De nieuwe verjaringsregeling - Kennedy Van der Laan

mr. A.E. Krispijn 1
De nieuwe verjaringsregeling
39
(Wijzigingen van artikel 7:942 BW)
1. Inleiding
Op 1 juli 2010 zijn de Wet deelgeschilprocedure bij letsel-
en overlijdensschade (‘Wet deelgeschilprocedure’,
Kamerstukken 31 518) en de Wet lastenverlichting voor
burgers en bedrijfsleven (‘Wet lastenverlichting’ Kamer-
stukken 32 038) in werking getreden. Beide wetten hou-
den een wijziging in van art. 7:942 BW, een specifieke
verjaringsregeling voor de vordering tot uitkering op
grond van een verzekeringsovereenkomst. Deze regeling
is van dwingend recht, in tegenstelling tot de algemene
regeling van art. 3:307 BW met betrekking tot de verjaring
van verbintenissen uit overeenkomst. Hieronder wordt
eerst stilgestaan bij de regeling van art. 7:942 BW vooraf-
gaand aan de wetswijzigingen. Ondanks de korte levens-
duur van het artikel, dat in 2006 met de rest van het
nieuwe verzekeringsrecht in werking is getreden, bestond
de nodige onduidelijkheid over en kritiek op de betekenis
en de werking van de verjaringsregeling. Een aantal
punten wordt genoemd. Daarna zal de nieuwe verjarings-
regeling van art. 7:942 BW centraal staan. Eerst worden
de belangrijkste wijzigingen en het overgangsrecht
besproken. Tot slot volgt een kort commentaar op de
wijzigingen.
2. Vóór 1 juli 2010
Bij de invoering van het nieuwe verzekeringsrecht in
2006 luidde art. 7:942 BW:
1. Een rechtsvordering tegen de verzekeraar tot het
doen van een uitkering verjaart door verloop van drie
jaren na de aanvang van de dag, volgende op die
waarop de tot uitkering gerechtigde met de opeisbaar-
heid daarvan bekend is geworden. Niettemin verjaart
de rechtsvordering bij verzekering tegen aansprake-
lijkheid niet voordat zes maanden zijn verstreken
nadat de vordering waartegen de verzekering dekking
verleent, binnen de voor deze geldende verjarings-
of vervaltermijn is ingesteld.
2. De verjaring wordt gestuit door een schriftelijke
mededeling, waarbij op uitkering aanspraak wordt
gemaakt. Een nieuwe verjaringstermijn begint te lopen
met de aanvang van de dag, volgende op die waarop
de verzekeraar hetzij de aanspraak erkent, hetzij bij
aangetekende brief ondubbelzinnig heeft medege-
deeld de aanspraak af te wijzen onder eveneens
ondubbelzinnige vermelding van het in lid 3 vermelde
gevolg.
1. Mr. A.E. Krispijn is advocaat bij Kennedy Van der Laan te Amsterdam.
Bb
Verzekeringsrecht
3. In geval van afwijzing verjaart de rechtsvordering
door verloop van zes maanden. (cursiveringen auteur)
Een aantal zaken springt in het oog.
2.1 Termijn
Afl. 20 – september 2010
Een eerste opvallend verschil tussen de regelingen van
titel 11 van Boek 3 BW en de regeling van art. 7:942 BW
is de verjaringstermijn. De vordering tot uitkering verjaart
na drie jaar in plaats van vijf jaar.
2.2 Vordering tot het doen van een uitkering
De verjaringsregeling ziet op de rechtsvordering tegen
de verzekeraar tot het doen van een uitkering. Het betreft
een contractuele vordering. Vaak zal dit een vordering
van de verzekerde op de verzekeraar zijn. In bepaalde
gevallen heeft een benadeelde bij een aansprakelijkheids-
verzekering echter een directe actie tegen de verzekeraar.
Hoewel ook deze vordering de verzekeringsovereenkomst
als grondslag heeft, vertoont zij daarnaast trekken van
de vordering uit onrechtmatige daad. Art. 7:942 BW heeft
geen invloed op andere verbintenissen die voortvloeien
uit de verzekeringsovereenkomst, met als belangrijkste
voorbeeld de verbintenis tot premiebetaling. Verder
bestaat voor de uitkering uit levensverzekering een aparte
verjaringsregeling (art. 7:985 BW).
