lees het artikel - Duende

54 MeI 2009
vErtrEkkErs
duende in Gambia
www.zeilen.nl
EEn AfrikAAnsE
vErrAssing
TeksT ViVian Oskam foTo’s ViVian Oskam en bram steVens
Naarmate Vivian oskam en Bram stevens dichterbij
Gambia komen, twijfelen ze of het een goed idee was dit
land te bezoeken als tussenstop naar Brazilië. De zenuwen
over het onbekende continent nemen toe. Terecht?
In de loop van de ochtend komt een streep lage kustlijn
in zicht. De vissergemeenschap trekt zijn pirogues
op het strand. Het anker valt voor de kade van
Banjul tussen talloze scheepswrakken. Overal zwaaien
zwarte mannen ons lachend toe: “Welcome to Gambia!
Welcome to the smiling country!”
Er zijn genoeg verhalen over de lastige inklaarprocedure
om toch wat zenuwachtig naar de kant te roeien. Gelukkig
word ik opgewacht door een collega-vertrekker, die
toevallig net komt uitklaren. Van het ene kleine deurtje
op het grote haventerrein loodst ze me naar het andere
deurtje. Een vriendelijke dame van Immigratie geeft me
een vel papier en vraagt of ik zelf een verklaring wil maken
dat we geen wapens of drugs aan boord hebben. Ze
bekijkt mijn werkstuk goedkeurend en stempelt tot hilariteit
van haar krantlezende collega bijna 61 in plaats van
16 januari in onze paspoorten.
In het rommelige douanekantoortje zit een rijtje secretaresses.
Ze zien er feestelijk uit in hun kleurrijke gewaden.
Met moeite scheur ik mijn blik los en vul een formulier
in. Nu kan ik door naar de finish, het havenkantoor. De
jonge havenmeester kan mijn euro’s niet aannemen.
Geen nood, hij zal ze wel even wisselen op de zwarte
markt. Samen slenteren we over het hete zandpad naar
de markt. Ik vertel hem over het natuurijs en schaatsende
familie in Nederland, waarop hij meewarig zijn hoofd
schudt en mijn e-mailadres vraagt. Opgelucht verlaat ik
even later het kantoor met een vaarvergunning voor de
Gambia-rivier.
CultuurshoCk
Om bij te komen van de overtocht varen we naar Lamin
Lodge, een houten restaurantje middenin de mangroves.
Vers vanuit het rijke Europa zijn we niet voorbereid op de
cultuurshock die ons de volgende dag te wachten staat.
We willen wat verse groenten inslaan. Vanaf de Lodge lopen
we door de zinderende savanne naar het dorpje.
“Toubab, toubab!”, ofwel witte westerling. Kinderen rennen
ons tegemoet en blijven in trossen aan ons hangen.
“Toubab, what’s your name? Which country? Give me
candy, give me a pen.”
03_Subkop
de vertrekkerS
vivian oskam (33) en
bram Stevens (33) wilden
in 2005 vertrekken voor
een wereldreis, ware het
niet dat hun Duende er
niet klaar voor was. pas in
de zomer van 2008, nadat
hun stalen trewes 3a van
boeg tot spiegel gerestaureerd
was, kwam het ervan.
een gedetailleerde
vaarplan hebben ze niet,
wel een verlanglijst. Gambia
stond ook op deze
lijst. vivian schrijft ook columns
op www.zeilen.nl.
www.sy-duende.com
www.zeilen.nl
MeI 2009 55

duende in Gambia
1 uitgezwaaid door de kinderen
van kudang tenda.
2 tendaba, een typisch dorpje
aan de rivier.
3 europese dumpgoederen in de
enige grote supermarkt.
vorige pagina’s: Lamin Lodge, onze
uitvalsbasis en hang-out in de
mangroves.
56 MeI 2009
vErtrEkkErs
Met drie kinderen aan elke hand wandelen we langzaam
verder. Kippen rennen over de erven en overal staan grote
zwarte potten op houtvuurtjes. Een stoet mannen in
djeballahs zwermt naar de moskee. Langs de kant zit een
vrouw gehurkt met een klein kind op haar rug gebonden.
