nr. 3 - december 2006 - Bronovo Ziekenhuis

12/2006 5 3
u i t g a v e : j a a r g a n g : n u m m e r :
i n f o - b u l l e t i n
huisartsen
i n d i t n u m m e r : Soarian als slimme assistent • Coronair lijden • Chronische wonden en wondverzorging •
De huisarts en diabeteszorg • Brandveiligheid • Fotodynamische therapie • Nieuwe samenstelling stafbestuur en
stafmaatschapsbestuur • Bouwprojecten • Inloophuis Haaglanden
Nieuw: Open spreekuur Chirurgie
in Gezondheidscentrum Wassenaar
Vanaf november 2006 kunnen patiënten terecht in
Gezondheidscentrum Wassenaar bij een nieuw chirurgisch
spreekuur. Dit open spreekuur, een afspraak maken
is dus niet nodig, is er elke dinsdagochtend van 08.30
tot 11.30 uur.
Nieuwe patiënten zonder aanvullende diagnostiek
Dit spreekuur is speciaal bedoeld voor nieuwe patiënten
die voor operatieve behandeling in aanmerking komen
zonder aanvullende diagnostiek, zoals: liesbreuk, navelbreuk,
littekenbreuk, galstenen (echografisch bevestigd),
carpaal tunnel syndroom (EMG bevestigd), trigger finger,
polsganglion, bursitis, hidradenitis, condylomata acuminata,
hemorroïden, skintags, sinus pilonidalis, circumcisie.
Planning van deze operaties vindt direct plaats (binnen
drie weken). Via e-mail (als deze bij ons bekend is) of per
post (een dag later) ontvangt u informatie met alle details
en de operatiedatum.
Nieuwe patiënten met nadere diagnostiek
Ook nieuwe patiënten bij wie wél nadere diagnostiek
moet worden verricht, kunnen op dit spreekuur terecht.
Hiervoor moet meestal een vervolgafspraak gemaakt worden
in Ziekenhuis Bronovo. De patiënten krijgen direct
een afspraak voor nadere diagnostiek en eventueel een
doorverwijzing naar een specifieke polikliniek.
Niet voor ZorgDomein patiënten
Dit spreekuur is niet bedoeld voor nieuwe patiënten
die via ZorgDomein lopen. Deze patiënten worden via
ZorgDomein rechtstreeks naar Ziekenhuis Bronovo verwezen,
omdat de ingreep dan direct bij het eerste polikliniekbezoek
kan plaatsvinden of omdat het eerste consult
direct wordt gecombineerd met aanvullend diagnostisch
onderzoek.
Wij hopen hiermee de toegangstijd tot de polikliniek en
de wachttijd voor deze operaties tot een minimum te
kunnen beperken. dr. A.H.P. Niggebrugge, chirurg, houdt wekelijks het open spreekuur.

2
i n f o - b u l l e t i n
huisartsen
Spreekuren in Gezondheidscentrum Wassenaar
Vrijwel alle specialismen van Ziekenhuis
Bronovo houden spreekuur in het
gezondheidscentrum. Door de aanwezigheid
van het gezondheidscentrum
aan de Hofcampweg, hoeven de meeste
Wassenaarders met gezondheidsproblemen
niet direct naar ziekenhuizen in
nabij gelegen gemeenten.
Kinderartsen
Sinds 1 oktober houdt kinderarts
mevrouw Janneke Kreijen-Meinesz elke
woensdagmiddag van 14.00 - 17.00 uur
in Gezondheidscentrum Wassenaar
spreekuur voor kinderen van alle leeftijdscategorieën.
Een overzicht van de specialismen die spreekuur houden in
Gezondheidscentrum Wassenaar:
Gynaecologen: maandag 14.00 - 16.00 uur
vrijdag 09.00 - 12.00 uur
Heelkunde: dinsdag 08.30 - 11.30 uur
Internist: woensdag 09.00 - 11.00 uur
K.N.O.-artsen: dinsdag 13.30 - 15.45 uur
donderdag 13.30 - 15.45 uur
Kinderarts: woensdag 14.00 - 17.00 uur
Longarts: dinsdag 14.00 - 16.30 uur
Neuroloog: maandag 09.00 - 11.00 uur
Oogarts: maandag 08.30 - 11.00 uur
Verloskundigen
De verloskundigen houden elke vrij-
vrijdag 10.00 - 11.30 uur
dag van 9.00 - 12.00 uur spreekuur in Orthopeed: donderdag 08.00 - 11.30 uur
Gezondheidscentrum Wassenaar. Het
team van zeven verloskundigen houdt
Reumatoloog: dinsdag 08.30 - 09.30 uur
afwisselend spreekuur.
Verloskundigen: vrijdag 09.00 - 12.00 uur
De overige dagen van de week is er
spreekuur in Ziekenhuis Bronovo. De
bevallingen vinden altijd plaats in
Laboratorium: (bloedprikken e.d.) iedere werkdag 08.00 - 11.00 uu
Ziekenhuis Bronovo. U kunt Gezondheidscentrum Wassenaar bereiken op telefoonnummer:
070 - 512 72 00 van 7.45 - 17.00 uur.

Invoering Soarian bij Bronovo als slimme assistent
Het logistieke proces in de ziekenhuiszorg is transparant en
overzichtelijk: een patiënt komt een ziekenhuis binnen met
een lichamelijke klacht en eventueel een daaraan gekoppelde
voorlopige diagnose. Op basis daarvan volgen nadere
onderzoeken, consulten, vervolgens de behandeling en tot
slot het ontslag uit het ziekenhuis. Helder dus. De praktijk is
echter iets complexer. Iedere patiënt is nu eenmaal uniek.
Binnen het ziekenhuis kan dit zorgpad nog verbeteren. Het
overzicht ontbreekt soms nog, waardoor er fouten, communicatiestoornissen
en lange wachttijden ontstaan of
frequenter bezoek van de patiënt aan het ziekenhuis dan
soms nodig. Dit zorgpad van de patiënt is door de inzet van
ICT-systemen beter te stroomlijnen en te plannen. Met als
doel de kwaliteit van zorg rondom de patiënt te verhogen.