2.3 Aanvang verjaringstermijn
De oude verjaringsregeling van art. 7:942 BW kiest, ove-
rigens evenals de nieuwe regeling per 1 juli 2010, een
ander moment voor de aanvang van de verjaringstermijn
dan de regeling van art. 3:307 BW voor verjaring van
verbintenissen uit overeenkomst. Dit laatste artikel
bepaalt dat deze verbintenissen verjaren ‘door verloop
van vijf jaren na de aanvang van de dag, volgende op die
waarop de vordering opeisbaar is geworden’. Ook wijkt
de regeling van art. 7:942 BW af van het aanvangsmoment
van de regeling voor verjaring van verbintenissen tot
schadevergoeding. Art. 3:310 BW bepaalt voor deze ver-
bintenissen dat zij verjaren ‘door verloop van vijf jaren
na de aanvang van de dag, volgende op die waarop de
benadeelde zowel met de schade of de opeisbaarheid van
de boete als met de daarvoor aansprakelijke persoon
bekendis geworden’.
In art. 7:942 BW is gekozen voor een oplossing die recht
doet aan het hybride karakter van de vordering tot uitke-
ring waarop het artikel betrekking heeft. Immers vangt
de verjaringstermijn aan op het moment dat de tot uitke-
ring gerechtigde bekend is geworden met de opeisbaarheid
van de rechtsvordering. Over het algemeen wordt aange-
nomen dat het bekendheidsvereiste, evenals in art. 3:310
BW, een subjectief vereiste is. In navolging van de juris-
prudentie van de Hoge Raad met betrekking tot art. 3:310
BW (zie met name HR 31 oktober 2003, NJ 2006/112,
Saelman en HR 26 november 2004, NJ 2006/115) vangt
139

de nieuwe verjaringsregeling Verzekeringsrecht
de termijn derhalve aan op het moment dat de tot uitke-
ring gerechtigde daadwerkelijk in staat is om een vorde-
ring in te stellen tegen de verzekeraar.
2.4 Uitzondering aansprakelijkheidsverzekeringen
Met betrekking tot de aansprakelijkheidsverzekering was
in art. 7:942 BW zoals dit voor 1 juli 2010 gold nog de
toevoeging opgenomen dat de vordering op de aanspra-
kelijkheidsverzekeraar niet kon verstrijken voordat zes
maanden waren verstreken nadat de benadeelde een (nog
niet verjaarde) vordering tegen de aansprakelijke partij
had ingesteld. Over de betekenis en de zin van deze toe-
voeging is veel discussie geweest. Op deze discussie wordt
hieronder teruggekomen.
2.5 Stuiten
Een ander belangrijk verschil tussen de regeling van Boek
3 en het art. 7:942 BW van voor 1 juli 2010 was de stui-
tingsregeling. Allereerst verschilde de manier waarop
gestuit kon worden. Art. 7:942 BW bepaalde dat een
vordering tot uitkering tegen de verzekeraar kon worden
gestuit door een schriftelijke mededeling waarbij aan-
spraak werd gemaakt op uitkering. De algemene stuitings-
regeling van art. 3:317 BW bepaalt voor andere gevallen
dan een verzekeringsuitkering dat de verjaring van de
rechtsvordering tot nakoming van een verbintenis wordt
gestuit door ‘een schriftelijke aanmaning of door een
schriftelijke mededeling waarin de schuldeiser zich
ondubbelzinnig zijn recht op nakoming voorbehoudt’. De
eisen die aan een aanspraak op uitkering kunnen worden
gesteld zijn hoogst waarschijnlijk minder streng.
Belangrijker is echter het verschil in het effect van de
stuiting.
Een stuiting van een rechtsvordering tot nakoming van
een reguliere verbintenis heeft als effect dat na de dag
van de stuiting een nieuwe verjaringstermijn aanvangt
(art. 3:319 BW). In afwijking van deze regeling bepaalde
art. 7:942 lid 2 BW dat na een aanspraak op uitkering
geen nieuwe termijn gaat lopen. Een nieuwe verjarings-
termijn begon pas op de dag na de erkenning van de
aanspraak door de verzekeraar of op de dag nadat de
verzekeraar de aanspraak bij aangetekende brief ondub-
belzinnig had afgewezen. In het laatste geval diende de
verzekeraar te vermelden dat de nieuwe verjaringstermijn
zes maanden bedroeg. Tussen de aanspraak op uitkering
en de erkenning dan wel afwijzing liep geen termijn.
