan de cv ook
ontstaan uit een vof tussen vader en zoon.
De gevolgen van het aangaan van een cv zijn voor de
heffing van inkomstenbelasting grotendeels gelijk aan die
bij de overgang van een eenmanszaak naar een cv. Alleen de
verschillen worden besproken. Allereerst de toepassing van
de in art. 3.63 Wet IB 2001 opgenomen doorschuif faciliteit.
Gaat een belang bij de stille reserves of goodwill over van
vader naar zoon, dan kan de in art. 3.63 Wet IB 2001
opgenomen doorschuif faciliteit ook worden toegepast als de
zoon 36 maanden is opge nomen geweest in de vof met zijn
vader. Het buiten vennootschappelijk houden van een
vermogens bestanddeel zal in deze situatie niet snel aan de
orde zijn. Deze keuze is al gemaakt bij het aangaan van de
vof. Hoogstens kan bij de omvorming in de cv worden
besloten een vermogensbestanddeel dat aanvankelijk
buitenven noot schappelijk is gehouden (gedeeltelijk) over te
dragen aan de zoon. Dit leidt dan wederom tot heffing voor
zover het belang in de stille reserves overgaat op de zoon.
Aannemelijk is dat hier dan ook de doorschuiffaciliteit uit
art. 3.63 Wet IB 2001 kan worden toegepast. Ook kunnen de
stille reserves worden voorbehouden.
3. Het uittreden van de
commanditair vennoot als
gevolg van overlijden
PE-artikel
De gevolgen van het uittreden van de commanditair
vennoot zijn net zo belangrijk als die van het aangaan van
de cv. Hier wordt ingegaan op overlijden. Aan de orde
komen de heffing van inkomstenbelasting en de heffing van
erfbelasting.
Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl | 19

PE-Tijdschrift voor de bedrijfsopvolging
3.1 Heffing van inkomstenbelasting
Het overlijden van de commanditair vennoot leidt tot een
fictieve staking op grond van art. 3.58 Wet IB 2001.
Dit betekent dat de commanditair vennoot c.q. diens erfgenamen
moeten afrekenen over de in het onder nemingsvermogen
begrepen stille reserves of goodwill en fiscale
reserves. De commanditair vennoot kan zonder problemen
de in art. 3.62 Wet IB 2001 opgenomen door schuifmogelijkheid
benutten, mits de zoon de onder neming van
vader rechtstreeks voortzet. 11 Het is alleen niet mogelijk de
oudedags reserve door te schuiven naar de zoon. Dit kan,
onder voorwaarden, alleen naar de partner. Het is wel
mogelijk de oudedagsreserve om te zetten in een lijfrente,
maar dan moeten voldoende liquiditeiten beschikbaar zijn
om de premie te kunnen voldoen aan de verzekeraar.
In plaats van de belastingclaim door te schuiven, kan
er ook voor worden gekozen af te rekenen waarbij de
erfgenamen een verzoek doen tot uitstel van betaling.
Dit uitstel is renteloos en geldt voor een periode van tien
jaar (gerekend vanaf de vervaldag van de voor de belastingaanslag
geldende enige of laatste betalings termijn). Er moet
wel rekening worden gehouden met het feit dat de
belasting schuld niet als schuld kwalifi ceert in box 3.
3.2 Heffing van erfbelasting
Over de waarde van het cv-aandeel is erfbelasting
verschuldigd. Het mooie is evenwel dat een beroep kan
worden gedaan op de bedrijfsopvolgings faciliteit in de
SW 1956 (art. 35b SW 1956). De wetgever heeft wel bepaald
dat een dergelijke medegerechtigdheid alleen kwalificeert
als ondernemingsvermogen als de mede gerechtigdheid een
rechtstreekse voortzetting vormt van een eerder door
de erflater gedreven IB-onder neming (art. 35c, lid 2,
SW 1956). Dit betekent dat de cv moet zijn ontstaan uit
een samenwerkingsverband (vof) of uit een eenmanszaak
waarbij de commanditair vennoot destijds als ‘gewoon’
ondernemer kwalifi ceerde. Vervolgens geldt dat het cvaandeel
moet worden verkregen door een persoon die op
het moment van overlijden van de erflater reeds beherend
vennoot is in de cv. De erflater zelf moet minimaal één
jaar commanditair vennoot zijn geweest op het moment
van overlijden. Het nadeel van de eis dat de verkrijger al
beherend vennoot moet zijn op het moment van over lijden,
is dat familieleden die geen beherend vennoot zijn en als
gevolg van de verkrijging commanditair vennoot worden de
bedrijfsopvolgingsfaciliteit niet kunnen toepassen. Dit is
een nadeel, omdat deze familieleden via hun commanditaire
deelname als financier kunnen optreden van de feitelijke
onder neming. Dit geldt ook als het commanditair belang
vererft naar de langstlevende partner die geen beherend
vennoot is en ook niet wordt.
Toepassing van de faciliteit houdt in dat geen erfbelasting
is verschuldigd als de waarde going concern van het
ondernemingsvermogen niet hoger is dan € 1.028.132. 12
De vrijstelling van € 1.028.132 wordt niet per verkrijger
verleend, maar per objectieve onderneming. Tot de
objectieve onderneming behoort in casu het totale
ondernemingsvermogen van de CV. Daarnaast behoren tot
de objectieve onderneming onroerende zaken die tot het
20 | Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl
buitenvennootschappelijk ondernemingsvermogen van een
firmant behoren. De vrijstelling voor iedere afzonderlijke
verkrijger wordt bepaald door de breuk die wordt gevormd
door de waarde van de verkrijging te delen door de waarde
van de totale objectieve onderneming 13 en dit vervolgens
te vermenigvuldigen met € 1.028.132. Hetgeen boven
dit bedrag aan ondernemingsvermogen wordt verkregen
wordt nog voor 83% vrijgesteld. Dit is de totale voorwaardelijke
vrijstelling. Alle vrijstellingen zijn voorwaardelijk.
De verkrijger moet gedurende vijf jaar uit de
medegerechtigdheid winst blijven genieten. Naar mijn
mening zou het ook voldoende moeten zijn als de ver krijger
de onderneming voortzet in de vorm van een eenmanszaak.
Voor de resterende 17% kan rente dragend uitstel van
betaling worden verkregen (art. 25, lid 12, Invorderingswet
1990).
4. Het uittreden van de
commanditair vennoot bij leven
Het zal niet altijd wenselijk zijn dat de cv in stand blijft tot
het moment van overlijden. Zo kan de cv destijds met name
zijn opgericht om financierings problemen bij de opvolger te
verminderen. Heeft de opvolger na een aantal jaren
voldoen de middelen om het aandeel van de commanditair
vennoot uit te kopen, dan kan het de wens van partijen
zijn de cv te ontbinden. Hierna wordt weer afzonderlijk
aan dacht besteed aan de gevolgen voor de heffing van
inkomsten belasting en de eventuele gevolgen voor de
heffing voortvloeiend uit de SW 1956.
4.1 Heffing inkomstenbelasting
Als de commanditair vennoot zijn aandeel overdraagt aan
de opvolger, wordt dit gezien als staking van de medegerechtigd
heid. Dit betekent dat moet worden afgerekend
over de in het ondernemings vermogen begrepen stille
reserves of goodwill en fiscale reserves. Heeft de cv
gedurende 36 maanden bestaan, dan kan zonder problemen
worden doorgeschoven naar de opvolger (art. 3.63 Wet IB
2001). De oudedagsreserve kan wederom alleen worden
doorgeschoven naar de partner (net als bij overlijden). Dit
betekent dat bij het aangaan van de cv gebruik kan zijn
gemaakt van art. 3.63 Wet IB 2001 en dat dit weer aan de
orde is bij het uittreden van de commanditaire vennoot.
In plaats van gebruik te maken van de doorschuif faciliteit
kan ook een beroep worden gedaan op een invorderingsfaciliteit
(art. 25, lid 18 en 19, IW 1990). Dan moet de
overdracht wel tegen schuldigerkenning plaatsvinden. Deze
invorderingsfaciliteit is renteloos. Het uitstel wordt
evenredig verminderd. Daarmee wordt bedoeld dat het
uitstel gekoppeld is aan de aflossingstermijn, maar waarbij
de duur van het uitstel maximaal tien jaar is. Bij een
aflossings periode van bijvoorbeeld acht jaar moet de
belasting in acht jaar lijkse termijnen worden voldaan.
Het bedrag waarvoor uitstel wordt genoten, wordt
herrekend als extra aflossingen plaatsvinden.

4.2 Heffing op grond van SW 1956
Heffing op grond van de SW 1956 is alleen aan de orde als
het cv-aandeel wordt geschonken. Behoort schenking tot de
mogelijkheden, dan kan een beroep worden gedaan op de
bedrijfsopvolgingsfaciliteit in de SW 1956. De vrijstellingen
en het uitstel ten aanzien van ondernemingsvermogen zijn
bij schenking gelijk luidend aan die bij overlijden. Er gelden
wel extra eisen ten aanzien van de schenker. Zo moet de
schenker volgens de wettekst vijf jaar voorafgaande aan
de schenking commanditair vennoot zijn geweest (art.
35d, lid 1, onderdeel b, SW 1956). Naar mijn mening zou
de periode dat de schenker ‘gewoon’ ondernemer was (als
vennoot/ondernemer in een vof of als ondernemer in een
eenmanszaak) ook mee moeten kunnen tellen voor de
vijfjaarseis. Willen partijen de bedrijfsopvolgings faciliteit
in de SW 1956 benutten en is schenking niet mogelijk, dan
moet het cv-aandeel worden aange hou den tot overlijden.
De faciliteit wordt immers verspeeld wanneer het aandeel bij
leven wordt overgedragen.
5. Conclusies
●● De cv als opvolgingsinstrument is interessant. Kapitaal
van de oorspronkelijke ondernemer blijft in de
onderneming.
●● Een cv biedt de oorspronkelijke ondernemer de
mogelijkheid een stapje terug te doen. De bedrijfsopvolgingsfaciliteit
in de SW 1956 blijft daarentegen
binnen handbereik.
●● De commanditair vennoot wordt bij het aangaan van de
cv alleen geconfronteerd met heffing van inkomstenbelasting
als de gerechtigdheid tot de stille reserves of
goodwill wijzigt. Heffing kan worden voorkomen.
●● Het overlijden van de commanditair vennoot leidt tot
heffing van inkomstenbelasting. De belasting claim kan
worden doorgeschoven. Ook renteloze invorderingsfaciliteit
is mogelijk. Overlijden leidt ook tot heffing van
erfbelasting, maar bedrijfs opvolgingsfaciliteit in de SW
1956 is toepasbaar.
●● De overdracht van een cv-aandeel bij leven leidt ook tot
heffing van inkomstenbelasting. De belasting claim kan
worden doorgeschoven. Gekozen kan worden voor
renteloze invorderingsfaciliteit bij overdracht tegen
schuldigerkenning.
●● Bij schenking van een cv-aandeel is de bedrijfsopvolgingsfaciliteit
in de SW 1956 toepasbaar.
Dit is niet mogelijk als een onderneming bij leven
al anderszins is overgedragen.
Fiscaal
PE-artikel
Noten
1 Dit artikel gaat over de situatie waarin het commanditair aandeel
wordt gehouden door een natuurlijk persoon. Op de situatie waarbij
het commanditair aandeel in handen is van een kapitaal vennootschap
wordt niet ingegaan. Onder voorwaarden zijn overigens ook de
bedrijfsopvolgingsfaciliteit in de SW 1956 en doorschuiffaciliteiten in
de Wet IB 2001 van toepassing.
2 Dit is anders wanneer er een gerede kans is dat de onderneming
weer voor rekening en risico van de overdrager wordt gedreven
(HR 14 juli 2000, nr. 35 646, BNB 2000/321). De vordering blijft dan
tot het ondernemingsvermogen behoren. De vordering kan ook op
grond van art. 3.3, lid 1, onderdeel b, Wet IB 2001 als ondernemingsvermogen
kwalificeren. Hiervan is, kort gezegd, sprake indien de
vordering kwalificeert als eigen vermogen of als de vergoeding
grotendeels afhankelijk is van de winst.
3 Een dergelijke vergoeding over het geïnvesteerde kapitaal zien
we ook terugkomen als gewone aandelen worden omgezet in
prefe rente aandelen. Zie in dit tijdschrift p. 22: Janssen,
‘Preferente aandelen en bedrijfsopvolgingsfaciliteiten’.
4 Het is mogelijk dat ook overdrachtsbelasting is verschuldigd.
Dit doet zich voor als het economisch belang bij een onroerende
zaak (gedeeltelijk) overgaat. Overigens gelden hiervoor ook
vrijstellingen.
5 De medegerechtigdheid hoeft zich op grond van het tweede lid van
art. 3.3 Wet IB 2001 niet uit te strekken tot een eventueel liquidatiesaldo.
Dit laatste is in de wet opgenomen om te voorkomen dat het
niet gerechtigd zijn tot het liquidatiesaldo leidt tot het in aanmerking
nemen van de commanditaire deelname in box 3. Het is
wel noodzakelijk dat de commanditaire vennoot deelt in de stille
reserves (NnavV, Kamerstukken II 1999/2000, nr. 7, p. 454)
6 MvT, Kamerstukken II 1998/99, 26 727, nr. 3, p. 92-93.
7 Er wordt hier voorbijgegaan aan de situatie dat de vermogensbestanddelen
in de firmabalans worden gewaardeerd tegen de
werkelijke waarde. Alsdan moet vader de niet-overgedragen
vermogensbestanddelen herwaarderen (HR 16 december 1959,
nr. 14 092, BNB 1960/34). Vader krijgt dan zowel te maken met
overdrachts- als herwaarderingswinst.
8 ‘Zie uitgebreider over het voorbehouden van stille reserves Cursus
Belastingrecht (inkomstenbelasting), 3.2.35, C, e, Kluwer, Deventer.’
9 Zie uitgebreider over buitenvennootschappelijk ondernemingsvermogen
Cursus Belastingrecht (inkomstenbelasting), 3.2.35, C, f,
Kluwer, Deventer.
10 Deze methoden worden hier niet verder uitgewerkt. Zie 3.2.35, C,
d.3 en d.5, in: M.L.M. van Kempen e.a., Cursus Belastingrecht
Inkomstenbelasting, Deventer: Kluwer. Overigens kan een over dracht
tegen boekwaarde leiden tot heffing van schenkbelasting (zie ook
HR 2 december 2011, nr. 10/04771, V-N 2012/9.22). De bedrijfsopvolgingsfaciliteit
in de SW 1956 kan worden toegepast, mits wordt
voldaan aan het voortzettings vereiste.
11 Dit is anders in de situatie waarbij het commanditaire aandeel niet
wordt gehouden door vader als natuurlijk persoon, maar door een
vennootschap waarin vader aanmerkelijkbelanghouder is. Dan
gelden extra voorwaarden. Zie art. 4.17a, lid 4, Wet IB 2001. Deze
voorwaarden kennen we overigens wel uit de bedrijfsopvolgingsfaciliteit
SW 1956 die ook voor de commanditair vennoot/natuurlijk
persoon gelden.
12 Het verschil tussen de liquidatiewaarde en de waarde going concern
is altijd voorwaardelijk vrijgesteld.
13 Dit is dus inclusief buitenvennootschappelijk gehouden onroerende
zaken door één der vennoten, hetgeen tot gevolg heeft dat de
vrijstelling van degene die geen buitenvennootschappelijk
onroerende zaken heeft hierdoor wordt beïnvloed.
Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl | 21

PE-Tijdschrift voor de bedrijfsopvolging
Preferente aan
22 | Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl
en bedrijfsopvolgingsf

delen
aciliteiten
Rudolf Janssen
Punten FFP:
zie PER
Mr. R.L.M.C. Janssen is als fiscalist/estateplanner
werkzaam bij Deloitte Belastingadviseurs BV.
Trefwoorden: preferente aandelen,
bedrijfsopvolgingsfaciliteiten,
doorschuiffaciliteit
Kennistoets
www.pe-bedrijfsopvolging.nl
Leerdoelen
Na het lezen van dit artikel weet u:
●● aan welke voorwaarden preferente
aandelen moeten voldoen om de
verkrijger ervan in staat te stellen
gebruik te maken van bedrijfsopvolgingsfaciliteiten;
●● dat die voorwaarden niet zo
duidelijk zijn als zij op het eerste
gezicht lijken.
Samenvatting
Sinds 1 januari 2010 is helder onder welke voorwaarden
de bedrijfsopvolgingsfaciliteiten kunnen worden
toegepast op preferente aandelen. Maar niet iedere
voorwaarde is even duidelijk. Het verdient aanbeveling
bij het vormgeven van bedrijfsopvolgingen waarbij
preferente aandelen als instrument worden ingezet,
deze voorwaarden nauwlettend te volgen. Voor eerder
uitgevoerde bedrijfsopvolgingen kan de regeling van
4 april 2011 uitkomst bieden. Is dat niet zo, dan zal de
mogelijkheid tot een reparatie onderzocht moeten
worden.
1. Inleiding
Fiscaal
PE-artikel
Preferente aandelen komen in de praktijk vaak voor
als instrument in het kader van bedrijfsopvolging.
Aan preferente aandelen is veelal een gefixeerde waarde
verbonden in de vorm van aandelenkapitaal, al dan niet met
agioreserve. Over die waarde wordt meestal een procentueel
gefixeerd dividend vergoed. Wat aan uit keerbare winst
resteert nadat het preferente dividend (met voorrang) is
uitgekeerd of gereserveerd, komt toe aan de houders van
gewone aandelen.
Dat laatste geldt doorgaans ook voor de uitkeringen bij
liquidatie: eerst worden de houders van preferente aandelen
‘terug betaald’ en de rest is voor de houders van gewone
aandelen. De houders van preferente aandelen weten op
welk bedrag aan dividend zij kunnen rekenen (mits het
resultaat dat toestaat). De houders van gewone aandelen
hebben recht op de zogeheten ‘overwinst’. Hoewel preferente
aandelen kunnen worden ingezet als financieringsinstrument,
blijven het aandelen en vormen zij als zodanig
‘eigen vermogen’ van de vennootschap.
Preferente aandelen kunnen uitstekend fungeren als
tussenvorm tussen schenken en verkopen van de aan delen.
Heeft de overdragende partij behoefte aan een bepaald
minimuminkomen of -vermogen, dan kan een schenking
van de aandelen (dus zonder tegen prestatie) niet aan de
orde zijn. Worden de aandelen verkocht aan de opvolgende
partij, dan kan het gewenste minimum inkomen of
-vermogen gewaarborgd zijn. Wel zal uiterlijk bij overlijden
van senior de verkoop opbrengst direct of indirect volledig
Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl | 23

PE-Tijdschrift voor de bedrijfsopvolging
belast worden met inkom sten- en erfbelasting. Preferente
aandelen kunnen dus voorzien in een bron van constant
inkomen in de vorm van dividend, 1 terwijl bij overlijden
van de houder onder voorwaarden een beroep gedaan kan
worden op de zogenoemde bedrijfsopvolgings facili teiten,
waarmee de belasting ervan aanzienlijk wordt beperkt of
uitgesteld. Onder die faciliteiten versta ik drie fiscale
faciliteiten:
●● de voorwaardelijke vrijstelling van erf- of schenkbelasting;
●● de doorschuiffaciliteit voor het aanmerkelijk belang;
●● de uitgestelde betalingsregeling voor het niet-vrijgestelde
gedeelte van de erf- of schenk belasting.
Samengevat: bij vererven van kwalificerende prefe rente
aandelen waarvan de waarde uitsluitend aan ondernemingsvermogen
toerekenbaar is:
●● hoeft ten laste van de nalatenschap van de houder
van de preferente aandelen geen inkomstenbelasting
afgerekend te worden over het fictieve
vervreemdingsvoordeel;
●● wordt de verschuldigde erfbelasting met ten minste 83%
verminderd;
●● mag het daadwerkelijk verschuldigde deel van de
erf belasting in tien (rentedragende) termijnen voldaan
worden.
Bij niet-kwalificerende preferente aandelen:
●● is over de nalatenschap 25% inkomstenbelasting
verschuldigd over het fictieve vervreemdings voordeel;
●● wordt het restant belast met ten minste 10% en ten
hoogste 40% erfbelasting;
●● wordt voor betaling geen uitstel gegeven.
Het is dan ook van belang:
●● bij bestaande preferente-aandelenstructuren te kunnen
beoordelen of de preferente aandelen kwalificeren;
●● bij het opzetten van nieuwe preferente-aandelen-
structuren te borgen dat aandelen inderdaad
kwalificeren.
In dit artikel wordt ingegaan op de vier eisen voor
kwali ficatie van preferente aandelen en het vangnet dat
geldt voor ‘oude gevallen’. Er wordt uitsluitend ingegaan
op de bedrijfsopvolgingsfaciliteiten bij de vererving van
aanmerkelijk belangaandelen in de inkomsten- en de
erfbelasting. Voor de schenkbelasting geldt mutatis
mutandis hetzelfde, met uitzondering echter van een
verschillende periode gedurende welke de aandelen voor de
vererving (1 jaar) of schenking (5 jaar) gehouden dienden
te worden. De voorwaarden voor toepassing van de
doorschuiffaciliteit voor de inkomstenbelasting luiden
anders, in die zin dat bijvoorbeeld de aandelen niet al vóór
de schenking of vererving moeten worden gehouden door de
schenker of erflater. De voorwaarden voor toepassing van
deze faciliteiten zijn dan ook niet gelijkluidend.
24 | Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl
2. De voorwaarden
De voorwaardelijke vrijstelling van erfbelasting en de
doorschuiffaciliteit zijn uitsluitend van toepassing als aan
alle vier volgende voorwaarden is voldaan: 2
Omzettingsvereiste: de preferente aandelen vormen een
omzetting van een eerder door de erflater gehouden
aanmerkelijk belang van gewone aandelen.
Toekenningsvereiste: de omzetting tot preferente aandelen is
gepaard gegaan met het toekennen van gewone aandelen
aan een ander.
Ondernemingsvereiste: ten tijde van de omzetting tot
preferente aandelen dreef de vennootschap waarop de
aandelen betrekking hadden een onderneming.
Aandeelhouderschapsvereiste: de verkrijger van de
preferente aandelen is reeds voor ten minste 5% aandeelhouder
van gewone aandelen.
2.1 Omzettingsvereiste
De preferente aandelen moeten een omzetting vormen van
een eerder door de erflater gehouden aanmerkelijk belang
van gewone aandelen.
VOORBEELD 1
De heer Van Welte is weduwnaar en heeft twee kinderen,
Karel en Jan. Hij heeft alle aandelen Van Welte houdstermaatschappij
BV die op haar beurt alle aandelen houdt in
Van Welte bloembollen veredeling en -handel BV, de
vennootschap die een productie- en handelsonderneming
drijft. Karel werkt in het bedrijf en is de opvolger van vader.
Jan werkt niet in het bedrijf; hij is productmanager bij een
chemisch bedrijf. Vader heeft enige tijd geleden een nieuwe
financieel directeur aangetrokken, Piet de Zwart, die te
zijner tijd samen met Karel de verdere uitbouw van het
bedrijf zal moeten reali seren. Vanwege recente patenten
volgt de concur rentie in binnen- en buitenland met
aandacht wat er gebeurt binnen Van Welte. Die belangstelling
is overigens wederzijds! Vader overweegt zijn aandelen
om te zetten in preferente aandelen. De toe komsti ge
overwinst kan toekomen aan Karel en aan Piet.

