Ict zorg het ict-vakblad voor professionals in de

ictzorg
HET ICT-VAKBLAD VOOR PROFESSIONALS IN DE ZORG JAARGANG 8 - NR 4 - JULI/AUGUSTUS 2007
Telezorg
Special
Interview
Frank Verhoef
Meer effect per
euro door ict
KOPER ROBUUSTER DAN GLASVEZEL | OVERLEVEN MET TELEZORG
KPN SCHUIFT OP RICHTING ICT-BEDRIJF

ictzorg
HET ICT-VAKBLAD VOOR PROFESSIONALS IN DE ZORG JAARGANG 8 - NR 4 - JULI/AUGUSTUS 2007
Telezorg
Special
Interview
Frank Verhoef
Meer effect per
euro door ict
KOPER ROBUUSTER DAN GLASVEZEL | OVERLEVEN MET TELEZORG
KPN SCHUIFT OP RICHTING ICT-BEDRIJF

ictzorg INHOUD
COLOFON
Hét vakblad voor professionals in de zorg verschijnt zes keer
per jaar, inclusief de tweewekelijkse nieuwsbrief per e-mail:
ICTzorg Interactief. ICTzorg is een uitgave van
Reed Business BV, Maarssen.
achtste jaargang, nummer 4, juli/augustus 2007
REDACTIEADRES
Postbus 1110, 3600 BC Maarssen
Telefoon (0346) 57 79 01
Fax (0346) 57 73 16
E-mail: Redactie.ICTzorg@reedbusiness.nl
www.ictzorg.com
REDACTIE
Mario Gibbels (hoofdredacteur),
Hanneke Bruggeman (redacteur),
Bernadette van Munster (secretariaat)
MEDEWERKERS AAN DIT NUMMER
Farhad Foroutanian, Mirjam Hulsebos, Allard de Witte, Chris Flim,
Frank van Wijck, Igor Passchier, Mark Peeters,
Joris Stavenuiter, Sorien Kleefstra, Linda Eijpe, René Rippen,
Wolter Wefers Bettink, Gerlo Beernink, Olivia Ettema,
Wouter Keijser, Jan Banning, Marijke van Hees.
FOTOGRAFIE
Allard de Witte, Jan Banning, Gerlo Beernink en Vakfotografie
UITGEVER
Marc Klumper
VORMGEVING
Studio Putto BNO, De Rijp
DRUK
Den Haag Offset, Rijswijk
ADVERTENTIES
Elsevier Gezondheidszorg, Postbus 1110, 3600 BC Maarssen
Informatie over tarieven en afsluitdata
Ronald Strating, tel. (0346) 57 73 53,
ronald.strating@reedbusiness.nl
Aanleveren materiaal:
Afd. Traffic tel: (0346) 57 77 54
ABONNEMENTEN
Reed Business bv, Klantenservice,
Postbus 4, 7000 BA, Doetinchem,
tel: +31 (0314) 35 83 58
fax: +31 (0314) 35 81 61
E-mail: klantenservice@reedbusiness.nl
www.reedbusiness.nl
Opzeggingen: schriftelijk, uiterlijk 2 maanden voor afloop van de
abonnementsperiode. Bij niet tijdige opzegging wordt het
abonnement automatisch verlengd met een jaar.
PRIJZEN:
Standaard jaarabonnement instellingen
€ 122/jaarabonnement particulieren € 94,50/jaarabonnement
studenten € 78,50/collectief jaarabonnement
(4 of meer abonnementen) € 94,50 en losse nummers € 17.
Alle prijzen zijn inclusief BTW en verzendkosten.
Prijswijzigingen voorbehouden. Na aanmelding krijgt u een
acceptgiro toegestuurd.
ISSN: 1567-8148
Copyright © 2006
AUTEURSRECHT EN AANSPRAKELIJKHEID
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden
verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd
gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige
wijzen, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën,
opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande
toestemming van de uitgever.
WET BESCHERMING PERSOONSGEGEVENS
Uw opgegeven gegevens kunnen worden gebruikt voor het
toezenden van informatie en/of speciale aanbiedingen door
Reed Business bv en speciaal geselecteerde bedrijven.
Indien u hiertegen bezwaar heeft, stuurt u een brief naar:
Reed Business bv, t.a.v. Adresregistratie,
Postbus 808, 7000 AV Doetinchem.
34 DE MOEIZAME INVOERING VAN DE AZR
Invoering van de AWBZ brede zorgregistratie (AZR) duurt nu al zeven jaar.
En nog zijn de wachtlijstcijfers onbetrouwbaar.
6 10 GIG PER SECONDE KIEST KOPER
Máxima Medisch Centrum kiest voor koperbekabeling. “Dat is veel robuuster en
kunt erop aansluiten wat je wilt.”
10 ZOVEEL MOGELIJK EFFECT PER EURO
Ggz-instelling Parnassia streeft zoveel mogelijk effect per euro na, vertelt directeur
van het service centrum Frank Verhoef. En ict-investeringen kunnen daarbij helpen.
TELEZORG SPECIAL
14 DE BAKENS MOETEN WORDEN VERZET
16 VIDEOCONFERENCING IN BRABANT-OOST
18 THUISZORG RIJP VOOR TELEZORG
20 OP BEZOEK VIA DE TV
22 EEN MOBIELE HUISARTSENPOST ALS TUSSENOPLOSSING
24 JURIDISCHE RANDVOORWAARDEN VOOR E-CONSULT
26 GEAUTOMATISEERDE ROOSTERPLANNING IN FLORENCE
Invoering van een modern plansysteem leidde bij de Haagse zorginstelling
Florence tot meer flexibiliteit en een hogere productiviteit.
30 WEL OF GEEN SUBSIDIES
Hoever mag de overheidsbemoeienis gaan bij de invoering van het elektronisch patiëntendossier?
Daar verschilden de meningen over tijdens het ICTzorg congres. Een verslag.
38 TIEN AANDACHTSPUNTEN VOOR E-HEALTH INNOVATIE
Hoe organiseer je innovaties op het gebied van e-health en voorkom je kostbare
en frustrerende teleurstellingen?
40 EEN GROTERE ROL VOOR KPN IN DE ZORG
KPN wil meer gaan doen in de zorg, vertelt directeur zorg Jan Mulder
RUBRIEKEN
4 ICTKORT
29 COLUMN WOLTER WEFERS BETTINK
33 DE ICT-MANAGER
42 COLUMN MARIJKE VAN HEES
IN DIT NUMMER:
ictzorg juli/augustus 2007
3

ictzorg juli/augustus 2007
4
ictkort
Telezorg voor
zieke zeelieden
Ziek worden op een koopvaardijschip midden op
de oceaan is zoiets als ziek worden op de maan,
stelt Lucas Viruly. “Je bent onbereikbaar voor
helikopters, die kunnen maar 150 mijl uit de kust,
en de dichtstbijzijnde haven is soms een week
varen.”
Viruly is een van de vijf artsen van de Radio
Medische Dienst (RMD). Deze artsen zijn bij toerbeurt
een week lang, zeven keer 24 uur, beschikbaar
voor zieke zeelieden op zee. Ze zijn allen
huisarts en beschikken over maritieme ervaring.
Zo is Viruly havenarts in Amsterdam, twee collega’s
van hem zijn voormalige stuurlieden, een is
marine-arts en een is behalve huisarts op
Terschelling ook docent aan de zeevaartschool
aldaar.
De eerste stuurman is feitelijk de dokter aan
boord, legt Viruly uit. “Nederlandse stuurlieden
krijgen een uitgebreide medische scholing op de
zeevaartschool waarvoor ze onder meer zes weken
stage lopen op de eerste hulp afdeling van een ziekenhuis.
Ze kunnen een infuus inbrengen, de
bloeddruk opmeten en een wond hechten.”
Veel medische problemen kan de stuurman zelf
afhandelen. Elk schip beschikt bovendien over
een zeer uitgebreide medicijnkast met wel vijftig
Op de website van de KNRM, www.knrm.nl kunt u
meer lezen over de taken, het profiel en overige informatie.
verschillende medicijnen en het Geneeskundig
Handboek voor de Scheepvaart. Komt hij er niet
uit, dan roept hij een arts van de RMD op. Viruly:
“Het belangrijkste wat wij doen is schiften: wat is
menens en moet zo snel mogelijk van boord en
wat kan verder aan boord behandeld worden. De
stuurlieden zijn daarbij onze ogen en oren.”
Via de Nederlandse kustwacht kan elk schip, waar
ook ter wereld, contact leggen met de RMD. De
communicatie gaat via kort golf radio, satelliettelefoonverbindingen
of telex. Tegenwoordig hebben
veel schepen ook een e-mail verbinding.
Belangrijk voordeel is dat dan digitale foto’s
gemailed kunnen worden. Viruly: “Een plaatje
zegt soms meer dan duizend woorden.” Er wordt
ook al geëxperimenteerd met het digitaal overseinen
van hartfilmpjes, maar de meerwaarde daarvan
moet volgens Viruly nog aangetoond worden.
Als een patiënt van boord gehaald moet worden,
dan kan dat met een reddingsboot of helikopter. Of
het schip wordt geadviseerd om uit te wijken naar
de dichtstbijzijnde haven. Viruly: “Daar moeten we
wel zorgvuldig mee omspringen want een schip
laten omvaren kost algauw een ton per dag.”
De RMD is onderdeel van de Koninklijke
Nederlandse Redding Maatschappij. De diensten
van de RMD zijn gratis. Viruly: “Evenmin als dat
een opgeviste drenkeling een rekening hoeft te
betalen, hoeft een zieke zeeman voor onze diensten
te betalen.” (MG)
KONINKLIJKE NEDERLANDSE REDDING MAATSCHAPPIJ
De Radio Medische Dienst is een dynamisch onderdeel van de KNRM organisatie met als doelstelling:
“het om niet geven van medisch advies aan zeevarenden op alle wereldzeeën”
Organisatie:
De Radio Medische Dienst (RMD) van de KNRM is
belast met het verstrekken van medische adviezen
aan de scheepvaart overal ter wereld, en waar
nodig het mee organiseren van daadwerkelijke
hulpverlening, aan door ziekte of ongeval getroffen
opvarenden. Alle geneeskundige hulpaanvragen
vacature
De RADIO MEDISCHE DIENST
voor de scheepvaart heeft een vacature voor een
ARTS
die bij de RMD worden ingediend, worden in behandeling
genomen. Bij de KNRM zijn 5 RMD-artsen in
dienst die om toerbeurt een week lang tegen een
vergoeding 24 uur per dag beschikbaar zijn voor het
geven van de Radio Medische Adviezen.
Wij zien uw schriftelijke sollicitatie graag
tegemoet uiterlijk voor 1 september 2007
o.v.v. “vacature arts RMD”.
Het adres is Postbus 434, 1970 AK te IJmuiden.
Indien u meer informatie wenst, kunt u telefonisch
contact opnemen met het secretariaat van de RMD,
telefoonnummer 0255 54 84 64.

Gezondheidskundige
ongeletterdheid
Er is sprake van een dubbele kloof als het gaat om gezondheidsinformatie op internet.
Behalve de digitale kloof bestaat er ook nog een kloof op het gebied van gezondheidskundige
geletterdheid. Dat stellen de auteurs Samantha Adams en Cécile Boot in hun
artikel ICT en gezondheidszorg dat onderdeel uitmaakt van het Jaarboek ICT en samenleving
van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP).
Het aanbieden en zoeken van gezondheidsinformatie via internet wordt steeds belangrijker,
constateren beide auteurs. Maar het is nog onduidelijk of al die extra informatie
op internet leidt tot ‘empowerment’ van patiënten.
Het is met name spijtig dat de groep patiënten die veel baat zou kunnen hebben bij
informatie op internet, chronisch zieken en gehandicapten, er relatief weinig gebruik
van maken. Slechts een kwart van de chronisch zieken en gehandicapten die niet in een
instelling verblijven, zoeken op internet naar gezondheidsinformatie. Maar ook al vinden
patiënten de weg naar het
internet, dan is het nog de
vraag of ze de vaardigheden
bezitten om de juiste informatie
naar boven te halen.
“Geletterdheid op het gebied
van gezondheid is noodzakelijk
om de gezondheidsinformatie
op internet te kunnen begrijpen
en toepassen”, aldus de
auteurs. En ze vrezen dat juist
bij degenen die het meeste baat
hebben bij gezondheidsinformatie
op internet de gezondheidskundige
ongeletterdheid
het meeste voorkomt. (MG)
Fysiotherapie per video
Beelden zeggen soms veel meer dan woorden. En dat geldt zeker voor fysiotherapie.
Daarom zijn ruim twintig kinderfysiotherapeuten in Twente in 2006 het project
Telefysi (Teleconsultatie Fysiotherapie) gestart voor kinderen met complexe houdings-
en bewegingsproblemen. Deels zijn dat eerstelijns fysiotherapeuten, deels
fysiotherapeuten die werken in revalidatie-instelling Het Roessingh in Enschede.
Het project wordt door onderzoeksmedewerker Jacqueline Visser van Het Roessingh
beschreven in een artikel in Kind en Ziekenhuis.
Via VideoTeleconsultatie kunnen de fysiotherapeuten casussen uitwisselen en elkaar
om advies vragen. Uit de evaluatie blijkt dat de kinderfysiotherapeuten erg tevreden
zijn over deze nieuwe zorgdienst. Volgens Visser leidt VideoTeleconsult tot minder
onnodige doorverwijzingen, snellere diagnoses en betere behandelingen.
Mede door het succes van het project wordt VideoTeleconsultatie uitgebreid naar
andere disciplines zoals kinderartsen, revalidatieartsen, neurologen en orthopedagogen.
Ook is de nieuwe dienst inmiddels in gebruik genomen in andere regio’s, mede
met hulp van De Roesingh. (MG)
Voor het laatste ictzorg nieuws:
www.ictzorg.com/nieuws
Drempels
voor
telezorg
Over de zegeningen van telemedicine
ofwel telezorg, het
thema van dit nummer van
ICTzorg, lijkt iedereen het wel
eens te zijn. Maar het wil tot
nu toe nog niet echt vlotten met telezorg. De financiering
blijkt daarbij, zoals zo vaak in de zorg, het belangrijkste
struikelblok. Veel telezorgprojecten draaien nu nog op
subsidies en zodra die stoppen dreigt het hele zaakje weer
in elkaar te zakken.
Structurele financiering is gewenst anders blijft het bij
hier en daar een leuk project. En dat blijkt intussen
mogelijk, zo valt te lezen in het artikel De bakens moeten
worden verzet van Chris Flim (pag. 14-15). Via de dbcstructuur,
de bekostiging op basis van diagnose-behandelingcombinaties,
is het mogelijk substitutie te plegen.
Traditionele zorgdiensten kunnen vervangen worden
door telezorg omdat bij dbc’s niet langer het onderscheid
gemaakt wordt in het medium waarmee een zorgdienst
geleverd wordt. Die hindernis lijkt dus genomen.
Belangrijk om het stadium van subsidies te ontstijgen is
in ieder geval dat zorginstellingen bij de inzet van telezorg
beschikken over een business case. Wil het niet
beperkt blijven tot een aardig speeltje, dan moeten de
kosten tegen de baten opwegen. Dat lijkt zeker het geval
bij de invoering van videoconferencing in Oost-Brabant
(pag.16-17). Als je er kunt voor zorgen dat dokters niet
langer in de file hoeven te staan en korter vergaderen,
dan heb je de investering snel terug verdiend.
Andere prikkel die kan leiden tot uitbreiding van telezorg
is dat zorginstellingen zich ermee kunnen onderscheiden.
Dat is in ieder geval de boodschap van Passchier en
Peeters van TNO (pag. 18-19). Willen de thuiszorginstellingen
overleven ten opzichte van de opkomende schoonmaakbedrijven,
dan moeten ze zich herpositioneren. En
telezorg zal hierbij een belangrijke rol spelen.
Sowieso zijn investeringen in telezorg noodzakelijk want
anders redden we het niet met de stijgende zorgvraag en
de steeds krappere arbeidsmarkt.
Mario Gibbels, hoofdredacteur ICTzorg
Mario.Gibbels@reedbusiness.nl
Lees ook de weblog van Mario Gibbels
REDACTIONEEL
www.ictzorg.com/weblog ictzorg juli/augustus 2007
5

Auteur: Mirjam Hulsebos
ictzorg juli/augustus 2007
6
10 Gig
per seconde over koper
De infrastructuur in veel ziekenhuizen
is verouderd. In rap tempo worden de
applicaties zwaarder en is meer bandbreedte
vereist. Máxima Medisch
Centrum koos als een van de eerste
ziekenhuizen in Nederland voor een
compleet nieuwe 10 Gig bekabelingsinfrastructuur.
“De datacenterbekabeling in het ziekenhuis
in Eindhoven was al zestien jaar oud en dus
hoognodig aan vervanging toe. Datzelfde
gold voor de telefooncentrale. En van het een
rol je dan vanzelf in het ander”, doet hoofd
Telematica Rob Aerts even alsof het om een
eenvoudig klusje ging. Om er vervolgens aan
toe te voegen dat het wel eenvoudig klinkt,
maar allerminst eenvoudig is te implementeren.
‘Het een en ander’ betrof uiteindelijk de
gehele datacenterinfrastructuur op zowel de
locatie Eindhoven als Veldhoven, IP-telefonie
in de beide ziekenhuizen, en het fysiek
scheiden van de dubbel uitgevoerde glasvezelring
tussen de beide locaties. Al met al
heeft het project zo’n 2,5 jaar geduurd.
Binnenring
Aerts maakt de vergelijking met de A2, waar
Rijkswaterstaat op het moment bezig is met
de aanleg van een binnenring voor het verkeer
dat in Eindhoven moet zijn. “Een netwerk
in een groot gebouw als het onze is net
een wegenstelsel. Je hebt de snelwegen voor
het transport over langere afstanden. Je wilt
daar zo min mogelijk op- en afritten omdat
die alleen maar zorgen voor congestie en
zwakke plekken. Het lokale verkeer leid je
daarom over een binnenring. De eisen aan
de binnenring zijn heel andere dan die aan
de snelweg.”
De ‘snelwegen’ in het MMC bestaan uit glasvezel,
de binnenring is gebouwd met innova