Op het zand heeft ze een doek uitgespreid waar wat armzalige
groentes keurig opgestapeld liggen. We bemachtigen
een paar zachte tomaatjes, wat minipaprika’s en een
kleine aubergine. Veel meer lijkt er niet te zijn. Maar met
onze rijk gevulde voorraadkasten met Europees blikvoer
aan boord mogen wij niet klagen.
Wind tEgEn tij
“He bah, heel mijn rug is kletsnat!”, roep ik chagrijnig.
Bram dweilt stoïcijns de kuipbank weer droog. “Nee, ik
had ook niet gedacht dat het zo woelig zou zijn.” De eerste
dagen kruisen we motorzeilend met de vloedstroom
de rivier op, precies tegen de wind in. Wind tegen tij dus,
met de bijbehorende steile golven. Er is hier nog niet veel
te zien. De oevers zijn ver weg, laag en saai. “Ik hoop niet
dat het zo blijft, want dan draaien we om, hoor”, verzucht
Bram. “Hoe verder je de rivier op komt, hoe leuker het
wordt, heb ik gelezen”, antwoord ik. “Zullen we nog even
kaarten en piLotS
recent kaartmateriaal is er, zover wij weten, niet. Wij voeren met digitale kaarten van
C-map, die naarmate je verder in het binnenland komt een enorme afwijking vertonen
met de gps. de dieptemeter is hier je belangrijkste instrument. bij het havenkantoor
kochten we getijdentabellen voor de rivier, die handig zijn voor de tochtplanning. Het
tij verschuift aanzienlijk – tot maximaal 12 uur – naarmate je verder de rivier opkomt.
daarnaast gebruikten we de RCC Pilot voor West-afrika van Steve Jones uit 1997, met
een update uit 2008. ook hadden we een digitale verzameling recente logboeken en
tips van andere cruisers aangelegd.
www.zeilen.nl
1 2
1 2
3
volhouden?” Prompt springt er een enorme zwarte dolfijn
naast ons uit het water. Een groep Kameroendolfijnen
houdt ons urenlang gezelschap. Opgemonterd besluiten
we nog een stukje verder te gaan.
gEsChubdE boomstAm
Net voordat de Afrikaanse zonsondergang de hemel in
vuur en vlam zet, glippen we over de drempel van Mandori
Creek. Na het concert van vogels, krekels en andere onbestemde
junglegeluiden valt de stilte over ons heen. Ik
kan haast niet slapen van het gesuis in mijn oren. Als de
ochtend nog fris is, varen we tussen de hoge mangroves
verder de kreek in. Tientallen vogels waar ik de naam niet
van ken, maar die er erg exotisch uitzien, vliegen op. We
zijn de natte droom van een ornitholoog binnengevaren.
Net als ik me bedenk dat op dit stuk rivier nog geen krokodillen
voorkomen, zie ik een geschubde boomstam op
de oever liggen. Geschubd? “Een krokodil!”, gil ik veel te
hard. “Wauw...gaaf!” Bram kan zich ook al niet inhouden.
De krokodil trekt zich gelukkig niets van ons aan
en volhardt in zijn boomstam-act. Midden in de kreek
gooien we het anker uit om na te genieten van onze eerste
jungle expeditie. Een piroque komt langszij. De vissers
laten ons hun vangst zien. “You want fish?” “Sure!”
In ruil voor een pakje sigaretten eten we die avond een
onbekende zoetwatervis. Die smaakt heerlijk met de
Hollandse aardappelpuree, de Noorse vissaus en tomaten
uit La Gomera.
lEgE flEs
“Can I have that?” De twee jongetjes die als eerste met hun
boomkano bij ons aankomen, azen op de waterflessen die
als afval in onze kuip staan. “Of course you can”, zegt
Bram verbaasd en geeft ze allebei een fles. Onder luid gejuich
nemen ze hun schatten in ontvangst en laten ze trots
zien aan hun dorpsgenoten, die wat beteuterd op de oever
staan. We worden er stil van. Onder begeleiding van
boomkano’s roeien we naar hun dorp Kudang Tenda. De
bontgekleurde kluwe kinderen stort zich op onze bijboot
en draagt hem triomfantelijk aan land. Aan een wat oudere
jongen geven we een zak ballonnen en stiften om uit te
delen. De kinderen zijn niet meer te houden.
