Rapport - UBI model

De Uniforme Bron Indeling Potentieel
bodemvervuilende Activiteiten (ubi-code)
geeft aan elke activiteit die mogelijk bodem-
verontreiniging kan veroorzaken een unieke
code. De ubi-code is geënt op de
Bedrijfsindeling Kamers van Koophandel
1995 (bik’95) en komt daar in grote lijnen
ook mee overeen. Ten behoeve van de
praktijk van de registratie van bodem-
verontreinigingsgevallen is op enkele punten
van de bik’95 afgeweken, omdat activiteiten
vanwege het bodem-vervuilende karakter of
het specifieke bedrijfsproces, van een eigen
code moesten worden voorzien.
Deze publicatie is een gezamenlijke
uitgave van het ministerie van VROM en
het Interprovinciaal Overleg.
Ministerie van Volkshuisvesting,
Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer
Uniforme Bron Indeling potentieel bodemvervuilende activiteiten april 2001
U
B
I
Uniforme
Bron
Indeling
potentieel
bodemvervuilende
activiteiten
april 2001

Uniforme
Bron
Indeling

Uniforme
Bron
Indeling
potentieel
bodemvervuilende
activiteiten

Tekst en concept
ReGister Historisch Onderzoeksbureau bv, Groningen
en Arcadis Heidemij Advies, Arnhem
Vormgeving
Van Kelckhoven bno, Groningen
Foto omslag
Peter Tahl, Groningen
Re
Historisch onderzoeksbureau bv
April 2001
De ubi-code is door de combinatie ReGister Historisch
Onderzoeksbureau bv en Arcadis Heidemij Advies bv
samengesteld in opdracht van het Interprovinciaal Overleg.
Deze publicatie is een gezamenlijke uitgave van
het ministerie van vrom en het Interprovinciaal Overleg.
Inhoud
1 Inleiding 7
1.1 Onderzoeksvraag 7
1.2 globis en de rol van een standaard
activiteitencodering 7
1.3 Projectorganisatie 8
1.4 Leeswijzer 8
2 Onderzoeksopzet 9
2.1 Inleiding 9
2.2 Studie bestaande situatie (fase 1) 9
2.3 De nieuwe activiteitencodering en conversie
oud naar nieuw (fase 2) 10
2.4 Kennisdatabank: activiteiten en stoffen
(fase 3) 10
2.5 De uitvoering van de conversie (fase 4) 11
3 Bestaande situatie: finabo en Activiteiten 13
3.1 Inleiding 13
3.2 De provincies en finabo 13
3.2.1 Het gebruik van finabo 13
3.2.2 globis 14
3.2.3 Het gebruik van de activiteitencodering 14
3.2.4 Wensen ten aanzien van de nieuwe codering 15
3.2.5 De Best-Practice-module 15
3.2.6 Informatie-uitwisseling in het algemeen 16
3.3 De in gebruik zijnde activiteitencoderingen
17
3.3.1 Standaard Bedrijfsindeling 1974 (sbi’74)
en aanpassingen daarop 17
3.3.2 Bedrijfsindeling Kamers van Koophandel
en Fabrieken 1995 (bik’95) 18
3.3.3 Het gebruik van activiteitencoderingen
bij bodemsanering 18
3.4 Deelconclusies 19
4 De Uniforme Bron Indeling (ubi-code) 21
4.1 Inleiding 21
4.2 Uitgangspunten ubi 21
4.3 Werkwijze 22
4.4 Enkele opmerkingen en kanttekeningen
bij de ubi-code 23
4.5 Resultaat 24
4.6 Uitvoering van de conversie 24
5 Stoffenbestand en prioritering 27
5.1 Inleiding 27
5.2 Een bron-model 27
5.3 Informatie per ubi-code 27
5.3.1 Tracers in de bodem 27
5.3.2 Kans (g) 28
5.4 Parameters van de stoffen 29
5.4.1 Toxiciteit van de stof 29
5.4.2 Mobiliteit 30
5.5 Indicatieve prioriteit per ubi-code 30
5.5.1 De formule 30
5.6 Aansluiting bij de monitoringsoperatie 31
5.7 Uitbijters 33
5.7.1 Uitbijters door hoge interventiewaarden
metalen 33
5.7.2 Stortplaatsen, dempingen, ophogingen 34
5.7.3 Algemene uitbijters en overige activiteiten 35
5.8 Toetsing van het model en de uitkomsten 35
5.8.1 Vergelijking met Wbb-bestand Zuid-Holland 35
5.8.2 Toetsing door deskundigen 36
5.9 Vergelijking met andere modellen 36
5.9.1 Nieuwkoop 36
5.9.2 tauw/bsb-systematiek 37
5.9.3 De iwaco-sytematiek 38
5.9.4 sus-methode 39
5.10 Wat is het ubi-model en wat is het niet 40
5.11 De database 41
6 Gebruik en beheer 43
6.1 Gebruik van de ubi-code, de stoffendatabank
en de prioriteit 43
6.2 Mutaties 43
6.3 Lerend evalueren 44
6.4 Beheer: aanvulling, bijstelling, uitwisseling
en optimalisering 44
7 Conclusies en aanbevelingen 47
Bijlagen 49
Noten 96

6
Onderzoeksvraag
globis en de rol van
een standaard
activiteitencodering
1.1
1.2
1
2
3
4
1 Inleiding
Door de provincie Zuid-Holland, directie Water en Milieu is, namens de Kerngroep
globis, aan de combinatie van ReGister historisch onderzoeksbureau bv en Arcadis
Heidemij Advies opdracht verleend voor het standaardiseren van de provinciale
codering en prioritering bodembedreigende activiteiten. De Kerngroep globis is
belast met het ontwerpen van een nieuw provinciaal bodeminformatiesysteem in
Nederland, dat door alle provincies gaat worden gebruikt voor het opslaan en
ontsluiten van informatie over gevallen van bodemverontreiniging op hun grondgebied.
Binnen het project Standaardisatie codering en prioritering bodembedreigende activiteiten
kunnen de volgende fasen worden onderscheiden:
Een studie van de situatie bij de twaalf provincies en de vier grote steden
betreffende de gehanteerde activiteitencodering van bodembedreigende
activiteiten;
Het opstellen van een nieuwe activiteitencodering van bodembedreigende
activiteiten, die aansluit bij de Europese standaard op dit gebied en correspondeert
met de overige in Nederland in gebruik zijnde coderingen. Tevens het mogelijk
maken van een geautomatiseerde conversie van de bestaande naar de nieuwe
activiteitencodering en het daartoe opstellen van een conversieprotocol;
Het leveren van een model op basis waarvan aan de potentieel bodemvervuilende
activiteiten een indicatieve onderzoeksprioriteit kan worden verleend. Tevens het
leveren van een database met per activiteit de voor de bodem relevante stoffen en
de daaraan verbonden parameters.
Het uitvoeren van de daadwerkelijke conversie van de oude naar de nieuwe
activiteitencodering in alle provincies en de vier grote steden.
Vooralsnog is de vierde fase buiten beschouwing gebleven. De daadwerkelijke
conversie zal later, eventueel individueel per provincie, worden uitgevoerd.
De standaardisatie van de activiteitencodering wordt uitgevoerd in het kader van de
introductie van een nieuw provinciaal bodeminformatiesysteem, globis.
Het nieuwe systeem geldt als de vervanger van het bestaande finabo-systeem.
De indeling van bodemvervuilende activiteiten in standaardcategorieën vormt een
belangrijk element in de opzet van globis. In de eerste plaats geeft de aard van de
bedrijfsactiviteit een indicatie van de verontreiniging die op een locatie kan worden
verwacht. Door aan de activiteit stoffen en gegevens over gemiddelde omvang te
koppelen, kan een dergelijke indicatie nader worden ingevuld.
Een standaardcodering voor bedrijfsactiviteiten is een noodzakelijke voorwaarde
voor het vastleggen van ervaringsgegevens. Aan de hand van de codering kunnen
locaties met een gelijke verontreinigingsbron, maar in verschillende stadia van
onderzoek, met elkaar worden vergeleken en kunnen uitspraken worden gedaan
met betrekking tot vervolgacties. Het is dan wel noodzakelijk dat geen misverstanden
kunnen ontstaan over de aan een activiteit toegekende coderingen.
Een standaardcodering kan daarin voorzien, al blijft een consequente toepassing
natuurlijk wel noodzakelijk.
7

8
Projectorganisatie
Leeswijzer
1.3
1.4
•
•
•
•
globis wordt per provincie ingezet. Het moet daarom technisch mogelijk zijn dat
iedere provincie haar eigen activiteitencodering kan blijven hanteren. Het hanteren
van een eenduidige codering door alle provincies is natuurlijk beter, omdat dan ook
onderling tussen de provincies informatie kan worden uitgewisseld. Bij het
opstellen van de nieuwe codering moet de mogelijkheid worden gecreëerd tot een
latere conversie van de provinciaal gehanteerde coderingen naar de nieuwe
codering.
Omdat een belangrijke karakteristiek van globis is de mogelijkheid tot uitwisseling
van gegevens met andere overheden en partijen, is bij het samenstellen van een
nieuwe codering ook naar andere systemen en bestanden en daarin gebruikte
tabellen gekeken. Voorbeelden zijn bio-inventarisaties voormalige bedrijfsterreinen
en de door gemeenten gebruikte bodeminformatiesystemen. Tenslotte is het van
belang dat met de nieuwe codering wordt aangesloten bij de nationale en internationale
standaard, om zo de vergelijking en uitwisseling met andere beleidsvelden
mogelijk te maken.
De vereisten voor de nieuwe Standaardcodering kunnen worden samengevat in de
volgende kernbegrippen:
Uniform: om informatie-uitwisseling met andere actoren binnen het beleidsterrein
mogelijk te maken, moet de codering uniform zijn;
Algemeen: de codering moet aansluiten bij de algemeen geldende bedrijfsindelingen,
zoals in Europa, in Nederland en met name in het Handelsverkeer
gebruikelijk zijn;
Specifiek: de codering moet zijn toegesneden op bodemverontreiniging en er moet
specifieke informatie over de te verwachten aard en omvang van de bodemverontreiniging
aan kunnen worden gekoppeld;
Conversie: de bestaande en bij de provincies in gebruik zijnde coderingen moeten
naar de nieuwe codering kunnen worden overgezet.
Het onderzoek in het kader van het project werd uitgevoerd door de combinatie van
ReGister historisch onderzoeksbureau bv en Arcadis Heidemij Advies. Het project
werd begeleid door een begeleidingscommissie bestaande uit vertegenwoordigers
van de uitvoerende bureaus en van de provincies en de grote steden. In bijlage 1 is
een lijst met de leden van de begeleidingscommissie opgenomen. De begeleidingscommissie
kwam tot aan de bespreking van de eerste conceptrapportage drie
maal bijeen, om de vorderingen van het onderzoek te bespreken.
In hoofdstuk 2 wordt de tijdens het onderzoek gevolgde onderzoeksopzet in hoofdlijnen
beschreven. De resultaten van de eerste fase van het onderzoek, de
inventarisatie van de bestaande situatie en de in gebruik zijnde activiteitencoderingen,
worden beschreven in hoofdstuk 3. Hoe op grond van de in fase 1
verzamelde informatie vervolgens de nieuwe codering is opgesteld, wordt
beschreven in hoofdstuk 4. Hoofdstuk 5 beschrijft fase 3, de database met de stoffen
per activiteit en de formule waarmee de indicatieve prioriteit van de activiteiten
kan worden bepaald. Het gebruik, onderhoud en beheer van de nieuwe activiteitencodering
en de daaraan gekoppelde stoffendatabase, zijn het onderwerp van
hoofdstuk 6. Tenslotte worden enkele conclusies getrokken en aanbevelingen
gedaan, met name met het oog op de uit te voeren conversie. Diverse schema’s
tabellen, nadere uitwerkingen en toelichtingen zijn in de bijlagen opgenomen.
In de tekst wordt steeds naar de betreffende bijlage verwezen. Aan het begin van de
bijlagen is een inhoudsopgave van de bijlagen opgenomen.
Inleiding
Studie
bestaande
situatie
(fase 1)
2.1
2.2
•
•
•
•
•
•
2 Onderzoeksopzet
In dit hoofdstuk zal per fase de gevolgde onderzoeksopzet worden beschreven.
De beschrijving is beknopt en op hoofdlijnen. Eventuele bijzonderheden zijn steeds
in de bijlagen opgenomen. De resultaten van het onderzoek zijn per fase in de
volgende hoofdstukken opgenomen.
Het onderzoek in deze fase valt in twee delen uiteen:
Het onderzoek naar het gebruik van de activiteitencodering bij de provincies en de
grote steden en met name in finabo;
Een inventarisatie van de bestaande tabellen met activiteitencoderingen, zoals in
gebruik bij diverse instellingen als de Kamers van Koophandel, het cbs en de
Stichtingen bsb en tevens een inventarisatie van de activiteitentabellen die worden
gebruikt bij de meest courante bodeminformatiesystemen (bis).
Bij de provincies is gesproken met de beheerder van het finabo-systeem en in
meerdere provincies tevens met een projectleider bodemsanering. Met de grote
steden is telefonisch overlegd. Een overzicht van de contactpersonen is als bijlage 2
opgenomen.
Van de provincies is de volgende informatie gevraagd:
De tabellen die worden gebruikt voor het benoemen van activiteiten als
veroorzakers van bodemverontreiniging in finabo 1 (finabo-veld: Veroorzaker);
Een overzicht van de daadwerkelijk ingevoerde activiteitencodes in finabo en
daarmee ook de vullingsgraad van het veld Veroorzakercode in finabo;
Activiteitencoderingen in gebruik bij overige bestanden, zoals bestanden met
potentieel vervuilde locaties;
Enige aanvullende informatie over het aantal in finabo opgenomen gevallen, de
wijze waarop het systeem wordt gevuld, het gebruik van de activiteitencodes in het
algemeen, de overgang van finabo naar globis en de verwachtingen van een
Best-Practice-Module en het uitwisselen van informatie in globis.
Een voorbeeld van de vragenlijst is als bijlage 3 in het rapport opgenomen.
De vragenlijst is mede opgesteld aan de hand van de ervaringen die in de
gesprekken met de eerste provincies zijn opgedaan.
Voor het uit finabo destilleren van de daadwerkelijk ingevoerde activiteitencodes, is
een sql-bestand gemaakt. Met behulp van dit bestand kon de gewenste informatie
snel aan finabo worden ontleend. Van de grote steden maakt alleen Rotterdam ook
gebruik van finabo; de overige steden hebben diverse andere systemen in gebruik.
Aan de gemeenten werd een overzicht gevraagd van de door hen gebruikte
activiteitencodes en de mogelijke aanpassingen die door hen op de standaardcoderingen
waren gemaakt.
Door het Centraal Bureau voor de Statistiek (cbs) werden in geautomatiseerde vorm
diverse activiteitentabellen met geautomatiseerde schakelschema’s geleverd, die
momenteel in gebruik zijn in Nederland en Europa. Daarbij konden tevens linken
worden gelegd met vroeger gebruikte tabellen, zoals de sbi’74. Informatie over
gevallen van bodemverontreiniging wordt op gemeentelijk niveau met name vastgelegd
in Bodeminformatiesystemen. Van de meest courante systemen is nagegaan
of een tabel met activiteitencoderingen wordt gebruikt voor het benoemen van de
bron van de bodemverontreiniging en zo ja, welke tabel dat is.
Belangrijke verzamelaars en beheerders van informatie over bodemverontreiniging
zijn de provinciale bsb-stichtingen. Voor informatie over de bij de Stichtingen
gehanteerde activiteitencoderingen is contact gezocht met de Stichting bsb
9

10
De nieuwe
activiteitencodering
en conversie oud
naar nieuw
(fase 2)
Kennisdatabank:
activiteiten
en stoffen
(fase 3)
2.3
2.4
•
•
•
Friesland. Deze wees op een project van het ministerie van vrom naar de omvang en
samenstelling van de BSB-operatie als geheel. Mogelijk worden daarbij ook gegevens
gekoppeld en geëxtrapoleerd aan de hand van de activiteitencoderingen. Met de
projectleiders van dit project bij het ministerie van vrom is contact gezocht, om te
bezien of er mogelijkheden zijn om informatie en kennis uit te wisselen over
activiteitencoderingen, stoffen, urgentie en dergelijke (zie ook fase 3).
Voor het beter in beeld krijgen van de mogelijkheden en problemen van informatieuitwisseling
tussen overheden en met name provincies en gemeenten, is de
gemeente Leeuwarden bezocht. Samen met de provincie Fryslân neemt de gemeente
deel in een proefproject in het kader van de Minimale Dataset Bodem. Gekeken is
naar hoe de uitwisseling verloopt, wat de mogelijkheden zijn in relatie tot de Best-
Practice-Module van globis en welke rol de activiteitencodering daarin speelt.
Voor het kunnen samenstellen van een nieuwe activiteitencodering, zijn in de
eerste plaats de bestaande algemene coderingen, zoals sbi’74, de bik’95 en de nace,
verzameld. Tevens zijn de diverse door de provincies en de grote steden gebruikte
coderingen bijeen gebracht (zie fase 1).
Via een database in de vorm van een schakelbord zijn omschrijvingen van
activiteiten aan elkaar gekoppeld. Vanuit deze database is de nieuwe code
samengesteld. Door de verschillende activiteitencoderingen via het schakelbord aan
de nieuwe code te koppelen, is een geautomatiseerde conversie van de oude naar de
nieuwe code voor elke tabel in principe mogelijk gemaakt. De bijzonderheden
omtrent de gekoppelde coderingen zijn per provincie in een logboek bijgehouden.
Om de activiteitencodering goed te kunnen onderscheiden als een nieuwe en op
bodemvervuiling gerichte lijst, is voor de code ook een nieuwe naam gevonden,
namelijk de Uniforme Bron Indeling (ubi). Deze nieuwe naam zal vanaf hier in dit
rapport ook worden gebruikt.
Aan de hand van een uitgebreide literatuurstudie en de informatie uit honderden
historische onderzoeken en bodemonderzoeken, is door ReGister/Arcadis een
Kennisdatabank opgezet met gegevens over potentieel bodemvervuilende
activiteiten. Van de verschillende activiteiten werden de volgende parameters
verzameld:
De stoffen die als gevolg van de activiteiten mogelijk in de bodem terecht zijn
gekomen;
De eigenschappen van de stoffen, zoals toxiciteit en mobiliteit;
De kans dat die stoffen in de bodem terecht zijn gekomen, volgens een indicatieve
schaal.
Door interpretatie van de verzamelde parameters werd aan elke activiteit een score
toegekend (1-6), die de relatieve kans op en mogelijke ernst en omvang van bodemverontreiniging
uitdrukte. De in de Kennisdatabank verzamelde informatie diende
als basis voor het opstellen van een prioriteringsmodel, waarmee bestanden met
potentieel vervuilde locaties van een relatieve, indicatieve prioriteit kunnen worden
voorzien.
De al bestaande database is nu, in het kader van dit project, geactualiseerd en
verder aangevuld. Het aanvullende onderzoek is opnieuw uitgevoerd aan de hand
van literatuurstudie en beschikbare praktijkgegevens van uitgevoerde historische en
bodemonderzoeken. Op de exacte invulling van de database en de keuzes die bij het
bepalen van de relevante parameters zijn gemaakt, zal in hoofdstuk 5 nader worden
ingegaan.
De uitvoering van
de conversie
(fase 4)
2.5
De gegevens zijn per activiteit verzameld in een database. Voor het bepalen van de
prioriteitsscore per activiteit is nu een formule ontwikkeld, zodat de prioriteitsscore
niet langer door interpretatie maar door berekening wordt bepaald.
Deze fase is vooralsnog buiten beschouwing gebleven, omdat nog niet duidelijk is of
de geautomatiseerde conversie ook daadwerkelijk zal worden uitgevoerd en ook
globis nog niet gereed is. De voor de conversie benodigde koppeling tussen de oude
en de nieuwe tabellen is echter al gelegd en ook is duidelijk hoe de conversie per
provincie moet worden uitgevoerd en welke randvoorwaarden daarbij gelden.
11

12
Inleiding
De provincies
en finabo
3.1
3.2
3.2.1
Het gebruik
van finabo
3 Bestaande situatie: finabo en Activiteiten
Door de bezoeken aan c.q. de gesprekken met de provincies en de grote steden, is
informatie verzameld over het gebruik van de activiteitencoderingen, in het
bijzonder in finabo. Tevens zijn in deze fase van het onderzoek de bestaande en in
gebruik zijnde activiteitencoderingen verzameld en op hun gebruiksmogelijkheden
getoetst. Verder is nog enige aanvullende informatie verzameld. In dit hoofdstuk
zullen de resultaten van het onderzoek in deze eerste fase worden besproken. De
vragenlijst aan de hand waarvan de gesprekken werden gevoerd, is opgenomen als
bijlage 3. Als bijlage 4 is een overzicht opgenomen met de kerngegevens per
provincie, die in dit hoofdstuk worden besproken.
De informatie over bekende gevallen van bodemverontreiniging worden bij de
provincies opgeslagen in het registratiesysteem finabo. Alleen de provincie
Gelderland heeft een ander systeem in gebruik. Om de conversie van de activiteitencoderingen
in het veld Veroorzakercode van finabo mogelijk te maken, was het
nodig enige informatie te verzamelen over het gebruik van finabo en de wijze van
invoer van de gegevens. De informatie is verdeeld over de onderstaande subparagrafen.
De provincies hebben in de periode 1992-1998 finabo als centraal registratiesysteem
in gebruik genomen. Daarvoor waren of andere systemen in gebruik (Ibs-Rbase, mjp,
tekstfiles, database) of werd de informatie alleen opgeslagen in het papieren
archief. Meestal werd met de introductie van finabo, voor zover mogelijk, de
inhoud van de oude bestanden in het nieuwe systeem ingelezen. In het algemeen
werd daarbij, voor zover nog bekend, de informatie van alle bekende en in het oude
systeem aanwezige gevallen overgenomen. In een enkele provincie werden echter
alleen de toen nog lopende (dus niet-afgesloten) gevallen opgenomen.
Het aantal in finabo voorkomende gevallen varieert sterk. Uiteraard in de eerste
plaats vanwege de omvang van de provincie, maar daarnaast ook omdat de aard van
de in het systeem opgenomen informatie verschilt. De meeste provincies nemen een
locatie op in finabo wanneer de melding daarvan binnenkomt of wanneer een
locatie voor de uitvoering van een oriënterend onderzoek wordt geselecteerd. In
eerste instantie worden alleen de administratieve gegevens ingevoerd, zoals het
adres, de coördinaten en de locatiecode. Overwegend wordt een locatie, ongeacht
het resultaat van het bodemonderzoek in finabo gehandhaafd. Het gebeurt echter
ook dat locaties die voor een oriënterend onderzoek zijn geselecteerd, weer worden
afgevoerd wanneer bij het bodemonderzoek geen verontreiniging is aangetroffen of
er geen aanleiding is tot uitvoering van een nader onderzoek. Na uitvoering van het
bodemonderzoek worden de gegevens van de locatie in finabo verder aangevuld
met de fysieke bodemparameters.
De invoer van de gegevens in finabo verschilt per provincie. Er zijn meerdere
provincies die de invoer geheel of ten dele hebben gecentraliseerd. Meestal worden
de administratieve locatiegegevens centraal ingevoerd en zijn de projectleiders
verantwoordelijk voor de invoer van de bodemtechnische informatie. In een aantal
provincies zijn de projectleiders geheel verantwoordelijk voor de invoer. De centrale
invoer is meestal ingesteld, omdat bleek dat informatie slecht en vaak ook
onvolledig werd ingevuld.
Naast finabo zijn er nog enkele systemen of bestanden waarin informatie over
bodemverontreiniging wordt opgeslagen. Vrijwel alle provincies beschikken over
een bestand met potentieel vervuilde locaties, gebaseerd op een inventarisatie van
de archieven van de Kamers van Koophandel en vervallen Hinderwetvergunningen.
13

14
3.2.2
globis
3.2.3
Het gebruik van de
activiteitencodering
In deze bestanden worden ook activiteitencoderingen gebruikt. Daarnaast zijn er
bestanden met de in het kader van het navos-project onderzochte stortplaatsen.
Alle provincies zijn van plan om van finabo over te gaan naar globis. De meeste
provincies vrezen echter dat de overzetting van de inhoud van het oude naar het
nieuwe systeem niet geautomatiseerd kan worden uitgevoerd. Als reden wordt
hiervoor enerzijds de opbouw van finabo genoemd, maar anderzijds ook de
gebrekkige vulling van het systeem, waardoor vele gegevens ontbreken die voor een
goed functioneren van globis nodig zijn. De ervaringen die door provincies zijn
opgedaan met de tussentijdse rapportage via rambo, hebben dat gevoel versterkt.
Vandaar dat diverse provincies sterk overwegen of inmiddels al hebben besloten, de
dossiers van alle in het archief aanwezige gevallen opnieuw handmatig in globis in
te voeren. Op die manier wordt tevens beoogd een belangrijke kwaliteitsimpuls te
geven aan het informatiebeheer over de bodemkwaliteit in de provincie.
De provincie Zuid-Holland heeft al een dergelijke actie achter de rug. De informatie
in finabo bleek dusdanig incompleet, dat besloten werd de dossiers opnieuw in te
voeren. Dit resulteerde in een tussenbestand, boom, dat overigens weer te veel
informatie bleek te bevatten, zodat het werd teruggebracht tot boom-. Inmiddels is
van daaruit finabo+ tot stand gekomen.
Wanneer opnieuw handmatig de dossiers in globis worden ingevoerd, is uiteraard
ook een geautomatiseerde uitvoering van de conversie van de oude naar de nieuwe
activiteitencodering, niet zinvol. Dan kunnen beter opnieuw vanuit de dossiers de
bronnen van de bodemverontreiniging worden vastgesteld en direct aan de nieuwe
code (ubi) worden gekoppeld. Daarmee wordt direct ook het probleem ondervangen
van de vele gevallen waarbij de activiteitencodering niet of slechts in algemene
termen is ingevuld (zie volgende subparagraaf).
Achter het veld Veroorzakercode hangt in finabo een referentietabel met de
activiteitencodes van de verschillende activiteiten die de bodemverontreiniging
kunnen hebben veroorzaakt. Het betreft een ingekorte versie van de Standaard
Bedrijfsindeling 1974 (sbi’74) van de Kamers van Koophandel, het zogenaamde
Groene Boekje. Vanuit deze tabel kan een code en een omschrijving worden
gekozen. Enkele provincies hebben een aanpassing op de lijst gemaakt en enkele
codes die voor hun grondgebied relevant zijn toegevoegd, zoals in Noord-Brabant
enkele specifieke deelactiviteiten in de leerindustrie.
Het invullen van de activiteitencode bij het veld Veroorzakercode is in finabo niet
verplicht. De vulling van het veld is in veel provincies dan ook matig of zelfs gering.
Gemiddeld is in ongeveer de helft van de gevallen een activiteitencode ingevuld.
Er zijn ook uitschieters naar beneden van 20% en zelfs 0%, maar ook naar boven van
81% en 90%. Omdat de sbi’74-tabel alleen maar bedrijfsactiviteiten kent en niet elk
geval van bodemverontreiniging door een bedrijf is veroorzaakt, kan ook niet altijd
een code worden toegekend. In dergelijke gevallen is geen enkele code, vier kruisjes,
de code 9999 of een code voor particuliere huishoudens (bij hbo-tanks) ingevoerd.
Uit de gesprekken kwam naar voren dat het bepalen van de activiteitencodering bij
het veld Veroorzakercode, bij de meeste projectleiders geen hoge prioriteit heeft.
Zij concentreren zich met name op het invoeren van de bodemtechnische gegevens.
Bovendien moeten de projectleiders in de meeste gevallen zelf een veroorzakende
activiteit met bijbehorende code uit het rapport van het bodemonderzoek zien te
destilleren. Uiteindelijk wordt dan vaak geen code of een vrij algemene code
ingevoerd.
3.2.4
Wensen ten aanzien
van de nieuwe codering
voorbeeld zoekmachine
Met betrekking tot de wensen inzake de eisen waaraan de nieuwe activiteitencodering
moet voldoen, staan een logische opbouw en goede zoekmogelijkheden voorop.
Vanuit de eerste algemene sectoren en bedrijfstakken, moet desgewenst een keuze
voor een meer gedetailleerde code en omschrijving kunnen worden gemaakt.
Iets dergelijks zou moeten worden gerealiseerd middels ‘doorklikschermpjes en
-buttons’, zodat stapsgewijs tot een meer gedetailleerd niveau in de codering kan
worden doorgedrongen. Tevens wordt veel waarde gehecht aan een zoekmachine,
waarmee door het intikken van een kenmerkend deel van de omschrijving, door de
zoekmachine een voorstel voor de in te voeren omschrijving en code wordt gedaan.
Hieronder is een voorbeeld van een dergelijke zoekmachine opgenomen:
gebruiker toetst zoekmachine toont met scores of
‘metaal’ in volgende opties klassenindeling
3.2.5
De Best-Practice-module
metaalwarenindustrie score 314 / klasse 7
metaalconstructiebedrijf score 204 / klasse 6
metaaloppervlaktebehandelingsbedrijf
score 320 / klasse 7
metaalpijpenfabriek score 204 / klasse 6
metaalverlakkerij score 320 / klasse 7
metaalharderij score 160 / klasse 5
Een ‘doorkiessysteem’ en een ‘zoekmachine’ zullen bij het inbouwen van de nieuwe
ubi-codetabel in globis, waarschijnlijk betrekkelijk eenvoudig kunnen worden gerealiseerd.
Over het gewenste detailniveau van de ubi-code lopen de meningen uiteen. Met
behulp van een meer gedetailleerde code kan de bron van de verontreiniging zo
precies mogelijk worden benoemd en kunnen daarmee ook de te verwachten
stoffen en de onderzoeksstrategie zo goed mogelijk worden bepaald. Tevens kan
daarmee een onderscheid worden gemaakt tussen bijvoorbeeld oude activiteiten,
zoals een scheepswerf waar voor 1900 houten schepen werden gebouwd en een
moderne jachtwerf waar slechts polyester wordt toegepast. Ook wordt door het
toekennen van een gedetailleerde code met een dito omschrijving, direct in het
systeem duidelijk om welk bedrijf het gaat, wat de herkenbaarheid van de locaties
zal vergroten.
Als argument voor een minder vergaande detaillering wordt gewezen op het feit dat
bij het maken van selecties uit de bestanden mogelijk locaties worden gemist,
omdat niet is gedacht aan enkele naastgelegen codes die vrijwel hetzelfde
productieproces betreffen. Zo zouden bij een selectie van alle galvanobedrijven de
eveneens zeer bodembedreigende vernikkelarijen en verchroominrichtingen, die
net een paar codes ‘verder’ liggen, kunnen worden gemist. Gewezen werd ook op
het feit, dat het vaak vrijwel onmogelijk is om aan het rapport van een bodemonderzoek,
een gedetailleerde code en omschrijving van de activiteiten te ontlenen.
Een te gedetailleerde code zou verder tot veel onnodig zoekwerk leiden, wat
demotivatie bij de invoer van de codes tot gevolg zou kunnen hebben. Tenslotte
werd gesteld, dat het bepalen van de juiste code, te veel historische en procestechnische
kennis zou vergen, wanneer de code te gedetailleerd zou worden.
Een belangrijk onderdeel van globis en de met het bever-traject ingezette beleidsvernieuwing
wordt gevormd door de te ontwikkelen ‘slimme methodieken’,
waarmee de bodemproblematiek op een adequate wijze kan worden aangepakt.
15

