Abortus en KAV anno 2010 - Femma

1. INLEIDING
Abortus en KAV anno 2010
Nota voor de raad van bestuur van 18 september
1.1 Abortusdossier terug op de agenda
1.2 Opbouw nota Abortus en KAV anno 2010
2. ALGEMENE SITUERING
2.1 Een terugblik
2.1.1 Ontstaan van de Wet betreffende de zwangerschapsafbreking van 3 april 1990
2.1.2 En KAV?
2.2 Huidige situatie
2.2.1 De cijfers
2.2.2 De wettelijke voorwaarden bij abortus
3. STANDPUNT KAV 2010
3.1 Een ethische reflectie
3.2 Algemene standpunten KAV
3.2.1 Een stevig wettelijk kader opdat elke vrouw kan kiezen voor abortus
3.2.2 Een uitgebouwd preventie- en voorlichtingsbeleid
3.2.3 Een overheidsbeleid dat alle vrouwen toegang geeft tot veilige en betaalbare
anticonceptiva
3.2.4 Een degelijke uitbouw en ondersteuning van de hulpverlening
3.3 Voorstellen tot verbetering/verandering van de huidige wet
3.3.1 De wettelijk toegelaten periode van 12/14 weken
3.3.2 Bedenktijd van 6 dagen
3.3.3 Noodsituatie/noodtoestand
3.3.4 Betrokkenheid van “derden”
3.3.5 Oprichting parlementaire werkgroep zwangerschapsonderbreking
BRONNEN
BIJLAGEN
Bijlage 1: open brief
Bijlage 2: lijst van ingeroepen noodsituaties

1. INLEIDING
1.1 Abortusdossier terug op de agenda
Twintig jaar geleden, op 3 april 1990, werd de wet gestemd waarbij abortus in België – onder strikt
bepaalde voorwaarden – gelegaliseerd werd.
Naar aanleiding van deze verjaardag publiceerde een groep overkoepelende vrouwenorganisaties
(waaronder ook de Nederlandstalige Vrouwenraad en het Vrouwen Overleg Komitee) en
actiegroepen een open brief met de bedoeling het middenveld, de politieke partijen en hun
vertegenwoordigers te mobiliseren voor een “Mars voor het recht op abortus in Europa” 1 . Ook KAV
werd benaderd met de vraag de open brief te onderschrijven en mee te mobiliseren.
De abortuskwestie komt weer binnen in het maatschappelijk debat, zij het op verschillende niveaus.
Op Europees niveau pleiten de feministische bewegingen voor het recht op abortus binnen een
wettelijk kader in alle lidstaten van de Europese Gemeenschap. De meeste Europese staten hanteren
de norm van 12 weken en een wettelijk kader. Uitzonderingen zijn Malta, Cyprus, Ierland en Polen
waar het wettelijk recht op abortus niet bestaat of enkel in zeer uitzonderlijke omstandigheden mag
toegepast worden. 2
Op nationaal niveau komt het aanpassen van de bestaande wet ter discussie. Zo klinkt onder andere
de vraag om de legaal toegelaten periode van 12 weken opnieuw ter discussie te stellen. Minister
van Volksgezondheid Laurette Onkelinx (PS) riep onlangs op om ‘te durven nadenken’ over de
wettelijke termijn van twaalf weken waarbinnen een abortus mogelijk is in België. 3
In de afgelopen decennia werd het abortusdossier binnen KAV niet opgevolgd. Er bestaat geen
geactualiseerd standpunt noch een uitgewerkt dossier. Daarom achtte het Dagelijks Bestuur het nu
niet opportuun de hierboven genoemde open brief te onderschrijven. De vraag vormde wel de
aanleiding om het dossier terug op de agenda te plaatsen.
Bovendien is de huidige wetgeving nu 20 jaar in voege en is ons standpunt van 1987 achterhaald. Het
is dus hoog tijd om dit gendergekleurd dossier opnieuw op tafel te leggen en te actualiseren.
1.2 Opbouw nota Abortus en KAV anno 2010
In 2. Algemene situering schetsen we een algemeen kader. In 2.1 Een terugblik geven we een korte
historische situering en hebben we aandacht voor het standpunt dat KAV innam bij het ontstaan van
de wet in 1990. In 2.2 De huidige situatie geven we enkele cijfers met betrekking tot het aantal
uitgevoerde abortussen in België. We overlopen de belangrijkste voorwaarden uit de bestaande
wetgeving. We maken enkele kanttekeningen en noteren knelpunten.
In 3. Standpunt KAV 2010 komen we tot een KAV-standpunt over abortus. Eerst geven we in 3.1 Een
ethische reflectie fundamentele waarden aan van waaruit we komen tot enkele uitgangspunten. Na
algemene standpunten (3.2 Algemene standpunten KAV) formuleren we ook voorstellen tot
verbetering van de huidige wetgeving (3.3 Voorstellen tot verbetering/verandering van de huidige
wet).