tieve koperbekabeling die in staat is om
snelheden tot 10 Gig te ondersteunen. Op die
binnenring van koper worden vervolgens via
poorten de PC’s, servers en andere randapparatuur
aangesloten.
“Als je zo’n nieuw netwerk gaat aanleggen,
moet je iets doen dat vrijwel onmogelijk is:
15 jaar vooruit kijken. Van alle netwerkonderdelen
gaat de bekabeling verreweg het
langst mee en is ook verreweg het lastigst te
vervangen. Het is dus belangrijk dat je een
toekomstvaste keus maakt”, doceert Aerts.
De algemeen geldende visie in de markt is
dat alle communicatie via IP gefaciliteerd
gaat worden: data, bewegende beelden,
spraak. Een toekomstvast netwerk is dus in
ieder geval op IP gebaseerd, en daarnaast zo
breedbandig mogelijk.
Behalve toekomstvast moet het netwerk ook
nog eens uitermate robuust zijn. “We opereren
in een zeer kritische omgeving. Het kan
natuurlijk niet zo zijn dat het netwerk op de
OK tijdens een operatie plotseling uitvalt,
dat zou een mensenleven kunnen kosten.”
‘Bij het aanleggen van een nieuw netwerk
moet je vijftien jaar vooruitkijken’
Koper of glas
Ten tijde van het beslissingstraject had
Systimax zojuist als eerste kabelleverancier
een nieuwe technologie ontwikkeld waarbij
het mogelijk is om transmissiesnelheden tot
10 gigabit per seconde over koperbekabeling
te transporteren, 10 Gig over UTP. Deze
bekabeling is gebruikt in de core van het ziekenhuis:
in de datacenters, de OK’s, de kantoren,
iedere plaats waar gebruik wordt
gemaakt van applicaties die veel bandbreedte
vragen. In de backbone ligt zoals gezegd
glasvezel: “10 gig over UTP kan alleen
gebruikt worden voor afstanden tot 90 meter,
je kunt dus onmogelijk je hele gebouw van
deze kabel voorzien. Toch willen wij bij de
eindpunten graag werken met koperbekabeling:
dat is veel robuuster dan glasvezel en je
kunt er dan op aansluiten wat je wilt.”
Aerts noemt als voorbeeld de OK: “Deze is
de hele dag vol gepland met operaties, en
voor iedere operatie is weer andere apparatuur
nodig. Deze wordt continu vervangen,
wat betekent dat de connectoren continu
erin en eruit worden getrokken. De koppeling
van een glasvezelnetwerk is van keramiek.
Dat is uitermate kwetsbaar en ook nog
eens gevoelig voor vuil. Dat zal dus nooit
lang blijven werken in een OK.”
Maar koperbekabeling biedt meer voordelen.
Zo zijn de netwerkverbindingen die bij koper
worden gebruikt al jarenlang dezelfde, terwijl
er bij glasvezel nog veel ontwikkeling in zit
en de standaarden daarom steeds wijzigen.
Om over de veel hogere kosten van glasvezelconnectoren
nog maar te zwijgen. Daarnaast
is koper eenvoudiger backwards compatible,
en dat is natuurlijk belangrijk aangezien de
niet-kritische netwerken nog gewoon
gebruikmaken van de oude bekabeling.
Ook is de randapparatuur voor glasvezel zes
tot zeven keer duurder dan die voor koper.
BEKABELINGSINFRASTRUCTUUR
Dan is er nog een laatste voordeel van koperbekabeling:
het biedt de mogelijkheid tot
Power over Ethernet (PoE), ofwel voeding via
het LAN. Dat werd ineens belangrijk toen
MMC ook via het LAN ging telefoneren, vertelt
Aerts. “Een VoIP-telefoon heeft stroom
nodig. Nu zijn wel overal voldoende stopcontacten
beschikbaar, maar wat als de stroom
uitvalt? Wij hebben natuurlijk een noodstroomvoorziening
voor alle preferente zaken,
maar daar valt telefonie niet onder, evenals
trouwens de bewakingscamera’s, de camera’s
die kritische patiënten in de gaten houden en
de wireless LAN access points. Door deze via
PoE te voeden, blijven ze gewoon in de lucht,
ook als de stroom uitvalt.”
Continuïteit
Continuïteit was een van de belangrijkste ontwerpeisen.
Aerts: “We zitten natuurlijk in een
7x24 omgeving én hebben te maken met
bedrijfskritische applicaties. Daarom hebben
we voor het netwerk vier negens (99,99%
uptime) als uitgangspunt genomen. Het netwerk
is volledig redundant opgebouwd. We
verkeren natuurlijk al in de gelukkige omstandigheid
dat we twee locaties hebben – Eindhoven
en Veldhoven – op zo’n tien kilometer afstand.
Van Breedband Regio Eindhoven hebben we
een eigen glasvezelring gekocht die deze twee
locaties met elkaar verbindt.”
In eerste instantie lagen de beide glasvezels
op dezelfde plek, maar ook dat is inmiddels
veranderd. “Je weet maar nooit waar zo’n
graafmachine komt bij de aanleg van die
nieuwe binnenring op de A2. Voor je het
weet heeft die onze snelweg te pakken”, lacht
Aerts. Aan beide zijden staan twee switches,
waarop het glas onafhankelijk van elkaar
binnenkomt. Valt de ene uit, dan kan de
andere de boel overnemen. Een grote verbetering
ten opzichte van de oude situatie.
“Als we voorheen in Eindhoven een groot
netwerkprobleem hadden, dan ging ook
Veldhoven onderuit. Nu zijn we in staat om
een probleem te isoleren, zodat de rest van
het netwerk er geen hinder van ondervindt.
Daarom is alles dubbel uitgevoerd: de spanningsvoorziening,
de koeling in het datacenter.
Niet alleen voor het geval dat we een
storing hebben, maar ook om onderhoud te
ictzorg juli/augustus 2007
7

ictzorg juli/augustus 2007
8
BEKABELINGSINFRASTRUCTUUR
Rob Aerts, hoofd telematica MMC:
“Een netwerk in een groot gebouw als
het onze is net een wegenstelsel”
Kosten besparen door juiste keuze
Het Máxima Medisch Centrum loopt met zijn keus voor 10 Gig over UTP absoluut voorop in de markt, menen Ben de
Graaf, accountmanager zorg bij ICT-dienstverlener GetronicsPinkroccade en Jan Schreurs, business development
manager zorg bij bekabelingsproducent Systimax Solutions. Zij signaleren twee trends die het beslistraject van
ziekenhuizen versnellen. Scheurs: “In de eerste plaats worden de applicaties steeds zwaarder. Dat betekent dat je
ook steeds meer opslagcapaciteit nodig hebt. In het verleden is dat altijd stukje bij beetje bijgebouwd, maar die
situatie wordt in veel ziekenhuizen nu zo onoverzichtelijk dat ze geen andere keus hebben dan hun datacenters te
centraliseren. Dat is in de meeste gevallen de aanleiding om ook te kijken naar andere bekabeling.” De tweede
stimulans om te investeren in een nieuw bekabelingsnetwerk is het feit dat veel zogenaamde building automation
systems – gebouwgebonden deelsystemen zoals camerabewaking, liftsystemen en het automatisch openen en
sluiten van deuren – nu met IP-aansluitingen worden geleverd. “Dat betekent dat al die toepassingen nu op één
netwerk kunnen worden geïntegreerd, wat aanzienlijke kostenbesparingen met zich meebrengt.”
Die kostenbesparingen worden belangrijker nu marktwerking zijn intrede heeft gedaan in de zorg, weet De Graaf.
“Ziekenhuizen willen hun afschrijvingen zoveel mogelijk reduceren. Dat kan door ze enerzijds over verschillende
diensten te verdelen – telefonie, camerabewaking, entertainment aan het bed en communicatie in de primaire
processen – en anderzijds door te kiezen voor een toekomstvaste bekabeling, zodat je afschrijvingstermijn langer
wordt. Je komt dan min of meer automatisch uit bij 10 Gig over UTP.”
Dan zijn er nog diverse toekomstige normeringen die de keus voor 10 Gig koperbekabeling kunnen versnellen. In de
eerste plaats het wattage dat via Power over Ethernet kan worden meegestuurd: dat wordt waarschijnlijk verhoogd
van 13 naar 30 Watt of meer, voldoende om ook notebooks van stroom te voorzien via Ethernet. Dan is er de NEN
7510 die over circa een jaar wordt bekrachtigd. Deze norm stelt eisen aan de netwerkbeveiliging en privacybescherming.
Een geïntegreerd IP-netwerk kan hier gemakkelijker aan voldoen dan diverse separate netwerken.
Dat betekent echter voor vrijwel alle Nederlandse ziekenhuizen wel dat er nieuwe, breedbandige bekabeling voor
zo’n IP-netwerk moet worden aangelegd. En tot slot gaat de normering in datacenters op termijn toe naar 100 Gig.
“De 10 Gig over UTP-kabels kunnen die bandbreedtes aan, je hoeft dan op termijn alleen in je apparatuur maar
aanpassingen te maken”, zegt Schreurs.
Het model waarvoor Máxima Medisch Centrum koos – glasvezel in de backbone om het datatransport over langere
afstanden te faciliteren en 10 Gig over UTP in de core – is het meest logische, menen beide heren. “Dat is de meest
efficiënte manier om je infrastructuur in te richten. Je scoort dan goed op alle punten: kosten, robuustheid en flexibiliteit.”
plegen. De meeste bedrijven kunnen dat in
het weekend plannen, maar dat gaat voor ons
natuurlijk niet op.”
Virtuele LANs
Het nieuwe netwerk is een zogenaamd multiservice
netwerk waarop alle toepassingen
en applicaties draaien, van telefonie en
camerabewaking tot en met het transport en
de opslag van MRI’s en echo’s. Hoewel dat
alles fysiek over een en dezelfde kabel gaat, is
het netwerk virtueel opgedeeld in geheel
gescheiden LANs (V-LANs). “Het is tegenwoordig
prima mogelijk om het netwerk op
te delen in verschillende compartimenten,
en dat moet natuurlijk ook wel. Als een
patiënt op zijn laptop per ongeluk een virus
binnenhaalt, mag dat natuurlijk niet doordringen
tot de rest van het netwerk. Toch wil
je alles wel fysiek over één netwerk laten
lopen, dat is namelijk de enige manier om
het beheersbaar te houden en om die vier
negens te halen. Want als je drie netwerken
‘Ze wisten precies welke kabeltje
ze konden doorknippen’
in beheer hebt, kun je natuurlijk nooit alles
redundant uitvoeren.”
Van de uiteindelijke implementatie is Aerts
nog altijd zeer onder de indruk. “Onze
dienstverlener Getronics PinkRoccade heeft
in hun eigen datacenter ons design eerst tot
in den treure getest, zodat we zeker wisten
dat het onder alle omstandigheden zijn werk
deed. Vervolgens is de nieuwe situatie geheel
naast de oude situatie gebouwd. Maar op een
gegeven moment moet je over en moeten er
dus connectoren van het oude in het nieuwe
netwerk worden geprikt. Getronics heeft alle
kasten en installaties zover mogelijk ontmanteld
terwijl ze nog gewoon hun werk
deden. Ze wisten precies welk kabeltje ze wel
konden doorknippen en welke niet”, weet
Aerts het zo spannend te brengen dat je visioenen
krijgt van de Explosieven
Opruimingsdienst. De bom is gelukkig niet
geëxplodeerd. “We zijn in totaal hooguit
twee uur uit de lucht geweest, en dat alleen
op deelaspecten, het netwerk als geheel is al
die tijd gewoon blijven doordraaien.” <
Mirjam Hulsebos is freelance journalist

De sleutel tot optimale zorg
Gerichte communicatie en goede samenwerking tussen zorgprofessionals zijn de sleutel tot
optimale zorg. Zorgprofessionals willen immers beslissen en handelen op basis van de juiste
informatie. Het gaat om efficiëntie en effectiviteit in de kernactiviteit van het zorgconcern;
dat is waar CliniCOLL ® Solutions voor staan. Via één webportaal krijgen bevoegde
betrokkenen toegang tot alle relevante gegevens en benodigde applicaties. CliniCOLL ®
ondersteunt zowel vaste als wisselende samenwerkingsverbanden en stroomlijnt alle
communicatie, zowel intern als transmuraal. De medische dossiers die via het webportaal
worden opgevraagd zijn volledig afgestemd op medische disciplines en zorgprocessen.
CliniCOLL ® Solutions staan garant voor schaalbaarheid, lage kosten en volledige integratie
met andere systemen. Kijk voor meer informatie op www.curame.nl of bel 010 - 286 7012.
CliniCOLL ® Solutions: front-end integration - EPD/portaal – instant messaging – medische dossiers/workflow op
maat – workflow & ordercommunicatie - co-worker profiling – virtuele vergaderkamers – managementinformatie &
sturing – ECD – kennistechnologie/protocollaire geneeskunde – HL7-communicatie – back-end system integration
Implementatiepartner: IBM

Auteur: Mario Gibbels
Foto: Allard de Witte
‘ Het doel is zoveel mogelijk
effect per euro’
Frank Verhoef koos voor Parnassia
omdat het een ambitieuze organisatie
is die vooruit wil. “Het is de
ambitie van Parnassia om zowel de
kwaliteit van zorg als de bedrijfsvoering
te verbeteren.”
Frank Verhoef heeft voor de zorg gekozen
omdat het bedrijfskundig gezien zo’n interessante
sector is, niet zozeer omdat hij per
se voor ggz-cliënten wilde werken. “Ik ben
geen Florence Nightingale. Ik ben in de zorg
gaan werken omdat het een dynamische sector
is waar de komende jaren heel veel gaat
veranderen en waar ik met mijn achtergrond
nieuwe kennis kan inbrengen. Al vind ik het
wel interessant dat het in de zorg niet alleen
gaat om een zo hoog mogelijke return of
investment. Hier spelen bij beslissingen ook
altijd ethische argumenten een rol en dat
maakt de zorg minder ééndimensionaal.”
Verhoef koos voor Parnassia omdat hij als
KPMG-adviseur de ggz-instelling heeft leren
kennen als een ambitieuze organisatie die
vooruit wil. “Ik heb bijvoorbeeld gemerkt
toen ik hier in 2003 begon als directeur control
& informatie dat de opmerkingen die ik
als adviseur heb gemaakt daadwerkelijk
omgezet zijn in acties. Dat is kenmerkend
voor Parnassia: de daadkracht. Het is de
ambitie van Parnassia om zowel de kwaliteit
van de zorg als de bedrijfsvoering te verbeteren.”
U vindt de zorgsector niet te sloom?
“Integendeel, het tempo ligt hier juist erg
hoog. Parnassia is nog maar een jaar geleden
gefuseerd met Brijder Verslavingszorg en
gaat nu alweer fuseren met Bavo Europoort.
Dat betekent dat we de servicecentra van
beide instellingen moeten samenvoegen en
dat is toch een leuke klus. Zoiets heb ik nog
niet eerder gedaan.”
Toen u hier drie jaar geleden aantrad als
directeur control & informatie viel de ict
onder uw verantwoordelijkheid.
“Ja, maar ook de financiën en de zorgadministratie.
Het beheer van de ict is overigens
al sinds begin 2000 uitbesteed. Parnassia wil
zich namelijk concentreren op haar corebusiness:
de zorg en behandeling van haar
cliënten. Het ict-beheer wordt daarom
gedaan door Xtilton, een door voormalige
ict-medewerkers van Parnassia opgerichte
BV.”
‘Inmiddels heeft Parnassia
een derde versie van het EPD
geïmplementeerd’
Wat doet Parnassia dan nog zelf
op ict-gebied?
“De regie want dat kun je niet uitbesteden.
We hebben een tiental capabele mensen in
dienst met een visie op ict. Het gaat om een
aantal projectleiders, adviseurs en een service
level manager die erop toeziet dat
Xtilton zijn afspraken in het contract
nakomt.”
Inmiddels bent u directeur van het service
centrum.
“Afgelopen jaar zijn alle ondersteunende
diensten samengevoegd tot het service centrum
waar ik een van de twee directeuren
ben. Binnen het service centrum ben ik
onder meer verantwoordelijk voor de financiën,
het kwaliteitsmanagement, de zorgadministratie
en de ict.”
U stelt het ict-beleid op?
“De raad van bestuur is verantwoordelijk
voor het ict-beleid en het service centrum
INTERVIEW FRANK VERHOEF
voert het uit. Maar natuurlijk lopen hier heel
veel slimme, eigenwijze ict-mensen rond die
met voorstellen voor dat beleid komen.”
Hoe ziet het ict-beleid van Parnassia eruit?
“We hebben een beleidsplan dat elk jaar
geüpdatet wordt. Daarbij gaat het erom om
de infrastructuur en de applicatieportofolio
zo goed mogelijk aan te laten sluiten op de
bedrijfsprocessen. Het beleid van Parnassia
is bijvoorbeeld dat er voor de hele instelling
een geïntegreerd netwerk is. Daarom loopt er
nu een project om Breider Verslavingszorg
aan te sluiten op dat netwerk. Ook zijn we
bezig met served based computing zodat we
alle rekenkracht op één centraal punt kunnen
concentreren. De applicaties hebben we
gebundeld in verschillende clusters. Een
clusters is gericht op de ondersteuning van
het zorgproces en daar valt onder meer het
elektronisch patiëntendossier (EPD) Psygis
onder. Voor het financieel informatiesysteem
zijn we bezig met een overstap naar
SAP. Uiteindelijk willen we SAP ook gebruiken
voor andere onderdelen, zoals het personeelsinformatiesyteem.”
Parnassia is op 1 juli gefuseerd met Bavo
Europoort. Hoe is daar het ict-beheer geregeld?
“Bavo Europoort doet het ict-beheer vooralsnog
zelf. De vraag ligt nog open of ook zij
het beheer gaan uitbesteden. Het is in ieder
geval de bedoeling dat de servicecentra van
beide instelling per 1 januari volgend jaar
volledig zijn geïntegreerd en dan zal er ook
een beslissing genomen moeten zijn over het
ict-beheer.”
Zijn er nog andere verschillen op ict-gebied
tussen Parnassia en Bavo Europoort die overbrugd
moeten worden?
“Natuurlijk gaan we de netwerken integreren.
Verder heeft Bavo ervoor gekozen om
met het door ons ontwikkelde EPD te gaan
werken. Vervolgens gaan we gezamenlijk
werken aan een volgende versie. En voor het
ictzorg juli/augustus 2007
11

ictzorg juli/augustus 2007
12
INTERVIEW FRANK VERHOEF
financieel informatiesysteem hebben we ook
al gezamenlijk besloten om SAP te implementeren.”
Parnassia heeft zelf een EPD ontwikkeld?
“Psygis is het EPD van Getronics
PinkRoccade. Psygis heeft gigantisch veel
mogelijkheden maar je moet het zelf inrichten.
Inmiddels heeft Parnassia een derde versie
van Psygis geïmplementeerd. Het is de
bedoeling dat in een volgende versie er meer
logistieke componenten worden ingebouwd.”
Wat doet Parnassia nog meer op ict-gebied?
“Een andere ontwikkeling die Parnassia
belangrijk vindt is het gebruik van internet.
Zo wordt door PsyQ, een onderdeel van
Parnassia dat zich met name richt op kortdurende
behandelingen, een deel van de
behandelingen online aangeboden.
Voorbeeld is het behandelprogramma
Boulimia de baas.”
‘Een deel van de behandelingen
wordt online aangeboden’
Parnassia was begin dit jaar genomineerd
voor de Business Intelligence Award. Ik mag
hieruit concluderen dat Parnassia zwaar
inzet op Business Intelligence?
“Dat klopt. We wilden voor de managers van
Parnassia een portal creëren waar ze alle
informatie kunnen vinden die voor de
bedrijfsvoering belangrijk is. Geen verzameling
excelsheetjes maar integraal. En niet
alleen financiële informatie of cijfers over de
productie maar ook zorginhoudelijke informatie
zoals de scores voor de indicatoren die
nodig zijn voor het certificeringstraject.”
Maar jullie hebben de prijs niet gewonnen.
”We zijn inderdaad tweede geworden.
Belangrijkste minpunt was volgens de jury
dat we onvoldoende aan konden tonen wat
de besparingen zijn. Terwijl die er wel degelijk
zijn. We kunnen nu bijvoorbeeld het
zorgkantoor duidelijk laten zie dat we efficiënt
omgaan met de financiële middelen en
ze zijn dan eerder geneigd om extra middelen
ter beschikking te stellen.”
Ict is belangrijk voor Parnassia. Hoeveel procent
van haar budget besteedt Parnassia aan ict?
Wie is Frank Verhoef?
Frank Verhoef is in 2003 in dienst getreden van
Parnassia als directeur informatie & control.
Daarvoor was hij adviseur op het gebied van
strategisch management bij onder meer McKinsey en
KPMG. Na zijn studie informatica aan de Vrije
Universiteit in Amsterdam zag het er in eerste
instantie naar uit dat hij de ict-branche in zou gaan.
Verhoef: “Ik heb programmeren altijd heel erg leuk
gevonden en heb in eerste instantie een baan
gezocht in de ict-branche.” Verhoef werd echter
gevraagd om bij McKinsey te gaan werken als
adviseur strategisch management. “Ik heb toen toch
gekozen voor het advieswerk omdat ik wist dat ik
uiteindelijk een managementfunctie ambieerde. Het
aantrekkelijke van een baan als adviseur is
bovendien de afwisseling. Je doet steeds andere
projecten en dat verbreedt je blikveld enorm. Bij
strategisch advies heb je bovendien veel contact met
mensen op bestuurdersniveau en dat zijn in de regel
heel intelligente mensen waar je veel van kunt
leren.” Verhoef wilde echter niet eeuwig adviseur
blijven. “Ik wist dat ik op den duur leiding wilde gaan
geven. Bij KPMG heb ik een aantal projecten gedaan
op het gebied van marktwerking in de zorg en zo ben
ik in contact gekomen met Parnassia. “
“Zo’n drie procent. Dat is voor de zorg hoog
maar vergeleken met andere sectoren enorm
laag.”
Zou het niet meer moeten zijn? In het
bedrijfsleven zijn ze ook niet gek en daar
investeren ze meer in ict.
“Uitgangspunt van de discussie binnen
Parnassia over de verdeling van het budget,
zo’n 240 miljoen euro, is het bereiken van
zoveel mogelijk effect per euro. Hoe kan ik
bij zoveel mogelijk patiënten de kwaliteit van
hun leven verbeteren? En hoe kan ik zoveel
mogelijk beteken voor de samenleving door
bijvoorbeeld overlast te beperken? De neiging
in de zorg is om dat te vertalen in zoveel
mogelijk handen aan het bed. Maar intussen
wordt de arbeidsmarkt krapper en krapper.
Dat betekent dat je met alleen maar een streven
naar meer handen aan het bed vast gaat
lopen. Je moet dan gaan kijken hoe je met
andere middelen, bijvoorbeeld met ict, het
dreigend arbeidstekort kunt opvangen.”
Dus meer investeren in ict en minder handen
aan het bed.
“Nee, zo kun je het niet stellen. Maar je kunt
wel kijken hoe je door te investeren in ict
meer effect per euro kunt bewerkstelligen.
Bijvoorbeeld door het EPD op zo’n manier in
te zetten dat de behandelaar meer tijd overhoudt
om aan zorg te besteden. Of door
binnen bepaalde behandelprogramma’s
patiënten voor een deel face to face en voor
een deel online te behandelen. In de verslavingszorg
maken ze bijvoorbeeld gebruik
van sms’jes om het no showpercentage terug
te dringen. Dat gaat om een relatief kleine
investering met een groot effect.”
Als je kunt aantonen dat je met investeren
in ict het effect per euro vergroot, dan zou
die drie procent zes of zeven procent kunnen
worden.
“We stellen nu nog projectvoorstellen op met
een kosten- en batenkant. Wat investeer je en
wat levert dat op aan besparingen in personeelskosten
bijvoorbeeld. We laten nog niet
zien wat een investering oplevert voor het
zorgbedrijf. Dat zien we als een volgende
stap: projectvoorstellen formuleren als een
business case.”