Hieraan wordt voldaan als met een akte van statutenwijziging
de samenstelling van het maatschappelijk kapitaal
van de vennootschap zodanig wordt gewijzigd dat het
voortaan, naast gewone aandelen, ook prefe rente aandelen
omvat, en als vervolgens de op dat moment geplaatste
gewone aandelen van vader worden omgezet in preferente
aandelen. In paragraaf 2.2 wordt ingegaan op het feit dat
een omzetting van alle op dat moment bestaande gewone
aandelen in preferente aandelen ‘sec’ niet mogelijk is.
Er zouden dan alleen preferente aandelen zijn uitgegeven
(er zouden geen aandelen bestaan waar de overwinst aan
gekoppeld kan worden). Indien vader naast de aandelen
ook nog vorderingen zou hebben op Van Welte houdstermaatschappij
BV en hij draagt deze vorderingen over ten
titel van storting op nieuw uit te geven preferente
aandelen, dan voldoen deze preferente aandelen niet.
Zij zijn geen omzetting van gewone aandelen. Datzelfde
geldt overigens ook voor vermogensbestanddelen die later
worden gestort (als agio) op reeds bestaande (kwalifi cerende)
preferente aandelen. Dit alles geldt ook voor informele
kapitaalstortingen. Het moet gaan om een omzetting
van een aanmerkelijk belang van gewone aandelen.
De Successie wet 1956 (SW 1956) geeft niet aan dat het
moet gaan om een aanmerkelijk belang van gewone
aandelen waarop, indien het zou vererven, de faciliteiten
van toepassing zouden zijn. Wil men immers de voor waardelijke
vrijstelling erf- of schenkbelasting kunnen benutten,
dan moeten de aandelen bij overlijden ten minste één jaar
en bij schenking ten minste vijf jaar zijn gehouden door de
schenker/erflater. Met andere woorden: uit de tekst van de
wet volgt dat indien het aanmerkelijk belang van gewone
aandelen recent werd verworven en binnen één/vijf jaar na
verwerving wordt omgezet in prefe rente aandelen, de
preferente aandelen toch zullen kunnen kwalificeren.
Aangezien voor de doorschuif faciliteiten in de inkomstenbelasting
geen verplichte voorperiode geldt, speelt dit
vraagstuk daar niet. De wettekst is duidelijk op dit punt.
In de parlementaire geschiedenis 3 wordt echter een andere
benadering uiteengezet. Die komt erop neer dat preferente
aan delen uitsluitend kunnen kwalificeren als de ‘voorafgaande’
gewone aandelen ten minste één jaar (bij vererving)
of vijf jaar (bij schenking) werden gehouden. De verwachting
is gerechtvaardigd dat de belasting dienst bij de rechter
een beroep zal doen op de bedoeling van de wetgever.
Aangezien schenking van preferente aandelen juist vanwege
hun functie als inkomensbron minder vaak aan de orde zal
zijn dan vererving, lijkt het hanteren van een wachttijd van
één jaar aan te raden. Daarmee kunnen discussies achteraf
voorkomen worden. Tijdig plannen en tijdig herstructureren
is dan ook hier het devies.
2.2 Het toekenningsvereiste
De omzetting (van gewone aandelen, zie paragraaf 2.1) tot
prefe rente aandelen moet gepaard zijn gegaan met het
toekennen van gewone aandelen aan een ander.
De vraag of deze voorwaarde ‘slechts’ juridisch of ook
economisch moet worden geïnterpreteerd, kan geïllustreerd
worden aan de hand van voorbeeld 2.
De vraag is of de uitgifte van de gewone aandelen kan
Fiscaal
PE-artikel
VOORBEELD 2
Vader heeft met de fiscus overeenstemming bereikt over
de waarde die aan de preferente aandelen zal worden
toegekend en het daarover te vergoeden percentage aan
preferent dividend. Karel zal een deel van de nieuw uit te
geven gewone aandelen ontvangen. Het is de bedoeling dat
Karel zal participeren in Van Welte houdster maatschappij
BV via een daartoe op te richten persoonlijke houdstervennootschap.
Deze persoonlijke houdster vennootschap
zal worden opgericht door vader en de aandelen zullen door
vader worden gecertificeerd. De certificaten van aandelen
in deze persoonlijke houdster vennootschap zal vader
schenken aan Karel.
Op deze wijze kan vastgelegd worden dat de certificaten
van aandelen bijvoorbeeld niet zullen vallen in de gemeenschap
van goederen van Karels huwelijk.
De nieuwe gewone aandelen zullen dan ook worden
uitgegeven aan de persoonlijke houdstervennootschap.
plaats vinden voordat de certificaten van aandelen in de
persoon lijke houdstermaatschappij zijn geschonken aan
Karel. Of dient met de uitgifte van de gewone aan delen
gewacht te worden totdat de certificaten van aandelen in
de persoonlijke houdstervennootschap in handen zijn van
Karel?
Anders gezegd: volstaat het dat de nieuwe gewone aandelen
worden uitgegeven aan een juridisch andere entiteit
(de persoonlijke houdster vennoot schap) of dient ook de
econo mische gerechtigdheid toe te komen aan een ander dan
degene die in economische zin gerechtigd is tot de preferente
aandelen? In de parle men taire geschiedenis wordt op dit
punt aangegeven dat de omzetting van gewone in preferente
aandelen dient plaats te vinden ‘onder gelijk tijdige toekenning
van gewone aandelen aan de bedrijfs opvolger’. 4
Het lijkt dan ook hier raadzaam om, ter voorkoming van
discussies achteraf, zowel de juridische als de econo mi sche
gerechtigdheid van nieuwe gewone aandelen bij de omzet ting
toe te laten komen aan ‘de ander’, waarbij het dus niet hoeft
te gaan om alle nieuwe gewone aandelen.
2.3 Het ondernemingsvereiste
Ten tijde van de omzetting (van gewone aandelen, zie
paragraaf 2.1) tot preferente aandelen dreef de vennootschap
waarop de (destijds omgezette) aandelen betrekking h adden
een onderneming.
Ook bij deze voorwaarde komt de vraag op of er sprake moet
zijn van het drijven van een onderneming in die zin dat,
wanneer gewone aandelen zouden vererven op het moment
van omzetting, de faciliteiten toegepast zouden kunnen
worden op deze gewone aandelen. Anders gezegd: dient er
gedurende één of vijf jaar voor de omzetting al sprake te
zijn geweest van het drijven van een kwalifi cerende onderneming?
De wettekst lijkt ook hier voldoende duidelijk. Maar zou
bepleit worden dat de gewone aandelen op het moment van
omzetting in preferente aandelen al ten minste een bepaalde
periode in het bezit moeten zijn geweest om de preferente
aandelen te kunnen laten kwalificeren, dan zou het
Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl | 25

PE-Tijdschrift voor de bedrijfsopvolging
consequent zijn deze voorwaarde ook te lezen in dit
ondernemings vereiste. Een voorbeeld kan het vraagstuk
illustreren.
VOORBEELD 3
Vader, Karel en Piet hebben hun oog laten vallen op de
onderneming van een van de concurrenten. Vader heeft nog
aandelen in een beleggingsvennootschap (Groei en Bloei
BV) die de aandelen in de over te nemen onderneming zal
verwerven. Binnen twee weken na aankoop van de
onderneming worden de gewone aandelen van vader in
Groei en Bloei BV omgezet in preferente aandelen. Bij die
gelegenheid worden nieuwe gewone aandelen uitgegeven
aan Karel en Piet. De vraag is dan of, bij vererving van de
preferente aandelen van vader aan Karel, Karel een beroep
kan doen op de faciliteiten.
Zoals gezegd, de wettekst is duidelijk: op het moment van
omzetting van de gewone aandelen van vader in preferente
aandelen dient sprake te zijn van een kwali ficerende
onderneming. Dat is het geval, die was immers zojuist
aangekocht. Uit de parlementaire geschiedenis zijn in dit
kader, in tegenstelling tot wat onder paragraaf 2.1 het geval
leek te zijn, geen argumenten a contrario af te leiden.
Wordt volstaan met slechts één toetsingsmoment, te weten
het moment van omzetting? Stel dat in het voorbeeld de
overgenomen onderneming na een aantal jaren wordt
verkocht en de vennootschap die de aan delen verkocht weer
verdergaat als beleggingsvennoot schap. De vraag is dan of
Karel bij vererving van de preferente aandelen van vader
een beroep kan doen op de faciliteiten. Dat is niet geval:
ook op het moment van vererving wordt getoetst of er
sprake is van een kwali ficerende onderneming. In deze
situatie kan daardoor geen beroep gedaan worden op de
faciliteiten, hoewel er sprake was van een kwalificerende
onderneming ten tijde van de omzetting van gewone
aandelen in prefe rente aandelen door vader.
2.4 Het aandeelhouderschapsvereiste
De verkrijger van de preferente aandelen is reeds voor ten
minste 5% aandeelhouder van gewone aandelen als bedoeld
bij het toekennings vereiste. Met deze voor waarde lijkt de
wetgever te willen inspelen op de in de praktijk meest voorkomende
vorm van gebruik van preferente aandelen in het
kader van bedrijfs opvolging. Degene die de indertijd
uitgegeven gewone aandelen heeft op het moment van
vererven van de preferente aandelen, moet deze preferente
aandelen verkrijgen zodat de totale winstgerechtigdheid
weer in één hand verenigd is. Het is echter niet zo dat de
‘bedrijfs opvolger’ alle indertijd uitgegeven gewone aandelen
moet hebben om voor wat betreft de ver krijging van
preferente aandelen een beroep te kunnen doen op de
faciliteiten. In de wettekst zou men kunnen lezen dat
slechts 5% van de indertijd (aan ‘een ander’, zie paragraaf
2.2) uitgegeven gewone aandelen behoeft te worden
gehouden door de verkrijger van preferente aandelen om
een beroep te kunnen doen op de facili teiten.
26 | Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl
De verkrijger hoeft dus niet voor 5% aandeelhouder te zijn
van het gehele geplaatste (gewone én preferente)
aandelenkapitaal. Ook hier lijkt het raadzaam te kiezen
voor de veiligste weg en het minimumpakket gewone
aandelen te berekenen in het totaal van de gewone
aandelen (dat wil zeggen met inbegrip van de bij de
omzetting uitgegeven gewone aandelen). Een voorbeeld
illustreert de reikwijdte van de voorwaarde.
VOORBEELD 4
Vader heeft met de fiscus overeenstemming bereikt over de
waarde die aan de preferente aandelen zal worden
toegekend én het daarover te vergoeden percentage aan
preferent dividend. Karel zal de helft van de nieuw uit te
geven gewone aandelen ontvangen; de wederhelft wordt
uitgegeven aan vader zelf die zich op deze wijze een deel
van de ‘overwinst’ voorbehoudt. De reden van dit
voorbehoud is dat vader de waarde van de preferente
aandelen en het daarover te vergoeden dividend te laag
vindt om voldoende inkomen te genereren. Na enkele jaren
schenkt vader zijn gewone aandelen aan Jan, die inmiddels
de gelederen binnen het bedrijf is komen versterken als
directeur marketing en het ene succes na het andere boekt
op de internationale bloembollenmarkt.
Bij overlijden van vader vererven zijn preferente aan delen
aan Karel en Jan, ieder voor de helft. Karel kan voor de
verkrijging van de preferente aandelen een beroep doen op
de faciliteiten, hij bezit immers meer dan 5% van de gewone
aandelen in de vorm van ‘indertijd’ uitgegeven gewone
aandelen. Jan kan dat echter niet, immers hij is geen houder
van indertijd aan een ander uitgegeven gewone aandelen.
Voor de praktijk is het belangrijk te onderkennen dat
toepassing van de faciliteiten vanwege deze voorwaarde
regelmatig niet aan de orde zal kunnen zijn. Dit komt voort
uit het gegeven dat in de gang van zaken zoals de wetgever
zich die voorstelde bij het vormgeven van de faciliteit, de
ondernemer na de omzetting van zijn gewone aandelen
uitsluitend preferente aandelen houdt. Alle gewone
aandelen zullen bij gelegenheid van de omzetting worden
uitgegeven aan de opvolger(s). Indien de preferente
aandelen direct vererven naar de opvolgers wordt voldaan
aan de onder havige voorwaarde. Echter, dit is niet altijd
het geval. Immers, vaak vormen de preferente aandelen een
bron van inkomen voor de langstlevende partner van de
ondernemer en is het dividend een welkome aanvulling op
bijvoorbeeld een pensioen. Zeker indien op de nalatenschap
van de ondernemer de wettelijke verdeling van art. 4:13 BW
van toepassing is en de preferente aandelen aldus worden
toe gedeeld aan de langstlevende partner (en derhalve niet
aan de opvolger) en de herverdelingstermijn van art. 4:18
BW onbenut is verstreken, is de conclusie dat de faciliteiten
niet kunnen worden toegepast. Dit zal regelmatig kunnen
gebeuren.
Op welke manier kan dit effect worden voorkomen? In de
eerste plaats kan er bij de omzetting rekening mee worden

gehouden door ten behoeve van de in gemeenschap van
goederen gehuwde ondernemer ten minste 10% van de
gewone aandelen voor te behouden. Is er geen sprake van
een gemeenschap van goederen dan zou de partner van de
ondernemer 5% van de gewone aandelen kunnen nemen bij
uitgifte en aldus kunnen voldoen. In de tweede plaats zou,
indien de langstlevende partner niet kan kwalificeren, een
andere verdeling van de nalatenschap overwogen kunnen
worden. In de praktijk blijkt de termijn van drie maanden
vaak aan de korte kant, zodat een flexibel keuzetestament,
waarin de wettelijke verdeling wordt uitgesloten, ook hier
nuttig kan zijn.
De lezer zal zich overigens ook afvragen wat er gebeurt bij
het overlijden van de langstlevende partner van de
ondernemer aan wie de preferente aandelen werden
toegedeeld. Hij/zij was immers niet degene die indertijd
gewone aandelen omgezet heeft in preferente aandelen. Het
gevolg hiervan is dat (wederom!) niet wordt voldaan aan de
voorwaarden voor toepassing van de faciliteiten. Voor deze
situatie is echter zowel voor de inkomsten belasting als voor
de erfbelasting geregeld dat er toch kan worden doorgeschoven
casu quo een beroep gedaan kan worden op de
voorwaardelijke vrijstelling. 5 Voor de erfbelasting is hier
sprake van een daadwerkelijke oplossing, aangezien anders
bij overlijden van de langstlevende partner van de ondernemer
de waarde van de preferente aandelen nogmaals
zonder enige beperking met erf belasting zou worden belast.
Voor wat de betreft de inkomstenbelasting ligt dit iets
genuanceerder. Zonder deze versoepeling zou inkomstenbelasting
moeten worden afgerekend over het verschil
tussen de waarde in het economische verkeer en de
verkrijgings prijs. De verkrijgings prijs zal echter, vanwege
de verplichte afrekening bij overlijden van de ondernemer,
juist fors zijn verhoogd, waardoor het vervreemdings voordeel
dat met inkomsten belasting belast zou zijn bij overlijden
van de langstlevende partner vaak beperkt kan zijn.
3. De escape: de resolutie
van 4 april 2011 6
De voorwaarden om de faciliteiten te kunnen toepassen zijn
op 1 januari 2010 in de SW 1956 en de Wet inkomstenbelasting
2001 (Wet IB 2001) opgenomen. Vergeleken met
de ‘oude’ criteria is het een grote vooruitgang dat nu
duidelijke voorwaarden gelden voor de omzetting van
gewone aandelen in preferente aan delen. Maar niet iedere
voor 1 januari 2010 uitgevoerde herkapitalisatie zal exact
volgens het sindsdien geldende ‘recept’ zijn gestructureerd.
In dat kader zegt de staatssecretaris over de faciliteiten in
de SW 1956:
(Cumulatief) preferente aandelen die zijn ontstaan vóór 2010
‘Ik heb er begrip voor dat bij een omzetting in (cumulatief)
preferente aandelen vóór 2010 nog geen rekening kon worden
gehouden met de vanaf 2010 geldende voorwaarde dat er
tegelijk nieuwe gewone aandelen worden uitgegeven aan de
bedrijfsopvolger. Concrete gevallen kunnen aan mij worden
voorgelegd. Ik beoordeel dan of dat geval met artikel 63 van
de Algemene wet inzake rijksbelastingen (de hardheidsclausule)
soepel kan worden behandeld.’
Uit vorenstaande resolutie blijkt dat indien vader met Karel
en Jan participeerde in een vennootschap en vaders gewone
aandelen zijn omgezet in preferente aandelen, terwijl er bij
de omzetting geen nieuwe gewone aandelen werden uitgegeven
aan ‘een ander’, bij vererving van de preferente
aandelen toch een beroep gedaan kan worden op de faciliteiten
in de SW 1956. Voor wat betreft de door schuiffaciliteit
heeft de staatssecretaris in het besluit van
4 september 2012 7 bevestigd dat hetgeen geldt voor de
toepassing van de voorwaardelijke vrijstelling op grond van
de SW 1956, ook geldt voor de toepassing van de doorschuiffaciliteit
op grond van de Wet IB 2001.
Voor wat betreft het hiervoor onder paragraaf 2.4 geschetste
probleem dat de langstlevende partner van de ondernemer
niet voldoet omdat hij/zij geen kwalificerend belang heeft
in de vorm van indertijd aan een ander uitgegeven gewone
aandelen, is echter geen oplossing geboden in de resolutie.
Dat is, gelet op de ‘alledaagsheid’ van het geschetste risico
jammer.
4. Conclusie
Fiscaal
PE-artikel
●● Voor de praktijk is de invoering op 1 januari 2010 van
heldere voorwaarden voor het kunnen toepassen van de
diverse faciliteiten op preferente aandelen een grote
vooruitgang. Bij het vormgeven van een herkapitalisatie
in het kader van bedrijfs opvolging is duidelijk volgens
welk ‘recept’ gehandeld moet worden. Zouden de voorwaarden
stringenter toegepast moeten worden dan uit de
wettekst is af te leiden, dan is het raadzaam om zo
mogelijk de meest zekere route te kiezen. Voor gevallen
die voor 1 januari 2010 speelden, moet worden bezien of
een beroep op de resolutie van 4 april 2011 mogelijk is of
dat een reparatie mogelijk is.
Noten
1 Ook kan het aan de preferente aandelen verbonden kapitaal gezien
worden als ‘bufferkapitaal’. Deze aandelen kunnen immers, mocht
dat nodig zijn, ingekocht worden door de vennootschap of aan de
opvolger(s) worden verkocht, wat eveneens leidt tot cashflow.
2 Ik ga ervan uit dat aan de overige voorwaarden voor toepassing van
de faciliteit is voldaan: de aandelen behoorden bij de erflater tot een
aanmerkelijk belang, de vennootschap waarop de aandelen zien drijft
een materiële onderneming en de vrijstelling geldt alleen voor de
waarde die betrekking heeft op het ondernemingsvermogen
(te vermeerderen met 5% beleggingsvermogen).
3 Kamerstukken II 2008/09, 31 930, nr. 9, p. 103.
4 Kamerstukken II 2008/09, 31 930, nr. 3, p. 44.
5 Art. 26b Uitv.reg IB 2001 en art. 8 Uitv.reg. schenk- en erfbelasting
6 Besluit van de staatssecretaris van Financiën van 4 april 2011,
nr. BLKB2011/68M, Stcrt. 2011, 6416.
7 Besluit van 4 september 2012, nr. BLBK2012/101M, onderdeel 5.5.1,
Stcrt. 2012, 18 480.
Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl | 27

PE-Tijdschrift voor de bedrijfsopvolging
Grensoverschrijdende be
en de toepassing van bedrijfsopvo
28 | Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl

drijfsoverdrachten
lgingsfaciliteiten
Dirk Albregtse
Punten FFP:
zie PER
Dr. D.A. Albregtse is verbonden aan het Fiscaal
Economisch Instituut van de Erasmus Universiteit
Rotterdam.
Trefwoorden: (grensoverschrijdende)
bedrijfsoverdrachten, bedrijfsopvolgingsfaciliteiten,
EU-beleid mkb-ondernemingen,
invorderingsfaciliteiten
Kennistoets
www.pe-bedrijfsopvolging.nl
Leerdoelen
Na het lezen van dit artikel weet u:
●● dat voor de beantwoording van
de vraag of bepaalde bedrijfsopvolgingsfaciliteiten
toepasbaar
zijn in gevallen van grensoverschrijdendebedrijfsoverdrachten
een uitvoerige analyse van
zowel de betrokken casus als van
de daarop van invloed zijnde
binnenlandse, buitenlandse en
internationale wet- en regelgeving
noodzakelijk is.
Samenvatting
In deze bijdrage worden vier casussen uitgewerkt waarbij
sprake is van grensoverschrijdende bedrijfsoverdrachten.
Centrale vraag daarbij is of en in hoeverre de bedrijfsopvolgings
faciliteiten in de situaties van belang zijn.
Om die vraag te beantwoorden is een grondige analyse
van de verschillende casussen noodzakelijk.
1. Inleiding
Fiscaal
PE-artikel
In de literatuur over de fiscale aspecten van bedrijfsoverdrachten
in de mkb-sfeer en de toepassing van de
bedrijfsopvolgingsfaciliteiten daarbij is nog weinig aan dacht
besteed aan grensoverschrijdende bedrijfs over drachten.
Onder grensoverschrijdende bedrijfsoverdrachten versta ik
bedrijfsoverdrachten waarbij de overdrager bij overdracht
van zijn onderneming met minstens twee verschillende
nationale belastingstelsels te maken heeft.
In dit artikel worden vier casussen besproken waarbij sprake
is van een dergelijke grensoverschrijdende bedrijfsoverdracht.
Per casus wordt aangegeven welke factoren van
belang zijn bij de analyse ervan en wat de gevolgen zijn voor
de toe passing van een aantal bedrijfsopvolgings faciliteiten
bij overdracht bij leven. Hierbij gaat het om de toe passing
van de faciliteit bij opvolging door een mede ondernemer dan
wel werknemer (art. 3.63 Wet IB 2001), de faciliteiten bij de
overdracht van aan merkelijk belang aandelen (art. 4.17c Wet
IB 2001), de bedrijfsopvolgings faciliteit, neergelegd in de
Successie wet 1956 (art. 35b t/m art. 35f SW 1956) en de
invorderings faciliteit van art. 25, lid 9 Invorderings wet 1990.
De vier casussen zijn:
I Ondernemer Janse, woonachtig in de gemeente Sluis
(Nederland) drijft een eenmanszaak, gevestigd in het
Belgische Brugge en wil deze overdragen aan een
inwoner van Nederland.
II Ondernemer Clauwaert, woonachtig in Turnhout (België)
drijft een eenmanszaak in Breda en wil deze overdragen
aan een inwoner van België.
III Dga Klaassen, woonachtig in Nederland is directeur van
en heeft een 100%-aandelenbelang in een Duitse AG,
gevestigd en ondernemend in Keulen en wil zijn aandelen
pakket overdragen aan een inwoner van Nederland.
IV Dga Kitzbuddel, woonachtig in Duitsland, is directeur
van en heeft een 100%-aandelenbelang in een bv
gevestigd en ondernemend in Maastricht en wil zijn
aandelenpakket overdragen aan een inwoner van
Duitsland. 1
Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl | 29

PE-Tijdschrift voor de bedrijfsopvolging
In alle gevallen wordt ervan uitgegaan dat de (onderliggende)
onderneming een materiële onderneming is,
dat aan de duurzaamheidseis voor het aannemen van de
aanwezigheid van een vaste inrichting en aan de overige
voorwaarden voor toepassing van de betref fende bedrijfsopvolgings
faciliteit(en) wordt voldaan. Om de casussen niet
te ingewikkeld te maken, is steeds verondersteld dat de
overdrager en de overnemer in hetzelfde land wonen.
In de analyse wordt een en ander bezien vanuit Nederlands
perspectief. Een belangrijke vraag die moet worden beantwoord
is of de voornoemde Nederlandse opvolgingsfaciliteiten
toepasbaar zijn. Bij de analyse wordt verder
uitgegaan van de op dit moment van kracht zijnde
belasting verdragen (zie hierna). Aan de feitelijke inhoud
van de relevante buitenlandse wet- en regel geving wordt
bij de analyse van de casussen geen aandacht besteed.
Welke elementen zijn van belang bij de analyse van de
casussen?
●● Relevante Nederlandse wet- en regelgeving en jurisprudentie.
Van belang is na te gaan of en in hoeverre
in de wettekst (inclusief de parlementaire behandeling
daarbij) en de daarmee samenhangende regelgeving,
waaronder uitvoeringsregelingen, resoluties en besluiten
en relevante jurisprudentie, aanwijzingen zijn te vinden
waaruit zou kunnen worden afgeleid dat de betrokken
regeling alleen geldt voor bijvoorbeeld binnenlandse
belasting plichtigen of binnen Nederland gevestigde
(onderliggende) ondernemingen.
●● Relevante buitenlandse wet- en regelgeving en jurisprudentie.
Wat hiervoor is opgemerkt met betrekking tot
Nederlandse wet- en regelgeving en jurisprudentie geldt
ook voor de relevante buitenlandse wet- en regelgeving.
Zoals aangegeven wordt hieraan in dit artikel geen
aandacht besteed.
●● Het al dan niet aanwezig zijn van een belastingverdrag
ter voorkoming van dubbele belasting. Verreweg de
meeste bilaterale belastingverdragen zijn conform art.
7 van het OECD-modelverdrag. Op grond daarvan wordt
de belastingheffing over winstinkomen toegewezen aan
het bronland, zijnde het land waar het winstinkomen
wordt gegenereerd, mits die kan worden toegerekend
aan een aldaar gevestigde vaste inrichting. Wanneer
sprake is van een in het bronland gedreven materiële
onderneming zal deze in praktisch alle gevallen worden
aangemerkt als een aldaar gevestigde vaste inrichting.
Wat de belastingheffing over aanmerkelijkbelangvervreemdingswinsten
betreft, deze worden in de
door Nederland gesloten belastingverdragen veelal
toegewezen aan de woonstaat van de vervreemder.
Voor de onderhavige vier casussen zijn met name
de belastingverdragen ter voorkoming van dubbele
belasting op inkomen en vermogen met België uit 2001
en met Duitsland uit 1959 van belang. 2 Hoewel het
verdrag met Duitsland uit 1959 formeel nog niet in
overeenstemming is met het OECD-modelverdrag – de
eerste versie van dat modelverdrag stamt immers pas uit
1963 – is de effectieve uitwerking ervan in de hierna te
bespreken casussen dezelfde. Met België en Duitsland
30 | Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl
heeft Nederland geen verdragen ter voorkoming van
dubbele heffing van erf- en schenkrecht gesloten.
In voorkomende gevallen kunnen art. 47 t/m art. 51
van het (eenzijdig) Besluit voorkoming dubbele belasting
2001 van belang zijn.
●● Toepasbaarheid Europees (fiscaal) recht en de relevante
rechtspraak van het Hof van Justitie EU. Hoewel de
soevereiniteit inzake de heffing van directe belastingen
primair nog steeds berust bij de afzonderlijke lidstaten is
de invloed van het EU-recht en de jurisprudentie van het
Hof van Justitie van de EU met name op het terrein van
de winstbelastingen steeds groter geworden. Met name
moet worden getoetst of de nationale wetgeving niet
discrimineert en niet strijdig is met de in het Verdrag
betreffende de werking van de EU, VwEU (hierna: EUverdrag)
neergelegde verdragsvrijheden, waaronder
het recht van vrije vestiging (art. 49 EU-verdrag) en de
vrijheid van kapitaalverkeer (art. 63 EU-verdrag).
2. De voorbeelden
2.1 Casus I
Ondernemer Janse, woonachtig in de gemeente Sluis
(Nederland) drijft een eenmanszaak, gevestigd in het
Belgische Brugge en wil deze overdragen aan een inwoner
van Nederland.
Janse woont in Nederland en is daarom binnenlands
belastingplichtig. Hij wordt in beginsel belast over zijn
wereldinkomen, dus inclusief de winst uit de Belgische
onderneming. Op grond van de wettekst en overige
regelgeving komt hij in beginsel in aanmerking voor
toepassing van de bedrijfs opvolgings faciliteit van art. 3.63
Wet IB 2001, mits hij voldoet aan de daarin gestelde
voorwaarden (waaronder overdracht aan een gekwali fi ceerde
medeondernemer of werknemer, en aan het voort zettingsvereiste).
Op grond van art. 7 Belastingverdrag met België
uit 2001 echter zal de winst van de door de onder nemer
gedreven Belgische onderneming in België worden belast
naar de in dat land geldende wet- en regelgeving. Het is
aannemelijk dat de winst is toe te rekenen aan een daar
gevestigde vaste inrichting. Nederland zal zich moeten