1 Zie volledige tekst in bijlage 1

2. ALGEMENE SITUERING
2.1 Een terugblik 4
2.1.1 Ontstaan van de Wet betreffende de zwangerschapsafbreking van 3 april 1990
In de jaren zeventig vormt abortus voor de vrouwenbeweging zowel een gemeenschappelijk
strijdpunt als een splijtzwam. Er worden heel wat gemeenschappelijke acties georganiseerd, over de
eigen organisatiegrenzen heen. Abortus is een aanleiding om de handen in elkaar te slaan en zich als
vrouwenbeweging te profileren, maar brengt ook spanningen teweeg tussen de organisaties
onderling. De christelijke vrouwenorganisaties ontwikkelen een eigen standpunt, waarmee ze zich
distantiëren van de rest. Zo blijven ze in 1976 opvallend afwezig op de Vrouwendag met als thema
'Abortus - de vrouw beslist'. Binnen de katholieke zuil zal het vraagstuk lange tijd voor verdeeldheid
zorgen en ook in KAV laait de discussie hoog op.
Tussen 1974 en 1976 voert de Staatscommissie voor Ethische Problemen (1974-1976) een eerste
reeks van abortusdebatten. De vrouwenbeweging wordt erbuiten gehouden. De commissie komt er
niet uit en de zaak blijft geblokkeerd.
Vanaf 1981 gaan de parketten opnieuw vervolgen. De jaren tachtig zijn het decennium van de grote
abortusprocessen tegen gynaecologen, huisartsen, verplegend personeel en patiënten. De processen
krijgen heel wat media-aandacht. Er komen telkens weer nieuwe wetsvoorstellen om vervolgingen
op te schorten, totdat er een politiek vergelijk gevonden wordt. Dat was niet naar de zin van de
vrouwenbeweging die een definitieve wettelijke regeling wou.
De wet Lallemand-Herman-Michielsens van 1990 zorgde uiteindelijk voor rust en de toen nog
Nationale Vrouwenraad kon zich in de wet vinden, hoewel de legalisering van abortus niet zonder
voorwaarden was. Op 30 maart 1990 keurt de Kamer het abortusontwerp van de senatoren
Lallemand en Lucienne Herman-Michielsens ongewijzigd goed met 126 tegen 69 stemmen bij 12
onthoudingen. Koning Boudewijn weigert de wet te ondertekenen en treedt gedurende drie dagen
af.
Niet de koning maar de Ministerraad publiceert op 5 april 1990 de omstreden “Wet betreffende de
zwangerschapsafbreking van 3 april 1990” in het Belgisch Staatsblad. Wie een abortus uitvoert of
ondergaat tot de twaalfde week na de bevruchting, is voortaan niet langer strafbaar. Op 13 augustus
1990 werd ook een Nationale Evaluatiecommissie opgericht om toe te zien op de praktijk. Zij moet
om de twee jaar een verslag uitbrengen.
2.1.2. En KAV ? 5
Eind jaren tachtig leidt de abortusproblematiek ook tot hevige discussies binnen KAV. De meningen
zijn verdeeld, het proces van stellingname verloopt moeizaam. Uiteindelijk keurt het Nationaal
Bestuur op 24 maart 1987 een standpunt goed. Daarin staat “dat abortus principieel onaanvaardbaar
is en strafbaar moet blijven” en dat “het menselijk leven van bij de conceptie recht op leven heeft”.
Er wordt erkend dat noodsituaties zich kunnen voordoen waarin “het recht op leven van de mens in
wording in conflict komt met andere belangrijke levenswaarden” (levensgevaar bij de vrouw, incest
en verkrachting worden hierbij vernoemd).
De aanbevelingen leggen vooral de nadruk op het voorkomen van ongewenste zwangerschappen
door het geven van goede informatie over betrouwbare anticonceptiva en men vraagt dat de
4 Zie Sroka Sylvia, De Belgische abortuswet, RoSa, 22 augustus 2007
5 Zie Abortus : stellingname van het Nationaal Bestuur van KAV dd. 24.3.1987

overheid vanuit een gezins- en kindvriendelijk beleid voorziet in de nodige hulp en omkadering voor
vrouwen met ongewenste of risicodragende zwangerschap. Meer concreet betekent dit: een pleidooi
voor begeleiding door en uitbouw van opvangcentra voor vrouwen in nood, nodige voorzieningen
voor mindervaliden, beter uitbouw van mogelijkheden tot adoptie, aanpassing van het statuut van
de ongehuwde moeder en van haar kind.
KAV distantieerde zich toen, samen met andere christelijke organisaties, van het wetsvoorstel
Lallemand-Herman-Michielsen. Vooral twee argumentaties trekken de aandacht: 6
- “ Het wetsvoorstel hanteert immers het begrip ‘noodsituatie’ en dat begrip is vatbaar voor
een erg ruime interpretatie.”