CSC is een van de wereldleiders in ICT
outsourcing, consultancy en system integration.
Bij CSC werken bijna 87.000 medewerkers
vanuit ruim 80 landen. Op de Healthcare-markt
neemt CSC een toppositie in met circa 1.200
medewerkers. In Nederland is CSC de ontwerper,
bouwer en beheerder van het Landelijk
SchakelPunt (LSP), het centrale punt waar de
uitwisseling van gegevens binnen het Electronisch
Patiënten Dossier plaatsvindt. Naast het LSP
helpt CSC organisaties met de invoering van de
UZI-pas, BSN en certifi cering voor GBZ. Tevens
richt CSC zich op SAP implementaties en -beheer
binnen ziekenhuizen.
Team CSC zoekt profs
Dit najaar zal CSC opnieuw een 3 maanden durende opleiding organiseren, waarin SAP, Consultancy vaardigheden en andere relevante CSC
methodieken opleiden tot SAP Healthcare Consultant. Hiervoor is CSC op zoek naar Zorgprofessionals & Consultants die deze hoogwaardige
opleiding willen volgen. Heb je ervaring met ICT & Zorg neem dan contact op met CSC.
Junior, Medior en Senior
Consultants SAP Healthcare
Functie beschrijving
Als Consultant SAP Healthcare ben je actief bij ziekenhuizen en adviseer
en/of implementeer je oplossingen op het gebied van SAP IS-H
en IS-H*MED. Je bent in staat om zorgbedrijfsprocessen te modelleren
en complexe fi nanciële zorgvraagstukken te vertalen naar SAP
oplossingen. Op basis van klantwensen ben je in staat, zelfstandig of
met een team, de juiste oplossingen te formuleren en te implementeren.
Daarnaast word je betrokken bij pre-sales en offerte trajecten.
Kandidatenprofi el
CSC biedt consultants een zeer uitdagende functie met veel vrijheid
van handelen en verantwoordelijkheid binnen een professionele
organisatie. De eisen die worden gesteld zijn als volgt:
• Afgeronde opleiding op HBO/WO Niveau.
• Minimaal 1 jaar relevante ervaring op het gebied van ICT en
Healthcare.
• Bereidheid om bij verschillende ziekenhuizen aan de slag te gaan.
• Diepe en brede proceskennis binnen ziekenhuizen.
• Bovengemiddelde adviesvaardigheid voor senioren.
Interesse
Wil je meer informatie, neem dan contact op met Anton
Wolffenbuttel (senior SAP HC consultant) op nummer
06-46413004 of mail naar awolffenbutt@csc.com. Anton is graag
bereid jouw vragen te beantwoorden. Zie voor verdere informatie:
www.cschealthcare.nl.
Solliciteren
Wil je reageren op deze functie, mail dan naar
NLD_recruitment@csc.com. Voor vragen kun je
contact opnemen met Dave Wolff of Herma Klaassen
van het CSC Resource Center, telefoon 030-6574047.

Auteur: Chris Flim
ictzorg juli/augustus 2007
14
De bakens moeten
Telemedicine leidt tot kwalitatief
betere zorg en meer efficiëntie. Toch
lukt het maar niet om telemedicine
van de grond te krijgen. Wat is er
nodig om het tij te doen keren?
Als je op de website van het ministerie van
VWS het woord telemedicine intikt kom je
een artikel tegen over de hooggespannen
verwachtingen van telemedicine. Theo de
Vries, hoogleraar aan de Universiteit Twente,
voorspelt dat in 2010 7 procent van het
volksgezondheidsbudget wordt besteed aan
telemedicine, het verlenen van zorg op
afstand met gebruikmaking van ict. Daarbij
noemt hij als voorwaarden dat de starre
financiering en organisatie van de zorg op de
schop gaan en noemt hij telemedicine een
oplossing voor het personeelstekort in de
zorg. Het meest opvallende van het artikel is
misschien wel de publicatiedatum: 12 augustus
2000.
Inmiddels zijn we zeven jaar verder en zouden
we hard op weg moeten zijn naar die
7 procent in 2010. Om iets meer gevoel bij
het percentage te krijgen, VWS heeft alleen
al een begroting van ruim 50 miljard euro
aan publieke middelen. (De omvang van de
private middelen is moeilijker in te schatten,
maar groeiend). Als de voorspelling uit zou
komen zou de begroting van VWS in 2010
een bedrag van minstens 3,5 miljard voor
zorg op afstand moeten bevatten. Zelfs in de
meest optimistische scenario’s wordt deze
voorspelling in de verste verte niet benaderd.
Hoe komt dat? Was de wens de vader van de
gedachte en blijkt telemedicine of tele-health
helemaal geen toekomst te hebben? Was de
voorspelling vooral gebaseerd op het feit dat
het technisch kan (`technology push’) maar
is er helemaal geen behoefte aan? (`market
pull’)?
Een onderzoek dat Empirica en Flim P&C uitvoerden
in april/mei 2007 geeft meer inzicht
in de huidige situatie. De marktverkenning
over telemonitoring in Nederland werd uitgevoerd
in het kader van het EU-Soprano project.
Er werden ruim 40 interviews gedaan
met personen die vanuit verschillende rollen
aktief zijn met tele-Health.
Naast een algemeen beeld van de
Nederlandse situatie werden enkele toepassingen
– Philips Motiva CE, Health Hero
Networks’s Health Buddy, Meavita-at-home
en KOALA - nader onder de loep genomen.
Hierbij ging het om toepassingen van telemonitoring
waarbij de gemonitorde uitslagen
direct naar de applicaties werden
gestuurd waardoor dus geen menselijke
interface voor invoer nodig was.
Het beeld dat uit de interviews ontstaat is dat
de ‘awareness’ van de kansen door inzet van
tele-health zijn toegenomen. Tele-health kan,
mits goed ingezet, een belangrijke bijdrage
leveren aan de huidige en vooral toekomstige
zorgvraag van consumenten, betere kwaliteit
van zorg bieden en tegelijk door meer efficiëntie
de kosten helpen beheersen.
Daarmee wordt niets nieuws verteld, velen
hebben die boodschap al verkondigd aan wie
het horen wilde en pioniers als Portavita en
KSYOS voegen al jaren de daad bij het
woord. In veel andere sectoren is tele-dienstverlening
het aandeel van 7 procent allang
gepasseerd. Echter niet in de zorgsector.
Magere jaren
Want goedbeschouwd zijn het zeven magere
jaren geweest en is tele-health nog steeds
vooral een belofte en zeker nog geen substantieel
deel van de reguliere zorg. Uit de
interviews voor het Empirica onderzoek
komen de belangrijkste barrieres naar voren
die in essentie dezelfde zijn gebleven als in
2000: de financiering van de zorg, de aanbodsturing
in de zorg, gebrek aan awareness
bij patiënten, geen investeringscultuur en
geen visie.
Als je hoort hoeveel er over tele-health wordt
gesproken en welke aandacht stimuleringsprojecten
krijgen, lijken betere tijden aangebroken.
Maar dat is slechts schijn.

worden verzet
De meeste initiatieven zijn
gebaseerd op innovatiesubsidies
De meeste initiatieven zijn gebaseerd op
innovatiesubsidies en hebben de business
case voor de exploitatiefase niet rond. Als de
subsidie stopt, stopt de innovatie.
Het is slechts een enkeling gelukt, zoals
Diamuraal, om zelf een maatwerk-oplossing
met alle partners op te stellen. Een voorbeeld
voor de toekomst, maar vooralsnog eerder
uitzondering dan regel.
Toch zal tele-health op termijn reguliere
zorg worden. Dat is de overtuiging van
velen. En ze zullen gelijk krijgen. Maar wanneer?
De volgende ontwikkelingen kunnen
het tempo flink versnellen:
Maak het mogelijk voor zorgverzekeraars
om tele-health diensten in te kopen om in de
zorgvraag van consumenten te voorzien in
plaats van traditionele zorgdiensten, zodat
tele-health leidt tot substitutie in plaats van
extra kosten.
Walter Salzmann, verantwoordelijk voor
zorgict bij het College voor zorgverzekeringen
(CVZ) geeft aan dat de dbc-structuur
hiervoor meer ruimte biedt dan nu wordt
benut. Die maakt namelijk geen onderscheid
in het medium waarmee de dienst geleverd
wordt. Het CVZ heeft onlangs in zijn
Pakketrapport verklaard dat het teledermatologisch
consult en het webmailconsult
door de huisarts nieuwe vormen zijn van
zorg die al in het basispakket zitten.
Kies bij de besteding van nieuwe financiële
middelen voor projecten en diensten die binnen
enkele jaren geen subsidie meer nodig
hebben voor een positieve business case voor
exploitatie.
Tele-health leidt tot hele andere organisatievormen
en past niet in het traditionele model
van 1e en 2e lijnszorg of cure versus care.
Introduceer daarom naast 1e lijnszorg en
2e lijnszorg de organisatievorm telezorg en
gebruik bestaande goede praktijkvoorbeelden
voor structurele inrichting.
De patiënt
En wat wil de patiënt? Als de patiënt echt
centraal staat in de zorg, dan is dat het vertrekpunt
voor de zorg van de toekomst, ook
via tele-health. Dora Tjalsma, beleidsmedewerker
NPCF, geeft aan: “Telemedicine kan
een belangrijke bijdrage leveren aan het realiseren
van vraaggestuurde zorg in
Nederland. Het belangrijkste uitgangspunt is
dat de zorggebruiker ervaart dat de toepassing
een bijdrage levert aan de kwaliteit van
zijn leven.”
Hoe logisch de behoefte van de patiënt ook
lijkt als startpunt, tele-health komt voort uit
een eeuwenlang aanbodgestuurde sector.
Tjalsma: “In telemedicine ontbreekt vaak het
perspectief van de zorggebruiker. Het probleem,
de vraag van de toekomstige gebruiker
op het gebied van telemedicine, zal eerst
in kaart moeten worden gebracht voordat
een passende interventie -met behulp van
ict- kan worden vastgesteld.”
Ten slotte onderschrijft de NPCF de impact
van deze aanpak voor de zorgsector.
Tjalsma: “De keuze voor het gebruikersperspectief
heeft gevolgen voor de onderlinge
verhoudingen, de inrichting en de
financiering van de zorg.”
Care
Vanuit het aanbodperspectief lijkt in de
caresector de geest uit de fles. Staatssecretaris
Jet Bussemaker noemt zorg op afstand
met ict als prioriteit en bij Actiz heeft het alle
aandacht. Voor ActiZ is zorg op afstand een
must aangezien de inzet is cliënten zo lang
mogelijk zorg te bieden in hun eigen thuissituatie.
Zeker in een branche die bovendien
geconfronteerd wordt met een groeiende
vraag en een krappe arbeidsmarkt. ActiZ
spant zich dan ook in om voor haar leden de
barrières weg te nemen die de toepassing van
nieuwe technieken in de weg staan.
Ondertussen neemt ook de awareness toe dat
tele-health en het elektronisch patiëntendossier
(EPD) belangrijke middelen voor betere
zorg zijn die met elkaar samenhangen.
René van Dijk, cardioloog in het Martini
ziekenhuis in Groningen en voorzitter van
de Nederlandse Tele-Health werkgroep
Hartfalen, stelt het kort en bondig: “Telehealth
zonder EPD is geen tele-health”.
Mede daarom heeft Nictiz aangegeven telehealth
meer aandacht te gaan geven, onder
andere tijdens het eNederland congres in
november, waar ook René van Dijk zijn visie
en ervaring zal presenteren. Als nationaal
instituut zou Nictiz kunnen helpen om
samen met partijen de noodzakelijke akties
op de agenda bij overheid en politiek te krijgen.
Daarbij kan een rapport van haar
Canadese counterpart, Health Infoway, een
mooie leidraad zijn. De conclusie van het
onlangs opgestelde Home Telehealth Business
Case Report is duidelijk: “Er is een enorm
positieve business case voor tele-health, mits
men bereid is de bakens te verzetten en traditionele
financiering en organisatie van de
zorg los te laten.“ Het wordt tijd de bakens
écht te gaan verzetten, ook in Nederland! <
Chris Flim is zelfstandig adviseur
(www.flimprojectmanagement.nl)
TELEZORG
Voor meer informatie over telezorg:
www.ictzorg.com/telezorg
ictzorg juli/augustus 2007
15

Auteur: Frank van Wijck
ictzorg juli/augustus 2007
16
Sneller en efficiënter
Oncologisch overleg betekent
voor een radiotherapeut wekelijks
in de file om op bezoek te gaan
bij een verwijzend ziekenhuis.
In Oost-Brabant hebben ze er wat
op gevonden: overleg via een
videoverbinding.
Stel je bent radiotherapeut en je werkt in het
Catharina-ziekenhuis in Eindhoven. Omdat
dit een oncologisch behandelcentrum is, ben
je dan verplicht iedere week in de auto te stappen
om naar de vijftien verwijzende ziekenhuizen
in het adherentiegebied te rijden voor
overleg over hun oncologiepatiënten. Dat
moet met behulp van videoconferencing
efficiënter kunnen, dacht het Integraal
Kanker centrum Zuid zo’n drie jaar geleden.
Zo ontstond een pilot hiervoor tussen het
Catharina-ziekenhuis en het Elkerliek
Ziekenhuis in Helmond. “De belangstelling
om hieraan deel te nemen was er duidelijk”,
zegt Guy van Dael. Hij is hoofd van de audiovisuele
dienst in het Catharina-ziekenhuis en
projectlid van de regionale oncologie en
videoconferencing commissie. “Het zou betekenen
dat de radiotherapeuten niet meer
steeds op pad hoeven voor die besprekingen.
En we hadden in ons ziekenhuis – vanwege
live-transmissies – al ervaring met videoconferencing.
Bovendien hadden we op het gebied
van automatisering de wind mee, want beide
ziekenhuizen waren net overgestapt op Pacs
én de specialisten hadden interesse in innovatieve
technologieën. Dankzij Pacs hoefden we
niet vooraf alle röntgen foto’s in te scannen.
Dat was denk ik een breekpunt geweest om
met die pilot te starten. De kwaliteit van die
beelden is echt van essentieel belang voor de
afstemming van het behandelplan.”
Breedband
“Toen we de pilot uitvoerden, waren de ontwikkelingen
op het gebied van breedbandtechnologie
nog niet zo ver als nu”, vertelt
Van Dael, “maar de kwaliteit van de audio en
van de röntgenbeelden moest wel goed
genoeg zijn. De twee megabit bandbreedte
die we in de tijd van de pilot tot onze
beschikking hadden, bleek voldoende om de
beelden op een bijna diagnostische kwaliteit
over te brengen.”
Videoconferencing was voor de gezondheidszorg
toen nog een redelijk nieuw gegeven.
De projectgroep die de pilot regelde,
heeft zich daarom geconcentreerd op de
vraag met welke marktpartij ze het best
zaken kon doen. Van Dael: “Noorwegen en
de Verenigde Staten hadden wel ervaring
met videoconferencing in ziekenhuizen,
maar dan vooral met het uitwisselen van
medische informatie tussen medici. Voor
ons was vooral de kwaliteit van de röntgenbeelden
doorslaggevend. Gelukkig bleek de
beschikbare apparatuur steeds beter in staat
om PC-beelden over te brengen, wat in verband
met Pacs voor ons van groot belang
was. We hebben vooral gekeken naar de
resolutie van de PC-beelden en naar de
framerate. Die bleek voor ons oncologische
doel goed genoeg, maar zou nog wel wat
beter kunnen als we met dynamische cardiologische
beelden aan de slag willen gaan.”
Uiteindelijk werd besloten voor samenwerking
met aanbieder Tandberg.
Geluidskwaliteit
De specialisten waren behoorlijk onder de
indruk van de demonstratie die ze kregen
voorgeschoteld om de kwaliteit van de
videoconferencing te kunnen beoordelen.
Toen kon de pilot dus veilig van start gaan.
De kinderziektes die boven tafel kwamen,
bleken niet onoverkomelijk. Van Dael: “De
apparatuur heeft default instellingen die we
gaandeweg hebben aangepast om tijdens de
discussies een betere geluidskwaliteit te krijgen.
De instelling van de apparatuur op de
twee megabit die we tot onze beschikking

vergaderen
hadden, gaf een minder goede kwaliteit dan
een instelling op 1,4 megabit. Zo’n apparaat
heeft toch een bepaalde overhead op de
bandbreedte nodig.”
De algemene conclusie was dat het netwerk
en de bandbreedte meer een beperking
vormden dan de apparatuur zelf. “Tijdens de
pilot hebben we gekozen voor een ingehuurde
lijn om te voorkomen dat we vast
zouden zitten aan een contract als de pilot
mislukte”, vertelt Van Dael. “Inmiddels hebben
we dankzij de voortschrijdende ontwikkeling
natuurlijk alle bandbreedte tot onze
beschikking die we wensen.”
De pilot is overgenomen door Nederland
Breedbandland en heeft zo een succesvolle
vlucht genomen.
Uitbreiding
Voor de Eindhovense regio heeft de pilot een
vervolg gekregen middels VROOG: Virtueel
Regionaal Overleg Oncologie Gynaecologie.
Bij VROOG zijn twaalf ziekenhuizen in het
adherentiegebied van het Catharina-ziekenhuis
betrokken, dus het initiatief is behoorlijk
uitgebreid. Maar daarnaast is ook iets
anders veranderd ten opzichte van de eerste
‘De kwaliteit van de röntgenbeelden
was doorslaggevend’
pilot: KPN is er als speler tussen gekomen.
Van Dael legt uit: “Deze partij heeft goed op
de ontwikkelingen ingespeeld door onder de
naam ZorgConnect een pakket aan diensten
aan te bieden waarvan videoconferencing en
de daarvoor benodigde apparatuur deel uitmaken
en waarbij zij de connectiviteit bieden.
Met zo’n aanbod moet je als ziekenhuis
niet meer zelf gaan investeren in het leggen
van kabels. Je kunt hiermee rechtstreeks
connecties maken met andere partijen die
ook op ZorgConnect zijn aangesloten.
Alleen moet nog wel de discussie worden
gevoerd met de al bestaande regionale netwerken.
Die willen natuurlijk liefst dat KPN
hen ontsluit, terwijl KPN zelf uiteraard liever
tot aan de voordeur komt.”
Maar die discussie staat de verdere implementatie
van VROOG niet in de weg. De
deelnemende ziekenhuizen en Integrale
Kankercentra hebben ingestemd voor vijftig
procent in de kosten van het project te delen.
De andere vijftig procent – 1,2 miljoen euro –
komt uit een subsidie van de overheid. “Dit
heeft nog alleen betrekking op oncologie”,
verduidelijkt Van Dael. “En de eerste ervaringen
zijn goed. De reistijden zijn verdwenen,
maar daarnaast is ook de planning van de
vergaderingen veel strakker geworden. Iedere
specialist heeft zijn patiëntenverhaal goed
voorbereid voordat hij voor het beeldscherm
gaat zitten. De effectiviteit van de patiëntbesprekingen
is hierdoor toegenomen, terwijl de
lengte van de vergaderingen is afgenomen.”
Ondertussen zijn ook al tests gedaan met
cardiologie en cardiochirurgie en ook die
specialismen hebben belangstelling.
“En daarna zal het zeker nog verder gaan”,
verwacht Van Dael. “Denk bijvoorbeeld aan
laparoscopie en gespecialiseerde vaatchirurgie.
Als het eerste onderdeel succesvol is uitgerold,
verwacht ik dat andere specialismen
snel zullen volgen. Ook huisartsenposten die
overleg willen met een SEH-arts kunnen er
dan gebruik van maken. In het licht van
onze concurrentiepositie is het natuurlijk
ideaal om onze verwijzers op die manier te
kunnen ondersteunen.” <
Frank van Wijck is freelance journalist
TELEZORG
‘Vooralsnog is er sprake van eilandjes’
Volgens Marco Faassen, business development
manager bij Tandberg, heeft videoconferencing een
enorme ontwikkeling doorgemaakt sinds een kleine
twintig jaar geleden. “In het begin hadden we alleen
ISDN, daarna volgde ISDN met beheer via IP.
Na verloop van tijd werden die IP-netwerken steeds
beter. De communicatie kon toen over IP lopen,
maar liep extern nog steeds via ISDN. Weer later was
het mogelijk zowel intern als extern over IP te
communiceren. De volgende stap die de gezondheidszorg
nu moet zetten is standaardisatie. Die is
heel belangrijk om op IP-gebied met elkaar te
kunnen communiceren. Maar iedere partij in de zorg
heeft zijn eigen netwerk gecreëerd, zodat vooralsnog
sprake is van eilandjes. ZorgConnect van KPN werkt
landelijk zodat aangesloten ziekenhuizen eenvoudig
en door het hele land met elkaar kunnen confereren.”
Wat volgens Faassen ook helpt voor de ontwikkeling
van videoconferentie in de zorg, is de marktwerking.
“Ziekenhuizen zijn zich aan het profileren”, zegt hij.
“Daar hoort bij dat ze geld vrijmaken voor het
professionaliseren van hun communicatiestromen.
Dat zie je nu dan ook op verschillende niveaus – zoals
patiëntbesprekingen en onderwijs – gebeuren.”
Voor meer informatie over telezorg:
www.ictzorg.com/telezorg
ictzorg juli/augustus 2007
17