onthouden van belasting heffing over die winst, zodat
ook de bedrijfs opvolgings faciliteit, die onderdeel is van
de berekening van de totaalwinst voor Nederlandse
heffingsdoeleinden, niet van toepassing is. Met de Belgische
winst wordt voor de heffing van de Nederlandse belasting
over het overig inkomen slechts rekening gehouden in
verband met het progressievoorbehoud op grond van art.
23, par. 2 Belastingverdrag met België 2001. Of Janse kan
profiteren van eventuele bedrijfsopvolgings faciliteiten in de
winstsfeer hangt geheel af van de Belgische wet- en
regelgeving op dit punt.
Een laatste toets of Janse desondanks in aanmerking komt
voor de in art. 3.63 Wet IB 2001 opgenomen faciliteit is of
het niet toepasbaar zijn ervan in strijd kan zijn met het
EU-recht. Van directe discriminatie naar nationaliteit, dat
op grond van het EU-verdrag verboden is, is in deze en de
drie volgende casussen geen sprake. Wel komt indirecte
discriminatie in beeld. Immers, als de onderneming binnen
Nederland zou zijn gevestigd, zou Janse wel de bedrijfsopvolgings
faciliteit kunnen toepassen. In de onderhavige
casus is dat niet het geval. Dit lijkt in strijd te komen met
de in het EU-verdrag neergelegde vrijheid van vestiging.
Aan te nemen is echter dat het Hof van Justitie van de EU
als rechtvaardigings grond voor het verschil in behandeling
zal aanvoeren dat het verschil voortvloeit uit dispari teiten
in de nationale belastingstelsels of het gevolg is van internationale
toedeling van heffingsrechten. Voor een overzicht
van de Europese jurisprudentie op dit punt zie Cursus
Belastingrecht, deel Europees Belastingrecht, Kluwer,
Deventer, 2012, met name de onderdelen 5.1.0.D. en 5.1.6. 3
Voor de toepassing van de bedrijfsopvolgings faciliteit in de
Successiewet 1956 is van belang dat Janse, in casu de
schenker, in Nederland woont.
Op grond van art. 1 SW 1956 is dat namelijk een van de
voorwaarden voor de belastbaarheid met erf- en schenkbelasting.
Waar de verkrijger/overnemer, die overigens zelf
om toepassing van de faciliteit moet verzoeken, woont, is in
beginsel niet van belang.
Op grond hiervan moet worden aangenomen dat de
betreffende bedrijfsopvolgingsfaciliteit – als ook aan de
overige voorwaarden om daarvoor in aanmerking te komen
is voldaan – van toepassing is.
Fiscaal
PE-artikel
2.2 Casus II
Ondernemer Clauwaert, woonachtig in Turnhout (België)
drijft een eenmanszaak in Breda en wil deze overdragen aan
een inwoner van België.
In deze casus is de heer Clauwaert voor de Nederlandse
inkomstenbelasting te beschouwen als buitenlands
belastingplichtige. Ook buitenlandse belasting plich tigen
komen naar de wettekst en overige regelgeving in beginsel
in aanmerking voor de bedrijfsopvolgings faciliteit van art.
3.63 Wet IB 2001. Art. 7.2, lid 2, onderdeel a, Wet IB 2001
verwijst immers uitdrukkelijk naar de belastbare winst uit
onderneming, bedoeld in art. 3.2 en art. 3.3 Wet IB 2001.
Uit art. 3.2 Wet IB 2001 is overduidelijk af te leiden dat
daartoe mede de bedrijfs opvolgings faciliteit behoort.
Evenals in casus I is art. 7 Belastingverdrag met België 2001
van toepassing. Op grond daarvan wordt in deze casus de
winst naar Nederlandse maatstaven in Nederland belast en
is de bedrijfsopvolgings faciliteit van art. 3.63 Wet IB 2001,
mits uiteraard aan de daar voor geldende voorwaarden is
voldaan, van toepassing.
Voor de toepassing van de bedrijfsopvolgings faciliteit in de
Successiewet 1956 is van belang dat de heer Clauwaert, in
casu de schenker, in België woont.
Op grond van art. 1 SW 1956 is inwonerschap van Nederland
echter één van de voorwaarden voor de belastbaarheid met
erf- en schenkbelasting. Een inwoner van een ander land,
in casu België, wordt in Nederland dan ook niet belast met
erf- en schenkbelasting, tenzij sprake zou zijn van een
fictief in Nederland wonende schenker in de zin van art. 3
SW 1956. Op grond van art. 3, lid 1 SW 1956 is sprake van
fictief inwonerschap bij een Nederlander, die in Nederland
heeft gewoond en binnen tien jaren nadat hij Nederland
metterwoon heeft verlaten, is overleden of een schenking
doet. Ook iemand – hoeft geen Nederlander te zijn – die in
Nederland heeft gewoond en binnen een jaar nadat hij/zij
Nederland metterwoon heeft verlaten een schenking heeft
gedaan wordt geacht ten tijde van het doen van de
schenking in Nederland te hebben gewoond (art. 3, lid 2 SW
1956). In de casussen II en IV ga ik er echter van uit dat
deze situaties zich niet hebben voorgedaan. Op grond
hiervan moet worden geconcludeerd dat de verkrijger/
overnemer geen beroep kan doen op de betreffende
bedrijfsopvolgingsfaciliteit.
Van strijd met het EU-recht is in deze casus geen sprake.
Het niet in aanmerking komen voor de bedrijfs opvolgingsfaciliteit
in de Successiewet 1956 vloeit immers voort uit
dispariteiten tussen de nationale belastingstelsels.
2.3 Casus III
Dga Klaassen, woonachtig in Nederland heeft een
100%-aandelenbelang in een Duitse AG gevestigd en
ondernemend in Keulen en wil zijn aandelenpakket
overdragen aan een inwoner van Nederland.
Dga Klaassen is binnenlands belastingplichtig. Bij vervreemding
van zijn aandelenpakket is hij in beginsel
inkomstenbelasting verschuldigd over de gerealiseerde
Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl | 31

PE-Tijdschrift voor de bedrijfsopvolging
vervreemdingswinst als zijnde inkomen uit aan merkelijk
belang in de zin van art. 4.12, onderdeel b, Wet IB 2001.
Belastingheffing over de vervreemdings winsten is op grond
van art. 8, lid 1 Belastingverdrag met Duitsland 1959
toegewezen aan Nederland. 4 De Wet IB 2001 kent sinds 2010
twee mogelijkheden voor geruisloze doorschuiving, namelijk
bij overlijden (krachtens erfrecht) en bij schenking. De
regelingen zijn opgenomen in art. 4.17a en art. 4.17c Wet
IB 2001. De doorschuif regelingen zijn slechts van toepassing
als en voor zover de onderliggende rechtspersoon een
materiële onderneming drijft. In de casussen wordt daarvan
ook steeds uitgegaan. 5 Bovendien dient de (buiten landse)
rechtspersoon waarin het aanmerkelijk belang wordt
gehouden een in aandelen verdeeld kapi taal te hebben en
door Nederland als niet-transparant te worden aangemerkt.
Aan beide voorwaarden wordt bij een Duitse AG voldaan.
In geval van schenking moet de verkrijger gedurende de
36 maanden die onmiddellijk voorafgaan aan het tijdstip
van de vervreemding, in dienstbetrekking zijn bij de onderliggende
vennootschap. Klaassen kan ook een beroep doen
op art. 25, lid 9, Invorderingswet 1990, ervan uitgaande dat
het vermogen van de onderliggende onderneming voor niet
meer dan 30% bestaat uit beleggingsvermogen.
Laatstgenoemde faciliteit wordt echter vanaf 2010 alleen
nog verleend bij overdracht van aandelen tegen schuldigerkenning.
Op grond daarvan wordt onder bepaalde
voorwaarden renteloos uitstel van betaling van inkomstenbelasting
over bedoelde vervreemdings winsten verleend voor
de duur van ten hoogste tien jaar.
Het toekennen van bovengenoemde faciliteiten is niet in
strijd met regels van EU-recht.
Tenslotte is de heer Klaassen als inwoner van Nederland
subjectief belastingplichtig voor de erf- en schenkbelasting;
de verkrijger/overnemer kan derhalve een verzoek doen
voor toepassing van de bedrijfsopvolgingsfaciliteit in de
SW 1956.
2.4 Casus IV
Dga Kitzbuddel, woonachtig in Duitsland, heeft een
100%-aandelenbelang in een bv gevestigd en onder nemend
in Maastricht en wil zijn aandelen pakket overdragen aan
een inwoner van Duitsland.
Tabel 1 | Uitkomsten van de analyses
De heer Kitzbuddel wordt voor de Nederlandse inkomstenbelasting
aangemerkt als buitenlands belastingplichtige.
Op grond van art. 7.5 Wet IB 2001 is het door hem genoten
inkomen uit aanmerkelijk belang in Nederland belast.
Dat geldt in beginsel voor zowel de reguliere inkomsten,
waaronder de dividenden, als de vervreemdingswinsten.
Op grond van art. 8, lid 1, Belasting verdrag met Duitsland
1959 respectievelijk art. 13, lid 5, van het nieuwe
waarschijnlijk op 1 januari 2014 in werking te treden
belastingverdrag met Duitsland, wordt de heffing van
vervreemdingswinsten echter aan de woonstaat van de
grootaandeelhouder toegewezen. In casu dus aan Duitsland.
Op grond hiervan moet worden geconcludeerd dat de heer
Kitzbuddel geen beroep kan doen op de bedrijfsopvolgingsfaciliteit
van art. 4.17c Wet IB 2001. Ook art. 25,
lid 9, Invorderingswet 1990 is in beginsel niet van
toepassing. Op grond van het EU-recht kan daardoor echter
mogelijk strijd ontstaan met de in het EU-verdrag neergelegde
vrijheden, zoals het beginsel van de vrijheid van
kapitaalverkeer en van vestiging. 6 Het belang en de toepasbaarheid
van de faciliteit is sinds 2010 niet groot meer.
De heer Kitzbuddel valt als inwoner van Duitsland niet
onder de Nederlandse Successiewet 1956. De bedrijfsopvolgingsfaciliteit,
neergelegd in de Successie wet 1956,
is derhalve niet van toepassing.
3. De uitkomsten
Zijn de uitkomsten bevredigend?
Ik wil deze vraag beantwoorden door de uitkomsten te
toetsen aan de Nederlandse doelstelling van de bedrijfsopvolgingsfaciliteiten,
en aan het EU-beleid inzake
grensoverschrijdende bedrijfsoverdrachten met name van
mkb-ondernemingen.
3.1 Nederlandse doelstelling
De bedrijfsopvolgingsfaciliteiten hebben ten doel de
continuïteit van de (onderliggende) ondernemingen en
daarmee de economische bedrijvigheid en werk gelegenheid
te waarborgen. Vanuit Nederlands perspectief zal dat met
name de economische bedrijvig heid en werkgelegenheid
binnen Nederland betreffen. Het niet van toepassing zijn
Casus I Casus II Casus III Casus IV
Art. 3.63 Wet IB 2001 Niet van toepassing Van toepassing Niet relevant Niet relevant
Art. 4.17c Wet IB 2001 Niet relevant Niet relevant Van toepassing Niet van toepassing
Art. 25, lid 9
Invorderingswet 1990
Art. 35b t/m art. 35f SW
1956
Niet relevant Niet relevant Van toepassing Mogelijk van
toepassing
Van toepassing Niet van toepassing Van toepassing Niet van toepassing
32 | Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl

van art. 35b e.v. SW 1956 bij casus II en casus IV, alsmede
het niet van toepassing zijn van art. 4.17c Wet IB 2001 en
art. 25, lid 9, Invorderingswet 1990 bij casus IV tast dan
ook de beoogde effectiviteit van de regeling aan. Het zal
afhangen van de bedrijfsopvolgingsfaciliteiten in België en
Duitsland of Clauwaert en Kitzbuddel in een gelijke (of
misschien wel betere!) positie komen te verkeren dan de in
Nederland wonende ondernemer/dga met een Nederlandse
onderneming. Daardoor wordt de econo mische bedrijvigheid
en werkgelegenheid in deze gevallen ook in Nederland
gewaarborgd. Overigens is het wel van toepassing zijn van
art. 4.17c Wet IB 2001 en art. 25, lid 9, Invorderingswet
1990 en art. 35b e.v. SW 1956, bezien vanuit Nederlands
perspectief, twijfel achtig. Vanuit een wijder EU-perspectief
zal dat echter anders zijn. De economische bedrijvigheid en
werk gelegenheid in Nederland wordt door het niet van
toepassing zijn van art. 3.63 Wet IB 2001 in casus I niet
aangetast. Dat geldt wel voor de economische bedrijvig heid
en werkgelegenheid in België. Het is aan België hier
eventueel iets aan te doen. In dit verband is voor de
onderzochte casussen niet alleen de Belgische federale
belastingwetgeving van belang, maar ook de gewestelijke,
m.n. de Vlaamse. 7
3.2 EU-beleid
De EU voert sinds 1994 een actief beleid om bedrijfs-
overdrachten van met name mkb-ondernemingen te stimuleren
om de continuïteit daarvan en daarmee de economische
bedrijvigheid en werkgelegenheid te waarborgen. 8
Het beleid is erop gericht de lidstaten ertoe te bewegen
maatregelen te nemen om bedrijfsopvolgingen in de mkbsfeer
soepeler te laten verlopen. Zo werd in 1994 onder
meer voorgesteld de successierechten bij bedrijfsoverdracht
te verlagen, alsmede de belastingen bij pensionering,
herinvestering en verkoop aan werknemers. Uit de in 2006
uitgevoerde evaluatie blijkt dat de oproep zeker succes
heeft gehad, met als kanttekening dat de daarin gegeven
informatie vooral globaal-kwalitatief van aard is en niet
aangeeft wat de exacte inhoud en diepgang van de
maatregelen zijn. 9 Uit de evaluatie blijkt niet duidelijk of
en in hoeverre de in de verschillende lidstaten doorgevoerde
bedrijfsopvolgingsfaciliteiten op elkaar zijn afgestemd. Uit
een analyse van Van de Ven en Schulpen in het Kwartaalschrift
Estate Planning 2012/30 blijkt onder meer dat er
belangrijke verschillen bestaan tussen de regelingen op dit
gebied in Vlaanderen, Nederland en Duitsland. Verdere
harmonisatie daarvan is aan te bevelen, opdat meer
evenwichtige situaties ontstaan. 10 Nadere bestudering
van de relevante buitenlandse wet- en regelgeving is nodig
om de eindresultaten van de besproken casussen te kunnen
verkrijgen.
4. Conclusies
●● Het al dan niet van toepassing zijn van de bedrijfsopvolgingsfaciliteiten
bij grens over schrijdende
bedrijfsopvolging eist een grondige analyse van
de specifieke casus.
Fiscaal
PE-artikel
●● Getracht is de diverse elementen die daarbij van belang
zijn in kaart te brengen en het belang ervan te illustreren
met vier casussen. Hoewel vereenvoudigende aannames
zijn gehanteerd, blijkt de problematiek complex te zijn.
In dit artikel heb ik getracht vrij eenduidige antwoorden
te formuleren. Ik daag de lezer echter uit kanttekeningen
bij mijn analyses te plaatsen en deze via de redactie of
rechtstreeks (albregtse@ese.eur.nl) aan mij te doen
toekomen.
●● Het is aan te bevelen dat binnen de EU de bedrijfsopvolgingsfaciliteiten
in de verschillende lidstaten op
elkaar worden aangesloten/geharmoniseerd, opdat
evenwichtige situaties ontstaan en de EU-verkeersvrijheden
worden gewaarborgd.
Noten
1 Gekozen is voor casussen die gesitueerd zijn in de grensstreken.
Het is aannemelijk dat grensoverschrijdende bedrijfsoverdrachten
zich met name in de mkb-sfeer in de grensstreken zullen afspelen.
Immers, zowel de ondernemer die een eenmanszaak drijft, als de dga
zijn daarbij als feitelijke ondernemers aan te merken en zullen in het
algemeen niet te ver van de door hen te leiden onderneming willen
wonen. Het volgende betoog is echter niet principieel anders als de
ondernemer/dga in Nederland woont en de gedreven onderneming
in bijvoorbeeld de VS is gevestigd (of andersom).
2 Op 12 april 2012 is het nieuwe belastingverdrag met Duitsland
ondertekend. Dit nieuwe verdrag zal naar verwachting op 1 januari
2014 in werking treden. V-N 2012/22.7.
3 Zeer verhelderend vind ik nog steeds de analyse van A-G Geelhoed
op dit punt in zijn conclusie bij HvJ EG 13 maart 2007, zaak C-524/04
(Test Claimants in the Thin Cap Group Litigation).
4 Ook op grond van art. 13, lid 5 van het op 12 april 2012
ondertekende nieuwe belastingverdrag met Duitsland blijft de
heffingsbevoegdheid aan Nederland toegewezen.
5 Overigens wordt de doorschuiffaciliteit niet toegekend voor zover
de vervreemdingswinst betrekking heeft op het beleggingsvermogen
van de onderneming.
6 Zie in dit verband HR 25 september 2009, nr. 43 874, BNB 2010/31.
De betekenis van dat arrest voor de huidige wetgeving is onduidelijk.
7 Zie in dit verband K.M.L.L. van de Ven, Een nieuwe regeling voor
schenking en vererving van familieondernemingen in het Vlaams
Gewest, Tijdschrift Erfrecht 2012/2.
8 Mededeling van de Commissie over de overdracht van ondernemingen.
Acties ten behoeve van het mkb (PbEU 2004, C 204/1-
23) en Aanbeveling van de Commissie inzake de overdracht van
kleine en middelgrote ondernemingen, PbEU 2004, L 385/14-17.
9 Mededeling van de Commissie van 14 maart 2006 ter uitvoering
van het communautair Lissabonprogramma voor groei en
werkgelegenheid betreffende de overdracht van ondernemingen –
Continuïteit door een nieuwe start, COM(2006)117def., tabel pag.
13. Bij de actualiteit van de tabel is voor wat Nederland betreft wel
een kanttekening. Aangegeven is dat Nederland aan de oproep om
bij verkoop aan werknemers faciliteiten te bieden nog geen gehoor
heeft gegeven, terwijl de faciliteit van art. 3.63 Wet IB 2001 reeds
sinds 1 januari 2002 ook bij overdracht aan werknemers geldt.
10 Vergelijk in dit verband ook F. Sonneveldt en B.B.A. de Kroon,
Bedrijfsopvolging in België en Duitsland, WPNR 2009/6808.
Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl | 33

Serie
PE-Tijdschrift voor de bedrijfsopvolging
Overnamefinancieringen
een inleiding
Dit artikel is het eerste in een serie waarin overname financiering in
het mkb wordt behandeld. In vervolgartikelen wordt onder meer
ingegaan op:
stimuleringsmaatregelen/kredieten;
invoering van de flex-bv en de gevolgen voor de
financieringsstructuur;
financiering door participatiemaatschappijen;
envyfactoren en aandachtspunten binnen de koopholding;
het gebruik van derivaten.
34 | Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl

in het mkb:
Menno Stuker
Punten FFP:
zie PER
Drs. M.H. Stuker is senior manager bij Rembrandt
Fusies & Overnames.
Trefwoorden: overnamefinanciering,
financieringsbron, financiering,
overname, financieringsratio
Kennistoets
www.pe-bedrijfsopvolging.nl
Leerdoelen
Na het lezen van dit artikel hebt u:
●● inzicht in de structuur van overnamefinancieringen
en de
beschikbare financierings bronnen;
●● inzicht in de factoren die de
haalbaarheid van overnamefinancieringen
bepalen.
Samenvatting
Dit artikel geeft op hoofdlijnen inzicht in de structuur van
overnamefinancieringen, de beschikbare financieringsbronnen
en de factoren die de haalbaarheid van een
financiering beïnvloeden, met de nadruk op overname
van aandelen. Hoewel banken voorzichtiger zijn dan in
het verleden, worden met name in het midden- en kleinbedrijf
nog substantiële overnamefinancieringen verstrekt.
De slagingskans stijgt door het huiswerk goed te doen,
verschillende banken te benaderen en er rekening mee
te houden dat banken meer tijd nodig hebben.
1. Inleiding
Financieel
PE-artikel
Een populair gespreksonderwerp bij ondernemers en
adviseurs is de terughoudende houding van banken bij
kredietverlening. Een vaak gehoorde stelling is: ‘Er vinden
geen overnames meer plaats, want de banken financieren
niet meer.’ Ik denk dat deze stelling op zijn minst
gedeeltelijk onjuist is. In de eerste plaats omdat er
voldoende partijen in de markt zijn die niet of slechts
gedeeltelijk afhankelijk zijn van bankfinanciering voor het
doen van overnames. Daarnaast omdat niet gesproken kan
worden van één overnamemarkt waar banken wel of niet
meer zouden financieren, maar dat gedifferentieerd moet
worden naar transactieomvang. Mijn ervaring is dat banken
wel degelijk bereid zijn overnames te financieren van
ondernemingen in het midden- en kleinbedrijf (mkb), onder
meer vanwege de voor banken doorgaans relatief beperkte
omvang van de financieringen. Wij zien zelfs dat banken in
het mkb-segment actief marktaandeel ‘kopen’ met tarieven
voor overnamefinancieringen die nauwelijks verschillen van
de tarieven van voor de crisis. Het klopt dat banken
momenteel afkeriger van risico zijn en dat, ook in het
mkb-segment, de controle bij de poort strenger is en banken
striktere voorwaarden hanteren voor overname financieringen
dan voor de crisis. Tegelijk kunnen de verschillen tussen
banken groter zijn.
De stelling dient naar mijn mening dus genuanceerd te
worden, in ieder geval voor het mkb. Daarin vinden zeker
overnames plaats die worden gefinancierd en ondernemers
(in spe) en adviseurs kunnen de haalbaarheid van een
overname financiering vaak grotendeels zelf beïnvloeden.
In dit artikel wordt ingegaan op de structuur van
overnamefinancieringen en de beschikbare financieringsbronnen.
Ook wordt beschreven welke factoren de
haalbaarheid beïnvloeden.
Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl | 35

PE-Tijdschrift voor de bedrijfsopvolging
2. Structuur overname financieringen
en financieringsbronnen
Er zijn in het mkb verschillende typen overnames te
onderscheiden
●● bedrijfsoverdracht binnen de familie;
●● managementbuy-out (MBO): het bestaande management
neemt de onderneming over;
●● managementbuy-in (MBI): management van buiten
(een particulier) neemt de onderneming over;
●● strategische overnames: concurrenten of andere partijen
met een strategisch belang uit binnen/buitenland nemen
het bedrijf over;
●● overname door een financiële partij of parti ci pa tie -
maatschappij;
●● combinaties van deze transacties.
De toepasbaarheid van en aandachtspunten bij deze
verschillende typen overnames lopen enorm uiteen.
De finan cierings structuur en de beschikbare financie ringsbronnen
zijn echter (in grote lijnen) gelijk. Figuur 1 toont
de gangbare financierings structuur bij over names, de
beschikbare finan cie ringsbronnen en de geldstromen bij een
overname.
2.1 Toelichting financieringsstructuur
●● Koper(s) privé kunnen een of meerdere familieleden,
leden van het managementteam (MBO) of externe
particulieren (MBI) zijn.
●● Koper(s) privé richten, voor zover zij daar nog niet over
beschikken, doorgaans een persoonlijke holding op
waarin de eigen inbreng wordt gestort. De eigen inbreng
wordt ofwel rechtstreeks van de spaarrekening voldaan,
maar kan ook apart gefinancierd worden (hoe blijft
buiten beschouwing).
●● De persoonlijke holding(s) participeren in een
op te richten koopholding, die bij de transactie
als koper fungeert en het bedrijf overneemt. De
aandelenverhoudingen in de koopholding worden vaak
gerelateerd aan de eigen inbreng, maar kunnen ook
beïnvloed worden door andere factoren, zoals de positie
binnen het bedrijf. 1
●● De hier opgenomen structuur biedt een aantal voordelen:
– Het houden van aandelenbelangen in persoonlijke
holdings in plaats van in privé vergemakkelijkt de
toekomstige verhandel baarheid van aandelen belangen
zonder dat direct fiscaal afgerekend hoeft te worden.
– Het zo veel mogelijk voorkomen van privé aansprakelijkheid.
– Het oprichten van een koopholding die 100% van de
aandelen in het bedrijf overneemt, maakt het mogelijk
om een fiscale eenheid te creëren tussen de koopholding
en het bedrijf. Hierdoor kunnen de
financieringslasten van de overname financieringen
worden verrekend met de resultaten van het be drijf.
Deze verreken mogelijk heid kan substan tiële voordelen
opleveren. De mogelijkheden voor verrekening zijn
sinds 1 januari 2011 ingeperkt, maar tot op heden is
het mkb hierbij buiten schot gebleven.
●● Bij overnames door strategische/financiële partijen
wordt niet altijd volgens de structuur met koop- of
tussenholding gewerkt en komen vaak afwijkende
structuren voor. Deze blijven in dit artikel verder buiten
beschouwing.
●● Het over te nemen bedrijf kan in deze structuur bestaan
uit een of meer bv’s.
Figuur 1 | Financieringsstructuur, financieringsbronnen en geldstromen bij overnames
Overnamefinanciering
KOPER(S) PRIVé
PERSOONLIJKE
HOLDING(S)
BANK KOOPHOLDING
VERKOPER
Koopsom
Financiering bedrijf
Eigen inbreng
36 | Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl
Garantievermogen
BEDRIJF
STRATEGISCHE/
FINANCIëLE PARTIJ
Dividenduitkeringen en financiering vanuit het bedrijf
Achtergestelde lening