- “Wij wensen emancipatie niet te verengen tot ‘de vrouw beslist’. (…) We wensen ons
emancipatiedenken duidelijk te situeren in het kader van een mensbeeld dat de mens
fundamenteel als relationeel en gemeenschapswezen situeert.”
Dit leidde tot de stellingname: “Voor KAV blijft abortus principieel onaanvaardbaar en moet de
uitvoering ervan stafbaar blijven”.
2.2 Huidige situatie
2.2.1 De cijfers
De wet is nu 20 jaar van kracht. Het aantal abortussen is al die tijd min of meer stabiel gebleven met
17.000 per jaar. België heeft met minder dan 10 vrouwen per 1.000 tussen 14 en 44 jaar een van de
laagste abortuscijfers ter wereld. Wanneer we dit cijfer uitzetten ten opzichte van het totaal aantal
zwangerschappen per jaar, dan zien we dat ongeveer 10% van de zwangerschappen eindigt in een
abortus.
Het aantal zwangerschapsafbrekingen volgt de vruchtbaarheidscurve. De meeste abortussen komen
voor in de leeftijdsgroep 20-24 jaar. De gemiddelde leeftijd waarop vrouwen een abortus ondergaan
is 27 jaar. De laatste jaren is er een stijging van de abortuscijfers, vooral in de leeftijdsgroep 25-29
jaar. Jaarlijks wordt 1 adolescent meisje op 60 zwanger. In 2005 besliste 47,5% van deze adolescente
meisjes om de zwangerschap af te breken (in 1995: 36,26%).
Ongeveer 30% van de abortussen wordt uitgevoerd bij vrouwen die al eerder een abortus
ondergingen. 7
2.2.2 Wettelijke voorwaarden bij abortus
De wet van 3 april 1990 legaliseert abortus, onder strikt bepaalde voorwaarden 8 . Abortus is dus nog
steeds een strafbaar feit, maar in een aantal gevallen zal er geen sprake zijn van een misdrijf.
- De zwangere vrouw moet zich in een noodsituatie bevinden. De wetgever heeft het begrip
‘noodsituatie’ in deze context niet gedefinieerd. De invulling van het begrip noodsituatie en
de beoordeling van de aanwezigheid ervan is de eindverantwoordelijkheid van de vrouw. De
beslissing over de noodsituatie kan niet worden overgelaten aan een derde. Toch is het niet
uitsluitend de zwangere vrouw die uitmaakt of er een noodsituatie is. Ook de arts tot wie de
vrouw zich wendt voor de zwangerschapsafbreking is hierbij betrokken. Het wordt
overgelaten aan de arts in samenspraak met de zwangere vrouw om uit te maken of er
sprake is van een noodsituatie. Een arts mag trouwens zijn medewerking aan een
6
Abortus : een KAV-dossier over individuele en maatschappelijke verantwoordelijkheid (niet gedateerd)
7
Voor meer cijfersgegevens: zie cRZ-rapport Zwangerschapsafbreking in België 1993-2005 en document van de
Vrouwenraad cijferwijzer abortus.
8
http://www.rosadoc.be/site/nieuw/pdf/juridische%20bijdrage/abortus.pdf

zwangerschapsafbreking weigeren, maar dan moet hij dit wel bij het eerste bezoek van de
vrouw duidelijk maken.
- De zwangere vrouw moet haar vaste wil uiten om de zwangerschap te beëindigen.
De noodsituatie en de vaste wil van de vrouw worden sterk met elkaar verbonden.
Om zich van de vaste wil te verzekeren, heeft de wetgever een verplichte reflectieperiode
ingelast van minstens zes dagen tussen de eerste raadpleging van de arts en de ingreep zelf.
- De arts kan de zwangerschapsafbreking maar verrichten als de vrouw, uiterlijk op de dag van
de ingreep, schriftelijk te kennen heeft gegeven dat ze vastbesloten is de ingreep te
ondergaan. Deze verklaring moet bij het medisch dossier worden gevoegd.
- De zwangerschapsafbreking moet uitgevoerd worden door een arts. De arts moet de
zwangere vrouw ook inlichten over de onmiddellijke of toekomstige medische risico’s
waaraan zij zich blootstelt, en over de opvangmogelijkheden voor het ongeboren kind.
Bovendien dient de arts de zwangerschapsafbreking uit te voeren in een instelling voor
gezondheidszorg waaraan een voorlichtingsdienst is verbonden. Deze laatste zorgt voor de
opvang van de zwangere vrouw en licht haar grondig in over de rechten, de bijstand en de
voordelen die in België bestaan voor gezinnen en ongehuwde moeders, en over de
mogelijkheden om het kind dat geboren zal worden te laten adopteren. Op verzoek van de
arts of de zwangere vrouw geeft de voorlichtingsdienst aan de vrouw hulp en raad over de
middelen waarop zij beroep kan doen voor de oplossing van de psychologische en
maatschappelijke problemen die door haar toestand zijn ontstaan. Dit is geen verplichting
en gebeurt enkel als de zwangere vrouw erom vraagt.