16
3.2.6
Informatie-uitwisseling
in het algemeen
•
•
•
•
De ‘Best-Practice-Module’ speelt daarin een centrale rol. Via deze module moeten
ervaringsgegevens over gelijksoortige gevallen van bodemverontreiniging tussen de
gebruikers van globis kunnen worden uitgewisseld. Het gaat dan om ervaringen op
het vlak van te verwachten stoffen, gekozen onderzoeksstrategieën, saneringstechnieken
en kostenramingen.
Bij een dergelijke uitwisseling van gegevens is de activiteitencodering waarmee de
bron van de verontreiniging wordt aangeduid essentieel. Wanneer gewerkt wordt
met een algemene, uniforme codering van de verontreinigingsbronnen ( zoals de
ubi-code), kunnen op grond van de bron gelijksoortige gevallen worden geselecteerd
en met elkaar worden vergeleken. Ook andere factoren zijn bij het vergelijken van
gevallen van belang, zoals grondsoort en ligging van de locatie, maar daarvoor
bestaan al uniforme coderingen.
Momenteel vindt tussen de provincies onderling weinig informatie-uitwisseling
plaats over de meer technische en financiële aspecten van bodemsanering. De
provincies konden zich daarom desgevraagd ook nog geen concrete voorstelling
maken van hoe een dergelijke uitwisselingsmodule er in de praktijk uit zou moeten
zien. Waarschijnlijk zal de module, wanneer deze er eenmaal is en dus ook een
meer concrete invulling heeft gekregen, vanzelf zijn eigen behoefte en vraag genereren.
Meer informatieverkeer vindt plaats tussen de provincies en de gemeenten, zoals de
BIO-bestanden met potentieel vervuilde locaties, die in meerdere provincies ook aan
de gemeenten ter beschikking worden gesteld. Zeker nu vanwege het
Investeringsfonds Stedelijke Vernieuwing (ISV) de nodige taken en bevoegdheden
aan de grotere gemeenten worden overgedragen, wordt ook informatie met hen uitgewisseld.
Een structurele vorm is er echter niet.
Gevallen van bodemverontreiniging komen vaak via de gemeente bij de provincie
terecht. Er is echter geen vast format waarin informatie over gevallen van
bodemverontreiniging, of door gemeenten of door onderzoeksbureaus, moet worden
aangeleverd. Slechts in een enkel geval dienen de kerngegevens, naast in rapportvorm,
ook apart op een standaardformulier te worden aangeleverd, zoals
bijvoorbeeld het l-formulier in Fryslân.
In het kader van het project Minimale Dataset Bodem wordt momenteel op drie
plaatsen een pilotproject uitgevoerd met betrekking tot het uitwisselen van
gegevens tussen provincies en gemeenten. Deelnemers zijn de provincie Fryslân en
de gemeente Leeuwarden, de provincie Gelderland en de gemeente Duiven en de
provincie Zeeland en de gemeente Goes. De gemeente Leeuwarden is als participant
in het pilotproject bezocht en gevraagd wat de eerste ervaringen zijn met het
uitwisselen van informatie tussen gemeente en provincie. Al in de eerste fase van de
pilot werden de volgende knelpunten gesignaleerd:
De provincie redeneert in financieel-administratieve gevallen van bodemverontreiniging,
waarop ook het finabo-systeem is ingericht. De gemeente gebruikt
echter een bodeminformatiesysteem dat locatiegericht is en dus redeneert vanuit
de fysieke plek waar de verontreiniging is aangetroffen;
finabo werkt met bepaalde fases tot waar het onderzoek is gevorderd, in het bis
bestaat de fasering uit de verschillende onderzoeksvormen, zoals verkennend
onderzoek, naderonderzoek, saneringsonderzoek en dergelijke;
Er bestaat een groot kwaliteitsverschil tussen de bij de gemeente beschikbare
informatie en de informatie die is opgenomen in finabo;
De diverse codetabellen corresponderen niet met elkaar, waaronder de activiteitencodering
waarmee de bron van de verontreiniging wordt benoemd;
De wederzijds gehanteerde definities sluiten niet op elkaar aan.
De in gebruik
zijnde activiteitencoderingen
voorbeeld sbi’74
3.3
3.3.1
Standaard Bedrijfsindeling
1974 (sbi’74) en
aanpassingen daarop
De gesignaleerde problemen maken duidelijk dat het uitwisselen van bodeminformatie
tussen gemeenten en provincies geen eenvoudige zaak is en de nodige
haken en ogen kent.
Mede door de aanschaf van één en hetzelfde bodeminformatiesysteem door alle
gemeenten in de provincie te bevorderen en zelf ook dat systeem in gebruik te
nemen, hopen meerdere provincies de informatie-uitwisseling te bevorderen.
Overigens spelen de verontreinigingsbron en de activiteitencodering daarbij geen
rol. De meest courante bodeminformatiesystemen, uitgezonderd BIS4all van
Centric, kennen ook geen vaste tabel waarmee de verontreinigingsbron moet worden
benoemd. Met de introductie van een provinciewijd bodeminformatiesysteem
wordt dat probleem dus niet verholpen.
Voor het benoemen en categoriseren van economische activiteiten die bij het
Handelsregister van de Kamers van Koophandel staan ingeschreven, werd in 1974
een codering in gebruik genomen, de Standaard Bedrijfsindeling 1974 (SBI’74).
De code bestaat uit een viercijferige indeling, die als volgt verloopt:
2(000) Bedrijfstak Industrie
20(00) Bedrijfsklasse Voedings- en genotmiddelenindustrie
209(0) Bedrijfsgroep Cacao-, chocolade- en suikerwerkenindustrie
2091 Bedrijfssubgroep Cacao- en chocoladefabrieken
Aan de hand van de codering kon worden gewerkt aan een uniformering van de
inschrijving in het Handelsregister en konden ook kerngegevens over bepaalde
activiteiten worden verzameld. Naast de Kamers van Koophandel maakte ook het
Centraal Bureau voor de Statistiek (cbs) gebruik van sbi’74 bij het verzamelen van
statische kerncijfers over de Nederlandse Economie. Daartoe waren op de codering
enkele kleine aanpassingen gemaakt, die eigenlijk meer verbijzonderingen binnen
bepaalde groepen waren. Een wezenlijk verschil was er niet.
Door het ingenieursbureau dhv is ten behoeve van de vergunningverlening en
controle in het kader van de Hinderwet en later de Wet Milieubeheer, in 1989 een
uitbreiding van sbi’74 gemaakt, waarmee vergunningplichtige activiteiten konden
worden benoemd. Aan de codering zijn per activiteit kerncijfers gekoppeld over de
afstand voor geur-, stof-, trilling- en geluidbelasting en een index voor lucht, water,
bodem en explosiegevaar. Om alle activiteiten te kunnen benoemen is de viercijferige
codering voor enkele groepen uitgebreid met een vijfde getal en is
voorafgaand aan de bedrijfsactiviteiten een algemene categorie met machines en
installaties toegevoegd, die niet direct aan een bedrijfsproces verbonden zijn.
Deze codering vormt de basis van de publicatie Bedrijven en Milieuzonering van de
Vereniging van Nederlandse Gemeenten (vng) 2 , die gebruikt wordt bij het
beoordelen en controleren van Milieuvergunningen.
Door ReGister wordt voor inventarisaties van Kamer van Koophandel- en Hinderwetarchieven
een veel uitgebreidere lijst gebruikt, die overigens wel geënt is op de
sbi’74. De code is zescijferig en de eerste vier cijfers corresponderen met sbi’74 .
Door de uitbreiding van de code kunnen historische en specifieke activiteiten ook
worden benoemd, wat met het oog op de aard en omvang van de mogelijke
bodemverontreiniging belangrijk kan zijn.
17

18
3.3.2
Bedrijfsindeling Kamers van
Koophandel en Fabrieken
1995 (bik’95)
voorbeeld bik’95
In 1993 werd door het cbs een nieuwe bedrijfsindeling in gebruik genomen, de
sbi’93. Deze code was geënt op de wereldwijde codering van de Verenigde Naties,
de isic, waarvan ook weer een Europese afgeleide was gemaakt, de nace. De nieuwe
codering verschilde aanzienlijk van de oude. Nieuwe bedrijfstakken, zoals in de
computerbranche en de dienstverlening, zijn in de nieuwe code opgenomen en de
nieuwe code is ook veel gedetailleerder dan de oude. In 1995 namen ook de Kamers
van Koophandel de nieuwe codering over, echter wel met enkele aanpassingen. Zo
kent de bik’95 meer bedrijfsgroepen om de bedrijfsactiviteiten nog beter te kunnen
typeren. In totaal worden 1900 verschillende activiteiten onderscheiden en is circa
50% van de codes in vergelijking met sbi’74 veranderd.
De opbouw van de bik’95 is als volgt:
D Sectie Industrie
DA Subsectie Vervaardiging van voedings- en genotmiddelen
15 Afdeling Vervaardiging van voedingsmiddelen en dranken
158 Groep Vervaardiging van overige voedingsmiddelen
1584 Klasse Vervaardiging van cacaobonen en chocolade en suikerwerk
15842 Subklasse Vervaardiging van chocolade en suikerwerk
158421 Branche Vervaardiging van chocolade
3.3.3
Het gebruik van
activiteitencoderingen bij
bodemsanering
De nace maakt geen gebruik van de laatste twee categorieën, de Subklasse en de
branche. De sbi’93 van het cbs maakt geen gebruik van de laatste categorie, de
branche. Verder komen de indelingen wel met elkaar overeen.
De provincies maken bij het benoemen van de (potentiële) bronnen van bodemverontreiniging
gebruik van de sbi’74-tabel, soms voorzien van enige aanpassingen.
Een uittreksel van deze tabel hangt ook als referentietabel achter finabo. In de
bestanden met potentieel vervuilde locaties, ontstaan door inventarisaties van
archieven van de Kamer van Koophandel en Hinderwetvergunningen, wordt ook
steeds sbi’74 gebruikt, eveneens soms met enkele aanpassingen om met name
historische activiteiten te kunnen plaatsen.
De Stichtingen bsb maken nog gebruik van sbi’74. Er is besloten de indeling te
blijven gebruiken, omdat in de bestanden met potentieel vervuilde huidige bedrijfsterreinen,
die destijds vanuit de Kamers van Koophandel zijn aangemaakt, ook de
sbi’74 is gehanteerd en het overzetten daarvan naar de nieuwe codering te
bewerkelijk zou zijn.
De meest courante bodeminformatiesystemen, Nazca, Strabis en bis4all, hebben
ook de mogelijkheid om de bron van de verontreiniging te benoemen. Alleen achter
bis4all hangen referentietabellen met coderingen. Standaard kan uit drie
verschillende tabellen worden gekozen, namelijk de cbs’93-tabel, de sbi’74-tabel en
de dhv/vng-tabel. Het invullen van de activiteitencode is echter facultatief en
desgewenst kunnen ook andere tabellen achter bis4all worden geplaatst. In Nazca
en Strabis wordt geen gebruik gemaakt van activiteitencoderingen en dus zijn er
ook geen standaardtabellen.
Deelconclusies
3.4
•
•
•
•
•
Op grond van de resultaten van fase 1 kunnen de volgende conclusies worden
getrokken:
Alle op het beleidsterrein bodemsanering gebruikte activiteitencoderingen zijn
geënt op sbi’74;
De activiteitencodering in het veld Veroorzakercode in finabo wordt lang niet altijd
ingevuld en er worden vaak alleen algemene codes gebruikt;
De meeste provincies overwegen of hebben inmiddels besloten om de dossiers van
de in finabo opgenomen gevallen van bodemverontreiniging handmatig in te
voeren in globis , omdat finabo onvoldoende gevuld is;
De nieuwe ubi-code moet zodanig zijn samengesteld, dat zowel voor een algemene
als voor een gedetailleerde code kan worden gekozen en dat de benodigde
coderingen snel en eenvoudig kunnen worden opgezocht;
Er vindt (nog) weinig uitwisseling van informatie plaats tussen de toekomstige
gebruikers van globis.
19

20
Inleiding
Uitgangspunten ubi
4.1
4.2
1
2
3
4
5
6
7
•
•
•
4 De Uniforme Bron Indeling (ubi-code)
Op grond van de informatie verkregen van de provincies en de grote gemeenten en
de inventarisatie van de bestaande en in gebruik zijnde activiteitencoderingen, is
vervolgens de Uniforme Bron Indeling (ubi) samengesteld. In dit hoofdstuk worden
de uitgangspunten die daarbij zijn gehanteerd, de werkwijze, de opbouw en enkele
specifieke aandachtspunten beschreven. Van de ubi-code zelf is een boekwerkje
gemaakt, dat als losse bijlage bij het rapport is verschenen.
Bij het bepalen van de uitgangspunten voor de ubi, is in de eerste plaats gekeken
naar de criteria waaraan volgens de Kerngroep globis de nieuwe codering zou
moeten voldoen 3 :
Uniform: De code is uniform voor alle organisaties die globis gebruiken, dus voor
alle huidige bevoegde gezagen. Bij het kiezen van zo’n uniforme indeling dient de
omgeving van deze bevoegde gezagen te worden betrokken vanwege de informatieuitwisseling
met hen.
Algemeen: De code sluit aan bij de algemene indeling van bedrijfsactiviteiten, zoals
die van de Kamers van Koophandel of het cbs of bij een eventuele nen-norm.
Toegesneden: De code is in voldoende mate toegesneden op de problematiek van de
bodemsanering. De indeling dient bijvoorbeeld rekening te houden met vervuilende
activiteiten in het verleden, moet voldoende gedetailleerd zijn en dient ook
activiteiten als stortplaatsen en dempingen te omvatten.
Conversie: De code dient een eenvoudige conversie te bieden van de categorieindelingen
die momenteel door de toekomstige globis-gebruikers worden
gehanteerd.
Uit de gesprekken met de provincies en de grote steden kwamen enkele aanvullende
wensen naar voren:
De code zou een logische opbouw moeten hebben, waarbij vanuit een eerste grovere
indeling een keuze voor een meer gedetailleerd niveau zou kunnen worden
gemaakt;
Het zoeken naar de gewenste code zou eenvoudig moeten verlopen en er zou voor
het bepalen van de juiste code niet te veel procestechnische of historische kennis
nodig moeten zijn.
Over de gewenste mate van verfijning bestaat geen directe overeenstemming bij de
gebruikers van de code. De een vindt het belangrijk dat alle daadwerkelijke bronnen
van bodemverontreiniging met een eigen karakter ook een eigen codering krijgen,
de ander vindt een indeling op hoofdcategorieën voldoende.
Op grond van het bovenstaande zijn enkele keuzes gemaakt, die als randvoorwaarden
bij het samenstellen van de ubi zijn gehanteerd:
De nieuwe code, de ubi, is geënt op de bik’95-code van de Kamers van Koophandel.
Deze code sluit aan bij de internationale normen en is het meest gedetailleerd. De
code heeft ook een vrij algemeen verbruik en sluit ook aan bij de codering zoals die
door het cbs wordt gebruikt. De sbi’74 wordt weliswaar nog vrij algemeen gebruikt
maar is verouderd en sluit niet aan bij de internationaal gehanteerde indelingen
(Criterium 2)
Aan de ubi zijn activiteiten toegevoegd die niet expliciet in de bik’95 voorkomen,
maar vanwege het aspect van de bodemverontreiniging wel als een aparte code in
de lijst moeten voorkomen. Het gaat dan om verdachte deelactiviteiten, historische
activiteiten en potentieel vervuilende activiteiten als dempingen, ophogingen en
stortplaatsen, die geen bedrijfsactiviteiten zijn en dus in de bik’95 niet voorkomen
(Criterium 3)
De ubi is opgesteld na een inventarisatie van de bij de toekomstige gebruikers van
globis en de meest betrokken overige instanties en bedrijven, in gebruik zijnde
21

22
Werkwijze
4.3
•
1
2
3
activiteitencoderingen. Tevens is gebruik gemaakt van de inventarisaties van een
groot scala aan historische activiteiten die mogelijk bodemverontreiniging kunnen
hebben veroorzaakt. Alle verschillende coderingen zijn ondergebracht in een groot
‘schakelbord’, van waaruit de nieuwe ubi is bepaald. Vanuit het schakelbord kunnen
de coderingen ook naar de ubi worden geconverteerd. (Criteria 1, 3 en 4).
Door gebruik te maken van de bik’95 en de nieuwe code daarop te enten, is ook de
opbouw van grof- naar fijnmazig overgenomen en kan dus desgewenst bij het
toekennen van de codes voor een hoog of een laag detailniveau worden gekozen.
Daarbij is een logische indeling gevolgd en zijn soortgelijke processen en
activiteiten zo goed mogelijk bij elkaar geplaatst. (Criteria 5 en 6)
Zoals in het vorige hoofdstuk beschreven, zijn van alle provincies, de grote steden,
de Kamers van Koophandel, het cbs, de Stichting bsb en producenten van bodeminformatiesystemen
de door hen gebruikte activiteitencoderingen verzameld. Als
eerste stap zijn deze tabellen in een grote database opgenomen, die als schakelbord
tussen de verschillende coderingen fungeert. Vervolgens zijn de coderingen door
middel van handmatig ‘plakken en knippen’ aan de uitgebreide ReGister-tabel
gekoppeld. De ReGister-tabel is daarbij als uitgangspunt genomen, omdat deze het
meest uitgebreid en compleet is (circa 3000 omschrijvingen en codes). De lijst is
samengesteld aan de hand van de vele grootschalige inventarisaties van potentieel
vervuilde bedrijfsterreinen, die door ReGister inmiddels zijn uitgevoerd en waarbij
vele honderdduizenden Hinderwetvergunningen en dossiers uit het Handelsregister
zijn doorgenomen. Van de vele aangetroffen bedrijfsomschrijvingen is een bestand
aangelegd, dat aan de sbi’74-tabel is gekoppeld.
Alle door de provincies en anderen gebruikte omschrijvingen en codes zijn in het
schakelbord ondergebracht en aan de ReGister-lijst gekoppeld. De ReGister-lijst is
tevens verbonden met de Kennisdatabank, waarin voor bijna alle potentieel
bodemvervuilende activiteiten informatie over de relevante stoffen en de
parameters van die stoffen is verzameld (zie Hoofdstuk 5). Door vergelijking van de
omschrijvingen van de activiteiten en de bij die activiteiten horende stoffen, is de
lijst systematisch gescreend.
Bij het screenen van de lijst zijn de volgende criteria gehanteerd:
Wanneer het productieproces overeen kwam, de te verwachten tracers in de bodem
gelijk waren en de herkenbaarheid van de activiteit niet om een aparte code vroeg,
zijn de codes samengevoegd in één nieuwe ubi-code met omschrijving.
Wanneer de structuur van de bik’95 te ingrijpend zou moeten worden aangepast
om alle activiteiten onder verschillende codes onder te kunnen brengen en de in de
bodem te verwachten tracers overeen kwamen, zijn de activiteiten in een verzamelcategorie
ondergebracht. Een voorbeeld hiervan is de branche van de ‘Bankwerkerijen,
gereedschapslijperijen’, waarin verschillende activiteiten als de machinebankwerkerijen,
graveerbedrijven, metaalstraalinrichtingen, gereedschapslijperijen, cylinderslijperijen
en dergelijke zijn ondergebracht. De bik’95 bood in deze klasse onvoldoende
mogelijkheden tot verdere uitbreiding van het aantal branches.
Duidelijk verschillende activiteiten, zowel in de tijd als qua proces, zijn apart
gehouden en hebben een eigen code en omschrijving gekregen. Daartoe is op plaatsen
de bik’95 aangepast. Een goed voorbeeld hiervan is de scheepsbouwsector,
waarin onderscheid is gemaakt tussen de bouw van metalen schepen (na 1890),
houten schepen (voor 1890) en polyester schepen (na 1950). De verschillende
werftypen geven een totaal verschillende kans op bodemverontreiniging en moeten
dus goed van elkaar worden onderscheiden.
Vanuit de enerzijds ingedikte en anderzijds verder uitgewerkte ReGister-lijst, zijn
aan de hand van bik’95 nieuwe activiteitencodes toegekend. Uiteindelijk resteerden
aldus circa 1321 unieke ubi-codes met omschrijvingen.
Enkele opmerkingen
en kanttekeningen
bij de ubi-code
4.4
De bik’95 is als uitgangspunt voor de ubi-code zoveel mogelijk in tact gehouden.
De bestaande codes zijn aangehouden en niet gewijzigd, maar vanwege de
duidelijkheid en de geautomatiseerde zoekmogelijkheden, zijn de omschrijvingen
van de activiteiten wel aangepast. Het betrof vooral het inkorten van de
omschrijvingen en het duidelijker naar voren brengen van de daadwerkelijke
activiteit in de naam.
Op sommige punten was het echter onvermijdelijk dat de code werd uitgebreid,
omdat bepaalde specifieke takken van nijverheid anders niet goed konden worden
geplaatst. De uitbreiding heeft echter alleen plaats gevonden vanaf de klasse, dat
wil zeggen na de eerste drie cijfers. Het begin van de bik’95 is dus steeds onveranderd
gelaten. Tot en met het groepsniveau, dus de eerste drie cijfers, komt de ubi
volledig overeen met de bik’95.
De nieuwe ubi-code is als Uniforme Bron Indeling bedoeld voor het benoemen van
(potentiële) bronnen van bodemverontreiniging. Bij het onderzoek naar de door de
provincies en anderen gebruikte activiteitencoderingen, is gebleken dat in de referentietabellen
en bij de ingevoerde codes ook een groot aantal niet-bodembedreigende
activiteiten worden genoemd. Omdat uitgangspunt is, dat de door de
provincies gehanteerde tabellen en ingevoerde codes naar de nieuwe ubi-code
moeten kunnen worden geconverteerd, zijn deze activiteiten wel gekoppeld, maar
voorzien van een algemene code [000000, onverdachte activiteit]. Een overzicht van
de als onverdacht beschouwde activiteiten is opgenomen als bijlage 5 in dit rapport.
De gronden waarop een activiteit als niet-potentieel bodemvervuilend is beoordeeld,
worden nader toegelicht in hoofdstuk 5, dat handelt over de aan activiteiten verbonden
stoffen en prioriteitsscores.
Niet-bedrijfsactiviteiten, zoals dempingen, stortplaatsen en ophogingen, zijn in de
afdeling Milieudienstverlening (90) ondergebracht, omdat daarin nog voldoende
ruimte voor uitbreiding van de code bestond. Een restcategorie van activiteiten die
niet kon worden geplaatst en waarvan het productieproces onbekend is, is aangemaakt
als groep 999, met een verdere onderverdeling naar de verschillende
activiteiten.
Een veel gebruikte code in finabo is ‘9900 Particuliere Huishoudens’. Een
huishouden op zich kan moeilijk als een bron van bodemverontreiniging worden
beschouwd. Deze code en omschrijving zijn meestal toegekend aan de particuliere
bezitters van een hbo-tank die heeft gelekt en als gevolg waarvan bodemverontreiniging
is ontstaan. In de referentietabel achter finabo is geen aparte code voor
een onder- of bovengrondse tank aanwezig en dus is een andere oplossing gezocht.
In de nieuwe ubi-code zijn codes opgenomen voor zowel ondergrondse als
bovengrondse hbo-tanks. Wanneer wordt besloten de bodemdossiers handmatig in
globis in te voeren, kan alsnog de juiste code voor de bron van de verontreiniging
worden toegekend. Wanneer de codes geautomatiseerd worden geconverteerd is dat
uiteraard niet mogelijk. De codes en omschrijvingen ‘particulier (bijv. hbo-tanks)’ en
‘particuliere huishoudens’ zijn eveneens gekoppeld aan de code ‘000000 onverdachte
activiteit’.
Bij het toekennen van de activiteitencodering is in finabo soms de bron van de
verontreiniging verwisseld met het huidige object op de locatie. Zo zijn de codes
van sportvelden, bankgebouwen en dergelijke gebruikt, terwijl die moeilijk als een
bron van bodemverontreiniging kunnen worden beschouwd. Waarschijnlijk was de
bron van de verontreiniging onbekend en is het huidige gebruik van de locatie
ingevoerd. Ook deze codes en omschrijvingen zijn gekoppeld aan de code voor
onverdachte activiteiten.
23

24
Resultaat
Uitvoering van
de conversie
4.5
4.6
Gebleken is ook dat veel met algemene codes en omschrijvingen is gewerkt, zoals
‘2900 Chemische Industrie’, ‘3500 machine-industrie’ en ‘6100 Groothandel’. Onder
deze codes vallen een breed scala aan verschillende activiteiten, vaak ook met zeer
verschillende tracers en kansen op bodemverontreiniging. Ook hier geldt dat de
algemene codes bij een geautomatiseerde conversie niet nader kunnen worden
gespecificeerd. Bij een handmatige dossierinvoer zouden de verontreinigende
activiteiten wellicht nader kunnen worden bepaald.
In de ubi-code is zo goed mogelijk een onderscheid gemaakt tussen de verschillende
activiteiten. Deelactiviteiten hebben zoveel mogelijk een eigen code gekregen, zoals
ondergrondse en bovengrondse olietanks, kolenopslagplaatsen en dergelijke. Dit is
gedaan omdat deze deelactiviteiten ook in combinatie met een onverdachte hoofdactiviteit
kunnen voorkomen, zoals een bankgebouw. Voor enkele algemene industrieën,
zoals meelfabrieken en suikerwerkenindustrie, die qua productieproces niet
bodemvervuilend zijn, maar wel als gevolg van brandstofopslag en machineonderhoud
mogelijk bodemverontreiniging hebben veroorzaakt, zijn enkele algemene,
karakteristieke tracers bepaald. Reden hiervoor is dat stookolie, huisbrandolie en
kolenopslag lange tijd niet onder de Hinderwet vielen en dus bij inventarisaties van
potentieel vervuilde locaties vaak niet als deelactiviteit kunnen worden geconstateerd.
De ubi-code bestaat uit 1321 verschillende codes en omschrijvingen van activiteiten
die, uitgezonderd de verzamelcode voor onverdachte activiteiten, betrekking
hebben op potentieel bodemvervuilende activiteiten.
De ubi-code is, naast in digitale vorm, ook in boekvorm beschikbaar. Van de code is
een boekwerkje gemaakt, waarin tevens een inleiding op de totstandkoming en een
handleiding voor gebruik van de code zijn opgenomen. In de handleiding wordt uitgelegd
hoe de ubi-code het beste kan worden gehanteerd en hoe moet worden omgegaan
met de keuze voor een algemene of juist een gedetailleerde code.
Uit het onderzoek, zoals beschreven in hoofdstuk 3 van het rapport, is gebleken, dat
de meeste provincies van plan zijn om de dossiers van de in finabo opgenomen
gevallen, handmatig opnieuw in te voeren. Een geautomatiseerde conversie van de
in finabo opgenomen activiteitencoderingen is dan niet meer nodig. De bestanden
met potentieel vervuilde locaties, zoals Hinderwet- en Kamer van
Koophandelbestanden, waarin de activiteitencoderingen ook een belangrijke plaats
innemen, kunnen overwegend wel zonder problemen geautomatiseerd worden
overgezet.
Of een geautomatiseerde conversie nu wel of niet mogelijk is, het moet altijd
duidelijk zijn wat de relatie is tussen een oude sbi-code en een nieuwe ubi-code. De
verzamelde in gebruik zijnde activiteitencoderingen zijn daartoe gematched met de
nieuwe ubi-code. Het 'matchen' vindt plaats binnen een schakelbord. Hierbij is
sprake van éénrichtingsverkeer: met een sbi-code kan maar één ubi-code corresponderen
Omgekeerd geldt echter dat een ubi-codering naar meerdere sbi-codes kan
verwijzen.
De provincies en de grote steden maken in hun bestanden voor het merendeel
gebruik van dezelfde activiteitencodering. Het bleek daarom niet zinvol om voor
elke provincie afzonderlijk telkens de complete lijst met activiteitencoderingen in
het schakelbord in te voeren. Eerst is de meest uitgebreide coderingslijst in het
schakelbord verwerkt, waarna deze dient als referentielijst voor de overige provincies
en de grote steden. Vervolgens is per provincie gecontroleerd of de gehanteerde
voorbeeld schakelbord
sbi-codes overeenkomen met de codes uit de referentielijst. Eventuele afwijkingen of
aanvullingen werden geïnventariseerd en vervolgens gemuteerd in de bijbehorende
referentielijst. 4
Via handmatig ‘plakken en knippen’ is de referentielijst aan de uitgebreide
ReGister-tabel gekoppeld. De ReGister-tabel is als uitgangspunt genomen, omdat
deze lijst het meest uitgebreid en compleet is in vergelijking tot andere lijsten
(circa 3000 sbi-codes). Het schakelbord heeft de volgende structuur:
ubi ubi-omschrijving rg omschrijving ref omschrijving
2051 houtwarenindustrie 255700 houtdraaierijen 2557 houtdraaierijen
205101 lijstenmakerij 255400 encadreerinrichting
en encadreerinrichting
205101 lijstenmakerij 255410 lijstenmakerij 2554 lijstenfabrieken
encadreerinrichting en cadreerinrichtingen
205102 grafkistenfabriek 257200 grafkistenfabriek 2572 grafkistenfabrieken e.d.
voorbeeld afwijking codes
Doordat alle aanvullingen in de referentielijst zijn opgenomen en de afwijkingen
zijn geïnventariseerd, kunnen alle lijsten geconverteerd worden via de bijbehorende
referentielijst. Het aantal afwijkingen met de referentielijst was overigens erg gering,
namelijk ongeveer 0,25% van de codes per provincie. Een voorbeeld van een
afwijking is in onderstaande tabel opgenomen.
referentie omschrijving code Zeeland omschrijving
6293 groothandel in slachtafvallen 6293 Groothandel oude materialen en afvalstoffen
6671 detailhandel in huisbrandstoffen 6670 Detailhandel in huisbrandstoffen
Per provincie zijn afzonderlijke tabellen gemaakt, waarmee de conversie kan
worden uitgevoerd. De daadwerkelijke conversie is uiteindelijk niets anders dan het
automatisch omzetten van de referentielijst naar de nieuwe ubi-codering. Hoe dit
–technisch– precies in elkaar steekt, is als bijlage 6 in het rapport opgenomen.
De tabellen kunnen uiteraard ook worden gebruikt bij het handmatig overzetten
van de coderingen naar de nieuwe ubi-code.
25