De jongen, die als een van de enige dorpskinderen naar
school kan en dokter wil worden, laat ons het dorp zien.
Geiten scharrelen rond de lemen hutten. In de schaduw
zitten wat mannen die ons beleefd om een pen vragen.
We willen graag wat water en wandelen met de schooljongen
naar de pomp. Bij nadere bestudering blijkt deze
uit Bussum te komen. Na gebruik wordt het meest waardevolle
instrument van het dorp weer zorgvuldig op slot
gedaan. Uitgezwaaid door de hele rits kinderen, varen we
overdonderd door alle indrukken weer verder.
sEAhorsEs
Door namen als Elephant island, Seahorse Island, Deer
Island, Bird Island en Baboon Island zijn onze verwachtingen
hooggespannen. Olifanten zijn er niet op Elephant
island, maar de ‘horses of the sea’, zoals Portugese ontdekkers
de nijlpaarden noemden, moeten zeker te zien
zijn. We gaan op jacht en duiken de kreken in tussen de
Deer Islands. Met de verrekijker speur ik de oevers af. “Ik
denk dat ik er een paar zie, zet de motor eens af!” Vol verwachting
dobberen we richting de zwarte oren die ik boven
water uit zag steken. Helaas verdwijnen ze weer snel
onder water.
Bij Bird island gooien we ons anker uit. Zodra ik de motor
uitzet, hoor ik een angstaanjagend hard geproest. Dit nijlpaard
is duidelijk minder verlegen. Met zijn zwarte ogen
net boven water houdt hij ons in de gaten. Vermoedelijk
beschermt hij zijn aquajoggende familieleden even verderop.
‘Nijlpaarden kunnen erg agressief zijn en veroorzaken
meer dodelijke ongelukken dan elk ander dier in Afrika’,
lees ik in de pilot. Het zwarte gevaarte snuift nog
eens luid. De behoefte om met de bijboot op excursie
te gaan neemt plotseling sterk af. Het is al indrukwekkend
genoeg om vanaf het voordek
zijn glanzende kop te bestuderen.
ApEn EilAndEn
De rivier maakt een slinger westwaarts en
eindelijk kunnen we een stuk zeilen. Met
uitgeboomde kluiver glijden we het Nationaal
Park in. Twee rangers verkopen de
toegangskaarten vanaf hun boot, de eilanden
zijn verboden gebied. Ze wijzen ons de
chimpansees aan, die op Baboon Island worden
teruggezet in de natuur. Onbewogen kijken
de mensapen ons aan vanaf hun balkon in de bomen.
Even verderop breekt een groep rode franjeapen de
tent af. Slingerend door de woest bewegende boomtoppen
houden ze ons met gemak bij. We vechten om de verrekijker
en proberen tevergeefs deze ervaring op een foto
vast te leggen.
Het anker gaat uit net buiten het park. Om de stroom mee
te hebben voor het laatste stukje naar Georgetown, vertrekken
we de volgende ochtend vroeg. De mangroveoevers
van het eerste stuk rivier zijn inmiddels veran-
1 Genieten van de prachtige
afrikaanse zonsondergang.
2 de markt in Janjanbureh.
dE bontgEklEurdE
kluWE kindErEn
stort ziCh
op onzE bijboot
www.zeilen.nl
MeI 2009 57

duende in Gambia
op nijlpaardenjacht.
hEt is EEn mAChtig
gEvoEl om mEt
jE EigEn boot
door dEzE
diErEntuin tE vArEn
vervetaapjes zijn niet bang
aangelegd.
58 MeI 2009
vErtrEkkErs
derd in een weelderige vegetatie waar zeearenden boven
zweven. Een familie bavianen koestert zich in de ochtendzon
op hun boomterras, terwijl wij met open mond
onder ze door drijven. Het is een machtig gevoel om met
je eigen boot door deze dierentuin te varen, die met elke
mijl stroomopwaarts prachtiger wordt.
vogElAArs
Verder dan Janjanbureh kunnen we niet varen. Net voordat
de middaghitte weer genadeloos toeslaat, gaat het anker
uit. We liggen recht voor de Bird Lodge, een toeristenkamp
met een restaurantje. Tijdens het diner troeven de
vakantievierende vogelaars elkaar af wie de meeste
vogels heeft gespot. Reuzenijsvogels, bontgekleurde
bijeneters en slangenhalsvogels blijken
hier net zo normaal te zijn als duiven op
de Dam.