2.2 Toelichting financieringsbronnen
In de getoonde structuur betaalt de koopholding de
koopsom voor de aandelen aan verkoper. Voor de
financiering van de koopsom wordt doorgaans gebruikgemaakt
van een combinatie van de volgende financierings-
bronnen: 2
●● eigen inbreng vanuit privé/persoonlijke holding;
●● achtergestelde lening verkoper;
●● dividenduitkeringen en financiering vanuit het over
te nemen bedrijf;
●● bankfinanciering.
Eigen inbreng vanuit privé/persoonlijke holding
De eigen inbreng vanuit privé kan vanuit beschik bare
liquide middelen worden gedaan, maar vaak wordt deze
ook (deels) apart gefinancierd in privé door bijvoorbeeld
een (tweede) hypotheek of privéborgstellingen. (Tijdige
afstemming met partners is onder andere vanuit dit oogpunt
een belangrijk aandachtspunt.) De eigen inbreng dient
uiteraard in de eerste plaats om de verhouding garantievermogen/benodigd
bancair krediet binnen acceptabele
verhoudingen te brengen. Daarnaast is het voor banken
belangrijk om hiermee voldoende betrokkenheid van een
ondernemer (in spe) te creëren. Naast het absolute bedrag
dient de eigen inbreng dus ook vergeleken te worden met
de totale vermogenspositie van de koper. De daarop
volgende inbreng van garantievermogen vanuit de persoonlijke
holding in de koopholding kan zowel gedaan worden
in de vorm van eigen vermogen (gestort kapitaal) of
(gedeeltelijk) in de vorm van een achtergestelde lening.
Voordeel van het gedeeltelijk structureren als achter gestelde
lening is onder meer dat deze op termijn, na aflossing van
de bank, relatief eenvoudig uit het bedrijf gehaald kan
worden. Bij strategische overnames en overnames door
financiële partijen kan de inbreng van garantievermogen
ook bestaan uit (gedeeltelijke) inbreng van een bestaand
bedrijf (inbreng door financiële partijen blijft verder buiten
beschouwing).
Achtergestelde lening verkoper
Het is vooral bij overdrachten binnen de familie, bij
management buy-outs en bij management buy-ins, vrij
gebruikelijk en vaak zelfs noodzakelijk voor de haalbaarheid
van de transactie dat een verkoper het gebrek aan eigen
Financieel
PE-artikel
inbreng van de koper aanvult door een gedeelte van de
koopsom terug te lenen aan de koopholding om zo de
transactie ‘mogelijk te maken’. 3
De ‘verkoperslening’ kan door het achtergestelde karakter
ten opzichte van de bank aangemerkt worden als
garantievermogen en verbetert dus direct de verhouding
garantievermogen/benodigd bancair krediet. Daarnaast
heeft de lening een belangrijke signaal functie, omdat ze
het vertrouwen van de verkoper in de koper en de toekomst
van het bedrijf tot uitdrukking brengt. Aflossing van
achtergestelde leningen vindt pas plaats nadat de bank
volledig of grotendeels is afgelost.
Ook worden doorgaans door de bank voorwaarden verbonden
aan de rentebetalingen op achtergestelde leningen. Achter-
gestelde leningen van verkopers komen, uitzonderingen
daargelaten, minder vaak voor bij strategische overnames en
overnames door financiële partijen.
Dividenduitkeringen en financiering vanuit het over te
nemen bedrijf
Een derde belangrijke financieringsbron is het over te nemen
bedrijf zelf. Deze financieringsbron kan bestaan uit de in het
bedrijf aanwezige overtollige liquide middelen of de
beschikbare financieringsruimte binnen zowel bestaande als
nieuw aan te vragen financieringsarrangementen. Het bedrijf
beschikt doorgaans zelf over zekerheden waarop beter
gefinancierd kan worden, in tegenstelling tot de koopholding.
Het is belangrijk om goed te analyseren hoe deze
zekerheden maximaal benut kunnen worden, zodat de
benodigde blanco/ongedekte financiering in de koop holding
(zie hierna) zo veel mogelijk wordt beperkt. Hierbij moet
niet alleen gefocust worden op de op transactiedatum
beschikbare middelen of beschikbare financieringsruimte,
maar spelen ook het seizoenspatroon en de benodigde
financieringsruimte gedurende het jaar een belangrijke rol.
Het is uiteraard van essentieel belang dat het bedrijf na de
overname over voldoende liquide middelen en/of
financieringsruimte kan blijven beschikken om haar
activiteiten gedurende het jaar te kunnen blijven
financieren en in haar bedrijfsvoering niet belemmerd wordt
door de aangegane overnamefinancieringen. Art. 207C van
het Burgerlijk Wetboek vormde altijd een belangrijke
wettelijke beperking van de mate waarin een overname
gefinan cierd kon worden met eigen liquide middelen of
bezit tingen. Deze wettelijke beperking zal door de invoering
van de flexibele bv (flex-bv) echter verschuiven. In een
volgend artikel zal nader ingegaan worden op de
financiering van de werk maatschappij en de invloed van de
flex-bv. Naast wettelijke bepalingen kunnen per sector of
branche aspecten deze financieringsbron beperken.
Bankfinanciering
De vierde financieringsbron is de bank, doorgaans zowel met
een overnamefinanciering aan de koop holding als met
financieringen aan het bedrijf en aan de kopers (in privé)
voor de financiering van hun eigen inbreng. Er bestaat een
groot verschil tussen overname financieringen aan de koopholding
en ‘reguliere’ bedrijfsfinancieringen. Waar bij
reguliere bedrijfs financieringen, zoals een rekening-
Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl | 37

courantkrediet, vaak (deels) op zekerheden gefinancierd
wordt (welke onder panden zijn beschikbaar en wat is de
dekking van die onderpanden), is bij een te verstrekken
overname financiering aan een koopholding eigenlijk altijd
sprake van een (substantieel/volledig) dekkingstekort.
Voor de financiering die aan de koopholding verstrekt
wordt zijn immers in de regel geen zekerheden beschikbaar,
behalve het pandrecht op de aandelen in het bedrijf zelf
– wat geen of een zeer beperkte waarde zal hebben bij
faillissement. Men spreekt derhalve op dit niveau ook wel
van een blanco (ongedekte) overnamefinanciering. Vanwege
het ongedekte en risicovolle karakter van deze overnamefinancieringen
hebben deze leningen vergeleken met
reguliere bedrijfs financieringen doorgaans:
●● een beperktere looptijd: doorgaans bedraagt de looptijd
van een blanco lening vier tot vijf jaar; 4
●● hogere tarieven: sterk variërend per casus;
●● striktere overige voorwaarden: non-dividend bepalingen,
voorwaarden ten aanzien van rente betalingen en
aflossingen op eventuele achter gestelde lening en
eventuele privéborgstellingen.
Om deze redenen is het belangrijk bij een overnamefinanciering
altijd goed te onderzoeken in hoeverre de
koopsom gedeeltelijk vanuit het bedrijf gefinancierd kan
worden, onder andere om op die manier de aflossingsdruk
zo veel mogelijk te beperken.
3. Financierings verplichtingen en
kasstromen
In dit artikel is tot nu toe besproken hoe de financieringsstructuur
bij een overname er doorgaans globaal uitziet en
welke financieringsbronnen beschikbaar zijn. Deze
38 | Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl
financieringsbronnen brengen uiteraard ook verplichtingen
met zich mee: aflossingen en rentebetalingen op de diverse
bankfinancieringen en achter gestelde leningen.
Deze financieringsverplichtingen moeten voldaan worden
uit de toekomstige overtollige operationele inkomsten van
het over te nemen bedrijf die (gedeeltelijk) als dividend
aan de koopholding kunnen worden uitgekeerd (de koopholding
heeft doorgaans immers geen andere inkomsten
dan de dividendstromen uit het bedrijf).
Voor de structurering van de financiering (verdeling over de
verschillende financieringsbronnen) en haalbaarheidsanalyse
van een overnamefinanciering moeten dus de toekomstige
inkomsten van een bedrijf nauwkeurig in kaart gebracht
worden en afgezet worden tegen de toekomstige
financierings verplichtingen. Bij deze analyse dient er
gerekend te worden met de toekomstige kasstromen van
het bedrijf en dient niet alleen gekeken te worden naar de
boekhoudkundige nettowinsten.
Kasstromen zijn een samenstelling van de operationele
resultaten van een bedrijf, de afschrijvingen/investeringen
en de (des-)investeringen in werkkapitaal. Kasstromen
geven aan in hoeverre een bedrijf vrij besteedbare liquide
middelen genereert die gebruikt kunnen worden voor, in
dit geval, het voldoen van financieringsverplichtingen uit
hoofde van de overname.
Boekhoudkundige resultaten zijn voor deze analyse minder
betrouwbaar, omdat deze een vertekend beeld kunnen
geven van de daadwerkelijk beschikbare liquiditeiten.
Winstgevende bedrijven kunnen bijvoorbeeld negatieve
kasstromen hebben ten gevolge van grote investeringsverplichtingen
(investeringen zijn geen kosten, maar wel
uitgaven) of ten gevolge van investeringen in werkkapitaal
(bijvoorbeeld een sterk toenemende voorraadpositie) en
verlieslatende bedrijven kunnen positieve kasstromen

hebben ten gevolge van bijvoorbeeld grote afschrijvingen
(afschrijvingen zijn wel kosten maar geen uitgaven) of ten
gevolge van bijvoorbeeld inkomsten uit werkkapitaal
(bijvoorbeeld door actief werkkapitaalbeheer en het
afbouwen van een overtollige voorraadpositie). Tabel 1
toont een voorbeeld van een standaardberekening van
operationele kasstroom.
Tabel 1 | Voorbeeld operationele
kasstroomberekening
Bedrijfsresultaat (Ebit) 250
Belasting over bedrijfsresultaat 55
Bedrijfsresultaat minus belasting 195
Afschrijvingen 30
Investeringen 40
Toename werkkapitaal 10
Diversen 0
Netto kasstroom 175
Toelichting:
●● Uitgangspunt voor de kasstroomberekening is het
operationele bedrijfsresultaat.
●● Van het bedrijfsresultaat dient uiteraard de verschuldigde
belasting afgetrokken te worden.
●● De afschrijvingen dienen hierbij opgeteld te worden.
Dit zijn immers wel kosten (die het bedrijfsresultaat
hebben gedrukt), maar geen daadwerkelijke (cash)
uitgaven.
●● De investeringen zijn wel uitgaven, maar geen kosten
(geen onderdeel van de winst- en verliesrekening) en
dienen derhalve in mindering te worden gebracht.
●● Een belangrijk onderdeel zijn mutaties in netto-
werkkapitaal (onder meer voorraad, debiteuren,
crediteuren). De mutaties nettowerkkapitaal geven de
totale mutatie van het werkkapitaal in een bepaald
jaar weer. Een toename van benodigd werkkapitaal
(door bijvoorbeeld een toename van de voorraad of de
debiteurenpositie die het gevolg is van een stijging
van de omzet) legt beslag op de middelen van het
bedrijf en moet daarom in mindering gebracht worden
voor de berekening van de kasstroom. Een afname van
het benodigd werkkapitaal (bijvoorbeeld door actief
werkkapitaalbeheer en het afbouwen van voorraden,
sneller innen van debiteuren, verlengen van de
betalingstermijn) maakt middelen van het bedrijf vrij en
veroorzaakt een toename van de operationele kasstroom.
Voor de haalbaarheidsanalyse en de structurering van een
overnamefinanciering is het dus van groot belang om naast
de historie van het bedrijf ook de toekomst zo nauwkeurig
mogelijk in kaart te brengen en een gedegen, goed
onderbouwde toekomstgerichte analyse van de resultaten en
kasstromen op te stellen. Het is verstandig hierbij een
termijn aan te houden gelijk aan de looptijd van de
overnamefinancieringen (circa vijf jaar) en verschillende
scenario’s uit te werken om ook de haalbaarheid van de
financieringsstructuur in alternatieve toekomstscenario’s
inzichtelijk te maken.
4. Haalbaarheid van een
overnamefinanciering
Financieel
PE-artikel
De haalbaarheid en structurering van een overname -
financiering worden uiteindelijk uiteraard bepaald door
de overeen gekomen koopsom en de maximaal beschik bare
ruimte van de verschillende financierings bronnen.
De maximale ruimte van de meeste financieringsbronnen,
zoals de eigen inbreng, is betrekkelijk eenvoudig vast te
stellen, maar hoeveel kan er bij de bank gefinancierd
worden? Hier is geen eenduidig antwoord op. Deze paragraaf
behandelt de factoren die de bereidheid van banken om te
financieren beïnvloeden, waarmee zo veel mogelijk een
kader geschapen wordt.
Globaal zijn er vier belangrijke factoren waar banken naar
kijken en die de haalbaarheid van een financiering bepalen:
●● ondernemer met zijn plan, visie en ervaring en het
persoonlijke commitment;
●● bedrijf zelf en positie in de markt/branche;
●● reële aandelenwaardering/koopsom;
●● financiële indicatoren/ratio’s.
De eerste factor is een subjectief maar erg belangrijk punt
voor banken. Hierbij geldt eerst de vent en dan de tent.
Naast de achtergrondinformatie van de ondernemer en de
aansluiting tussen zijn ervaring en het over te nemen
bedrijf moeten diens plannen en visie blijken uit een door
hem op te stellen businessplan, inclusief onderbouwde
prognoses. Ten aanzien van het commitment van de
ondernemer is al opgemerkt dat niet alleen naar het
financiële commitment in absolute zin gekeken dient te
worden, maar dat de eigen inbreng ook gezien moet worden
in verhouding tot het totale vermogen van de ondernemer.
De tweede en derde factor zijn direct gerelateerd.
De positie van het bedrijf bepaalt (mede) de resultaten,
mogelijkheden en toekomstige verdiencapaciteit. De waarde
– en daarmee de te verantwoorden koopsom – van een
bedrijf hangt af van ‘wat je er in de toekomst mee denkt te
kunnen verdienen’. Het is erg belangrijk dat een
realistische en goed onderbouwde waardering op basis van
toekomstige verdiencapaciteit (kasstromen) aan een
overname ten grondslag ligt, omdat de financie rings verplichtingen
uit dezelfde toekomstige kas stromen voldaan
moeten worden. Op die manier zijn de toekomstige
kasstromen een element dat als een rode draad door
waardering en financierbaarheid heen loopt. Er zijn ondernemers
die denken dat de waarde van een onder neming
stijgt naarmate zij bereid zijn een hogere achter gestelde
lening te verstrekken, maar dit is niet het geval (althans
niet voorbij de ‘reële waarde ring’).
Financiële indicatoren en ratio’s dienen als maatstaf om
het risico van financieringen te kwantificeren. Financiële
indicatoren en ratio’s zijn een vrij digitale manier om risico
Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl | 39

PE-Tijdschrift voor de bedrijfsopvolging
in kaart te brengen en kunnen dus niet los gezien worden
van de overige hiervoor beschreven factoren.
Globaal zijn er vier soorten financiële indicatoren:
●● inbreng en solvabiliteit
●● zekerheden
●● kasstroomanalyses
●● financieringsratio’s
Inbreng en solvabiliteit
Een van de indicatoren is de verhouding tussen het bij een
overname ingebrachte garantievermogen (bestaande uit
eigen inbreng, achtergestelde leningen verkoper en mogelijk
ook risicodragend kapitaal van investeerders/participatiemaatschappijen)
en de totale koopsom en gevraagde
bankfinanciering. Hoewel iedere overname anders is, iedere
overnamefinanciering maatwerk is en er derhalve niet één
minimaal percentage aan vereist garantie vermogen bestaat,
is een vuistregel in het mkb dat bij een overname tussen de
circa 20 en 50% van de te financieren koopsom met
garantievermogen gefinancierd dient te worden.
Zekerheden
Welke zekerheden (gebouwen, voorraden, debiteuren
enzovoort) kunnen worden verstrekt en zitten er aantoonbare
stille reserves in de activa? Zoals ook hiervoor al beschreven
is zal er bij overnames eigenlijk altijd sprake zijn van een
(fors) dekkingstekort en dient een gedeelte van de
financieringsbehoefte ‘blanco/ongedekt’ ingevuld te worden.
Zekerheden zijn dus niet de belangrijkste variabele.
Zekerheden spelen echter wel een belangrijke rol bij de
vaststelling van de hoeveelheid financiering die in het bedrijf
zelf aangegaan kan worden en die vervolgens aangewend kan
worden ter voldoening van de koopsom.
Door financiering in het bedrijf zelf aan te gaan kan de
blanco overnamefinancering in de koopholding beperkt
worden, waarmee mogelijk onder andere de aflossingsdruk
beperkt kan worden. Banken hebben uiteraard altijd een
voorkeur voor meer zekerheden en dekking.
Kasstroomanalyses
De financieringsverplichtingen (rente en aflossingen)
moeten in de jaren na de overname voldaan worden uit de
toekomstige kasstromen. Naast de vraag of er voldoende
kasstromen zijn om aan de financieringsverplichtingen
te voldoen, is het uiteraard ook van belang in hoeverre
de kasstromen ruimte bieden om eventuele tegenvallers op
te vangen. Wat gebeurt er bijvoorbeeld als de omzet met
5 of 15% daalt of als een veronderstelde groei vertraagt
of helemaal niet plaatsvindt. Hoeveel ruimte is er voor
onverwachte uitgaven/investeringen/tegenvallers?
Van groot belang zijn een goede gevoeligheidsanalyse van
de toekomstige resultaten/kasstromen en wanneer wel/niet
aan de (exact in kaart te brengen) financieringsverplichtingen
kan worden voldaan. Hierbij kan ook
gewerkt worden met standaardscenario’s, zoals wat als de
toe komstige resultaten exact gelijk zijn aan het resultaat in
het laatste jaar of aan het gemiddelde van de afgelopen
twee tot drie jaar. Dergelijke worstcasescenario’s worden
40 | Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl
belangrijker naarmate verleden, heden en geprognosti ceerde
toekomst verder uit elkaar liggen en de toekomst
onvoldoende onderbouwd is. Banken zullen altijd ruimte in
de kasstromen wensen om tegenvallers te kunnen
opvangen.
Financieringsratio’s
Omdat elke overname anders is en bijvoorbeeld een
kasstroomoverschot (kasstroom minus financierings-
verplichtingen) van 30 bij een overnamefinanciering met
jaarlijkse financieringsverplichtingen van 150 (kasstroomoverschot
is 20% van de totale financieringsverplichting)
een heel ander comfort geeft dan hetzelfde kasstroomoverschot
bij jaarlijkse financieringsverplichtingen van 600
(kasstroomoverschot is 5% van de totale financieringsverplichting)
zijn er verschillende ratio’s om de aanwezige
ruimte/het financiële risico relatief te maken. Deze ratio’s
worden in toenemende mate door (gespecialiseerde
afdelingen van) banken gehanteerd om een overnamefinanciering
te beoordelen. Hieronder wordt een aantal
vaak voorkomende ratio’s kort behandeld.

Financieringsratio’s
Total Net Debt/Ebitda-ratio (D/E)
Deze ratio geeft de verhouding tussen de totale
geconsolideerde schuldpositie van de koopholding en het
bedrijf en de operationele winstgevendheid weer. Als er
achtergestelde leningen zijn verstrekt worden wel Net Debt/
Ebitda-ratio’s inclusief/exclusief achtergestelde leningen
vermeld. De D/E-ratio is een van de meest gehanteerde
ratio’s en is ook een ratio die per sector (afhankelijk van
bijvoorbeeld cycliciteit en risico), maar ook per casus
(track record, marktpositie, activa) sterk kan verschillen.
Het is daarom, net als voor andere ratio’s, onmogelijk om
één vuistregel of richtlijn te noemen die voor alle overnames
gehanteerd kan worden. Per saldo zou gesteld kunnen
worden dat de D/E-ratio de afgelopen jaren onder druk heeft
gestaan. Waar als ‘vuistregel’ voor de crisis een ratio van
boven 3,5 als verdedigbaar genoemd zou kunnen worden,
ligt deze nu gemiddeld eerder in de buurt van 3. 5 Bij de
berekening van ratio’s dient overigens niet alleen naar één
(het laatste) jaar gekeken te worden, maar is bijvoorbeeld
ook de ratio op basis van het lopende en komende jaar van
belang (mits goed onderbouwd). Daarnaast is ook het
toekomstig verloop van de ratio van belang. Een hogere ratio
bij aanvang kan verdedigbaar zijn als hij in de toekomst snel
afloopt.
Debt Service Capacity Ratio (DCSR)
Deze ratio geeft de verhouding weer tussen de operationele
kasstroom (na belasting, werkkapitaalmutaties, investeringen
en afschrijvingen) en de totale financierings lasten
(aflossings- en renteverplichtingen). Deze ratio berekent
hoe vaak de totale financieringslasten (op basis van één
heel jaar) uit de vrije kasstroom betaald kunnen worden en
laat zien hoeveel ruimte er in de operationele kasstroom zit
om eventuele tegenvallers op te vangen. Als vuistregel zou
gesteld kunnen worden dat gemiddeld een ratio van minimaal
1,2 verdedigbaar is. Er zit dan dus circa 20% ruimte in
de operationele kasstroom om tegenvallers op te vangen en
nog altijd aan de financierings ver plichtingen te kunnen
voldoen.
Interest Coverage Ratio 6
Deze ratio geeft de verhouding weer tussen het bedrijfsresultaat
na afschrijvingen en de totale bruto rentelasten
(Ebit/totale bruto rentelasten) en geeft aan hoeveel keer
de totale rentelasten betaald kunnen worden uit het
(genormaliseerde) bedrijfsresultaat. Als vuistregel zou
gesteld kunnen worden dat gemiddeld een ratio van
minimaal 3 verdedigbaar is.
5. Conclusies
Financieel
PE-artikel
Dit artikel bespreekt de structuur van overname-
financieringen, de beschikbare financieringsbronnen
en de factoren die de haalbaarheid van een overnamefinanciering
beïnvloeden. Het is zeker waar dat banken
momenteel risico meer mijden dan in het verleden en dat
dit zich kan uiten in een strengere controle aan de poort,
striktere voorwaarden en aangepaste ratio’s. Dit betekent
echter niet, zeker in het mkb-segment, dat geen substantiële
overnamefinancieringen meer verstrekt worden
en ook niet dat er geen overnames meer plaatsvinden.
Om de slagingskans op de haalbaarheid van een overnamefinanciering
te verhogen kunnen de volgende factoren
worden genoemd:
●● Uitonderhandelen van een reële koopsom en bijpassende
financieringsstructuur, beide gebaseerd op een door de
koper opgesteld en goed onderbouwd businessplan
inclusief prognoses en toekomstige kasstroomanalyses.
●● Huiswerk goed doen: juiste personen tijdig informeren
met een goed uitgewerkte en volledige financieringsaanvraag.
●● Overwegen om meerdere banken gelijktijdig te benaderen,
de verschillen tussen banken kunnen momenteel groot
zijn.
●● Neem voldoende tijd: het tijdspad dat banken nodig
hebben, is zeker langer geworden
Noten
1 In een volgend artikel wordt ingegaan op envyfactoren en
aandachtspunten bij de koopholding.
2 Bij financieringsbronnen worden onder meer earn-outstructuren
buiten beschouwing gelaten. Deze worden voor dit artikel
beschouwd als een type koopsom en niet als een vaste
financieringsbron voor overnames.
3 In een volgend artikel zal nader worden ingegaan op de rol die
participatiemaatschappijen kunnen spelen bij het verstrekken van
risicodragend kapitaal bij overnames.
4 Alle indicaties zijn indicatief en kunnen per casus sterk afwijken.
5 Alle in dit artikel genoemde ratio’s, vuistregels, kengetallen zijn
zuiver afkomstig uit de praktijk en bedoeld als indicatie.
6 Deze ratio is vergelijkbaar met de DSCR, maar kan een
nuttige aanvulling zijn als er door de structurering van een
overnamefinanciering beperkte aflossingsverplichtingen zijn
(bijvoorbeeld door grote RC-faciliteit).
Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl | 41

PE-Tijdschrift voor de bedrijfsopvolging
Fred Moolenaar verkocht familiebedrijf en
‘We gaan weer Mool
42 | Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl

kocht het terug
enaar heten’
‘Omdat we grootwinkelbedrijven als klant
hadden, dachten we dat het goed was om groter
te worden en te fuseren.’ Maar toen bloembollenhandelaar
Fred Moolenaar tien jaar later de kans
kreeg het familiebedrijf terug te kopen, greep hij
die. ‘Er werd niet meer in ons geïnvesteerd.
Er bleven kansen liggen.’
Lex van Almelo
Mr. L. van Almelo is freelance journalist bij www.lexpress.nl.
‘Bulbs & Flowers’ staat er met koeienletters op de gevel in
Voorhout, met daaronder in kleinere letters ‘Vanderschoot’.
Het zal niet lang meer duren of er staat weer ‘Moolenaar’,
de naam van de oprichter van het familiebedrijf. In de jaren
twintig van de vorige eeuw begon Willem Moolenaar een
eenmansbedrijf als bloemenkweker.
Fred Moolenaar: ‘Hij kocht bloembollen en broeide ze af.
Dat wil zeggen: geforceerd warmte toevoegen, zodat er
bloemen uitkomen.’
Na de Tweede Wereldoorlog begon het bedrijf ook bloembollen
te exporteren. ‘Mijn vader nam de trein naar Zweden.
Daar kocht hij een fiets en ging kwekers af. En omdat hij
toch door Duitsland en Denemarken kwam, benaderde hij
ook daar kwekers. Toen is de export begonnen. Op het
moment dat de aantallen te groot werden, schakelde hij
agenten in.’
Eind jaren tachtig breidt Moolenaar het werkterrein door
een overname uit tot de ‘droogverkoop’ van bollen aan de
consumentenmarkt.
‘Deze combinatie van natte en droge handel was uniek. Wij
waren sterk in het programmeren van bloembollen. Door in
klimaatcellen de temperatuur van de bollen te regelen, kun
je de biologische klok van de bollen beïnvloeden en de bol
laten bloeien op het moment dat de klant dat wil. Wij zijn
wij uitgegroeid tot een behoorlijk groot bedrijf dat over de
hele wereld levert. Wij waren de grootste in irissen, maar
ook sterk in tulpen en lelies.’
Inmiddels doet het bedrijf alleen nog in droogverkoop,
dus verkoop van consumentenproducten via retail ketens.
De omzet bedraagt ongeveer 30 miljoen euro.
Er zijn 56 fte’s aan vast personeel en een veelvoud aan losse
medewerkers. Onder hen veel Polen. In de bedrijfs hallen zijn
de opschriften veelal drietalig: Nederlands, Engels en Pools.
Olifantengemeenschap
Interview
In de hallen, die een totale oppervlakte hebben van 360
bij 100 meter, staan nog een paar oude kistjes van
‘W. Moolenaar & Zonen’. Maar op de meeste staat
‘Vanderschoot BV’. In de hallen worden verschillende soorten
bollen gesorteerd, gewassen, gedroogd, gecontroleerd op
fouten en ingepakt. Op kratten en dozen staan de namen
van afnemers als Carrefour en Bricolamarche (Frankrijk),
Homebase (Engeland), Migros (Zwitserland) en HEMA.
Fred Moolenaar heeft hier zijn leven lang rondgelopen.
Het merendeel als mede-eigenaar.
In 2002 fuseert Moolenaar met Vanderschoot BV, dat dan
eigendom is van het Belgische AGF-concern Univeg.
‘Univeg had al in 1998 het bloembollenbedrijf Vanderschoot
in Hillegom overgenomen en het Engelse Winchester toen
ze mijn broer en mij in 1999 benader den. Ze dachten dat
Moolenaar daarop een aanvulling zou zijn. Dus wij dachten
er goed aan te doen om met Univeg in zee te gaan en groter
te worden. We deden toen al zaken met grootwinkelbedrijven
en olifanten doen het nu eenmaal met olifanten.
In die tijd waren er ook veel fusies en overnames, het was
mode. Ik was toen eind dertig en vond het wel spannend.
Mijn broer Cees en ik dachten: 30% van een heleboel is
misschien beter dan 100% van een beetje.
Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl | 43