- De zwangerschapsafbreking moet plaatsvinden vóór het einde van de twaalfde week na de
bevruchting. Na deze termijn kan de zwangerschap enkel worden beëindigd indien het
voltooien van de zwangerschap een ernstig gevaar inhoudt voor de gezondheid van de
vrouw, of indien het kind dat zal geboren worden, zal lijden aan een uiterst zware en
ongeneeslijke kwaal. In dit geval is een zwangerschapsafbreking na het overschrijden van de
twaalf weken nog mogelijk mits advies van een tweede arts. Dat advies wordt bij het dossier
gevoegd. In de wet wordt niet bepaald of beide adviezen moeten overeenstemmen, noch
hoe ver de termijn van twaalf weken mag worden overschreden. Uit de parlementaire
besprekingen geldt dat het ogenblik waarop de vrucht levensvatbaar is – namelijk 24 weken
vanaf de bevruchting - als eindgrens van deze termijn geldt. Na die termijn zou er sprake zijn
van kindermoord.
Tot slot moet nog vermeld worden dat er een Evaluatiecommissie bestaat die elk even jaar een
statistisch verslag opstelt voor het Parlement. De Evaluatiecommissie haalt haar informatie
voornamelijk uit twee bronnen: enerzijds is de arts die een zwangerschapsafbreking heeft uitgevoerd
verplicht een registratiedocument in te vullen en te bezorgen aan de Evaluatiecommissie; anderzijds
moeten de instellingen voor gezondheidszorg melding maken van alle verzoeken tot
zwangerschapsafbreking die werden ingediend en uitgevoerd of afgewezen. De verslagen die
openbaar worden gemaakt, bevatten omwille van privacyredenen enkel statistische gegevens.

3. STANDPUNT KAV 2010
3.1 Een ethische reflectie
De kwaliteit van een samenleving wordt weerspiegeld in de manier waarop ze met leven en sterven,
geboorte en dood omgaat. Ieder mens wil een kwalitatief goed leven. Kwaliteit is moeilijk te meten
en uiteindelijk kan enkel de persoon zelf aangeven wat voor hem/haar een kwalitatief goed leven
betekent. Toch moet de samenleving garant staan voor het “goede leven” van haar burgers door de
voorwaarden te scheppen waardoor iedereen, elke vrouw, elke man, elk kind zich kan ontplooien en
de middelen heeft om een goed leven uit te bouwen. Daarvoor dienen wetgeving en politieke
besluitvorming.
Zowel het individu als de samenleving maken keuzes op basis van bepaalde waarden en normen,
gegroeid uit het verleden en inspelend op de huidige context.
Ethiek brengt deze waarden en normen in kaart om het handelen te oriënteren en om tot goede
keuzes te komen. Bij die keuzes zal een veelheid van waardepatronen meespelen, want zowel
individu als maatschappij zijn een dynamische en complexe realiteit. Een ethisch verantwoorde keuze
houdt rekening met deze complexiteit. Een keuze die vertrekt van het absoluut stellen van één
waarde is onethisch.
Onze postmoderne samenleving draagt de autonomie van het individu hoog in het vaandel. Het
individu is zelfstandig en kan in alle vrijheid beslissen, vanuit de mogelijkheden die hij/zij heeft. Als
geëmancipeerde vrouwenorganisatie stellen wij de autonomie en de zelfbeschikking van de vrouw
centraal. Deze waarden zijn fundamenteel.
Maar ze zijn niet absoluut. De mens wordt bepaald door allerlei factoren: fysieke, psychische,
economische, sociale, spirituele. De mogelijkheden zijn niet onbeperkt en ze zijn ook niet gelijk voor
iedereen. Wij kiezen voor een rechtvaardige en solidaire samenleving die kansen geeft aan
iedereen, met een prioritaire voorkeur voor vrouwen die, om allerlei redenen, in een zwakke
positie staan.
In het dossier van zwangerschapsonderbreking spelen heel wat waarden mee, niet enkel
maatschappelijke maar ook persoonlijke. Vanuit voorgaande ethische reflectie komen wij als
organisatie tot enkele uitgangspunten:
- Elke vrouw heeft recht op zelfontplooiing, gezondheid en medische zorg, veiligheid,
lichamelijke integriteit.
- Een solidaire en rechtvaardige samenleving garandeert een goed leven voor elke vrouw, elke
man, elk kind, ook als zij in de zwakste positie staan.
- Elke vrouw heeft het recht om te kiezen voor abortus.
- Vrouwen kiezen niet zomaar voor abortus.
- Vrouwen die kiezen voor abortus moeten alle middelen ter beschikking krijgen om tot hun
beslissing te komen en de ingreep te laten doen in optimale omstandigheden.

Algemene standpunten KAV
3.2.1 Een stevig wettelijk kader schept de voorwaarden opdat elke vrouw kan kiezen voor een vrije,
risicoloze en goed geïnformeerde abortus
De bestaande wetgeving heeft vele positieve realisaties teweeggebracht voor het welzijn van zowel
de vrouw als voor haar omgeving.