26
Inleiding
Een bron-model
5.1
5.2
Informatie 5.3
per ubi-code
5.3.1
Tracers in de bodem
5 Stoffenbestand en prioritering
Fase 3 van het project betreft de aanpassing en actualisering van de Kennisdatabank
met informatie over potentieel vervuilende activiteiten en de daarmee verbonden
formule waarmee indicatieve prioriteitsscores aan individuele activiteiten kunnen
worden toegekend. In dit hoofdstuk worden de opbouw van het model en de keuzes
die daarbij zijn gemaakt nader beschreven.
De in de Kennisdatabank verzamelde gegevens en de formule waarmee een
indicatieve prioriteit kan worden berekend, hebben uitsluitend betrekking op de
bron van de mogelijke bodemverontreiniging. De bron kan een chemische wasserij,
een demping, een houtwarenfabriek of een andere activiteit zijn, die met een
ubi-code is benoemd.
Bij het bepalen van de uiteindelijke omvang, ernst en urgentie van een verontreinigde
locatie, spelen naast de bron meer factoren een rol, zoals het pad en het
object. Onder het pad wordt de locale bodemsituatie verstaan, bijvoorbeeld een kleiof
een zandbodem, de situatie met betrekking tot het grondwater en dergelijke.
Het object is het huidige gebruik van de verontreinigde locatie, bijvoorbeeld een
bedrijfsterrein, een woning of een groenstrook. Pad en object hebben geen directe
relatie met een bepaalde bron van bodemverontreiniging, maar zijn onafhankelijke
geografische parameters die aan een bepaalde locatie zijn verbonden. Beide zijn
hier buiten beschouwing gebleven. Het stoffenbestand en de formule hebben uitsluitend
betrekking op de bron van de mogelijke verontreiniging.
De indicatieve prioriteit wordt met de formule berekend voor een individuele
activiteit. Elke ubi-code heeft een eigen indicatieve prioriteit. Een bedrijf kan
tegelijkertijd verschillende activiteiten uitoefenen. Een bekend voorbeeld is de
combinatie van een smederij met een verkooppunt voor vloeibare brandstoffen.
Op een locatie, een fysieke geografische plek, kunnen in de loop der jaren ook
meerdere bedrijven gevestigd zijn geweest met verschillende activiteiten. Er kunnen
dus meerdere en verschillende bronnen van bodemverontreiniging op een locatie
actief zijn geweest. Bij het bepalen van de onderzoeksurgentie voor een locatie,
moet in theorie rekening worden gehouden met alle activiteiten die op een locatie
hebben plaats gevonden en mogelijk een bijdrage aan de verontreiniging hebben
geleverd. Om de onderzoeksprioriteit van een locatie te bepalen, kunnen de indicatieve
prioriteiten van alle uitgevoerde activiteiten als een reeks worden geteld.
In de praktijk zal echter meestal één activiteit als potentiële bron dominant zijn en
kan de prioritering van de locaties het beste worden gedaan op grond van de hoogst
scorende activiteit. Bij een locatie waar een chemische wasserij, een smederij en een
autoreparatiebedrijf waren gevestigd, wordt de onderzoeksprioriteit bepaald door
de wasserij. De verdachte deellocaties van de smederij en het autoreparatiebedrijf
zullen bij het historisch onderzoek en het bodemonderzoek wel worden onderzocht,
maar voor het bepalen van de onderzoeksprioriteit in eerste aanleg zijn zij niet van
belang. Bij het prioriteren van locaties waarbij sprake kan zijn van meerdere
activiteiten, moet het programma altijd zo zijn georganiseerd, dat de hoogst
scorende activiteit ‘voorop’ komt te staan en als bepalend criterium bij de selectie
kan worden gekozen. 5
Per ubi-code is gekeken welke stoffen als gevolg van de activiteiten mogelijk in de
bodem terecht zijn gekomen. Daartoe is een uitgebreide literatuurstudie naar
bedrijfsprocessen uitgevoerd. Een overzicht van de geraadpleegde literatuur is
opgenomen als bijlage 12. De verzamelde informatie is aangevuld en getoetst aan de
hand van informatie uit de praktijk.
27

28
5.3.2
Kans (g)
•
•
•
•
•
•
De tracers zijn de voor het productieproces kenmerkende stoffen, die als gevolg van
de betreffende activiteit bij bodemonderzoek het meest waarschijnlijk in de bodem
kunnen worden aangetroffen. Wanneer een tracer in de bodem wordt omgezet in
een toxischer afbraakproduct, dan is deze toxischer metaboliet als vervanger van de
tracer in de database opgenomen en in de formule meegewogen. In totaal zijn 166
verschillende stoffen als tracer in de Kennisdatabank opgenomen.
Niet alle stoffen zijn als tracer van een bepaalde activiteit even belangrijk. Daarom
zijn per activiteit, voor zover aanwezig, ook de dominante tracers bepaald. Deze
hebben in de uiteindelijke formule ter bepaling van de indicatieve prioriteit ook
meer gewicht gekregen.
Niet voor alle ubicodes konden de tracers worden bepaald. Daarbij kunnen drie
groepen worden onderscheiden:
De algemene ubi-codes, die met het oog op de conversie van in finabo gebruikte
codes naar de ubi-code, in de lijst zijn opgenomen. De codes zijn te algemeen van
aard om er stoffen aan te kunnen verbinden. Bij het toekennen van een ubi-code
aan een activiteit moeten deze codes zoveel mogelijk worden gemeden. Het is beter
dan verschillende deelactiviteiten te kiezen en deze met een ubi-code te benoemen.
De ubi-codes voor stortplaatsen, dempingen, zellingen en ophogingen. Het bleek
niet mogelijk om hiervoor karakteristieke tracers te benoemen. Omdat bekend is
dat deze ubi-codes vaak wel een ernstige verontreiniging kunnen hebben
veroorzaakt, moeten ze los van de uitkomsten van het ubi-model toch als potentieel
ernstige locatie worden geselecteerd. Wellicht kunnen door nadere studie toch nog
tracers worden bepaald.
Een restcategorie van onbekende activiteiten (ubi-code: 9999..) en enkele activiteiten
die nog niet zijn uitgezocht. Bij deze laatste ubi-codes gaat het overigens niet om
activiteiten die op voorhand als potentieel ernstig vervuilend moeten worden
beschouwd. Door middel van verdere studie kunnen deze ubi-codes mogelijk toch
nader worden ingevuld.
Een overzicht van de ubi-codes zonder tracers is opgenomen als bijlage 7
De kans dat verontreinigende stoffen in de bodem terecht komen, is niet voor elke
activiteit even groot. Verschillende factoren spelen daarbij een rol:
De schaal (omvang) waarop de stoffen in het bedrijf worden gebruikt;
De rol van de stoffen in het productieproces, als kostbaar eindproduct, afvalproduct
of hulpstof;
De kans op emissie van de stoffen naar de bodem.
Deze factoren zijn samengenomen in de g-waarde of productieschaal. Het betreft
een relatieve en geen absolute waarde, die als een extra factor in de formule voor
het bepalen van de prioriteit wordt meegewogen. De g-waarde is in de formule voor
het bepalen van de indicatieve prioriteit een belangrijke factor, omdat daarin de
kans op het ontstaan van bodemverontreiniging per activiteit wordt uitgedrukt.
De g-waarde is niet gebonden aan een bepaalde tracer, maar aan een activiteit als
geheel. Per ubi-code is een g-waarde toegekend. De toegekende waarde varieert
tussen 1000 en 5, zodat het maximale verschil dat een g-waarde in de formule kan
uitdrukken een factor 200 bedraagt. Er worden zeven verschillende g-waarden
gehanteerd, namelijk:
1000 750 500 300 150 50 5
Parameters van
de stoffen
5.4
5.4.1
Toxiciteit van de stof
1
2
3
1
2
3
Bij de hoogste g-waarde 1000 is de kans op ernstige en omvangrijke bodemverontreiniging
als gevolg van de activiteit met de genoemde tracers vrijwel
maximaal, gezien de omvang van het gebruik en de rol die ze in het
productieproces spelen. Bij activiteiten met de g-waarde 5 worden weliswaar tracers
gebruikt, maar is de kans op bodemverontreiniging, gezien de kleine schaal waarop
ze worden gebruikt en de rol binnen het productieproces, zeer klein. Van een geheel
onverdachte activiteit kan echter niet worden gesproken. De overige g-waarden
liggen tussen deze twee uitersten in. De g-waarde zegt dus niets over de toxiciteit
van de tracers. De g-waarden zijn per activiteit bepaald aan de hand van
bestudering van het productieproces en praktijkgegevens uit bodemonderzoeken.
Het bodemvervuilende karakter van een stof wordt in principe door twee aspecten
bepaald, namelijk de toxiciteit en de mobiliteit. Voor beide parameters is gezocht
naar een zo goed mogelijke waarde, die in de formule voor het bepalen van de indicatieve
prioriteit per ubi-code kan worden gebruikt.
Er zijn verschillende manieren waarop de toxiciteit van een stof kan worden
bepaald. Vaak wordt uitgegaan van arbo-normen of vergiftigingscijfers. Voorbeelden
hiervan zijn de mac-waarden en de eg-klassegrenzen (r28=zeer giftig; r25=giftig;
r22=schadelijk). In dit verband is gekozen voor de interventiewaarden uit de
Leidraad Bodembescherming. De motivatie voor die keuze is drieledig:
De interventiewaarde is specifiek gericht op de bodem en sluit dus goed aan bij het
doel waarvoor het model is gemaakt;
De interventiewaarde is kwantitatief en specifiek voor een bepaalde stof bepaald.
Daarmee wordt het probleem van vervlakking, dat optreedt bij een indeling in
klassen, voorkomen;
De interventiewaarden zijn algemeen aanvaard in het beleidsveld bodemsanering
en worden regelmatig door het rivm geactualiseerd.
Een probleem is wel dat de interventiewaarden alleen voor de leidraadstoffen, een
beperkt aantal stoffen, zijn berekend. Een flink aantal van de 166 stoffen die in de
database als tracers aan een bepaald productieproces zijn verbonden, komen in de
Leidraad niet voor. Er kunnen zich derhalve de volgende situaties voordoen:
Een tracer komt voor als leidraadstof in de circulaire Leidraad Bodembescherming;
Een tracer komt niet voor als leidraadstof, maar komt wat betreft stofeigenschappen
overeen met een specifieke leidraadstof;
Een tracer komt niet voor als leidraadstof en komt wat betreft stofeigenschappen
ook niet overeen met een leidraadstof.
Met betrekking tot de toepassing van de tracers in de formule, is per situatie als
volgt gehandeld:
Ad 1
De tracer komt voor als leidraadstof en dus kan de interventiewaarde direct worden
gebruikt in de formule voor de prioriteitsberekening;
Ad 2
De tracer komt niet voor als leidraadstof. Van de tracer is vervolgens de chemische
textuur bepaald en vastgesteld of een leidraadstof, wat betreft stofeigenschappen,
overeenkomt met de tracer. Wanneer een leidraadstof overeenkwam met de tracer,
is in de formule de interventiewaarde van deze leidraadstof gebruikt. Wanneer
meerdere leidraadstoffen met de chemische textuur van de tracer overeenkomen, is
voor de meest kritische stof gekozen.
Ad 3
Wanneer er geen leidraadstof werd gevonden die qua chemische textuur
overeenkwam met de tracer, is de tracer niet meegewogen in de formule voor de
29

30
5.4.2
Mobiliteit
Indicatieve prioriteit 5.5
per UBI-code
5.5.1
De formule
•
•
risicoberekening. Overigens was dit maar bij twee tracers het geval, namelijk voor
aceton en glycerol.
Een overzicht van de tracers die in de Kennisdatabank voorkomen en de koppeling
met de leidraadstoffen, is als bijlage 8 opgenomen in dit rapport.
Naast de toxiciteit van de stof, wordt ook de mobiliteit van de stof geacht een rol te
spelen bij het beoordelen van het bodemvervuilende karakter van een stof. Over
mobiliteit wordt echter verschillend gedacht. Met name in oudere studies wordt
mobiliteit nog als een positief gegeven gewaardeerd. Immers door het verspreiden
van vooral oudere verontreinigingen als gevolg van de mobiliteit van de stoffen, zou
de verontreiniging mogelijk niet meer aanwezig zijn en in ieder geval in verdunde
vorm en dus minder urgent. Een voorbeeld van deze benadering is de studie van
Nieuwkoop (zie 5.7.1). Anderzijds wordt het verspreiden van de verontreiniging over
een groter gebied momenteel toch meestal als een negatief gegeven beschouwt.
Een groter gebied raakt met de stoffen verontreinigd en met name de verspreiding
in het grondwater is ongewenst.
Los van dit verschil in waardering, wordt mobiliteit algemeen als een factor van
belang gezien bij het beoordelen van het bodemvervuilende karakter van stoffen.
Aanvankelijk waren in het ubi-model voor het bepalen van de mobiliteit van een
stof de constante van Henry en de log Koc genomen. Deze bleken echter voor een
groot aantal tracers niet bekend en wanneer wel bekend niet eenduidig te bepalen.
Vervolgens werd gekozen voor het oplosbaarheidcijfer S in mg stof/liter water, dat
ook in het sus-model wordt gebruikt (zie hierna in 5.7.3). De oplosbaarheid van een
stof is echter, zeker voor metalen, sterk afhankelijk van de Ph-waarde (zuurgraad)
van de grond ter plaatse en daarmee dus eigenlijk een padafhankelijk gegeven.
Tevens bleek bij de eerste test met de formule, dat het toevoegen van de
oplosbaarheidcijfers aan de formule in combinatie met de interventiewaarde,
nauwelijks verschillen te weeg bracht in de onderlinge rangorde naar prioriteit
tussen de ubi-codes. Daarom is besloten de mobiliteit verder als aparte parameter in
de formule buiten beschouwing te laten. Bovendien is bij de berekening van de
interventiewaarden in de Leidraad bodembescherming ook al rekening gehouden
met mobiliteitsaspecten. Impliciet weegt de mobiliteit dus toch nog mee in de
formule.
De formule drukt simpelweg het volgende uit: Risico = toxiciteit * trefkans. In de
formule zijn de volgende parameters meegenomen:
Toxiciteit, uitgedrukt in de interventiewaarden van de Leidraad bodembescherming;
Kans, uitgedrukt in een g-waarde.
Van de toxiciteit gepresenteerd door de interventiewaarden, zijn de reciprocewaarden
genomen. Hierdoor krijgt een lage interventiewaarde een hoge score en
andersom. Dit is ook de bedoeling, immers een stof met een interventiewaarde van
1 is giftiger dan een stof met een interventiewaarde van 40.
De reciprocewaarden van de interventiewaarden variëren tussen 0,0013 en 1000.
Aangezien de range zo groot is, is het beter om met logaritmes te werken.
Uitkomsten kleiner dan 1 krijgen met een logaritme echter een negatieve waarde.
Omdat dit het rekenwerk onnodig bemoeilijkt, wordt de reciproce van de
interventiewaarden met duizend vermenigvuldigd, alvorens de natuurlijke
logaritme (Ln) wordt toegepast. Rekenkundig gebeurt dus het volgende:
Ln(1000/I-waarde)
Omdat aan een ubi-code meestal meerdere tracers zijn verbonden, worden de afzonderlijke
toxiciteitsgegevens gesommeerd: Ln(1000/I-waarde).
nsx = g/100 * Ln ((1000/i-waarde)*(2 indien dominant))
nsx: Indicatieve prioriteit
g: Kans
i-waarde: Interventiewaarde Leidraad Bodembescherming
Aansluiting bij de
monitoringsoperatie
5.6
1
2
3
Bovendien is per ubi-code ook aangegeven welke tracers dominant zijn. ‘Dominant’
betekent, dat deze tracers relatief een groot aandeel hebben binnen de
desbetreffende bedrijfsactiviteit. Zo zijn bijvoorbeeld bij een meubelfabriek de
tracers trichloorethaan en tolueen dominant en aniline niet. De dominante tracers
tellen twee keer mee in de rekenkundige bewerking: Ln ((1000/I-waarde)*(2
indien dominant))
Tot slot wordt het geheel vermenigvuldigd met de kans (g)/100. De productieschaal
wordt door 100 gedeeld, omdat anders wederom erg grote getallen ontstaan.
De volledige formule luidt dan:
De uitkomsten van de formule kunnen in de Kennisdatabank per ubi-code worden
afgelezen.
Het ubi-model heeft de nodige raakvlakken met twee projecten uit het uitvoeringsprogramma
bever, de beleidsvernieuwing bodemsanering. Het betreft de projecten
Landsdekkend Beeld 2005 (c-7) en Monitoring Bodemsanering (c-2). In beide
projecten speelt het inventariseren, prioriteren en onderzoeken van potentieel
vervuilde locaties een belangrijke rol. Met name in de rapportage over de
monitoring worden enkele uitspraken gedaan, definities genoemd die te maken
hebben met het prioriteren van te onderzoeken locaties. In deze subparagraaf zal
kort een vergelijking worden gemaakt tussen de voor de ubi-methode gekozen opzet
en de in de rapportage van het Monitorings-project gemaakte indeling.
In de rapportage Implementatie Monitoring Bodemsanering: Van start met
indicatoren en gegevens (30-12-1999), worden locaties die verdacht worden van de
aanwezigheid van bodemverontreiniging omschreven als, locaties waarbij op grond
van de beschikbare informatie het vermoeden bestaat dat er bodemverontreiniging
aanwezig is, zonder dat dit door middel van bodemonderzoek daadwerkelijk is
vastgesteld. In de praktijk zullen dit de bestanden met potentieel vervuilde locaties
(de pvl’s) zijn, die in de meeste provincies door inventarisaties van hinderwetarchieven
en archieven Kamers van Koophandel zijn verkregen. Daarnaast vallen
hieronder ook de vele meldingen die door gemeenten en particulieren in de loop
der jaren zijn gedaan inzake door hen geconstateerde mogelijke gevallen, maar
waar nog geen bodemonderzoek is uitgevoerd.
Vervolgens wordt binnen de verzameling verdachte locaties een onderscheid
gemaakt in drie verschillende categorieën:
Potentieel verontreinigde locaties;
Potentieel ernstige locaties;
Potentieel urgente locaties.
De verschillende categorieën sluiten elkaar uit. Het onderscheid tussen de
categorieën wordt echter niet op eenduidige gronden gemaakt. De eerste groep met
potentieel verontreinigde locaties wordt omschreven als een verzamelvijver met
voormalige en huidige bedrijfsterreinen, dempingen etc, waarvan enkele
kerngegevens bekend zijn, die nog niet gescreend zijn. De tweede groep van
potentieel ernstige locaties is al wel gescreend. Locaties van voor 1987 zitten hier
niet meer in, de adresgegevens zijn gecontroleerd en kleinschalige activiteiten met
een geringe kans op bodemverontreiniging zijn er uit gehaald. De categorie van
urgente locaties bevat de locaties waar activiteiten met een grote kans op
31

32
Indeling klassen
klasse nsx-score omschrijving
klasse 8 999 < 500 Potentieel ernstig verontreinigd
klasse 7 499 < 300 Potentieel ernstig verontreinigd
klasse 6 299 < 200 Potentieel ernstig verontreinigd
klasse 5 199 < 100 Potentieel ernstig verontreinigd
klasse 4 99 < 50 Potentieel verontreinigd
klasse 3 49 < 10 Potentieel verontreinigd
klasse 2 9 < 1 Potentieel verontreinigd
klasse 1 0,99 < 0,00 Potentieel verontreinigd
•
•
bodemverontreiniging hebben plaats gevonden en die gezien hun ligging
(pad en object) in aanmerking komen voor een snelle aanpak.
De grenzen tussen de verschillende categorieën worden bepaald door slimme
methodes en lerende trajecten, waarbij ervaringsgegevens worden teruggekoppeld
naar de theoretische indeling. Locaties kunnen ook van de ene categorie degraderen
of promoveren naar een andere. De indeling tussen de verschillende categorieën
roept nog wel de nodige vraagtekens op en zal door de verschillende provincies en
gemeenten nog nader moeten worden ingevuld.
Prioriteit gezien de kans op en de ernst en omvang van mogelijke bodemverontreiniging,
zoals bijvoorbeeld bepaald in de ubi-methode, is een van de bepalende
factoren bij de indeling van de verschillende categorieën bij de monitoring, maar
niet de enige. De genoemde ‘kleinschalige activiteiten’ en ‘de bekende gevallen,
zoals autospuiterijen’ duiden op een dergelijke weging. Bij de weging van
activiteiten en locaties op dergelijke gronden, kan het ubi-model als slimme
methode goed worden gebruikt. De methode geeft immers aan wat de indicatieve
prioriteit is van een bepaalde activiteit met het oog op de kans en aard van een
mogelijke bodemverontreiniging.
Hoe de uitkomsten van het ubi-model kunnen worden gelegd op de in de
monitoringsoperatie voorgestelde indeling, is geen direct te beantwoorden vraag.
Het ubi-model geeft als uitkomst een doorlopende cijferlijst, waarin de
verschillende activiteiten onderling zijn gerangschikt. Om de activiteiten op de
ranglijst vervolgens in de drie categorieën te verdelen (potentieel verontreinigd,
potentieel ernstig, potentieel urgent) zullen op bepaalde punten in de lijst strepen
moeten worden gezet. Waar de strepen precies worden gezet moet nader worden
bepaald en valt buiten het kader van dit project. Bij het trekken van de strepen gaat
het immers niet meer alleen om activiteiten, maar om locaties en dus ook om paden
objectgegevens, ligging in statische en dynamische gegevens en de
betrouwbaarheid van de bronnen waarop de vermelding als potentieel verdachte
locatie is gebaseerd (Kamer van Koophandel of Hinderwet). Dat zijn parameters die
hier buiten beschouwing zijn gebleven, maar wel als aanvulling op de uitkomsten
van het ubi-model moeten worden toegepast.
In het kader van het pilot-project Landsdekkend Beeld 2005 in de provincie
Zuid-Holland (Bodem in Beeld), is een indeling gemaakt, die aansluit op de in de
monitoringsoperatie voorgestelde indeling. Daarbij is een tweevoudig onderscheid
voorgesteld, namelijk:
Een onderscheid tussen potentieel ernstig en potentieel verontreinigd. De streep
tussen beide categorieën is getrokken bij de nsx-score 100;
Binnen de categorieën potentieel ernstig en potentieel verontreinigd een indeling
in elk vier klassen.
De indeling ziet er als volgt uit:
Uitbijters
5.7.1
Uitbijters door hoge
interventiewaarden metalen
Uitbijters zware metalen
5.7
ubi-code Omschrijving nsx-score klasse
27433 primaire zinkfabriek 308 7
241214 tinwitmolen 187 5
241211 loodwitmolen 114 5
241213 zinkwitmolen 111 4
Aan de indeling ligt geen berekening of formule ten grondslag. Er is met een open
oog naar de volgorde in de rangschikking gekeken en daarbij is op enkele logische
punten een streep getrokken. De meest kritische streep is die tussen de potentieel
ernstige en de potentieel verontreinigde gevallen. De verdere klassenindeling is
aangebracht om het absolute karakter van de scheiding tussen potentieel ernstig en
potentieel verontreinigd te verzachten. De klassen 4 en 5 zouden als een soort van
promotie-/degradatieklasse kunnen worden beschouwd. Ervaringscijfers moeten
uitwijzen of de "streep" bij de nsx-100score een juiste keuze blijkt te zijn, of dat de
lat lager of juist hoger moet worden gelegd.
Door het aanbrengen van de klassenindeling is het ook mogelijk binnen de categorieën
potentieel ernstig en potentieel verontreinigd nog een verdeling te maken.
Onbekend is namelijk nog hoeveel, gerekend in aantallen te onderzoeken locaties,
potentieel ernstige gevallen er zullen zijn. Mogelijk is het aantal veel te groot om
binnen de gestelde termijn (2005) in eerste aanleg te onderzoeken. Aan de hand van
de klassenindeling kan dan een verdere selectie worden gemaakt. Andersom is het
ook mogelijk om bijvoorbeeld locaties uit klasse 4 alsnog ook voor 2005 te gaan
onderzoeken.
De gemaakte indeling en de grens tussen potentieel ernstig en potentieel
verontreinigd moeten worden getoetst. Aan de hand van praktijkgegevens zal
moeten worden getest of de indeling juist is, of dat de grens zal moeten worden verlegd.
De in de monitoringsoperatie gevraagde indeling naar potentiële urgentie kan
niet alleen aan de hand van brongegevens worden gemaakt. Daarvoor zijn meer
parameters vereist, zoals de ligging van de locatie, het huidige gebruik, de grondsoort
en ruimtelijke plannen. Die indeling valt buiten het bereik van dit project.
Wanneer de uitkomsten van de formule worden bekeken, zijn enkele uitbijters aan
te wijzen. Uitbijters zijn potentieel bodemvervuilende activiteiten (ubi-codes) die, na
uitvoering van de berekening volgens de beschreven formule, te laag in de rangschikking
staan. Het betreft activiteiten waarbij de tracers alleen uit zware metalen
bestaan. De metalen hebben in de Leidraad Bodembescherming relatief hoge
interventiewaarden gekregen en scoren daardoor in het ubi-model laag.
Van meerdere van deze activiteiten is echter bekend dat zij toch zeer ernstige
gevallen van bodemverontreiniging kunnen veroorzaken. Bovendien wordt bij deze
activiteiten op grote schaal gebruik gemaakt van zouten, die mogelijk (veel)
toxischer zijn dan de oorspronkelijke metalen en ook een veel groter verspreidingsrisico
impliceren.
Enkele voorbeelden van uitbijters die worden veroorzaakt doordat eigenlijk alleen
zware metalen als tracer worden genoemd, zijn de volgende:
Van de loodwitmolen is bekend, dat deze zeer ernstige gevallen van bodemverontreiniging
kan hebben veroorzaakt. Doordat de tracer lood een hoge
33

34
5.7.2
Stortplaatsen, dempingen,
ophogingen
Indeling stortplaatsen
Potentieel ernstig Potentieel verontreinigd
interventiewaarde heeft, scoort de activiteit relatief te laag. Dit probleem wordt in
de eerste plaats veroorzaakt door het typische productieproces waarbij mest werd
gebruikt, die nadien weer over de naburige landerijen werd verspreid en tot
plaatselijk enorme concentraties lood in de bodem kan hebben geleid. In de tweede
plaats is loodwit eigenlijk niet lood, maar PbCo 3 . Pb(OH) 2 (vermoedelijk toxischer
dan lood), waarvoor in de Leidraad geen equivalent aanwezig is. Bij de bereiding van
loodwit werd veel loodacetaat uitgespoeld, hetgeen feitelijk mobiel lood is, omdat
door het bufferend vermogen van de bodem het lood uiteindelijk neerslaat. In feite
lijkt de activiteit dus op een galvaniseerinrichting, waar ook lood op een dergelijke
manier wordt toegepast. Een galvaniseerbedrijf scoort hoger, niet zozeer op de metalen,
maar op de gebruikte ontvetters.
Een zelfde soort redenering gaat op voor de andere genoemde activiteiten, waarbij
de primaire zinkfabriek uiteraard nog wel hoog scoort, maar eigenlijk in de
allerhoogste regionen thuis zou moeten horen. Zeker gezien de verontreiniging die
op en in de wijde omgeving van de primaire zinkfabriek in Budel is ontstaan.
De uitkomst van het ubi-model is door een aantal experts beoordeeld. Uit die
beoordeling zijn nog enkele uitbijters naar voren gekomen (zie bijlage 11). In de
beheersfase van het ubi-model (zie hoofdstuk 6) zal naar deze ubi’s nog nader studie
worden verricht en zal worden geprobeerd aan de hand van ervaringsgegevens het
model verder te ijken.
Een categorie waar moeilijk bepaalde tracers aan kunnen worden gekoppeld, vormen
de stortplaatsen, dempingen en erfverhardingen met diverse materialen.
Daardoor kunnen ze ook niet van een specifieke nsx-score worden voorzien.
Anderzijds is bekend dat veel stortplaatsen wel degelijk een ernstig geval van
bodemverontreiniging kunnen vormen. In het Wbb-bestand van de provincie
Zuid-Holland heeft bijvoorbeeld 61% van de vermeldingen te maken met een
stortplaats, demping of erfverharding als bron van de verontreiniging. Om deze
belangrijke categorie bij de prioritering niet tussen de wal en het schip te laten
verdwijnen, is een methode bedacht om ze toch via het model te prioriteren.
In de eerste plaats is op grond van literatuurstudie, beschikbare rapportages en
gegevens uit de beschikbare finabo-bestanden, een globale indeling gemaakt tussen
potentieel ernstig verontreinigde en potentieel verontreinigde stortplaatsen.
De indeling is in onderstaande tabel opgenomen.
Baggerspecie Agrarisch afval en/of takkenbossen
Bouw- en of sloopafval Faecaliën
Chemisch afval Grond
Industrieel- en/of bedrijfsafval Huishoudelijk afval
Kolengruis en/of sintels Houtafval
Ongespecificeerd Lompen
Rioolslib Veegvuil
Shredder
Slakken
Zinkassen
nsx-scores stortplaatsen c.a.
Om de stortplaatsen, erfverhardingen, dempingen e.d. toch gewoon in het ubimodel
te laten meelopen, zijn aan de Kennisdatabank twee ‘stoffen’ toegevoegd,
namelijk ‘stort’ en ‘stort niet ernstig’. Aan ‘stort’ is een interventiewaarde van
4E-15 toegekend en aan ‘stort-niet ernstig’ een interventiewaarde van 6,7. Aan de
verschillende ubi-codes zijn vervolgens g-waarden toegekend, waarna een
berekening met de formule het volgende beeld geeft:
omschrijving stof g-waarde nsx klasse
Stortplaats pot. ernstig stort 100 400 8
Demping pot. ernstig stort 80 200 6
Ophooglaag pot. ernstig stort 80 200 6
Zelling pot. ernstig stort 80 200 6
Erfverharding pot. ernstig stort 80 200 6
Stortplaats pot. verontreinigd stort n.e. 100 50 4
Demping pot. verontreinigd stort n.e. 80 25 3
Ophooglaag pot. verontreinigd stort n.e. 80 25 3
Zelling pot. verontreinigd stort n.e. 80 25 3
Erfverharding pot. verontreinigd stort n.e. 80 25 3
5.7.3
Algemene uitbijters
en overige activiteiten
Toetsing van het
model en de
uitkomsten
5.8
5.8.1
Vergelijking met Wbb-bestand
Zuid-Holland
Op grond van deze rekenkundige exercitie komen de verschillende soorten stortplaatsen,
dempingen, ophooglagen, erfverhardingen en zellingen toch op de plaats
terecht waar ze, gezien de ervaringsgegevens, thuishoren en lopen ze mee in de
prioritering van de potentieel verdachte locaties. Wellicht kan in de beheersfase van
het ubi-model nog aan een verdere verbetering van de indeling worden gewerkt en
kunnen dan alsnog echte tracers worden toegevoegd.
Een laatste groep van uitbijters wordt gevormd door de activiteiten met een
dusdanig algemeen karakter, dat daaraan geen tracers konden worden gekoppeld.
Het betreft bijvoorbeeld de omschrijvingen als ‘metaalindustrie algemeen’,
‘groothandel’ en dergelijke. De specifieke aard van de activiteiten is onbekend en
dus is het onmogelijk om deze activiteiten te prioriteren. Een overzicht van deze
ubi-codes en activiteiten is opgenomen als bijlage 7.
Tenslotte is er een aantal activiteiten waarvan de aard van de bezigheden en de
gebruikte stoffen onbekend zijn. Ook deze konden daardoor niet van een score worden
voorzien. In de beheersfase van het ubi-model zal verder onderzoek naar deze
activiteiten worden gedaan, zodat ze dan alsnog van tracers en een g-waarde kunnen
worden voorzien en in de prioritering kunnen worden meegenomen. Een
overzicht van deze activiteiten is eveneens in bijlage 7 opgenomen.
De werking van het model en de uitkomsten zijn op twee manieren getoetst. In de
eerste plaats is een vergelijking gemaakt tussen de nsx-scores uit het ubi-model en
de kwalificaties die in het Wbb-bestand van Zuid-Holland aan gevallen van
bodemverontreiniging met vergelijkbare activiteiten zijn gegeven. In de tweede
plaats zijn het model en de uitkomsten voorgelegd aan een aantal deskundigen, die
over ruime ervaring op het gebied van bodemsanering beschikken.
In de provincie Zuid-Holland zijn de ubi-codes al gekoppeld aan de locaties die
voorkomen in het Wbb-bestand van de provincie. Op basis van de ubi-codes kon een
vergelijking worden gemaakt tussen de in het ubi-model aan bepaalde activiteiten
toegekende nsx-scores en de in het Wbb-bestand opgenomen praktijkgegevens.
35