‘Vanaf de Bird Lodge kunnen we heerlijk terugzeilen’,
dachten we
telkens als de wind
ons weer eens tegenzat
op de heenweg. Maar de
zo normale noordoostenwind
laat ons nu in de
steek. Met een zucht zet Bram
de motor aan. De rivier wordt
langzaam weer breder, maar dierenleven
is er nog steeds. Een kudde flamingo’s
stofzuigt een zandbank en
de groep dolfijnen is blij ons weer te
zien. Als afscheid van dit vogelpara-
tHe Gambia
op de kaart ziet Gambia (officieel The Gambia) eruit als een vreemde hap uit de vroegere
Franse kolonie Senegal, bestaande uit twee smalle stroken land langs de Gambiarivier.
Gambia is het toneel geweest waar de gruwelen van de slavenhandel zich afspeelden.
na een verleden als britse kolonie werd Gambia in 1965 onafhankelijk. in
1994 kwam na een staatsgreep Yaya Jammeh aan de macht, die nog steeds de – inmiddels
herkozen – president is.
de anderhalf miljoen Gambianen zijn voor het merendeel islamitisch, tien procent is
christen. de rivier is voor zeilboten bevaarbaar tot aan Janjanbureh, het vroegere
Georgetown. ankeren kan overal, behalve in het nationaal park. er is vrijwel geen verkeer
op de rivier, behalve wat pontjes en kleine vissersboten. bij het inklaren kregen wij
een visum voor 28 dagen, dat je gemakkelijk kunt verlengen. de vaarvergunning kost
ongeveer 25 euro.
www.zeilen.nl
dijs ankeren we tussen de pelikanen, lepelaars en ooievaars
in Tabirere Creek.
Het is heerlijk om weer thuis te komen bij Lamin Lodge,
onze uitvalsbasis voor de voorbereidingen op onze allereerste
oceaanoversteek. Met Llanda en Lennox, twee ondernemende
jongens in bezit van een 4x4, provianderen
we bij de enige supermarkt met echte winkelwagens. “Hé,
kijk nou, het Gouden Speculaasje uit Ooltgensplaat!”, zeg
ik. “Houden Gambianen van speculaas?” Llanda kijkt me
niet begrijpend aan. Verrast slenteren we langs de schappen
met Europese producten, waarvan de datums vaak
tegen de houdbaarheid aanlopen. Hier doen oude koekjes
blijkbaar hun laatste poging om verkocht te worden,
maar wij zijn er blij mee.
Op de drukke markt van Serekunda kopen we een zak
pinda’s, het belangrijkste exportproduct van Gambia.
Llanda’s moeder maakt er voor ons een emmer zalige
pindakaas van. Bij de biologische boerderij vinden we
een prima assortiment groenten en
fruit voor de oversteek: kogelharde
pompoenen, aardappels, grapefruits
en zelfs sperziebonen. Het kost wat
meer tijd en moeite dan we gewend
zijn, maar uiteindelijk hebben we
onze voorraden weer goed aangevuld.
vErrAssing
De malariapillen zijn bijna op, het
vertrek komt dichterbij. We nestelen
ons op het terras van de Lodge waar
Omar nog een laatste keer zijn heerlijke
pepersteaks serveert. De vervetaapjes doen tikkertje
om ons heen en Duende ligt als enige zeilboot in het uitzicht.
We genieten nog eens na van onze avonturen die we in dit
land met zijn gastvrije mensen en bijzondere dieren hebben
beleefd. “Weet je nog hoe we twijfelden net voordat we
aankwamen?“, vraag ik. “Ja, bizar idee achteraf gezien,
hè?”, mijmert Bram. “Wat ben ik ongelofelijk blij dat we
toch hierheen zijn gegaan. We hebben ons geen moment
onveilig gevoeld, maar juist welkom. En ook nog goed
kunnen bevoorraden, dat schijnt op de Kaap Verden niet
even gemakkelijk te zijn.” “Inderdaad,” beaam ik, “Gambia
was zonder twijfel een overweldigende verrassing.”