zo werd kaas een held - Pauw & Witteman

zo werd kaas een held
48
jasper gorissen
Jasper Gorissen (1976) diende in 2007 als bedrijfsmaatschappelijk
werker in Uruzgan. Als lid van het sociaal-medisch team was de
kapitein verantwoordelijk voor het begeleiden van militairen die een
traumatische ervaring hebben meegemaakt.
De dood stinkt. Het is een onpasselijk makende lucht, de dood. Het
is een geur die zich langs neus en luchtwegen een weg zoekt naar de
hersenen. Daar aangekomen graaft die zich diep in het geheugen om
er vervolgens nooit meer uit te verdwijnen. Zo ook in het geheugen
van de militair die door iedereen Kaas werd genoemd.
Voor ik hem sprak passeerde zijn konvooi een Afghaan. Keurig geknipt
en geschoren was hij, de Afghaan. Het zou immers een bijzondere
dag voor hem worden. Een bijzondere dag zou het ook worden
voor Kaas. Zijn toer tfe 2 liep ten einde en dit was het laatste ritje dat
Kaas zou rijden. Kaas was klaar om naar huis te gaan. Het was nu alleen
een kwestie van terugrijden naar Kamp Holland, spullen inpakken
en dan naar huis vertrekken. Toch was dat niet de reden waarom
Kaas zich dit ritje zou blijven herinneren.
Breed lachend zwaaide de Afghaan naar het konvooi op het moment
dat dit passeerde. In een fractie van een seconde, om ‘iets’, besloot
Kaas onder pantser te gaan, vlak voordat hij de Afghaan zou
passeren. Wat volgde was een immense klap, een rookpluim en rondvliegende
brokstukken. De Afghaan bleek uitgerekend het rupsvoertuig
van Kaas te hebben uitgekozen als opstapje naar een eeuwig
leven.
Kaas zou zich nog lang afvragen wat hem deed besluiten onder
pantser te gaan. Wat als ‘iets’ ‘niets’ was geweest? Of wat als ‘niets’
toch ‘iets’ was geweest? Deze duizelingwekkende implicatie van het
onbeduidende zou Kaas nog lang bezighouden. Goed, er waren natuurlijk
procedures, skills en drills en afspraken. Maar toch bleef dit
Van Bemmel Uruzgan #6 135 x 210BW.indd 48 30-10-2009 16:17:39

‘iets’ een ongrijpbaar fenomeen. Hoe het ook zij, met zijn reactie op
dit ‘iets’ redde hij niet alleen zijn eigen leven maar ook dat van zijn
drie groepsgenoten. En zo werd Kaas vanuit het niets een held.
Na die klap had Kaas zijn hoofd boven het luik gestoken om te zien
wat er gebeurd was. Het eerste wat hij zag was een been. Een afgerukt
been. Een vliegensvlugge korte inspectie van zijn eigen lichaam leerde
Kaas dat hijzelf nog goed voorzien was van ledematen. Het been
was een deel van de Afghaan die hij zojuist was gepasseerd. Niet alleen
uit praktische overweging – het benam hem het zicht – maar veel
meer uit walging en schrik gooide hij het been weg.
Een dag later trof ik Kaas bij zijn gehavende voertuig. Een kleine
schare ramptoeristen sloeg vanaf een afstandje gade hoe de nieuwe
local hero het voertuig stond leeg te maken. Het voertuig had de klap
opgevangen en daarmee zijn eigen lot bezegeld. Ik was benieuwd hoe
het Kaas verging, nu hij er een nachtje over had kunnen slapen. Kaas
liep met ontbloot bovenlichaam rond het voertuig. Hij liep driftig
heen en weer, het voertuig in en uit. Van een afstandje leek het meer
op een abstracte performance dan op iemand die bezig was met onderhoudswerkzaamheden.
Voor een beroepsmilitair zag hij er niet bepaald getraind uit. Een
uitgezakte bleke buik hing over zijn riem. Zijn hele bovenlichaam zat
bovendien onder de roetstrepen. Naarmate ik het voertuig naderde,
overviel me een enorm penetrante lucht. Hoe dichter ik het voertuig
naderde des te meer nam de geur bezit van mijn neus. Uit de gezichtsuitdrukkingen
van Kaas kon ik opmaken dat ook hij zich tevergeefs
probeerde te ontdoen van de lucht die zich zo flagrant opdrong.
Terwijl ik op Kaas afstapte, deed ik mijn uiterste best om de juiste
woorden te vinden als openingszin voor een gesprek. Maar hoe ik
ook mijn best deed om een goede zin te formuleren, ik kon geen geschikte
woorden vinden. Wat zeg je tegen iemand die door het oog
van de naald is gekropen? Welke geruststellende woorden zijn er te
verzinnen voor iemand die een afgerukt lichaamsdeel in zijn handen
heeft gehad?
‘Dit is fucked up, hè cap!’ begroette Kaas me met opgeheven
armen. Er verscheen een cynische lach op zijn gezicht. Het was niet
de meest poëtische beschrijving van de situatie, maar wel de enige
accurate.
Van Bemmel Uruzgan #6 135 x 210BW.indd 49 30-10-2009 16:17:39
49

Van Bemmel Uruzgan #6 135 x 210BW.indd 50 30-10-2009 16:17:40

Ik knikte. ‘Wat ruik ik toch, Kaas?’
‘Dat is van de explosie, iets van brandstof, vermengd met verbrand
vlees of zo. Het blijft in je neus zitten en gaat niet meer weg.’
Zijn tongval verraadde een Noord-Hollandse afkomst. Van dichtbij
deed het rupsvoertuig nog het meest denken aan een aangekoekte
braadpan. Kaas bleef druk heen en weer lopen. Het voertuig in en uit.
De penetrante lucht hield de ramptoeristen op afstand. Terwijl Kaas
stug bleef doorwerken zocht ik wanhopig verder naar een manier om
verder te praten.
‘Ik wil niet dat de rest van de groep dit voertuig nog ziet, dat wil ik
ze besparen,’ zei Kaas terwijl hij zijn hoofd weer door het luik stak om
het voertuig binnen te gaan. Of het nu de stank was die me de adem
benam, of het feit dat ik geen goede zin wist te bedenken om te antwoorden.
Alles wat ik zei, kon de lading nimmer dekken. Immers,
ik had geen recht van spreken. Ik woonde al vier maanden binnen
de veilige muren van dit kamp. Alles wat ik zei, zou bullshit-filosofie
zijn.
‘Zal ik je even helpen met leegruimen?’ was het enige wat ik over
mijn lippen kreeg.
‘Als u dat zou willen, cap, dan graag. Wat een mafketel moet je zijn
om jezelf op te blazen. Toch!? Dit is toch gewoon fucked up, hè cap.’
‘Dat is het zeker, Kaas, dat is het zeker.’
Jasper Gorissen keerde nog eenmaal terug naar Afghanistan om een stoffelijk
overschot te repatriëren. In Nederland is hij betrokken bij het begeleiden
van familieleden van gesneuvelde of gewonde militairen.
Van Bemmel Uruzgan #6 135 x 210BW.indd 51 30-10-2009 16:17:40
51