36
5.8.2
Toetsing door deskundigen
Vergelijking met 5.9
andere modellen
5.9.1
Nieuwkoop
Uitgangspunt daarbij was vooral het toetsen van de streep bij nsx-score 100 tussen
de potentieel ernstige activiteiten en de potentieel verontreinigende activiteiten.
De kwalificatie uit het ubi-model potentieel ernstig verontreinigd (nsx(100) werd daarbij
gelijkgesteld aan de kwalificaties urgent en ernstig in het Wbb-bestand.
De kwalificatie potentieel verontreinigd uit het ubi-model werd gelijkgesteld aan de
kwalificatie niet-ernstig uit het Wbb-bestand.
Uit de vergelijking bleek, dat de uitkomsten van het ubi-model op het punt van het
onderscheid tussen potentieel verontreinigd en potentieel ernstig verontreinigd
meer dan goed overeenstemmen met wat in de praktijk uit de bodemonderzoeksgegevens
naar voren komt. Slechts bij 3% van de Wbb-locaties bleek dat er in de
praktijk sprake was van een ernstig of urgent geval, terwijl op grond van het
ubi-model slechts een niet-ernstig geval (potentieel verontreinigd) mocht worden
verwacht. Andersom bleek in 12% van de gevallen in het Wbb-bestand sprake te zijn
van een niet-ernstig geval, terwijl het ubi-model een potentieel ernstig geval had
voorspeld. Dit laatste verschil is echter niet erg relevant, omdat het verschil met
name wordt veroorzaakt door het grote aantal benzineservicestations in het Wbbbestand,
die door het ubi-model terecht als potentieel ernstig worden beschouwd,
maar waarbij in de praktijk voor ongeveer 10% geen sprake blijkt te zijn van een
ernstig of urgent geval. Toekenning van een score op basis van 90% van de gevallen,
is echter meer dan te rechtvaardigen. De uitkomsten van de toets zijn in meer
uitgewerkte vorm opgenomen in bijlage 10.
Het was aanvankelijk de bedoeling om het ubi-model en de uitkomsten daarvan te
laten toetsen door de Werkgroep Urgentie & Interventiewaarden (ui). In de praktijk
bleek dit echter op korte termijn moeilijk te realiseren. Daarom zijn enkele leden
van de ui gevraagd om de beoordeling op persoonlijke titel uit te voeren.
De uitkomsten daarvan zijn opgenomen in bijlage 11.
In algemene zin konden de geraadpleegde deskundigen zich vinden in de opzet van
de formule en de parameters die voor het bepalen van het bodemvervuilende
karakter van de activiteiten waren gekozen. Vragen werden vooral gesteld over de
vertaling van de tracers naar leidraadstoffen, de mogelijkheden tot een verdere
verfijning van het model en een mogelijke verdere koppeling met pad en objectgegevens.
Daarnaast werden bij ongeveer dertig ubi-codes vraagtekens gezet met
betrekking tot de genoemde tracers en de (te lage) plaats van de ubi-code op de
ranglijst. De meeste opmerkingen waren gebaseerd op de praktijkervaringen van de
deskundigen met het onderzoek naar en de sanering van bepaalde activiteiten.
Veel van de opmerkingen zijn direct in de Kennisdatabank verwerkt. Naar
aanleiding van de opmerkingen zal naar enkele ubi-codes nog nadere studie
worden verricht. De uitkomsten van de toets door de deskundigen zijn verder
uitgewerkt in bijlage 11.
Door Jurgen Nieuwkoop is als promotieonderzoek aan de Technische Universiteit
van Eindhoven, in 1993 een systematiek ontwikkeld voor het bepalen van de
indicatieve prioriteit van potentieel vervuilde voormalige bedrijfsterreinen. In dat
kader zijn door hem 96 afdelingen en groepen (twee- en driecijferig sbi’s)
onderzocht op hun potentieel bodemvervuilende karakter. Voor het bepalen van de
prioriteitsscore wordt door Nieuwkoop ongeveer dezelfde insteek gekozen als in de
ubi-methode.
5.9.2
tauw/bsb-systematiek
1
2
3
4
5
6
Voor het bepalen van de indicatieve prioriteit gebruikt Nieuwkoop de volgende
parameters:
De toxiciteit van de gebruikte stoffen;
De persistentie c.q. mobiliteit van de stoffen;
Het stofaandeel van een stof in het productieproces;
De kans op emissie naar de bodem;
De gemiddelde bedrijfsgrootte;
De gemiddelde levensduur van een bedrijf.
De eerste twee factoren worden ook in het ubi-model meegenomen. De kans op
emissie naar de bodem en de gemiddelde bedrijfsgrootte zijn meegewogen in de
g-waarde en voor een groot deel ook opgenomen in de toekenning van de separate
ubi-codes. Het individuele aandeel van een stof in de afzonderlijke productieprocessen
is niet uitgezocht. Wel is het belang van een stof meegewogen in de keuze
van de tracers, omdat alleen de belangrijkste stoffen als tracers zijn opgenomen.
De gemiddelde levensduur is nogal een arbitrair gegeven, want betrouwbare
gegevens voor het bepalen hiervan ontbreken, zeker wanneer de activiteiten meer
op detailniveau moeten worden beschouwd.
Het aantal door Nieuwkoop beschouwde categorieën is beperkt. Veel activiteiten
blijven buiten beschouwing en de productieprocessen worden veelal naar algemene
stofcategorieën vertaald. In algemeen termen komt de strekking van het model
echter overeen met het ubi-model. Opvallend is trouwens dat mobiliteit in het
model van Nieuwkoop anders wordt gewaardeerd, namelijk als een positieve
waarde. Hoe mobieler de stoffen, des te lager de uiteindelijke prioriteit.
In opdracht van de Commissie bodemsanering van in gebruik zijnde bedrijfsterreinen,
heeft tauw in 1987 een methodiek ontwikkeld voor het bepalen van een
onderzoeksprioriteit per bedrijf. Er heeft een uitgebreide vergelijking plaats gevonden
tussen de ubi-methode en de tauw/bsb-systematiek, omdat deze methode een
vrij uitgebreide toepassing heeft gekregen. Voor het uitvoeren van de vergelijking is
gebruik gemaakt van de documentatie die aan het tauw/bsb-systeem ten grondslag
ligt en de ervaringen die ReGister in de praktijk heeft opgedaan met het model in
de provincie Gelderland. Een uitgebreid verslag van de vergelijking is als bijlage 9 in
het rapport opgenomen. Hier wordt met een samenvatting volstaan.
Bij de bepaling van de prioriteitsscore wordt in de tauw/bsb-systematiek gekeken
naar twee elementen die samen de bronscore van de potentiële verontreiniging van
de grond op het bedrijfsterrein bepalen, namelijk de toxiciteit en mobiliteit van de
stofgroepen en de kans op het ontstaan van de verontreiniging.
Per activiteit zijn maximaal twee stofgroepen bepaald die mogelijk de grond hebben
verontreinigd en één stofgroep voor het grondwater. Deze stofgroepen zijn
ingedeeld in risicoklassen op basis van toxiciteit en mobiliteit. De kans op
bodemverontreiniging wordt bepaald op grond van de datum van vestiging van het
bedrijf en de duur van de periode waarin het bedrijf op de locatie gevestigd was.
Op grond van deze factoren wordt de bronscore bepaald. Door tauw zijn in een
verdere uitbreiding van het model ook methodes voor het bepalen van een pad- en
een objectscore aangebracht.
Het bepalen van de tracers per activiteit is in de tauw/bsb-systematiek gebeurd op
het niveau van de stofgroep. De toxiciteit is niet afzonderlijk per stof bepaald, maar
door middel van een indeling in maximaal drie klassen. Ook de mobiliteit is via een
indeling in drie klassen vastgesteld. Bovendien worden maximaal drie stofgroepen
meegewogen. Het model gaat op dit punt belangrijk grover te werk dan de
ubi-systematiek.
37

38
5.9.3
De iwaco-systematiek
indeling bepalende factoren iwaco
De datum en duur van vestiging van een bedrijf op de locatie, bepalen de kans dat
bodemverontreiniging is ontstaan. Het tauw-model spreekt niet over het
prioriteren van activiteiten, maar van bedrijven. Het model is namelijk specifiek
gericht op het prioriteren van de zogenaamde Kamer van Koophandel-bestanden
met gegevens over bedrijven met bepaalde hoofdactiviteiten. Aan deze dossiers
worden gegevens ontleend over vestigingsdata en -duur. Los van de vraag over de
waarde van dergelijke bestanden en de betrouwbaarheid van de gegevens daarin,
vormt dit een wezenlijk verschil met de ubi-systematiek, die immers gericht is op
activiteiten en niet op de datum van vestiging of de vestigingsduur van een
specifiek bedrijf.
Door iwaco zijn enkele prioriteringsmodellen ontwikkeld, waarmee ook potentieel
verdacht locaties van een onderzoeksprioriteit kunnen worden voorzien. Er is
sprake van een oudere systematiek en een recente, nieuwe systematiek, die hierna
beide kort zullen worden besproken.
iwaco-model oud
Ook het prioriteringsmodel dat door iwaco in opdracht van de provincie
Groningen is ontwikkeld, is specifiek gericht op het prioriteren van Kamer van
Koophandelbestanden. Het model gaat uit van het prioriteren van bedrijven en niet
van locaties, net als in de tauw-systematiek. In het model worden twee stappen
gehanteerd, namelijk eerst een indeling in vier risicoklassen en vervolgens binnen
risicoklasse 1 nog een nadere indeling in vijf categorieën. De indeling is als volgt:
iwaco risico-indeling
Risicoklassen Omschrijving Categorie
1 Groot risico I
II
III
IV
V
2 Matig risico
3 Klein risico
4 Geen risico
Van de bedrijfstakken die in risicoklasse 1 vallen is de potentiële risicoscore berekend
aan de hand van de formule kans x ernst, waarna op grond van de uitkomsten
dus een verdere onderverdeling is gemaakt in vijf categorieën. Als parameters voor
het berekenen van de kans zijn de volgende ingrediënten gebruikt:
procesgebonden factoren verontreinigende activiteiten bedrijfsvoering
aard gebruikte stoffen directe bodemverontreiniging doel van de bedrijfsvoering
gebruik van de stoffen indirecte bodemverontreiniging startjaar
plaats van het proces kans op calamiteiten bedrijfsduur
bedrijfsgrootte
Voor het berekenen van de factor ernst zijn per stof de volgende parameters
gehanteerd:
factoren voor ernst iwaco
gevaar volksgezondheid gevaar milieu verspreiding in het milieu
acute risico’s van de stoffen toxiciteit voor het biotische milieu persistentie
bio-accumulatie
oplosbaarheid
5.9.4
sus-methode
Op hoofdlijnen komt de formule (kans x ernst) overeen met de formule van het
ubi-model (toxiciteit x trefkans). De meeste van de parameters die door iwaco per
stof en per activiteit in de berekening worden meegewogen, zijn opgenomen in de
Interventiewaarden en de g-waarde die in het ubi-model worden gebruikt.
Ook hier is het grote verschil echter, dat in het model op het niveau van bedrijfstakken
wordt gewerkt en de toekenning van stoffen minder ver is uitgewerkt dan in
het ubi-model. Net als het model van tauw is ook het model van iwaco specifiek
gericht op het prioriteren van Kamer van Koophandelbestanden en de bedrijven die
daaruit voortkomen en niet op activiteiten. Daarom worden ook gegevens over
bedrijfsduur en bedrijfsgrootte meegewogen, omdat deze uit de dossiers van de
Kamer van Koophandel kunnen worden afgeleid. De bedrijfsgrootte wordt
bijvoorbeeld bepaald aan de hand van de vanaf circa 1975 in de dossiers aanwezige
formulieren betreffende het aantal in het bedrijf werkzame personen. Gevolg van
de gerichtheid op het prioriteren van KvK-bestanden is ook, dat specifieke
historische bedrijfsprocessen met het model niet kunnen worden geprioriteerd.
iwaco-model nieuw
Recent is door iwaco in opdracht van de provincie Noord-Brabant een opzet
gemaakt voor een prio-systeem, waarmee potentieel verdachte locaties en
onderzoekslocaties van een prioriteit kunnen worden voorzien. Onderdeel daarvan
is ook de bronprioritering van potentieel verdachte locaties. Voor de gegevens over
gebruikte stoffen (de tracers) en de kans op bodemverontreiniging (de g-waarde) zal
daarbij gebruik worden gemaakt van de informatie afkomstig uit de Kennisdatabank
en het ubi-model. Op grond van de humane toxiciteit, de ecologische toxiciteit
en de mobiliteit van de tracers, worden vervolgens het humane, ecologische en
verspreidingsrisico bepaald. Voor het vaststellen van de benodigde parameters is
literatuurstudie verricht.
De parameters zijn voor een groot deel gestoeld op de gegevens die gebruikt zijn bij
het bepalen van de interventiewaarden in de Leidraad Bodembescherming.
De interventiewaarden op zich worden echter bij het uitvoeren van de berekeningen
niet gebruikt. De pad- en objectgegevens spelen al vroeg in het model ook een
belangrijke rol, waardoor het geheel een complexe indruk maakt. Op zich zijn de
uitgangspunten bij het bepalen van de prioriteit van de bron echter min of meer
dezelfde.
De Sanerings Urgentie Systematiek (sus) is een computermodel waarmee de actuele
risico’s van een geval van bodemverontreiniging kunnen worden bepaald. Daarbij
wordt gekeken naar de blootstellingsrisico’s voor de mens en het ecosysteem. Het
model verloopt volgens drie stappen, namelijk een eerste eenvoudige toetsing, een
tweede meer gedetailleerde toetsing en een derde stap bestaande uit nadere overwegingen.
De systematiek is gericht op gevallen van bestaande bodemverontreiniging,
waarvan vrijwel alle relevante gegevens reeds zijn verzameld. sus valt dus ook
niet te vergelijken met de ubi-methode, die van toepassing is op potentiële gevallen
van bodemverontreiniging.
39

40
Wat is het ubi-model
en wat is het niet
5.10 De database 5.11
De ubi-methode kan in de ‘bodemsaneringsketen’ worden beschouwd als een
voorloper van de sus-methode. Immers met de ubi-methode wordt bepaald welke
potentieel vervuilde locaties in de eerste plaats in aanmerking komen voor een
historisch onderzoek en een oriënterend bodemonderzoek. Wanneer de uitkomsten
van het bodemonderzoek aangeven dat daadwerkelijk sprake is van een geval van
bodemverontreiniging en dus niet meer alleen van een potentieel geval, wordt met
de sus-methode de urgentie van de aanpak van het geval bepaald.
Vanwege het ‘ketenverband’ tussen de ubi-methode en de sus-methode, is
geprobeerd bij het opstellen van de ubi-methode zo goed mogelijk bij sus aan te
sluiten. Beide methodes gebruiken dan ook de interventiewaarde als uitgangspunt
voor het bepalen van de toxiciteit. Omdat de sus-methode werkt met concrete
gevallen van bodemverontreiniging en dus ook gedetailleerde gegevens bekend zijn
over het pad en het object ter plaatse, spelen in de sus-methode ook parameters als
verspreidingsrisico en contactrisico een belangrijke rol. Op het moment waarop de
ubi-methode wordt ingezet, zijn deze gegevens nog niet in detail bekend en kunnen
zij dus ook niet worden meegewogen.
Met behulp van de in het ubi-model verzamelde informatie, kunnen bestanden met
locaties onderling worden gerangschikt naar onderzoeksprioriteit. De met het
model aangebrachte rangschikking geeft een indicatie van de kans, dat op een
locatie waar de betreffende activiteiten hebben plaats gevonden, mogelijk sprake is
van bodemverontreiniging en de mogelijke aard en ernst van die verontreiniging.
Uitsluitsel over de daadwerkelijke aanwezigheid van bodemverontreiniging en de
aard en ernst daarvan, kan slechts worden verkregen door op de locatie een goed
voorbereid bodemonderzoek uit te voeren, waarbij alle relevante deellocaties op de
juiste wijze en op de juiste parameters worden onderzocht.
De met het ubi-model berekende prioriteit is een relatieve waarde, wat betekent dat
er uitsluitend sprake is van een prioriteitsscore in verhouding tot de andere
activiteiten. De berekende score heeft geen absolute waarde, maar slechts waarde in
relatie met betrekking tot de positie van een locatie in het geheel van potentieel
verdachte locaties.
De stoffen en g-waarden (kans op verontreiniging) die in de databank van het
ubi-model per ubi-code worden genoemd, zijn gebaseerd op een uitgebreide studie
van de verschillende productieprocessen. Er is daarbij gestreefd naar een expliciete
benoeming van de verschillende activiteiten. Hoewel aan enkele meer algemene
bedrijfscategorieën ook stoffen en kansen zijn toegekend, is zo weinig mogelijk
impliciet beschouwd. Er is vanuit gegaan, dat bij inventarisaties en in bodeminformatiesystemen
de verschillende bodemvervuilende activiteiten zo nauwkeurig
mogelijk worden benoemd. Wanneer dit niet het geval is of bijvoorbeeld op een
locatie bodemvervuilende activiteiten zijn ‘gemist’, kunnen natuurlijk afwijkingen
ontstaan tussen de in het ubi-model genoemde stoffen, kansen en scores en de in de
praktijk aangetoonde verontreinigingen en de aard en ernst daarvan.
Het ubi-model en de daarin verzamelde gegevens worden gepresenteerd als een
open, dynamisch systeem, waarin volgens de formule van het ‘lerend evalueren’
ervaringsgegevens en verbeteringen kunnen en zelfs moeten worden teruggekoppeld.
De bij het daadwerkelijk onderzoek naar locaties met bepaalde
activiteiten opgedane ervaringen, zullen bij de verdere optimalisering van het
model worden gebruikt.
•
•
•
•
De database met de verzamelde gegevens is gemaakt in Acces 97, de algemene
database van Microsoft. De database bestaat uit de volgende onderdelen:
Een ubi-tabel met de productieschaal;
Een ubi-tabel met de bijbehorende tracers;
Een stoffentabel met de parameters per stof;
Een rekenblad met de uitkomsten van de formule per ubi-code.
41

42
Gebruik van de
ubi-code,
de stoffendatabank
en de prioriteit
Mutaties
6.1
6.2
6 Gebruik en beheer
De ubi-code is bedoeld voor het benoemen van bodemverontreinigende activiteiten.
In de code zijn ook historische activiteiten opgenomen, zodat ook oude, niet meer
bestaande activiteiten aan een code kunnen worden gekoppeld. Deel- en nevenactiviteiten
zijn als afzonderlijke ubi-codes in de lijst opgenomen. Brandstoftanks en
bijvoorbeeld opslagactiviteiten kunnen als afzonderlijke bronnen van bodemverontreiniging
worden benoemd. Wanneer de bron niet specifiek bekend is, kan in
de meeste gevallen voor een meer algemene code worden gekozen. Aan de ubi-code
zijn in de stoffendatabank diverse gegevens gekoppeld, waarmee een indicatie van
de te verwachten verontreiniging (stoffen en prioriteit) per activiteit kan worden
verkregen.
Wanneer de ubi-code als activiteitencodering in globis wordt opgenomen, bestaat
de mogelijkheid om aan de hand van de ubi-code gelijksoortige gevallen van
bodemverontreiniging met elkaar te vergelijken. Uiteraard spelen bij een dergelijke
vergelijking meer factoren een rol, zoals het pad en het object.
De ubi-code biedt ook de mogelijkheid om door middel van selecties uit de
verschillende bestanden en systemen, zoals globis, de Bio-bestanden, de bsbbestanden,
inzicht te krijgen in de omvang en aard van de bodemverontreiniging
voor bepaalde bedrijfstakken. Daarbij kan voor verschillende aggregatieniveaus
worden gekozen.
De stoffendatabank in het ubi-model kan ‘los’ worden gebruikt voor het opzoeken
van stoffen en tracers die bij een bepaalde activiteit horen. Het is uiteraard een
theoretisch geheel, omdat bij het aantreffen van bodemverontreiniging op een
bepaald perceel meer factoren een rol spelen, zoals bijvoorbeeld verhoogde achtergrondgehalten,
aangebrachte ophooglagen en dergelijke. Uiteraard kunnen op een
bedrijfsterrein in de loop der jaren ook verschillende activiteiten zijn uitgevoerd,
die allemaal op een verschillend moment tracers van uiteenlopende ouderdom in
de bodem hebben achtergelaten. Bovendien kan de ene ondernemer schoon gewerkt
hebben en kan de ander juist veel minder zorgvuldig zijn geweest. De werkelijkheid
is complexer dan uit de stoffendatabase kan worden afgelezen, maar het is
onmogelijk al deze complicerende factoren in een model te vangen.
Uit de gesprekken met de verschillende provincies kwam naar voren, dat de ubicodes
en de daarmee verbonden stoffendatabase en prioriteitsscores, vooral van
belang worden gevonden voor het kunnen maken van selecties in het kader van het
Landsdekkend Beeld 2005 en de daartoe met voorrang te onderzoeken locaties.
Inderdaad is de geleverde informatie daarvoor het juiste middel. Er moet echter wel
op worden gewezen, dat activiteiten als zodanig niet het onderwerp van een
historisch onderzoek en bodemonderzoek zijn, maar fysieke locaties. Op een locatie
kunnen meerdere activiteiten gevestigd zijn geweest, die allemaal een grotere of
een kleinere bijdrage aan de mogelijke verontreiniging kunnen hebben geleverd.
Bij het uitvoeren van de prioritering per locatie, kan het beste worden uitgegaan
van de dominante ubicode, dat wil zeggen de activiteit met de hoogste nsx-score.
Deze bepaalt dan de prioriteitsscore van de locatie als geheel.
De in de ubi-code en de stoffendatabase verzamelde informatie is onderhevig aan
mutaties en moet dus worden beheerd. Met betrekking tot de ubi-code kan in de
praktijk blijken, dat bepaalde activiteiten toch worden gemist of dat juist
activiteiten alsnog beter kunnen worden samengevoegd tot één code. Op zich
zouden dergelijke wijzigingen kunnen worden doorgevoerd, al moet wel worden
bedacht dat hoe meer verspreiding de ubi-code gaat krijgen, des te belangrijker het
wordt om de mutaties centraal goed bij te houden en centraal door te voeren, om zo
het uniforme karakter van de ubi te bewaren.
43

44
Lerend evalueren
Beheer: aanvulling,
bijstelling,
uitwisseling en
optimalisering
6.3
6.4
De stoffendatabase in het ubi-model is meer gevoelig voor mutaties. In de eerste
plaats moeten door voortschrijdende kennis alsnog bepaalde stoffen aan een code
worden toegevoegd of door andere worden vervangen. Ook kan het gebeuren, dat
codes waarvoor nu nog de stoffen van een bepaalde groep zijn bepaald, alsnog specifieke
kenmerken en tracers blijken te hebben. De interventiewaarden kunnen veranderen
of er kunnen stoffen aan de Leidraad Bodemsanering worden toegevoegd,
waarvoor interventiewaarden zijn bepaald. De van een andere leidraadstof afgeleide
interventiewaarde kan dan worden vervangen door de nieuw berekende waarde die
echt bij de stof hoort. Op die manier worden de database en de formule steeds
verder aangescherpt. Mogelijk blijkt dat op punten de formule moet worden
aangepast. De open structuur van het ubi-model maakt het toepassen van
voortschrijdend inzicht mogelijk, maar er zal dan wel actief moeten worden
beheerd.
De producten van het project, de ubi-code en het ubi-model met de Kennisdatabank,
moeten in de toekomst worden beheerd. Beide spelen ze een rol als ‘slimme methode’
bij het invullen van het Landsdekkend Beeld in 2005 en de monitoring van de
bodemsaneringsoperatie. Een belangrijke karakteristiek van een ‘slimme methode’
is, dat hij zich onderwerpt aan de eis van het ‘lerend evalueren’. Dit betekent dat
onderzoeksresultaten van projecten waarin de ‘slimme methodes’ een rol hebben
gespeeld, naar de methode worden teruggekoppeld en worden gebruikt om deze te
verbeteren of aan te passen. Ook gebruikers en beoordelaars van de methodes,
moeten de mogelijkheid hebben om met hun op- en aanmerkingen aanpassing van
de methodes te bewerkstelligen. Vereiste is dat de ‘slimme methodes’ dusdanig van
samenstelling zijn, dat accenten kunnen worden verlegd en ervaringsgegevens kunnen
worden verwerkt. Zowel de ubi-code als het ubi-model voldoen aan die vereiste.
De ubi-code is geënt op de Europese standaardbedrijfsindeling en is in feite een
bewerking van die indeling om haar geschikt te maken voor gebruik bij bodemsanering.
Zolang de band met de standaardbedrijfsindeling maar gehandhaafd
blijft, kan er op detailniveau worden geschoven met de codes. Uiteraard moet dit
wel centraal gebeuren en zullen dus suggesties voor veranderingen eerst moeten
worden verzameld, voordat ze kunnen worden verwerkt. Anderzijds kunnen via het
genoemde schakelbord nog andere in omloop zijnde coderingstabellen achter de
ubi-code worden gezet en zodoende worden vertaald.
De formule en de daaraan ten grondslag liggende Kennisdatabank van het
ubi-model, hebben eveneens een open constructie. In de verschillende tabellen die
in de database zijn opgenomen kunnen accentverschuivingen worden aangebracht
en ook de formule kan worden veranderd. Dit zou bijvoorbeeld kunnen wanneer uit
uitgevoerde bodemonderzoeken blijkt, dat een bepaalde activiteit in de rangorde
toch hoger moet scoren, gezien de ernst en omvang van de aangetoonde
verontreinigingen. In de basisgegevens, de ubi-codes met stoffen en kansen, kunnen
eveneens ervaringsgegevens worden verwerkt, bijvoorbeeld wanneer uit bodemonderzoeken
blijkt dat bij een bepaalde activiteit steeds een bepaalde stof wordt
gevonden en deze nog niet in de database is opgenomen.
De ubi-code en het ubi-model bieden de mogelijkheid om gelijksoortige gevallen van
bodemverontreiniging met elkaar te vergelijken en potentieel bodemvervuilende
activiteiten ten opzichte van elkaar van een indicatieve prioriteit te voorzien. Aan
de hand van de uitkomsten van het ubi-model kan ook een indeling worden
gemaakt tussen potentieel ernstig verontreinigde en potentieel verontreinigde
locaties, waarmee wordt aangesloten bij de indicatoren uit de monitoringsoperatie.
Daarnaast kan aan de met het ubi-model verbonden Kennisdatabank informatie
worden ontleend over de bodemvervuilende aard van specifieke activiteiten.
De vele mogelijkheden van de ubi-code en het ubi-model geven voldoende aanleid-
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
ing om te zorgen voor een structurele invulling van het beheer en onderhoud van
zowel de lijst en het model, als de daaraan ten grondslag liggende informatie.
In het kader van het beheer en het onderhoud kunnen de volgende aspecten
worden onderscheiden:
Het centrale onderhoud, bestaande uit het versiebeheer en het verzorgen van
updates. De lijst en het model zijn dynamisch van aard. Ervaringsgegevens moeten
in het model worden verwerkt, zoals gegevens over nog niet als bodembedreigend
bekend staande activiteiten en aanvullende informatie over stoffen en hun
eigenschappen. Dergelijke informatie moet in de lijst en het model worden
verwerkt. Van tijd tot tijd zullen daarom nieuwe versies moeten worden gemaakt en
zullen deze moeten worden verspreid onder de gebruikers.
De centrale Kwaliteitsborging. De beschikbaarheid en betrouwbaarheid van de lijst
en het model moeten voor de gebruikers ervan gewaarborgd zijn.
Verspreiding en openbaarheid. De lijst en het model moeten beschikbaar zijn voor
alle partijen die betrokken zijn bij bodembeheer en bodemsanering en dus een
wijde verspreiding krijgen.
Bij de verschillende aspecten gaat het zowel om organisatorische als om
inhoudelijke zaken. Voor het beheer moet zo snel mogelijk na de oplevering van de
ubi-lijst en het ubi-model een vaste structuur worden geschapen. Ook in de
overgangsperiode die daar tussen zit, moet het beheer worden geregeld. Het beheer
zou moeten worden verzorgd door een vast team, dat door een beheersgroep wordt
aangestuurd, waarin de gebruikers en de makers van de lijst en het model zijn
vertegenwoordigd. Eenvoudige wijzigingen of aanpassingen kunnen door het
beheersteam direct worden uitgevoerd. Meer ingrijpende aanpassingen of
aanvullingen zullen aan de beheersgroep moeten worden voorgelegd, waarin dus
ook de gebruikers vertegenwoordigd zijn. Uiteraard kunnen de gebruikers ook zelf
met wensen en gedachten komen over aanpassing of aanvulling.
Vertaald naar concrete taken, betekent het beheer van de ubi-lijst en het ubi-model
het volgende:
Het uitzetten van de eerste en volgende versies bij de gebruikers;
Het opstellen van conversieprotocollen en -tabellen voor startende gebruikers;
Operationele gebruikersondersteuning in de vorm van een helpdesk;
Het schrijven en ter beschikking stellen van documentatie en handleidingen;
Het opstellen en bewaken van gegevensdefinities;
Ondersteuning bij de implementatie van de informatie in bodeminformatiesystemen
als globis, Nazca, bis4all en Strabis;
Het actief beheren van de ubi-lijst en de Kennisdatabank door het verwerken van
opmerkingen en aanvullingen van gebruikers;
Het opsporen van fouten en het corrigeren daarvan;
Het actief verzamelen van reacties op de inhoud van de lijst en het model;
Het doen van wijzigingsvoorstellen;
Een verdere optimalisering en eventuele aanpassing van de inhoud, werking en
presentatie van de formule, de databases en de ubi-lijst;
Het opzetten en beheren van een internetsite, die als een belangrijk medium voor
het vervullen van de genoemde taken zou kunnen gaan fungeren;
Het verzorgen van de externe communicatie en het bevorderen van het gebruik van
de ubi-lijst en het ubi-model;
Het verzorgen van contacten met verwante projecten, zoals het Landsdekkend Beeld
2005, de Minimale Dataset bodem, globis en de bsb-operatie;
Het organiseren van een gebruikerspanel om de voorgestelde aanpassingen te
toetsen;
Het bieden van een medium om de conclusies uit het project Landsdekkend Beeld
2005 voor alle gemeenten en provincies te vertalen en operationeel ter beschikking
te stellen, met name ook de ervaringsgegevens die in het land zijn verzameld bij het
onderzoek van bepaalde ubi-codes of branches.
45