2.6 Termijn na afwijzing/erkenning
Nadat de eerste verjaringstermijn van drie jaar was
gestuit met een aanspraak op uitkering, was de verzeke-
raar aan zet. Deze kon besluiten de aanspraak te erken-
nen. In dat geval was niet bepaald hoe lang de nieuwe
verjaringstermijn duurde. Op grond van de algemene
regel van art. 3:319 BW werd aangenomen dat de nieuwe
termijn even lang was als de eerste, drie jaar dus. De
verzekeraar kon ook besluiten aansprakelijkheid af te
wijzen. Indien zij dat op de voorgeschreven wijze deed,
140
begon op grond van art. 7:942 lid 2 BW een nieuwe ver-
jaringstermijn van zes maanden.
3. Onduidelijkheden en kritiek oude
wettelijke regeling
3.1 Toevoeging aansprakelijkheidsverzekeringen in
lid 1
Het eerste punt van kritiek op de regeling van art. 7:942
BW was dat de speciale regeling voor de aansprakelijk-
heidsverzekering van lid 1 overbodig zou zijn of in elk
geval onduidelijk. In Asser-Clausing-Wansink en door
Frenk in de Wansink-bundel Van draden en daden,
Deventer: Kluwer 2006, werd bepleit dat de extra termijn
van zes maanden altijd binnen de eerste termijn van drie
jaar zou vallen. Immers was volgens hen een rechtsvorde-
ring tegen de verzekeraar nooit opeisbaar voordat de
benadeelde een vordering had ingesteld tegen de aanspra-
kelijke partij. De verlenging van de termijn zou zinloos
zijn.
Afl. 20 – september 2010
3.2 Regeling rond afwijzing sluit niet aan bij praktijk
Een ander kritiekpunt was dat men de regeling rondom
de afwijzing van aansprakelijkheid niet vond aansluiten
bij de praktijk van de schadebehandeling bij aansprake-
lijkheidsverzekeringen. Allereerst zou het verzenden van
een aangetekende brief bij afwijzing onnodig veel kosten
met zich meebrengen voor verzekeraars. Verder achtte
men ook de termijn van zes maanden die zou gaan lopen
na afwijzing te kort. Regelmatig zou de verzekeraar de
aansprakelijkheid eerst afwijzen, waarna onderhandelin-
gen volgden. Het zou deze onderhandelingen onnodig
frustreren dat elk half jaar opnieuw de verjaring moest
worden gestuit. In de literatuur gingen stemmen op dat
het systeem zoals van art. 10 lid 5 van de Wet Aansprake-
lijkheid Motorrijtuigen (WAM) beter geschikt zou zijn
voor de aansprakelijkheidsverzekering (zie met name
Frenk 2006). In dat artikel is bepaald dat onderhandelin-
gen de verjaring stuiten en dat een nieuwe verjaringster-
mijn van drie jaar aanvangt als een van de partijen de
andere partij met exploot of aangetekende brief heeft
laten weten dat hij de onderhandelingen afbreekt. Niet
de afwijzing van de aansprakelijkheid, maar het afbreken
van de onderhandeling wordt derhalve aangemerkt als
het begin van een nieuwe verjaringstermijn.
3.3 Uiteenlopende verjaringstermijnen
Naast de tot uitkering gerechtigde verzekerde en de ver-
zekeraar is bij een uitkering uit een aansprakelijkheids-
verzekering een derde betrokken, de benadeelde. De
benadeelde kan de verzekerde aanspreken tot vijf jaar
nadat hij daadwerkelijk bekend is geworden met de
aansprakelijke persoon en de schade. Vanaf het moment
dat de verzekerde aansprakelijk werd gesteld gold voor
zijn vordering op zijn aansprakelijkheidsverzekeraar op
grond van de regeling van art. 7:942 BW een verjarings-
termijn van drie jaar. Na aansprakelijkstelling kon de
Bb

Verzekeringsrecht de nieuwe verjaringsregeling
verzekerde zich dus nog drie jaar tot zijn verzekeraar
wenden, terwijl hij nog vijf jaar een claim van de bena-
deelde kon verwachten. Dit leverde geen probleem op
zolang de verzekeraar na de aanspraak de vordering niet
afwees of erkende. Pas vanaf het moment dat de verzeke-
raar de vordering afwees of erkende begon immers een
nieuwe verjaringstermijn te lopen die niet parallel liep
aan de termijn in de verhouding verzekerde benadeelde.