PE-Tijdschrift voor de bedrijfsopvolging
We hebben het voorstel toen heel rationeel benaderd en
een soort dataroom ingericht. We hebben alle voor- en
nadelen op een rijtje gezet. Wij hebben eerst in onze eigen
boeken gekeken. Toen naar het personeels bestand: welke
kwaliteiten hebben wij in huis en hoe vullen die elkaar aan?
Daarna hebben we een due diligence-onderzoek laten
uitvoeren door een van de vier grote accountantskantoren.
Univeg had een eigen accountantskantoor. Bij het proces en
de onder handelingen hebben wij ons laten begeleiden door
een adviseur, die een eenmanszaak had.
We hebben gepraat met de werknemers en hebben toestemming
gekregen van de vakbonden en de onder nemingsraden.
Er is toen afgesproken dat er geen ontslagen zouden
vallen. Dat was ook wel logisch, want we wilden groei
realiseren.
De onderhandelingen gingen over het arbeidscontract, de
financiële voorwaarden en de aandeelhouders overeenkomst.
In het arbeidscontract stond een bad leaver-clausule: het
management zou de eerste vijf jaar aanblijven.’ Broer Cees
hield het na vijf jaar voor gezien, Fred Moolenaar bleef.
Botsende culturen
Aanvankelijk verandert er niet zoveel door de fusie.
Fred Moolenaar en zijn broer hebben nog maar 30% van de
aandelen, maar blijven gewoon de directie voeren van het
bedrijf. Alleen voor de grote beslissingen moeten zij toestemming
vragen ‘aan België’.
Moolenaar: ‘De grootste verandering was toen Vanderschoot
‘Voor veel adviseurs bestaat geen
keurmerk, dus moet je afgaan op je
intuïtie, op horen zeggen en op de
reputatie’
vrijwel geheel bij ons introk. Dan merk je dat je geen eigen
baas meer bent. Er kwamen direct andere krachten op gang.
De verschillende culturen botsten, ja. De verschillen zaten
niet zozeer tussen de natte en droge handel of tussen de
Nederlanders en de Belgen. Univeg was in feite een familiebedrijf.
De cultuur was aanvankelijk informeel en de
verhouding goed. Maar het bedrijf groeide heel hard en de
nieuwe organisatie werd steeds formeler.’
Na de fusie verandert de bedrijfsnaam in Vanderschoot BV,
omdat dit bedrijf in de droogverkoop groter is dan
Moolenaar. De Moolenaars krijgen steeds minder in de melk
te brokken en groenten en fruit worden binnen Univeg
belangrijker dan sierteelt.
‘Eerlijk gezegd hadden wij na een paar jaar al een beetje
spijt van de fusie. Het is toch anders wanneer je in je eigen
bedrijf rondloopt. Mijn broer heeft zich halverwege de rit
44 | Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl
laten uitkopen en is andere dingen gaan doen. Op een
gegeven moment had Univeg alle aandelen. De Belgen
verkochten onze vestiging in de Verenigde Staten, maar ik
kon er niets tegen doen. De bereidheid om te investeren
werd geringer. Daardoor bleven er kansen voor ons liggen.’
Begin 2011 komt naar buiten wat Moolenaar en andere
leden van het management in Voorhout al langer
vermoeden: sierteelt is niet langer de corebusiness van
Univeg, dat een koper zoekt voor Vanderschoot.
‘Ik was direct geïnteresseerd. Ik ben altijd hier blijven
werken. Deze hallen zijn nog gebouwd door mijn vader en
mijn oom. Toen ik wist dat Univeg een koper zocht, heb
ik een aantal sleutelpersonen uit het management benaderd
of ze wilden meedoen.’
Toeschietelijke banken
Behalve Moolenaar zijn vier leden uit het management team
bereid Vanderschoot over te nemen. Ze hebben nog wel een
financier nodig. Univeg wijst Moolenaar op een fusie- en
overnameadviseur.
‘Die adviseur was heel belangrijk in de beginfase. Hij stelde
het financieel memorandum op, een document waarop wij
later tijdens de onderhandelingen voort durend terugvielen.
Onze accountant heeft ons in contact gebracht met
Watertoren Hazerswoude, die er al snel bij betrokken werd
als toekomstig medeaandeel houder. Watertoren is de
investeringsmaatschappij van Leen Hoogvliet, eigenaar van
supermarktketen Hoogvliet. De directeur van Watertoren is
een gepensio neerde partner van een groot accountantskantoor.
Diens rol is gaandeweg groter geworden. Samen
met ons voerde hij de onderhandelingen met de Belgen.’
De financiering van de overname komt betrekkelijk snel
rond.
‘In deze tijden hoor je steeds dat de banken moeilijk doen
en nauwelijks krediet willen verstrekken. Maar onze
contacten waren heel positief. Twee grootbanken waren zeer
geïnteresseerd. Bij de keuze voor een van de banken gaven

de tarifering, de onderlinge klik en het meedenken de
doorslag. Eén van de twee banken wilde meteen meedenken
over de toekomst en kwam direct met een heel goed bod.
De tweede bank kwam daarmee pas in tweede instantie.
Omdat de eerste bank het meteen goed heeft gedaan,
hebben wij die de opdracht gegund.’
Dat goede bod betreft de provisie, de rente en de op slagen
die de bank in rekening brengt. Verder telt mee hoeveel
garanties de bank eist. Het meedenken uit zich onder meer
in de financiering via de factoring maatschappij van de bank.
Deze maatschappij neemt de handelsvorderingen over en
verstrekt kredieten in de vorm van voorschotten.
Deze manier van financieren geeft Moolenaar de zekerheid
die hij nodig heeft met de vele afnemers in het buitenland.
Independence day
Op 4 juli 2012 worden de contracten getekend.
‘Independence day’ noemt Moolenaar die datum,
geïnspi reerd door de Amerikaanse Onafhankelijk heids dag
die op dezelfde datum valt. Moolenaar is nu samen met
het management voor 60% eigenaar van het voormalige
familiebedrijf. Watertoren en vier andere leden van het
managementteam hebben de rest van de aandelen.
‘Ik laat bewust mensen uit het management meedoen.
Dat vergroot de binding en het verantwoordelijkheids gevoel.
Ik vind daarbij het voorbeeld van de John Lewis Partnership
heel inspirerend. De 81 duizend mede werkers zijn samen
eigenaar van John Lewis en Waitrose, twee grote
retailketens in Engeland. Het lijkt mij wellicht een aardig
idee voor de toekomst om hier iets dergelijks ook te doen
met de vaste werknemers. Dat kan de betrokkenheid en de
kwaliteit van het werk alleen maar ten goede komen, dus
waarom niet?’
Opvolging
Volgens sommige adviseurs kun je niet vroeg genoeg
beginnen met het regelen van de opvolging. Maar voor
Fred Moolenaar komt de vraag of hij dat al gedaan heeft
te vroeg. Hij is vijftig en nadat hij tien jaar ‘in een rollercoaster’
heeft gezeten, wil hij even over andere dingen
nadenken.
‘Mijn opvolging is nog een open eind. Ik wil wel oud worden
in de zaak. Ik vind het leuk om te doen en om iets op te
bouwen. De aandelen hoeven niet per se in de familie te
blijven. Normaal gesproken erven die aan delen over. Maar
het kan zijn dat ik ze eerder verkoop. Ik wil mijn kinderen
niet pushen om de zaak over te nemen. Mijn oudste zoon
studeert international business economics. Dus dat gaat
wel de goede kant op.’
Ook al hoeven de kinderen niet met alle geweld in de zaak,
het familiegevoel is er bij Fred Moolenaar altijd in blijven
zitten.
‘Moolenaar en Zonen hebben wij teruggekocht en die
familienaam ga ik weer voeren. Het is people’s business,
mensen kennen mij en doen zaken met een persoon.
De naam Vanderschoot verdwijnt in principe niet en blijft
als handelsnaam bestaan. Bulbs & Flowers bestaat officieel
al niet meer en wij noemen het gekscherend wel Blunders
en Flaters.’
Nu Moolenaar de handen weer vrij heeft, wil hij het bedrijf
graag verder uitbouwen. ‘Het is een beetje lastige tijd nu,
maar wij hebben heel goede klanten en mogelijkheden om
door te groeien.’
Moolenaar denkt niet alleen aan extra omzet bij de
bestaande klanten. Hij denkt ook aan samenwerking met
aanpalende bedrijven, zoals een boomkwekerij. Verder ziet
hij muziek in de biosierteelt en verkoop van organische
meststoffen. ‘In Frankrijk hebben wij een vestiging die
biologische producten en biologische meststoffen
produceert. Tot nu toe verkopen wij die alleen in Frankrijk,
maar we zouden dat ook elders kunnen uitrollen.’
Lessen
Interview
‘Ik wil mijn kinderen niet pushen om
de zaak over te nemen’
‘Door omstandigheden heb ik inmiddels veel ervaring met
de koop en verkoop van bedrijven en heb heel veel
adviseurs over de vloer gehad. Wat ik ervan heb geleerd is
op mijn intuïtie te vertrouwen. Als je jong bent en het
testosteron door je lijf giert, laat je je soms te veel beïnvloeden
door adviseurs die hun eigenbelang nastreven.
Achteraf zie je dan dat ze helemaal niet bij de zaak
betrokken waren, hoge rekeningen hebben gestuurd en
prutswerk hebben geleverd. Dan heb ik het niet over de
terugkoop van Moolenaar, maar over andere over names.
Je moet afgaan op je gut feeling en je afvragen of die
persoon degene is om te gaan doen wat jij graag wilt dat
hij gaat doen. Wat hij kan en of hij genoeg tijd aan jouw
zaak besteedt. Als je dan twijfelt, moet je er niet aan
beginnen. Voor veel adviseurs bestaat geen keur merk,
dus moet je afgaan op je intuïtie, op horen zeggen en
op de reputatie.’
Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl | 45

PE-Tijdschrift voor de bedrijfsopvolging
Stemrechtloze
nuttig novum of oude wijn
46 | Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl

aandelen:
in nieuwe zakken?
Punten FFP:
zie PER
Angelique Martens
Mr. A.M.P. Martens is als kandidaat-notaris
ondernemingsrecht werkzaam bij AKD N.V.
Trefwoorden: administratiekantoor,
certificaten, certificering, flex-bv,
stemrechtloze aandelen
Kennistoets
www.pe-bedrijfsopvolging.nl
Leerdoelen
Na het lezen van dit artikel weet u:
●● wat stemrechtloze aandelen en
certificaten van aandelen zijn; en
●● op welke punten stemrechtloze
aandelen verschillen van
certificaten van aandelen.
Samenvatting
Stemrechtloze aandelen bewerkstelligen een scheiding
tussen lidmaatschapsrechten (zoals stemrecht) en
vermogensrechten (zoals recht op winst). Ze hebben
afhankelijk van de gewenste situatie voor- en nadelen ten
opzichte van certificaten van aandelen. Voordelen kunnen
zijn dat ze een wettelijk kader hebben, na invoering in
beginsel niets extra’s kosten en in het buitenland (her)
kenbaar zijn. Nadelen kunnen zijn dat ze vergaderrechten
hebben, er ten minste één aandeel met stemrecht moet
zijn en er geen belangenbehartiging in de algemene
vergadering is.
1. Inleiding
Sinds 1 oktober 2012 is het mogelijk stemrechtloze
aandelen te plaatsen bij een aandeelhouder van een bv.
In dit artikel beschrijf ik allereerst wat stem recht loze
aandelen zijn en schets ik een gedeelte van het wettelijk
kader. Ter illustratie geef ik een aantal voorbeelden waarin
stemrechtloze aandelen een nuttige rol kunnen vervullen.
Vervolgens bespreek ik het certificeren van aandelen.
Dit zorgt al jaren voor dezelfde gewenste scheiding tussen
de lidmaat schaps rechten verbonden aan een aandeel (zoals
stemrecht) en de vermogens rechten verbonden aan een
aandeel (zoals recht op winst) als bij het plaatsen van
stemrechtloze aandelen.
Tot slot ga ik dieper in op de vijf belangrijkste ver schillen
voor de praktijk tussen stemrechtloze aandelen en
certificaten van aandelen en sluit ik af met een conclusie.
2. Stemrechtloze aandelen
Juridisch
PE-artikel
Op 1 oktober 2012 is het bv-recht herzien en kunnen
statuten van een besloten vennootschap met beperkte
aansprakelijkheid (bv) op basis van art. 2:228, lid 5 van
het Burgerlijk Wetboek (BW) bepalen dat aan aandelen
geen stemrecht in de algemene vergadering is ver bonden.
Deze aandelen worden in de statuten als ‘stemrechtloos’
aangeduid.
Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl | 47

PE-Tijdschrift voor de bedrijfsopvolging
Art. 2:228, lid 5, BW
In afwijking van de leden 1 tot en met 4 kunnen de
statuten bepalen dat aan aandelen geen stemrecht in de
algemene vergadering is verbonden. Een dergelijke regeling
kan slechts worden getroffen ten aanzien van alle aandelen
van een bepaalde soort of aanduiding waarvan alle
aandeelhouders instemmen of waarvan voor de uitgifte in de
statuten is bepaald dat daaraan geen stemrecht in de
algemene vergadering is verbonden. De aandelen worden in
de statuten als stemrechtloos aangeduid. Ten aanzien van
stem recht loze aandelen kan niet op grond van art. 2:216,
lid 7, BW worden bepaald dat zij geen recht geven tot deling
in de winst of de reserves van de vennootschap.
Naast stemrechtloze aandelen kunnen statuten van een bv
op basis van art. 2:216, lid 7, BW ook bepalen dat aandelen
geen of slechts beperkt recht geven tot deling in de winst of
de reserves van de bv. Deze aandelen, ook wel als ‘winstrechtloos’
aangeduid, worden in dit artikel verder niet
besproken.
De wetgever heeft in art. 2:190 BW duidelijk gemaakt dat
een aandeel stemrechtloos óf winstrechtloos kan zijn, maar
niet stemrechtloos én winstrechtloos. Daar vloeit uit voort
dat statuten drie categorieën aandelen kunnen bevatten:
●● aandelen met stemrecht en winstrechten;
●● winstrechtloze aandelen;
●● stemrechtloze aandelen.
Verder heeft de wetgever geen limiet gesteld aan het aantal
geplaatste stemrechtloze aandelen, zolang er conform art.
2:175, lid 1, BW ten minste één aandeel met stemrecht
geplaatst is bij een ander dan de bv en haar dochtermaatschappijen.
Art. 2:175, lid 1, laatste zin BW
Ten minste één aandeel met stemrecht wordt gehouden door
een ander dan en anders dan voor rekening van de
vennootschap of een van haar dochtermaatschappijen.
Bevatten de statuten van een (nog op te richten) bv stemrechtloze
aandelen, dan kunnen nieuwe stem recht loze
aandelen worden geplaatst bij een aandeel houder via een
notariële akte van oprichting of een notariële akte van
uitgifte. Voor bestaande aandelen met stemrecht geldt dat ze
door een besluit van de algemene vergadering kunnen worden
omgezet in stemrechtloze aandelen. Het spreekt voor zich
dat in het laatste geval de aandeelhouders, die hun stemrecht
verliezen, met die omzetting moeten instemmen. Als ik
in dit artikel refereer aan ‘het plaatsen van stemrecht loze
aandelen’, dan heeft dit betrekking op zowel het uitgeven
van nieuwe stemrechtloze aandelen als het omzetten van
bestaande aandelen met stemrecht in stemrechtloze aandelen.
Een houder van stemrechtloze aandelen mag dus niet op
zijn aandelen in de algemene vergadering stemmen. Voor
het overige heeft hij alle rechten die houders van aandelen
met stemrecht en winstrechten ook hebben. 1 Zo moet hij
worden opgeroepen voor de algemene vergadering en mag
hij daarin het woord voeren.
48 | Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl
Het stemrechtloze karakter van het aandeel heeft alleen
betrekking op besluitvorming van aandeelhouders in
de algemene vergadering. Mocht een besluit van de
vergadering van houders van stemrechtloze aandelen nodig
zijn, dan oefent hij in die situatie stemrecht op zijn
aandelen uit. Zo bepaalt bijvoorbeeld art. 2:231, lid 4, BW
dat een besluit tot statutenwijziging, dat specifiek afbreuk
doet aan enig recht van houders van – onder meer –
stemrechtloze aandelen, in beginsel een goed keurend
besluit van deze groep van aandeelhouders vereist.
Om vast te stellen in hoeverre de aandeelhouders in een
algemene vergadering stemmen dan wel aanwezig of
vertegenwoordigd zijn, of in hoeverre het aandelen kapitaal
verschaft wordt of vertegen woordigd is, hoeft op basis van
art. 2:24d, lid 1, BW geen rekening gehouden te worden met
de stemrechtloze aandelen. Mochten de statuten
bijvoorbeeld bepalen dat de algemene vergadering met 100%
van de stemmen kan besluiten tot vaststelling van de
jaarrekening, dan wordt het quorum van 100% gehaald als
alle stemgerechtigde aandeelhouders hun stem vóór het
voorstel tot vaststelling uitbrengen. Het hiervoor in art.
2:24d, lid 1, BW beschreven uitgangspunt wordt in lid 2 van
dat artikel meteen genuanceerd. Daarin worden zestien
wetsartikelen genoemd op basis waarvan stemrechtloze
aandelen wel meetellen. Het voert te ver om alle
uitzonderingen van lid 2 in dit artikel te bespreken, maar
ik wil drie uitzonderingen (art. 2:24c BW, 2:220 BW en
2:224a BW) even eruit lichten.
In art. 2:24c BW is het begrip deelneming opgenomen.
Voor een deelneming in een rechtspersoon is de omvang
van de kapitaalverschaffing bepalend. Bij het vaststellen of
er sprake is van een deelneming in een rechtspersoon tellen
stemrechtloze aandelen op basis van art. 2:24d, lid 2, BW
gewoon mee. Zo wordt voorkomen dat vennootschappen

stemrechtloze aandelen zouden gebruiken om te ontkomen
aan de verplichting om informatie over die deelnemingen in
de financiële verslaggeving op te nemen. 2
Voorts kunnen op basis van art. 2:220 en 2:224a BW en art.
2:24d, lid 2, BW houders van stemrechtloze aan delen, die
een in de wet of de statuten bepaald percentage van het
geplaatste kapitaal vertegenwoordigen, aan het bestuur en
aan de raad van commissarissen (indien aan wezig) het
verzoek richten om een algemene vergadering bijeen te
roepen en onderwerpen op de agenda van de algemene
vergadering zetten.
Uit de tekst van de art. 2:195, lid 1 en 2:206a, lid 2, BW
blijkt dat het uitgangspunt van de wetgever is dat houders
van stemrechtloze aandelen gescheiden blijven van houders
van aandelen met stemrecht. Houders van stemrechtloze
aandelen hebben – tenzij de statuten op dit punt anders
bepalen – geen voorkeursrecht op nieuwe aandelen. Voorts
hebben houders van stemrechtloze aandelen – tenzij de
statuten op dit punt anders bepalen – alleen een voorkeursrecht
op bestaande stemrechtloze aandelen en niet op
bestaande aandelen met stemrecht en winstrechten en
bestaande winstrechtloze aandelen, als aandelen te koop
worden aangeboden.
Geschetst is wat stemrechtloze aandelen zijn. In dit artikel
zal ik verder geen aandacht besteden aan de rol van
(houders van) stemrechtloze aandelen bij fusie, splitsing
en omzetting.
Tabel 1 | Overzicht van relevante
wetsartikelen uit het BW
art. 2:24d art. 2:175, lid 1 art. 2:190
art. 2:195, lid 1 art. 2:206a, lid 2 art. 2:216, lid 7
art. 2:224a art. 2:227, lid 1
en 2
art. 2:231, lid 4 art. 2:238, lid 1
art. 2:228, lid 5
De voorbeelden zijn situaties waarin stemrechtloze aandelen
een nuttige rol kunnen vervullen bij de scheiding van de
lidmaatschapsrechten en de vermogens rechten van een
aandeel. Uit de voorbeelden blijkt dat stemrechtloze
aandelen de aandeelhouder van een bv de mogelijkheid
bieden om de aan een aandeel verbonden lidmaatschapsrechten
(zoals het stemrecht) en de aan een aandeel
verbonden vermogensrechten (zoals rechten bij winstverdeling)
te scheiden. Uit de voorbeelden blijkt ook dat
er verschillende motieven ten grondslag kunnen liggen aan
het kiezen voor stem recht loze aandelen. Continuïteit in de
besluitvorming is in het kader van bedrijfsopvolging een
belangrijk motief om te kiezen voor stemrechtloze aandelen. 3
VOORBEELD 1
Opvolging binnen familie
Vader Daan heeft alle aandelen in het kapitaal van Maas
B.V. en heeft twee kinderen, Thomas en Lucas. Deze
kinderen zijn de enige erfgenamen van vader. Thomas wordt
door vader als opvolger van Maas B.V. gezien en Lucas niet.
De aandelen vormen het waardevolste onderdeel van het
vermogen van vader. Daarom vreest vader dat na zijn
overlijden de aandelen 50%/50% verdeeld gaan worden
over Thomas en Lucas. Deze verdeling kan leiden tot een
impasse in de besluitvorming binnen Maas B.V. Volgens
vader heeft Thomas namelijk oog voor de continuïteit van
Maas B.V., terwijl Lucas Maas B.V. wil leegtrekken. In een
dergelijk geval kan vader gebruikmaken van stemrechtloze
aandelen die na zijn overlijden via een legaat bestemd
zullen zijn voor Lucas. Zo zorgt vader voor continuïteit
(in de besluitvorming) van zijn bedrijf en voor zijn beide
kinderen.
VOORBEELD 2
Echtscheiding
Jesse heeft alle aandelen in het kapitaal van Rijn B.V. en is in
algehele gemeenschap van goederen gehuwd met Saar. Hij
wil scheiden. De aandelen vormen het waardevolste
bestanddeel van de gemeenschap van goederen tussen
Jesse en Saar. Helaas is het financieel niet mogelijk om Jesse
de waarde van de helft van de aandelen te laten vergoeden
aan Saar. Jesse vreest dat bij echtscheiding de helft van de
aandelen terechtkomt bij hem en de andere helft bij Saar.
Dan is namelijk de kans aanwezig dat bij toekomstige
algemene vergaderingen van Rijn B.V. de stemmen
veelvuldig staken. Gaat Saar akkoord, dan kan het plaatsen
van stemrechtloze aandelen bij Saar na echtscheiding een
(tijdelijke) oplossing bieden voor een dreigende impasse in
de besluitvorming binnen Rijn B.V.
VOORBEELD 3
Juridisch
PE-artikel
Werknemers participaties
Julia heeft alle aandelen in het kapitaal van Schelde B.V.
Ondanks het ruime aanbod op de arbeidsmarkt vindt ze het
lastig om goed personeel te vinden en te behouden. Door
het opzetten van een structuur waarbij aan personeel onder
bepaalde voorwaarden (opties van) stem rechtloze aandelen
worden toegekend, kunnen personeels leden direct
profiteren van hun inspanningen voor Schelde B.V. en heeft
Julia de mogelijkheid om loyaliteit en inzet van haar
werknemers te belonen zonder het toekennen van
zeggenschap binnen Schelde B.V.
Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl | 49

PE-Tijdschrift voor de bedrijfsopvolging
3. Het certificeren van aandelen
Naast het plaatsen van stemrechtloze aandelen biedt het
certificeren van aandelen al jarenlang de aandeel houder van
een bv ook de mogelijkheid om de aan een aandeel
verbonden lidmaatschapsrechten en de aan een aandeel
verbonden vermogensrechten te scheiden. In de voorbeelden
hadden vader Daan, Jesse en Julia ook gebruik kunnen
maken van het certificeren van aandelen.
Voor het gemak gebruik ik het voorbeeld van Jesse om uit
te leggen hoe het certificeren van aandelen werkt. Jesse
richt een administratiekantoor op, genaamd Stichting
Administratiekantoor (AK) Rijn. Jesse levert bestaande
aandelen in het kapitaal van Rijn B.V. ten titel van beheer
aan Stichting AK Rijn die op haar beurt certificaten van
aandelen in het kapitaal van Rijn B.V. uitgeeft aan Jesse.
Gaat Saar akkoord, dan kan Jesse vervolgens ten titel van
verdeling de certificaten overdragen aan Saar. Natuurlijk is
het ook mogelijk om te werken met nieuwe aandelen in het
kapitaal van Rijn B.V. In dat geval geeft Rijn B.V. nieuwe
aandelen uit aan Stichting AK Rijn onder de verplichting tot
het uitgeven van certificaten van aandelen aan Saar.
De wet, de statuten van Stichting AK Rijn en de adminis -
tratievoorwaarden beheersen de relatie tussen Saar, Rijn B.V.
en Stichting AK Rijn. In de administratie voorwaarden
worden de voorwaarden vastgelegd waar onder Stichting AK
Rijn de aandelen in het kapitaal van Rijn B.V. ten titel van
beheer houdt.
Van groot belang bij het certificeren van aandelen is dat
certificaten sinds 1 oktober 2012 worden uitgegeven met of
zonder vergaderrecht. Op basis van art. 2:227, lid 1 en 2,
BW heeft een houder van een certificaat met vergaderrecht
– onder meer – het recht om, zelf of via een schriftelijk
gevolmachtigde, de algemene vergadering bij te wonen en
daarin het woord te voeren. Een houder van een certificaat
zonder vergaderrecht heeft dat recht niet. Vóór 1 oktober
2012 gold een ander criterium, namelijk het criterium of de
certificaten met of zonder medewerking van de vennootschap
waren uitgegeven. Op dit oude onderscheid en de
overgangsregeling in het kader van de herziening van het
bv-recht zal ik niet nader ingaan.
4. Vergaderen en uitkeren van winst
Hierboven is behandeld wat stemrechtloze aandelen en
certificaten van aandelen zijn. Hoe werkt een en ander nu
in de praktijk als wordt vergaderd of winst wordt uitge keerd?
Ik sluit weer aan bij het voorbeeld van Jesse en Saar. Eerst
zal ik ingaan op de structuur met stemrechtloze aandelen
en vervolgens op de structuur met certificaten van aandelen.
50 | Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl
In de structuur met stemrechtloze aandelen heeft Jesse
tien aandelen met stemrecht (50% van de aandelen in het
kapitaal van Rijn B.V.) en heeft Saar tien stemrechtloze
aandelen (ook 50%). Het boekjaar van Rijn B.V. is
geëindigd op 31 december 2012. Het bestuur (bestaande uit
Jesse als enig statutair directeur) maakt de jaarrekening op.
De jaarrekening wordt voor Jesse en Saar ter inzage gelegd
op het kantoor van Rijn B.V. In mei 2013 wordt de
jaarlijkse algemene vergadering van Rijn B.V. gehouden.
Uiteraard zal Saar als houder van aandelen worden
uitgenodigd voor deze vergadering.
In deze jaarlijkse algemene vergadering komt onder meer
het vaststellen van de jaarrekening over het boekjaar 2012
en het uitkeren van winst aan de orde. Op basis van de wet
en de statuten van Rijn B.V. komt de bevoegdheid tot het
vaststellen van de jaarrekening en het uitkeren van
dividend toe aan de algemene vergadering van Rijn B.V.
Jesse stemt in de jaarlijkse algemene vergadering op zijn
aandelen en stemt voor de voorstellen tot het vaststellen
van de jaarrekening en het uitkeren van dividend. Saar kan
uiteraard geen stem uitbrengen op haar stemrechtloze
aandelen, maar mag wel het woord voeren in de jaarlijkse
algemene vergadering. Op basis van het herziene bv-recht is
het besluit tot uitkering van dividend genomen door de
algemene vergadering, onderworpen aan de goedkeuring
van het bestuur. Na het verlenen van deze goedkeuring
(waarbij ik een eventueel tegenstrijdig belang als bedoeld
in art. 2:239, lid 6, BW buiten beschouwing laat) keert Rijn
B.V. het dividend rechtstreeks uit aan Jesse en Saar.
Mochten er in de loop van het jaar besluiten van de
algemene vergadering nodig zijn, dan kunnen deze ook
buiten vergadering genomen worden, mits Jesse en Saar
met deze wijze van besluitvorming hebben ingestemd en
statutair directeur Jesse voorafgaand aan de besluitvorming
in de gelegenheid is gesteld om advies over de betreffende
besluiten uit te brengen. Jesse is de enige die op zijn
aandelen voor de besluiten zelf mag stemmen.
In de structuur met certificaten van aandelen heeft Jesse
tien aandelen met stemrecht (50% van de aandelen in het
kapitaal van Rijn B.V.). Stichting AK Rijn heeft tien aandelen
met stemrecht (ook 50%) waarvoor tien certificaten
van aandelen met vergaderrechten aan Saar zijn uitgegeven.
Jesse is de enig statutair bestuurder van Stichting AK Rijn
(en stemt dus op de aandelen van Stichting AK Rijn). Het
voortraject (inzage jaarrekening, uitnodiging voor de
jaarlijkse algemene vergadering) in deze structuur loopt
gelijk aan het voortraject in de structuur met de stemrechtloze
aandelen. Vanaf het moment van de jaarlijkse
algemene vergadering ziet men de verschillen.
Het eerste verschil is dat Jesse niet alleen op zijn eigen
aandelen stemt, maar ook op de aandelen van Stichting AK
Rijn. Afhankelijk van de statuten en de administratievoorwaarden
van Stichting AK Rijn mag hij naar eigen