46
De mogelijkheden die de ubi-code en het ubi-model bieden, rechtvaardigen het feit
dat serieus werk wordt gemaakt van het beheer van de informatie. Het is zaak dat
daarmee ook zo snel mogelijk na oplevering van het geheel mee wordt begonnen.
7 Conclusies en aanbevelingen
Het project heeft geresulteerd in een nieuwe Uniforme Bron Indeling (ubi-code)
waarmee potentieel bodemvervuilende activiteiten kunnen worden benoemd.
De nieuwe ubi-code sluit aan bij de Europese standaardbedrijfsindeling, die ook in
andere beleidsvelden wordt gehanteerd voor het benoemen van activiteiten en het
verzamelen van kerngegevens. Binnen de code kan bij het benoemen van de
verontreinigingsbron voor verschillende detailniveaus worden gekozen, al naar
gelang het specifieke karakter van een bepaalde activiteit. Voor elke provincie is een
conversiebestand gemaakt, waarmee de bij de provincies in gebruik zijnde
activiteitencoderingen kunnen worden geconverteerd naar de ubi-code.
De conversie kan eventueel ook handmatig worden uitgevoerd.
Uit het onderzoek is gebleken dat het veld ‘Veroorzakercode’ voor het benoemen
van de verontreinigingsbron in finabo, vaak niet is ingevuld en vaak alleen
algemene codes zijn gebruikt. Het resultaat van een geautomatiseerde conversie van
de activiteitencoderingen in finabo naar de nieuwe ubi-code is dan weinig zinvol.
Omdat meer velden in finabo onvolledig of niet zijn ingevuld, zijn de meeste
provincies van plan om de dossiers van alle gevallen handmatig in globis in te
voeren en af te zien van een volledig geautomatiseerde overzetting. Door het
opnieuw invoeren van de data kan een belangrijke kwaliteitsverbetering worden
bereikt, die de reikwijdte en de kans op welslagen van de beoogde Best-Practice
Module belangrijk zal vergroten.
Met behulp van de ubi-code zal gemakkelijker informatie over gelijksoortige
gevallen van bodemverontreiniging kunnen worden uitgewisseld met andere
partijen. Momenteel is van uitwisseling van informatie over gevallen van bodemverontreiniging
tussen provincies onderling en tussen provincies en gemeenten
nauwelijks sprake. Door de opbouw van de Best-Practice Module en het gebruik van
de ubi-code daarin, kan de uitwisseling mede worden bevorderd. Het betrekken
van de ubi-code en de bij het samenstellen daarvan gebruikte hulpmiddelen in het
project Minimale Dataset Bodem, is daarbij ook een belangrijk punt.
Het project heeft tevens geresulteerd in het ubi-model en de daaraan ten grondslag
liggende Kennisdatabank, waarmee aan de hand van een indicatieve prioriteit
potentieel bodemvervuilende activiteiten onderling kunnen worden gerangschikt.
Het model is gebaseerd op een grondige studie van vele productieprocessen en
activiteiten, waarin ook vele historische bedrijfstakken zijn onderzocht.
Het ubi-model heeft een dynamisch en open karakter: de in de databank opgeslagen
informatie kan worden aangevuld en verbeterd, terwijl in de formule de nodige
parameters kunnen worden aangepast en accenten kunnen worden verlegd.
Het ubi-model kan als ‘slimme methode’ worden ingezet voor het bepalen van
Landsdekkend Beeld 2005 en de Monitoringsoperatie. Aan de hand van de
uitkomsten van het model kan een onderscheid worden gemaakt tussen de
potentieel verdachte locaties met een hoge onderzoeksprioriteit en een mindere of
lage onderzoeksprioriteit. Daarmee kan de vaak grote hoeveelheid nog te
onderzoeken locaties worden ingedeeld naar urgentie, zodat eerst met het onderzoeken
van de meest urgente locaties kan worden begonnen.
Het is van groot belang dat de ubi-code en het ubi-model en de daaraan ten grondslag
liggende informatie actief worden beheerd. De onderzoeksresultaten van
verschillende projecten waarin activiteitencoderingen en prioriteiten worden
gebruikt, zullen naar de code en het model moeten worden teruggekoppeld.
Voorgesteld wordt een beheersstructuur te formeren, met als taak het beheren,
optimaliseren en verspreiden van de ubi-code en het ubi-model en het terugkoppelen
van ervaringsgegevens naar de zowel de code als het model.
47

48
Bijlage
Samenstelling
Begeleidingscommissie
1
Bijlagen
Naam Organisatie
C. van den Berg ReGister bv
P. Bruin Provincie Noord-Holland
L.J.J. Dijkhuis Arcadis Heidemij Advies
S. Harmsma ReGister bv Projectleider
M. van der Hoff Provincie Noord-Brabant
B. Houtkamp Provincie Zuid-Holland
M. Lucassen Provincie Zuid-Holland Voorzitter
A. Roeloffzen Gemeente Rotterdam
49

50
Bijlage
Overzicht contactpersonen
provincies
en grote steden
2
Provincie Contactpersoon
Provincie Groningen D. Marinus
Provincie Fryslân B. Talsma
T. Antoinne
J. Eijssen
Provincie Drenthe I. Drümmer
A. Weijts
Provincie Overijssel C. Biesheuvel-Diemont
I. Oosterkamp
Provincie Flevoland P. Richters
Provincie Gelderland E. Spijker
E. Hagelen
Provincie Utrecht H. van der Hoef
Provincie Noord-Holland K. Bouhlel
P. Bruin
Provincie Zuid-Holland H. Dijkstra
B. Houtkamp
Provincie Zeeland G. Hordijk
D.v. Meeteren
Provincie Noord-Brabant M.v.d.Hoff
Provincie Limburg M. Daniëls
M. Lemmens
Grote gemeenten Contactpersoon
Gemeente Amsterdam K. Ronday
Gemeente Rotterdam A.Roeloffzen
Gemeente Den Haag Dhr. Wupperman
Gemeente Utrecht H. Wiegers
Overige instellingen Contactpersoon
adogis A. Heuer
Stichting bsb Friesland W.v.d. Wijk
Ministerie van vrom M. van Teeseling
Gemeente Leeuwarden N. Talsma
Centric/k+v F.v. .Rhijn
cso T. Houtwerf
De Straat W.J. de Boer
51

52
Bijlage
Vragenlijst
gesprekken
provincies
3
finabo-gebruik
1.1 Finabo wordt gebruikt sinds?
1.2 Werd daarvoor een ander systeem gebruikt?
1.3 Hoeveel gevallen zijn opgenomen in finabo?
1.4 Zijn bij de overgang naar finabo alle gevallen ingevoerd?
1.5 Ook de toen al afgesloten gevallen?
1.6 Wanneer worden de gegevens van een geval of locatie ingevoerd?
1.7 Worden altijd alle gegevens ingevoerd?
1.8 Wie is verantwoordelijk voor de invoer van de gegevens?
1.9 Blijven ook afgesloten locaties gehandhaafd?
1.10 Zijn er naast finabo nog andere systemen of bestanden in gebruik?
globis
2.1 Gaat de provincie over naar globis?
2.2 Kan de inhoud, naar de mening van de provincie, geautomatiseerd worden
overgezet?
2.3 Is ervaring opgedaan met rambo, in het kader van de monitoring van de
bodemsaneringsoperatie?
2.4 Wordt een hernieuwde, handmatige invoer van de dossiers overwogen?
2.5 Is derhalve het opstellen van een conversieprotocol voor een
geautomatiseerde conversie zinvol?
De activiteitencodering
3.1 Wordt de activiteitencodering in het veld Veroozakercode altijd, vaak of
weinig ingevuld?
3.2 Welke tabel hangt achter FINABO voor het bepalen van de code?
3.3 Wordt voor de invoer nog een andere lijst gebruikt?
3.4 Zijn eigen aanpassingen op de referentietabel gemaakt?
3.5 Wordt veel waarde gehecht aan een systematische bepaling van de bron
van de verontreinging?
3.6 Welke gedetailleerdheid wordt bij het bepalen van de activiteitencode
aangebracht?
3.6 Hoe gedetailleerd moet de nieuwe activiteitencodering zijn?
3.7 Zijn er speciale wensen qua codes en de opbouw en inrichting van de nieuwe
activiteitencode-tabel?
3.8 Wat zijn de wensen qua leesbaarheid en hanteerbaarheid, gezien de
ervaringen?
Uitwisseling met anderen
4.1 Wordt de Best-Practice-module zinvol gevonden en wat zijn de
verwachtingen met betrekking tot de uitwisseling van dergelijke gegevens
met anderen?
4.2 Met welke instanties wordt momenteel informatie uitgewisseld?
4.3 Vindt de uitwisseling in geautomatiseerde vorm plaats?
4.4 Bestaat er een bepaald format voor de uitwisseling en aanlevering van
informatie?
4.5 Verloopt de aanlevering door bijv. onderzoeksbureaus voor bepaalde typen
onderzoeken ook volgens een vast format?
4.6 Maakt de activiteitencodering ook deel uit van de uitwisseling en de
formats?
4.7 Speelt de provincie een rol bij de centrale aanschaf van bis-systemen door
de gemeenten?
53

54
Overige en tabellen
5.1 Lopen er binnen de provincie bepaalde acties in het kader van het
landsdekkend beeld 2005 en bestaan er plannen voor het in dat kader
opstellen van nieuwe bestanden met activiteitencoderingen?
5.2 Is een afschrift van de referentietabel van finabo voorhanden?
5.3 Kan een tabel daadwerkelijk ingevoerde codes worden geproduceerd?
5.4 Kunnen de overige tabellen worden geleverd?
Bijlage
Samenvattend
overzicht gesprekken
provincies
en gemeenten
4
5
Provincie Aantal Lijst Gevuld Invoer Overig
Groningen 2 000 sbi’74+ - Centraal/projectleiders finabo maar deels
gevuld
Fryslân 6 581 sbi’74 25% Centraal/projectleiders Nieuwe dossierinvoer
Drenthe 1 400 sbi’74+ 55% Centraal Mogelijk nieuwe
dossierinvoer
Overijssel 2 945 sbi’74+ 61% Centraal/projectleiders
Flevoland 563 Referentielijst 0% Projectleiders Nieuwe dossierinvoer
Gelderland 12 000 Geen 50% Centraal Nieuwe dossierinvoer
Utrecht 2 690 Referentielijst 20% Projectleiders Mogelijk nieuwe
dossierinvoer
N-Holland 6 911 sbi’74+ 53% Centraal/projectleiders
Z-Holland 6 000 ReGister 90% Centraal/projectleiders Dossiers nieuw
ingevoerd
Zeeland 1 378 Referentielijst 90% Centraal/projectleiders Mogelijk nieuwe
dossierinvoer
N-Brabant 7 500 sbi’74+ 81% Projectleiders Mogelijk nieuwe
dossierinvoer
Limburg 5 924 Referentielijst 18% Projectleiders
Amsterdam 1 396 sbi’74 40%
Rotterdam 4 251 sbi’74+ -
Den Haag 6 000 sbi’74 -
Utrecht-stad sbi’74+ -
bsb sbi’74
Leeuwarden 2.700 cbs’74 Proefgemeente
minimale dataset
Centric cbs’93/vng/mbi
cso Geen
De Straat Geen
55

56
Bijlage
Onverdachte
activiteiten
5
ad
ba
ca
ubi-code ubi-omschrijving kdb-omschrijving
000000 onverdachte activiteit
000000 onverdachte activiteit accountantkantoor
000000 onverdachte activiteit acetyleengasinstallatie
000000 onverdachte activiteit administratiekantoor
000000 onverdachte activiteit advokatenkantoor
000000 onverdachte activiteit akkerbouw en veehouderij
000000 onverdachte activiteit akkerbouwbedrijf
000000 onverdachte activiteit amusementsbedrijf
000000 onverdachte activiteit apotheek
000000 onverdachte activiteit archiefinstelling
000000 onverdachte activiteit architectenbureau
000000 onverdachte activiteit artsenpraktijk
000000 onverdachte activiteit auto- en auto-onderdelengroothandel
000000 onverdachte activiteit auto-accesoiresdetailhandel
000000 onverdachte activiteit bakkerij
000000 onverdachte activiteit bankgebouw
000000 onverdachte activiteit bankwezen
000000 onverdachte activiteit bedrijfs- en werknemersorganisatie
000000 onverdachte activiteit bedrijfs- en werknemersorganisaties,
researchinstellingen, overige sociale organisaties
000000 onverdachte activiteit bedrijfsgebouw
000000 onverdachte activiteit begraafplaats
000000 onverdachte activiteit begrafenisondernemeing
000000 onverdachte activiteit behangersbedrijf
000000 onverdachte activiteit bejaardencentrum
000000 onverdachte activiteit benzinemotor
000000 onverdachte activiteit betonijzervlechtersbedrijf
000000 onverdachte activiteit bevrachtingsbedrijf
000000 onverdachte activiteit bibliotheek
000000 onverdachte activiteit bijen- en isektenteelt
000000 onverdachte activiteit binnenvaart verwante bedrijven
000000 onverdachte activiteit binnenvisserijbedrijf
000000 onverdachte activiteit bioscoop
000000 onverdachte activiteit bladmuziekuitgeverijen
000000 onverdachte activiteit bloemen- en plantendetailhandel
000000 onverdachte activiteit bloemen- en plantengroothandel
000000 onverdachte activiteit boeken-, tijdschriften-,
e.a. drukwerkgroothandel
000000 onverdachte activiteit boekhandel
000000 onverdachte activiteit bosbouw
000000 onverdachte activiteit bosexploitatie- en -beheersbedrijf
000000 onverdachte activiteit bouwmaterialendetailhandel
000000 onverdachte activiteit bouwmaterialengroothandel
000000 onverdachte activiteit bouwplaats
000000 onverdachte activiteit bowlingcentrum
000000 onverdachte activiteit buitensportvereniging
000000 onverdachte activiteit butagas-depot
000000 onverdachte activiteit cafe
000000 onverdachte activiteit cafetaria/snackbar
000000 onverdachte activiteit camping
000000 onverdachte activiteit carbidgasinstallatie
000000 onverdachte activiteit centrale keuken
000000 onverdachte activiteit chinees-indisch restaurant
000000 onverdachte activiteit commandopost
000000 onverdachte activiteit computercentrum
000000 onverdachte activiteit computerservicebedrijf
57

58
co
da
ec
fi
ga
ho
000000 onverdachte activiteit cosmeticagroothandel
000000 onverdachte activiteit crematorium
000000 onverdachte activiteit dagverblijven en inrichtingen
000000 onverdachte activiteit dierenartsenpraktijk
000000 onverdachte activiteit dierenpension
000000 onverdachte activiteit dierenspeciaalzaak
000000 onverdachte activiteit dierenverblijf
000000 onverdachte activiteit dierlijke voedingsmiddelen-,
margarinegroothandel
000000 onverdachte activiteit dieselmotor
000000 onverdachte activiteit discotheek
000000 onverdachte activiteit drankgroothandel (alcohol en alcoholvrij)
000000 onverdachte activiteit drinkwatervoorzieningsinstallatie
000000 onverdachte activiteit drogisterij
000000 onverdachte activiteit drukverhoginginstallatie
000000 onverdachte activiteit economisch adviesbureau
000000 onverdachte activiteit eierenopslag
000000 onverdachte activiteit elektrisch onderstation
000000 onverdachte activiteit elektromotor
000000 onverdachte activiteit exploitatie van en handel in onroerende
goederen, e.d.
000000 onverdachte activiteit financieel dienstverlenend bedrijf
000000 onverdachte activiteit forellenkwekerij
000000 onverdachte activiteit fotografische artikelendetailhandel
000000 onverdachte activiteit fotografische artikelengroothandel
(vloeistoffen)
000000 onverdachte activiteit gasdistributiebedrijf
000000 onverdachte activiteit gasdrukregel- en meetstation
000000 onverdachte activiteit gasflessenopslag
000000 onverdachte activiteit gasinstallatie
000000 onverdachte activiteit gaskrachtmachine
000000 onverdachte activiteit gasmotor
000000 onverdachte activiteit gasnetaansluiting
000000 onverdachte activiteit gasreduceerstation
000000 onverdachte activiteit gasregelkast
000000 onverdachte activiteit gebouwenafwerkingsbedrijf
000000 onverdachte activiteit gevangenis
000000 onverdachte activiteit gevogeltefokkerij
000000 onverdachte activiteit gezondheids- en veterinaire dienst
000000 onverdachte activiteit gezondheidscentrum
000000 onverdachte activiteit glansstrijkerij
000000 onverdachte activiteit glanzerij en kalanderij
000000 onverdachte activiteit glasgroothandel
000000 onverdachte activiteit glazenwasserij
000000 onverdachte activiteit golfterrein
000000 onverdachte activiteit graantransportinrichting
000000 onverdachte activiteit greinkalanderij
000000 onverdachte activiteit griend- en rietbouwbedrijf
000000 onverdachte activiteit groentenboer
000000 onverdachte activiteit groentensnijbedrijf
000000 onverdachte activiteit groothandel
000000 onverdachte activiteit homeopatische geneesmiddelenfabriek
000000 onverdachte activiteit hondenpension
000000 onverdachte activiteit hooi-, stro- en ruwvoergroothandel
000000 onverdachte activiteit horeca-inrichting
000000 onverdachte activiteit horecabenodigdhedengroothandel
000000 onverdachte activiteit hotel
ho
ijz
ja
ka
la
ma
000000 onverdachte activiteit hotels, restaurants, cafe’s, e.d.
000000 onverdachte activiteit houdstermaatschappij of holding
000000 onverdachte activiteit houtopslag
000000 onverdachte activiteit huisdierfokkerij
000000 onverdachte activiteit huishoudelijke artikelendetailhandel
000000 onverdachte activiteit huishoudelijke artikelengroothandel
000000 onverdachte activiteit huishoudelijke metaal- of verfartikelen
000000 onverdachte activiteit hulpbedrijven van het vervoer
000000 onverdachte activiteit ijzer- en metaalwarengroothandel
000000 onverdachte activiteit ijzerwaren- en gereedschappendetailhandel
000000 onverdachte activiteit ingenieursbureau
000000 onverdachte activiteit interieurafwerkingsbedrijf
000000 onverdachte activiteit jacht
000000 onverdachte activiteit jeugdherberg
000000 onverdachte activiteit jongerencentrum
000000 onverdachte activiteit kaasboerderij
000000 onverdachte activiteit kantine
000000 onverdachte activiteit kantoorbenodigdhedendetailhandel
000000 onverdachte activiteit kantoorbenodigdhedengroothandel
000000 onverdachte activiteit kantoorgebouw
000000 onverdachte activiteit kapperszaak
000000 onverdachte activiteit kerkgebouw
000000 onverdachte activiteit kermisexploitant
000000 onverdachte activiteit ketelhuis c.v.
000000 onverdachte activiteit keuringsdienst (technisch)
000000 onverdachte activiteit kinderboederij
000000 onverdachte activiteit kinderdagverblijf
000000 onverdachte activiteit kledingverhuurbedrijf
000000 onverdachte activiteit kledingwinkel
000000 onverdachte activiteit klei-, leem-, en lösswinningsbedrijf
000000 onverdachte activiteit klokkenmakerij (ambachtelijk)
000000 onverdachte activiteit koffie-, thee-, tabak- en specerijengroothandel
000000 onverdachte activiteit kruidendrogerij
000000 onverdachte activiteit kunstmeststoffenhandel
000000 onverdachte activiteit kweekstoffenbewerking
000000 onverdachte activiteit land- en tuinbouw
000000 onverdachte activiteit ledergroothandel
000000 onverdachte activiteit lederwarendetailhandel
000000 onverdachte activiteit lederwarengroothandel
000000 onverdachte activiteit leifabriek
000000 onverdachte activiteit levensmiddelendetailhandel
(excl. bakkers en slagers)
000000 onverdachte activiteit levensmiddelengroothandel
000000 onverdachte activiteit licht- en kracht installatie
000000 onverdachte activiteit loods- en seinwezen
000000 onverdachte activiteit luchthavenbedrijf
000000 onverdachte activiteit luchtvaartbedrijf
000000 onverdachte activiteit maatschappelijke dienstverlening
000000 onverdachte activiteit maatschappelijke organisatie
000000 onverdachte activiteit magazijn (groot)
000000 onverdachte activiteit makelaarsbedrijf
000000 onverdachte activiteit manege
000000 onverdachte activiteit marechausseekazerne
000000 onverdachte activiteit medische artikelengroothandel
000000 onverdachte activiteit medische dienstverlening
000000 onverdachte activiteit medische en tandtechnische
instrumentengroothandel
59

60
me 000000 onverdachte activiteit medische specialistenpraktijk
re
000000 onverdachte activiteit meekrapstokerij
000000 onverdachte activiteit meng- en krachtvoergroothandel
000000 onverdachte activiteit mergelwinningsbedrijf
000000 onverdachte activiteit mestbassin
000000 onverdachte activiteit metselwerkenbedrijf
000000 onverdachte activiteit meubeldetailhandel
000000 onverdachte activiteit meubelen-, prenten-, antiquiteiten, e.d.
groothandel
sa
000000 onverdachte activiteit meubelgroothandel
000000 onverdachte activiteit meubelstoffeerderij
000000 onverdachte activiteit museum
000000 onverdachte activiteit muziekinstrumentengroothandel
na 000000 onverdachte activiteit natuursteenbewerkingsinrichting
000000 onverdachte activiteit nerts- en pelsdierfokkerij
000000 onverdachte activiteit noodaggregaat
000000 onverdachte activiteit notariskantoor
oe 000000 onverdachte activiteit oester- en mosselteeltbedrijf
000000 onverdachte activiteit opticiën
000000 onverdachte activiteit optische artikelendetailhandel
000000 onverdachte activiteit optische artikelengroothandel
000000 onverdachte activiteit optische- en fotografische artikelengroothandel
000000 onverdachte activiteit overheidsinstelling
000000 onverdachte activiteit overige dienstverlenende bedrijven
000000 onverdachte activiteit overige zakelijke dienstverlening
pa 000000 onverdachte activiteit paardenfokkerij
000000 onverdachte activiteit papier- en kartongroothandel
000000 onverdachte activiteit particulier (bijv. hbo-tanks)
ra
000000 onverdachte activiteit particuliere huishoudens
000000 onverdachte activiteit patatkraam
000000 onverdachte activiteit pension
000000 onverdachte activiteit persbureau
000000 onverdachte activiteit petroleummotor
000000 onverdachte activiteit plantaardige voedingsmiddelen-,
genotsmiddelengroothandel
000000 onverdachte activiteit pluimveehouderij
000000 onverdachte activiteit poldergemaal
000000 onverdachte activiteit politiebureau
000000 onverdachte activiteit porcelein- en aardewerkdetailhandel
000000 onverdachte activiteit postdienst
000000 onverdachte activiteit projectontwikkelaar
000000 onverdachte activiteit propaangasinstallatie
000000 onverdachte activiteit psychiatrische inrichting
ra
000000 onverdachte activiteit radio- en televisiereparatiebedrijf
000000 onverdachte activiteit radio- en televisietoestellen,
geluidsapparatuur, e.d.
ta
000000 onverdachte activiteit radio- en televisietoestellen,
geluidsapparatuurgroothandel, e.d.
000000 onverdachte activiteit radio- en televisietoestellen-,
geluidsapparatuurgroothandel, e.d.
000000 onverdachte activiteit radioactieve bronopslag
000000 onverdachte activiteit radiostation
000000 onverdachte activiteit rechtskundige dienstverlening
000000 onverdachte activiteit reclamebureau
000000 onverdachte activiteit recreatiebedrijf
000000 onverdachte activiteit recreatiecentrum
000000 onverdachte activiteit reddings- en bergingdienst
000000 onverdachte activiteit reisbureau
000000 onverdachte activiteit religieuze organisaties, e.d.
000000 onverdachte activiteit restaurant
000000 onverdachte activiteit rijwielendetailhandel (geen reparatie)
000000 onverdachte activiteit rioolgemaal
000000 onverdachte activiteit rubbergroothandel
000000 onverdachte activiteit rundvee- en kleinveefokkerij
000000 onverdachte activiteit sanitair artikelengroothandel
000000 onverdachte activiteit sauna
000000 onverdachte activiteit schakelstation (electriciteit)
000000 onverdachte activiteit scheepsbenodigdhedengroothandel
000000 onverdachte activiteit scheepsvaartverwantbedrijf
000000 onverdachte activiteit schelpen- en wiervisserij
000000 onverdachte activiteit schoenendetailhandel (geen reparatie)
000000 onverdachte activiteit schoenengroothandel
000000 onverdachte activiteit schoenmakerij
000000 onverdachte activiteit schoolgebouw
000000 onverdachte activiteit schoonheidsinstituut
000000 onverdachte activiteit schuilinrichting
000000 onverdachte activiteit sierraden - en bijouteriëndetailhandel
000000 onverdachte activiteit sierraden- en bijouteriëngroothandel
000000 onverdachte activiteit siervissenkwekerij
000000 onverdachte activiteit siervogelkwekerij
000000 onverdachte activiteit slagerij
000000 onverdachte activiteit sluis- en havenwezen
000000 onverdachte activiteit sociaal verzekeringsorgaan
000000 onverdachte activiteit sociaal-culturele en culturele instellingen
000000 onverdachte activiteit sociaal-culturele instelling
000000 onverdachte activiteit speelgoederengroothandel
000000 onverdachte activiteit speelgoedwinkel
000000 onverdachte activiteit splijt- en kweekstoffenbewerkingsbedrijf
000000 onverdachte activiteit splijtstoffenbewerking
000000 onverdachte activiteit spoorwegen
000000 onverdachte activiteit sport en recreatie
000000 onverdachte activiteit sport- en recreatie-artikelendetailhandel
000000 onverdachte activiteit sport- en recreatie-artikelengroothandel
000000 onverdachte activiteit sportcomplex (binnen)
000000 onverdachte activiteit sportcomplex (buiten)
000000 onverdachte activiteit sprinklerinstallatie tbv brandbeveiliging
000000 onverdachte activiteit standbouw
000000 onverdachte activiteit stempelmakerij (kantoorartikel)
000000 onverdachte activiteit stoomketel
000000 onverdachte activiteit stoppage- en oppersinrichting
000000 onverdachte activiteit strosnij- en maalinrichting
000000 onverdachte activiteit stucadoorsbedrijf
000000 onverdachte activiteit tapijt- en vloerbedekkingdetailhandel
000000 onverdachte activiteit tapijtklopperij
000000 onverdachte activiteit tapijtreinigingsbedrijf
000000 onverdachte activiteit technische installatie
000000 onverdachte activiteit tegelzettersbedrijf
000000 onverdachte activiteit telecommunicatiebedrijf
000000 onverdachte activiteit telefooncentrale
000000 onverdachte activiteit telefoonwinkel
000000 onverdachte activiteit terazzobedrijf
000000 onverdachte activiteit textielgoederendetailhandel
000000 onverdachte activiteit textielgrondstoffengroothandel
000000 onverdachte activiteit textielwaren-, schoeisel-, lederwarengroothandel
61