Auteur: Igor Passchier en Mark Peeters
ictzorg juli/augustus 2007
18
Thuiszorg rijp
voor telezorg
De kennis en middelen om telezorg in de thuiszorg succesvol in te voeren zijn
beschikbaar. Het is nu aan de thuiszorginstellingen om actie te ondernemen.
De positie die thuiszorgorganisaties in de
zorgverlening innemen zal de komende
jaren drastisch veranderen. Daarbij spelen
een aantal maatschappelijke ontwikkelingen
een belangrijke rol.
Allereerst kalft de onderkant van de thuiszorg
af door de invoering van de Wet maatschappelijke
ondersteuning. Voor thuiszorgorganisaties
is het haast onmogelijk om te
concurreren met schoonmaakbedrijven, die
met veel lagere loonkosten te maken
hebben en daarom met veel lagere tarieven
kunnen werken. Op dit moment zijn vergunningen
nog veelal toegekend aan bestaande
thuiszorgorganisaties, maar of dit in de nabije
toekomst ook zo blijft, is maar zeer de vraag.
De druk om patiënten eerder na huis te krijgen
na een opname in het ziekenhuis neemt
toe. De toename van behandelingsmogelijkheden,
vergrijzing en de groei van het aantal
chronische patiënten leggen een toenemende
druk op ziekenhuiscapaciteit. Daarom worden
behandelde patiënten zo snel mogelijk
ontslagen, waardoor thuiszorgorganisaties
geconfronteerd worden met een stijgende
vraag naar zorg. Deze extra vraag zal voornamelijk
liggen op het gebied van hoogwaardige
zorgdiensten, zoals bewaking op afstand,
acuut ingrijpen bij complicaties, wondverzorging
en toedienen van medicijnen.
De druk om zorgbehoevenden langer thuis
te laten wonen neemt toe. Het overheidsbeleid,
onder andere vastgelegd in de WMO,
is er op gericht om mensen zo lang mogelijk
aan de samenleving deel te laten nemen,
onder andere door ouderen en chronisch
zieken langer in hun eigen leefomgeving te
laten wonen. Ook wachtlijsten leiden tot een
langer, noodgedwongen, thuisverblijf. Daar
komt bij dat mensen zo lang mogelijk thuis
willen blijven wonen. Telezorg en technische
voorzieningen in de woning bieden steeds
meer mogelijkheden daartoe.
Thuiszorg zal vaker onderdeel zijn van
ketenzorg. De consument wordt mondiger,
waardoor hij steeds meer zelf bepaalt bij
wie hij welke zorg afneemt. Zorgverleners
specialiseren zich verder, waardoor ook het
zorgaanbod verandert. Om in het licht van al
deze veranderingen zorg efficiënt te kunnen
leveren wordt samenwerking tussen zorgverleners
belangrijker.
Nieuwe positionering
Volgens TNO vragen deze ontwikkelingen
om een nieuwe positionering van de thuisorganisaties:
meer hoogwaardige zorg in
zorgketens en minder schoonmaakwerk.
Telezorg kan hierbij een belangrijke rol
spelen. Bewaking op afstand van patiënten
die uit het ziekenhuis komen en van ouderen
die langer thuis blijven wonen, kan alleen
gerealiseerd worden met behulp van telezorg.
Telezorg is ook noodzakelijk ter ondersteuning
van samenwerking in de keten.
Specialisten en huisartsen kunnen dan efficiënt
zorg bieden op afstand. Dit betreft niet
alleen directe communicatie met een patiënt
thuis, maar ook het overal beschikbaar hebben
van het dossier.
De afgelopen jaren zijn veel onderzoeken
gedaan met behulp van pilots op het gebied
van telezorg. Er is voornamelijk gekeken
naar de mogelijkheden en effecten van tele-
Telezorg begint het volwassen
stadium te bereiken
zorg. Uit de praktijk blijkt dat het lastig is
om door te groeien naar grootschalige invoering
van telezorg op basis van deze pilots. De
eisen die gesteld worden aan een onderzoek
en aan grootschalige invoering van telezorg
zijn zeer verschillend. Bij een onderzoek is
het vooral belangrijk wat er wordt gerealiseerd,
het hoe is hieraan ondergeschikt;
de schaalbaarheid, kosten en de stabiliteit
van de techniek zijn minder belangrijk.
De tweede reden waarom doorgroei lastig is,
is dat een onderzoek een beperkte looptijd
heeft en daarom naast de bestaande zorgverlening
ingericht wordt en er minder op
toekomstvastheid wordt gelet. Een laatste
belemmering is het verschil in financiering.
Onderzoeken worden eenmalig gefinancierd,
vaak deels op basis van subsidies, terwijl
een implementatie reguliere financiering
vereist.
Ondanks de lastige doorgroei zijn deze pro-

jecten van groot belang. Ze hebben een hoop
waardevolle informatie opgeleverd over wat
gebruikers nuttig en acceptabel vinden en
welk effect telezorg kan hebben op de zorgverlening.
Zo blijkt bijvoorbeeld uit het project
Viedome dat ook videocommunicatie
gezien wordt als persoonlijk contact.
Ook zijn verschillende technische oplossingen
in de praktijk getest en in een volwassen
stadium gekomen. Uit een pilot met het UAS
systeem van TNO is gebleken dat het percentage
valse oproepen naar een alarmcentrale
drastisch verlaagd kan worden door het
inzetten van intelligente techniek. Andere
bekende projecten zijn Telesense en het
recentelijk gestarte project Zorggemak.
De kennis en middelen om telezorg succesvol
te gaan leveren zijn beschikbaar en de
eerste grootschalige telezorg implementaties
zijn gestart met pilots onder enkele honderden
gebruikers. Achmea heeft in samenwerking
met enkele ziekenhuizen en Philips de
pilot van het project Hartmotief eind 2006
afgerond. In dit project wordt door TNO
onderzocht wat de effecten van telezorg zijn
op de kwaliteit van leven en op de kosten
voor de behandeling van chronische hartpatiënten.
Resultaten van dit onderzoek
worden zeer binnenkort verwacht.
KPN, Sensire/TZG en Menzis zijn volop
bezig met het KOALA project . KOALA richt
zich op telezorg voor zowel care als cure van
chronisch zieken (CHF, Diabetes en COPD)
en ouderen. In dit project wordt de volledige
zorgketen voor deze patiënten uitgewerkt en
wordt de noodzakelijke technische ondersteuning
gerealiseerd. Ook wordt er gewerkt
aan reguliere financiering voor deze vorm
van telezorg.
ZorgVisie
Uit het voorgaande blijkt dat het belangrijk
is voor thuiszorgorganisaties om zich te herpositioneren,
dat telezorg hier een belangrijke
rol in zal spelen en dat telezorg een
volwassen stadium begint te bereiken.
Vanzelfsprekend dienen thuiszorgorganisaties
te beginnen met het opstellen van een
eigen zorgvisie, mede op basis van de lessen
die geleerd kunnen worden uit voorgaande
onderzoeken. In de praktijk blijkt dit echter
een lastige stap. Een belangrijk onderdeel
van deze visie is het helder krijgen met welke
partijen in de zorg samengewerkt moet worden.
Dit kunnen andere zorgverleners in de
zorgketen zijn, maar ook andere thuiszorgorganisaties.
Door samenwerking is het
mogelijk om een completer dienstaanbod te
maken en om diensten goedkoper en efficiënter
te leveren.
Samen met deze partners kan er vervolgens
gewerkt worden aan het vaststellen van
nieuwe zorgprocessen die geoptimaliseerd
zijn voor telezorg en ketenzorg. Een voorbeeld
van een nieuw zorgproces is intensieve
bewaking van een patiënt die vroegtijdig uit
het ziekenhuis ontslagen is. Een belangrijk
onderdeel van dit nieuwe zorgproces is het
protocol dat beschrijft in welke situatie bijvoorbeeld
een huisarts of specialist ingeschakeld
moet worden.
Daarna kan op basis van de zorgprocessen
bepaald worden welke ict-ondersteuning
noodzakelijk is.
Indien telezorg als onderdeel van de zorgverlening
wordt gebruikt, moet het voor alle
zorgverleners mogelijk blijven om het zorgdossier
in te zien. Digitalisering van het
huidige papieren dossier is noodzakelijk om
dit op afstand te raadplegen.
Een ander voorbeeld waar ict ondersteuning
van belang is, is de registratie van de activiteiten
van de thuiszorgmedewerkers. Acute
huisbezoeken worden nu vaak niet geregistreerd,
waardoor de kosten hiervoor niet in
rekening worden gebracht. Steeds meer
bezoeken zullen ongepland zijn, door de
eerder beschreven veranderingen in de zorgverlening
van thuiszorgorganisaties.
Dit maakt het noodzakelijk om deze registratie
te verbeteren.
Als uiteindelijk de visie, de partners en de
processen helder zijn, is het mogelijk om
leveranciers te selecteren die een goede,
toekomstvaste oplossing kunnen realiseren.
Hierbij is het van belang zoveel mogelijk
aansluiting te zoeken bij nationale ontwikkelingen,
open standaarden en voorzieningen
die al veelvuldig gebruikt worden in andere
toepassingen. Voorbeelden hiervan zijn het
EPD, telefonie via het IP protocol (VoIP) en
breedband Internet voor de consument.
Om de eigen toekomstige positie in de zorg
veilig te stellen, moeten thuiszorgorganisaties
nu actie ondernemen. Als er te lang
gewacht wordt, is er wellicht niet voldoende
tijd meer op basis van een goed onderbouwde
visie partners te vinden en tot nieuwe hoogwaardige
dienstverlening te komen. <
Igor Passchier en Mark Peeters zijn
medewerkers van TNO Informatie-
en Communicatietechnologie
TELEZORG
Thuiszorgorganisaties moeten
zich herpositioneren
Voor meer informatie over telezorg:
www.ictzorg.com/telezorg
ictzorg juli/augustus 2007
19

Auteurs: Joris Stavenuiter
en Sorien Kleefstra
ictzorg juli/augustus 2007
20
Op bezoek via de tv
Twee verpleeghuizen bieden hun bewoners de mogelijkheid om via camera
en televisie contact te leggen met hun familie. Onderzoek van Prismant laat
zien dat de bewoners het wel waarderen maar dat ze zich er niet prettiger
door voelen.
Op kraamvisite bij een nieuw achterkleinkind.
Dat was tot voor kort onmogelijk voor
mevrouw Jansen. Zij woont sinds enkele
jaren in een verpleeghuis en ze kan niet meer
zelfstandig bij haar familie op bezoek. Sinds
begin 2006 heeft zij een ‘telecontact’: een
verbinding waarmee ze via haar televisie
contact kan maken met haar dochter. Zo kan
ze toch de belangrijke gebeurtenissen volgen
zonder fysiek aanwezig te zijn. Prismant
volgde een jaar lang tien bewoners en hun
mantelzorgers die het concept uitproberen.
Een mooi stukje technologie dat meer aandacht
verdient.
Begin 2006 is het project Telecontact in het
verpleeghuis gestart in de verpleeghuizen
Sensire Den Ooiman in Doetinchem en
Sutfene, lokatie Slingerbosch in Zutphen.

Met één druk op de knop kan de verpleeghuisbewoner
contact leggen met een mantelzorger.
Via een camera en televisie kunnen
zij elkaar zien en spreken. Bonnes Venema,
bestuurder van Sutfene: “Wij zijn van
mening dat welzijn en welbevinden van
bewoners een directe relatie heeft met zorgconsumptie:
een bewoner die zich prettig
voelt zal minder snel een beroep doen op
zorg. Om dit welzijn te ondersteunen, bieden
Sutfene en Sensire Telecontact aan.”
Aan de hand van vooraf opgestelde criteria is
een doelgroep voor Telecontact bepaald.
Bewoners moeten in ieder geval een stabiele
gezondheidssituatie hebben, langer dan een
jaar zorg ontvangen, hun cognitieve vaardigheden
moeten intact zijn en er moet voldoende
privacy voor contact zijn.
Annette Fritschy, directeur van verpleeghuis
Den Ooiman: “Bewoners waren unaniem
enthousiast over Telecontact op zich.
Toch gaven enkelen aan dat het voor hen
geen directe meerwaarde had. Dus waren we
benieuwd voor wie het dan wél een meerwaarde
had.” Zo gaven de bewoners aan dat
er een wederzijdse behoefte aan contact en
motivatie tot contact moest zijn. Of, zoals een
bewoner aangaf: “M’n dochter is zo druk,
druk druk, ik wil haar hier niet mee lastig
vallen.” Een andere voorwaarde is de afstand
tot de mantelzorger. Fritschy: “Veel mantelzorgers
wonen bij het verpleeghuis om de
hoek en lopen dagelijks even binnen. Het gaat
juist om die zoon of dochter die veel verder
woont: in de Randstad, of in Frankrijk.” Ook
de frequentie van contact is van belang: hoe
meer contact bewoners met hun familie hebben,
hoe minder Telecontact kan bijdragen.
Meerwaarde
Het merendeel van de bewoners geeft aan
dat Telecontact niet van invloed is geweest
op hun welbevinden. Bewoners voelen zich
niet prettiger mét Telecontact dan zonder.
Maar de dienst heeft wel een duidelijke
meerwaarde voor bewoners. “We kunnen
elkaar zien! En dan bedoel ik niet alleen m’n
dochter, maar ook de kleinkinderen, de verbouwing
van de keuken. En ik kan met speciale
dagen als kerst ‘aanschuiven’”, aldus
een van de bewoners. Telecontact heeft dus
een meerwaarde boven gewoon telefonisch
contact. Ook de mantelzorgers geven aan dat
het een extra dimensie in het contact is:
“Alles wat bijdraagt aan een betere kwaliteit
van leven van de bewoner heeft een positieve
invloed op ons!”. De laatste drie maanden
van het project is er bijna 100 uur contact
geweest via Telecontact. Bewoners nemen
vaker initiatief tot contact dan mantelzorgers.
Zij belden 70 uur en 30 minuten
naar hun familie. Omgekeerd zochten
mantelzorgers 25 uur en 52 minuten contact
met de bewoners.
Verondersteld werd dat medewerkers het
positief zouden ervaren als bewoners minder
beroep op hen doen. Dit in verband met de
vaak hoge werkdruk. Medewerkers van beide
locaties geven echter aan dat er geen effect
van Telecontact merkbaar is op de zwaarte
van hun werkzaamheden.
Een andere vooronderstelling was dat
Telecontact invloed heeft op de zorgvraag of
zorgbehoefte van een bewoner. Als een
bewoner zich prettig voelt, zal hij minder een
beroep doen op de medewerkers. Uit het
onderzoek blijkt dat de gezondheidstoestand
‘Het gaat om die zoon of dochter
die ver weg woont’
van de bewoners stabiel is gebleven. Zowel
bewoners als mantelzorgers als medewerkers
geven aan dat de zorgvraag niet in positieve
of negatieve zin is veranderd door het
gebruik van Telecontact. Het kan wel zijn dat
Telecontact heeft bijgedragen aan het stabiel
blijven van de gezondheidssituatie.
Kosten
Geen verbetering van welbevinden, maar wel
een meerwaarde. Zijn er nog meer positieve
bevindingen? Venema: “Tijdens het onderzoek
is een aantal andere voorwaarden aan
het licht gekomen die essentieel zijn bij het wel
of niet gebruiken van Telecontact. Heel simpel:
technische storingen zijn reden geweest
om te stoppen. Je moet dus zorgen dat de
techniek vlekkeloos werkt en problemen snel
opgelost worden. Daarnaast mogen de kosten
niet te hoog zijn.” Fritschy vult aan: “Hoe
kunnen we Telecontact voor meer bewoners
geschikt maken? De medewerkers leveren
daarin toch een belangrijke bijdrage: zij kunnen
bewoners motiveren tot gebruik, gebruik
Meetinstrumenten
TELEZORG
Prismant gebruikte diverse meetinstrumenten om de
tien bewoners een jaar lang te volgen. De vragenlijst
‘Zicht op eigen leven’ (Actiz) is twee maal bij de
bewoners in mondelinge interviews afgenomen om
een beeld te krijgen van hoe zij in het leven staan. De
mantelzorgers kregen ook bij het begin en einde een
vragenlijst, onder andere over welbevinden en
autonomie van bewoners. Gedurende het jaar zijn er
vier metingen van de bewoners vastgelegd in
RAIview. Hiermee is inzicht verkregen in het verloop
van de zorgzwaarte en lichamelijk en geestelijk
welbevinden van de bewoners. Prismant voerde
gesprekken met medewerkers van Sensire en
Sutfene. Tot slot zijn de belgegevens van Telecontact
verzameld.
begeleiden en stimuleren. Ook moeten we de
introductie van Telecontact visueler en tastbaarder
maken met bijvoorbeeld een proefopstelling
waar mensen kunnen oefenen.”
De verwachting is dat voor de aankomende
generatie ouderen mogelijkheden als
Telecontact en het gebruik van nieuwe media
steeds vanzelfsprekender worden. Daarmee
zal ook de vraag naar dit soort technologieën
groeien. Telecontact is een voorbeeld van een
innovatie waarbij de gegevens uit de pilot
worden gebruikt voordat tot verdere uitrol
wordt besloten. De ervaringen die nu opgedaan
zijn, worden gebruikt om het product
verder te verbeteren.
Beide bestuurders zijn het erover eens: het is
een leerzaam traject geweest, het positieve
gevoel overheerst. Sensire en Sutfene gaan
mogelijkheden onderzoeken om het product
toe te voegen aan de diensten die ze op dit
moment al bieden. Bewoners en mantelzorgers
die dat willen, moeten de mogelijkheid
krijgen om via deze nieuwe manier van communiceren
bij elkaar op bezoek te gaan. <
Joris Stavenuiter en Sorien Kleefstra zijn
medewerkers van Prismant
Voor meer informatie over telezorg:
www.ictzorg.com/telezorg
ictzorg juli/augustus 2007
21