De Stichting Bronovo-Nebo en Siemens gaan hiervoor een
gezamenlijk traject aan en starten met de invoering van
Soarian. Soarian is een ICT-systeem dat de complexe werkprocessen
die binnen de organisatie bestaan, gaat stroomlijnen
en nog beter op elkaar gaat afstemmen. Wereldwijd
is dit systeem al in een groot aantal ziekenhuizen ingevoerd.
In Nederland is Bronovo het eerste ziekenhuis – en
verpleeghuis – dat dit systeem in gebruik gaat nemen.
Hulpmiddel
Soarian gaat uit van een geïntegreerd proces, dat de
patiënt in zijn geheel als uitgangspunt ziet. Het kent een
multidisciplinaire benadering en ondersteunt alle zorgprofessionals
die bij het zorgpad van de patiënt betrokken zijn.
Op ieder moment beschikken over de juiste informatie.
Soarian brengt alle processen bijeen – (poli)klinisch, administratief,
diagnostisch en therapeutisch – en zorgt ervoor
dat iedereen beschikt over de juiste informatie.
Iedere belanghebbende heeft beveiligde toegang tot patiënteninformatie
die voortdurend wordt bijgewerkt. Soarian
geeft een totaal beeld van iedere patiënt door gegevens uit
verschillende bronnen samen te brengen in één logisch en
relevant plaatje waarin de patiënt centraal staat.
Wat het oplevert? Betere logistiek. Minder handelingen.
Minder fouten. Minder wachttijden. Meer tevreden
patiënten.

i n f o - b u l l e t i n
huisartsen
Anders kijken naar coronair lijden
Een gesprek met cardioloog dr. P.R.M. van Dijkman
In ons ziekenhuis wordt al langere tijd op hoog niveau
gebruikgemaakt van beeldvormende technieken bij het
opsporen van problemen in het hart. Dit gebeurt in een
goed en een bijzonder samenwerkingsverband tussen de
afdeling Radiologie en Cardiologie. Op een vrijdagochtend
in november vertelt dr. P.R.M. van Dijkman, cardioloog,
enthousiast en geanimeerd over dit onderwerp.
Pijn op de borst
“Wij zien als cardiologen veel mensen met pijn op de borst.
Van ons wordt verwacht dat we bepalen of dat überhaupt
van het hart komt of dat het een kransslagaderprobleem
betreft. Wanneer bij mensen bekend is dat zij een coronairprobleem
hebben, moet bekeken worden wat precies behandeld
dient te worden en wat niet. Ook zijn er mensen
die helemaal geen klachten hebben, maar bij wie in de
familie allerlei hartproblemen zijn opgetreden op jonge
leeftijd. Zij vragen zich af hoe groot de kans is dat ook zijzelf
hartproblemen krijgen. Om op al dit soort vragen antwoord
te geven, beschikken wij in Bronovo over beeldvormende
technieken zoals de multislice CT-scan en de MRI.
Beperking
De traditionele manier om een antwoord te verkrijgen op
de vraag of er sprake is van coronairlijden is als volgt. Je
luistert zoals altijd eerst naar de patiënt, maakt een ECG
en doet een inspanningstest met de fiets. Dan loop je vaak
tegen de beperkingen aan van de inspanningstest. Wat je
graag wilt als dokter is een antwoord op de vraag: ‘Heb je
ja of nee een probleem in de kransslagaders?’ Je wilt niet
zeggen: ‘Misschien wel of misschien niet.’ Je wilt als dokter
graag een harde uitspraak doen. Het vervelende van de
bestaande technieken is dat je die vraag niet 100 procent
sluitend beantwoord kunt krijgen. Een inspanningstest
waarvan we denken dat deze goed geschikt is om cardiale
ischemie (zuurstoftekort van het hart) op te sporen, blijkt in
40% van de gevallen fout positief en fout negatief te zijn.
Dan heb je dus aanvullende technieken nodig. De eerstvolgende
stap is dan een isotopen test. Deze test is wel beter
dan de fietstest, maar geeft toch nog zo’n 15 tot 20% fout
positieve en fout negatieve uitslagen. Om alle onzekerheid
uit te sluiten dient een hartkatheterisatie verricht te worden.
Op zich is daar niets op tegen, maar dat is een invasief
onderzoek, met de daarbij horende risico’s, hoe gering
ook. En dat risico wil je het liefst alleen lopen bij patiënten
van wie je van tevoren bijna zeker weet dat er sprake is van
een kransslagaderprobleem.
Synergie
In 1999 zijn we in ons ziekenhuis begonnen met de dobutamine
stress MRI. Omdat we graag een duidelijk ‘non
invasief’ antwoord wilden geven op de vraag naar vermeend
coronair lijden. Later is de adenosine perfusie MRI
toegevoegd; in combinatie met cardiale CT. Inmiddels
dr. P.R.M. van Dijkman, cardioloog
hebben we honderden patiënten met deze technieken
onderzocht en veel ervaring opgedaan. Dr. Dirkjan Kuijpers,
radioloog, is vorig jaar gepromoveerd op de toepassing van
dobutamine stress MRI bij patiënten in ons ziekenhuis. Het
blijkt dan dat je 95% tot 98% zekerheid kunt geven. Op dit
moment is er geen test die zo goed is als deze.
De ‘sport’ is om antwoorden op non invasieve wijze te verkrijgen.
Dat je de katheterisatie dus alleen doet bij mensen
van wie je van tevoren al weet wat de katheterisatie bevindingen
zullen zijn. Nu is het natuurlijk zo dat de meeste
ziekenhuizen tegenwoordig over een CT- en MRI-scan
beschikken. Toch worden deze beeldvormende technieken
bij de opsporing van al dan niet aanwezig coronair lijden
nog maar op beperkte schaal toegepast. Natuurlijk heb
je enige ervaring nodig, maar ook een goed samenwerkingsverband
is onontbeerlijk. De radioloog moet de MRI
dusdanig instellen dat de juiste opnames gemaakt kunnen
worden en de cardioloog moet de juiste patiënten aanleveren
en moet het proces tijdens de opnames bewaken. Het
gaat om de synergie van de radioloog en de cardioloog die
tot een goed resultaat leidt. Deze synergie leidde in 2004
tot het winnen van de ‘Haagse Specialistenprijs’. Men vindt
het bijzonder dat we elkaar als Cardiologie en Radiologie
gevonden hebben. In Nederland botst dat nogal eens, meestal
wegens de financiën. Gelukkig speelt dit in ons ziekenhuis
niet en is in ons huis de chemie tussen beide specialismen
juist heel goed.