- Abortus werd meer bespreekbaar.
- De kennis en toegang tot veilige anticonceptiva voor alle vrouwen is vergroot.
- De wetgeving biedt een kader waardoor alle vrouwen recht hebben op vrije (niet-strafbare)
toegang tot abortus.
- Abortus is, onder welbepaalde voorwaarden, uit de strafwet gehaald.
- De ingreep én de begeleiding zijn betaalbaar voor alle vrouwen (derde betalersregeling
waarbij voor de ingreep enkel het remgeld betaald moet worden).
- Een breed kader van voorzieningen werd uitgebouwd: abortuscentra, voorlichtingsdiensten,
goede medische omstandigheden, psychosociale begeleiding, centra voor nazorg.
- Goede omkadering vergroot het gevoel van veiligheid (zowel juridisch, medisch als
psychologisch) voor de vrouw in kwestie en stelt haar in de mogelijkheid om met kennis van
zaken een beslissing te nemen.
In dit kader willen we de eisen in de “Open brief gericht aan de Europese Unie en de lidstaten die het
recht op abortus niet erkennen” onderschrijven. Een degelijk wettelijk kader is een minimum als we
de doelstelling willen realiseren zoals gesteld in de brief nl. : "De legalisering van een vrije,
gemakkelijke en goed geïnformeerde abortus onder goede omstandigheden is nodig in het kader van
het respect voor de fundamentele rechten: het recht van de vrouw om te beschikken over haar eigen
lichaam en het recht op gezondheid en op medische zorg die elke staat moet garanderen voor alle
vrouwen, zonder enig onderscheid.”
3.2.2 Een uitgebouwd preventie- en voorlichtingsbeleid
Een goed preventiebeleid is een noodzakelijke voorwaarde om ongewenste zwangerschappen te
voorkomen en het aantal abortussen zo laag mogelijk te houden.
De overheid moet blijvend middelen ter beschikking stellen voor een brede sensibilisering (zowel van
vrouwen als van mannen), vorming rond relatie- en seksualiteitsbeleving en ruime verspreiding van
informatie over alle aspecten.
Ook instellingen voor onderwijs en vorming moeten hierbij betrokken worden.
3.2.3 Een overheidsbeleid dat alle vrouwen toegang geeft tot veilige en betaalbare anticonceptiva
Financiële drempels mogen niet meespelen zodat alle vrouwen – ook zij met minder kansen –
beschikken over alle middelen om abortus te voorkomen of voor abortus te kiezen. Daarvoor is
informatie over veilige contraceptiva nodig, met bijzondere aandacht voor bepaalde groepen, alsook
een volledige terugbetaling van de meest efficiënte contraceptiva.
3.2.4 Een degelijke uitbouw en ondersteuning van de hulpverlening
Een professioneel uitgebouwde hulpverlening moet een veilig kader scheppen en alle vrouwen de
kans geven om tot een beslissing te komen. Deze hulpverlening mag niet beperkt blijven tot louter
medische zorgen. Psychosociale hulpverlening is ook nodig voor de vrouw én haar omgeving. Meer
onderzoek en gegevens over de verwerking en beleving van vrouwen na abortus zijn noodzakelijk om
de hulpverlening te verbeteren.

3.2 Voorstellen tot verbetering/verandering van de huidige wet
3.3.1 De wettelijk toegelaten periode van 12/14 weken 9
Abortus, op vraag van de vrouw die in een noodsituatie verkeert, is niet strafbaar binnen de 12
weken na de bevruchting. Na 12/14 weken is abortus ook niet strafbaar als het voltooien van de
zwangerschap een ernstig gevaar inhoudt voor de gezondheid van de vrouw, of als het kind dat zal
geboren worden, zal lijden aan een uiterst zware en ongeneeslijke kwaal. De wetgever heeft echter
niet bepaald hoe ver de termijn van twaalf weken mag worden overschreden. Uit de parlementaire
besprekingen blijkt dat het ogenblik waarop de vrucht levensvatbaar is, als eindgrens van deze
termijn wordt aangenomen. De ultieme termijn voor abortus in dergelijke situatie werd vastgesteld
op 24 weken vanaf de bevruchting. Na die termijn zou er sprake zijn van kindermoord (hoewel dat
niet zo in het strafwetboek staat – in feite is er hier een leemte in de strafwet).
De periode van 12/14 weken wordt nu in vraag gesteld. Sommigen pleiten voor een verlenging tot
22/24 weken.
Argumenten voor:
- 22 weken is de leefbaarheidsgrens die de Wereldgezondheidsorganisatie naar voor schuift.
- Vrouwen gaan niet lichtzinnig om met abortus, in gelijk welk stadium.
- Nederland hanteert deze periode. Het aantal abortussen is er in verhouding niet hoger.