De complicaties van de verschillende verjaringstermijnen
met betrekking tot vorderingen uit dezelfde schade wer-
den nog vergroot doordat in de praktijk de communicatie
vaak tussen verzekeraar en benadeelde verliep (al dan
niet omdat de benadeelde direct vorderde op grond van
art. 7:954 BW). Voor de betalingsverplichting van de
verzekeraar is echter juist de verjaring van de vordering
van de verzekerde van belang. Indien noch de benadeelde
(in het geval van een directe actie) noch de verzekerde
deze vordering stuitte kon het gebeuren dat de verzekerde
zijn vordering op de verzekeraar verloor en de benadeelde
het derhalve moest stellen met een vordering op de ver-
zekerde zelf (zie uitgebreid: Frenk 2006).
4. Huidige wetgeving
Het huidige art. 7:942 BW luidt als gevolg van de wets-
wijzigingen per 1 juli 2010:
Artikel 942
1. Een rechtsvordering tegen de verzekeraar tot het
doen van een uitkering verjaart door verloop van
drie jaren na de aanvang van de dag, volgende
op die waarop de tot uitkering gerechtigde met
de opeisbaarheid daarvan bekend is geworden.
2. De verjaring wordt gestuit door een schriftelijke
mededeling, waarbij op uitkering aanspraak
wordt gemaakt. Een nieuwe verjaringstermijn
van drie jaren begint te lopen met de aanvang
van de dag, volgende op die waarop de verzeke-
raar hetzij de aanspraak erkent, hetzij ondubbel-
zinnig heeft medegedeeld de aanspraak af te
wijzen.
3. Bij verzekering tegen aansprakelijkheid wordt
de verjaring in afwijking van lid 2, eerste zin,
gestuit door iedere onderhandeling tussen de
verzekeraar en de tot uitkering gerechtigde of
de benadeelde. In dat geval begint een nieuwe
verjaringstermijn van drie jaren te lopen met de
aanvang van de dag, volgende op die waarop de
verzekeraar hetzij de aanspraak erkent, hetzij
ondubbelzinnig aan degene met wie hij onder-
handelt en, indien deze een ander is, aan de tot
uitkering gerechtigde heeft medegedeeld dat hij
de onderhandelingen afbreekt.
De belangrijkste wijzigingen zijn:
1: aanvang termijn aansprakelijkheidsverzekeringen
Bb
Afl. 20 – september 2010
Het nieuwe artikel kent geen speciale verlengingsre-
geling meer voor de verjaringstermijn van aanspra-
kelijkheidsverzekeringen.
Wetsgeschiedenis
Deze wetswijziging is afkomstig uit de Wet deelge-
schilprocedure. In de memorie van toelichting bij die
wet sluit de minister zich aan bij de kritiek in Asser-
Clausing-Wansink en van Frenk op het oude art.
7:942 lid 1 BW. Ook volgens hem kan een vordering
tot uitkering niet opeisbaar zijn voordat de verze-
kerde door de benadeelde is aangesproken (MvT
31 518, p. 25).
2: twee systemen stuiting
De nieuwe wetgeving heeft als belangrijk gevolg dat
verschillende regimes zullen bestaan voor stuiting
van de verjaring van niet-aansprakelijkheidsverzeke-
ringen en aansprakelijkheidsverzekeringen.
Voor niet-aansprakelijkheidsverzekeringen blijft
gelden dat een aanspraak op uitkering stuitende
werking heeft en dat vervolgens op initiatief van de
verzekeraar een nieuwe verjaringstermijn gaat lopen
na erkenning of afwijzing. Afwijzing hoeft niet meer
per aangetekende brief te geschieden en de verjarings-
termijn is nu na erkenning en na afwijzing drie jaar.