MRI en dobutamine
Bij een dobutamine stress MRI krijgt een patiënt in opklimmende
dosering dobutamine per infuus toegediend. Wij

noemen dat ‘chemisch fietsen’. Dit brengt een gering risico
met zich mee. In de zeven jaar dat we dit nu doen hebben
drie patiënten ritmestoornissen gekregen, waarbij ingrijpen
van de cardioloog noodzakelijk was. Gelukkig hebben we
dit telkens goed kunnen oplossen. Door de dobutamine
stress neemt de zuurstofbehoefte van het hart toe. Wanneer
er te weinig zuurstof aangeboden kan worden, doordat een
bloedvat vernauwd is, zal het stukje hart dat afhankelijk is
van deze doorstroming niet meer gaan verdikken. Wanneer
het zuurstoftekort lang genoeg duurt, ontstaan er vervolgens
ECG-veranderingen en uiteindelijk klachten van druk
op de borst. Je kunt zeggen dat angina pectoris het topje
van de ijsberg is van de totale hoeveelheid zuurstoftekort
van het hart. Met de dobutamine stress MRI kijk je dus al
heel vroeg in de ischemische cascade: wandbewegingsstoornissen
als gevolg van zuurstoftekort.
MRI en adenosine
Nadeel van de dobutamine test is dat je een uur bezig
bent. Het is dus een arbeidsintensieve test, waarbij twee
specialisten betrokken zijn. Wij zochten daarom een ‘snellere’
test. Toen we anderhalf jaar geleden een nieuwe MRI
kregen met meer mogelijkheden, was er ook de mogelijkheid
om niet alleen naar wandbewegingen maar ook naar
doorstroming, de perfusie, van het hart te kunnen kijken.
Dit wordt gedaan met behulp van adenosine. Een perfusiestoornis
is de eerste stap in de ischemische cascade. Bij
een vernauwing in een kransslagader kan er een verschil in
doorstroming in verschillende gebieden van het hart ontstaan.
Adenosine zorgt ervoor dat alle bloedvaten maximaal
openstaan: gemiddeld kan de bloeddoorstroming hiermee
vijf keer toenemen. Waar een vernauwing zit, kan de doorstroming
tijdens adenosine minder toenemen. Wanneer je
vervolgens een contrastmiddel geeft, krijg je in het gebied
waar minder doorstroming is ook minder contrastmiddel.
Op een MRI-opname blijft dit donker, terwijl het gebied
met een normale doorstroming normaal aankleurt.
Voordeel van de adenosine MRI-scan is dat het onderzoek
maximaal een half uur duurt. Wie krijgt nu een dobutamine
test en wie een adenosine test? Mensen met een infarct
in het verleden hebben een vaak moeilijk te interpreteren
doorstroming. Deze mensen krijgen een dobutamine stress
MRI (20-25% van de patiënten). Mensen met een onbekende
voorgeschiedenis, zonder een litteken krijgen een
adenosine perfusie MRI (ongeveer 75% van de patiënten).
Calciumscoreberekening CT-angio grafts
CT-scan
Met behulp van de CT-scan kunnen we kijken naar abnormale
kalkafzetting in de bloedvaten door een calciumscore
te bepalen. Als er kalk in de bloedvaten zit, zit er atherosclerose.
Angina pectoris wordt bijna altijd veroorzaakt door
atherosclerose. Vanaf het tiende tot het vijftiende levensjaar
is er al de eerste vetafzetting in de kransslagaders: in de
loop van de tijd treedt plaquevorming op. In een vrij vroeg
stadium treedt daarbij kalkafzetting op. Als er kalk zichtbaar
is, is er ook coronaire atherosclerose. Kalk maakt voor zo’n
20% deel uit van de totale hoeveelheid atherosclerose in de
coronairvaten. Een hoge calciumscore geeft dus aan dat er
veel atherosclerose is en dat de kans op een hartinfarct toegenomen
is. Op een relatief eenvoudige wijze vergaren we
zo heel veel informatie.
Dan is er nog de CT-angiografie. Dit is een non invasieve
manier om een coronairangiografie te maken. Technisch
is dit onderzoek nog niet goed genoeg om routinematig
in de klinische praktijk te gebruiken. Wel gebruiken we het
wanneer we willen zien of een coronaire bypass nog functioneert.
We verwachten dat over zo’n 10 tot 15 jaar de CTangio
mogelijk de hartkatheterisatie kan vervangen.
Lastig
Pijn op de borst is een lastig te diagnosticeren klacht. In 50
tot 60% van de gevallen in onze praktijk is er geen sprake
van hartproblematiek. Pijn op de borst is niet per definitie
verminderde doorstroming. Taak van de cardioloog is te
bepalen of het wel of niet een probleem is van de kransslagaders.
De aanvullende testen die je moet doen om dit
probleem te ontrafelen moeten een meerwaarde geven
boven de bestaande technieken. Zo doen we nu als eerste
oriëntatie ‘snel’ een CT-scan ter bepaling van de calciumscore.
Een hoge kalkscore wil niet altijd zeggen dat er in
de kransslagaders ook een vernauwing zit. Er wordt bij een
hoge kalkscore een MRI-scan (adenosine of dobutamine)
gedaan om zuurstoftekort op te sporen. Wanneer er sprake
is van zuurstoftekort wordt de patiënt vervolgens gekatheteriseerd.
Voordeel is dat je als cardioloog veel gerichter
kunt katheteriseren, omdat bijna alle mensen die een afwijkende
MRI-scan hebben ook een afwijking laten zien bij de
hartkatheterisatie. Het is niet zo dat we minder zijn gaan
katheteriseren, ik denk zelfs meer omdat we er nu mensen
uitfilteren die we met de traditionele technieken niet hadden
gevonden.