inzicht op de aandelen van Stichting AK Rijn stemmen. Het
spreekt voor zich dat Saar als houder van certificaten van
aandelen geen stem kan uitbrengen, maar ze mag wel het
woord voeren in de jaarlijkse algemene vergadering. Na het
verlenen van de vereiste goedkeuring door het bestuur keert
Rijn B.V. het dividend uit aan Jesse en Stichting AK Rijn.
Vervolgens keert Stichting AK Rijn het door haar ontvangen
dividend uit aan Saar. Het tweede verschil is dus dat Saar
het dividend niet rechtstreeks van Rijn B.V. ontvangt.
Met betrekking tot besluiten buiten vergadering is er
praktisch gezien geen verschil tussen de structuur met
stemrechtloze aandelen en de structuur met certificaten
van aandelen, omdat Jesse enig statutair bestuurder is van
Stichting AK Rijn. Jesse (als aandeelhouder), Saar (als
houder van certificaten met vergaderrechten) en Stichting
AK Rijn (als aandeelhouder), vertegenwoordigd door Jesse,
moeten met besluitvorming buiten vergadering hebben
ingestemd en statutair directeur Jesse moet voorafgaand
aan de besluitvorming in de gelegenheid worden gesteld om
advies over de betreffende besluiten uit te brengen. Jesse is
de enige die op zijn aandelen en de aandelen van Stichting
AK Rijn voor de besluiten zelf mag stemmen.
Juridisch
PE-artikel
5. Verschillen tussen plaatsen
stemrechtloze aandelen en
certificeren van aandelen
Uit het voorgaande blijkt dat beide rechtsfiguren (stemrecht
loze aandelen en certificaten van aandelen) de
gewenste scheiding tussen lidmaatschapsrechten en
vermogens rechten bewerkstelligen. Waarom zal een
aandeelhouder in het gegeven geval kiezen voor het
plaatsen van stemrechtloze aandelen dan wel het
certificeren van aandelen? 4 Deze vraag is niet een voudig te
beantwoorden. Alle omstandigheden van het geval spelen
een rol bij die keuze. Zo kan bij een werknemersparticipatie,
waar een werkgever zo min mogelijk
inspraak voor werknemers wil, de mogelijk heid om
certificaten zonder vergaderrecht uit te geven de doorslag
geven om te kiezen voor het certificeren van aandelen.
Daarentegen zal een werkgever, die zijn werknemers ook
wil betrekken bij algemene vergade ringen, wellicht bekoord
worden door de eenvoud van de wettelijke regeling voor
stemrechtloze aandelen en voor stemrechtloze aandelen
kiezen. Hieronder zal ik de vijf belangrijkste verschillen
voor de praktijk bespreken.
Het eerste verschil heeft betrekking op het behartigen van
de belangen van een houder van stemrechtloze aandelen of
certificaten van aandelen in de algemene vergadering.
Bij het certificeren van aandelen houdt het administratiekantoor
de aandelen ten titel van beheer en oefent zij het
stemrecht op die aandelen uit. Zo worden de belangen van
de certificaat houders door het administratiekantoor
behartigd in de algemene ver gadering. Bij stemrechtloze
aandelen wordt geen stemrecht op die aandelen uitgeoefend
en worden de belangen van de houders van
stemrechtloze aandelen dus niet behartigd in de algemene
vergadering.
Het behartigen van de belangen door middel van een
administratiekantoor zorgt voor een extra laag binnen het
bedrijf (figuur 1, zie p. 52). Verder zorgt die extra laag op
jaarlijkse basis voor extra kosten, zoals de bijdrage voor de
Kamer van Koophandel en de kosten voor het bij houden
van de administratie. Stemrechtloze aandelen kosten – na
invoering – de bv en haar aandeel houders niets extra’s.
Hierbij past de kanttekening dat een Nederlandse notariële
akte vereist is voor het plaatsen van stemrechtloze
aandelen. Certificaten van aandelen kunnen geplaatst
worden door middel van een niet-notariële akte tussen de
betrokken partijen. Mocht bij het opzetten van de structuur
al duidelijk zijn dat er regelmatig stemrechtloze aandelen
geplaatst zullen worden (bijvoorbeeld bij grote werknemersparticipaties),
dan kunnen de notariële kosten de doorslag
geven om te kiezen voor certificaten van aandelen.
Het tweede verschil heeft betrekking op het al dan niet
koppelen van vergaderrechten aan een certificaat van een
aandeel. Het is mogelijk certificaten zonder ver gader recht
uit te geven. Dit heeft als voordeel dat de besluitvorming in
de algemene vergadering gemak kelijker verloopt.
Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl | 51

PE-Tijdschrift voor de bedrijfsopvolging
Figuur 1 | Verschillen tussen het plaatsen van
stemrechtloze aandelen en het
certificeren van aandelen
CERTIFICAAT STEMRECHTLOOS AANDEEL
CERTIFICAATHOUDERS
ADMINISTRATIEKANTOOR
AANDEELHOUDERS
BV BV
Daarnaast worden ook het besluit vormingsproces en de
voorbereiding voor een algemene vergadering
vergemakkelijkt. Zo kunnen besluiten buiten vergadering
worden genomen zonder dat op basis van art. 2:238, lid 1,
BW instemming van certifi caat houders als
vergadergerechtigden vereist is. 5 Daarentegen is het
plaatsen van stemrechtloze aan delen zonder vergaderrecht
niet mogelijk op grond van de wet. Een houder van
stemrechtloze aandelen moet worden opgeroepen voor de
algemene vergadering en mag daarin het woord voeren.
Het derde verschil is (het ontbreken van) een wettelijk
kader. De wet geeft geen omschrijving of definitie van
certificaten en er bestaat veel vrijheid om de rechtsverhouding
tussen de bv, het administratie kantoor en de
certificaathouder naar wens in te kleden. Daar tegen over
geeft de wetgever precies aan wat stemrechtloze aandelen
zijn en hebben ze hun eigen wettelijk kader zoals ik
hierboven, niet uitputtend, beschreven heb.
Het vierde verschil is dat een aandeelhouder alle aan delen
kan overdragen ten titel van certificering aan een
administratiekantoor en dat het op basis van de wet niet
mogelijk is om alle aandelen stemrechtloos te maken.
Tot slot wil ik u nog wijzen op het vijfde verschil dat alleen
relevant is voor een structuur waarbij een buitenlandse
partij is betrokken. Dat verschil heeft betrekking op de
(her)kenbaarheid. Buitenlandse partijen zullen bekend zijn
met stemrechtloze aandelen en minder tot niet bekend zijn
met het certificeren van aandelen.
52 | Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl
6. Conclusies
●● De praktijk heeft behoefte aan een scheiding van
lidmaatschapsrechten en vermogensrechten en
kan nu kiezen.
●● Stemrechtloze aandelen en certificaten hebben elk hun
eigen voor- en nadelen.
●● Wat stemrechtloze aandelen betreft:
- de belangen van houders worden niet behartigd in de
algemene vergadering;
- ze kosten na invoering in beginsel niets extra’s;
- ze hebben een wettelijk kader;
- het plaatsen zonder vergaderrecht is niet mogelijk;
- er moet altijd een aandeel met stemrecht
geplaatst zijn;
- buitenlandse partijen zullen ermee bekend zijn.
●● Wat certificaten betreft:
- de belangen van houders worden behartigd in
de algemene vergadering, maar dat brengt extra
kosten met zich mee;
- ze kunnen worden uitgegeven zonder vergaderrecht;
- de invulling wordt grotendeels aan de praktijk
overgelaten;
- alle aandelen kunnen ten titel van beheer
overgedragen worden;
- buitenlandse partijen zijn er minder tot niet bekend
mee,
●● Vanwege de verschillen vind ik een stemrecht loos aandeel
een nuttig novum.
Noten
1 Kamerstukken II 2006/07, 31 058, nr. 3, p. 12.
2 Kamerstukken II 2008/09, 31 058, nr. 6, p. 15.
3 Zie ook R.T.L. Vaessen, ‘Het einde van certificering in zicht?’,
TvOB 2012-4.
4 R.T.L. Vaessen, a.w.; W. Bosse, ‘De flexibele BV; oprichting, aandelen
zonder stemrecht en zonder winstrecht’, JBN 2008/5; F.J.P. van
den Ingh, ‘Certificering van aandelen’, WPNR 2008/6737.
5 R.T.L. Vaessen, a.w.

OVERZICHT RECHTSPRAAK
juni-december 2012
Fiscaal
Instantie Datum Nummer Beschrijving Vindplaats
Rechtbank
Breda
Conclusie A-G
Wattel
Rechtbank
Leeuwarden
Hof
Den Bosch
Conclusie A-G
Wattel
Rechtbank
Arnhem
13-07-2012 nr. 11/05509 Verkrijgers van ondernemingsvermogen en verkrijgers
van andere vermogensbestanddelen worden voor
de toepassing van de bedrijfsopvolgingsfaciliteit in
de SW 1956 verschillend behandeld. Het is volgens
Rechtbank Breda in strijd methet gelijkheidsbeginsel
(art. 26 IVBPR en art. 14 EVRM) dat verkrijgers van
ondernemingsvermogen wel recht hebben op de
bedrijfsopvolgingsfaciliteit en verkrijgers van andere
vermogensbestanddelen niet. Rechtbank Breda kent
aan belanghebbende de bedrijfsopvolgingsfaciliteit
toe. Dit wordt geëffectueerd door een conserverende
aanslag op te leggen. Inspecteur in hoger beroep.
14-06-2012 nr. 11/03804 en
11/03805
24-04-2012 nr. AWB
10/01421
9-03-2012 nr. 11/00356 en
11/00380
Mkb-winstvrijstelling moet ook van toepassing zijn
indien onderneming wordt ingebracht in bv met
terugwerkende kracht. Belanghebbende genoot in
jaar van geschil nog wel winst uit onderneming, maar
kwalificeerde niet meer als ondernemer.
Toch geruisloze inbreng (art. 3.65 Wet IB 2001)
mogelijk ondanks snelle doorverkoop onderneming.
Belanghebbende heeft belastingschuld reeds betaald.
Verzoek om uitstel van betaling wordt afgewezen.
Belanghebbende in cassatie.
28-8-2012 nr. 11/04395 Vrijstelling overdrachtsbelasting bij inbreng
agrarische onderneming in cv. Het feit dat in
casu sprake is van een verkapte verkoop van de
onderneming is irrelevant. Geen fraus legis.
1-11-2012 nr. AWB 12/1375 Rechtbank Arnhem oordeelt dat de bedrijfsopvolgingsfaciliteit
uit de SW 1956 niet geldt voor de
verkrijging van aandelen in een beleggings-bv, ook
niet op grond van het gelijkheidsbeginsel. Rechtbank
Arnhem komt hiermee tot exact de tegengestelde
conclusie dan Rechtbank Breda eerder dit jaar
(zie V-N 2012/43.20)
Hof Amsterdam 12-4-2012 nr. 10/00481 Naheffing in aftrek gebrachte btw bij overdracht
onderneming terecht. Er is in casu geen sprake
geweest van een afzonderlijk in aanmerking te nemen
voorraadovername, zoals eiseres stelt, maar van een
overdracht van een algemeenheid van goederen in de
zin van art. 31 Wet OB 1968 (inmiddels art. 37d Wet
OB 1968).
Hof Arnhem 8-5-2012 nr. 11/00739 Akte van rectificatie, opgesteld i.v.m. het vanwege
een omissie van een adviseur niet tot stand
gekomen fiscale eenheid, voorkomt Vpb-heffing bij
overdracht van bedrijfspand in het kader van een
bedrijfsoverdracht in de periode waarin de fiscale
eenheid nog niet bestond niet.
Hoge Raad 14-9-2012 nr. 11/02192 In hoeverre is een lijfrente de tegenprestatie van
een (gedeeltelijke) overdracht van een onderneming?
Sterk casuïstisch. Verwezen naar Hof Arnhem.
Hoge Raad 21-9-2012 nr. 11/03528 Het eerste pachtersvoordeel kan bij verkoop grond
vrijvallen ondanks vervangende investering. In
casu verkochten belanghebbenden grond terwijl
vervangende grond aangekocht werd (i.v.m.
bedrijfsverplaatsing). Een beroep op het besluit van
13 oktober 2010, nr. DGB2010/1981M, BNB 2010/338
werd niet gehonoreerd.
Hoge Raad 12-10-2012 nr. 11/03804 Mkb-winstvrijstelling is ook van toepassing bij
inbreng onderneming met terugwerkende kracht.
V-N 2012/43.20
NTFR 2012/1997
V-N 2012/41.11
NTFR 2012/1917
V-N 2012/32.2.2
NTFR 2012/1690
V-N 2012/28.2.3
NTFR 2012/1039
V-N 2012/51.25
NTFR 2012/2704
V-N 2012/62.15
V-N 2012/50.19
NFTR 2012/1300
V-N 2012/44.17
NTFR 2012/1500
V-N 2012/46.16
NTFR 2012/2333
V-N 2012/47.9
NTFR 2012/2518
V-N 2012/52.14
NTFR 2012/2430
Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl | 53

PE-Tijdschrift voor de bedrijfsopvolging
vervolg Fiscaal
Instantie Datum Nummer Beschrijving Vindplaats
Hoge Raad 12-10-2012 nr. 11/04693 Compensatie voor wijziging in winst- gerechtigdheid
behoort tot ab-inkomen (vervreemdingsvoordeel).
Hoge Raad 9-11-2012 nr. 11/05078 Een van de met belanghebbende, X BV, gevoegde
dochtermaatschappij B BV verkoopt in 2006 een
onroerende zaak. De boekwinst wordt ondergebracht
in een HIR. Op 5 februari 2007 verkoopt X BV de
aandelen B BV. De aandelen worden op 9 maart 2007
geleverd. De Hoge Raad oordeelt dat X BV het herinvesteringsvoornemen
vóór het ontvoegingstijdstip
heeft laten varen. De HIR moet dan ook tot de
belastbare winst van X BV worden gerekend.
Hoge Raad 30-11-2012 nr. 11/04395 Vrijstelling overdrachtsbelasting bij inbreng
agrarische onderneming in cv. Het feit dat in
casu sprake is van een verkapte verkoop van de
onderneming is irrelevant. Geen fraus legis. Beslissing
conform de conclusie A-G Wattel van 28 augustus
2012 (zie hiervoor).
Hoge Raad 7-12-2012 nr. 12/02062 De Hoge Raad oordeelt dat de uitstelfaciliteit van
art. 25 lid 9, IW 1990 geen regeling bevat op grond
waarvan deels uitstel kan worden verleend als de
overdrachtsprijs (voor de ab-aandelen) deels schuldig
is gebleven. In casu was de koper/bedrijfsopvolger
één derde deel van de koopsom voldaan, zodat niet
is voldaan aan de voorwaarde dat de overdrachtsprijs
is schuldig gebleven of de aandelen of winstbewijzen
zijn geschonken
Juridisch
V-N 2012/52.17
NTFR 2012/2485
V-N 2012/57.10
NTFR 2012/2231
V-N 2012/61.21
NTFR 2012/2825
V-N 2012/62.5
NFTR 2013/45
Instantie Datum Vindplaats(en) Beschrijving Noot Tijdschrift
Rechtbank
Utrecht
Hof
Den Bosch
Voorzieningen-
rechter rechtbank
Haarlem
Hof
Arnhem
7-09-2011 LJN BV9528, JOR
2012/137
11-01-2012 zaaknr. HD
200.039.314, LJN
BP1015
Advocaat schiet tekort in de zorgvuldigheid die van
haar in dit geval verwacht mocht worden, door er niet
op te wijzen dat aan de managementovereenkomst
het risico kleefde dat dat deze als strijdig met het
verbod financiële steunverlening nietig beoordeeld
zou worden.
Met de borgbestuurder wordt gelijkgesteld de
persoon die de zeggenschap uitoefent via een
houdstermaatschappij. De borg die zeggenschap
uitoefent via tussengeschakelde vennootschappen
is derhalve geen particuliere borg ex art. 7:857 BW.
Geen plicht voor bank om borg bij iedere gelegenheid
te herinneren aan de risico’s van borgstelling.
24-01-2012 JOR 2012/106 Vervaltermijn dividenduitkering.
Op aandelencertificaat en in de statuten is bepaald
dat dividenden die binnen 5 jaar nadat zij opeisbaar
zijn geworden, niet worden opgenomen, vervallen
aan de vennootschap. Een vervaltermijn is een fatale
termijn, de voorzieningenrechter is aan deze termijn
gebonden.
14-02-2012 LJN BV7744, JOR
2012/138
54 | Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl
Uitleg koopovereenkomst op grond van wat partijen
in de gegeven omstandigheden over en weer
redelijkerwijs aan de omstreden bewoordingen
mochten toekennen en op hetgeen zij te dien aanzien
redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten.
H.J.M.M. van
Boxel
TOP afl. 5
JOR afl. 5
JOR afl. 6
J.E. Jansen JOR afl. 4
TOP afl. 5
JOR afl. 5

Instantie Datum Vindplaats(en) Beschrijving Noot Tijdschrift
Hof Amsterdam
(OK)
Rechtbank
Den Bosch
6-03-2012 ARO 2012/50 De belangen die art. 3:328, lid 3, BW beoogt te
beschermen zijn in het geding. Dat aanwijzing van
meerdere accountantskosten meebrengt en tijd vergt,
is inherent aan de wettelijke regeling. Verzoek tot
goedkeuring van aanwijzing van één accountant
wordt afgewezen.
21-03-2012 LJN BV8844, JOR
2012/140
Hoge Raad 6-04-2012 zaaknr.
11/01496, RO
2012/43
Rechtbank
Amsterdam
Rechtbank
Den Bosch
2-05-2012 rolnr. HA ZA
11-2898,
LJN BW7116
20-06-2012 nr. 232198/ HA
ZA 11-1079, LNJ
BW8973
Hoge Raad 8-07-2011 10/00373 LJN
BQ5068
Hoge Raad 13-07-2012 11/04453 LJN
BW7009
Rechtbank
Den Haag
Rechtbank
Amsterdam
18-07-2012 HA ZA 11-2540,
LNJ BX6437
20-07-2012 nr. 517743/ KG ZA
12-713 SP/MB LJN
BX2641
Hoge Raad 21-09-2012 11/02775 LJN
BW8304
Het ondanks de aanwezigheid van een schuldeiser en
baten achterwege laten van een vereffening na de
ontbinding van een vennootschap is onrechtmatig
tegenover de schuldeiser.
De Hoge Raad herhaalt zijn in HR 23 december
2011, RO 2012/24 gegeven oordeel dat een eerder
gedane melding van betalingsonmacht niet geldt
voor naheffingsaanslagen voor bedragen die niet
zijn aangegeven. Een bestuurder kan derhalve geen
beroep doen op een tijdige en volledige melding
betalingsonmacht, indien de naheffingsaanslagen aan
opzet of grove schuld zijn te wijten.
Persoon die zeggenschap heeft over twee
rechtspersonen, kan misbruik maken van het
identiteitsverschil tussen deze rechtspersonen. Aan
de overgang van onderneming lag geen normale
handelsovereenkomst ten grondslag.
De overgang van onderneming diende uitsluitend
ter frustrering van verhaal van de vordering van
schuldeiser, hetgeen onrechtmatig is.
Betreft de vraag of en in hoeverre de bestuurder
aansprakelijk is wegens het niet volstorten van
aandelen.
In casu gaat het om een verkoop van een
onderneming, waarbij partijen bij de bepaling van de
koopsom rekening hielden met aan de onderneming
verbonden goodwill. In zo’n geval kan een
tekortkoming in de nakoming van de overeenkomst
ook bestaan als de overgedragen onderneming wat
de goodwill betreft niet beantwoordt aan hetgeen
de koper op grond van de overeenkomst mocht
verwachten (art. 7:17 BW)
De casus betreft de gevolgen van de opzegging van
een arbeidsovereenkomst van een dga door de curator
ex art. 40 FW, waarna de dga na faillissement loon
navordert. Het hof had overwogen dat in dit geval er
reden is voor relativering van de arbeidsovereenkomst
tussen eiser (de dga) en failliet (de bv). De Hoge Raad
vernietigt de uitspraak en verwijst de zaak naar Hof
Leeuwarden.
Curator kan geen nakoming vorderen op grond
van door failliet vóór faillissement verrichte
werkzaamheden door leemte in art. 37 FW.
In geschil is of voor schorsing van een beherend
vennoot op grond van art. 7A:1673 lid 2 BW vereist
dat alle vennoten hiermee instemmen en is sprake
van de vereiste gewichtige reden?
Moet een dagvaarding waarmee hoger beroep wordt
ingesteld tegen een vonnis dat in de plaats treedt
van een op te maken notariële akte tot overdracht
van aandelen in een bv (tijdig) worden ingeschreven
in het rechtsmiddelenregister, op straffe van nietontvankelijkheid?
H.J.M.M. van
Boxel
TOP afl. 4
ARO afl. 4
B.J. de Jong TOP afl. 5
JOR afl. 5
RO afl. 7/8
JOR afl. 9
RO 2012/66
J.W.A. Biemans JOR afl. 10,
2012/312
E. Loesberg JOR afl. 10,
2012/307
J.J. van Hees Jurisprudentie
Ondernemingsrecht
(JOR) afl.
10, 2012/308
Rechtspraak
Ondernemingsrecht
(RO)
2012/69
C.J. Groffen JOR afl. 12,
2012/352
Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl | 55

PE-Tijdschrift voor de bedrijfsopvolging
OVERZICHT WETSVOORSTELLEN
EN BELEID juni-decmeber 2012
Fiscaal
Soort Titel Vindplaats Samenvatting
Besluit van de staats secretaris
van Financiën van 4 september
2012, nr. BLKB2012/101M
Brief staatssecretaris van
Financiën van 8 oktober 2012,
nr. DB/2012/275U
Brief staatssecretaris van
Financiën van 25 oktober
2012, nr. DGB/2012/6564M
Nieuw verzamelbesluit
aanmerkelijk belang
V-N 2012/47.10
NTFR 2012/2189
Verslag effecten DGA-pakket V-N 2012/53.10
NFTR 2012/2382
Bezwaren schenk- en erfbelasting
aangewezen als massaal bezwaar (art.
25a AWR)
Diverse fiscale wetten Pakket Belastingplan 2013 V-N 2012/49A en 49B
NTFR 2012/2219 e.v.
Juridisch
Dit besluit is een actualisering van
het besluit van 23 november 2006, nr.
CPP2006/2674M. Hierin zijn beleidsstandpunten
verwerkt die zijn ontwikkeld naar
aanleiding van de toepassing van de wijzigingen
in de bedrijfsopvolgingsfaciliteiten
met ingang van 2010.
Informatie omtrent de effecten van het in
de wet Overige fiscale maatregelen 2010
opgenomen pakket maatregelen inzake
de fiscale positie van de dga. Onder meer
aandacht voor aanpassing belastingfaciliteit
overdracht ab-aandelen en uitbreiding
betalingsfaciliteit tbs-regeling.
V-N 2012/57.19 Brief in verband met de verwachting dat
massaal bezwaar zal worden aangetekend
naar aanleiding van de uitspraak van
Rechtbank Breda van 13 juli 2012, nr. AWB
11/5509, V-N 2012/43.20.
Soort Titel Vindplaats Samenvatting
Wetten van 18 juni 2012 Wijziging van Boek 2 van het Burgerlijk
Wetboek in verband met de aanpassing van
de regeling voor besloten vennootschappen
met beperkte aansprakelijkheid (Wet
vereenvoudiging en flexibilisering bv-recht)
Aanpassing van de wetgeving aan en
invoering van de Wet vereenvoudiging
en flexibilisering bv-recht (Invoeringswet
vereenvoudiging en flexibilisering bv-recht)
Besluit van 16 november 2012 Besluit houdende wijziging van het Handelsregisterbesluit
2008 en het Financieel
besluit handelsregister
Wet van 6 juni 2011 Wet tot wijziging van boek 2 van het Burgerlijk
Wetboek in verband met de aanpassing
van regels over bestuur en toezicht in
naamloze en besloten vennoot- schappen
(Wet bestuur en toezicht)
56 | Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl
Stb. 2012, 299 en
Stb. 2012, 300
Het gaat om een zestal wetsvoorstellen,
waaronder het Belastingplan 2013
(Kamerstuk 33 402) en Overige fiscale
maatregelen 2013 Kamerstuk 33 403).
Bevatten overigens weinig nieuws, specifiek
van belang voor de bedrijfsopvolgingsproblematiek.
Dit wetsvoorstel vereen voudigt per
1 oktober 2012 het oprichten van een besloten
vennootschap met beperkte aansprakelijkheid
en brengt daarnaast op verschillende
onderdelen wijzigingen aan in het recht van
besloten vennootschappen met beperkte
aansprakelijkheid.
Stb. 2012, 576 Dit besluit realiseert enkele aanpassingen
in het Handelsregisterbesluit 2008 en het
Financieel besluit handelsregister, onder meer
in verband met de Wet vereenvoudiging en
flexibilisering bv-recht.
Stb. 2011, 275 Met dit voorstel wordt het monistische
bestuursmodel wette- lijk vastgelegd. Voorts
wijzigt het de regels omtrent tegenstrijdig
belang en beoogt het bij te dragen aan
het vergroten van de bruikbaarheid van de
rechtsvormen nv en bv. Is per 1 januari 2013
in werking getreden.