Voor aansprakelijkheidsverzekeringen geldt dat
iedere onderhandeling tussen enerzijds de tot uitke-
ring gerechtigde of de benadeelde en anderzijds de
verzekeraar een stuitende werking heeft. Een nieuwe
verjaringstermijn gaat lopen na erkenning of als de
verzekeraar de onderhandelingen door middel van
een aangetekende brief aan de onderhandelingspart-
ner en de tot uitkering gerechtigde afbreekt. De
nieuwe termijn is drie jaar.
Wetsgeschiedenis
De wijzigingen in de regeling van stuiting van niet-
aansprakelijkheidsverzekeringen is afkomstig uit de
Wet lastenverlichting. In de memorie van toelichting
becijfert de minister dat deze wijziging een kosten-
besparing van ongeveer € 4 750 000 zou opleveren
voor verzekeraars. Daarnaast zouden ook degene die
aanspraak maken op een uitkering ermee gebaat zijn
dat de verjaringstermijn wordt verlengd (MvT, p.4).
De wijzigingen in de stuitingsregeling voor aanspra-
kelijkheidsverzekeringen zijn afkomstig uit de Wet
deelgeschilprocedure. In de memorie van toelichting
geeft de minister aan dat deze regeling beter aansluit
bij de praktijk van de aansprakelijkheidsverzekering
en daarnaast bij de regeling in de WAM. (MvT, p.
23-25). Voor de interpretatie van het begrip onder-
handeling verwijst de minister naar de interpretatie
van het Benelux-Gerechtshof met betrekking tot het
begrip onderhandelingen in de zin van de WAM. Van
onderhandelingen in de zin van de WAM is snel
sprake. Een briefwisseling kan slechts dan niet als
141

de nieuwe verjaringsregeling Verzekeringsrecht
onderhandelingen worden aangemerkt, indien de
benadeelde op grond van een mededeling van de
verzekeraar moet begrijpen dat de verzekeraar een
regeling van de schade zonder meer uitsluit (BenGH
20 oktober 1989, NJ 1990, 660).
5. Overgangsrecht
Vanwege de invoering van het nieuwe art. 7:942 lid 3 BW
is ook een nieuw artikel aan de Overgangswet (Ow) toe-
gevoegd. Dit art. 221 lid 10 Ow bepaalt dat elke handeling
na 1 juli 2010 die deel uitmaakt van onderhandelingen
de verjaring stuit. Het nieuwe artikel maakt onderdeel
uit van de Wet deelgeschillen.
Het overgangsrecht voor de andere wijzigingen wordt
beheerst door de bestaande art. 73 lid 1 Ow en 68a lid 1
en 2 Ow. Op grond van deze artikelen:
– heeft een afwijzing die vóór 1 juli 2010 met de
gewone post is verstuurd (in plaats van met een
aangetekende brief) het effect dat een nieuwe verja-
ringstermijn van drie jaar is gaan lopen op de dag
van de afwijzing;
– heeft een aangetekende afwijzing vóór 1 juli 2010
het effect dat een verjaringstermijn van een half jaar
is gaan lopen;
– geldt voor alle aanspraken die vóór 1 juli 2010 aan-
getekend zijn afgewezen en die op 1 juli 2010 nog
niet waren verjaard, nog tot 1 juli 2011 het oude
recht. Deze vorderingen dienen derhalve tot 1 juli
2011 elke zes maanden te worden gestuit;
– geldt voor alle verjaringstermijnen van art. 7:942
BW van een half jaar die op 1 juli 2011 nog lopen,
dat zij van rechtswege worden verlengd tot drie jaar.
6. Commentaar wijzigingen
6.1 Complicaties aansprakelijkheidsverzekeringen
Mede vanwege de betrokkenheid van de benadeelde derde
bij de afwikkeling van claims op aansprakelijkheidsverze-
keraars is ervoor gekozen een speciaal regime voor stui-
ting van aanspraken uit aansprakelijkheidsverzekeringen
te creëren. Het is de vraag of deze oplossing uiteindelijk
niet achterhaald is gebleken vanwege de wijzigingen van
de stuitingsregeling voor andere verzekeringen. Een
belangrijk bezwaar had immers betrekking op de korte
verjaringstermijn na afwijzing. Deze termijn van zes
maanden is nu ook voor andere verzekeringen afgeschaft.