- Gelijke termijn in België zou uitwijken naar Nederland afremmen waardoor ook abortus
betaalbaar kan zijn voor iedereen (abortus in Nederland wordt niet door RIZIV terugbetaald).
- Vrouwen (h)erkennen de zwangerschap niet: fysiek omdat de menstruatiecyclus blijft
doorlopen, of psychologisch omdat ze de zwangerschap ontkennen.
- Vrouwen die minder toegang hebben tot informatie en dienstverlening schuiven een
beslissing voor zich uit.
- Vrouwen krijgen meer tijd om tot een goed overwogen keuze te komen, indien mogelijk
bijgestaan door deskundige hulpverleners.
- De druk van de omgeving om snel tot een beslissing te komen is minder groot
Argumenten tegen :
- De druk vergroot naargelang de zwangerschap verder gevorderd is. Voor de vrouw zelf groeit
de band met het ongeboren leven dat beweegt en voelbaar is. Ook voor de ruime omgeving
wordt de zwangerschap meer zichtbaar.
- De foetus heeft op 12 weken alle lichaamsdelen en organen en wordt door sommigen als
‘mens’ beschouwd. Vanaf 16 weken kan de moeder het ongeboren kind voelen bewegen.
- Er is meer tijd voor beïnvloeding van de directe omgeving op de beslissing van de vrouw
(bijvoorbeeld van de ouders op minderjarigen).
- De medische behandeling is op 22/24 weken veel ingrijpender, zowel fysiek als
psychologisch.
- De vooruitgang in de medische wetenschappen (prenatale diagnoses, prematurenzorg)
vergroot de mogelijkheden tot levensvatbaarheid van het ongeboren kind zodat de termijn
van 22/24 weken vervroegd kan worden. De term ‘leefbaarheidsgrens’ is dus veranderlijk.
Deze grens ook als vaste referentie nemen voor abortus creëert te veel “grijze zones” en
maakt het beslissingsproces nog complexer.
- De discussie rond de verlenging van de wettelijk toegestane termijn voor abortus wordt
doorkruist door twee andere lopende juridische dossiers. Zo zijn er de gesprekken over de
erkenningsvoorwaarden van doodgeboren kinderen (cfr. wetsvoorstel senator Sabine de
Bethune). Nu kan een doodgeboren kind pas “erkend” worden op 24 weken. D.w.z. dat het
9 Naargelang men het moment van de bevruchting of het einde van de menstruatie als referentie neemt, spreekt men van
een termijn van 12/14 weken. Id. voor 22/24 weken.

dan “wettelijk” bestaat (ouders kunnen het een naam geven en het mag begraven worden).
Het raakvlak waar de juridische wetgever mee zal worstelen ligt voor de hand, namelijk wat
te doen als de foetus als kind erkend wordt op 22/24 weken en tegelijk de wettelijke periode
voor abortus tot 22/24 weken wordt uitgebreid.
Op basis van voorgaande argumenten zijn verschillende standpunten mogelijk:
- behoud van 12/14 weken (opinie Pieter Marechal,voorzitter CD&V jongeren) 10
- behoud van 12/14 weken met uitzonderingsregel in geval van laattijdige vraag
- verlenging tot 16 weken
- verlenging tot 22/24 weken (voorstel NVR) 11
- geen termijn (opinie Marc Cosyns, UGent) 12
Voorstel KAV
We willen ons niet vastzetten op een bepaalde termijn maar de verlenging wel bespreekbaar
maken. Oriëntaties voor ons zijn :
- de niet-strafbare termijn zeker niet laten samenvallen met de leefbaarheidsgrens van
22/24 weken omwille van bovenstaande argumenten.
- In ieder geval koppelen aan duidelijker procedures en criteria voor toelaatbaarheid van
zwangerschapsonderbreking na de wettelijk toegelaten termijn.
3.3.2 Bedenktijd van 6 dagen
Argumenten voor :
- De vrouw heeft deze tijd nodig om de inlichtingen die haar op het moment van de vraag
gegeven worden, te verwerken en eventueel aan te vullen met bijkomende gesprekken en
advies.
- De arts moet ervan overtuigd zijn dat het de vaste wil is van de vrouw om tot abortus over te
gaan.
Argumenten tegen:
- De meeste vrouwen die hun vraag voor abortus formuleren, hebben een tijd van overweging
achter de rug en dikwijls hebben zij voor zichzelf de beslissing al genomen.
- De inlassing van 6 dagen bedenktijd is erg lang als de vraag vrij laat (rond 12 weken) gesteld
wordt.
- Het is niet echt realistisch te denken dat de ingreep onmiddellijk kan volgen op het gesprek
met de arts. Feitelijk zal er toch een tijdspanne zijn tussen het moment van het gesprek en
de ingreep.
Voorstel KAV :
Bedenktijd formuleren vanuit een minimumgrens zodat de autonomie van de beslissing van de
vrouw recht wordt gedaan en er rekening wordt gehouden met omstandigheden die de beslissing
kunnen bemoeilijken.