Hoog niveau
Er is veel belangstelling, ook vanuit andere ziekenhuizen,
voor de MRI en CT zoals wij die toepassen. Vaak krijgt men
het in andere ziekenhuizen maar moeilijk van de grond om
de goede setting te organiseren. Ook in de academische
ziekenhuizen wordt met enige jaloezie gekeken naar het
toch wel voorlopende Bronovo. Arts-assistenten Cardiologie
komen dan ook graag naar Bronovo om hiervan kennis te
nemen. Ik leer hun anders naar coronair lijden kijken. Wat ik
daarin als cardioloog wil uitdragen is dat in een perifeer middelgroot
ziekenhuis, op hoog niveau nieuwe onderzoekstechnieken
gebruikt kunnen worden voor de klinische praktijk.”

i n f o - b u l l e t i n
huisartsen
First Urgo European Symposium
Updates and New Strategies in Management of Chronic Wounds
Op 28 en 29 september 2006 vond op initiatief van Urgo,
een bedrijf gespecialiseerd in wondverzorgingsproducten,
een congres over chronische wonden plaats in het Franse
Dijon. Specialisten, met name dermatologen, uit verschillende
Europese landen waren hier bijeen om kennis uit te
wisselen. Momenteel zijn er op het gebied van chronische
wonden en wondverzorging veel ontwikkelingen en neemt
men graag kennis van de verschillende bevindingen en
resultaten.
Chronische wonden zijn een wereldwijd probleem wat de
komende jaren zal toenemen. Ten eerste door de toenemende
vergrijzing. Oudere mensen hebben een verhoogd
risico op complicaties, zoals het ontstaan van infecties na
een operatie. Ook komen er vaker ulcera aan de onderbenen
en voeten voor.
Daarnaast is diabetes mellitus momenteel volksziekte nummer
een. Door slecht ingestelde bloedglucosewaarden,
gevoelloosheid en gescleroseerde bloedvaten neemt het
aantal chronische wonden aanzienlijk toe.
Conclusies
De deelnemers aan het congres trokken de volgende conclusies:
• Multidisciplinair aanpak
Het probleem van de chronische wonden moet op multidisciplinair
niveau aangepakt worden. Dit kan door het
instellen van multidisciplinaire teams die elk afzonderlijk
of gezamenlijk naar bijvoorbeeld een diabetische voet
kijken, de multidisciplinaire voetenpoli. En de samenwerking
zoeken met huisartsen en thuiszorg.
• Wondverzorging in huisartsenopleiding
Kennis over de behandeling van chronische wonden
maakt geen deel uit van de basisopleiding tot huisarts.
Het aanbieden van een module wondverzorging tijdens
de opleiding zal een meerwaarde zijn.
• Druk op thuiszorg
Door de forse toename van chronische wonden ontstaat
er meer druk op de thuiszorg. Ook hier zal scholing van
medewerkers in deze sector bijdragen aan de aanpak van
het toenemende probleem van chronische wonden.
Hiertoe dienen er gespecialiseerde centra te komen die zorgen
voor opleiding, communicatie en coördinatie. En er dient
een standaardisatie te komen in terminologie en indeling.
Ziekenhuis Bronovo wil hier de komende jaren een rol van
betekenis in vervullen.
Interessante informatie vanuit de lezingen:
• Prof. A. Boulton uit Engeland stelt het gebruik van antibiotica
ter discussie. Volgens hem zijn er vijf studies
geweest naar het gebruik van antibiotica en hun rol in de
genezing van de wond. Uit deze studies is geen verband
gebleken tussen de genezing van de wond en het gebruik
van antibiotica.
•
•
•
MRSA-bacteriën komen vaker voor nadat iemand met
breed spectrum antibiotica behandeld is geweest. Het
toepassen van smal spectrum verdient dus de voorkeur.
Antibiotica dient dus niet als standaardmiddel gebruikt
te worden bij de genezing van wonden. Verder stelde hij
dat de angst voor MRSA in de pers opgeblazen wordt.
Het gebruik van maden in een wond vermindert het aantal
MRSA-bacteriën.
Verder had URGO een lezing waarbij zij hun Technologie
Lipido Colloid (TLC) -techniek op hun gaas presenteerden.
Zij garanderen dat dit gaas niet aan de wond plakt
en stimulerend werkt op de fibroplasten. Dit product lijkt
de moeite waard om uit te proberen.
Oscar Groenhart
Wondspecialist Ziekenhuis Bronovo
Tel. 070 - 312 40 52

De huisarts en diabeteszorg
Tijdens het minisymposium ‘Diabeteszorg in de 1 e lijn…hoe
pakken we dit samen aan?’ van 13 september jl., dat
Ziekenhuis Bronovo voor de huisartsen in het adherentiegebied
organiseerde, werd uiteraard ook gesproken over
de opzet van ‘diabeteszorggroepen’, waarvoor Minister
Hoogervorst E1,5 miljoen euro beschikbaar stelt. Wat kan
Ziekenhuis Bronovo voor u als huisarts betekenen, nu en in
de toekomst? Een interview met Huybert van Eck, Raad van
Bestuur Ziekenhuis Bronovo.
Er is veel te doen over diabeteszorg. Wat doet Bronovo
op dit moment?
Huybert van Eck: ”Wij geloven dat samenwerking met huisartsen
bijdraagt aan een goede verbindende ketenzorg tussen
eerste en tweede lijn, niet alleen voor één ziektebeeld
maar ook als er sprake is van complicaties en andersoortige
pathologie (al dan niet samenhangend).
Die samenwerking is zeker nodig bij de controle en behandeling
van patiënten met diabetes mellitus type II. Bronovo
heeft als voorloper bijvoorbeeld voor de Wassenaarse huisartsen
sinds 1 april dit jaar kostenloos een agendaservice
beschikbaar gesteld, waarmee ons laboratorium de patiënten
oproept voor hun driemaandelijkse controle. Bij de jaarlijkse
controle wordt er bovendien een fundusfoto gemaakt
door een optometrist. Verder is een diabetesverpleegkundige
aangesteld. Beiden zijn weliswaar aangetrokken
door Ziekenhuis Bronovo, maar vervolgens werkzaam ten
behoeve van de huisartsen aldaar. Voordeel van deze service
is dat de huisarts de patiënten niet meer zelf hoeft op
te roepen of dat de patiënten zelf niet meer het initiatief
hoeven te nemen om de bloedsuiker te laten controleren.