Auteur: Mirjam Hulsebos
ictzorg juli/augustus 2007
22
Een zorgbox op iedere
Telezorg bevindt zich nog in een
pioniersfase. Netwerkfabrikant Cisco
komt daarom met een tussenoplossing:
een superkleine huisartsenpost
met breedbandverbinding.
Er wordt veel gesproken over telezorg, maar
tegelijkertijd weet iedereen dat het nog wel
even duurt voordat deze zelfhulpzorg thuis
zover is doorgebroken dat het echt een
verlichting voor de reguliere eerstelijnszorg
betekent. Niet in de laatste plaats omdat het
per huishouden toch om een behoorlijke
investering gaat. Daarom komt Cisco met een
tussenoplossing: een telezorg-unit op openbare
plaatsen zodat de voorzieningen gedeeld
kunnen worden door meerdere mensen.
Niet alleen zorgaanbieders zelf, maar ook
leveranciers van medische apparatuur en ict
staan te trappelen om een deel van de zelfhulpmarkt
te pakken. Zo ook Cisco, de netwerkfabrikant
die groot is geworden met de
verkoop van routers en switches en nu steeds
nadrukkelijker kijkt naar applicaties die op
dat netwerk draaien. Zij hebben een Health
Presence Pod ontwikkeld die deze zomer als
pilot in Engeland en de Verenigde Staten
wordt getest. Op het hoofdkantoor in
Amerika krijgt ICTzorg de eerste foto’s te
zien van Nicholas Augustinos, architectuur-
en innovatiespecialist in Cisco’s denktank die
technologie vertaalt naar specifieke markten.
Augustinos richt zich specifiek op de zorgmarkt.
Hoewel hij beseft dat in deze markt
de verschillen tussen landen groter zijn dan
in veel andere sectoren, is er toch ook veel
overlap. “Alle westerse landen kampen met
het probleem dat zorg onbetaalbaar wordt.
Tegelijkertijd vragen patiënten om nieuwe
vormen van toegang tot zorg, die beter aansluiten
bij hun persoonlijke leven. Netwerken
zoals internet hebben zich de laatste jaren zo
snel ontwikkeld dat breedband overal
beschikbaar is, zeker bij jullie in Nederland.
Bovendien groeien alle netwerken toe naar
IP, een protocol dat spraak, data en bewegende
beelden kan verzenden. Dat betekent
dat nieuwe vormen van zorg dichtbij huis
ook daadwerkelijk mogelijk zijn geworden.”
Het toverwoord is telezorg, waarbij patiënten
thuis standaardmetingen kunnen verrichten
en de resultaten kunnen doorsturen naar
hun huisarts. Maar telezorg in ieder huishouden
ziet Augustinos nog niet zo snel
gebeuren. “Het maakt natuurlijk een groot
verschil of je praat over chronisch zieken die
een zwaar beroep doen op de eerstelijns zorg
of mensen die liever niet met hun zieke kind
in de auto stappen om de huisarts te bezoeken.
Bij de eerste groep worden investeringen
in apparatuur thuis snel terugverdiend
en wordt de kwaliteit van zorg ook echt veel
groter als ze eenvoudig thuis metingen kunnen
verrichten in plaats van steeds naar de
huisarts te moeten gaan.” Maar er is ook een
grote groep die slechts tijdelijk een groter
beroep doet op zorgvoorzieningen, zoals
zwangere vrouwen of mensen die herstellende
zijn van een operatie. En er zijn
natuurlijk acute situaties waarin normaal
gesproken de huisarts een huisbezoek aflegt.
Met name voor die laatste twee situaties is de
Health Presence Pod ontwikkeld. “Al zal de
telemedicine-pod de eerste jaren natuurlijk
ook door die eerste groep veel gebruikt worden”,
haast Augustinos zich te zeggen.
Hartfilmpjes
De Health Presence Pod is een superkleine
huisartsenpost zonder fysieke arts maar met
breedbandverbinding naar alle huisartsen in
de regio. De box is voorzien van een groot
videoscherm waarmee de patiënt kan videoconferencen
met de huisarts. Daarnaast is de
nodige apparatuur aanwezig voor onder
meer standaard bloedtesten, het meten van
de bloeddruk, het maken van hartfilmpjes
en het meten van de longinhoud. Er kan een
verpleegster aanwezig zijn die je helpt met
het gebruik van de apparatuur, maar het is
zo eenvoudig dat mensen het ook zelf kunnen.
Augustinos: “Daarbij kun je eventueel
onderscheid maken in doelgroepen. In een
zakencentrum kan de pod onbemand blijven,
in een buurt met veel bejaarde mensen
is er iemand aanwezig die helpt met de
bediening van apparatuur.”
Het high-end videoconferencing systeem, de
zogenaamde Telepresence unit, wordt door
Cisco ook los verkocht en kost dan een ton,
wat meteen duidelijk maakt waarom het nog
wel even duurt voordat in ieder huishouden
een dergelijke opstelling aanwezig is.
Augustinos: “Je hebt natuurlijk ook goedkope
videoconferencingsystemen op de pc,
‘Een moedervlek moet je op ware grootte laten zien via een
beeldscherm met hoge resolutie’
maar als jij een moedervlek hebt die je niet
vertrouwt, wil je die natuurlijk wel op ware
grootte laten zien via een beeldscherm met
hoge resolutie.”
De pods kunnen op openbare plekken worden
neergezet: in winkelcentra, vakantieparken,
in de buurt van scholen en uiteraard
in bejaardenhuizen en buurten waar veel
oudere mensen wonen. “Maar ook in buurten
waar bijvoorbeeld veel moslims wonen”,
voegt Augustinos toe. Het is een groot probleem
dat moslimvrouwen veel te lang wachten
met het raadplegen van een arts, als zij
überhaupt al gaan. Als zij via de Health
Presence Pod contact kunnen leggen met een
moslimarts, eventueel in het land van herkomst.
Door vroegtijdiger opsporing van
ziekten kunnen we veel problemen voor zijn.
En dat is precies wat Cisco met de ‘zorgbox’
wil bereiken: een gemakkelijkere toegang tot
zorg, op maat van de patiënt, zodat mensen
minder lang wachten met het raadplegen van

straathoek
Op iedere plaats met stroom en
breedbandverbinding kan de Pod
in een paar uur worden neergezet.
een arts. “Hoe vaak gebeurt het niet dat
drukbezette mensen als werkende moeders
of managers een huisartsenbezoek te lang
uitstellen omdat ze domweg niet weten
wanneer ze moeten gaan?”, stelt Augustinos
een retorische vraag. “Die drempel is voor
die mensen nu weg, een virtueel huisartsenbezoek
kost ze nu maar vijf minuten.”
Callcenter
Voor chronisch zieken werkt Cisco nu ook
aan een prototype Health Presence-toepassing
voor thuis. Daarbij wil de netwerkfabrikant
de druk op de huisartsenpost verder
verlagen door het inzetten van medische
callcenters. Augustinos: “Alle uitslagen van
standaardmetingen kunnen worden doorgestuurd
naar een callcenter waar een eerste
beoordeling plaatsvindt. Zij kunnen de
patiënt ook voorzien van informatie. Is een
uitslag niet goed, dan kan het callcenter contact
opnemen met de patiënt en bijvoorbeeld
vragen de meting nogmaals te verrichten.
De huisarts komt pas in het spel als er echt
iets aan de hand is. Uiteraard heeft de huisarts
wel toegang tot alle meetgegevens, maar
hij hoeft deze niet zelf meer te controleren.”
De thuisapplicatie is ook voorzien van een
agendafunctie, die de patiënt herinnert dat
hij zijn medicijnen moet innemen, en van
informatieve video’s over bepaalde aandoeningen
en bijbehorende medicatie of diëten.
“Met name oudere mensen vergeten nogal
eens hoe vaak ze een medicijn moeten slikken
of wat de huisarts ook al weer had
gezegd over hun voedingspatroon. Die informatie
kunnen ze nu via de video nogmaals
erop naslaan.”
Het prettige van de aansluiting op internet is
dat niet alleen het medische callcenter en de
huisarts de meetuitslagen kunnen zien en
contact kunnen opnemen, maar ook andere
‘gerechtigden’ zoals bijvoorbeeld de kinderen
van bejaarde mensen. “Zeker hier in Amerika
is dat een grote pré met de afstanden waar we
hier mee te maken hebben. Maar al wonen
je ouders een halfuurtje bij je vandaan, dan is
het nog prettig dat je iedere dag even kunt
checken hoe het met ze gaat”, meent
Augustinos.
Wanneer de toepassing in Nederland
beschikbaar komt, is nog onduidelijk.
“De pilots in de VS en UK lopen vanaf juli.
Zijn die succesvol, dan kunnen we snel uitrollen.
Er is geen langdurig implementatietraject.
Op iedere plaats met stroom en een
breedbandverbinding kan de Pod in een paar
uur worden neergezet.” <
Mirjam Hulsebos is freelance journalist
TELEZORG
‘Een virtueel huisartsenbezoek
kost nu maar vijf minuten’
Voor meer informatie over telezorg:
www.ictzorg.com/telezorg
ictzorg juli/augustus 2007
23

Auteur: Linda Eijpe
ictzorg juli/augustus 2007
24
TELEZORG
Juridische randvoorwaarden voor e-consult
Patiënten hebben behoefte aan zorg op afstand. Dat blijkt uit diverse onderzoeken.
Echter slechts een kleine groep hulpverleners biedt deze vorm van
zorg aan. De onbekendheid met de regelgeving is een van de belemmeringen.
Daarom hier een kort overzicht van de relevante regelgeving voor e-consults.
De Wet Geneeskundige Behandelingsovereenkomst
(WGBO) bevat naast allerlei
regels op het gebied van patiëntenrechten,
normen waaraan een hulpverlener zich
jegens de patiënt dient te houden. Zo moet
de hulpverlener de patiënt bijvoorbeeld goed
informeren, de zorg van een goed hulpverlener
in acht nemen, een goed dossier van de
patiënt bij houden en alle gegevens geheim
houden.
De WGBO is van toepassing op alle handelingen
van de hulpverlener in een behandelingsrelatie.
Het maakt hierbij niet uit of de
behandeling op afstand, via internet, of in de
behandelkamer van de hulpverlener plaats
vinden. Een hulpverlener die een patiënt via
een e-consult wenst te behandelen dient dus
te voldoen aan dezelfde regels die gelden
voor ‘offline’ hulpverlening. In principe verandert
er met een ‘online’ behandeling dus
niets. Belangrijke vraag is echter hoe de normen
uit de WGBO dienen te worden ingevuld
in de online omgeving.
Om daar duidelijkheid in te krijgen heeft de
KNMG in 2005 de Richtlijn online arts-
patiëntcontact ingevoerd. Deze richtlijn is
bedoeld als een aanvulling op de professionele
standaarden, zoals vastgelegd in de
WGBO. Doel is randvoorwaarden te geven
voor het online contact tussen hulpverlener
en patiënt zodat de kwaliteit van zorg voldoende
wordt gegarandeerd.
Behandelrelatie
Uitgangspunt van de KNMG-richtlijn is dat
het online contact is ingebed in een
bestaande behandelrelatie, hetgeen wil zeggen
een relatie waarin de hulpverlener en de
patiënt elkaar kennen, elkaar hebben ontmoet
en zo nodig elkaar weer kunnen ontmoeten.
Een e-consult moet dus altijd als een
aanvulling op de bestaande behandelrelatie
worden gezien en nooit als een ‘in plaats van’.
De KNMG-richtlijn bevat voorwaarden
waaraan een hulpverlener zich dient te houden
indien hij de patiënt voorziet van
medisch advies. Voorbeelden hiervan zijn
dat de hulpverlener voldoende relevante en
betrouwbare (medische) gegevens dient te
hebben, maatregelen neemt voor kwaliteit,
veiligheid en privacy van de patiënt en dat de
hulpverlener de identiteit van de patiënt
heeft kunnen vaststellen. Met name dat laatste
kan ‘online’ een probleem zijn; immers de
hulpverlener kan vaak niet zien wie hij voor
zich heeft. Dit probleem zal gedeeltelijk worden
opgelost met de komst van het
Burgerservicenummer.
Voor wat betreft de privacy van de patiënten
zijn niet alleen de normen opgenomen in de
WGBO en de KNMG-richtlijn van belang,
maar ook de normen uit de Wet
Bescherming Persoonsgegevens (WBP).
Uit de WBP volgt dat persoonsgegevens goed
moeten worden beveiligd, hetgeen onder
meer inhoudt dat passende technische en
organisatorische maatregelen moeten worden
genomen om de persoonsgegevens te
beschermen. De beveiliging dient in overeenstemming
te zijn met de stand van de
techniek. In nauw overleg met de zorgsector
is door het Nederlandse Normalisatie-instituut
een norm ontwikkeld voor informatiebeveiliging
binnen de zorgsector, de
zogenaamde NEN 7510 norm. Deze norm is
een belangrijk richtsnoer bij het beantwoorden
van de vraag of de gegevensverwerking
bij een e-consult afdoende beveiligd is, veel
ICT producten voor de zorg voldoen daarom
inmiddels aan deze norm. <
Linda Eijpe is advocate bij SOLV Advocaten

Vraag beleidsmakers hoe de Nederlandse zorg
betaalbaar en veilig kan blijven en ze zullen zonder
uitzondering op het belang van ICT wijzen. Ondanks
de brede consensus is de digitalisering van de zorg
een moeizaam proces. Een belangrijke hinderpaal
is de vergadercultuur die de betrokken partijen
gevangen houdt in een papieren werkelijkheid,
gelooft general manager Bert Elberse van de
medische softwareontwikkelaar Fysicon: “Door al
die overlegstructuren wordt het probleem complexer
gemaakt dan het is.”
Fysicon kiest voor een andere benadering: hands on
en probleemgericht. “Wij beginnen vanuit de praktijk”,
legt Elberse uit. “In overleg met professionals stellen we
vast waar het probleem zit. Met dat praktische probleem
als vertrekpunt bekijken we daarna wat de snelste en
veiligste oplossing is.”’
INFORMATIE-UITWISSELING
Op grond van de nauwe contacten met medische
professionals constateerde Fysicon enkele jaren
geleden dat de uitwisseling van medische gegevens een
groot probleem is. “De informatie-uitwisseling binnen de
instelling is meestal wel in orde, maar de uitwisseling
tussen ziekenhuizen onderling of met de huisarts blijft
vaak achter”, weet Elberse. “Het is toch van den gekke
dat ziekenhuizen vandaag de dag nog een CD moeten
versturen om beelden en documenten uit te wisselen.
Het gebeurt echt dat er in spoedgevallen een taxi aan
te pas moet komen om een patiëntenstatus op de juiste
plek te krijgen.”
LANDELIJKE STANDAARD
Dus ontwikkelde Fysicon een veilige webapplicatie
waarmee medici met een paar simpele handelingen alles
van elektrocardiogram tot hoge resolutie röntgenfoto’s
kunnen uitwisselen. Het enige dat de gebruiker nodig
heeft om met EVOCS te kunnen werken is een PC en
een (draadloos) netwerk. Eenmaal ingelogd kan de
gebruiker rechtstreeks online communiceren.
EVOCS leverde Fysicon in juni niet alleen de
prestigieuze ICT Zorg Spider Award op, het systeem
heeft zich in korte tijd geheel op eigen kracht ontwikkeld
tot een landelijke standaard. Een kleine honderd
ziekenhuizen maakt inmiddels gebruik van EVOCS,
maar ook over de landsgrenzen is er belangstelling, van
Sint Petersburg tot Saudie-Arabië.
Meer informatie over EVOCS:
www.fysicon.com
e-mail: info@fysicon.com
telefoon: 0412-653333
(advertorial)
EVOCS LAAT ARTS WEER DOKTEREN
SUCCES
“Het belangrijkste is om het simpel te houden”, verklaart
manager Luciën van den Berge het succes van EVOCS.
“Als het te complex wordt haken mensen af.” Plug and
play, heet dit principe onder PC-gebruikers, oftewel:
aansluiten en spelen maar. En al moet EVOCS aan
zwaardere specifi caties voldoen, ook dit systeem is zo
ontwikkeld dat het met minimale ICT-kennis te gebruiken
is. “Om aan de belangrijkste standaarden als DICOM
en HL-7 te voldoen maken we heel wat vertaalslagen”,
zegt Van den Berge. “Maar we leggen de complexiteit
van de programmatuur niet bij de gebruiker. Die arts wil
maar één ding, namelijk de patiënt zo snel en effi ciënt
mogelijk helpen.”
WINST
Gebruikersgemak is één ding, volgens Elberse houdt
de winst van EVOCS daar niet op. Om te beginnen
drukt EVOCS de kosten van het zorgproces. Dankzij
de verbeterde informatie-uitwisseling kunnen meer
verrichtingen in de eerste lijn worden uitgevoerd. Dit
betekent minder ligdagen. Bovendien houden de
specialisten meer tijd over voor hun kerntaken, omdat
ze verlost zijn van routinematige, maar vaak tijdrovende
klussen. Last but not least levert EVOCS ook een
fi kse bijdrage aan de veiligheid in ziekenhuizen. Het
zoekraken of verwisselen van papieren statussen
behoort met EVOCS in elk geval tot het verleden.

Auteur: René Rippen
ictzorg juli/augustus 2007
26
Meer flexibiliteit
en hogere
productiviteit
De Haagse zorginstelling Florence
gebruikte tot juli 2006 voor roostering
en planning nog ouderwetse planborden
met kaartjes. Niet bepaald
up-to-date voor een instelling die
met 4700 medewerkers actief is op
41 locaties. Ict-manager Paul Hilhorst
legt uit hoe een modern plansysteem
de productiviteit helpt verhogen.
“Typerend voor de situatie hier bij Florence
is de combinatie van thuiszorg en intramurale
zorg in een verpleeg- en verzorgingshuis.
We gaan hier in de Haagse regio vanuit
de instelling de wijk in en leveren dus extramurale
zorg vanuit een intramurale setting.
Die omstandigheid heeft de keuze voor ons
planningsysteem in belangrijke mate
bepaald. Ik had bij de thuiszorg in de regio
IJmond al eerder ervaring opgedaan met
roostering en planning, maar daar ging het
puur om de thuiszorg.”
“Florence zocht planningsoftware bruikbaar
in de roostering van het intramurale personeel
en bij de planning van onze extramurale
zorg. Bij dat laatste gaat het om het registre-
‘Door betere planning zijn we er in geslaagd het
aantal overuren omlaag te brengen’
ren van de vraag naar zorg, dagen en tijdstippen,
en het aanbod van medewerkers om
die zorg te verlenen. We wilden een zo automatisch
mogelijk planpakket, dat ook voor
een routeplanning zou zorgen.”
“Eigenlijk praten we hier over één groot
logistiek proces,” aldus Hilhorst. “Ik ben eerder
in een logistieke sector actief geweest bij
KLM en PTT Post en de overeenkomsten
van de processen hier met andere logistieke
processen zijn evident. Dat betekent dat we
op zoek moesten naar een volwassen planningsysteem.
Binnen de instelling zelf is de
planning traditioneel wat minder geregeld
dan buiten de muren. Maar ook ‘binnen’ zijn
we de laatste tijd meer taakgericht gaan werken
en groeit de behoefte aan een planningsysteem
voor de fysiotherapie, de kapper en
dergelijke.”
Een ‘volwassen’ planningsysteem kan volgens
Hilhorst niet zonder een PDA voor de
thuiszorgers, die in interactief contact staan
met Florence. “Onze medewerkers kunnen
online werken en informatie doorgeven.
De planner ziet waar de medewerker zich
bevindt en wordt voorzien van betere informatie
voor de klant en voor de helpdesk. Een
betere service dus voor onze cliënten en een
hoger niveau van professionaliteit. Als er nu
op het laatste moment thuisbezoeken uitvallen
kunnen we dat tijdig doorgeven aan onze
medewerker.”
“Intramurale en extramurale zorg lopen bij
Florence in elkaar over. Veel van onze medewerkers
zijn ’s morgens intern actief en ’s
middags in de thuiszorg. De vraag van onze
cliënten is verruimd: het tijdsvenster is verbreed
van tussen acht en tien in de ochtend
tot in principe de hele dag. Door de betere
planning zijn we er in geslaagd het aantal
overuren omlaag te brengen en productiever
met de tijd van de medewerkers om te gaan.”
Keuzeproces
“Als je op zoek bent naar een volwassen
planningsysteem zijn er eigenlijk maar twee
leveranciers die naar voren komen: Ortec en
Quintiq. Sterk punt van Ortec was het roosterpakket
Harmony dat deel uitmaakte van
de Ortec-oplossing. Daarmee konden we de

gewenste combinatie van roosteren en plannen
realiseren. Quintiq kon minder goed
met roosteren overweg.”
“Hoe hebben we het aangepakt? Vanaf het
eerste moment was het duidelijk dat het ging
om een plan van de business. In onze
bedrijfstak is er een sterke wisselwerking
tussen de functionaliteit van het systeem en
de producten die we leveren. We kunnen nu
extra tijd meeplannen als dat nodig blijkt.
Met andere woorden: het productenscala
wordt aangepast. Tweede uitgangspunt waar
de business aan bleek te hechten: grotere
flexibiliteit op roostergebied. De voorkeuren
Vijf tot zeven procent meer productiviteit
van onze medewerkers spelen nu een grotere
rol dan vroeger het geval was.”
“Derde uitgangspunt was dat het planningsysteem
zou moeten leiden tot een bredere
‘openstelling’ van onze dienstverlening voor
onze cliënten. Dat is gelukt. Maar tot onze
eigen verbazing is die verbreding ook bij
onze medewerkers opgetreden. Daardoor is
de zorgverlening veel meer gespreid over de
dag en dus flexibeler geworden. Het management
kan de productiviteit nu veel beter
registreren en meten. Er is daardoor zonder
twijfel meer sturing gekomen,”, aldus
Hilhorst.
Op basis van zijn ervaringen met roostering en planning bij de thuiszorg in de regio IJmond schat Paul Hilhorst, ictmanager
bij Florence, dat de productiviteit met vijf tot zes procent omhoog kan. “Negentig procent van de
thuiszorgbezoeken in de IJmond wordt al automatisch gepland.”
Zorgaanbieder Florence gaat de intramurale en extramurale planning integreren door het combineren van de
applicaties Harmony, voor personeelsplanning, en Ortec Service Planner (Ortec SP) voor de routeplanning in de
thuiszorg. Willem-Jan Verhoef is verantwoordelijk voor Ortec Healthcare. Hij legt uit dat de meeste winst valt te
halen uit een efficiëntere inzet van de medewerkers. “Er ontstaan geen stuwmeren aan vakantiedagen meer, de
instelling brengt het aantal overuren omlaag en datzelfde geldt voor het inhuren van dure externe krachten.” Ortec
is volgens Verhoef met Harmony marktleider onder de vijf leveranciers van dienstroostersoftware, met meer dan
120 implementaties in Nederland. “Met name bij grote gemengde organisaties wordt Harmony intensief gebruikt,
omdat Ortec de enige leverancier is die een oplossing levert voor de planning van thuiszorg en intramurale zorg.
Dat is ook de reden dat we zo’n goede positie hebben bij fusieondernemingen als Florence.”
Voordelen planningsysteem
“De EVV’er, de eerst verantwoordelijk
verzorgende, heeft nu meer contact met de
cliënt. En met de persoonlijke voorkeuren
van de klant, over wel of niet roken of man/
vrouw, kunnen we nu veel beter rekening
houden. Als een bezoek niet direct te plannen
is, doet de software een voorstel. Ook
met CAO-afspraken, kwalificaties van onze
medewerkers en dreigende overschrijding
van de afgesproken maximale werktijd houdt
de planningsoftware rekening. De gerealiseerde
planning wordt vervolgens teruggekoppeld
naar het personeelsinformatie
systeem van Florence en het salarissysteem.”
De medewerkers zijn volgens Paul Hilhorst
“behoorlijk te spreken” over het planningsysteem,
al verheelt hij niet dat “een kleine
minderheid” dwars lag. “Vooral het middenkader
heeft moeite met het interpreteren van
de planningresultaten en de sturing die daar
uit volgt. Zij worden voor het eerst met cijfers
geconfronteerd en met interne benchmarking.
We hebben nu immers een transparant
systeem dat een goed overzicht biedt.”
“Ik heb de indruk dat de extramuralen er
eerder en beter aan gewend zijn dan de
medewerkers intern. Dat zal te maken hebben
met het feit dat de thuiszorg al langer
gewend was aan een meer sturende aanpak.
Gemiddeld komen de ervaringen denk ik uit
op een zeventje.” <
Paul Hilhorst was ten tijde van het interview
ICT-manager van Florence.
René Rippen is freelance journalist
ROOSTERPLANNING
Paul Hilhorst van Florence ziet de volgende
voordelen van het planningsysteem:
• Terugverdientijd van twee à drie jaar.
• Minder mensen nodig in de administratieve backoffice,
met name door het gebruik van de PDA’s.
• Minder planners nodig; en die zijn kwalitatief
hoogwaardiger en dus duurder.
• Minder dagelijkse correcties.
‘De extramuralen zijn er beter aan
gewend dan de medewerkers intern’
ictzorg juli/augustus 2007
27