62
te
ui
va
wa
za
000000 onverdachte activiteit textielwarengroothandel
000000 onverdachte activiteit theater/schouwburg
000000 onverdachte activiteit tuinbenodigdhedendetailhandel
000000 onverdachte activiteit tuincentrum
000000 onverdachte activiteit tussenhandel
000000 onverdachte activiteit uitgeverijen
000000 onverdachte activiteit uitzendbureau
000000 onverdachte activiteit uurwerkenreparatiebedrijf
000000 onverdachte activiteit uurwerkreparatiebedrijven
000000 onverdachte activiteit varkenshouderij
000000 onverdachte activiteit veehandel
000000 onverdachte activiteit veehouderijbedrijf
000000 onverdachte activiteit veenderijbedrijf
000000 onverdachte activiteit veiling
000000 onverdachte activiteit vereniging diverse activiteiten
000000 onverdachte activiteit verhuurbedrijf van roerende goederen (overige)
000000 onverdachte activiteit verlichtingsartikelengroothandel
000000 onverdachte activiteit verloskundigenpraktijk
000000 onverdachte activiteit verpakkingsmaterialengroothandel
000000 onverdachte activiteit verpleeghuis
000000 onverdachte activiteit verzekeringsmaatschappij
000000 onverdachte activiteit verzekeringswezen
000000 onverdachte activiteit videotheek
000000 onverdachte activiteit visbakkerij
000000 onverdachte activiteit vishandel
000000 onverdachte activiteit viskraam
000000 onverdachte activiteit visserij
000000 onverdachte activiteit visteeltbedrijf
000000 onverdachte activiteit vlasbewerkingsinrichting (natuurlijk)
000000 onverdachte activiteit vloeronderdelenhandel
000000 onverdachte activiteit voegersbedrijf
000000 onverdachte activiteit vuurwerkopslagplaats
000000 onverdachte activiteit warenhuis
000000 onverdachte activiteit warmtekrachtkoppelinginstallatie
000000 onverdachte activiteit warmtevoorzieningsbedrijven
000000 onverdachte activiteit wasmachineverhuurbedrijf
000000 onverdachte activiteit wassalon
000000 onverdachte activiteit wasverzendinrichting
000000 onverdachte activiteit waterpompinstallatie
000000 onverdachte activiteit wijkcentrum
000000 onverdachte activiteit winkel
000000 onverdachte activiteit woningbouwvereniging
000000 onverdachte activiteit woninginrichtingwinkel
000000 onverdachte activiteit woningstoffeerderij
000000 onverdachte activiteit zakelijke dienstverlening
000000 onverdachte activiteit zakkenklopperij
000000 onverdachte activiteit zalenverhuurbedrijf
000000 onverdachte activiteit zand- en grindgroothandel
000000 onverdachte activiteit zand- en grindwinningsbedrijf
000000 onverdachte activiteit zee- en kustvisserijbedrijf
000000 onverdachte activiteit zeevaart verwant bedrijf
000000 onverdachte activiteit ziekenfonds
000000 onverdachte activiteit zonweringdetailhandel
000000 onverdachte activiteit zuurstofopslagplaats
000000 onverdachte activiteit zwembad
Bijlage
Technische informatie
inzake het
conversieprotocol
sbi naar ubi
6
De conversietabel
Access conversie
Om in een informatiesysteem, waarin gegevens opgenomen zijn over bedrijfsactiviteiten
uitgedrukt in een sbi code, de sbi-codes te converteren naar ubi-codes
wordt een conversieprotocol geleverd bestaande uit een conversietabel en een
beschrijving (met een voorbeeld) van de manier waarop de sbi-codes omgezet
kunnen worden naar ubi-codes.
De conversietabel is een tabel met vier kolommen. Deze vier kolommen bevatten de
volgende gegevens:
veld naam data type lengte omschrijving
sbiCode Tekst 6 De sbi code die geconverteerd moet worden
sbiOmschrijving Tekst 60 De omschrijving van de sbi code
ubiCode Tekst 6 De ubi code
ubiOmschrijving Tekst 60 De omschrijving van de ubi code
In deze tabel wordt voor elke sbi-code met bijbehorende omschrijving een ubi-code
met bijbehorende omschrijving gegeven. De omschrijving van de sbi code is eigenlijk
overbodig in deze tabel maar wordt ter controle en verduidelijking meegeleverd.
De conversie bestaat hieruit dat elke sbi-code -eventueel met omschrijving- vervangen
wordt door de bijbehorende ubi-code met omschrijving. Deze vervanging wordt
uitgevoerd door, afhankelijk van de omgeving waar de conversie moet plaatsvinden,
één of ander programma dat gebruik maakt van de conversietabel. In de meeste
gevallen zal dit programma een eenvoudig sql statement zijn die de sbi-code (en
eventueel de sbi-omschrijving) in velden uit de te converteren tabel, update naar de
bijbehorende ubi-code.
Als voorbeeld worden hieronder de sql statements in zowel Access sql als oracle
sql gegeven. Overige conversieprogramma’s moeten per omgeving hiervan afgeleid
worden.
Gegeven de volgende tabel (met tabelnaam bedrijf) met bedrijfsactiviteiten:
veld naam data type lengte omschrijving
ID Autonumber 6 Unieke sleutel die het record identificeert
Vindplaats Tekst 30 Beschrijving van de vindplaats
Dossiernr Tekst 30 Het dossiernummer
Bedrijfsnaam Tekst 30 Naam van het bedrijf
sbi_1 Tekst 6 sbi code
sbi 1Oms Tekst 60 De omschrijving van de sbi code
Om in deze tabel de sbi code en de bijbehorende omschrijving te converteren naar
de ubi code en omschrijving kan het volgende sql statement gebruikt worden.
UPDATE BEDRIJF
INNER JOIN ConvTab ON BEDRIJF.SBI_1 = ConvTab.SBIcode
SET BEDRIJF.SBI_1 = ConvTab.UBIcode,
BEDRIJF.SBI1oms = ConvTab.UBIomschrijving;
ConvTabel is de conversietabel zoals die hierboven is beschreven.
63

64
oracle conversie Uitgaande van dezelfde tabellen als hierboven beschreven zal het volgende sql
Bijlage 7
statement in een oracle omgeving de zelfde uitwerking hebben:
update bedrijf
set SBI_1 = UBIcode, SBI1oms = UBIomschrijving
where SBI_1 = SBIcode;
Overzicht ubi-codes
zonder tracers
Op vergelijkbare manier kunnen andere programma’s gemaakt worden om sbi
codes te converteren naar ubi codes.
UBI-code UBI-omschrijving
0112 volkstuinen
011211 groentenkwekerij
1450 overige delfstoffenwinning
14503 metaalertsenwinningbedrijf
15 voedings- en genotmiddelenindustrie
153 groente- en fruitverwerkende industrie
158 overige voedingsmiddelenindustrie
17306 textielsterkerij en -ontsterkerij
20 houtbe- en -verwerkende industrie
202006 xylolithfabriek
22 grafische industrie, uitgeverijen
222 drukkerijen en aanverwante activiteiten
23 aardolie- en steenkolenproductenindustrie
24 chemische industrie
241 chemische grondstoffenindustrie
2411 industriële gassenfabriek
241222 boter- en kaaskleurselfabriek
2413 anorganische chemische grondstoffenfabriek
241301 natrosolfabriek
241302 blauwzuurvervaardiging (vloeibaar)
241313 etherfabriek
241318 carbonzuurfabriek (synthetisch)
24141 petrochemischeproductenfabriek
24142 organische chemische grondstoffen-fabriek
241421 organische oplosmiddelenfabriek
241451 magnesietmalerij
241608 glas-harslaminaatfabriek
241621 polyamidefabriek (pa)
241624 polyethyleenfabriek (pe)
241631 teflonfabriek (polytetrafluoretheen)
241632 triacelfabriek (transparant folie)
2430 verf-, lak-, vernis-, drukinkt- en mastiekindustrie
243016 thinnerfabricage
243022 zegellakfabriek
2463 aetherische oliënfabriek
2466 overige chemische productenindustrie n.e.g.
24661 biochemische productenfabriek
24664 ontvettingsmiddelenfabriek
246663 gloedstokerij
246665 foto-emaillefabriek
2467 chemische kantoorbenodigdheden-fabrieken
24691 beagidfabriek
25 rubber- en kunststofverwerkende industrie
26 bouwmaterialen-, aardewerk- en glasindustrie
2614 glasvezelfabriek
26662 granietproduktenfabriek
26665 kunstgranietfabriek
27 basismetaalindustrie
274 non-ferrometaalindustrie
275 metaalgieterij
28 metaalwarenindustrie
3310 medische apparaten en instrumenten en orthopedische en
protese-artikelen industrie
3350 uurwerken- en klokkenindustrie
35 transportmiddelenindustrie
354 rijwiel- en motorrijwielindustrie
65

66
3544 rijwiel- en motorrijwielonderdelenfabriek
362201 diamantslijperij
366325 overige be- en verwerkende industrie
366326 industriemolen (papier, verf, etc)
4000 nutsbedrijf
45 bouwnijverheid
453 bouwinstallatiebedrijven
4545 overige gebouwenafwerkingsbedrijven
502043 autobeklederijen
502054 overige auto-onderhoudsbedrijven
512172 veevoeder- en meststoffengroothandel
515 metalen-, olieproducten, chemicaliën- en rubbergroothandel
51551 chemische grondstoffen en chemicaliëngroothandel
527402 overige reparatiebedrijven tbv particulieren
6312 goederenopslagplaats
631249 terpentijn(olie)tank (ondergronds)
631275 acetonopslagplaats
631276 etheropslagplaats
631277 trichloorethaanopslagplaats
631279 glycoletheropslagplaats
631280 chemicaliënopslagplaats
631286 natronloogopslagplaats
631287 calciumoxyde-opslagplaats
631288 fosforzuuropslagplaats
631289 vetzuuropslagplaats
631291 zwavelnatriumopslagplaats
631295 polytheenopslagplaats
631296 ethyleenopslagplaats
631297 anti-vriesopslagplaats
631299 sludgetank (ondergronds)
631309 terpentijn(olie)-tank (bovengronds)
631311 koolwaterstofopslagplaats
73110 limnologisch laboratorium
747027 flessenspoelinrichting
900012 rioolslibdepot
900013 stortplaats rioolslib op land
900015 baggerspeciedepot (op land)
900022 afvaloverslagbedrijf
900024 stortplaats veegvuil op land
900030 stortplaats op land (niet gespecificeerd)
900032 stortplaats huishoudelijk afval op land
900033 afvalverwerkingsbedrijf
900034 chemische afvalstoffenopslag/kca-depot
900035 faecaliënstortplaats
900036 stortplaats agrarisch afval en/of takkenbossen op land
900038 stortplaats industrieel- en bedrijfsafval op land
900039 stortplaats grond op land
900040 stortplaats in water binnendijks of slootdemping (niet gespecificeerd)
900041 stortplaats shredder in water
900042 stortplaats huishoudelijk afval in water
900043 stortplaats baggerspecie in water
900044 stortplaats houtafval in water
900045 stortplaats lompen in water
900046 stortplaats agrarisch afval en/of takkenbossen in water
900048 stortplaats industrieel- en bedrijfsafval in water
900049 stortplaats grond in water
900050 stortplaats (zelling) in water buitendijks (niet gespec)
900051 zelling met shredder
900052 zelling met huishoudelijk afval
900053 zelling met baggerspecie
900054 zelling met houtafval
900055 zelling met lompen
900056 zelling met agrarisch afval en/of takkenbossen
900058 zelling met industrieel- en bedrijfsafval
900059 zelling met grond
900060 demping (niet gespecificeerd)
900061 demping met shredder
900062 demping met huishoudelijk afval
900063 demping met baggerspecie
900064 demping met houtafval
900065 demping met lompen
900066 demping met agrarisch afval en/of takkenbossen
900068 demping met industrieel- en bedrijfsafval
900069 demping met grond
900070 ophooglaag (niet gespecificeerd)
900071 ophooglaag met slakken
900072 ophooglaag met huishoudelijk afval
900073 ophooglaag met kolengruis en/of sintels
900074 ophooglaag met houtafval
900075 ophooglaag met baggerspecie
900078 ophooglaag met industrieel- en bedrijfsafval
900079 ophooglaag met grond
900080 erfverharding (niet gespecificeerd)
900081 erfverharding met slakken
900083 erfverharding met kolengruis en/of sintels
900084 erfverharding met houtafval
900085 erfverharding met baggerspecie
900089 erfverharding met grond
900091 industriële restostoffenverwerkend bedrijf
900092 grondepot (vervuilde grond)
900093 koelkastenverwerkingsbedrijf
900094 pcb-stoffen-recyclingsbedrijf
999901 brunnerzuur-fabriek
999902 tertiairbutylhydroperoxide-fabriek
999903 gerafineerd mdi-fabriek
999904 f-310 tank (ondergronds)
999905 zuiveringsbedrijf
999906 hydrofoortank
999907 tetreentank
999908 mdi-fabriek
999909 roostfabriek
999910 vergiften/bijtende middelenverwerking
999911 methyltertiairbutyletherfabriek (mtbe)
999912 molybdeenoxidefabriek
999913 crinofil fabriek
999914 micrografie
999916 boswolfabriek
999918 koolstofproductie rontgenapparaten
999919 polymerisatiefabriek
999920 watersteenoplossingsmiddelenfabriek
999921 zwaardvegerij
999925 resopal-platenbewerkingsinrichting
999926 uitvinder
999929 pruikmakerij
67

68
999930 duplicatorenfabriek
999931 baby-garniturenfabriek
999999 onbekend
Bijlage
Overzicht tracers en
leidraadstoffen
ubi-model
8
Stof Kennisdatabank Leidraadstof i-waarde Groep
1,2-dichloorpropeen Eox 3 overige gechloreerde koolwaterstoffen
1,3-butadieen Geen 30 overige gechloreerde koolwaterstoffen
1,3-dichloorpropeen 1,3-dichloorpropeen 5 chloorkoolwaterstoffen
1-butanol Butanol 30
2,3,7,8-tcdd Dioxine 0.001 gechloreerde koolwaterstoffen overig
2,4,5-t Drins 4 organochloorbestrijdingsmiddelen
2,4,6-trinitrofenol Fenol 40 aromatische verbindingen
2,4,6-trinitrotolueen Fenol 40 aromatische verbindingen
2-naftol Pak 40 pak’s
3,4,5-trihydroxybenzoëzuur Benzeen 1 aromatische verbindingen
3,4-dichlooralinine Dichlooranilinen 50 overige gechloreerde koolwaterstoffen
aceton Geen
acrylamide Styreen 100 overige gechloreerde koolwaterstoffen
acrylnitril cyanide complex 50 anorganische verbindingen
aldicarb Organofosfor 2 organofosfor bestrijdingsmiddelen
bestrijdingsmiddel
alifatische en naftenische kws Eox 3 overige verontreiniging
alkylkwik Kwik 10 metalen
amino-azijnzuur Butylacetaat 100 overige verontreiniging
amphibole Organofosfor 2 organofosfor bestrijdingsmiddelen
bestrijdingsmiddel
aniline Benzeen 1 aromatische verbindingen
anthraceen Pak 40 pak’s
anthrachinon-sulfonzuur Benzeen 1 aromatische verbindingen
antimoon Antimoon 15 metalen
aromaten Benzeen 1 aromatische verbindingen
arseen Arseen 55 metalen
atrazin Atrazin 6 overige bestrijdingsmiddelen
azokleurstoffen Benzeen 1 aromatische verbindingen
azopigmenten Benzeen 1 aromatische verbindingen
barium Barium 625 metalen
bendiocarb Benzeen 1 aromatische verbindingen
benzeen Benzeen 1 aromatische verbindingen
benzeensulfonzuur Benzeen 1 aromatische verbindingen
benzidine Pcb 1 pcb’s
benzo(a)pyreen Pak 40 pak’s
benzoëzuur Benzeen 1 aromatische verbindingen
bitumen, Fluaten Pak 40 pak
borium Barium 625 metalen
cadmium Cadmium 12 metalen
calciumfluoride Fluoride 200 anorganische verbindingen
captan Eox 3 overige gechloreerde koolwaterstoffen
carbendazim Carbaryl 5 overige verontreinigingen
carbondisulfide Thiocyanaat 20 anorganische verbindingen
carbonsulfide Thiocyanaat 20 anorganische verbindingen
chloorkalk Eox 3 overige gechloreerde koolwaterstoffen
chloorkws Eox 3 overige gechloreerde koolwaterstoffen
chloorpyrifos Eox 3 overige gechloreerde koolwaterstoffen
chloroform Trichloormethaan 10 cloorkoolwaterstoffen
chroom Chroom 380 metalen
chroomtetraethylrhodamine Chroom 380 metalen
69

70
Stof Kennisdatabank Leidraadstof i-waarde Groep
cobalt Cobalt 240 metalen
creosol Cresol 5 aromatische verbindingen
cresol Cresol 5 aromatische verbindingen
cyanide Cyanide 20 anorganische verbindingen
cyanide-complex cyanide complex 50 anorganische verbindingen
cyclohexanon Cyclohexanon 45 overige verontreinigingen
ddt Ddt 4 organochloorbestrijdingsmiddelen
diazinon Organofosfor 2 organofosfor bestrijdingsmiddelen
bestrijdingsmiddel
di-azokleurstoffen Benzeen 1 aromatische verbindingen
dichloorbenzeen Dichloorbenzeen 1 chloorbenzenen
dichloormethaan Dichloormethaan 10 chloorkoolwaterstoffen
dichloorvos Organofosfor 3 organofosforbestrijdingsmiddelen
bestrijdingsmiddel
di-ethanolamine Ethyleenglycol 100 overige verontreinigingen
diethyleenglycol Diethyleenglycol 100 overige verontreinigingen
di-ethylether Methylethylketon 35 overige verontreinigingen
diethylglycol (2,4,6,-trinitrofenol) Fenol 40 aromatische verbindingen
dihydroxybiphenylpropaan Fenol 40 aromatische verbindingen
dimethoaat Organofosfor 2 organofosforbestrijdingsmiddelen
bestrijdingsmiddel
di-octylphtalaat Ftalaat 60 overige verontreinigingen
dioxine Dioxine 0.001 overige gechloreerde koolwaterstoffen
diphenylolpropaan Butanol 30 overige verontreinigingen
diuron Eox 3 overige gechloreerde koolwaterstoffen
endosulfan Endosulfan 4 organofosfor bestrijdingsmiddelen
epichloorhydrine Eox 3 overige gechloreerde koolwaterstoffen
ethanol Methanol 30 overige gechloreerde koolwaterstoffen
ethylacetaat Methanol 30 overige gechloreerde koolwaterstoffen
ethyleendiamine Methanol 30 overige gechloreerde koolwaterstoffen
ethyleenglycol Ethyleenglycol 270 overige verontreinigingen
fenol Fenol 40 aromatische verbindingen
fentinacetaat Organofosfor 2 organofosfor bestrijdingsmiddel
bestrijdingsmiddel
fention Organofosfor 2 organofosforbestrijdingsmiddelen
bestrijdingsmiddel
fluorantheen Fluorantheen 40 pak’s
formaldehyde Formaldehyde 0.1 overige verontreinigingen
ftalocyanaten cyanide complex 50 anorganische verbindingen
furanen Tetrahydrofuraan 2 overige verontreinigingen
glycerol
glycol Ethyleenglycol 100 overige verontreinigingen
glyfosfaat Organofosfaat 20 organofosforbestrijdingsmiddelen
heptabroombiphenyl poly halogeen biphenyl 10 overige verontreinigingen
hexachloorethaan Hexachloorethaan 10 chloorkoolwaterstoffen
hexamethyleen-di-iso-cyanaat cyanide complex 50 anorganische verbindingen
hexamine Hydrochinon 10 overige verbindingen
hydrazine Hydrochinon 10 overige verbindingen
hydrochinon Hydrochinon 10 overige verbindingen
indigosolen Benzeen 1 aromatische verbindingen
kookpuntbenzines Benzeen 1 aromatische verbindingen
koper Koper 190 metalen
koperoxychinolaat Koper 190 metalen
kwik Kwik 10 metalen
lakken en verven xylenen (som) 25 aromatische verbindingen
lindaan Hch 2 organochloorbestrijdingsmiddelen
Stof Kennisdatabank Leidraadstof i-waarde Groep
lood Lood 530 metalen
malathion Malathion 2 organofosfor bestrijdingsmiddel
mcpa Mcpa 4 chloorphenoxy-carbonzuur herbiciden
MDM dde (som) 4 organochloor bestrijdingsmiddelen
melamine cyanide complex 20 anorganische verbindingen
metam-natrium Thiocyanaat 20 anorganische verbindingen
methanol Methanol 30 overige verontreinigingen
methoxychloor Eox 3 overige gechloreerde kws
methylacrylaat Eox 3 overige gechloreerde kws
methylbromide Eox 3 overige gechloreerde kws
methylchloride Eox 3 overige gechloreerde kws
methylisothiocyanaat cyanide complex 20 anorganische verbindingen
methylkwik Kwik 10 metalen
mevinphos Organofosfor 2 organofosforbestrijdingsmiddelen
bestrijdingsmiddel
molybdeen Molybdeen 200 metalen
naftakleurstoffen pak 40 pak’s
naftaleen pak 40 pak’s
natrium-pcp chloorfenolen 5.0 chloorfenolen
n-decaan butanol 30 overige verontreinigingen
n-hexaan butanol 30 overige verontreinigingen
nikkel nikkel 210 metalen
nitroglycerine fenol 40 aromatische verbindingen
n-octaan butanol 30 overige verontreinigingen
o-cresol cresol 5.0 aromatische verbindingen
o-di-ethylphatalaat ftalaat 60 overige verontreinigingen
o-dinitrocresol cresol 5.0 aromatische verbindingen
oliezuur butanol 30 overige verontreinigingen
o-xyleen fenol 40 aromatische verbindingen
pak pak 40 pak’s
parathion organofosfaat 2 organofosforbestrijdingsmiddelen
PCB dioxine 0.001 overige gechloreerde koolwaterstoffen
pcb-28 pcb 1 polychloorbifenylen
pcb’s pcb 1 polychloorbifenylen
pentachloorfenol chloorfenolen 5.0 chloorfenolen
picrinezuur fenol 40 aromatische verbindingen
p-phenyleendiamine fenol 40 aromatische verbindingen
p-phtaalzuur ftalaten 60 overige verontreinigingen
propyleenglycol diethylglycol 270 overige verontreinigingen
pyridine fenol 0.5 overige verontreinigingen
selenium barium 625 metalen
simazin 0.3 overige gechloreerde koolwaterstoffen
stearine diethylglycol 270 overige verontreinigingen
stearinezuur diethylglycol 270 overige verontreinigingen
strontium beryllium 31
styreen styreen 100 overige verontreinigingen
terpentine diethylglycol 270 overige verontreinigingen
tetrachloorkoolstof tetrachloormethaan 1 chloorkoolwaterstoffen
tetrachloormethaan tetrachloormethaan 1 chloorkoolwaterstoffen
tetrahydrofuraan tetrahydrofuran 2 overige verontreinigingen
tin nikkel 210 metalen
tolueen tolueen 130 aromatische verbindingen
toluidine tolueen 130 aromatische verbindingen
tributyltin organotinverbinding 2.5 organotinbestrijdingsmiddelen
trichloorethaan trichloorethanen (som) 15 chloorkoolwaterstoffen
trichlooretheen trichlooretheen 60 chloorkoolwaterstoffen
71

72
Stof Kennisdatabank Leidraadstof i-waarde Groep
trichloormethaan trichloormethaan 10 chloorkoolwaterstoffen
tri-joodmethaan trichloorethaan 15 vluchtige chloor kws
vanadium nikkel 210 metalen
vinylacetaat monochloorbenzeen 0.1 chloorbenzenen
vinylchloride monochlooretheen 0.1 chloorkoolwaterstoffen
wolfraam nikkel 210 metalen
xyleen xyleen 25 aromatische verbindingen
zilver zilver 15 metalen
zineb zink 720 metalen
zink zink 720 metalen
zware metalen molybdeen 200 metalen
Bijlage 9
Vergelijking tussen
het ubi-model en
de tauw/bsbsystematiek
Algemeen
Het ubi-model
•
•
•
•
•
•
Het nieuwe ubi-model is getoetst aan de reeds bestaande tauw/bsb-systematiek. De
toetsing is vooral gericht op de chemische stoffen die enerzijds door ubi en
anderzijds door tauw aan een sbi-code worden toegeschreven. In het onderstaande
betoog wordt de toetsing uitgewerkt. Hierbij worden de volgende zaken behandeld:
Omschrijving van het ubi -model;
Omschrijving van de tauw/bsb-systematiek;
Een vergelijking tussen de twee modellen gebaseerd op een steekproef.
Ten behoeve van een historisch onderzoek naar potentieel vervuilde bedrijfsterreinen
in de provincie Gelderland (project Ede) en de gemeente Rotterdam
(bio-Bedrijven), werd door de combinatie van ReGister en Arcadis Heidemij Advies
een begin gemaakt met het opstellen van een model voor het bepalen van een
indicatieve onderzoeksprioriteit van potentieel vervuilde locaties.
Uitgangspunt hierbij was de zogenaamde ReGister-lijst, een activiteitencoderingslijst,
samengesteld aan de hand van vele grootschalige inventarisaties van potentieel
vervuilde bedrijfsterreinen. Tijdens deze inventarisaties werden hinderwetvergunningen
en dossiers uit het Handelsregister doorgenomen. Van de
aangetroffen bedrijfsomschrijvingen werd vervolgens een bestand aangelegd, dat
aan de sbi’74-codering is gekoppeld.
Over de verschillende activiteiten werd informatie verzameld, vooral met
betrekking tot de onderstaande aspecten:
de stoffen die als gevolg van de activiteiten mogelijk in de bodem terecht zijn
gekomen;
de eigenschappen van die stoffen, zoals toxiciteit en mobiliteit;
de kans dat die stoffen in de bodem terecht zijn gekomen, volgens een indicatieve
schaal.
De aldus verzamelde uitkomsten werden daarna vertaald naar een indicatieve
prioritering per bedrijfsactiviteit, die in een database werd opgenomen. Deze database
is nu, in het kader van het globis-project, geactualiseerd en verder verfijnd.
De belangrijkste verandering die daarbij optreedt, is het kwantificeren van de reeds
bestaande indicatieve prioritering. Daartoe is een formule opgesteld waarmee de
ip-waarden kunnen worden berekend. De aanpassingen zijn ondermeer gebaseerd
op grond van ervaringen die, met het prioriteren van bestanden, in Zeeland,
Overijssel en enkele Brabantse gemeenten zijn opgedaan.
De in de database verzamelde gegevens en de formule waarmee een indicatieve
prioriteit kan worden berekend, hebben uitsluitend betrekking op de bron van de
mogelijke bodemverontreiniging. De bron kan een chemische wasserij, een
demping, een houtwarenfabriek, een lichtpetroleumpompinstallatie, of een andere
‘activiteit’ zijn die wordt uitgedrukt door een (bedrijfs)activiteitencodering.
Per activiteitencode is gekeken welke stoffen als gevolg van de activiteiten mogelijk
in de bodem terecht zijn gekomen. Daartoe is een uitgebreide literatuurstudie naar
bedrijfsprocessen uitgevoerd De verzamelde informatie is aangevuld en getoetst aan
de hand van informatie uit de praktijk.
De tracers zijn de voor het productieproces kenmerkende stoffen, die als gevolg van
de betreffende activiteit bij bodemonderzoek het meest waarschijnlijk in de bodem
kunnen worden aangetroffen. Wanneer een tracer in de bodem wordt omgezet in
een toxischer afbraakproduct, dan is deze toxischer metaboliet als vervanger van de
73

74
tauw/bsb-systematiek
•
•
•
•
•
•
•
•
tracer in de database opgenomen en in de formule meegewogen. In totaal zijn er
166 tracers opgenomen in de database. Een overzicht van deze stoffen is te vinden
in bijlage.
Voor de uiteindelijke bronprioritering is aan de tracers een toxiciteitparameter
toegekend. De toxiciteit wordt uitgedrukt via de interventiewaarden uit de Leidraad
bodembescherming. Per ubi-code geldt er bovendien één kansinschatting
(g-waarde), die het aandeel van de tracers in het productieproces en de kans op
emissie naar de bodem in een wegingsfactor uitdrukt. Tenslotte zijn bij elke
activiteit de dominante stoffen bepaald.
Uitgedrukt in een formule ziet dit er als volgt uit:
Risico = G * ∑ (toxiciteit)
Voor de prioritering is gekozen voor een systeem dat aansluit bij de bsb-systematiek.
In de door de Commissie bsb in haar eindrapport omschreven methode, wordt de
kans op bodemverontreiniging uitgedrukt in een bronscore per bedrijf. Uit de
adressenbestanden van de N.V. Databank van de Kamers van Koophandel zijn
gegevens gegenereerd die resulteren in 385 potentieel bodemverontreinigde
bedrijfsactiviteiten. Achtennegentig van deze potentieel bodemverontreinigde
bedrijfsactiviteiten zijn niet geselecteerd op grond van het productieproces an sich,
maar vanwege de vermoedelijke olieopslag op het terrein.
Vervolgens zijn door middel van literatuuronderzoek en op basis van ervaringen
met uitgevoerde bodemonderzoeken en saneringen, per bedrijfssoort
verontreinigende stoffen en kansen op verontreiniging toegekend. 6 Per activiteit zijn
(volgens sbi-code) maximaal twee stofgroepen aangegeven die mogelijk de grond
kunnen verontreinigingen (de kans op verontreiniging) en maximaal één stofgroep
die het grondwater kan verontreinigingen. Deze laatste stofgroep verschilt echter
nergens met de stofgroepen die de grond kunnen verontreinigen. De stofgroepen
zijn ingedeeld in risico-klassen op basis van toxiciteit en mobiliteit (conform de
methode bsb).
De tauw/bsb-systematiek gaat uit van de onderstaande stofgroepen:
zware metalen
anorganische stoffen
aromaten
pak’s
gechloreerd vluchtig
eocl
bestrijdingsmiddelen
minerale olie
Deze indeling komt grotendeels overeen met de categorie-indeling van de leidraadstoffen.
Minerale olie is echter als afzonderlijke stofgroep toegevoegd, de catergorie
‘gechloreerde koolwaterstoffen’ is uitgesplitst in gechloreerd vluchtig en eocl en de
categorie ‘overige verontreinigingen’ is niet opgenomen
Bij het prioriteren is gekeken naar twee elementen die samen de bronscore van de
potentiële verontreiniging van de grond op het bedrijfsterrein bepalen. Het gaat
daarbij om de toxiciteit van de potentieel verontreinigende stofgroepen en de kans
op het ontstaan van de verontreiniging.
•
•
•
De toxiciteit is gerelateerd aan sbi-codes. In totaal worden drie klassen
onderscheiden:
klasse 1: bestrijdingsmiddelen, eox, pak’s en aromaten
klasse 2: gechloreerd vluchtig
klasse 3: zware metalen, anorganische stoffen, minerale olie
De kans op het ontstaan van de verontreiniging is gerelateerd aan de aard van de
bedrijfsactiviteiten en de ouderdom van de vestiging. De kans als gevolg van de
bedrijfsactiviteit (sbi-code) is in die klassen verdeeld:
datum
en duur
kansklasse stofgroepgrond 1: groter of gelijk aan 90%;
kansklasse stofgroepgrond 2: tussen 60% en 90%;
kansklasse stofgroepgrond 3: kleiner dan 60%.
Hiervoor wordt uitgegaan van de kans op verontreiniging van de grond per
stofgroep van de bijbehorende sbi-code.
De kans als gevolg van de ouderdom van de activiteiten wordt ook in drie klassen
onderverdeeld:
klasse 1: aanvangsdatum voor 1970;
klasse 2: aanvangsdatum tussen 1970 en 1985;
klasse 3: aanvangsdatum na 1985.
De verschillende klassen-scores worden vervolgens, met behulp van kruistabellen,
verwerkt tot de uiteindelijke bronscore.
Schematisch ziet de prioriteringssystematiek er als volgt uit:
voormalig bedrijf
kans op
verontreiniging
bronscore=
urgentie-score terrein
sbi-code
stoffen
verontreiniging
grond en grondwater
toxiciteit
mobiliteit
75