Concreet : bedenktijd van minstens 48 uur.
10 Pieter Marechal in DS online, 2 april 2010.
11 Interne Nota NVR : Voorstel Dossier en aanbevelingen abortus, april 2010
12 Marc Cosyns in debat op studiedag Tweespraak Vrouwenstudies 2010, VUB 23 april 2010

3.3.3 Noodsituatie/noodtoestand
De vrouw bepaalt zelf of ze in een noodsituatie verkeert, maar in de wetgeving wordt dit begrip niet
verder gedefinieerd. Noodsituatie wordt wel gekoppeld aan de vaste wil van de vrouw. Ook de arts
die de ingreep doet, moet zich vergewissen van de vaste wil van de vrouw. De evaluatiecommissies
hebben intussen wel een lijst opgesteld van alle noodsituaties waarop men zich kan beroepen. 13
Sommigen pleiten ervoor om het falen van de contraceptiva aan deze lijst toe te voegen, anderen om
de lijst af te schaffen omdat ongewenst zwanger zijn een voldoende reden is. 14
Voor abortus na 12/14 weken wordt het begrip noodtoestand gebruikt en kan de abortus dus om
medische redenen uitgevoerd worden. Het wettelijk kader voor deze medische redenen is niet goed
uitgewerkt en daardoor voor te veel interpretatie vatbaar.
De eindtermijn om na 12 weken toch tot een abortus over te gaan, ligt wettelijk niet vast. De
beslissingen verschillen van arts tot arts. In Vlaanderen legt men de grens meestal op 24/26 weken,
in Wallonië kan het langer. Betere procedures en duidelijker criteria zijn nodig.
Voorstel KAV:
De lijst behouden zoals ze is.
De vraag naar procedures en criteria bij noodtoestand kunnen we ondersteunen.
3.3.4 Betrokkenheid van “derden”
De wet bevat geen specifieke bepalingen in verband met de toestemming van de minderjarige
zwangere. Uit de parlementaire voorbereiding kan afgeleid worden dat ook voor de minderjarige
bedoeld wordt: enkel de toestemming van de vrouw zelf is vereist. Dit om te vermijden dat zij door
derden (bijvoorbeeld haar ouders) onder druk wordt gezet. Plaatsvervangende toestemming lijkt dus
uitgesloten.
De wet is niet erg duidelijk over de vraag of de vrouw, die bij zichzelf een vruchtafdrijving uitvoert,
strafbaar is. In de parlementaire voorbereidingen lezen we daarover dat “de vrouw die haar
zwangerschap vrijwillig afbreekt zonder een beroep te doen op een geneesheer (bijvoorbeeld door
een vruchtafdrijvende pil in te nemen) zich in een context bevindt waarbij een derde optreedt
(namelijk de derde die haar de pil heeft verstrekt). De derde, en ook de vrouw, is strafbaar”. Die
redenering biedt echter geen oplossing als de vrouw effectief alleen heeft opgetreden bij het
verkrijgen/vervaardigen van het vruchtafdrijvende middel.
Evenmin bevat de wet voorschriften over de toestemming van de echtgenoot of de partner van de
zwangere vrouw. De auteurs van het voorstel zijn uitgegaan van het idee dat de wet alleen in het
strikt noodzakelijke juridische kader moet voorzien. Men gaat ervan uit dat - wanneer de vrouw een
goede relatie heeft met haar man of haar partner – er tussen beiden geen meningsverschillen zullen
zijn bij een eventuele zwangerschapsafbreking.
In geval van onenigheid geldt het zelfbeschikkingsrecht van de vrouw.
Voorstel KAV :
Bij de beslissing staat het zelfbeschikkingsrecht van de vrouw – ook al is zij minderjarig - centraal.
De vrouw moet evenwel over alle informatie en middelen kunnen beschikken om tot een
beslissing te komen. Omgevingsfactoren die kunnen beïnvloeden, moeten meegenomen worden in
begeleiding en hulpverlening.
13 Zie lijst in bijlage
14 Id. Nota NVR

3.3.5 Oprichting parlementaire werkgroep zwangerschapsonderbreking
Tot slot sluiten wij ons aan bij de vraag van de Nederlandstalige Vrouwenraad tot de oprichting van
een parlementaire werkgroep zwangerschaponderbreking die de huidige wetgeving kan evalueren en
voorstellen tot verbetering kan formuleren.

BRONNEN
Abortus na de wet? Davidsfonds Leuven, 1995
Luc Boltanski, La condition foetale : une sociologie de l’engendrement et de l’avortement, Paris,
Gallimard 2004
Ivo Brosens, The challenge of reproductive medecine at catholic universities: time to leave the
catacombs. Leuven, Peeters 2006
Johan Van Bussel, Zwangerschapsafbreking in België (1993-2006), CrZ september 2006
Archiefdocumenten KAV Nationaal bestuur.