Gratis nieuws over ICT en zorg
✔ Het laatste nieuws
✔ Tips and tricks
✔ Dossiers over
actuele thema’s
✔ Vakliteratuur
✔ en meer...
Met de gratis e-mailnieuwsbrief ICTzorg /nieuws ontvangt u iedere donderdag het laatste nieuws over ICT
en zorg in uw inbox. De vakkundige redactie verzamelt voor u alle informatie en staat u met raad en daad bij
in de complexe en uitdagende zoektocht naar de juiste ICT-toepassingen. Nieuwsgierig? Meld u dan nu aan op:
www.ictzorg.com/nieuwsbrief

column
Nauwkeurig aanbesteden
Met de Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO) is met ingang van 1 januari 2007 ook
voor de thuiszorg het openbaar aanbesteden van contracten voor het leveren van middelen en
diensten praktijk geworden. In andere zorgsectoren, bijvoorbeeld voor ziekenhuizen, was dit
al langer het geval. Een openbare aanbesteding verplicht de zorginstelling onder meer om
de criteria waaraan de leverancier moet voldoen en de eisen die aan werken, producten en
diensten worden gesteld te publiceren, evenals de zogenaamde gunningscriteria, op basis
waarvan de opdracht zal worden verstrekt. Tijdens de aanbestedingsfase mogen deze criteria
niet worden gewijzigd of aangevuld.
Op 13 juni 2007 heeft de voorzieningenrechter in Amsterdam een uitspraak gedaan in een
kort geding over de aanbesteding van het Elektronisch Kind Dossier (EKD). Staatssecretaris
Ross heeft in 2006 aangekondigd dat dit landelijk dossier met gegevens uit de jeugdgezondheidszorg
op 1 januari 2008 van start zou moeten gaan.
Het kort geding was aangespannen door ict-aanbieder Ordina, die meende dat de opdracht
voor de inrichting, het beheer, het onderhoud en de technische exploitatie van het EKD ten
onrechte was gegund aan Getronics PinkRoccade. Volgens Ordina had de opdracht aan haar
moeten worden gegund omdat zij de economische meest voordelige aanbieding had gedaan.
Die was echter op technische gronden door de Stichting EKD ongeldig verklaard.
De rechter was van oordeel dat dit ten onrechte was geschied en dat, daarentegen, de inschrijving
van Getronics ongeldig had moeten worden verklaard. De aanbieding van Getronics
vermeldde niet op alle onderdelen een prijs, zoals het bestek vereiste. Dit gebrek in de inschrijving
van Getronics kon na het sluiten van de inschrijvingstermijn niet meer worden hersteld.
Desondanks bleek de Stichting EKD Getronics in staat te hebben gesteld alsnog op deze
onderdelen een prijs te bieden en had zij, toen Getronics een prijs van € 0,00 aangaf , die in het
rekenmodel van de Stichting niet kon worden gebruikt, deze eigenhandig vertaald in een
rekenwaarde van € 0,004. Dit achtte de rechter in strijd met het transparantiebeginsel en het
gelijkheidsbeginsel. Nu de inschrijving van Getronics ongeldig moest worden beschouwd verbood
de rechter de Stichting EKD de opdracht aan Getronics te gunnen en droeg hij de
Stichting EKD op te beslissen of zij op grond van de aanbesteding alsnog tot gunning wil
overgaan. In dat geval diende de opdracht aan Ordina te worden gegund, omdat deze
economisch meest voordelige inschrijving had gedaan.
De uitspraak illustreert goed hoe nauwkeurig een aanbestedende instelling zich moet houden
aan de door haar zelf vastgestelde en gepubliceerde procedure, bestek en gunningscriteria.
Iedere afwijking kan ertoe leiden dat een gunning moet worden teruggedraaid of dat de
procedure moet worden overgedaan. Ook voor de inschrijvers geldt dat zij zich nauwkeurig
aan het bestek moeten houden, omdat anders ongeldigheid van inschrijving dreigt.
Wolter Wefers Bettink, advocaat bij Houthoff Buruma
ictzorg juli/augustus 2007
29

Auteur: Mirjam Hulsebos
Foto’s: Gerlo Beernink
ictzorg juli/augustus 2007
30
Wel of geen subsidies
De overheid moet zorgen voor de infrastructuur
bij de invoering van het
elektronisch patiëntendossier (EPD).
Daar waren alle sprekers het tijdens
het ICTzorg congres begin juni wel
over eens. Maar hoever mag de
overheidsbemoeienis gaan? Daarover
liepen de meningen uiteen.
De sprekers in het hoofdprogramma vertegenwoordigden
de verschillende betrokken
sectoren: ziekenhuizen, ggz, gehandicaptenzorg,
ouderenzorg, ict-leveranciers en
adviesbureaus. De sprekers waren het vaak
wel eens over de grote lijn - de overheid moet
zorgen voor infrastructurele zaken zoals het
beschikbaar stellen van zorgnummers en het
opstellen van privacyrichtlijnen – maar hadden
over de verdere invulling daarvan afwijkende
zienswijzen. Dat had sterk te maken
met de achtergrond van de sprekers.
In het ziekenhuiswezen is het financieringssysteem
op de schop gegaan en werken vergoedingen
op basis van
diagnose-behandelingcombinaties (dbc’s)
marktwerking in de hand. Bestuurder
Gerjan Heuver van de Gelre Ziekenhuizen
had dan ook weing behoefte aan overheidsinbreng.
“Laat het in hemelsnaam aan ons
over”, verzuchtte hij. “De markt is prima in
staat om het zelf te regelen.” Sterker, van
goedbedoelde duwtjes in de rug als subsidies
gaan alleen maar de verkeerde prikkels uit,
vond Marc Berg, partner bij adviesbureau
Plexus Medical Group. “Dan is er geen
noodzaak meer om de investeringen terug te
verdienen door efficiencyvoordelen.”
“Mee eens”, zegt Henk ter Avest van ggzinstelling
Meerkanten, “maar zorg in onze
sector dan wel eerst voor het juiste vergoedingensysteem.
Nu worden in onze sector
budgetten op volstrekt verkeerde gronden
gegeven, wij krijgen perverse prikkels.
Marc Berg: ‘Overheid moet zich niet
met techniek bemoeien’
Marc Berg, partner bij adviesbureau Plexus
Medical Group, hield een pleidooi voor meer
macht bij de markt: “De overheid moet zich niet
teveel met de techniek bemoeien, maar moet er
puur en alleen voor zorgen dat er voldoende
druk ligt bij de sector om het zelf te regelen.
Die druk ligt er nu de financiering plaatsvindt
via dbc’s en niet langer via budgetten. Er is nu
een prikkel om de kwaliteit en kosten van zorg
te monitoren en te sturen. Dat lukt alleen met
een juiste inzet van ict. Ict-investeringen
verdienen zich snel terug door aanzienlijke
besparingen, en dat is een veel betere
investeringsprikkel dan het verstrekken van
subsidies.” Veel belangrijker nog dan ict is daarbij een nieuwe inrichting van de organisatie. “Een ziekenhuis moet
zich organiseren in resultaatverantwoordelijke eenheden rond dbc’s. Deze units kunnen de efficiency opschroeven
door ieder voor hun vakgebied te laten bekijken hoe processen zoveel mogelijk kunnen worden gestandaardiseerd.
Daar is veel meer te winnen dan de meeste ziekenhuizen denken. Al met al gaat het bij vernieuwingen in de zorg
voor 90 procent om organisatie en slechts voor 10 procent om technologie.”
Gerjan Heuver: ‘Informatici spreken jargon van
specialisten’
Gerjan Heuver is lid van de raad van bestuur van de Gelre
Ziekenhuizen. Deze organisatie heeft de nieuwbouw in
Apeldoorn aangegrepen voor forse ict-investeringen.
“We hadden in 1995 besloten dat er in Apeldoorn een nieuw
gebouw moest komen dat de twee oude locaties verving. Dat
was voor ons reden om alle processen opnieuw te bezien.
Tachtig van de meest voorkomende processen zijn doorgelicht
en herontworpen. In de nieuwe processen speelt het EPD een
belangrijke rol. We zijn begonnen als Mario de pizzabakker: ‘bij
die bódem’. Voor ons was breedte belangrijker dan diepte.
Daarnaast was de betrokkenheid van de medische staf
essentieel. Wij werken met medische informatici die het jargon
van de specialisten spreken en weten wat voor hen belangrijk
is. Dat heeft fors geholpen bij de acceptatie van het systeem.
Op de poli werkt 80 procent van de specialisten nu met het EPD.
Sterker: laatst ontvingen wij als raad van bestuur een brief van
de specialisten waarin ze vroegen om ook thuis toegang te
krijgen tot het EPD. Dat betekent dat het een onmisbaar
instrument in hun werk is geworden.”

Een patiënt die wordt opgenomen, levert
onder aan de streep meer op dan iemand die
we poliklinisch behandelen.” Gek wordt hij
van alle tegenstrijdige regels die de in zijn
ogen ‘onbetrouwbare overheid’ voor de ggzsector
heeft bedacht. Paradoxaal genoeg ligt
daarin juist wel een reden om te investeren
in een EPD. “Zonder EPD zouden wij helemaal
geen wijs meer worden uit de bureaucratische
rompslomp en wirwar van
declaratiemethoden.”
Er was ook een warm voorstander voor een
krachtige rol van de overheid: Lex van
Buchem, directeur van S&L Zorg. S&L Zorg,
een instelling voor verstandelijk gehandicapten
in Roosendaal, voerde in 2001 als eerste
Nederlandse zorginstelling een webbased
EPD in, “met subsidie van de overheid, die
heel welkom was!” Hij was ook de enige aanwezige
die zijn hand opstak toen dagvoorzitter
Mario Gibbels vroeg wie er geloofde dat het
landelijk EPD in 2009 daadwerkelijk is ingevoerd.
“Ik ben een rasoptimist. Een landelijk
EPD biedt zoveel voordelen, daar kan niemand
tegen zijn. En dus geloof ik werkelijk dat
het met de juiste inzet van iedereen er komt.”
Leo van Erp van ouderenzorginstelling
Regionale Stichting Zorgcentrale de Kempen
is een gematigde voorstander van een wat
actievere overheidsrol. Subsidie was een van
de redenen om mee te draaien in het ECD-
Lex van Buchem: ‘We hebben geen ict-afdeling meer’
Lex van Buchem, directeur van S&L Zorg, koos ervoor zijn EPD niet zelf in beheer te
hebben, maar volledig uit te besteden. Hij voerde in 2001 met subsidie een
webbased EPD in en liet zien dat de zorg soms ook voorop kan lopen als het gaat om
ict-vernieuwing. “De EPD-appclicatie zelf draait op een server in Schiphol, de
medewerkers in Roosendaal en omgeving loggen via internet in. We werken met thin
clients, die veel goedkoper zijn dan PC’s op iedere werkplek, zowel in aanschaf als
Henk ter Avest: ‘De professionals worden
ingesnoerd door tegenstrijdige regelgeving’
Henk ter Avest is rentmeester bij de Meerkanten, een ggzinstelling
met de Veluwe en Flevoland als verzorgingsgebied. Hij
ving vlak voor de lunch de aandacht van de zaal met humor: “Ik
ben voetbaltrainer van een pupillenelftal, en net zoals op mijn
werk dacht ik dat ik ze het best kon sturen met coachend
leiderschap.” Hij toverde de wedstrijduitslagen op het scherm.
“U ziet, dat werkt dus niet. Dus probeerde ik het met dbc’s,
doelpuntbevorderende combinaties.Dat ging al beter, we
verloren nog altijd, maar slaagden er ook in tegendoelpunten te
maken.” Ter Avest is wegens slechte resultaten nu ontslagen als
coach van de pupilletjes, maar hij heeft nog wel een advies aan
zijn club, terwijl op het scherm een foto van Marco van Basten
verschijnt: “Betrek de professionals erbij!”
Ter Avest vervolgde met een stevig advies richting overheid:
“Onze professionals worden nu ingesnoerd door tegenstrijdige
regelgeving. Enerzijds is er nog altijd de enorme bureaucratische
registratiedruk, anderzijds de prikkels van de markt. Ik
snap best dat wij verantwoording moeten afleggen, maar in de
psychiatrie kún je veel dingen gewoon niet via een kruisje op
een formulier vastleggen. Wij proberen al die bureaucratie
zoveel mogelijk in de backoffice te regelen, zodat onze
professionals zich kunnen richten op het behandelen van
patiënten. Je ziet daarbij trouwens dat als je professionals laat
meedenken, je tot veel betere oplossingen komt. Zo hebben wij
het aantal formulieren in het EPD door hun input weten te
reduceren van 300 naar 50.”
VERSLAG ICTZORG CONGRES
onderhoud. Daarnaast hebben we voor onze office-applicaties gekozen voor open
source software. Die is net zo betrouwbaar als de applicaties van Microsoft, maar
gratis in aanschaf en goedkoop in onderhoud. Alle onderhoud en beheer gebeurt
remote door LogicaCMG, we hebben zelf geen ict-afdeling meer. Door deze aanpak
blijven de totale ict-kosten beperkt tot 1250 euro per werkplek per jaar.
Dat betekent dat 0,9 procent van ons totale budget opgaat aan ict.”
ictzorg juli/augustus 2007
31

ictzorg juli/augustus 2007
32
VERSLAG ICTZORG CONGRES
pilotproject. “Een financiële stimulans kan
instellingen op weg helpen. Maar”, zo riep hij
Ellen Maat van het ministerie van VWS op,
“beschouw het ECD niet als een instrument
voor bezuinigingen en kostenbeheersing!”
Dat doet het ministerie ook niet, zo verzekerde
Maat de aanwezigen. “Het doel van het
landelijk EPD is zorgen voor een betere en
prettiger dienstverlening, het is geen bezuinigingsmaatregel.
Als overheid is het onze
taak om de infrastructuur beschikbaar te
stellen, dan moet u denken aan zaken als het
Landelijk Schakel Punt, UZI-passen en het
BSN-stelsel. Daarnaast geven we voorlichting.
Marijke van Hees: ‘De grootste stappen worden gezet in de regio’s’
Marijke van Hees van ICT~Office denkt dat de grootste stappen worden gezet in de regio’s. “Vanuit regionale
ontwikkelingen kun je het daarna naar een landelijk niveau tillen. Bottum-up werkt veel beter dan top-down.” Ze is
voor een beperkte rol van de overheid: “Die moeten de randvoorwaarden stellen, maar het verder aan de markt
overlaten.”
Uitreiking Spider Award
Ellen Maat, hoofd programma ICT in de Zorg bij het ministerie van VWS, had de
eer de Spider Award uit te mogen reiken. Er waren twintig inzendingen voor deze
innovatieprijs. Maar innovatie was niet het enige criterium waarop de
inzendingen werden beoordeeld, zo vertelde Maat. “We hebben ook gelet op
kwaliteit en doelmatigheid, alsmede op continuïteit en duurzaamheid.” De drie
genomindeerden waren:
• Webdokter van Huisartsenzorg Leeuwarden. Deze site biedt moderne
dienstverlening aan patiënten: ze kunnen online afspraken maken, hun dossier
inkijken en de dokter om advies vragen.
• Point, wat staat voor Punt Overdracht Informatie Nazorg Transfers. Dit initiatief
uit de regio Den Haag geeft ziekenhuizen inzicht in welk verpleeghuis patiënten
terecht kunnen die in het ziekenhuis zijn uitbehandeld maar nog niet naar huis
kunnen.
• Evocs van Visicon. Via deze webapplicatie kunnen zorginstellingen op een
slimme manier radiologiebeelden beschikbaar stellen via het netwerk.
Winnaar van de Spider Award is Evocs.
Met financiële prikkels proberen we zorgverleners
te stimuleren tot aansluiting op het
EPD. En tot slot forceren we de achterblijvers
met wetgeving om ook mee te doen.”
Ook Maat is geen voorstander van een topdown-benadering
waarbij de overheid in zijn
eentje aan het roer staat. “In de regio’s
gebeuren zoveel innovatieve dingen die
bovendien heel dicht op de praktijk staan.
Dat moeten we absoluut stimuleren en er op
landelijk niveau van profiteren. Het is in
mijn ogen en-en, niet of-of.” >
Mirjam Hulsebos is freelance journalist
Leo van Erp: ‘Het ECD helpt ons bij het
samenstellen van de zorgleefplannen’
Leo van Erp is voorzitter van de raad van bestuur
van Regionale Stichting Zorgcentrale de Kempen,
een instelling voor ouderenzorg. Ook hij maakte
gretig gebruik van de subsidie die hem werd
geboden als één van de vier pilotorganisaties voor
het elektronisch cliëntendossier (ECD). “Actiz kwam
op het juiste moment met het juiste plan, dus we
besloten mee te doen. Wij willen niet langer de zorg
zelf centraal stellen, maar de kwaliteit van leven van
de cliënt als uitgangspunt nemen. Het ECD biedt ons
daartoe de juiste transparantie en sturing. Door een
andere planning van werkzaamheden sluiten we veel
beter bij de behoefte van de cliënt aan. Het ECD helpt
ons met het samenstellen van die zorgleefplannen.”
Voor meer informatie over het EPD:
www.ictzorg.com/epd

Foto: Gerlo Beernink
Ik ben aangetrokken voor het project elektronisch
cliëntendossier (ECD) en daarnaast
ook nog kwaliteitsmedewerker. In oktober
2005 ben ik begonnen. Omdat er enige vertraging
was met het ECD-project heb ik de
tijd gehad om de organisatie goed te leren
kennen. En dat was ook wel prettig want ik
had nog geen ervaring met de oudernzorg.
Ik heb niet echt een ict-achtergrond. In
Rotterdam heb ik aan de Erasmus Universiteit
beleid en management in de gezondheidszorg
gestudeerd, een van mijn keuzevakken
was zorginformatiemanagement. En ik heb
ook zeker wel affiniteit met ict.
Anderzijds, bij het ECD gaat het in eerste
instantie toch vooral om de bedrijfsvoering.
Je moet de bedrijfsprocessen goed in kaart
brengen, ict is het sluitstuk en moet die processen
ondersteunen.
Het is voor mij de ideale baan na mijn afstuderen.
Ik kan me volledig uitleven en al mijn
kennis van financiën, logistiek, bedrijfsvoering
en organisatiekunde inzetten.
Natuurlijk is het ook wel heftig om na je studie
meteen met een dergelijk project te
beginnen. Maar ik sta er natuurlijk niet
alleen voor. De locatiemanager en ook de
directie zijn eindverantwoordelijk en ik voer
het project uit. Het is me ook niet tegengevallen.
Ik blijk over voldoende theoretische
JANNE VAN ROEST, PROJECTLEIDER ECD ZORGGROEP RIJNMOND
‘ De ideale baan voor
na mijn afstuderen’
kennis te beschikken om het project uit te
kunnen voeren.
We zitten nu in de fase dat we het ECD
module voor module aan het testen zijn.
Werkt het, doet het wat wij willen, is het
gebruiksvriendelijk?
Er valt veel winst te behalen op het gebied
van de bedrijfsvoering en het ECD kan daarbij
helpen. Invoering van het ECD zal ertoe
bijdragen dat er meer tijd komt voor de
cliënt. Wat dat betreft gaan de ontwikkelingen
in de ouderenzorg nu snel. Al zullen we
er wel voor moeten zorgen dat de medewerkers
het tempo kunnen bijhouden en dat
vraagt om een goede communicatie. (MG) <
ictzorg juli/augustus 2007
33