76
Overeenkomsten en verschillen
ubi-methode en
tauw/bsb-systematiek
ubi
• Bedrijfsproces kenmerkende stoffen (1-15 tracers
• Oude bedrijfsactiviteiten hebben eigen sbi-codering
• Productieschaal= kans op emissie naar de bodem
(7 klassen)
• Toxicologische karakter van de stoffen (i-waarden)
• Toxischer metaboliet
• Mobiliteit van de stoffen (indirect via de i-waarde)
Steekproef ter vergelijking
chemische stoffen
De overeenkomstenen verschillen tussen het ubi-model en de tauw-systematiek
worden in onderstaande tabel samengevat:
tauw
De vergelijking tussen het ubi-model en de tauw-systematiek is – zoals eerder
gezegd – gericht op de stoffen/stofgroepen die aan een activiteitencode worden
toegeschreven. De tauw/bsb-systematiek heeft aan 385 sbi’s stofgroepen verbonden.
Bij het ubi-model zijn voor 1145 ubi’s de tracers beschikbaar.
ubi tauw
Aantal ubi’s met stoffen 1145 385
Percentage 100% 33.6%
• Bedrijfsproces kenmerkende stoffen (2 stofgroepen)
• Ouderdom van de bedrijfsactiviteit (3 klassen)
• Kans op bodemverontreiniging van de bedrijfsactiviteit
(3 klassen)
• Duur van de bedrijfsactiviteit
• Toxicologisch karakter van de stoffen (3 klassen)
• Mobiliteit van de stoffen (3 klassen)
Uit de bovenstaande gegevens blijkt dat de tauw/bsb-systematiek 34% van de
bedrijfsactiviteiten van de ubi-lijst prioriteert. Vooral oude – niet meer uitgevoerde –
bedrijfsactiviteiten ontbreken in de tauw-systematiek. Ook is het ubi-model fijnmaziger
dan de tauw-indeling. Bij de laatste wordt meer gebruik gemaakt van
algemene omschrijvingen en/of verzamelcategorieën. Bovendien zijn 98 (25.5%) van
de 385 bedrijfsactiviteiten door tauw alleen geselecteerd op de mogelijke
aanwezigheid van minerale olie, via opslagtanks. De ubi-lijst hanteert aparte codes
voor de opslag van brandstoffen (bovengronds, ondergronds, ingemetseld, soort
brandstof, etc.), die ongeveer 7% van het totale aantal ubi’s beslaan.
Ten behoeve van de vergelijking is een steekproef samengesteld. Daarbij zijn 156
(41%) sbi’s uit de tauw/bsb-systematiek geselecteerd. De selectie is tot stand
gekomen door de activiteitenlijst van tauw van voor naar achter door te werken. 7
Hierbij is zoveel mogelijk rekening gehouden met een evenredige spreiding over de
verschillende soorten branches. Alle categorieën bedrijfsindelingen zijn daardoor in
de steekproef vertegenwoordigd, maar niet in hun geheel opgenomen.
Bij het ubi-model zijn maximaal vijftien individuele stoffen aan een ubi-code
gekoppeld. Bij de voor deze steekproef geselecteerde ubi’s is sprake van een maximum
van 13 stoffen. Het ‘scoreverloop’ van de steekproef is als volgt. Wanneer een
individuele stof uit het ubi-model onderdeel is van een stofgroep die tauw hanteert,
dan wordt dit als een overeenkomst beschouwd. Hierdoor kan het voorkomen dat
de ene keer veel individuele stoffen met een stofgroep gelijk worden gesteld, terwijl
het ook één tracer kan betreffen. Aan de stofgroep ‘minerale olie’ zijn individuele
stoffen in het ubi-model gelijkgesteld die behoren tot de aromaten of pak’s.
Het kan dus voorkomen dat bij de ene activiteit er meerdere stoffen uit het ubimodel
overeenkomen met één stofgroep bij tauw , terwijl bij de volgende activiteit
er slechts één tracer is die overeenkomt met een stofgroep bij tauw. In beide
gevallen wordt van een overeenkomst gesproken.
De resultaten van
de steekproef
Conclusies
De resultaten van de vergelijking zijn in de achter bijgevoegde lijsten vermeld. De
resultaten van de steekproef staan in onderstaande tabel samengevat. Daarbij wordt
onderscheiden:
Bij hoeveel ubi’s een door tauw gekoppelde stofgroep niet in het ubi-model
genoemd werd. In de bijlagen 1 en 2 zijn deze vetgedrukt;
Bij hoeveel ubi’s een door ubi genoemde tracer niet door tauw is vertaald naar een
stofgroep. In de bijlagen 1 en 2 zijn deze cursief en onderstreept weergegeven;
Bij hoeveel ubi’s er geen verschil was tussen de stofgroepen van tauw en de tracers
van ubi.
Omschrijving Aantal %
Stofgroep wel bij tauw genoemd, niet bij ubi-model 34 22
Stofgroep niet bij tauw genoemd, wel in ubi-model 122 78
Geen verschil qua stofgroepen beide modellen 23 15
Aantal beschouwde activiteiten 156 100
Omschrijving Aantal
Aantal stofgroepen niet genoemd in de ubi-methode 37
Aantal stofgroepen niet genoemd door tauw 205
•
•
•
•
•
Het gaat hier dus om het aantal activiteiten waarbij verschillen zijn gevonden.
Omdat het kan voorkomen dat bij een ubi-code zowel door tauw als in het ubimodel
een stofgroep niet wordt genoemd, is de optelling van de percentages niet
noodzakelijk 100%.
Vervolgens is vastgesteld het aantal stofgroepen dat bij vergelijking van de
activiteiten in de steekproef verschilde:
Via het bovenstaande betoog is in kaart gebracht welke chemische stoffen
(stofgroepen) door enerzijds ubi en anderzijds door tauw/bsb aan een sbi-code
worden toegeschreven. Via een korte omschrijving van beide prioriteringsmodellen
is aangegeven waar de verschillen in benadering zich voordoen. Voor de uitkomsten
van de steekproef zijn de onderstaande verschillen het meest van belang:
De ubi-codering is gebaseerd op een uitvoerige inventarisatie van allerlie
verschillende productieprocessen en activiteiten. tauw heeft bij haar indeling van
de activiteiten gebruik gemaakt van de veel beperktere indeling uit sbi’74, die door
de Kamers van koophandel werd gebruikt. De steekproef beoordeelt daarom slechts
14% van het ubi-bestand en 41% van de tauw/bsb-gegevens;
Nevenactiviteiten worden bij ubi expliciet genoemd door middel van een eigen
code. Bij de tauw/bsb-systematiek is een relatief groot gedeelte -98 van de in totaal
385 bedrijfsactiviteiten- geselecteerd op minerale olie. Deze sbi’s zouden eigenlijk
moeten worden vergeleken met de sbi-codes die de ubi-code hanteert voor de opslag
van brandstoffen.
Al met al bestaan er vrij grote verschillen tussen het ubi-model en de tauw/bsbsystematiek.
De belangrijkste verklaring daarvoor is het verschil in uitgangspunten
tussen beide modellen. Daardoor zijn beide modellen moeilijk vergelijkbaar. Bij het
ubi-model is meer in detail gewerkt, waardoor aan de activiteiten vaak meer
verschillende stoffen zijn toegekend dan in de tauw-systematiek, waar meer op
hoofdlijnen en in stofgroepen is gewerkt.
77

78
De tauw/bsb-systematiek is ontwikkeld voor het prioriteren van Kamer van
Koophandel-bestanden, gericht op bedrijven en niet op fysieke locaties. De dossiers
uit de Kamer van Koophandel bevatten slechts summiere informatie over de
activiteiten van de bedrijven en eventuele deel- of nevenactiviteiten kunnen moeilijk
worden onderscheiden. De uit de Kamer van Koophandel verzamelde informatie
is derhalve ook veel minder gedetailleerd, wat de opzet van de tauw/bsb-systematiek
zou kunnen verklaren.
Het ubi-model is ontstaan uit de ervaringen opgedaan met Hinderwetinventarisaties.
In Hinderwetvergunningen is veel gedetailleerdere informatie over
de activiteiten te vinden en de duiding van de activiteiten, maar ook de bedrijfslocaties,
kan daardoor veel nauwkeuriger gebeuren. Dat rechtvaardigt ook de
gekozen expliciete opzet van het ubi-model, waarin ook deel- en nevenactiviteiten
apart worden meegewogen en veel minder impliciet wordt verondersteld. Overigens
kunnen ook de Kamer van Koophandelbestanden met het ubi-model worden geprioriteerd,
al zullen de resultaten mogelijk minder nauwkeurig zijn dan bij het prioriteren
van Hinderwetbestanden. Het samenvoegen van beide bestanden is dan
mogelijk de beste oplossing.
Bijlage 10
Toetsing ubi-model
aan Wbb-bestand
Zuid-Holland
Inleiding op de toetsing
Een voorbeeld:
Wbb-geval 050001
In het project Bodem in Beeld 2005 van de provincie Zuid-Holland, is een toetsing
uitgevoerd van het ubi-model. De theoretische uitkomsten van het model zijn daarbij
vergeleken met de uitkomsten van de bodemonderzoeken op Wbb-locaties, zoals
die zijn opgenomen in het boom-bestand van de provincie. Doel van de vergelijking
was de toetsing van de streep tussen potentieel ernstig verontreinigde en potentieel
verontreinigde locaties, die bij de nsx-score 100 is getrokken.
Op grond van de ubi-code werden in het boom-bestand gelijksoortige gevallen geselecteerd
en werd de kwalificatie die aan de locaties was toegekend vergeleken met
de nsx-score en of de locaties in het ubi-model boven of onder de streep tussen
potentieel ernstig en potentieel verontreinigd vielen.
De toetsing had betrekking op 2 304 Wbb-gevallen, waarbij sprake was van
326 verschillende ubi-codes. Op een Wbb-locatie kunnen ook meerdere potentieel
bodemvervuilende activiteiten hebben plaats gevonden. Bij de vergelijking is uitgegaan
van de dominante ubi, dat wil zeggen de ubi-code met de hoogste nsx-score uit
het ubi-model. De andere activiteiten die op de locatie hebben plaats gevonden zijn
buiten beschouwing gelaten.
ubi-code ubi-omschrijving nsx Klasse
285202 Lasinrichting 5 2
371001 Kabelbranderij 281 6
287504 Smederij 55 4
•
•
•
•
•
•
•
•
De dominante ubi in het bovenstaande geval is dus de kabelbranderij. Deze is verantwoordelijk
voor de score van de locatie als geheel en maakt dat de locatie als een
potentieel ernstig verontreinigde locatie moet worden beschouwd, want de nsxscore
is hoger dan 100.
De Wbb-locaties zijn in het boom-bestand voorzien van ubi-codes waarmee de bron
van de verontreiniging wordt aangeduid en aan de locaties zijn op grond van de
uitkomsten van de bodemonderzoeken kwalificaties toegekend, waaruit de ernst
van de geconstateerde verontreiniging kan worden afgeleid. Het betreft de volgende
kwalificaties:
Urgent
Ernstig
Gesaneerd
Niet urgent
Niet ernstig
Onderzocht
Onvoldoende gegevens
Verdacht
De kwalificaties zijn gebruikt om een vergelijking te maken tussen de aangetoonde
ernst van een verontreiniging en de uitkomst van het ubi-model, voor zover het de
indeling in potentieel ernstige en potentieel verontreinigde locaties betreft.
79

80
De vergelijking
•
•
•
•
Bij de vergelijking is gekeken naar de volgende gegevens:
Welke dominante ubi-code is actief geweest op de Wbb-locatie;
Welke kwalificatie is aan de Wbb-locatie toegekend;
Wat is de score die door het ubi-model in theorie aan de dominante ubi-code is
gekoppeld;
Hoe verhouden beide uitkomsten zich tot elkaar.
De uitkomsten van de vergelijking zijn weergegeven in onderstaande tabel.
Wbb-kwalificatie Prioritering d.m.v. het ubi-model
Potentieel Ernstig % Potentieel Verontreinigd % Totaal Wbb
Urgent 354 95 19 5 373
Ernstig 353 89 43 11 396
Gesaneerd 646 91 61 9 707
Niet urgent 18 72 7 28 25
Niet ernstig 269 83 55 17 324
Onderzocht 154 88 22 12 176
Onvoldoende gegevens 164 86 27 14 191
Verdacht 86 77 26 23 112
Totaal 2 044 89 260 11 2 304
In totaal zijn dus 2 304 Wbb-locaties bekeken, waarbij volgens het ubi-model in
2 044 gevallen sprake zou moeten zijn van een potentieel ernstig verontreinigde
locatie en in 260 gevallen van een potentieel verontreinigde locatie. Het zeer grote
aantal potentieel ernstige locaties is natuurlijk verklaarbaar door het feit dat in het
Wbb-bestand vrijwel alleen locaties voorkomen waar ook daadwerkelijk sprake is
van ernstige bodemverontreiniging.
De volgende stap was bekijken of de indeling in potentieel ernstige en potentieel
verontreinigde locaties volgens de theorie van het ubi-model, overeenstemde met de
kwalificatie die in het Wbb-bestand aan de locaties was toegekend. De kwalificaties
uit het Wbb-bestand zijn op de volgende manier gekoppeld aan de termen
potentieel ernstig en potentieel verontreinigd:
Wbb-kwalificatie boom Kwalificatie ubi-model
Urgent Potentieel ernstig
Ernstig Potentieel ernstig
Gesaneerd Potentieel ernstig
Niet urgent -
Niet ernstig Potentieel verontreinigd
Onderzocht -
Onvoldoende gegevens -
Verdacht -
De kwalificatie ‘Niet-urgent’ kan zowel op potentieel ernstige als op potentieel
verontreinigde locaties slaan en kon dus in de beoordeling niet worden
meegenomen. Hetzelfde geldt voor de kwalificaties Onderzocht, Onvoldoende
gegevens en Verdacht, die eveneens geen uitsluitsel geven over de ernst van de
aangetroffen verontreiniging. De overige kwalificaties zijn wel bruikbaar, omdat zij
aangeven of op een locatie sprake blijkt te zijn van een ernstig geval van bodemverontreiniging
of niet. Uiteindelijk blijken derhalve de gegevens van 1 800 locaties
bruikbaar om in de toetsing te gebruiken.
Conflictlocatie type 1
Categorie a
Categorie b
Aldus zijn bij de toetsing van de Wbb-locaties vier scenario’s mogelijk, die hieronder
staan weergegeven:
Ubi-model Wbb-bestand Interpretatie
Potentieel Verontreinigd Niet ernstig o.k.
Potentieel Verontreinigd Ernstig ‘Conflictlocaties’, nader bekijken
Potentieel Ernstig Niet ernstig ‘Conflictlocaties’, nader bekijken
Potentieel Ernstig Ernstig o.k.
1
2
3
Beschouwing van de uitkomsten levert twee soorten conflictlocaties op, die hierna
verder worden besproken.
Van het eerste type conflictlocatie is sprake waneer het ubi-model aangeeft dat
sprake zal zijn van een potentieel verontreinigde locatie met een nsx-score lager
dan 100, terwijl in de praktijk uit onderzoeken is gebleken dat sprake is van een
urgent, ernstig of gesaneerd geval en deze kwalificatie ook in het Wbb-bestand is
opgenomen. Het gaat om 123 Wbb-locaties, 5% van het totaal.
Wanneer we de locaties en bijbehorende ubi-codes nader bekijken, dan kan een
onderscheid in twee categorieën worden gemaakt, namelijk categorie a en b:
Locaties met een ubicode die verwijst naar een stortplaats, een demping, een
ophooglaag of een erfverharding, waarvoor ten tijde van de toets nog geen nsx-score
was vastgesteld en die dus automatisch lager scoorden dan de nsx-score 100 die het
onderscheid tussen potentieel ernstig en potentieel verontreinigd aangeeft. Het
betreft 71 locaties (4% van het totaal) en 31 verschillende ubi-codes.
Locaties met overige ubi-codes, die in het model wel van een nsx-score zijn voorzien.
Dit betreft 52 locaties (3% van het totaal aantal Wbb-locaties) en 41 verschillende
ubi-codes.
Het verder bestuderen van de locaties en ubi-codes in categorie a is niet zinvol,
omdat de reden voor de afwijking tussen theorie en praktijk bekend is. Inmiddels
zijn aan de genoemde ubi-codes wel scores toegekend.
Bij categorie b gaat het wel om conflictlocaties. Een afwijking van 3% op een zo
groot aantal locaties is op zich natuurlijk al een goede score, maar de afwijkende
ubi-codes zijn toch aan een nadere beschouwing onderworpen. Er kunnen op dit
punt 3 groepen van ubi-codes worden onderscheiden, namelijk:
De ubi’s waarvan al bekend was dat ze mogelijk te laag zouden scoren en dit ook
door de experts was aangegeven;
De ubi’s waar door verder onderzoek nadere gegevens over moeten worden verzameld;
De ubi’s die op de betreffende locaties een afwijking van de theorie te zien geven,
maar toch algemeen niet als potentieel ernstig verontreinigd moeten worden
beschouwd.
81

82
ad 1
Het betreft hier de volgende ubi-codes:
ubi-code omschrijving nsx-score
926239 kleiduivenschietbaan 84
287705 loodwerkerij en –branderij 74
252 kunststofproductenindustrie 52
2462 lijm- en plakmiddelenindustrie 45
ad 2
Van deze ubi-codes was dus de nsx-score te laag, zo bleek uit de vergelijking met de
praktijk uit het Wbb-bestand. Dat kan zijn veroorzaakt omdat een bepaalde tracer
niet was toegekend of omdat de g-waarde te laag was ingeschaald. Naar deze
activiteiten zal verder onderzoek naar het productieproces worden gedaan en zal
worden achterhaald welke stoffen nu daadwerkelijk in de bodem zijn aangetroffen.
De volgende ubi-codes waren eveneens te laag ingeschaald en zullen dus verder op
stoffen en productieproces nog moeten worden nagezocht:
ubi-code omschrijving nsx-score
51312 aardappelgroothandel 60
264002 dakpannenfabriek 58
410010 waterwinnings- en distributiebedrijf 51
752204 militair schietterrein 39
51572 oude metalengroothandel (schroot) 37
900011 rioolwaterzuiveringinrichting 35
930125 wasblekerij (kleding) 22
2621 aardewerkindustrie 21
452315 gemeentelijke, provinciale
en rijkswerkplaatsen (weg- en waterbouw) 6
ad 3
Conflictlocatie type 2
In het kader van het project Bodem in Beeld 2005 in Zuid-Holland, zullen locaties
met deze activiteiten voor een historisch onderzoek worden geselecteerd en zullen
de locaties nader in beeld worden gebracht, zodat ook kan worden beoordeeld of ze
inderdaad te laag zijn ingeschaald en waarom dat is.
Bij de overige locaties en ubi-codes is het de vraag waarom er een afwijking bestaat
tussen theorie en praktijk. Daarvoor zou eigenlijk een meer diepgaande analyse van
de gegevens nodig zijn, maar gezien de marge van een kleine 3% is dat verder
onderzoek nauwelijks relevant. Geanalyseerd zou nog kunnen worden in hoeverre
inderdaad sprake is van een verfgroothandel op een locatie en of bij het bodemonderzoek
wel in ogenschouw is genomen dat de locatie in werkelijkheid vroeger een
verffabriek was, een activiteit die wel beduidend boven de streep van 100 staat.
Hetzelfde geldt bijvoorbeeld voor een smederij, waarvan algemeen bekend is dat de
activiteit vaak werd gecombineerd met een benzinepompinstallatie, die als dominante
ubi-code zou moeten worden gezien en dus boven de lijn van 100 scoort.
Mogelijk kan door een vergelijking met meer ervaringsgegevens de werking van het
ubi-model in de toekomst nog verder op de praktijk worden getoetst.
De tweede conflictsituatie is, dat een Wbb-locatie een kwalificatie niet-ernstig heeft
meegekregen en door het ubi-model als potentieel ernstig wordt gezien. In principe
is dit conflict minder erg dan het type 1, omdat in theorie een worst case-scenario is
gevolgd en het in de praktijk blijkt mee te vallen.
Conclusie
Het blijkt om 269 locaties te gaan, 15% van het totaal. Bij een nadere beschouwing
van de ubi-codes die het betreft, blijkt dat eigenlijk geen sprake is van een te hoge
beoordeling van de ubi’s door het model. De ubi-codes betreffen namelijk in
hoofdzaak de opslag van vloeibare brandstoffen, die een zeer groot percentage van
het totale Wbb-bestand uitmaken. Een goed voorbeeld zijn de benzineservicestations,
waarvan de gegevens in de onderstaande tabel zijn opgenomen.
Wbb-kwalificatie Aantal %
Gesaneerd 313 40
Urgent 164 21
Ernstig 101 13
Niet ernstig 89 11
Onderzoek 48 6
Onvoldoende gegevens 40 5
Verdacht 24 3
Niet urgent 8 1
Totaal 787 100
In 73% van de locaties waar een benzineservicestation heeft gezeten, is sprake van
een urgent, ernstig of gesaneerd geval. Slechts in 11% van de gevallen is de
aangetoonde verontreiniging niet ernstig. Kortom, de toekenning van de hoge
nsx-score is meer dan terecht en de 11% uitval is een zeer aanvaardbare score. de
benzineservicestations maken vormen 33% van de locaties uit de conflictcategorie 2,
terwijl ook op de rest van de locaties overwegend sprake is van opslag van vloeibare
brandstoffen.
Uit de toets waarbij de uitkomsten van het ubi-model zijn vergeleken met de
kwalificaties die in het Wbb-bestand aan de locaties zijn toegekend, blijkt dat
slechts in 3% van de gevallen sprake is van een echte afwijking. In die getallen
bestempeld het ubi-model de locatie als potentieel verontreinigd, maar blijkt in de
praktijk sprake te zijn van ernstige bodemverontreiniging. De afwijking van 3% is
zeer aanvaardbaar. Desondanks zullen de ubi-codes die het betreft aan een nader
onderzoek worden onderworpen.
83

84
Bijlage 11
Beoordeling
ubi-model door leden
van de werkgroep ui
Beoordelaars
Algemeen
Grens potentieel
ernstig/niet-ernstig
1
2
Aan enkele stoffendeskundigen, waaronder leden van de werkgroep Urgentie- en
Interventiewaarden, is gevraagd om de toekenning van stoffen aan de verschillende
ubi’s te controleren op consistentie. De volgende personen hebben het model
beoordeeld:
Martin Biet Provincie Noord Brabant
Dirk van der Eijk Provincie Zuid Holland;
Theo Dijkstra Provincie Friesland
Rick van der Meer Gemeente Eindhoven
Alisas Schreur Gemeente Den Haag
Er is geprobeerd de reacties van de beoordelaars direct te beantwoorden.
De beoordeling en de antwoorden zijn hierna per persoon opgenomen, waarna de
reactie in cursief is vermeld.
De beoordeling van het model was in de eerste plaats gericht op de uitkomsten van
het model. Met name de streep die bij de nsx-score 100 tussen de potentieel ernstige
activiteiten en de potentieel verontreinigende activiteiten was getrokken, kreeg
volop aandacht. Er werd daarbij vooral gekeken naar de activiteiten die onder de
streep terecht waren gekomen.
Een tweede belangrijk punt waren de grondslagen waarop de formule was
gebaseerd en de parameters waarmee werd gerekend. Is het verantwoord om te
rekenen met de interventiewaarden en de daaraan gekoppelde G-waarden? Vindt
men dit juist of zijn er bezwaren aan te voeren tegen de gevolgde methode?
Tenslotte werd de nodige aandacht besteed aan de uitbijters en werden de nodige
suggesties gedaan met betrekking tot stoffen die al tracer nog aan een ubi zouden
moeten worden toegevoegd. Voor de (te lage) positie van de uitbijters kunnen in het
algemeen twee oorzaken worden genoemd:
De stoffen die aan de ubi-code zijn toegekend scoren in het model onvoldoende,
omdat ze een hoge interventiewaarde hebben (zware metalen en mogelijk minerale
olie);
De kans op emissie van de stoffen naar de bodem (ergo, de g-waarde) is groter dan
in het model is aangegeven.
De eerste oorzaak kan worden verholpen of worden gecorrigeerd door de
dominantie van de stoffen te verhogen. Dit kan door de stof meerdere keren op te
nemen en ook nog eens dominant te maken. Dat is bijvoorbeeld ook gedaan met de
loodwitmolen, die wel boven de streep staat. Een goed voorbeeld van een dergelijke
ubi-code is ook de kleiduivenschietbaan, waar lood eventueel meerdere keren kan
worden opgenomen. De tweede oorzaak kan worden gecorrigeerd door, indien nog
mogelijk, de G-waarde te verhogen. Tenslotte moet nog worden gewezen op het feit
dat voor bepaalde stoffen, hoe ernstig ze misschien ook zijn, geen interventiewaarden
beschikbaar zijn, zoals voor serpentine (asbest) of voor loodacetaat en
loodoxide die we bijvoorbeeld bij de loodwitmolens tegenkomen.
Het leggen van de grens bij een nsx0 van rond de 100 lijkt zo op het eerste gezicht
geen verkeerde keuze. Aan andere kant zitten hier wel bedrijven tussen die toch een
ernstige verontreiniging kunnen opleveren zoals een stortplaats puin en/of bouwen
sloopafval. Dus een keiharde grens zal het nooit worden omdat dit nogal afhangt
van de specifieke en locale omstandigheden.
85