Wij verzorgen die oproep en de controle-onderzoeken, alles
binnen het protocol, zoals dat door de NHG is vastgesteld.
Bovendien kan de huisarts met de informatie die het laboratorium
verzamelt, periodiek een overzicht krijgen van
de HbA1c-uitslagen van zijn/haar patiënten. Zo kun je als
huisarts zien hoeveel procent van de patiënten goed, matig
Ria Halkes
en slecht is ingesteld. Ook kunnen de eigen scores anoniem
worden vergeleken met die van collega-huisartsen. Naast
een overzicht van de uitkomst-indicator HbA1c zijn ook
overzichten van andere parameters beschikbaar, bijvoorbeeld
de hoogte van cholesterol en de frequentie van controleren
van kreatinine en glucose.
Het project blijkt zo succesvol, dat we deze agendaservice
nu aan alle adherente huisartsen beschikbaar stellen, die
dat graag willen.”
Wat is de volgende stap?
Huybert van Eck: “De zorgverzekeraars hebben de huisartsen
gevraagd zich te organiseren in zogeheten Diabetes
Zorggroepen (DZG’s), die conform bepaalde kwaliteitseisen
de contractering van diabeteszorg in de eerste lijn
op zich nemen. Dit moet dan via een apart op te richten
rechtspersoon gebeuren; we hebben hierover de nodige
contacten met de huisartsen zelf en met Lijn 1. In zo’n
rechtspersoon zouden ook de ondersteunende activiteiten
op dat gebied van het ziekenhuis ondergebracht kunnen
worden. We hebben aangeboden om samen met de huisartsen
een dergelijke rechtspersoon op te richten, waarin
geïnteresseerde huisartsen als het ware in kunnen stappen,
overigens zonder als ziekenhuis de regie te willen hebben.
In goed overleg wachten we nu even af hoe de initiatieven
van de huisartsen zelf vorm en inhoud krijgen; gelet op de
reeds bestaande relaties kunnen we ook met dit initiatief
snel een kwalitatief goede en doelmatige ondersteuning
aanbieden én organiseren. Ik verwacht rond de jaarwisseling
het bestaan van een dergelijke rechtspersoon voor en
door de huisartsen zelf, naast de vele contacten die we nu
al hebben met individuele huisartsen en groepspraktijken.
Dan kunnen we ook concreet zaken doen qua inhoud en
planning. Mochten er tussentijds knelpunten zijn, dan zijn
we graag bereid niet alleen mee te denken maar ook daadwerkelijk
tot oplossingen te komen.”
Nieuwe gespecialiseerd
verpleegkundige Neurologie
Per 1 november is mevrouw Ria Halkes binnen Ziekenhuis Bronovo werkzaam als
gespecialiseerd verpleegkundige Neurologie. Zij verleent aan CVA- en MS-patiënten
psychosociale zorg, begeleiding, preventie, voorlichting en educatie.
Ria Halkes is aanwezig op dinsdag en donderdag van 10.00 - 16.30 uur. Zij voert
haar werkzaamheden uit op polikliniek Neurologie.
De polikliniek Neurologie is bereikbaar op werkdagen van 8.30 - 17.00 uur
op telefoonnummer: 070 - 312 44 28. Voor het maken van een afspraak in
Gezondheidscentrum Wassenaar kunt u eveneens dit telefoonnummer bellen.

i n f o - b u l l e t i n
huisartsen
Hoe is het met onze brandveiligheid gesteld?
Op donderdag 28 september 2006 ontstond in Het Twenteborg
Ziekenhuis in Almelo tijdens een operatie brand in een
anesthesiezuil. Bij deze brand kwam een patiënt om het
leven. Voor de redactie aanleiding om eens na te vragen
hoe de brandveiligheid op dit gebied binnen Bronovo geregeld
is.
Naar aanleiding van deze brand is de situatie binnen
Bronovo onderzocht. De bevindingen zijn als volgt:
• Binnen Bronovo zijn 41 medische zuilen aanwezig. Het
merendeel hiervan is in de periode 1990-1995 aangeschaft
en heeft een looptijd van zo’n twintig jaar.
• Alle zuilen zijn van het merk Dräger en krijgen jaarlijks
een onderhoudsbeurt. Het type dat in Bronovo gebruikt
wordt is een ander type dan de zuilen in Het Twenteborg
Ziekenhuis.
• Met de huidige zuilen zijn geen problemen. Dit wordt
door de anesthesiologen onderschreven.
Frans van Riel, hoofd Facilitair Bedrijf: “In Bronovo besteden
we veel aandacht aan brandveiligheid. We hebben
goede afspraken met de brandweer en we zijn bezig met
het vernieuwen van de brandmeldcentrale, waarvan de
werkzaamheden eind van het jaar afgerond zijn. Juist de
afgelopen tijd hebben we in diverse interne publicaties
extra aandacht besteed aan het belang van een goede
brandveiligheid. Ook zijn we actief Bedrijfshulpverleners
aan het werven en opleiden en benadrukken we de preventie
en gezamenlijke verantwoordelijkheid die we als
Fotodynamische therapie: aanwinst in de behandeling van
superficieel basaalcelcarcinoom, keratosis actinica en M. Bowen
Fotodynamische therapie (PDT) wordt sinds 1 jaar met succes
toegepast op de polikliniek Huidziekten van Ziekenhuis
Bronovo. De behandeling is effectief, weinig belastend voor
de patiënt en leidt over het algemeen nauwelijks tot littekenvorming.
Vooral het laatste punt is een reden PDT waar
mogelijk en waar gewenst in te zetten.
Wat is PDT?
PDT is een inmiddels wijdverbreide en geaccepteerde therapie
voor bepaalde vormen van basaalcelcarcinoom (BCC)
en premaligniteiten van de huid. Bij de behandeling wordt
gebruikgemaakt van een fotoactieve stof, die in combinatie
met licht een lethale invloed heeft op (pre)maligne cellen.