Auteur: Mario Gibbels
Illustratie: Olivia Ettema
ictzorg juli/augustus 2007
34
De moeizame invoering
De invoering van de AWBZ brede
zorgregistratie duurt nu al zeven
jaar. En nog steeds zijn de wachtlijstcijfers
niet betrouwbaar.
Op 5 april 2007 stuurt het College voor zorgverzekeringen
(CVZ) een landelijke wachtlijstrapportage
AWBZ naar staatssecretaris
Bussemaker van VWS. In een begeleidend
schrijven stelt bestuursvoorzitter Dik
Hermans dat het CVZ alleen betrouwbare
wachtlijstcijfers kan leveren als alle betrokken
partijen de AWBZ brede zorgregistratie
(AZR) “volledig, tijdig en juist” gebruiken.
Dit is echter niet het geval, constateert
Hermans in zijn brief. Met name de deelname
van de zorgaanbieders aan de AZR is
“een punt van zorg.” Hermans zegt het niet
met zoveel woorden maar de conclusie is
duidelijk: de gepresenteerde wachtlijstcijfers
zijn nog steeds niet betrouwbaar.
Het is inmiddels zeven jaar geleden dat het
ministerie van VWS de invoering van de
AZR heeft aangekondigd. Wat volgt is een
uiterst moeizaam traject waarbij de eerste
versie van de AZR keer op keer wordt uitgesteld.
Pas eind 2004 wordt versie 1.0 van de
AZR opgeleverd.
Deze versie blijkt echter niet de gewenste
betrouwbare wachtlijstcijfers te kunnen
leveren. Een tweede versie van de AZR wordt
aangekondigd. De geschiedenis herhaalt
zich: deadlines worden niet gehaald en de
invoering van de nieuwe versie wordt telkens
weer uitgesteld.
Waarom verloopt de invoering van de AZR
zo moeizaam? Waarom zijn de wachtlijstcijfers
nog steeds onbetrouwbaar en maken
de zorgaanbieders onvoldoende gebruik van
de AZR? En komt het ooit nog goed met de
AZR of dreigt het uit te monden in een
Betuwelijnscenario: een project dat bakken
vol met geld kost zonder de hoop dat het zich
ooit zal terugverdienen?
Complex
De AZR is complex omdat de AWBZ complex
is. Aldus de eenvoudige verklaring van
perswoordvoerder Jan-Willem Wits van

van de AZR
ActiZ, de brancheorganisatie van de thuis-
en ouderenzorg. “Je hebt een Centrum
indicatiestelling zorg (CIZ), 32 zorgkantoren
en zo’n 2500 a 3000 zorgaanbieders en al die
organisaties gebruiken tientallen softwarepakketten.”
“De zorg is al complex maar de AZR voegt
daar onnodige complexiteit aan toe”, vult
Ad den Hengst van softwarebedrijf Adapcare
aan. “Bij de AZR gaat het om negen berichten.
Vier berichten van zorgkantoor naar
zorgleverancier en vijf berichten van zorgkantoor
naar indicatieorgaan. En elk bericht
heeft een specificatie van wel ruim honderd
pagina’s.”
Die specificaties worden bovendien voortdurend
gewijzigd. En dat helpt volgens
Paul van Rooij, manager afdeling zorg van
Zorgverzekeraars Nederland (ZN), ook niet
bij een vlotte invoering van de AZR. “De
AWBZ is continue aan verandering onderhevig
met als gevolg dat de software steeds
aangepast moet worden. Op een gegeven
moment denkt het veld: laten we maar even
afwachten hoe het verder gaat met die AZR.”
De doelstellingen zijn ook niet helder, stelt
productmarketing manager gezondheidszorg
Peter Klein van softwarebedrijf
Unit4Agresso. “VWS is begonnen met de
AZR om de wachtlijsten in beeld te krijgen.
Vervolgens zijn er allerlei nieuwe functies
aan verbonden: de zorgtoewijzing, de inning
van de eigen bijdrage en ten slotte de
prestatie gerichte bekostiging.”
Ook niet handig is volgens Klein dat de
ict-leveranciers jarenlang niet betrokken
werden bij de ontwikkeling van de AZR.
“Terwijl wij uiteindelijk toch de software
moeten leveren. We werden gezien als de
commerciële jongens en dat vindt men
klaarblijkelijk toch een beetje eng.”
Totdat de ict-leveranciers zelf het heft in
handen namen. Eind 2005, vlak voor de
invoering van versie 2.0 van de AZR, lieten
AWBZ BREDE ZORGREGISTRATIE
vijf ict-leveranciers weten dat de implementatie
van AZR 2.0 niet verantwoord was.
Klein: “Onze stellingname was: je doet het
goed, of je doet het niet. Het werd ons enerzijds
niet in dank afgenomen maar anderzijds
weer wel want anders waren er brokken
van gekomen.” Gevolg was dat versie 2.0
verviel en de invoering van versie 2.1 werd
uitgesteld tot maart 2007. Uiteindelijk zou
het juli 2007 worden.
‘We zien de ict-bedrijven als
een onmisbare schakel’
Inmiddels zitten de ict-leveranciers regelmatig
om de tafel met het CVZ, vertelt
implementatiemanager Rémi Langenberg
van het CVZ. “Vier keer per jaar praten we
elkaar bij. We zien de ict-bedrijven als een
onmisbare schakel. Voordeel is ook dat het
een overzichtelijke groep is. We hebben te
maken met zo’n drieduizend zorgaanbieders
terwijl circa twintig ict-leveranciers de hele
AZR-markt bestieren.”
Regie
Het gebrek aan regie heeft ook niet erg
geholpen bij een vlotte invoering van de
AZR vindt Klein. “Het was bedoeld als een
project van een paar jaar, uit te voeren door
het ministerie van VWS. Daarna zou het
CVZ het beheer gaan doen. Uiteindelijk is
het CVZ nu nog steeds bezig met de implementatie
en daar zijn ze helemaal niet op
ingericht, dat vergt een projectorganisatie.”
Van Rooij van ZN is het daar niet mee eens.
“Daar doe je het CVZ mee te kort.
Inderdaad, ze hadden geen ervaring met een
dergelijk project. Maar toen ze de opdracht
kregen, hebben ze extra mensen aangetrokken
en is het uiteindelijk goed verlopen.”
ictzorg juli/augustus 2007
35

ictzorg juli/augustus 2007
36
AWBZ BREDE ZORGREGISTRATIE
Al mag het van Van Rooij wel allemaal wat
minder vrijblijvend. Zorgaanbieders krijgen
de specificaties opgestuurd door het CVZ
met de vraag om het te implementeren maar
doen ze dat niet, dan blijft dat zonder gevolgen.
Van Rooij: “ZN heeft VWS meerdere
malen gevraagd of de zorgverzekeraars sancties
mogen uitdelen als zorgaanbieders geen
gebruik maken van de AZR. Bijvoorbeeld
een korting op hun tarief. Maar tot nu toe
tevergeefs.”
Anderzijds begrijpt Van Rooij ook wel
waarom zorgaanbieders tot nu toe weinig
enthousiast zijn over de AZR. “Het is begonnen
als een apart administratief systeem
dat zij moesten gaan invoeren omdat de
overheid zicht wilde krijgen op de wachtlijsten.
Het is altijd lastig als de een iets wil
en de ander moet het uitvoeren.”
De AZR is geboren op het ministerie van
VWS maar sinds een jaar of twee, drie valt
het onder de verantwoordelijkheid van het
CVZ, legt Langenberg uit. “We zijn tactisch
beheerder zoals dat heet. Dat betekent dat we
de voorwaarden, oftewel de ict-standaarden,
opstellen waaraan het berichtenverkeer moet
voldoen. Binnen het CVZ hebben we daar
een apart cluster voor opgericht met vijf
medewerkers: twee voor de helpdesk en drie
beleidsmedewerkers. De partijen in het veld
zijn verantwoordelijk voor het daadwerkelijk
berichtenverkeer, de software en de computers.”
Doodmoe
“De instellingen zijn doodmoe van hoe het
tot nu toe is gegaan”, stelt Klein. “En er zijn
nog zoveel andere zaken die hun aandacht
vragen: de invoering van een nieuw bekostigingssysteem,
de overheveling van de ggz,
de invoering van de WMO.”
En de ict-budgetten van zorginstellingen zijn
beperkt, aldus Marloes van Es van de afdeling
informatiebeleid van GGZ Nederland.
“Ggz-instellingen besteden gemiddeld zo’n
2 procent van hun budget aan ict. De neiging
is om die middelen vooral te gebruiken voor
de invoering van dbc’s, niet de AZR. Die
wordt als minder urgent beschouwd.”
“De zorgaanbieders hebben de AZR in het
begin als een ‘moetje’ ervaren”, vindt ook
Wits van ActiZ. Toch is volgens hem iedereen
gebaat bij goede wachtlijstcijfers. “Kijk
maar naar de laatste wachtlijstrapportage
van het CVZ. Omdat ze als onvoldoende
betrouwbaar werd gezien, werden prompt de
wachtlijsten gerelativeerd. En dan wordt het
toch moeilijk voor ons om te beweren dat de
contracteerruimte te gering is.”
En hoe staat het er nu voor? Versie 2.1 van
de AZR is redelijk op orde vindt Klein.
Probleem is nog wel dat deze versie uitgaat
van een functiegerichte bekostiging terwijl
de AWBZ inmiddels is overgestapt op een
bekostiging op basis van zorgzwaartepakketten
(zzp’s). Klein: “Dat is nu opgelost door
een aantal velden oneigenlijk te gebruiken
om zzp’s door te geven. Versie 3.0 van de
AZR is in de maak om deze tekortkoming te
verhelpen.”
Volgens Langenberg van het CVZ maakt nu
vrijwel 100 procent van de zorgaanbieders
gebruik van de AZR. Maar het zijn met
name de grote zorgaanbieders die dat doen
via het berichtenverkeer met het zorgkantoor.
De overige, vaak wat kleinere zorgaanbieders,
houden de AZR bij via de
webapplicatie van het zorgkantoor, wat wel
tot extra administratieve lasten leidt.
‘Dat kleutergedoe bij VWS
lijkt nooit op te houden’
Bij Odion in Purmerend maken ze bewust
nog geen gebruik van het berichtenverkeer,
vertelt manager desktop services Frank van
Dijk. Want 50 tot 75 procent van de berichten
zijn volgens hem ‘vervuild’. “Het blijft
toch mensenwerk, er hoeft maar een vinkje
verkeerd te staan en onze cliënt heeft geen
recht op gehandicaptenvervoer.” Versie 2.1 is
volgens Van Dijk echter wel een duidelijke
verbetering. “We zijn nu bezig om over te
stappen op het berichtenverkeer.”
Toch betwijfelt Van Dijk of achteraf gezien
de kosten van de AZR opwegen tegen de
baten. “We hebben de wachtlijsten nog steeds
niet goed in beeld, daarvoor zijn de bestanden
te vervuild. Dat gaat nog wel een jaartje
of twee duren. Intussen is het wel heel veel
werk. Voor onze instelling met 950 cliënten
hebben we een medewerker die continu
bezig is voor de AZR. Toch vind ik dat we
moeten doorgaan. We hebben er nu zoveel in
geïnvesteerd, het zou zonde zijn om er nu
mee te stoppen.”
Vooruitgang
Chris Oomen, directeur van zorgverzekeraar
DSW, weet precies hoe lang de wachtlijsten
in zijn regio zijn. Maar daarvoor heeft hij wel
twee systeemontwikkelaars in dienst moeten
nemen. Oomen: “Niet elke zorgaanbieders
heeft echter zomaar de beschikking over
extra ict-medewerkers, dus ik begrijp het wel
als ze de boel niet op orde hebben. En dan
ook nog al die veranderingen in de bekostiging:
van producten, naar functies en van
functies naar zzp’s die ook weer de prullenbak
in dreigen te belanden. Dat kleutergedoe
bij VWS lijkt nooit op te houden.”
DSW heeft er dan ook bewust voor gekozen
om zelf te bouwen en niet uit te besteden.
Oomen: “Wij voelden op onze klompen
aan dat de AZR voortdurend gewijzigd zou
worden en bij veel wijzigingen kun je het
beter zelf doen in plaats van dat je telkens je
ict-leverancier weer moet inschakelen.”
Toch is er met de AZR de afgelopen zes jaar
een vooruitgang geboekt, vindt Oomen. “Zes
jaar geleden moesten de zorgaanbieders alles
nog op papier invullen en vervolgens werd
het bij de zorgverzekeraars in de computer
geklopt. Nu doe je dat digitaal en heb je
inzicht in je wachtlijsten. Tenminste, als je
net zoals wij alles op orde hebt.”
Langendijk geeft toe dat de AZR nog niet
brandschoon is. Maar hij kan geen percentages
noemen van hoe betrouwbaar de wachtlijstcijfers
op dit moment zijn. “We zijn nu
aan het monitoren in hoeverre de berichten
juist, volledig en nauwkeurig zijn.”
Van Rooij vindt dat we er nu voor moeten
zorgen dat versie 2.1 van de AZR goed wordt
ingevoerd. “Met deze versie is een goede slag
gemaakt doordat via het AZR-berichtenverkeer
een koppeling is gemaakt tussen de
basisadministratie van het zorgkantoor en
de zorgaanbieders. Dat betekent niet langer
een extra papierstroom voor de zorgaanbieders.”
Vereenvoudig de AZR, stap voor stap, zo
luidt het advies van Den Hengst. “Je kunt bijvoorbeeld
de indicatie weer terugbrengen bij
de zorgaanbieders, en het CIZ een oogje in
het zeil laten houden via het AZR-berichtenverkeer.”
Uiteindelijk is iedereen beter af met
betrouwbare wachtlijstinformatie, aldus
Van Rooij. En het wordt volgens hem allemaal
nog beter als in een volgende versie
de AZR ook gebruikt wordt voor het declaratieverkeer.
“Dan heb je geen sancties meer
nodig want geen declaratie betekent geen
geld.”

Cam Solutions Day 2007
‘Het ideale rekencentrum’
Wanneer: donderdag 27 september
Aanvang: 13:30 uur
Einde: 18:30 uur
(aansluitend diner tot 20.30 uur)
Inschrijven:
Locatie:
www.cam.nl/solutionsday
Edisonbaan 6
3439 MN Nieuwegein
Tel: 030-600 50 30
Web: www.cam.nl
E-mail: info@cam.nl
Veilige dataopslag, Server Based Computing, hoge beschikbaarheid
van processen en data. Het zijn zomaar een paar begrippen
die u, als IT-manager of systeembeheerder, vaak tegenkomt.
Vanuit de discipline van de organisatie, de branche of door overheden
wordt steeds vaker gevraagd om op een veilige, snelle en
beheersbare wijze de ICT-infrastructuur zo in te richten dat het
voldoet aan interne en externe eisen.
Op 27 september organiseert Cam IT Solutions de Cam
Solutions Day 2007. Met als thema ‘Het ideale rekencentrum’ zal
dit jaarlijks terugkerende evenement antwoord geven op veelgestelde
vragen over dit onderwerp.
Programma
Wij verwelkomen u graag op Nyenrode Business Universiteit
te Breukelen, waar de registratie om 13.30 uur begint. Het
programma start om 14.00 uur met een welkomstwoord en de
presentatie van de visie en het concept van ‘Het ideale rekencentrum’.
Daarna zullen, door middel van korte situatieschetsen en livedemonstraties,
de verschillende onderdelen van het concept
behandeld worden.
4-Lagen Model
‘Het ideale rekencentrum’ is gebaseerd op het 4-Lagen Model,
het beproefde en bewezen model dat Cam al lange tijd gebruikt.
Dit model van de ICT-infrastructuur is de immer valide basis waarbinnen
de huidige technieken u in staat stellen om een robuuste,
flexibele ICT-infrastructuur voor uw organisatie te vormen.
Dit is dan ook de basis voor de bespreking van de onderdelen
Storage, Back-end, Front-end en Clients, gecombineerd met de
livedemonstraties.
Wat wordt er besproken?
Tijdens de interactieve sessies wordt er ingegaan op Storage
virtualisatie, metroclustering en snapshot-technologie.
Ook aan de back-end kant speelt virtualisatie een grote rol,
maar is ook monitoring, Dynamic Resource Scheduling en
Server Provisioning een belangrijk item.
VDI, Single Sign-on en Client Provisioning zijn de speerpunten
tijdens de sessies van de Front-end.
Als laatste onderdeel van het 4-Lagen Model bespreken we
Roaming users, het veilig en betrouwbaar werken met PDA’s
en smartphones, Strong User Authentication en Encryptie op
de werkplek.
Gratis 1 op 1 consultancy
Tijdens de pauzes van de sessies is er niet alleen gelegenheid
om een kop koffie te nemen of met businesspartners te praten,
maar bieden wij u ook de gelegenheid om 15 minuten kosteloos
een consultant te spreken over een vraag of probleemstelling
binnen uw organisatie. Van alle disciplines zullen meerdere
consultants aanwezig zijn, dus grijp uw kans!
Diner
Na het opnemen van al deze materie is het belangrijk dat ook de
inwendige mens verzorgd wordt. Daarom zullen alle aanwezigen
uitgenodigd worden voor een diner dat qua veelzijdigheid
en kleur niet onderdoet voor het 4-Lagen Model.
Waarom komen?
Dit gratis kennisevent levert een uiterst zinvolle bijdrage aan de
huidige ICT-vraagstukken binnen veel organisaties.
Bovendien biedt het een unieke gelegenheid om direct uw
vragen te stellen aan de vele professionals die aanwezig zullen
zijn.
Inschrijven voor de Cam Solutions Day 2007
Schrijf u in via de website www.cam.nl/solutionsday of u belt
ons op 030-600 50 30 en wij verzorgen dat voor u.
De Cam Solutions Day wordt mede mogelijk gemaakt door de actieve participatie van de Cam IT Solutions Technology Partners.
Beperkt
aantal
plaatsen
beschikbaar
Deelname is gratis!
The personal touch in IT

ictzorg juli/augustus 2007
38
Tien
Bestuurders en ict-managers van zorginstellingen worden in toenemende
mate geconfronteerd met te nemen beslissingen aangaande e-health. De
vraag daarbij is: hoe organiseer je de vaak ingrijpende innovaties die hiermee
gepaard gaan en hoe voorkom je kostbare en frustrerende teleurstellingen?
De afgelopen jaren sneuvelde menig goedbedoeld
e-health project voortijdig.
De tegenvallende resultaten zijn vaak goed te
beredeneren. ‘Vernieuwen’ betekent dat processen
die voorheen op de ene manier werden
gedaan, nu op en andere wijze verlopen.
Dit stuit vaak op grote weerstand-voor-veranderen
bij betrokkenen. Vernieuwen vergt
dan ook voldoende onderbouwing van de
redenen om processen anders te laten verlopen.
De oorzaak van het mislukken van veel
e-health en andere ict-gefaciliteerde zorgvernieuwingen
is dan ook dikwijls te zoeken
in de gebrekkige aansluiting op het primaire
zorgproces, vaak in combinatie met een
onvoldoende onderbouwde businesscase.
De onderstaande Top 10 biedt aandachtspunten
voor bestuurders en ict-managers
die overwegen om ‘iets’ met e-health te doen
of gevraagd worden een ict-project te ondersteunen.
1. Meerjarenstrategie
Innovatie wordt door steeds meer zorginstellingen
meegenomen als structureel onderdeel
van hun missie en visie, vaak concreet
gemaakt in een meerjarenplan. Met een ‘stad
aan de horizon’ als koers, vormt zo’n plan
een hulpmiddel in het organiseren van verschillende
initiatieven. Een rode lijn in een
meerjarenplan kan gevormd worden door de
gefaseerde invoering van ‘innovatie hoekstenen’
zoals het elektronisch patiëntendossier
(EPD).
2. Quick scan
Om een strategie over langere termijn te definiëren,
vormt een innovatie quick scan een
goede basis. Hierbij komen onder meer de
volgende vragen aan de orde: Wat kenmerkt
mijn instelling in de veranderende zorgmarkt?
Wat kan ict voor mijn instelling betekenen,
nu en straks? Waarmee moet ik
beginnen – wat is het laaghangend fruit?
Met welke uitdagingen dien ik extra rekening
te houden? Zo’n inventarisatie kan resulteren
in op-maat advies over te maken keuzen en
een plan van aanpak voor het stapsgewijs
innoveren binnen een meerjaren strategie.
3. Businesscase
Wat kost het en wat levert het op? Ook in de
zorg is het tegenwoordig gangbaar om planmatig
en aan de hand van business cases te
werk te gaan. Daarbij zijn ‘maar, het is goed
voor de patiënt’ of: ‘maar, we doen het al
járen zo’ niet meer leidend. Het zijn de resultaten
die tellen; met - natuurlijk – als einddoel
een optimale zorgverlening. Innovatieve
projecten hebben de beste kans van slagen
wanneer eerst in een businessplan goed
wordt doorgedacht en gerekend wat het
eindresultaat is en hoe het project zich in de
toekomst zelf zal financieren.
4. Stakeholders
Om onnodig tijdverlies en frustraties te
voorkomen, is het raadzaam om alle betrokken
partijen in een vroeg stadium te consul-
aandachtspunten
voor e-health
innovatie
teren dan wel actief te betrekken. Dit wordt
niet alleen zeer gewaardeerd maar versterkt
tenslotte ook het draagvlak voor de innovatie
en levert – vaak onverwacht – goede
adviezen op.
5. Verandermanagement
Innovatie vergt een andere vorm van leiding
en sturing dan het dagelijks zorgmanagement.
Naast projectmanagement is verandermanagement
een belangrijk aandachtspunt.
Bestuurders en managers van zorginstellingen
kunnen zich daarin scholen. Tijdelijk
aantrekken van externe expertise op dit
gebied kan ook. Externe adviseurs op dit
gebied zijn goed te gebruiken als kritische
spiegel of toetsteen en brengen een frisse
‘externe’ kijk mee.
Naast artsen – die tenslotte de eindverantwoordelijkheid
voor de geleverde zorg dragen
– geven tegenwoordig ook ict-afdelingen
vaak blijk van ‘innovatiestarheid’. De oorzaak
hiervan kan zijn dat men zich in het
verleden minder serieus genomen voelde.
Wat is e-health?
Internationaal wordt deze term gebruikt als
containerbegrip voor alles wat te maken heeft met
gezondheidszorg waarbij ict wordt gebruikt.
Bekende onderwerpen die daarbij aan de orde
komen zijn onder meer het elektronisch patiënten
dossier (EPD), e-mail consulten, online afspraken
maken, elektronisch voorschrijven en telezorg.
Voor het gemak is het handig om onderscheid te
maken tussen enerzijds e-health toepassingen die
een organisatie brede impact hebben (bijvoorbeeld
het EPD) en anderzijds toepassingen in het primaire
zorgproces.