OVERZICHT VAKLITERATUUR
juni-december 2012
Fiscaal
Auteur Titel Vindplaats Samenvatting
R.J. Bondrager
en O.E. van der
Donk
S. van Hoorn en
N. Idsinga
Fiscale bepalingen
in internationale
overnamecontracten
Vergelijking van
wettelijke verdeling
en vruchtgebruiktestament
bij vererving
van aanmerkelijkbelangaandelen
(deel 1)
W. Burgerhart De voortzettings-
regeling in een
personenvennoot-
schap en de erfbelasting
W. Nijssen en
H. van Waveren
De gelijkwaardige
tegenprestatie en
de aandelenfusiefaciliteit
van artikel
3.55 Wet Inkomstenbelasting
2001
N.M. Ligthart Eén bv, ja of nee! VP-Bulletin
2012/34
S. van Hoorn en
N. Idsinga
Vergelijking van
wettelijke verdeling
en vruchtgebruiktestament
bij
vererving van
aanmerkelijkbelangaandelen
(deel 2)
T.C. Hoogwout Bedrijfsopvolgingsregeling
in de
Successiewet
discriminatoir?
F.A.M.
Schoenmaker
Volgens rechtbank
Breda is de BOR
discriminatoir: hoe
nu verder?
J.C.L. Zuiderwijk De kwaliteit van
de fiscale bedrijfsopvolgingswetgeving
K.M.I.L. van de
Ven en
R. Schulpen
Nieuwe bedrijfsopvolgingsregels
in
het Vlaams Gewest
WFR 2012/840 De fiscaliteit speelt vrijwel altijd een rol bij overnames of fusies. De auteurs bespreken
enkele veelvoorkomende fiscale bepalingen in internationale overnamecontracten
die van belang zijn voor de fiscale adviseur. Aan de orde komen achtereenvolgens de
volgende aspecten: de rol van de fiscalist in het overnameproces; de risicoverdeling
tussen een koper en een verkoper en de wijze waarop dit in een overnamecontract tot
uiting komt; een toelichting op de inhoud van enkele veelvoorkomende bepalingen uit
de fiscale bijlage bij een overnamecontract, de zogenoemde tax deed of tax schedule;
aandachtspunten voor de koper respectievelijk de verkoper van een vennootschap uit
een fiscale eenheid voor de vennootschapsbelasting.
FTV 2012/25 In deze bijdrage gaan de auteurs in op de invloed van de wettelijke verdeling en
van een vruchtgebruiktestament op de toepassing van de bedrijfsopvolgingsfaciliteit
(hierna: BOF) in de Successiewet (hierna: SW 1956) en de doorschuifregeling in de
Wet inkomstenbelasting 2001 (hierna: Wet IB 2001) bij de vererving van aanmerkelijkbelangaandelen.
De auteurs behandelen de situatie dat de vennootschap waarin
de aandelen worden gehouden een onderneming drijft in de zin van de BOF. In een
volgende bijdrage wordt ingegaan op de gevolgen van vererving van aandelen in een
beleggingsvennootschap.
FBN 2012/38 Naar aanleiding van het arrest van Hof Amsterdam van 28 juli 2011, V-N
2011/60.20, staat de auteur stil bij enkele aspecten van de vennootschappelijke
voortzettingsregeling in de Successiewet zoals de waardebepaling van het tot de
nalatenschap behorende vennootschapsaandeel, de erfbelasting over de verkrijging van
het goederenrechtelijk maatschapsaandeel en de berekening van de omvang van de
bedrijfsopvolgingsvrijstelling.
FBN 2012/40 De aandelenfusiefaciliteit van art. 3.55 Wet IB 2001 geeft onder voorwaarden uitstel
van winstneming. In de wet is niet letterlijk de voorwaarde opgenomen dat de uitgereikte
aandelen een gelijkwaardige tegenprestatie moeten vormen voor de verkregen
aandelen. De auteurs gaan nader in op het ontstaan van deze eis en de invulling van
de in de jurisprudentie ontwikkelde eis van een gelijkwaardige tegenprestatie. Het
ontbreken van een gelijkwaardige tegenprestatie is volgens hen onvoldoende reden
om de aandelenfusie te weigeren. Daarvoor moet worden beoordeeld of misbruik,
belastingfraude, of belastingontwijking het hoofddoel of een der hoofddoelen is van de
aandelenfusie.
Fiscaal Tijdschrift
Vermogen (FTV)
2012/37
Mede naar aanleiding van de inwerkingtreding op 1 oktober 2012 van het flexibele bv-
recht schetst de auteur de mogelijkheden om vanuit één bv tot een organisatiestructuur
met meer bv’s te komen. Daarbij komen aan de orde de aandelenfusie, de bedrijfsfusie,
de afsplitsing en de ‘uitzak’ binnen de fiscale eenheid. Vervolgens gaat de auteur
in op een aantal specifieke aandachtspunten bij de keuze voor één of meer bv’s en in
geval van meer bv’s, de vormgeving van de structuur. Hierbij gaat het om de toepassing
van de gebruikelijkloonregeling, de gevolgen van een pensioen in eigen beheer,
het centraliseren van personeel, de toetreding van anderen tot de onderneming of de
verkoop van de onderneming, en de toepassing van de bedrijfsopvolgingsregeling.
Vervolg op bijdrage gepubliceerd in FTV 2012/25. In dit tweede deel wordt aandacht
besteed aan de gevolgen voor de heffing van inkomsten- en erfbelasting bij overlijden
van de ab-houder in een beleggingsvennootschap.
FTV 2012/41 Bespreking van de uitspraak van Rechtbank Breda van 13 juli 2012, nr. AWB 11/5509,
V-N 2012/43.20. Volgens de auteur had de rechtbank in deze casus moeten volstaan met
de constatering dat sprake is van schending van het non-discriminatiebeginsel. Het is
de taak van de wetgever – niet van de rechter – deze schending op te heffen.
Kwartaalschrift
Estate Planning
(KWEP) 2012/28
Bespreking van de uitspraak van Rechtbank Breda van 13 juli 2012, nr. AWB 11/5509, V-N
2012/43.20 en de gevolgen daarvan voor de praktijk. In voornoemde zaak is in geding of
sprake is van discriminatie nu verkrijgers van ondernemingsvermogen wel en verkrijgers
van niet-ondernemingsvermogen geen recht hebben op de BOR in de SW 1956. Auteur
heeft twijfels of de uitspraak gezien eerdere jurisprudentie wel in stand kan blijven.
KWEP 2012/31 Auteur bespreekt het proefschrift dat mw. Hoogeveen op 5 oktober 2011 aan de
Tilburgse Universiteit verdedigde.
KWEP 2012/30 Aandacht wordt besteed aan de op 1 januari 2012 in het Vlaams Gewest in werking
getreden nieuwe regeling voor schenking en vererving van familiale ondernemingen.
Uit de analyse blijkt onder meer dat er belangrijke verschillen bestaan tussen de
regelingen op dit gebied in Vlaanderen, Nederland en Duitsland.
Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl | 57

PE-Tijdschrift voor de bedrijfsopvolging
vervolg Fiscaal
Auteur Titel Vindplaats Samenvatting
M.G.H. van der
Kroon
Bedrijfsopvolging
met preferente
aandelen en indirecte
aandelenbelangen
L. Verploegh Vastgoed binnen
de onderneming en
overlijden
T.C. Hoogwout Wensen voor een
nieuw beleidsbesluit
bedrijfsopvolgingsregeling
Successiewet
J.W.E. Litjens
en M. Tydeman-
Yousef
De fiscale flexibiliteit
van de BV-nieuwe
stijl
P.G.H. Albert Gelijk zijn, gelijk
hebben en gelijk
krijgen
W. Burgerhart Personenvennootschap
en gift: feit of
fictie?
M.L.M. van
Kempen
G.T.K. Meussen,
G.G.M. Snoeks,
M.J. van Vliet en
R.H.A. Franken
Fiscale herwaardering
bij personenvennootschappen
Het nieuwe BV-recht.
Civiel- en fiscaalrechtelijke
aspecten
van de Flex-BV
R. Stam De Wet flex-bv en het
dga-pensioen.
L. Sokkel, A.H.G.
Wilod Versprille en
T.J.P. Folmer
De uitkering van
superdividend
bij vererving van
aandelen behorende
tot een
huwelijksgoederengemeenschap.
M.J. Tolsma Bedrijfsopvolgingsregeling
in de
Successiewet 1956
discriminatoir?
A. Klumpenaar Langlopende
schulden: last(ig)
in de bedrijfsopvolgingsregeling
J.P. Boer en
N.E.A. Wentzel
H.P.A.M. van
Arendonk
De gevolgen van de
Wet Flex-bv voor het
soortaanmerkelijkbelang
Enige fiscale aspecten
van de Wet Flex-bv
en de Invoeringswet
W. Bolderman Flex-BV: uitkeren van
dividend of kapitaal
blijft tricky
WFR 2012/1109 Auteur schetst de voorwaarden waaraan preferente aandelen moeten voldoen om in
aanmerking te komen voor de bedrijfsopvolgingsfaciliteiten in de Wet IB 2001 en de SW
1956 en geeft de knelpunten daarbij aan. Vervolgens komt de regeling voor indirecte
aandelen aan bod. Onder meer het indirect verwaterd belang en de samenloop met het
huwelijksvermogensrecht komen aan bod.
Vermogende
Particulieren-
Bulletin 2012/39
Ingegaan wordt op mogelijkheden om in geval vastgoed – bij overlijden – binnen
de onderneming aanwezig is bedrijfsopvolgers optimaal te laten profiteren van de
faciliteiten ter zake in de Wet IB 2001 en de SW 1956.
FBN 2012/48 Bespreking onderdelen 3, 4 en 6 van het besluit bedrijfsopvolgingsregeling SW
1956 van 4 april 2011 (nr. BLKB2011/68M, V-N 2011/27.11), handelend over het
ondernemingsvermogen, de toerekeningsregeling en de voortzettingseisen. Er blijft
volgens de auteur veel te wensen over. Hij pleit daarom voor een nieuw besluit.
WFR 2012/1188 Beschouwing naar aanleiding van de op 1 oktober 2012 in werking getreden flex-bvwetgeving.
WFR 2012/1214 Column n.a.v. de uitspraak van Rechtbank Breda van 13 juli 2012, nr. AWB
11/5509, V-N 2012/43.20. De columnist denkt dat de rechtbank, die uitspraak dat
de bedrijfsopvolgingsfaciliteit discriminatoir uitwerkt t.o.v. verkrijgers van nietondernemingsvermogen
geen gelijk krijgt van de Hoge Raad. Dat betekent echter niet
dat de rechtbank geen gelijk heeft.
NTFRbeschouwingen
2012/30
Auteur bespreekt recente jurisprudentie over de vraag of in de bedrijfsopvolging via een
personenvennootschap een belastbaar feit gelegen is.
NTFR 2012/2218 Auteur bespreekt drie bijzondere omstandigheden waarin incidentele herwaardering bij
personenvennootschappen aan de orde kan komen: bij inbreng van een onderneming
of van losse vermogensbestanddelen in een personenvennootschap, bij toetreding en
uittreding en bij een zakelijke wijziging van de winstverdeling tussen vennoten.
Boek: Kluwer,
Deventer, 2012.
Serie: Fiscaal
actueel
58 | Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl
Praktische handleiding voor zowel de praktijkfiscalist als de ondernemingsrechtjurist
over de effecten van het op 1 oktober 2012 in werking getreden flexibele bv-recht.
PM 2012/132 Auteur schetst de raakvlakken tussen de op 1 oktober 2012 in werking getreden flex-bvrecht
en het pensioen van de dga.
FBN 2012/57 Beschouwing naar aanleiding van een door de Belastingdienst ingenomen standpunt over
de behandeling van de superdividenduitkering van art. 4.12a Wet IB 2001, die alleen
wordt toegerekend aan de aandelen die krachtens erfrecht zijn verkregen.
LTB 2012/34 Bespreking van de uitspraak van rechtbank Breda van 13 juli 2012, nr. AWB 11/5509,
V-N 2012/43.20.
LTB 2012/36 Bespreking uitspraak Hof Leeuwarden 21 februari 2012, V-N 2012/26.1.3, over de
behandeling van langlopende schulden bij de schenking van een onderneming.
MBB 2012/392 Aandacht voor de nieuwe mogelijkheden van de Wet flex-bv en met name voor
de implicaties hiervan voor de soortbenadering van het ab-regime. Hierbij zijn de
rechtsregels die de Hoge Raad heeft gegeven in de arresten van 16 december 2011 tot
uitgangspunt genomen. Auteurs signaleren enkele onduidelijkheden en stellen voor
deze door middel van een beleidsbesluit weg te werken.
MBB 2012/402 Auteur besteedt onder meer aandacht aan de fiscale implicaties van de uitkeringstest,
aan de gevolgen van de flex-wet voor de terugbetaling van dividend en de
dividendbelasting.
PM 2012/146 Auteur gaat in op de nieuwe toets voor het uitkeren en van dividend en kapitaal (de
uitkeringstoets). Hij laat zien hoe een te hoge uitkering van dividend of kapitaal kan
leiden tot een (gedeeltelijke) afkoop van pensioen of stamrecht met de bijbehorende
heffing van loonbelasting.

Auteur Titel Vindplaats Samenvatting
A. Laghmouchi Ongeoorloofde
(dividend uitkeringen
(over)belast?
E.J.W. Heithuis Het nieuwe abbesluit:
Gemiste
kansen
L.J.A, Pieterse Geruisloze terugkeer
uit de BV
Juridisch
WFR 2012/1564 Ingegaan wordt op de fiscale kwalificatie van ongeoorloofde dividenduitkeringen onder
de Wet flex-bv.
WFR 2012/1590 Auteur bespreekt het nieuwe ab-besluit van 4 september 2012, nr. BLKB2012/101M.
Hij constateert dat het nieuwe ab-besluit weinig nieuws brengt en vindt het spijtig dat
in de praktijk bestaande knelpunten met betrekking tot de nieuwe doorschuifregels
grotendeels onbesproken blijven.
Fed Fiscale
Brochure, Kluwer,
Deventer, 2012,
136 blz.
Auteur Titel Vindplaats Samenvatting
H. Koster Besloten
vennootschap
en blokkeringsre
geling
P.J. Dortmond Wet flexibilisering
BV-recht
aangenomen
W.J. Slagter, M.
Cremers, J..A.M.
ten Berg, H.E.
Boschma, J.N.
Schutte-Veenstra,
H. Beckman en
H.J.M.M. van
Boxel
H.A. Boschma
en J.N. Schutte-
Veenstra
C.R. Nagtegaal en
B. Snijder-Kuipers
H. Koster en J.L.
van de Streek
Themanummer
Flex-BV
De BV uit de
steigers
Omzetting
van de BV na
inwerkingtreding
Wet flex-bv
De nieuwe
uitkeringstest
voor de besloten
vennootschap in
civiel en fiscaal
perspectief
H. Koster Herziening personenvennootschappen:
nieuwe
ronde, nieuwe
kansen
P.H.N. Quist De Flex-BV in
vogelvlucht
Auteur bespreekt de techniek, de voorwaarden, knelpunten en alternatieven om zonder
fiscale consequenties terug te keren uit de bv. Vele voorbeelden.
Bb 2012, 16 In dit artikel worden, naar aanleiding van de aanstaande invoering van de Wet
vereenvoudiging en flexibilisering bv-recht en de Invoeringswet vereenvoudiging en
flexibilisering bv-recht, de veranderingen besproken die dit met zich meebrengt voor
de blokkeringsregeling. De verplichte blokkeringsregeling wordt vervangen door een
optionele aanbiedingsregeling; een aantal elementen van de oude wettelijke regeling
vervallen. De wijzigingen in de blok- keringsregeling zorgen ervoor dat meer maatwerk
mogelijk is.
Ondernemingsrecht
2012/83
Ondernemingsrecht
2012/14
Ondernemingsrecht
2012/116
Tijdschrift voor
de ondernemingsrechtpraktijk
(TOP)
2012/6
De Wet vereenvoudiging en flexibilisering bv-recht en de daarbij behorende
Invoeringswet treden per 1 oktober 2012 in werking. De auteur bespreekt de laatste
actualiteit omtrent de wetsontwerpen.
Themanummer i.v.m. de invoering van de Wet flex-bv per 1 oktober 2012. Onder
meer wordt aandacht besteed aan de noodzakelijkheid en wenselijkheid de statuten
van bestaande bv’s aan te passen, de gevolgen voor het stemrecht op aandelen, de
gevolgen van het gewijzigd systeem van crediteurenbescherming voor de mate van
aansprakelijkheid van de bestuurders van de bv, de uitkeringstoets en een aantal
internationale aspecten.
Met de inwerkingtreding van de Wet vereenvoudiging en flexibilisering bv-recht
wordt de bescherming van crediteuren niet langer gebaseerd op een systeem van
kapitaalbescherming, maar gevormd rond een nieuwe wettelijke uitkeringstest.
De schrijvers bespreken de gevolgen hiervan voor de mogelijke aansprakelijkheid van
bv-bestuurders.
Praktisch overzicht van de belangrijkste aandachtspunten bij de omzetting van een bv
na inwerkingtreding van de Wet flex-bv per 1 oktober 2012.
WPNR 2012/6947 Beschouwing naar aanleiding van de in het nieuwe art. 2:216 BW gecodificeerde
uitkeringstest. Auteurs zijn van mening dat de uitkeringstest, een open norm ten
opzichte van de vervallen kapitaalbeschermingsregels voordelen heeft. Wel vragen
zij zich af of het huidige bouwwerk van aansprakelijkheidsnormen niet aan een
grondige opknapbeurt toe is. De auteurs begrijpen niet dat het fiscale lot van de
sancties bij overtreding van de uitkeringstest, niet eveneens is gecodificeerd in de
rijksbelastingwetten.
WPNR 2012/6941 De voorstellen om te komen tot een nieuw personenvennootschapsrecht zijn – na een
lange periode – vorig jaar ingetrokken. Schrijver vindt nieuwe wetgeving toch nodig en
spreekt de wens uit dat de wetgever met nieuwe wetgeving komt.
WPNR 2012/6938 en
6939
Auteur schetst een nagenoeg compleet overzicht van de gevolgen van de op 1 oktober
2012 in werking getreden Wet flex-bv.
Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl | 59

PE-Tijdschrift voor de bedrijfsopvolging
vervolg Juridisch
Auteur Titel Vindplaats Samenvatting
F. Haak Achterstelling
vanuit bancair
perspectief
R. van Bork en
M. Wessel
De belangrijkste
wijzigingen van
het bv-recht onder
de Wet Flex-bv en
de bijbehorende
Invoeringswet
D.F.M.M. Zaman De Flex-BV: aan
de slag
N.C. Goud BV-recht sinds 1
oktober 2012; een
overzicht
R.T.L. Vaessen Het einde van
certificering in
zicht?
WPNR 2012/6938 Bij afwezigheid van een wettelijk kader of jurisprudentie over achterstelling behelpt
de bancaire financieringspraktijk zich met maatoplossingen voor mogelijke problemen
bij faillissement, verrekening, overdracht en/of verpanding en zekerheden. Auteur
onderzoekt aan de hand van een standaardcasus of de bancaire praktijk behoefte heeft
aan een nadere invulling van het begrip achterstelling in wet of jurisprudentie.
MBB 2012/383 Aandacht wordt besteed aan de nieuwe regels inzake kapitaal- en crediteurenbescherming,
de nieuwe regels ter zake van het bestuur en de raad van commissarissen,
de zeggenschap van aandeelhouders en de besluitvorming door de algemene aandeelhoudersvergadering
en de toe- en uittreding. Ook het overgangsrecht komt aan bod.
Juridische Berichten
voor het Notariaat
(JBN) 2012/46
Vakblad Financiële
Planning (VFP)
2012/115
Tijdschrift voor
vennootschap en
rechtspersonenrecht
(TvOB) 2012/4, blz.
105
60 | Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl
Auteur zet de voor de notariële praktijk belangrijkste wijzigingen vanwege de nieuwe
flex-wet op een rij. Daarbij komen achtereenvolgens aan de orde: de oprichting van de
flex-bv, de kapitaalbescherming en uitkeringstest, de gevolgen van de flexibilisering bij
een bv met meer aandeelhouders en de gevolgen van de flexibilisering bij een bv met
één aandeelhouder.
Auteur geeft een overzicht van de wijzigingen in verband met de op 1 oktober 2012 in
werking getreden flex-wet. Nadruk ligt op de civielrechtelijke wijzigingen.
Certificering maakt het mogelijk het stemrecht te scheiden van de vermogensrechten,
verbonden aan een aandeel. Na invoering van de flex-wet zal dit ook mogelijk worden
door het uitgeven van stemrechtloze aandelen. Auteur vraagt zich af of de introductie
van deze mogelijkheid het einde betekent van certificering. Hij komt tot de conclusie
dat certificering een volwaardig alternatief zal blijven.

Stellingname
In deze rubriek vindt u stellingen van de auteur
en/of redactie naar aanleiding van een artikel.
Op de website www.pe-bedrijfopvolging.nl kunt
u reageren. In de eerstvolgende aflevering van
het ‘PE-Tijdschrift voor de bedrijfsopvolging’
zullen wij een samenvatting opnemen van de
reacties op de stellingen. Wij vragen u uiteraard
om toestemming.
Stellingen gebaseerd op artikelen in het PE-Tijdschrift
voor de bedrijfsopvolging 2013/1.
Erfrechtelijke perikelen rond
een aanmerkelijk belang voor
de inkomstenbelasting
Met de wijziging van de automatische doorschuiving in de
aanmerkelijkbelangregeling is effectief niets veranderd in
de situatie dat de erfgenamen in het buitenland wonen.
Mr. T.C. Hoogwout
De commanditaire
vennootschap als opvolgingsinstrument
De bedrijfsopvolgingsfaciliteit in de Successiewet 1956 moet ook
worden opengesteld voor verkrijgers van een commanditair aandeel
in een cv die geen beherend vennoot zijn. Dit is goed voor de
liquiditeitspositie van de cv.
Drs. Y.M. Tigelaar-Klootwijk
Reageren: www.pe-bedrijfsopvolging.nl
Preferente aandelen en
bedrijfsopvolgings faciliteiten
In het besluit van 4 april 2011 (BLKB2011/68M, Stcrt. 2011,
6416) is voldoende ruimte gegeven om vóór 1 januari 2010
uitgegeven preferente aandelen alsnog te laten kwalificeren
voor de bedrijfsopvolgingsfaciliteiten in de Successiewet 1956.
Mr. R.L.M.C. Janssen
Grensoverschrijdende
bedrijfsoverdrachten en
de toepassing van bedrijfsopvolgingsfaciliteiten
Op Europees niveau is een verdere harmonisatie/coördinatie
van bedrijfsopvolgingsfaciliteiten wenselijk, opdat bij
grensoverschrijdende bedrijfsoverdrachten evenwichtige
situaties ontstaan.
Dr. D.A. Albregtse
Overnamefinancieringen
in het mkb: een inleiding
Banken verstrekken op dit moment absoluut geen
overnamefinancieringen meer.
Drs. M.H. Stuker
Stemrechtloze aandelen: nuttig
novum of oude wijn in nieuwe
zakken?
Vanwege de eenvoud zijn stemrechtloze aandelen een
aanwinst voor onze rechtspraktijk.
Mr. A.M.P. Martens
Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl | 61

PE-Tijdschrift voor de bedrijfsopvolging
Kennistoets 2013/1
U kunt de toets maken op de website www.pe-bedrijfsopvolging.nl. Hier vindt u tevens een uitgebreide
instructie. Als u de kennistoets succesvol hebt afgelegd, kunt u een certificaat afdrukken. U vindt daar
ook de juiste antwoorden met een toelichting. Deze toets is geldig tot 31-12-2013 en is geaccrediteerd
voor 4 PE-uren voor NBA-leden. FFP-leden kunnen het aantal punten raadplegen in PER.
scan de code om naar de
kennistoets te gaan.
Erfrechtelijke perikelen rond een
aanmerkelijk belang voor de
inkomstenbelasting
Mr. T.C. Hoogwout
Zie pagina 8
Kennisvragen
1.1 Welke van onderstaande stellingen is juist?
1. Bij een legaat van een aanmerkelijk belang
moet altijd bij de erflater voor de
inkomsten belasting worden afgerekend over
zijn aanmerkelijkbelangclaim.
2. De aanmerkelijkbelangclaim van de erflater
kan onder voorwaarden worden doorgeschoven
naar de erfgenaam als de
vennoot schap een materiële onderneming
drijft.
a. Beide stellingen zijn juist.
b. Beide stellingen zijn onjuist.
c. De eerste stelling is juist, de tweede stelling
is onjuist.
d. De eerste stelling is onjuist, de tweede
stelling is juist.
1.2. Toepassing van de doorschuifregeling in de
inkomstenbelasting heeft tot gevolg dat:
a. de waarde in het economische verkeer van
het aanmerkelijk belang op het moment van
verkrijgen, de verkrijgingsprijs van de
erfgenaam of legataris wordt;
b. de erfgenaam of legataris verplicht is het
aanmerkelijk belang 5 jaar te houden;
c. de erfgenaam of legataris bij verkoop
afrekent over het verschil tussen de dan van
toepassing zijnde verkoopprijs en de
verkrijgingsprijs van de erflater;
d. de belastingclaim pas over 10 jaren hoeft te
worden voldaan.
62 | Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl
1.3 Hoe wordt voor de erfbelasting omgegaan
met het doorschuiven van de belastingclaim?
a. Voor de erfbelasting wordt geen rekening
gehouden met de toekomstige inkomstenbelasting.
b. Voor de erfbelasting mag rekening worden
gehouden met de nominale inkomstenbelastingdruk
van 25%.
c. Voor de erfbelasting wordt rekening
gehouden met de latente inkomstenbelastingdruk
van 6,25%.
d. Geen van bovenstaande antwoorden is juist.
Inzichtsvragen
1.4 Bestudeer art. 4.17b Wet IB 2001, Boek 4
art. 138 BW en Boek 4 art. 117 BW. Welke
van onderstaande stellingen is juist?
1. Het is niet in alle situaties nodig na een
verkrijging krachtens erfrecht door meerdere
erfgenamen, het aanmerkelijk belang
binnen twee jaar na het overlijden van de
erflater te verdelen.
2. Bij een zogenoemd vruchtgebruiktestament
krijgen bij het overlijden van de erflater ten
minste twee personen tegelijkertijd het
aanmerkelijk belang, terwijl bij een zogenoemde
tweetrapsmaking, de erf genamen
of legatarissen na elkaar het aanmerkelijk
belang verkrijgen van dezelfde erflater.
a. Beide stellingen zijn juist.
b. Beide stellingen zijn onjuist.
c. De eerste stelling is juist, de tweede stelling
is onjuist.
d. De eerste stelling is onjuist, de tweede
stelling is juist.