De fotoactieve stof die in de dermatologie gebruikt wordt
is methylaminolaevulinezuur (MALA). Het geregistreerde
preparaat is beschikbaar in een crème en heet Metvix ® .
Metvix ® wordt gedurende 3 uur aangebracht op de te
behandelen afwijking, afgeplakt met Tegaderm ® pleister en
aluminiumfolie om te voorkomen dat daglicht op het actieve
bestanddeel van de crème inwerkt en dit inactiveert. Na
medewerkers met elkaar dragen om brand en andere calamiteiten
te voorkomen. Zo’n brand in een ander ziekenhuis
benadrukt het belang en de continue aandacht die het
verdient. Ons onderzoek heeft geen verontruste zaken aan
het licht gebracht, maar veiligheid boven alles, dus hebben
we in overleg met de bedrijfshulpverlening besloten in verband
met het vergroten van de brandveiligheid branddekens
aan te schaffen voor de operatiekamers, poliklinische
operatiekamer, verkoeverkamer en de pijnkamer. En omdat
naar alle waarschijnlijkheid in Het Twenteborg Ziekenhuis
een lekkende zuurstofslang de oorzaak was, vindt er door
medewerkers van de Technische Dienst een extra controle
plaats van de kwaliteit van alle zuurstofslangen en de aansluitingen.”
3 uur wordt het restant Metvix ® van de huid verwijderd en
vindt belichting plaats met een lamp die homogeen licht
uitstraalt met een golflengte rond 632 nm. Het gaat dus
om licht in het zichtbare deel van het elektromagnetische
spectrum (rood licht). Omdat het licht hoog energetisch
is, draagt de patiënt een brilletje dat geen licht doorlaat.
De belichtingstijd bedraagt 8 tot 10 minuten. Afhankelijk
van het soort afwijking wordt de behandeling na een week
herhaald.
Hoe werkt PDT?
MALA wordt door (pre)maligne cellen preferentieel opgenomen
en gebruikt voor de productie van porfyrinen.
Porfyrinen worden in normale cellen gebruikt voor de productie
van haem. In (pre)maligne cellen accumuleren porfyrinen
omdat de uiteindelijke haemsynthese in deze cellen
gestoord is. Deze porfyrinen zijn eigenlijk de ware fotosensitizers.
Het zijn stoffen met een onverzadigde ringstructuur,
waardoor ze goed in staat zijn lichtenergie op te nemen en
ook weer af te staan. Excitatie van deze porfyrinen met het

gebruikte rode licht (waarvan de golflengte overeenkomt
met het absorptiespectrum van porfyrinen) leidt tot de
vorming van zuurstofradicalen, waarvan de belangrijkste
singletzuurstof is. Zuurstofradicalen richten tijdens de belichting
zoveel oxidatieve schade aan de cellen aan, dat deze
afsterven. Het proces is selectief: normale cellen nemen de
MALA niet op, maken dus ook geen porfyrinen en worden
derhalve ook niet beschadigd bij de belichting.
Voor welke aandoeningen is PDT geschikt?
PDT kan worden gebruikt voor superficiële (multicentrische)
basaalcelcarcinomen (BCC’s). Deze komen vooral
voor op de romp (‘romphuidcarcinomen’) en hebben bij
presentatie vaak al een substantiële omvang. Juist voor
deze grotere BCC’s is PDT uitermate geschikt, zeker op
cosmetisch belangrijke plaatsen als coeur, mammae, hals
en benen. Kleine, niet al te dikke nodulaire BCC’s op de
romp kunnen na ‘debulking’ eveneens met PDT behandeld
worden. Bij BCC’s zijn twee behandelingen met PDT nodig.
Ook keratosis actinica en M. Bowen kunnen met PDT behandeld
worden. Dan volstaat één behandeling.
PDT vervangt daarmee chirurgie, coagulatie en curettage,
Efudix ® en cryotherapie van deze afwijkingen.
Sprieterig groeiende BCC’s, plaveiselcarcinomen en melanomen
zijn niet geschikt voor behandeling met PDT.
Wat merkt de patiënt van PDT-behandeling?
Vanwege de voorbereiding en de benodigde inwerktijd van
Metvix ® (3 uur) vindt PDT plaats in dagbehandelingsetting.
Tijdens de belichting (8-10 minuten) kan de plaats van
behandeling branderig aanvoelen. Het PDT-apparaat geeft
weliswaar luchtkoeling, maar toch kan de patiënt tijdens
het belichten last hebben. Ook daarna kan de behandelde
plek wat gevoelig zijn. In de dagen na de behandeling kan
sprake zijn van (lichte) erosiviteit van de huid, die tot
navenante klachten aanleiding kan geven. Over het algemeen
is PDT echter goed te verdragen en weinig belastend
voor de patiënt, behalve de benodigde tijdsinvestering.
De toekomst van PDT
PDT heeft inmiddels een vaste plaats in het therapeutisch
arsenaal tegen huid(pre)maligniteiten, maar is mogelijk
ook inzetbaar voor andere dermatologische aandoeningen.
Momenteel wordt geëxperimenteerd met PDT bij acne. De
door Propionibacterium acnes geproduceerde porfyrinen
dienen daarbij als fotoactieve stof. De resultaten lijken veelbelovend.
Verder wordt PDT al gebruikt bij intra-epitheliale
neoplasieën van cervix en vulva.
Ook bij interne maligniteiten (oesophagus, long, blaas),
wordt de toepasbaarheid van PDT onderzocht. Er lijkt zeker
een groter indicatiegebied te bestaan dan alleen de huid.
Patiënten voor PDT-behandeling
Indien u een patiënt heeft waarvan u denkt dat deze
geschikt is voor PDT-behandeling, dan kunt u deze aanmelden
via de polikliniek.
De polikliniek Dermatologie is bereikbaar op werkdagen
van 8.30 - 12.00 uur en van 13.45 - 16.00 uur op telefoonnummer
070 - 312 44 03.