Het nieuwe systeem voor stuiting van claims op aanspra-
kelijkheidsverzekeraars biedt in elk geval wel meer dui-
delijkheid in de verhouding tussen benadeelde en verze-
kerde enerzijds en verzekeraar anderzijds doordat de
verzekeraar het afbreken van onderhandelingen altijd
aan de tot uitkering gerechtigde verzekerde dient te
melden.
De verzekeraar hoeft de verzekerde echter niet op de
hoogte te stellen van enige erkenning, terwijl ook daar-
door een nieuwe verjaringstermijn aanvangt. Ook blijven
142
er verschillende verjaringstermijnen gelden in enerzijds
de verhouding verzekerde-benadeelde (meestal vijf jaar)
en anderzijds de verhouding benadeelde-verzekeraar of
verzekerde-verzekeraar (drie jaar). Een verzekerde dient
er dan ook alert op te blijven dat na het afbreken van
onderhandelingen zijn vordering op de verzekeraar na
drie jaar wordt gestuit indien de benadeelde nog in de
gelegenheid is om hem aan te spreken. In het geval van
een erkenning zal de tot uitkering gerechtigde verzekerde
nog beter op zijn hoede moeten zijn, nu de verzekeraar
hem van een eventuele erkenning niet op de hoogte hoeft
te stellen. Eventuele onderhandelingen tussen de bena-
deelde en de verzekeraar die volgen op een erkenning
lijken de vordering van de verzekerde op de verzekeraar
immers niet te stuiten.
6.2 Stuiting aansprakelijkheidsverzekering buiten
onderhandeling
In het commentaar op het wetsontwerp van onder andere
Ten Braak (NTHR 2009-1) is verder opgeworpen dat met
betrekking tot vorderingen uit aansprakelijkheidsverze-
keringen in de nieuwe regeling niet meer duidelijk is hoe
deze, buiten het geval van onderhandelingen, kunnen
worden gestuit. Uitgaand van de rechtspraak over
onderhandelingen in de zin van de WAM zal alleen geen
sprake zijn van onderhandelingen in het geval dat (1) de
verzekeraar een mededeling doet waaruit blijkt dat de
verzekeraar een regeling zonder meer uitsluit of dat (2)
geheel geen sprake is van wederzijdse correspondentie.
In het nieuwe art. 7:942 lid 3 BW is duidelijk opgenomen
dat de bepaling in dit artikel geldt in afwijking van lid 2.
Stuiting door het doen van een aanspraak op uitkering
lijkt dan ook niet mogelijk. Hoe dit wel dient te gebeuren
bepaalt de wet niet expliciet. In de memorie van toelich-
ting lezen wij echter dat de stuiting buiten onderhande-
lingen zou kunnen plaatsvinden conform titel 11 van
Boek 3 BW (MvT 31 518 nr. 3, p. 25). Na stuiting vangt
op grond van art. 3:319 BW een nieuwe termijn van drie
jaar aan.
7. Slot
Al met al lijken de wetswijzigingen enige positieve
effecten te hebben op de complicaties van de verjarings-
regeling bij aansprakelijkheidsverzekeringen. Ook is met
betrekking tot de aansprakelijkheidsverzekering de
onduidelijkheid over de verlenging van de verjaringster-
mijn weggenomen. Er blijven echter verschillende verja-
ringstermijnen bestaan in de verhoudingen verzekerde-
benadeelde-verzekeraar en de verzekerde hoeft van een
erkenning niet op de hoogte te worden gesteld, waardoor
zijn vordering op de verzekeraar ‘ongemerkt’ kan verja-
ren.
Afl. 20 – september 2010
Bij andere verzekeringen dan aansprakelijkheidsverzeke-
ringen is het systeem vereenvoudigd doordat de korte
termijn van zes maanden na afwijzing is afgeschaft en
Bb

Verzekeringsrecht de nieuwe verjaringsregeling
afwijzing bij aangetekende brief niet langer nodig is. Dit lijkt een wijziging ten goede.
Bb
Afl. 20 – september 2010
143