Sroka Sylvia, De Belgische abortuswet, RoSa, 22 augustus 2007
Sonja Eggerickx, Abortus uitgehold? In UUV-Info nr 5, 2008
Annic De Wit, Abortus wenselijk na 12 weken?, in Het Laatste Nieuws, 30 maart 2010
Jan Desloover, Durven nadenken over langere termijn, in De Standaard, 27 maart 2010
Louis Ide, Kind of foetaal materiaal?, in Tertio, 14 april 2010
Pieter Marechal, Abortus niet uitbreiden, in De Standaard Online, 2 april 2010
Nederlandstalige Vrouwenraad, Dossier Abortus, 2010
Terug naar de tijd van illegale abortus, in De Morgen, 30 maart 2010 (reactie van Marleen
Temmerman, Magda Michielsens en Sonja Eggerickx op de anti-abortusbetoging van 1 april 2010)
Persartikels n.a.v. de uitspraak van Laurette Onkelinckx, maart 2010
Tweespraak Vrouwenstudies 2010. 20 jaar abortuswet en -praktijk. Een kritische en feministische
reflectie. Verslag opgemaakt door Evelien Vanden Broeck

BIJLAGEN
Bijlage 1: open brief
Open letter addressed
to European states which do not recognize the right for women to abort
and to the European Union
On 3 April 1990, Belgium amended its abortion law, allowing at long last every woman residing on its
territory to have a termination of pregnancy performed legally. This new law, whose twentieth anniversary is
being celebrated this year, addressed a very serious problem of public health and social inequality.
We, the signatories of this letter, are deeply concerned by the fact that in certain European countries,
namely, Cyprus, Ireland, Malta and Poland, the right to abort is not acknowledged; this worsens the distress
of women living there who have decided to have their pregnancy terminated.
When utterly distraught women are compelled to choose between the continuation or the termination of
their pregnancy, and the latter appears to be the only way out, most of them will resort to abortion even if
the law forbids it and in spite of the risks for their health, or even their life, clandestine abortion entails.
Prohibiting abortion does not prevent women from aborting but has for them consequences that are often
catastrophic. Moreover, such an interdict creates an inequality with regard to the right to health as the
access to an abortion carried out in good conditions is easier for women who are able to pay for it.
We cannot disregard the fact that worldwide eighty thousand women die yearly as a result of clandestine
abortion, which corresponds with one woman every six minutes! This situation is all the more intolerable
since maintaining voluntary termination of pregnancy outside the law hardly reduces the number of
abortions. Its decriminalisation and the free, easy and informed access to abortion carried out in good
circumstances are essential requirements with regard to the respect of fundamental rights: that of women to
own and control their body as well as the right to health and health care that each nation must ensure to all
women, without distinction.
It is unacceptable that in 2010 the aforementioned rights should still not be established in the European
Union, which was built on the values of the basic human rights. Article 36 of the Resolution on the equality
between women and men voted in plenary session by the European Parliament in February of this year
underlines this unambiguously.
This is why we lay great stress on the need for
- the governments of Cyprus, Ireland, Malta and Poland to amend their law and to inform women and men
living on their territory about the change;
- all EU authorities to take measures falling within their competence to ensure that all women living in
Europe may equally enjoy their sexual and reproductive rights.
Let us join forces and build together a social and emancipatory Europe!

Bijlage 2: lijst van ingeroepen noodsituaties 15
A. 00 Lichamelijke problemen
van de zwangere vrouw
A. 01 Lichamelijke problemen van het kind
dat zal worden geboren
A. 02 Problemen van geestelijke gezondheid
B. 13 De vrouw voelt zich te jong
B. 14 De vrouw voelt zich te oud
B. 15 Studente
B. 16 Alleenstaande vrouw
B. 17 Momenteel geen kinderwens
B. 18 Voltooid gezin
C. 20 Financiële redenen
C. 21 Werksituatie
C. 22 Woonsituatie
D. 30 Relatie onlangs verbroken
D. 31 Partner aanvaardt de zwangerschap niet
D. 32 Occasionele relatie
D. 33 Te recente relatie
D. 34 Buitenechtelijke relatie
D. 35 Partnerrelatiemoeilijkheden
D. 36 Relatiemoeilijkheden met de omgeving
D. 37 Juridische problemen i.v.m. de echtscheiding
E. 40 Verkrachting
E. 41 Incest
F. 50 Politiek vluchteling
G. 99 andere
Categorieën van noodsituaties
A. Lichamelijke of geestelijke gezondheid van de moeder of van het kind dat zal
worden geboren
B. Persoonlijke redenen
C. Financiële of materiële redenen
D. Relationele of familiale problemen
E. Zwangerschap na verkrachting of incest
F. Politiek vluchteling
G. Andere redenen
15 Lijst uit: Nationale Commissie voor de evaluatie van de wet van 3 april 1990 betreffende de zwangerschapsafbreking.
Verslag ten behoeve van het Parlement van 1 januari 2006 -31 december 2007. Doc 52 1745/001 Kamer en 4 1137/1
Senaat.