Dikwijls blijkt ook dat het inhoudelijk overleg
tussen ict-afdelingen en het primaire
proces moeizaam verloopt, onder andere
door het ontbreken van een brugfunctie tussen
beide domeinen. Goed management van
zorginnovatie kenmerkt zich onder meer
door optimale kennis van techniek én het
geneeskundige proces.
6. Bedrijfscultuur
Hoewel het on-Nederlands is om opbouwend
kritisch naar onszelf te kijken, heeft innovatie
alleen kans van slagen wanneer de organisatie
veranderingsbereidheid toont.
Weerstanden zullen er altijd blijven, maar de
wijze waarop hiermee wordt omgegaan, kan
op termijn veel uitmaken. De zorg is een van
oudsher conservatief bolwerk: reden te meer
om te investeren in cultuur.
7. Nulmeting
Resultaatgericht werken kan alleen op basis
van een goed doordacht, en dus transparant,
proces. Dit is relevant voor een groot deel
van de zorgprocessen die een hoge mate van
inefficiëntie kennen. Om helderheid te krijgen
in wat-er-nu-eigenlijk-gebeurt beginnen
veel innovatietrajecten dan ook met een nulmeting:
een nauwgezette analyse van onder
meer deelprocessen, taken, verantwoordelijkheden
en doorlooptijden. Dit is niet
alleen een goede maat voor de beoogde veranderingen,
maar biedt ook een spiegel voor
medewerkers.
8. Innovatiekampioenen
Pioniers hebben vaak niet alleen goede
ideeën. Bovenal willen zij graag hun tijd en
energie steken om deze te verwezenlijken.
Het is zaak om deze kampioenen tijdig binnen
de organisatie te identificeren, om vervolgens
met hen in gesprek te komen.
Sommige eigenzinnige kampioenen hebben
zich met hun innovatiedrift in de organisatie
niet altijd overmatig geliefd gemaakt. Dit is
een goede kans om hen vanuit het management
support te bieden om hun ideeën, goed
onderbouwd en binnen duidelijke afspraken,
in samenwerking met anderen gestalte te
geven.
9. Communicatie
Het merendeel van de medewerkers in een
zorginstelling houdt zich niet bezig met
innovatie en is dan ook afhankelijk van kennis
in de media. Het actief verspreiden van
kennis over zorginnovaties is een vast onderdeel
van het meerjaren innovatieplan én een
veelgebruikt instrument in cultuurveranderingen.
Artikelen of columns in het interne
nieuwsbulletin vormen een uitstekend platform
voor het communiceren over de interne
innovatieprojecten en –successen. Ook kan
men externe experts en ervaringsdeskundigen
eens uitnodigen voor een interne
lunchlezing. Ten slotte biedt de wetenschappelijke
literatuur steeds meer overtuigende
bewijzen voor innovatie: dit kan met name
handig zijn tijdens discussies met kritische
medici.
ZORGVERNIEUWING EN ICT
10. Leadership
Zorginnovatie stelt ten slotte belangrijke
eisen aan de bestuurder en ict-manager van
een instelling. Naast gezond bedrijfsmatig
denken is het van belang dat zij aandacht
hebben voor het krachtenveld tussen zorgprocessen
en interne cultuur en politiek.
Bovendien moet men het lef kunnen
opbrengen om ‘out of the box’ te denken met
betrekking tot de identiteit van de eigen
instelling. Innovatie is een zaak van het
sturen in de toekomst en veranderen in het
nu. Dit betekent niet alleen het lef hebben
om het eigen team in de spiegel te laten
kijken, maar ook om op basis van een visie
besluitvaardig te zijn én vervolgens door te
pakken.
Bovenstaande suggesties zijn gebaseerd op
praktijkervaring en literatuur op het gebied
van verandermanagement in de zorg.
Het spreekt voor zich dat ook meer technische
zaken als interoperabiliteit en beveiliging
van ict basisvoorwaarden vormen
waarin óók voorzien moet worden. Echter, in
de dagelijkse praktijk blijkt dat de harde uitdaging
van zorginnovatie bestaat uit de
zachte kant van zorg: de mens. Het succes
van e-health toepassingen staat of valt dan
ook met de wijze waarop deze op de werkvloer
worden geïmplementeerd. <
Wouter Keijser is zelfstandig adviseur op het
gebied van e-health (www.wacomed.nl
ictzorg juli/augustus 2007
39

Auteur: Mario Gibbels
Foto’s: Jan Banning
ictzorg juli/augustus 2007
40
‘ KPN wil een grotere rol
gaan spelen in de zorg’
Jan Mulder is door KPN gevraagd om de zorg “te gaan doen” omdat hij
ervaring heeft met het uitbouwen van een klein bedrijf tot een groot
bedrijf. “We willen meer gaan doen op het gebied telezorg en domotica.”
Mijn oudste dochter is in Ierland geboren
en mijn jongste dochter in Hongarije. Ik
heb tien jaar voor KPN in het buitenland
gewerkt. Het laatst bedrijf was PanTel, een
telecombedrijf in Hongarije. Toen ik er
kwam, had het een omzet van 400.000 euro
en toen KPN het vijf jaar later verkocht was
dat 110 miljoen euro. De nieuwe eigenaar
heeft me gevraagd om ceo te blijven. Dat heb
ik nog een jaar gedaan. Vervolgens werd het
nog eens twee keer overgenomen en besloten
we terug te keren naar Nederland. Ook
omdat mijn oudste zoon naar de middelbare
school zou gaan.
Terug in Nederland vroeg KPN me om de
zorg te gaan doen. Een van de redenen was
omdat ik in Hongarije een klein bedrijf heb
uitgebouwd tot een groot bedrijf. Dat vind ik
ook het leukst om te doen: van iets kleins iets
groots maken. Nadat Ad Scheepbouwer van
KPN weer een gezond bedrijf had gemaakt,
was het de bedoeling dat we verder door zouden
groeien. Daarbij schuift KPN steeds verder
op van een telecombedrijf richting een
ict-bedrijf. Telecom en ict krijgen steeds
meer met elkaar te maken. We worden echter
geen softwarebedrijf. KPN gaat bijvoorbeeld
niet zelf ziekenhuisinformatiesystemen
leveren. Daar ligt onze kracht niet.
We zijn nu ruim een jaar bezig. Alle medewerkers
die zich binnen KPN met de zorg
bezighouden zijn in één team bijeen
gebracht. Dit team komt eens in de twee
weken bij elkaar. Het bestaat uit zo’n twintig
man, met de mensen van sales erbij zijn het
er 35 à 40. De ondersteuning, zeg maar de
monteurs, behoren niet tot het zorgteam.
Dan zou je de kracht van een groot bedrijf,
de economy of scales, verliezen. We proberen
de best of both worlds te combineren: een
klein innovatief team binnen een groot
bedrijf.
De zorgsector maakt nog relatief weinig
gebruik van ict. Zelfs de academische ziekenhuizen
zijn op telecomgebied, als je het
bijvoorbeeld vergelijkt met de banken of de
overheid, slechts kleine klanten. De totale
zorgmarkt is natuurlijk heel groot. Behandel
‘Dat vind ik het leukst om te doen:
van iets kleins iets groots maken’
je al die zorginstellingen als afzonderlijke
klanten behandelt, dan blijft het echter los
zand. KPN benadert daarom de zorg vanuit
de ketengedachte. Een ziekenhuis heeft bijvoorbeeld
de thuiszorg nodig om patiënten
snel te kunnen ontslaan. De keten wordt
steeds belangrijker in de zorg en het leggen
van verbindingen binnen zo’n keten is nou
typisch onze business.
We willen een grotere rol gaan spelen in de
zorg door drie paden te bewandelen.
Allereerst willen we daarvoor onze traditionele
business inzetten: de communicatie.
Je kunt daarbij bijvoorbeeld denken aan
mobiele tijdregistratie in de thuiszorg.
Daarnaast willen we meer diensten aanbie-
den rondom die communicatie. Bijvoorbeeld
werkplekbeheer. En ten derde, en dat is de
moeilijkste maar ook de mooiste, we willen
meer gaan doen op het gebied van telezorg
en domotica.
Door de inzet van telezorg en domotica kunnen
we er bijvoorbeeld voor zorgen dat mensen
zich minder eenzaam voelen door een
verbinding te leggen tussen cliënten van de
thuiszorg en hun mantelzorgers. Ook kunnen
we helpen het toekomstige arbeidstekort
op te vangen. Door het gebruik van allerlei
signaleringsapparatuur heb je bijvoorbeeld
minder nachtwachten nodig.
Toen Ad Scheepbouwer vorig jaar zijn rapport
uitbracht over de zorg, verbaasde hij
zich erover dat er geen zorgnetwerk is.
Lokaal kan het heel goed geregeld zijn terwijl
vijf kilometer verderop men bij wijze van
spreken nog met postduiven werkt. We hebben
daarom besloten om een zorgnetwerk
aan te leggen. En dat moet wel breedband
zijn want er moeten ook makkelijk foto’s en
filmpjes verzonden kunnen worden.
Nu kun je een glasvezelverbinding leggen
tussen twee ziekenhuizen maar als je ze
daarvoor laat betalen, dan is dat veel te duur.
Alsof je de eerste passagiers voor het totale
schip laat betalen. We hebben daarom besloten
om die glasvezelverbinding te gaan leggen
maar de ziekenhuizen per dienst te laten
betalen.
Het gaat om een fikse investering maar we
geloven er gewoon in. KPN gaat ervan uit dat
over pakweg tien jaar geen enkel ziekenhuis
de servers nog in huis heeft. Die zijn dan
allemaal onder gebracht in beveiligde ruimtes
en de applicaties betrekt men dan direct
uit de muur.
Kenmerkend voor de zorg, en dat is
Scheepbouwer ook opgevallen, is dat er

Jan Mulder: “KPN benadert de
zorg vanuit de ketengedachte.”
JAN MULDER, DIRECTEUR ZORG KPN
enerzijds heel veel geïnnoveerd wordt maar
dat er anderzijds slechts weinig echt van de
grond komt. Dat heeft voor een deel met
standaardisatie te maken. Essentieel om
innovatie te laten vliegen is schaalgrootte.
Juist daar denken wij een rol te kunnen spelen,
door innovaties naar een grotere schaal
te tillen.
Het is inderdaad ook een probleem dat in de
zorg soms de kosten bij de ene partij liggen
en de baten bij een andere. Als een huisarts
moet investeren om de kosten voor een ziekenhuis
te voorkomen, dan zal daar niet veel
van terecht komen. Dat is een uitdaging die
ik graag bij minister Klink wil neerleggen.
Maar ook bij de zorgverzekeraars en de
gemeentes die verantwoordelijk zijn voor de
uitvoering van de WMO.
Het rapport van Ad Scheepbouwer is onver-
‘Telecom en ict krijgen steeds
meer met elkaar te maken’
minderd actueel. Het heeft er in ieder geval
voor gezorgd dat de groep mensen die denkt
dat er geen ingrijpende veranderingen nodig
zijn om de zorg betaalbaar te houden, kleiner
is geworden. Het rapport heeft er ook mede
voor gezorgd dat nu op het niveau van de
raad van bestuur nagedacht wordt over de
inzet van ict.
Het is onzin als zorginstellingen neerbuigend
over zichzelf doen en zeggen dat ze
niet voorbereid zijn op marktwerking.
KPN was vroeger een staatsbedrijf en we
opereren nu op een van de meest concurrerende
markten.
Vaak wordt er beweerd dat het maken van
winst leidt tot hogere prijzen. Terwijl het
juist andersom is. Toen KPN nog een staatsbedrijf
was, hadden we één netwerk. Nu zijn
het er vijf en de prijzen dalen en partijen
ontwikkelen steeds weer nieuwe diensten om
marktaandeel te veroveren.
Wij verwachten dat er in de zorg een enorme
groei komt op ict-gebied en dat dit zal leiden
tot kostenbesparingen en kwaliteitsverbetering.
Wij hopen natuurlijk, daar zijn we eerlijk
in, een stuk van die koek mee te pakken.
En dan zal het gaan om normale winsten
want zodra je marges te groot zijn, dan staan
ze in de rij om je rol over te nemen.<
ictzorg juli/augustus 2007
41

ictzorg juli/augustus 2007
42
column
Ruis
Journalisten zijn entertainers. Zij doen schier onaantastbaar vanuit de
commentaarpositie mee in het politieke debat en maken het nieuws.
Voor je het weet ontstaat er ruis die je een hoop werk bezorgt en die afleidt
van het werken aan de beoogde prestaties. In de politiek is een en ander
inmiddels zo tijdrovend en veelomvattend dat professionele woordvoerders
de politici “beschermen” tegen zichzelf. Volstrekt ongepast, maar o zo
begrijpelijk als je weet wat een gezeik de pers je kan opleveren. Voor ict in
de zorg is kennelijk het stadium bereikt dat er wat rellerig gedaan mag
worden. Naar mening van “vooraanstaande” commentatoren in de ziekenhuizen
heeft Minister Klink een te hoog ambitieniveau; het wordt niets
met het EPD in 2009. Voor journalisten gaat dit er in als koek… Qure had
nooit zoveel lezers. Kennelijk vinden we het met elkaar wel smeuïg en
willen we wel weer eens iemand “zien hangen”. Dappere pogingen om de
maatschappelijke noodzaak tot informatiseren van de zorg van de grond te
laten komen staan onder druk van deze negatieve pers. “t is niks en ’t wörd
nie wat”... zegt een oud Twents spreekwoord. Toch wordt er in het verre
oosten hard gewerkt aan het waarmaken van het EPD in de zorg. Gaat het
allemaal goed? Ja zegt VWS, want het is een pilot voor het testen van de
invoering van het waarnemen van huisartsenpraktijken op de huisartsenpost.
We doen ervaring op met het feitelijk gebruiken van deze nieuwe
technologie en bijbehorende werkwijzen. Natuurlijk komen we zaken
tegen die we misschien bij de definitieve uitrol anders moeten doen, maar
daar is het dan ook een pilot voor. Nee, zeggen de assistentes op de huisartsenpost,
nadat de verbinding met de UZI-pas er voor de 28e keer uitvliegt.
Zij willen gewoon hun werk goed doen en zitten niet te wachten op
testen. En als je dan even niet oplet roept iemand: “Zo kan het niet langer,
voor we meer artsen op het landelijk schakelpunt gaan aansluiten moet de
verbinding met de UZI-pas stabiel zijn”. Dan blijkt ineens dat de bekende
Twentse duidelijkheid en openheid in de Haagse arena leidt tot ruizzzzzz.
In de zomer gaat in Twente het testen gewoon door. Inmiddels is de verbinding
van de UZI-pas met het systeem stabiel. Ze gebruiken een andere
paslezer. Maar de landelijke uitrol en de ambities van VWS met het EPD,
hoe zit het daar mee? Het lijkt mij wijs dat Klink gewoon volhoudt dat het
in 2009 geregeld moet zijn; medicatieveiligheid en het waarnemen van de
huisartsen wordt anno 2010 in het hele land digitaal ondersteund. Daar
hebben we met zijn allen in dit land belang bij. Kent u een goed Kamerlid
die het lef heeft te analyseren hoe we dat zo kunnen aanpakken dat het een
succes wordt? Iets anders kunnen we ons toch niet veroorloven?
Marijke van Hees, programmamanager Izit

Voor goede zorg is overleg met collega’s
van andere ziekenhuizen en consulenten
nodig. Toch komt het er vaak niet van
om ingewikkelde cases met elkaar te
bespreken. E-mail of telefonisch contact
is niet toereikend en reizen kost veel
tijd. Het kan sneller en gemakkelijker.
Met videoconferencing hoort en ziet een
specialist via een beeldscherm vakgenoten
vanachter zijn eigen bureau of een
vergaderruimte. Zij kunnen angiografi eën,
röntgenfoto’s, echografi eën en ECG’s
met meerdere collega’s op verschillende
locaties bekijken en bespreken. Dit maakt
patiëntenoverleg een stuk eenvoudiger.
Het werkt heel simpel.
Net als bij andere vergaderingen staat
er een afspraak gepland. Voor aanvang
van het videocontact schakelen beide
ziekenhuizen de apparatuur in en wordt er
een verbinding gemaakt. De vergadering
kan direct beginnen. Het is zelfs mogelijk
om met meerdere locaties en specialisten
tegelijkertijd te communiceren.
Wat is er nodig.
Om met videoconferencing te werken is
allereerst een verbinding via ZorgConnect
van KPN nodig. Deze verbinding geeft
toegang tot een veilig en besloten netwerk
waarop alleen zorginstellingen zijn
aangesloten. ZorgConnect biedt ook andere
applicaties, zoals bijvoorbeeld een landelijk
aankiesbaar adressenboek. Dit maakt het
opzetten van een videoconferentie nog
makkelijker.
(advertorial)
Medisch overleg op afstand
Videoconferencing maakt het mogelijk: zonder het ziekenhuis te
verlaten cases bespreken, patiëntendossiers inzien, advies geven,
kritische vragen stellen en letterlijk zien of de boodschap goed
overkomt. Zonder verlies van tijd aan reizen is het voor specialisten
mogelijk specialistische kennis, beeldinformatie en medische
gegevens met collega’s op verschillende locaties uit te wisselen.
De webapplicatie EVOCS (Electronic Video
On-demand Communication System)
realiseert het uitwisselen van scans en
laboratoriumuitslagen. Deze webapplicatie
verstuurt op een snelle en veilige manier
bestanden in hun originele formaat
(waaronder DICOM). Om deze moderne
vorm van communiceren in woord en beeld
geheel tot zijn recht te laten komen zijn
beeldschermen en camera’s onmisbaar. KPN
verzorgt naast de verbinding via ZorgConnect
ook de geavanceerde videoconferencing
systemen (bestaande uit beeldschermen en
geïntegreerde camera’s) van TANDBERG met
daarbij EVOCS van Fysicon.
Videoconferencing voorziet in directe en
makkelijke communicatie met collega’s over
de hele wereld. En dit allemaal zonder het
ziekenhuis te hoeven verlaten.
Voor meer informatie kunt u contact
opnemen met uw accountmanager van KPN.
Of bel naar 070-4463181.