Dr. B.W. Boom
Dermatoloog
Nieuwe samenstelling stafbestuur
en stafmaatschapsbestuur
Ziekenhuis Bronovo
Sinds 21 november 2006 is de samenstelling van het
bestuur van de Vereniging Medische Staf als volgt:
Dr. O.R. Guicherit, chirurg (voorzitter)
M.J.G.H. Smeets, gynaecoloog (vice-voorzitter)
Dr. R.M.J.L. van der Heijde, longarts (secretaris)
A.E. Witkamp, orthopedisch chirurg (penningmeester)
Dr. T.J.A. Kuijpers, radioloog (lid)
Het stafmaatschapsbestuur wordt gevormd door:
Dr. M.I. Sedney, cardioloog (voorzitter)
N.J.M. Aarts, radioloog (secretaris/penningmeester)
Dr. H.J. Smeets, chirurg (lid)
Dr. O.R. Guicherit, chirurg (lid, liaison stafbestuur)

1 0
i n f o - b u l l e t i n
huisartsen
Stand van zaken Bouwprojecten
De Stichting Bronovo­Nebo heeft op diverse locaties bouwplannen.
Hoe is de stand van zaken? Wanneer gaat er waar
iets gebeuren? Een tussenstand.
Gezondheidscentrum Wassenaar
Het huidige gebouw van Gezondheidscentrum Wassenaar
wordt afgebroken. Hiervoor in de plaats verschijnt op bijna
dezelfde plaats een nieuw compleet gezondheidscentrum
met daarboven woningen en daaronder een parkeergarage.
Het Programma van eisen is in grote lijnen gereed en er is
overleg met de huurders over de tijdelijke huisvesting aan
overzijde.
De appartementen HubertusStaete
o p e n i n g s t i j d e n l a b o r at o r i u m b l o e d p r i k k e n
De planning gaat er vanuit dat in het voorjaar van 2008
de tijdelijke huisvesting gereed is en dat in het najaar van
2009 het nieuwe Gezondheidscentrum Wassenaar klaar is
voor in gebruikname.
Torenflat/Westerlicht
Op de plek waar Westerlicht staat, komen een Gezondheidsplint
en appartementen. De verkoop van de appartementen
HubertusStaete is – onder voorbehoud van toestemming
van de gemeente – gestart.
Op 31 oktober heeft er een bewonersvoorlichtingsavond
plaatsgevonden. Men sprak hier voornamelijk ongerustheid
uit over de verkeerssituatie bij de uitrit aan de Van
Hogenhoucklaan.
De verwachte start van de bouwwerkzaamheden is in maart
2007; de verwachte bouwtijd bedraagt anderhalf jaar.
Scheveningseweg
Op de voormalige locatie van Nebo worden plannen uitgewerkt
voor realisatie van HOED-praktijk (huisartsen onder
een dak), appartementen voor vroeg dementerende mensen
en appartementen voor huur en/of verkoop. Op dit
moment is het traject in de fase van aanbesteding van de
projectontwikkelaar. De omwonenden zijn hiervan op de
hoogte gebracht.
Locatie Adres Tijden
Ziekenhuis Bronovo, Bronovolaan 5, Den Haag elke werkdag van
polikliniek Bloedafname, 2e etage 7.30 uur - 16.00 uur
Ziekenhuis Bronovo, Bronovolaan 5, Den Haag zaterdag
polikliniek Bloedafname, 2e etage 8.00 uur - 11.00 uur
Gezondheidscentrum Wassenaar Hofcampweg 65, Wassenaar elke werkdag
8.30 uur - 11.00 uur
Verpleeghuis Mechropa Scheveningseweg 96, Scheveningen maandag en donderdag
Huize Deo Gratias, Nieuwe Parklaan 85, Scheveningen woensdag
9.30 uur - 11.00 uur
ingang Nieuwe Parkfysio 14.00 uur - 15.00 uur
Medisch Centrum Loudon Loudonstraat 118, Den Haag elke werkdag
8.00 uur - 10.30 uur
Apotheek Wassenaar-Zuid Rijksstraatweg 703, Wassenaar dinsdag en vrijdag
9.30 uur - 11.00 uur
Gezondheidscentrum Savalle Savallelaan 2, Voorburg maandag, woensdag en vrijdag
8.00 - 10.00 uur

Inloophuis Haaglanden
Inloophuis Haaglanden aan de Mexicosingel
Medio december start Inloophuis Haaglanden aan de
Mexicosingel in Wateringse Veld. Mensen met kanker, hun
partners/familie/kinderen en andere naasten, kunnen hier
even binnenlopen om elkaar te ontmoeten. Uit onderzoek is
namelijk gebleken dat de ziekte kanker en de behandeling
daarvan grote gevolgen heeft voor het leven van de patiënt,
zowel lichamelijk als geestelijk en sociaal. Het Inloophuis
wil deze mensen in een ongedwongen sfeer ontspanning
bieden die is aangepast aan hun mogelijkheden.
Het initiatief is ondergebracht in een Stichting met een onafhankelijk
bestuur, waarbij is gezocht naar mensen die kennis
hebben van het omgaan met zieken, met het omgaan met
de geestelijke aspecten, met financiële achtergrond, maar
ook patiënt of ex-patiënt zijn. Het Inloophuis is een vrijwilligersorganisatie.
De stichting heeft een ideële doelstelling.
Het Inloophuis is goed bereikbaar met het openbaar vervoer
en per auto (gratis parkeren). Het Inloophuis is toegankelijk
voor mindervaliden: er zijn geen drempels en er
wordt gezorgd voor een invalidentoilet en een stoellift bij
de trap. De activiteiten vinden plaats op de benedenverdieping;
de ontmoetingsruimte is op de eerste etage.
Mede door bijdragen van de Vereniging Vrienden van
Bronovo is de financiering van het pand rondgekomen.
Openingstijden:
Maandagochtend tot en met donderdag van 10.00 - 16.00
uur. Vanaf januari is er een activiteitenprogramma op te vragen.
Zie hiervoor de website van Inloophuis Haaglanden.
Meer informatie
Inloophuis Haaglanden
Leonie van der Zwan, coördinator
Mexicosingel 52, 2548 HB Den Haag
telefoon: 070 - 308 06 54
e-mail: l.vdzwan@inloophuishaaglanden.nl
internet: www.inloophuishaaglanden.nl
Mededelingen van de afdeling Pathologie
Dr. H. Ewout Schaafsma
Nieuwe collega
Per 1 oktober jongstleden is Dr. H.