86
Nauwkeurigheid
van het model
De toepassing en
de toestand van de tracers
Gesuggereerde
nauwkeurigheid versus
expert-judgement
Toetsing van het model aan
de praktijk
Onderscheid urgent en
niet-urgent belangrijker
De parameters binnen het rekenkundig lijken goed gekozen en de rekenkundige
methode is ook wel duidelijk. Het model is robuust maar daardoor juist ook begrijpelijk.
De G-waarde zou op stofniveau in plaats van op activiteitenniveau kunnen
worden bepaald. Indien gerekend zou worden met de stofaandelen binnen de verschillende
productieprocessen, dan wint het model aan kracht.
Met het bepalen van het stofaandeel per productieproces zullen de uitkomsten van het model
ongetwijfeld geperfectioneerd worden. Het is echter een (bijna) ondoenlijke taak om dit ook
daadwerkelijk te gaan uitvoeren. Het achterhalen van de juiste tracers bij een productieproces
was al een omvangrijk karwei. Het vaststellen van het aandeel van deze tracers binnen een
productieproces is mogelijkerwijs een nog omvangrijker project.
Behalve de hoogte van de interventiewaarde lijkt het, dat de wijze waarop de verontreinigende
stof wordt toegepast net zo relevant is voor de kans op overschrijding
van de i-waarde. Vergelijk bijvoorbeeld een stof met een lage i-waarde, waarbij de
stof over het algemeen alleen in mengsels wordt toegepast waar de verontreinigende
stof in lage concentraties inzit, versus een stof met een hoge i-waarde waarbij
de stof over het algemeen als puur product wordt toegepast. Ook lijkt mij van
belang of de stof vast of vloeibaar is, oplosbaar of niet oplosbaar etc, etc. Het lijkt
dan ook niet dat het model goed een grens kan aangeven tussen potentieel ernstige
en potentieel niet ernstige verontreinigingen.
Uit de toetsing van het ubi-model met het Wbb-bestand, (zie bijlage 10 in dit rapport) blijkt
dat een indeling tussen potentieel ernstige en potentieel niet ernstige verontreinigingen heel
goed mogelijk is. De wijze waarop een verontreinigende stof wordt toegepast komt in de
productieschaal/g-waarde tot uitdrukking Wat betreft de rekenkundig exercitie: deze lijkt
misschien wat abstract, maar eigenlijk is er slechts sprake van 2 parameters die rekenkundig
bewerkt worden tot ‘behapbare’ uitkomsten.
De uitkomst van het model suggereert een nauwkeurigheid die in de praktijk
natuurlijk onzin is. Volgens mij levert een expert waardering van de diverse
bedrijven categorieën in drie of vier klassen (bv risico: laag, midden, hoog) een net
zo goed resultaat op, dat bovendien veel begrijpelijker is.
Dat het model een duizelingwekkende nauwkeurigheid suggereert, is een misvatting. De nsxscore
is weliswaar een exact getal met veel cijfers achter de komma, maar dit getal wordt
alleen gebruikt om de ubi’s te sorteren zodat een rangorde ontstaat. De nsx heeft als getal
dan ook geen absolute waarde. Niet voor niets zijn er klassen gevormd. KIasse 8 wordt bijvoorbeeld
gevormd door ubi’s met een nsx van 979, aflopend tot en met een nsx-score van 400.
Het model moet worden getoetst aan bestaande door de provincie genomen
beschikkingen.
Deze toets is inmiddels al gedaan. Van de onderzochte gevallen kwam 97% overeen met de
uitkomsten van het model. Zie hiervoor bijlage 10 van dit rapport.
De grens tussen urgente en niet urgente locaties veel interessanter dan de grens
tussen ernstig verontreinigde en niet ernstig verontreinigde locaties. Ernstig, maar
niet urgente, verontreinigde locaties komen vanzelf wel een keer aan bod bij functiewijzigingen,
bouwactiviteiten e.d. Bovendien zou het systeem eigenlijk in
allereerste instantie de locaties eruit moeten filteren waar mogelijk humane risico’s
aanwezig zijn.
Leidraadstoffen
UBI-codes
Urgentie wordt bepaald door locatie specifieke gegevens. Het ubi-model is gericht op de bron
van verontreiniging. Het ubi-model gekoppeld aan een digitale kaart, waarop locatiegegevens
zijn aangegeven, zou wel inzicht kunnen geven in urgentie.
Onder de stoffen die worden gerangschikt onder benzeen komen een groot scala
van stoffen voor die in chemische en zeker in toxisch opzicht nogal verschillen
(genoemd worden: indigosolen, 3,4,5-trihydroxybenzoëzuur, aniline, anthrachinonsulfonzuur,
bendiocarb, azopigmenten, diazokleurstoffen etc). Dit lijkt mij niet
juist. Ook bij andere stoffen komt dit voor: bijvoorbeeld metalen en organometalen
worden onder 1 noemer geschreven, of cyanide en organo-cyanide verbindingen etc
De vertaling naar leidraadstoffen is zo volledig en nauwkeurig mogelijk gedaan. Alleen als een
stof werkelijk niet vertaald kon worden naar een leidraadstof is dit ook daadwerkelijk niet
gedaan. In alle andere gevallen is voor de beste optie gekozen, waarbij de desbetreffende stof is
vertaald naar de meest kritische leidraadstof. Indien een tracer vertaald is naar de aromaten,
dan is automatisch voor benzeen (i-waarde is 1) gekozen.
011212 champignon-paddestoelenkwekerij
Champignon-/paddestoelenkwekerij: hier wordt alleen endosulfan en
Natrium-pentachloorfenol vermeld, terwijl ook stoffen als dioxine en andere
bestrijdingsmiddelen als prochloraz een rol spelen. Deze stoffen zijn eerder
dominant dan malathion.
Wordt nader bekeken. Momenteel kan de opmerking bevestigd noch ontkend worden.
93012* chemische wasserij, -ververij en –reinigingsbedrijf
Chemische wasserij/ chemische ververij/ chemische reinigingsbedrijf: bij alle drie
categorieën worden dezelfde stoffen genoemd. Ik kan me niet voorstellen dat bij
een chemische wasserij fenol wordt gebruikt.
Uit de praktijk blijkt dat deze benamingen vaak synoniemen zijn, of direct in relatie staan tot
elkaar. Aan een chemische wasserij was vaak een ververij verbonden, hoewel dit lang niet altijd
expliciet in de hinderwetvergunning werd benoemd. Zodoende zijn ook de stoffen fenol en
benzidine (verfstoffen) toegevoegd, tezamen met de diverse oplosmiddelen die dienden voor het
reinigen. Fenol wordt dus niet opgevoerd als reinigingsmiddel, maar als verfstof.
27433 zinkfabriek
Bij zinkfabriek wordt fluorantheen genoemd, wat ik niet kan plaatsen, terwijl Hg
niet wordt genoemd, wat wel in het erts voorkomt. Bij zinkfabricage is zwavelzuur
een belangrijk bijproduct.
Het productieproces in een zinkfabriek bestaat uit: het roosten, sinteren en distilleren van de
basisgrondstof: zinkerts. Het roosten gebeurt in enorme ovens. Het fluorantheen heeft dan ook
betrekking op dit deelproces, waarin steenkool en cokes een hoofdrol vervullen.
284008 tinpletterij
Bij tinpletterij zal zeker tin worden gevonden.
Het lijkt inderdaad wel logisch dat er tin gevonden zal worden bij een tinpletterij.
Is waarschijnlijk een omissie bij de invoer van de gegevens. Zal worden gecorrigeerd.
352011 spoorwegwerkplaats
Bij spoorwegwerkplaats zullen zeker ontvettingsmiddelen zoals tri worden
gevonden.
87

88
Inderdaad ja. Bij een spoorwegwerkplaats is dan ook de stof vinylchloride opgenomen, wat een
toxischer metaboliet van tri is.
332003 barometerfabriek
Barometerfabriek: in de ouderwetse barometers zit kwik.
Het is aannemelijk dat in oude barometers kwik voorkomt. De vraag is of dit een relevante
tracer in het totale productieproces is. Dit zullen we nog moeten uitzoeken.
01122 boomkwekerijen
Bij boomkwekerijen is de kans dat bestrijdingsmiddelen in de bodem worden
aangetroffen redelijk groot
Bestrijdingsmiddelen worden ook als tracers opgevoerd. De g-waarde bedraagt echter 150, hetgeen
de -relatief- geringe nsx-score verklaard. Eigenlijk zijn ervaringscijfers vereist om te kunnen
bepalen of de g-waarde opgewaardeerd zou moeten worden.
1120 aardgas- en aardolietoeleveringsbedrijf
Bij aardgas- en aardolietoeleveringsbedrijf is de kans op bodemverontreiniging
groot, zie bodemsaneringsprogramma van de NAM. Zou hoger op de lijst moeten
komen.
Deze ubi is inderdaad misschien aan de lage kant geprioriteerd. De g-waarde is ook
slechts 150. Deze zal dus verhoogd kunnen worden.
19101 leerlooierijen (voor 1900)
Leerlooierijen geven altijd wel aanleiding tot bodemverontreiniging, ook bij gebruik
van alleen plantaardige looistoffen en zouden volgens mij hoger moeten scoren.
Onze ervaring is dat leerlooierijen uit de 19 e eeuw, waarbij gebruik werd gemaakt van
plantaardige looistoffen, weinig kans geven op ernstige bodemverontreiniging. Mochten er
ervaringscijfers beschikbaar zijn die dit weerleggen, dan kan aan de hand daarvan de score
worden aangepast.
lijstenmakerij
Ervaringen met een lijstenmakerij hebben geleerd dat deze hoger scoren, zeker als
het om aluminium of andere metalen lijsten gaat (ontvettingsmiddelen).
De tracers die genoemd worden kloppen (ontvettingsmiddelen), maar de g-waarde is minimaal.
Deze kan dus eventueel verhoogd worden. De vraag is willen we dat? Eén ernstig geval wil nog
niet betekenen dat de gehele categorie ondergewaardeerd wordt. Vaak zijn lijstenmakerijen
hele kleine bedrijven. Er zullen natuurlijk ook grotere zijn. Interessant is het aandeel van deze
grote bedrijven t.o.v. de kleintjes, waarnaar studie zal worden verricht.
2526 polyester spuitgietbedrijf
Polyester spuitgietbedrijf zou vanwege de gebruikte grondstoffen hoger moeten
scoren.
Van deze ubi was reeds bekend dat deze te laag scoorde.
175204 taanderijen
In Maassluis is een taanderij gesaneerd.
In Maassluis is een taanderij gesaneerd. Welke stoffen en wat was de ernst ervan? Kloppen de
stoffen zoals vermeld in het model?
222271 vlakdrukkerijen
Mijn beeld is dat de meeste drukkerijen ernstige verontreinigingen hebben
veroorzaakt.
Beeld bestaat dat alle drukkerijen verontreiniging hebben veroorzaakt. Ons beeld is anders.
In Zeeland vielen de drukkerijen bijvoorbeeld in de hoogste groep, maar leverden de bodemonderzoeken
nauwelijks wat op. Veel drukkerijen zijn namelijk erg kleinschalig en hebben een
afwijkend proces, waaronder de vlakdrukkerijen. Erg vervuilend zijn inderdaad de grote
drukkerijen, zoals krantendrukkerijen. Het zou mij overigens verbazen wanneer ooit in een
bodemonderzoek was aangegeven dat men met een vlakdrukkerij als bron te maken had (zie
aanvulling in ubi-model met procesbeschrijving).
515321 verfgroothandel
We hebben diverse saneringslokaties.
Deze zou op zich hoger kunnen, gezien de ervaringen. Onze ervaring is echter dat handel en
productie vaak worden en werden gecombineerd en dat in een dergelijk geval vooral gesproken
moet worden van een verffabriek en dus de ubi -code en de score van een verffabriek telt. Vaak
wordt alleen de actuele of meest recente activiteit als bron benoemd en dat is de handel, omdat
de productie vaak al eerder is gestaakt. Bij dit soort bedrijven is goed historisch onderzoek dus
een vereiste. Maar hij zou eventueel hoger kunnen, met name door vergroting van de g-waarde,
althans wanneer de ervaring is dat door de op- en overslag van bussen verf de ernstige
verontreiniging is ontstaan.
2222 overige drukkerijen
Zie vlakdrukkerij.
Zie de vlakdrukkerij. Eigenlijk is dit een soort veegcategorie. Een categorie ook die zo weinig
mogelijk moet worden gebruikt. Beter is aan te sluiten bij algemene drukkerijen. Misschien
moeten we deze categorie opheffen.
2665 asbestcementwarenfabriek
Asbest in de bodem is bijna altijd een ernstige verontreiniging.
Dit is een voorbarige uitspraak. In het blad Bodem, oktober 2000, wordt nog eens uitgebreid
ingegaan op de asbestproblematiek. Kort samengevat: er valt geen betrouwbare interventiewaarde
voor asbest af te leiden. In 1993 zijn er twee ad-hoc-interventiewaarden bepaald,
maar deze zijn inmiddels vervallen:. Voor amfibool asbest gold een i-waarde van 10 en voor
chrysotiel asbest een i-waarde van 100. Chrysofiel asbest komt in Nederland het meeste voor.
Er is pas werkelijk sprake van een actueel risico, indien inhalatie van asbestvezels reëel is.
De asbestconcentratie in de lucht is dan ook richtinggevend bij het bepalen van een
saneringsurgentie.
De mogelijke aanwezigheid van asbest op de locatie is uiteraard wel een relevant gegeven.Bij
de uitvoering van locatiegericht historisch onderzoek zal de mogelijke aanwezigheid van asbest
op de locatie een belangrijke vraag moeten zijn die in het onderzoek moet worden beantwoord.
Het gaat dan om rioolbuizen, dakplaten, brandwerende voorzieningen en dergelijke. Dergelijke
elementen zijn echter niet aan een specifieke ubi-code verbonden, behalve de asbestcementwarenfabriek.
241213 zinkwitfabriek
Zinkwitfabrieken lijken me net als loodwitfabrieken doorgaans ernstig
verontreinigd te zijn.
Lage positie wordt met name veroorzaakt door de hoge interventiewaarde van zink. Trouwens
het proces van zinkwit-verkrijging moet niet worden verward met dat van loodwit. Volgens
Van Oss is Zinkwit Zinkoxide (ZnO), dat door verbranden van gesmolten zink in de lucht
89

90
ontstaat. Het is een fijn wit poeder dat goed dekt als verfstof, hoewel minder goed dan
loodwit. Een voordeel is echter dat het minder giftig is dan loodwit.
222294 rotatiediepdrukkerij
Zie vlakdrukkerij.
Zie de andere opmerkingen over drukkerijen. Kijk bij de opmerkingen in het schakelbord over
de rotatie-diepdruk.
287701 lood- en zinkwerkerij
Zonder de processen te kennen, lijken dit toch wel ernstige verontreinigingen te
kunnenopleveren.
Bij deze ubi-code waren eerder ook al vraagtekens gezet. Bij de beoordeling in het ubi-model is
uitgegaan van een zelfde soort activiteit als een koper- en blikslagerij, namelijk het bewerken
van lood en zink tot bepaalde voorwerpen op kleine ambachtelijke schaal. Maar misschien is
dat niet juist en is wel degelijk sprake van meer primaire processen en moeten deze activiteiten
hoger worden gewaardeerd. Dit is ook een van de ubi’s die in het kader van het bodem in
Beeld-project in Zuid-Holland historisch zullen worden onderzocht..
454401 schildersbedrijven
Lijken wel ernstig. Vele stoffen en ‘morsingen’ tezamen bij lang bestaande bedrijven.
Vaak toch wel erg kleinschalig. Wanneer in combinatie met productie van verf en het uitvoeren
van spuitwerkzaamheden in een werkplaats, komt het bedrijf met specifieke activiteiten uit de
hinderwetvergunning in een andere ubi-code. Als ‘gewoon’ schildersbedrijf vielen de
activiteiten niet onder de Hinderwet. Ook nu vinden we nooit milieuvergunningen voor
schildersbedrijven, alleen wanneer sprake is van een spuitcabine of verfproductie. Eventueel
zou het bedrijf aan de hand van de g-waarde wel hoger gewaardeerd kunnen worden, maar
een plaats boven de streep lijkt niet terecht. Daarvoor is de overgrote meerderheid van de
schildersbedrijven, zonder aanverwante activiteiten te klein. Eventueel kan deze sector in het
Zuid-Hollandse bib-project ook een proefsector worden, al zal dan wel onderzoek in de
bouwvergunningen moeten worden gedaan; de bedrijven vallen namelijk niet onder de
Hinderwet.
171204 wolwasserij
Het ontvetten van wol en eventueel verven van wol en de grote schaal waarop dit
kan zijn gebeurd kan tot ernstige bodemverontreiniging hebben geleid.
Inderdaad, deze was er al eerder uitgepikt. Cruciaal is het eventuele gebruik van benzine of
andere oplosmiddelen. Een wolververij is een andere activiteit en hoort hier niet thuis.
2627 glazuurderij
Ik herinner me een zeer ernstige loodverontreiniging bij een plateelfabriek met een
glazuurderij.
De loodverontreiniging wijst op de rol van lood in dit geheel. Een hoge interventiewaarde.
Wellicht moet deze door meerdere malen vermelding van lood en dominantie en aanpassing
van de g-waarde worden opgewaardeerd. Zie ook de aardewerkfabrieken.
631278 tolueenopslagplaats
Bij morsingen en lekkages is al snel een ernstige bodemverontreiniging ontstaan.
Deze staat relatief laag, omdat alleen tolueen als tracer wordt genoemd. Mogelijk tolueen
meerdere keren opnemen en dominant maken. De g-waarde is namelijk al 1000.
1
2
24121 kleur- en verfstoffenindustrie
Diverse zware metalen en cyanide werden toen ook al als kleur en verfstof gebruikt.
In die tijd was er nog weinig milieubesef.
Deze uitbijter was al bekend. Er is inmiddels een uitgebreide studie verricht naar de kleur- en
verfstoffenindustrie in de 19 e eeuw. De stoffen zijn opnieuw beoordeeld en de ubi-score heeft op
grond van die studie een veel hogere plaats op de lijst gekregen. Overigens niet te verwarren
met de verffabrieken, want dat is wat anders.
17304 textielblekerij
Komen bij het bleken niet veel kleur en verfstoffen vrij die bij lekkage naar de
bodem tot ernstige verontreiniging leiden?
Het betreft hier iets heel anders dan het bleken van gekleurde stoffen. Het bleken kan worden
uitgevoerd met verschillende bleekmiddelen, zoals: natriumhypochloriet, chloor, chlooramine,
natriumperoxyde, perzouten en waterstofperoxyde. Deze zogenaamde chemische bleek werd in
Nederland na 1830 geleidelijk geïntroduceerd. Daarvoor was sprake van de natuurbleek: het
katoen werd op bleekvelden gelegd, waar het onder invloed van de zon ontkleurde. Hierbij
werd geen gebruik gemaakt van chemicaliën.
241461 bleekaardebedrijf
Deze bedrijven hebben een slechte reputatie op milieugebied.
Wat betekent een slechte reputatie op milieugebied? Bleekaarde is een grondstof die gebruikt
wordt door de olieverwerkende industrie als filtermateriaal. Bleekaarden zijn soorten klei
waarvan het hoofdbestanddeel het zogenaamde montmorilloniet (Al(Si2O5)OH) is. Er zijn ook
variaties mogelijk waarbij naast aluminium ook magnesium, natrium, ijzer of zink in het
molecuul voorkomen. Er bestaan twee soorten bleekaarde:
bleekaarde dat van nature een adsorberend vermogen heeft
bleekaarde dat eerst behandeld dient te worden met zoutzuur of zwavelzuur voor het
adsorberend vermogen.
Wanneer bleekaarde is toegepast, is het vervuild met olieresten of ander ‘residu’. Dit is
zondermeer bodembedreigend materiaal, maar de toepassing vindt – zoals gezegd – plaats in
de olieverwerkende industrie. Is het niet eerder zo dat bleekaarde een slechte reputatie heeft en
niet zozeer een bleekaardebedrijf?
747012 schoonmaakbedrijf
Morsingen lekkages van schoonmaakmiddelen en schoonmaakresten kunnen
ernstige verontreinigingen veroorzaakt hebben.
Op zich is het wel juist dat de morsen en lekkage van schoonmaakmiddelen ernstige verontreiniging
kunnen hebben veroorzaakt, maar zijn daar ook concrete locaties van bekend?
Schoonmaakbedrijven werken op locatie en verrichten op de bedrijfslocatie geen schoonmaakwerkzaamheden.
Het betreft overwegend zeer kleine bedrijven, die ook niet onder de Hinderwet
vielen. Deze bedrijven staan wat ons betreft terecht laag. Wanneer er sprake is van grotere
bedrijven en dus ook meer grootschalige opslag van schoonmaakmiddelen, moeten die als
deelactiviteiten separaat worden benoemd en zal de score dus ook hoger zijn.
926239 kleiduivenschietbaan
Bij de kleiduivenschietbaan komen naast antimoon, arseen en lood ook pak
(afkomstig van ‘oude’ kleiduiven) in sterk verhoogde gehalten voor.
Er zijn reeds meerdere opmerkingen over de kleiduivenschietbaan gemaakt. Mogelijk is deze
inderdaad te laag geprioriteerd, maar misschien toch ook niet. Dit ligt onder andere aan het
al dan niet intensieve gebruik en de grootte van het terrein. De kleiduivenschietbaan wordt
waarschijnlijk opgenomen in het onderzoekstraject van het landsdekkend beeld project
Zuid-Holland. Van de 9 kleiduivenschietbanen in het Wbb-bestand van Zuid-Holland, waren er
overigens 5 niet ernstig.
91

92
900067 demping
900077 ophooglaag
900087 erfverharding
T.a.v. dempingen, ophooglaag en erfverharding met puin en/of bouw- en sloopafval
leert de ervaring dat het hierbij vaak gaat om ernstige gevallen van bodemverontreiniging.
De stoffen kunnen divers van aard zijn, de meest voorkomende zijn
pak, lood en zink.
De opmerking betreffende is terecht. aan deze ubi zal, net als de overige stortplaatsen,
ophogingen, e.d., nog gesleuteld dienen te worden.
285107 verzilverinrichting
Bij verzilverinrichtingen wordt vaak gebruikt gemaakt van ontvettingsmiddelen
vergelijkbaar met de galvanische industrie. Kans op een sterke verontreiniging van
het grondwater met deze ontvettingsmiddelen is redelijk groot.
De opmerking snijdt hout. De ontvettingsmiddelen zullen dus nog toegevoegd worden.
24143 smaak- en geurstoffenindustrie
Bij de smaak- en geurstoffenindustrie werd in het verleden veel gebruik gemaakt
van aromatische oplosmiddelen zoals tolueen, sterke grondwaterverontreinigingen
met deze stoffen zijn aannemelijk.
In de geur- en smaakstoffenindustrie wordt/werd veel gebruik gemaakt van esters. Het proces
van veresteren bestaat uit een reactie tussen een organisch zuur en een alcohol. Of tolueen
gebruikt wordt, was – vooralsnog – niet bekend. Wordt nog nader onderzocht.
Bijlage
Literatuuroverzicht
stoffendatabase
en formule
12
Basics of pump- and treatgroundwater remidiationtechnology. epa-rapport nr. 600/8-90/003.
Appendix A. Herndon Virgina, 1990.
Berg, R. van den et.al. Proposals for interaction values for soil clean up. Second series of
chemicals. Reportnr. 715810004. rivm. Bilthoven, 1994.
Berg, R. van den. Blootstelling van de mens aan bodemverontreiniging. Een kwantitatieve
analyse leidend tot voorstellen voorhumaan toxicologische C-waarden.
rivm-rapportnr. 725201006. Bilthoven, 1991.
Berg, K. (ed.) Encyclopedie van de materialenkennis. Drie delen.
Amsterdam/Brussel, 1962.
Berg, R. van den en Roels, J.M. Beoordeling van risico’s van de mens en het milieu bij
blootstelling aan bodemverontreiniging. Integratie deelaspecten.
rivm-rapportnr. 725201007. Bilthoven, 1991.
‘Betekenis van het sorptie-evenwicht voor de verdeling van organische (micro-)
verontreinigingen in de bodem’. In: Ministerie van vrom,
Reeks Bodembescherming. Publ.nr. bo-54. Den Haag, 1986 (zie hierin
opgenomen uitgebreide literatuurverwijzing).
Bockting, G.J.M. et. al. Soil-water partition coefficients for some trace metals.
Report nr. 679101003. rivm. Bilthoven, 1992.
Brauer, L. (ed), Auer Technikuns. Berlin, 1988.
Buchter, B. et. al. ‘Correlations of Freundlich Kd and n retendation parameters with
soils and elements’. In: Soil Science cilviii-5. 1989.
Chemiekaarten, 1997.
Daelemans, A. Het gedrag van methylbromide in de bodem en de opname van bromide uit
ontsmette gronden. Leuven, 1978.
Drecht, G. van e.a., ‘Physical and mathemetical modeling of transport and retention
of atrazine in a soil column.’ In: Assink, V.W. e.a. (eds), Contaminated soil.
Dordrecht, 1986.
Edwards, C.E., ‘Persistence of pesticides in riverwater’. In: Khan, M.A.Q. (ed.),
Dynamics of pesticides in aquatic environment. New York, 1977.
Europese Commissie, Europese douanelijst van chemische stoffen: een handleiding bij de
indeling van chemische producten in de gecombineerde nomenclatuur.
Luxemburg, 1997.
‘Gedrag in de bodem van chlooranilines’. In: Ministerie van vrom,
Reeks Bodembescherming, vii. S.L., 1982.
Gewasbeschermingsgids 1987. Wageningen, 1987.
Gewasbeschermingsgids 1991. Wageningen, 1991.
Gids voor ziekten- en onkruidbestrijding in de land- en tuinbouw. Wageningen, 1973.
Grant, D.J.W. and T. Huguchi, ‘Solubility behavior of organic compounds’.
In: Technics of Chemistry, xxi. New York, 1990.
Hague, R. and V.H. Freed (eds.), Environmental dynamics of pesticides . New York, 1975.
Hamaker, J.W. and J.W. Thomson. ‘Adsorption’. In: Goring, C.A.J. and J.W. Hemaker
(eds.), Organic chemicals in the soil environment, i, pg. 49-143. New York, 1972.
http://www.chemfinder.com
http://esc.syrres.com
Jones, K.H., D.M. Sanderson and D.N. Noakes, ‘Acute toxicitydata for pesticides’.
In: World Review of Pest Control, vii-3 (1968).
Jury, W.A., W.F. Spencer and W.J. Farmer, ‘Behavior assessment model for trace
organics in soils’. In: Journal of Environmental Quarterly, xii-4, pg. 558-586.
S.L., 1983.
Karickhoff, S.W., ‘Semi-empirical estimation of sorption of hydrofobic pollutants on
natural sediments and soils’. In: Chemosphere, x-8, pg. 833-846. S.L., 1981.
Kaufmann, D.D. (eds.), ‘Bounds and congugated pesticide residues’. Bijdrage aan:
acs Symposium series nr. 29. Washington, 1976.
Kearney, P.C. et al. Decontamination of pesticides in soils. In Res Rev, xxix, pg 137.
S.L., 1969.
93

94
Kenaga, E.E., ‘Predicted bioconcentration factors and soil sorption coefficients of
pesticides and other chemicals.’ In: Ecotoxicology and Environmental
Safety iv, pg 26-38. S.L., 1980.
Khan, M.A.Q. (ed.). Pesticides in aquatic environment. New York, 1977.
Klian, S.U. Pesticides in the soil environment. Amsterdam, 1980.
Leistra, M. Diffusion and adsorption of the nematicide 1,3-dichlorpropene in soil.
Wageningen, 1972.
Lichtenstein, E.P. and K.P. Schulz. ‘The effects of mosture and micro-organisms on
the persistence and metabolism of some organophosphorous insecticides
in soils’. In: I. of Economic Entomology, lii-5, pg. 618-627. S.L., 1964.
Linden, A.M.A. van der en J.P.G. Loch, Beoordeling van risico’s van bestrijdingsmiddelen
voor de drinkwatervoorziening. Prioriteitsstudie naar risico’s van stoffen.
rivm-rapportnr. 728620001. September, 1986.
Lintsen, H.W. (ed.) Geschiedenis van de techniek in Nederland. De wording van een moderne
samenleving. Zes delen. Zutphen, 1995.
Loch, J.P.G., L.F.L. Gast en H.L.J. van Maareb, Residuen van geselecteerde
bestrijdingsmiddelen in het ondiepe grondwater van enige kwetsbare
Nederlandse grondsoorten. Resultaten van de eerste onderzoeksfase.
rivm-rapportnr 840256001. December, 1986.
Lokke, H. ‘Sorption of selected organic pollutants in Danish soils’. In: Ecotoxicology
and Envronmental Safety viii, pg. 395-409. S.L., 1984.
Mallon, B.J., Transport and environmental chemistry of selected c1 and c2 chlorinated
compounds and petroleum hydrocarbons in soils and groundwater.
Livermore, 1989.
Master, E. en F. Hendriks, Gezondheidsrisico’s bij bodemverontreiniging.
Amsterdam, 1987.
Milieucriteria ten aanzien van stoffen ter bescherming van bodem en grondwater. Brief van
Minister van vrom en l&v aan de Tweede Kamer der Staten Generaal,
nr. 21012, 26 januari 1989.
Mobiliteit van verontreinigende stoffen. Rapport Heidemij Advies bosa,
nr. 651/na93/f122/0684. December 1993.
Nakken, Th. C., ‘Bodem- en waterverontreiniging bij gebruik van pesticiden’.
In: Waterschapsbelangen xx, pg 376-381. 1973.
Nieuwkoop, J.A.W. Bodemverontreiniging op voormalige bedrijfsterreinen. De erfenis van
anderhalve eeuw industriële ontwikkeling in Noord-Brabant. Eindhoven, 1993.
Nirmalakhandan, N.N. and R.E. Speece. ‘Prediction of aqueius solubility of organic
chemicals based on molecular structure’. In: Environmental Science
Technology, xxii-33, pg. 328-338. 1988.
Onderzoek toetsingskader zwarte en grijze lijststoffen bodem. Rapportnr. 632-31372-1.
Heidemij Advies bureua i.o. Ministerie van vrom. September, 1985.
Oss, J.F. van. Warenkennis en technologie. Drie delen. Amsterdam, 1948.
Pabst, F. (ed.), Kunststoff-Taschenbuch. Munchen, 1975.
Projectbureau Industrieel Erfgoed, Branchestudies van dertig bedrijfstakken in Nederland.
Zeist, diverse jaren.
ReGister historisch onderzoeksbureau bv, Verzameling bedrijfsstudies en
productieprocessen. Groningen, 1992-2000.
Sanchez-Martin, M.J. and Sanchez-Camazano, ‘Relationship between teh structure of
organophophorus pesticides and adsorption by soil components’.
In: Soil Science, clii-4. Pg. 283-288. S.L., 1991.
Sax, N.J. Dangerous properties of industral materials. New York, 1968.
Swarzzentach, R.P. and J. Westall, ‘Transport of nonpolar organic compounds from
surface water to groundwater, laboratory sorption studies’.
In: Environmental Science & Technology, xv-11, pg. 1360-1367. S.L., 1981.
Verschueren, K. Handbook of environmental data on organic chemicals. New York, 1983.
Verschueren, K. Het gedrag van milieugevaarlijke stoffen in de bodem. Rapport Heidemij
Advies micon. Juni, 1994
Waraprath, S. et al. ‘Aquerous solubility of permethylsiloxames (silicones)’. In:
Environmental Toxicology and Chemistry, xv-8, pg. 1263-1265. S.L., 1996.
Weed Science Society of America, Herbicide Handbook. Champign (Illinois), 1974.
Wegler, R. (ed.), Chemicides Pflanzenschutz- und Schadlingsbekampfungsmittel.
Band 1 und 2. Berling, 1970.
Werken met verontreinigde grond. Publicatie P 174. Arbeidsinspectie, 1993.
Winkler Prins, Technische Encyclopedie, deel 1-6. Amsterdam, 1975.
Worthing, Ch. R. (ed.), The pesticide manual. Ravenham, 1983.
Yurteri, C. et. al. ‘The effect of chemical composition of water on Henry’s law
constant’. In: Journal wpcf, lix-11, pg. 950-956. 1987.
95

96
1
2
3
4
5
6
7
Noten
De Provincie Gelderland maakt als enige provincie geen gebruik van finabo, maar
heeft een eigen registratiesysteem, bos, niet te verwarren met het vroegere boss van
Centric.
De titel is: Kuijpers, C. J. (ed.) Bedrijven en milieuzonering. vng, Den haag, 1992.
Ontleend aan bijlage bij het offerteverzoek sbi-standaardisatie van 22-2-1999.
De sbi-coderingen van Rotterdam en Zuid-Holland zijn al eens eerder opgenomen in
het schakelbord met de ReGisterlijst. Rotterdam en Zuid-Holland beschikken
daarom over een eigen (6-cijferige) referentielijst.
ReGister / Arcadis beschikt over een computermodel waarmee een dergelijke
stapeling kan worden uitgevoerd. De bestanden met potentieel vervuilde locaties
moeten daarvoor echter aan specifieke voorwaarden voldoen, met name op het
punt van adressering. Dit computermodel blijft hier verder buiten beschouwing.
Naast eigen onderzoekservaringen van tauw Infra Consult bv is er ook gebruik
gemaakt van de volgende literatuur: Grontmij nv afdeling geotechniek,
Bedrijfsactiviteiten en bodemverontreiniging. (Zeist 1985); tauw Infra Consult,
Chemische afvalstoffengids (Deventer 1987).
Deze activiteitenlijst bevindt zich in de tauw-rapportage: Bodemsanering op in gebruik
zijnde bedrijfsterreinen. Rapportnummer 60277.01 / Deel 3.