1.5 Bestudeer art. 4.17a en 4.39, lid 3 Wet IB
2001. Welke van onderstaande stellingen
is juist?
1. Bij een hoge verkrijgingsprijs van het
vruchtgebruik is het fiscaal aantrekkelijk,
gebruik te maken van de dividenduitdelingsfaciliteit
binnen 24 maanden.
2. Bij een beleggingsvennootschap is een
zogenoemd vruchtgebruiktestament
optimaal, aangezien het mogelijk is gebruik
te maken van de doorschuifregeling.
a. Beide stellingen zijn juist.
b. Beide stellingen zijn onjuist.
c. De eerste stelling is juist, de tweede stelling
is onjuist.
d. De eerste stelling is onjuist, de tweede
stelling is juist.
De commanditaire vennootschap
als opvolgingsinstrument
Drs. Y.M. Tigelaar-Klootwijk
Zie pagina 16
Kennisvragen
1.6 Welke van onderstaande stellingen is juist?
1. Het aangaan van een cv leidt altijd tot
heffing van inkomstenbelasting.
2. De oudedagsreserve van de overdragende
partij kan geruisloos worden doorgeschoven
naar de overnemer, mits de overnemer een
bloedverwant in de rechte lijn is.
a. Beide stellingen zijn juist.
b. Beide stellingen zijn onjuist.
c. De eerste stelling is juist, de tweede stelling
is onjuist.
d. De eerste stelling is onjuist, de tweede
stelling is juist.
1.7 Toepassing van een doorschuiffaciliteit
in de inkomstenbelasting heeft tot
gevolg dat:
a. de overnemer gaat afschrijven over de
waarde in het economische verkeer van de
doorgeschoven bedrijfsmiddelen;
b. de overnemer verplicht is de onderneming
5 jaar voort te zetten;
c. de door te schuiven belastingclaim wordt
verdisconteerd in de prijs;
d. de belastingclaim pas over 10 jaar hoeft te
worden voldaan.
1.8 De schenking van een cv-aandeel
kwalificeert voor de bedrijfsopvolgingsfaciliteit
in de SW 1956 indien:
a. De beherend vennoot op het moment van
schenking al 1 jaar beherend vennoot in
de cv was.
b. De commanditaire vennoot op het moment
van schenking al 5 jaar commanditair
vennoot in de cv was.
c. De cv ten tijde van de schenking van het
cv-aandeel al 1 jaar bestond.
d. Geen van bovenstaande antwoorden is juist.
Inzichtsvragen
1.9 Vader heeft gedurende zijn gehele arbeidszame
leven een eenmanszaak gedreven.
Hij overweegt nu hij lichamelijk niet meer
in staat is nog te werken, zijn onderneming
tegen schuldigerkenning over te
dragen aan zijn dochter Marieke (22 jaar).
Marieke moet aan haar vader 1% rente
betalen. Bij de bank zou ze 5% rente
moeten betalen. Vader vraagt zich af wat
de fiscale gevolgen van dit type over dracht
zullen zijn.
a. Voor vader zal de lening tot de rendementsgrondslag
van box 3 gaan behoren. Een
eventuele afwaardering van de lening in de
toekomst kan nog wel ten laste van het box
1 inkomen van vader komen.
b. Voor vader zal de lening tot het resultaat
uit werkzaamheid behoren (art. 3.91 Wet
IB 2001). Vader moet als resultaat uit werkzaamheid
5% aan rente verantwoorden.
Marieke mag 5% aan rente ten laste van
haar resultaat brengen. Een eventuele
afwaardering van de lening in de toekomst
kan ten laste van het box 1-inkomen van
vader komen.
c. Voor vader mag de lening tot het ondernemingsvermogen
blijven behoren. Voor dit
gedeelte blijft vader winst uit onderneming
genieten. Marieke mag 5% aan rente ten
laste van haar resultaat brengen. Een
eventuele afwaardering van de lening in
de toekomst kan ten laste van het box
1- inkomen van vader komen.
d. Geen van bovenstaande antwoorden is juist.
Kennistoets
PE-artikel
Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl | 63

PE-Tijdschrift voor de bedrijfsopvolging
1.10 Vader en zoon drijven samen een onderneming
in de vorm van een cv. Vader is
voor 25% gerechtigd tot de cv. Vader stelt
aan de cv een pand ter beschikking dat
hij buitenvennoot schappelijk houdt.
Dit pand heeft een waarde van € 300.000.
De waarde going concern van de onderneming
in de cv is hoger dan de liquidatiewaarde
en bedraagt € 2 miljoen. Vader
overlijdt en zijn nalatenschap bestaat
uitsluitend uit het aandeel in de cv en het
buitenvennootschappelijk gehouden pand.
De zoon is enig erfgenaam en zet de
onderneming in de vorm van een
eenmans zaak voort. Voor welk bedrag
kan de zoon op grond van de bedrijfsopvolging
faciliteit in de SW 1956
aanspraak maken op een voorwaardelijke
vrijstelling?
a. Voor een bedrag van € 800.000.
b. Voor een bedrag van € 1.028.132.
c. Voor een bedrag van afgerond € 724.794.
d. Voor een bedrag van afgerond € 357.611.
Preferente aandelen en de
bedrijfsopvolgingsfaciliteiten
Mr. R.L.M.C. Janssen
Zie pagina 22
Kennisvragen
1.11 De voorwaarden voor toepassing van
de voorwaardelijke vrijstelling erf- en
schenkbelasting van preferente aandelen
op grond van de SW 1956 en de voorwaarden
voor toepassing van de doorschuiffaciliteit
op grond van de Wet IB
2001 zijn:
a. gelijkluidend
b. gelijk aan de voorwaarden die golden
vóór 1 januari 2010
c. niet gelijkluidend
d. niet-cumulatief
64 | Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl
1.12 Bij gelegenheid van de omzetting van
gewone aandelen in preferente aandelen:
a. dient de gerechtigdheid tot alle nieuw uit te
geven gewone aandelen in juridische zin
aan een ander toe te komen dan degene
wiens gewone aandelen worden omgezet in
preferente aandelen;
b. dient de gerechtigdheid tot nieuw uit te
geven gewone aandelen in juridische zin
aan een ander toe te komen dan degene
wiens gewone aandelen worden omgezet
in preferente aandelen;
c. dient de economische gerechtigdheid tot
alle nieuw uit te geven gewone aandelen
aan een ander toe te komen dan degene
wiens gewone aandelen worden omgezet
in preferente aandelen;
d. dient de economische én de juridische
gerechtigdheid tot nieuw uit te geven
gewone aandelen aan een ander toe te
komen dan degene wiens gewone aandelen
worden omgezet in preferente aandelen.
1.13 De voorwaarden voor toepassing van de
voorwaardelijke vrijstelling van preferente
aandelen op grond van de SW 1956 en de
doorschuiffaciliteit op grond van de Wet
IB 2001 houden onder meer in dat:
a. bij omzetting van de gewone aandelen in
preferente aandelen, gewone aandelen
werden uitgegeven uitsluitend aan de
verkrijger van de preferente aandelen;
b. bij omzetting van de gewone aandelen
in preferente aandelen, gewone aandelen
werden uitgegeven aan een ander dan de
oorspronkelijke houder van gewone
aandelen;
c. bij omzetting van de gewone aandelen in
preferente aandelen geen gewone aandelen
werden uitgegeven aan de oorspronkelijke
houder van gewone aandelen;
d. bij omzetting van de gewone aandelen in
preferente aandelen ten minste 5% van het
geplaatste kapitaal wordt omgezet in
preferente aandelen.

Inzichtsvragen
1.14 Een cliënt komt bij u met het volgende
plan. Ondernemer A wil de door hem
gehouden gewone aandelen in A BV
omzetten in preferente aandelen. A is
buiten gemeenschap van goederen gehuwd
met B. De gewone aandelen zullen bij
gelegenheid van de omzetting worden
uitgegeven aan zoon C, de bedrijfsopvolger.
Naast de preferente aandelen
is er weinig overig vermogen of andere
inkomensvoorzieningen. Bij overlijden
van A zullen de preferente aandelen niet
aan C moeten toekomen, maar ‘eerst’ aan
B. Na het overlijden van beide ouders,
komen ook de preferente aandelen toe
aan C, niet eerder. Wat is uw advies om
optimaal te kunnen profiteren van de
voorwaardelijke vrijstelling in de
erfbelasting?
a. Om ervoor te zorgen dat B kwalificeert voor
de vrijstelling, worden bij de omzetting 5%
van de gewone aandelen aan haar uitgegeven.
b. Om ervoor te zorgen dat B kwalificeert voor
de vrijstelling, worden bij de omzetting 5%
van de gewone aandelen uitgegeven aan A.
Deze gewone aandelen worden dan bij het
overlijden van A, samen met de preferente
aandelen, verkregen door B. Op deze wijze
kwalificeert B.
c. A zet niet al zijn gewone aandelen om in
preferente aandelen, maar behoudt voldoende
gewone aandelen, zodat deze ten
minste 5% van na de omzetting geplaatste
gewone aandelen uitmaken.
Deze ‘voorbehouden’ gewone aandelen
worden dan bij het overlijden van A, samen
met de preferente aandelen, verkregen door
B. Op deze wijze kwalificeert B voor de
vrijstelling.
d. B dient alle bij de omzetting aan C uitgegeven
gewone aandelen van C over te nemen
vóórdat A overlijdt. Alleen op deze wijze
kan B alsnog kwalificeren voor de
vrijstelling.
1.15 Ondernemer A zet de door hem gehouden
gewone aandelen in A BV om in preferente
aandelen. A is buiten gemeenschap van
goederen gehuwd met B. De gewone
aandelen worden bij gelegenheid van de
omzetting uitgegeven aan zoon C, de
bedrijfsopvolger. Naast de preferente
aandelen is er weinig overig vermogen of
andere inkomens voor zieningen. Bij overlijden
van A zullen de preferente aandelen
niet aan C moeten toekomen, maar
‘eerst’ aan B, die niet voldoet als opvolger.
Wat zijn de fiscale consequenties van het
overlijden van A (waarde prefs € 500.000,
verkrijgingsprijs nihil) en van het
overlijden van B (waarde identiek)?
a. Bij overlijden van A moet uit de nalatenschap
van A 25% (oftewel € 125.000)
inkomstenbelasting worden betaald over
de door A bij zijn overlijden gerealiseerde
vervreemdingswinst. Het restant van de
nalatenschap wordt belast met (maximaal
20%) erfbelasting. Bij overlijden van B is C
wederom 25% (oftewel € 125.000)
inkomstenbelasting verschuldigd over de
door B bij haar overlijden gerealiseerde
vervreemdingswinst. Het restant van de
nalatenschap wordt belast met (maxi maal
20%) erfbelasting.
b. Bij overlijden van A moet uit de
nalatenschap van A 25% (oftewel
€ 125.000) inkomstenbelasting worden
betaald over de door A bij zijn overlijden
gerealiseerde vervreemdingswinst.
Het restant van de nalatenschap wordt
belast met (maximaal 20%) erfbelasting.
Bij overlijden van B is C wederom 25%
inkomstenbelasting verschuldigd over de
door B bij haar overlijden gerealiseerde
vervreemdingswinst, rekening houdend met
de sedert het overlijden van A verhoogde
verkrijgingsprijs. Het restant van de
nalatenschap wordt belast met (maximaal
20%) erfbelasting, nu echter met toepassing
van de voorwaardelijke vrijstelling.
c. Bij overlijden van A moet uit de nalatenschap
van A 25% (oftewel € 125.000)
inkomstenbelasting worden betaald over de
door A bij zijn overlijden gerealiseerde
vervreemdingswinst. Het restant van de
nalatenschap wordt belast met (maximaal
20%) erfbelasting. Bij overlijden van B is C
wederom 25% (oftewel € 125.000)
inkomstenbelasting verschuldigd over de
door B bij haar overlijden gerealiseerde
vervreemdingswinst. Het restant van de
nalatenschap wordt belast met erfbelasting
met toepassing van de voorwaardelijke
vrijstelling.
Kennistoets
PE-artikel
Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl | 65

PE-Tijdschrift voor de bedrijfsopvolging
d. Bij overlijden van A is moet uit de nalatenschap
van A 25% (oftewel € 125.000)
inkomstenbelasting worden betaald over
de door A bij zijn overlijden gerealiseerde
vervreemdingswinst. Het restant van de
nalatenschap wordt belast met erfbelasting
met toepassing van de voorwaardelijke
vrijstelling. Bij overlijden van B is C
wederom 25% inkomstenbelasting
verschuldigd over de door B bij haar overlijden
gerealiseerde vervreemdingswinst,
rekening houdend met de sedert het
overlijden van A verhoogde verkrijgingsprijs.
Het restant van de nalatenschap wordt
belast met (maximaal 20%) erfbelasting,
wederom met toepassing van de
voorwaardelijke vrijstelling.
Grensoverschrijdende
bedrijfsoverdrachten en de toepassing
van bedrijfsopvolgingsfaciliteiten
Dr. D.A. Albregtse
Zie pagina 28
Kennisvragen
1.16 Welke van onderstaande stellingen is
juist?
1. Bij grensoverschrijdende bedrijfsoverdrachten
speelt de nationaliteit van de
ondernemer/dga een belangrijke rol voor
het al dan niet van toepassing zijn van de
hiervoor besproken bedrijfsopvolgingsfaciliteiten.
2. Bij grensoverschrijdende bedrijfs over drachten
door een persoonlijke ondernemer is de
vestigingsplaats van de vaste inrichting
door middel waarvan de onderneming wordt
gedreven van essentieel belang voor het al
dan niet van toepasbaar zijn van de hiervoor
besproken bedrijfsopvolgings faciliteiten.
a. Beide stellingen zijn juist.
b. Beide stellingen zijn onjuist.
c. De eerste stelling is juist, de tweede stelling
is onjuist.
d. De eerste stelling is onjuist, de tweede
stelling is juist.
66 | Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl
1.17 Welke van onderstaande stellingen is juist?
1. Ingeval een inwoner van Nederland in België
een onderneming drijft door middel van een
vaste inrichting aldaar wordt in Nederland
met de daarmee behaalde winst in het geheel
geen rekening gehouden.
2. Voor de toepassing van de bedrijfsopvolgings
faciliteit in de Successiewet 1956 is
van belang dat de verkrijger/overnemer in
Nederland woont.
a. Beide stellingen zijn juist.
b. Beide stellingen zijn onjuist.
c. De eerste stelling is juist, de tweede stelling
is onjuist.
d. De eerste stelling is onjuist, de tweede
stelling is juist.
1.18 Om bij grensoverschrijdende bedrijfsoverdrachten
krachtens schenking in
aanmerking te komen voor de bedrijfsopvolgingsfaciliteit
van art. 4.17c Wet
IB 2001 dient:
a. de verkrijger van de aandelen in Nederland
te wonen;
b. degene die de aandelen overdraagt in
Nederland te wonen;
c. de onderliggende in het buitenland
gevestigde rechtspersoon vanuit Nederlands
perspectief als transparant te worden
aangemerkt;
d. aan de inhoud van het belastingverdrag
tussen de daarbij betrokken landen geen
aandacht te worden besteed.
Inzichtsvragen
1.19 Bestudeer eerst het hieronder genoemde
wetsartikel en beantwoord dan de vraag.
Een verzoek om toepassing van bedrijfsopvolgingsfaciliteit
van art. 3.63 Wet IB
2001 moet worden gedaan door:
a. de overdrager en de overnemer gezamenlijk
bij de aangifte van de overnemer;
b. de overdrager en de overnemer gezamenlijk
bij de aangifte van de overdrager;
c. alleen de overdrager;
d. alleen de overnemer.

1.20 Welke van onderstaande stellingen is juist?
1. Indien de verkrijger van de onderneming in
casus II niet in België maar in Frankrijk zou
wonen dan zou art. 3.63 Wet IB 2001, niet
van toepassing zijn.
2. Indien de verkrijger van de aanmerkelijk-
belangaandelen in casus III niet in
Nederland woont zijn de in art. 4.17a en
art. 4.17c Wet IB 2001 genoemde faciliteiten
eveneens van toepassing. Bestudeer voor
de beantwoording art. 4.17a en 4.17c Wet
IB 2001.
a. Beide stellingen zijn juist.
b. Beide stellingen zijn onjuist.
c. De eerste stelling is juist, de tweede stelling
is onjuist.
d. De eerste stelling is onjuist, de tweede
stelling is juist.
Overnamefinancieringen in het mkb: een
inleiding
Drs. M.H. Stuker
Zie pagina 34.
Kennisvragen
1.21 Met het oog op een managementbuy-out
is Pieterse Kerstpakketten gewaardeerd
op € 2 miljoen voor 100% van de
aandelen. Nadat partijen het eens zijn
geworden over de reële waarde/koopsom
komt naar voren dat de koper geen enkele
eigen inbreng heeft, niet uit spaargeld/
vermogen en ook niet uit bijvoorbeeld
overwaarde in de eigen woning. Wat heeft
dat voor gevolgen voor de overname?
a. Een overname is onmogelijk geworden,
banken zullen altijd ook een financiële
inbreng van de koper vragen.
b. Dit bemoeilijkt de haalbaarheid van de
overname.
c. Het is op basis van deze informatie niet
mogelijk om vast te stellen wat de invloed
op de haalbaarheid van de overname is.
d. Geen van bovenstaande antwoorden is juist.
1.22 Bij de voorgenomen managementbuy-out
van Pieterse Kerstpakketten geeft de
verkoper aan dat hij bereid is rentevrij
€ 1 miljoen terug te lenen en dat deze
lening pas over vijf jaar (na de bank) in
tien jaar afgelost mag worden. Wat is
hiervan het gevolg voor de waarde van de
onderneming?
a. De waarde van de onderneming stijgt tot
€ 3 miljoen.
b. De waarde stijgt tot ergens tussen de
€ 2 en € 3 miljoen, afhankelijk van de
beschikbaarheid van overig risicodragend
kapitaal.
c. De waarde van de onderneming blijft gelijk.
d. Het is op basis van deze informatie niet
mogelijk om vast te stellen wat de invloed
op de waarde van de onderneming is.
1.23 Partijen bereiken overeenstemming over
een overname- en financieringsstructuur.
Bij de notaris blijkt echter dat de echtgenote
van de koper niet bereid is de door
de bank gevraagde privéborgstelling mede
te ondertekenen en de overname gaat niet
door. Op een KvK-bijeenkomst over
bedrijfs overnames ontmoet de verkoper
een derde die geen ondernemings ervaring
en geen branche-ervaring heeft, maar die
wel ambitieus is en bereid is akkoord te
gaan met de door de verkoper geschetste
transactie/financierings structuur. Hij
geeft aan dat de door de bank gevraagde
privéborgstelling ook geen probleem zal
zijn. Hoe reageert de bank op deze nieuwe
koper?
a. De bank geeft aan het eerdere aanbod aan
de eerste koper precies zo aan te bieden aan
de nieuwe koper.
b. De bank geeft aan het eerdere aanbod aan
de eerste koper niet per se ook aan te
bieden aan de nieuwe koper.
c. Het is niet mogelijk om op basis van deze
informatie hier iets over te zeggen,
d. Geen van bovenstaande antwoorden is juist.
Kennistoets
PE-artikel
Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl | 67

PE-Tijdschrift voor de bedrijfsopvolging
Inzichtsvragen
1.24 Bestudeer de volgende casus. Uiteindelijk
weet de bedrijfsleider (koper) zijn
echtgenote toch te overtuigen van het
mede-ondertekenen van de door de bank
gevraagde privéborgstelling. De initieel
beoogde management buy-out met een
koopsom van € 2 miljoen voor 100% van
de aandelen kan toch doorgang vinden.
De transactie zal plaatsvinden per
31-12-2012 (per die datum komt het
bedrijf voor rekening en risico van
koper). De tabel hiernaast toont de
balans van Pieterse Kerstpakketten
per 31-12-2012 (de overnamebalans
waarop de koopsom is gebaseerd).
Stel dat de werkkapitaal/financierings behoefte
van de werkmaatschappij per 31-12-2012
representatief is voor de werkkapitaal/
financieringsbehoefte gedurende het jaar (geen
seizoenspatroon en gedurende het jaar geen
extra middelen/financieringen nodig voor de
operatie) en veronderstel ook dat er geen andere
beperkingen zijn voor het uitkeren van dividend.
Uitgaande van een maximale bancaire
financierings capaciteit (bestaande en nieuwe
kredietfaciliteiten gezamenlijk) van de werkmaatschappij
van 500, wat is dan de maximale
dividenduitkering die vanuit de werkmaatschappij
aan de koop holding kan worden gedaan
voor de financiering van de koopsom van de
aandelen?
a. De maximale dividenduitkering bedraagt 782.
b. De maximale dividenduitkering bedraagt 300.
c. De maximale dividenduitkering bedraagt 550.
d. De maximale dividenduitkering kan op basis
van deze informatie niet worden bepaald.
68 | Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl
Balansposities per 31 - 12 - 2012
Inventaris & software 50
Immateriële vaste activa 0
Totaal vaste activa 50
Voorraad 200
Debiteuren 750
Overige vorderingen en overlopende
activa
50
Liquide middelen 250
Totaal vlottende activa 1.050
BALANS DEBET 1.300
Gestort kapitaal 18
Vrije reserves 782
Rentedragende schulden
kredietinstellingen
200
Werkzaam vermogen 1.000
Crediteuren 100
Belastingen en premies sociale
verzekering
50
Personeelskosten 50
Overige schulden en overlopende
passiva
100
Totaal kortlopende schulden 300
BALANS CREDIT 1.300

1.25 Bestudeer de volgende casus.
De uit eindelijke overname wordt op
1 januari 2013 geëffectueerd bij de
notaris. Onderstaande tabel toont de
resultaten 2012 en de door koper
opgestelde prognoses 2013-2017 van
Pieterse Kerstpaketten.
Veronderstel dat de koopsom van € 2 miljoen
als volgt wordt gefinancierd:
• Dividenduitkering vanuit werkmaatschappij
€ 500.000. Deze wordt gefinancierd middels
een combinatie van reeds beschikbare
liquide middelen en bancaire kredietfaciliteiten
in de werkmaatschappij.
Ga er voor deze casus van uit dat de totale
bancaire schuldpositie van de werkmaatschappij
na de dividenduitkering € 500.000
bedraagt, dat deze faciliteiten aflossingsvrij
zijn en dat er de komende 5 jaar ook niet
op deze faciliteiten wordt afgelost (NB: de
totale bancaire schuldpositie van de werkmaatschappij
bedraagt de komende 5 jaar
dus € 500.000). Het rentepercentage op
deze faciliteiten bedraagt 5%.
• Achtergestelde lening van verkoper aan
koopholding van € 800.000. Ga ervan uit
dat er de komende 5 jaar geen aflossingen
op de achtergestelde lening plaatsvinden.
Het rentepercentage op de achtergestelde
lening bedraagt 7%.
• Blanco bancaire overnamefinanciering
te verstrekken aan koopholding van
€ 700.000. Deze heeft een aflossingstermijn
van 5 jaar (veronderstel voor het gemak een
grace period/aflossingsvrije periode van
0 maanden). Het rentepercentage op de
blanco overnamefinanciering bedraagt
eveneens 7%.
• Veronderstel daarnaast jaarlijkse
investeringen van € 10.000, een belastingdruk
van 25% en geen mutaties in werkkapitaal.
Bereken de geconsolideerde operationele
kas stromen en de totale financieringsverplichtingen
in de komende 5 jaar en geef
aan welke stelling juist is:
a. De operationele kasstromen zijn niet toereikend
om de komende 5 jaar aan de totale
financieringsverplichtingen te voldoen.
b. De operationele kasstromen zijn exact gelijk
aan de totale financieringsverplichtingen,
De voorgestelde financieringsstructuur
lijkt op basis hiervan niet haalbaar.
c. De operationele kasstromen zijn ruimschoots
toereikend om aan de totale
financieringsverplichtingen te voldoen.
De voorgestelde financieringsstructuur
lijkt op basis hiervan haalbaar.
d. Het is op basis van deze informatie niet
mogelijk om deze analyse te maken.
Prognoses 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Omzet 4.500 4.613 4.728 4.846 4.967 5.091
Inkoopwaarde van de omzet 3.195 3.252 3.333 3.416 3.502 3.589
Bruto resultaat 1.305 1.361 1.395 1.430 1.465 1.502
Personeelskosten 660 686 714 728 739 769
Huisvestingskosten 68 71 74 76 80 83
Verkoopkosten 105 108 112 117 121 126
Algemene kosten 50 53 55 57 59 61
Totaal bedrijfslasten 883 918 954 978 999 1.039
EBITDA 422 443 440 451 466 463
Afschrijvingen 10 11 13 12 12 13
Bedrijfsresultaat 412 432 427 436 449 444
Kennistoets
PE-artikel
Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl | 69

PE-Tijdschrift voor de bedrijfsopvolging
Stemrechtloze aandelen: nuttig novum
of oude wijn in nieuwe zakken?
Mr. A.M.P. Martens
Zie pagina 46
Kennisvragen
1.26 Welke van onderstaande stellingen is juist?
1. Alleen bij de oprichting van een bv kunnen
stemrechtloze aandelen verkregen worden.
2. Een houder van een stemrechtloos aandeel
mag in de algemene vergadering aanwezig
zijn en daarin het woord voeren.
a. Beide stellingen zijn juist.
b. Beide stellingen zijn onjuist.
c. De eerste stelling is juist, de tweede stelling
is onjuist.
d. De eerste stelling is onjuist, de tweede
stelling is juist.
1.27 Welke van onderstaande stellingen is juist?
1. Een bv mag onbeperkt stemrechtloze
aandelen uitgeven, mits er een aandeel met
stemrecht is geplaatst bij een ander dan de
bv en haar dochtermaatschappijen.
2. Bij certificering wordt het stemrecht
verbonden aan het gecertificeerde aandeel
in een algemene vergadering van de bv niet
uitgeoefend.
a. Beide stellingen zijn juist.
b. Beide stellingen zijn onjuist.
c. De eerste stelling is juist, de tweede stelling
is onjuist.
d. De eerste stelling is onjuist, de tweede
stelling is juist.
1.28 Een houder van stemrechtloze aandelen:
a. heeft altijd recht op winst;
b. mag nooit stemmen op zijn aandelen;
c. mag slechts bij bijzondere situaties in de
algemene vergadering aanwezig zijn;
d. geen van bovenstaande antwoorden is juist.
70 | Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl
Inzichtsvragen
1.29 Bestudeer voor het beantwoorden van
deze vraag art. 2:197, 2:198 en 2:228 BW.
Een houder van een aandeel mag altijd op
zijn aandelen stemmen als:
a. hij een aandeel, waarop een recht van
vruchtgebruik is gevestigd, heeft;
b. hij een aandeel, waarop een pandrecht is
gevestigd, heeft;
c. hij een onbezwaard winstrechtloos aandeel
heeft;
d. alle bovenstaande antwoorden zijn juist.
1.30 Bestudeer voor het beantwoorden van
deze vraag art. 2:212 en 2:220 BW en
paragraaf 4 van het artikel. Stel dat Saar
in de structuur geschetst onder paragraaf
4. ‘Vergaderen en uitkeren van winst’ tien
cerificaten van aandelen zonder
vergaderrechten heeft, dan:
a. heeft zij recht op inzage van de jaar rekening
van Rijn B.V. op basis van art. 2:212 BW;
b. heeft zij het recht om punten toe te voegen
aan de agenda van de algemene vergadering
van Rijn B.V. op basis van art. 2:220 BW;
c. heeft zij het recht om rechtstreeks dividend
over het boekjaar 2012 van Rijn B.V. te
ontvangen;
d. geen van bovenstaande antwoorden is juist.

Notities
Nummer 1 | februari 2013 | www.pe-bedrijfsopvolging.nl | 71