Ewout Schaafsma begonnen in de
vacature die was ontstaan na het
pensioen van de heer C.J.Tinga.
Ewout Schaafsma (52) is in
Leiden opgeleid tot patholoog en
heeft nadien gewerkt als patholoog
in het UMC St Radboud
en het Canisius-Wilhelmina
Ziekenhuis in Nijmegen.
Verslagen elektronisch ontvangen
Sinds het najaar van 2006 ontvangen de huisartsen die een
Medicomsysteem hebben de verslagen van pathologieonderzoeken
elektronisch. Een kopie op schrift wordt dan niet
meer per post toegezonden. Helaas is elektronische communicatie
met andere huisartsensystemen nog niet mogelijk.
Materiaal aanleveren
De huisartsen die van patiënten materiaal afnemen dat
bestemd is voor onderzoek op de afdeling Pathologie van
Bronovo kunnen dat op drie manieren aanleveren:
1. Via de bode: U belt met de afdeling Pathologie, tel.nr.
312 40 92. De bode van Bronovo haalt het op.
2. Het meegeven aan de prikdienst van het Klinisch
Chemisch Lab als deze de praktijk bezoekt.
3. Het potje met het formulier door de patiënt laten afgeven
op de afdeling Pathologie op de 2 e etage van het
ziekenhuis. Dit kan tussen 7.30 en 16.00 uur.
Het materiaal graag aanleveren in een potje, gefixeerd met
formaline vergezeld van een aanvraagformulier.
Bij de afdeling kunnen pathologieformulieren worden aangevraagd
via pathologie@bronovo.nl of tel.nr. 312 40 92.
Via dit telefoonnummer kunnen ook afspraken worden
gemaakt voor het onderzoek van sperma of het laten verrichten
van een cytologische punctie door de patholoog.
Ingeborg A. Koelma
Sabine A.J. Loyson
H. Ewout Schaafsma
1 1

1 2
i n f o - b u l l e t i n
huisartsen
n i e u w e s p e c i a l i s t e n
v e r t r e k k e n d e s p e c i a l i s t e n
Per 1 januari 2007 zal J.W.J. van Esser, internist, Ziekenhuis
Bronovo verlaten.
w a c h t t i j d e n
Specialisme weken
Cardiologie 1
Dermatologie 7
Gynaecologie 4
Heelkunde 4
Interne Geneeskunde 3
Longziekten 2
Mondheelkunde 5
Neurologie 8
Oogheelkunde 13
Orthopedie 3
Pijnbestrijding/anesthesiologie 2
Plastische Chirurgie 12
Reumatologie 12
Urologie 3
Voor de meest recente gegevens:
www.bronovo.nl (onder wachttijden)
Heilige Nacht
Het levend licht brengt rust in onze leden
en voert ons naar de ernst van het moment.
Met zachte stem zet moeder het bekend
Stille Nacht in. Wij volgen, eerst verlegen.
Eerbiedig rond de boom met oma, opa
om ’t kindeke dat alle ding behoudt.
Vader -nooit was het later zo vertrouwdleest
uit de Bijbel naast mij op de sofa.
In onze ogen komt een zijden weerschijn
bij ’t horen van het wonderlijke woord
dat met de stralen om ons heen vervloeit.
Tot aan het slapen gaan lig ik vermoeid
voor ’t stalletje en zie hoe ongestoord
de ouders rond de kribbe in de weer zijn.
Bart
c o l o f o n
Redactie:
R.A.P. Berrevoets, tandarts
B.W. Boom, dermatoloog
A. van der Vaart, huisarts
M.M. Köhne, coördinator
patiëntenvoorlichting
Eindredactie:
M. van Wijk,
communicatie adviseur
a g e n d a
Voor u…
Klinische demonstraties 2007
Bronovolaan 5, 2597 AX Den Haag
Telefoon 070 312 41 41
De kracht van samen zorgen
17 januari 2007 van 17.00 - 18.00 uur HPV en cervixcarcinoom
Mevrouw H.T.C. Nagel, gynaecoloog
7 maart 2007 van 17.00 - 21.00 uur 5e Live Scopie Session
Multidisciplinair minisymposium
12-15 april Nascholingsweekend
1e en 2e lijn scholen samen! 1e en 2e lijn
16 mei van 17.00 - 20.00 uur Spoedeisende gevallen
Multidisciplinair minisymposium in HA-praktijk
20 juni van 17.00 - 18.00 uur Casuïstiekbespreking
huisartsen door/voor huisartsen
De Klinische Demonstraties van Bronovo zijn geaccrediteerd.
Huisartsen komen in aanmerking voor 1 punt per bijgewoonde
Demonstratie. Alleen huisartsen die de presentatielijst invullen
komen hiervoor in aanmerking. De Klinische Demonstraties zullen
bij toerbeurt worden voorgezeten door mevr. I.C. Spelt en mevr.
L.M. Voorkamp, huisartsen.
En uw patiënt…
Ontwerp:
Albani ontwerpers
Druk:
Albani drukkers, Den Haag
Drukwerkbegeleiding:
P. van Schie, Cendris
Uitgave:
Ziekenhuis Bronovo
Oplage:
650 exemplaren
Redactieadres:
Postbus 96900, 2509 JH Den Haag
Kopij: Ziekenhuis Bronovo, t.a.v. M. van Wijk, Postbus 96900, 2509 JH Den Haag
Ingezonden brieven en artikelen zijn van harte welkom, maar de redactie behoudt
zich het recht om deze in overleg in te korten of niet te plaatsen.
Iedere tweede vrijdag in de maand heeft de MS-vereniging een
inloopspreekuur van 13.30 - 15.30 uur om vragen over MS te
beantwoorden.
Iedere donderdagmiddag heeft het Steunpunt Mantelzorg Haagse
Hout inloopspreekuur van 16.00 - 18.00 uur.
Beide inloopspreekuren worden gehouden in de ruimte van de
UVV in de Centrale Hal in Ziekenhuis Bronovo.