Kerkraads WMO Model - Vereniging van Nederlandse Gemeenten

2010-120
Kerkraads WMO Model
VOOrbeeld Van een geKantelde geMeente

Inhoudsopgave
Voorwoord 3
Samenvatting 4
DEEL I: KERKRAADS WMO MODEL 6
1 Een model komt tot leven 6
2 Achtergrond en uitgangsuitgangspunten 8
3 Samenhangend geheel 9
4 Doel, doelgroep 12
DEEL II: SOCIAAL WIJKTEAM EN SOCIAAL WIJKPUNT 14
5 Algemene beschrijving 14
6 Organisatie 15
7 Werkproces: procedureel 19
8 Werkproces: inhoudelijk 21
DEEL III: Burgerparticipatie, ACTIVITEITEN, COMMUNICATIE KERKRADE 23
9 Participatie 23
10 Activiteiten 26
11 Communicatie 27
BIJLAGE 1: SCHEMA’S 29
BIJLAGE 2: WIJKTEAM PSYCHIATRISCHE ZORG 31
BIJLAGE 3: PARTICIPATIELADDER 32
Vereniging Van nederlandse gemeenten
1

Colofon
Uitgave
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Postbus 30435, 2500 GK Den Haag
Telefoon (070) 373 8393
Fax (070) 363 5682
www.vng.nl
Tekst en eindredactie
Patrick Ypelaar (gemeente Kerkrade)
Roul Wessels en Hein de Graaf (beide VNG)
Foto omslag
‘Vrauw Hoeppertz’ in gesprek met Gerdi Verbeet, voorzitter van de TWeede Kamer.
Vormgeving en opmaak
VNG, Chris Koning
Druk
Drukkerij Excelsior, Den Haag
Kerkrade is één van de pilotgemeenten van het landelijke VNG project De Kanteling. Het Kerkraads
Wmo Model is een voorbeeld van een gekantelde gemeente met als centrale onderdelen het Sociaal
Wijkteam en Wijkpunt (Deel II), de invulling van de burgerparticipatie, de ontwikkelde activiteiten
en de communicatie (Deel III). De beschrijvingen maken deel uit van een samenhangend geheel aan
beleidsmaatregelen, netwerken en organisaties/ professionals. Deel I gaat in op de achtergronden en
uitgangspunten en het doel en de doelgroep.
30 augustus 2010
2 Vereniging Van nederlandse gemeenten

Voorwoord
Voor u ligt een beschrijving van de gekantelde gemeente Kerkrade. Kenmerkend voor de Kerkraadse
aanpak is dat na jaren van doen, nu pas van een ‘model’ in de organisatorische zin gesproken kan
worden en dientengevolge ook nu pas een beschrijving van het Kerkraads Wmo Model gemaakt kan
worden. Het doel van de beschrijvingen is uiteraard het vastleggen van het model, opdat ook andere
gemeenten ervan kunnen kennisnemen. Het model is echter niet statisch, de ontwikkelingen gaan
voort.
De aanleiding om ‘niet te schrijven, maar te doen’, werd ingegeven door een sterk vergrijzende populatie,
de aanhoudende afname van het inwonertal met de nodige negatieve gevolgen voor de directe
leefomgeving van velen en de beperkte beschikbaarheid van gemeentelijke middelen.
Om het tij te keren is al in 1998 een begin gemaakt om samen met de inwoners te gaan werken aan
een leefbare stad. De gedachte was dat samenwerken aan een prettige leefomgeving tot uiting komt
in de wijkontwikkeling, ook wel wijkgericht werken genoemd. Doel van wijkontwikkeling is de afstand
tussen overheid en burgers zo klein mogelijk te maken en om bewoners, ondernemers en andere
partijen zoveel mogelijk bij het gemeentelijk beleid te betrekken. Niet alleen werd de stad verdeeld in
de wijken West, Oost en Noord, tevens kreeg iedere wijk een wijkwethouder en werd de coördinerend
portefeuillehouder wijkontwikkeling geïntroduceerd.
En de burger? Stadsgesprekken, het Wmo Platform, ingericht op actieve betrokkenheid en invloed op
het beleid, het al in 2007 inzetten van een toen nog vernieuwend instrument om integraal naar de
vraag van de burger te kijken en door beleid vorm te geven op basis van de specifieke Kerkraadse situatie
wat betreft leeftijdsopbouw en het vraagpatroon van een individu.
Het Wmo-beleid is ontwikkeld met de imaginaire ‘vrauw Hoeppertz’ in het achterhoofd: een verpersoonlijking
van de gewone Kerkraadse burger met vragen.
Indachtig de resultaten nu kan achteraf gesteld worden, dat de gemeente op efficiënte wijze gebruik
heeft gemaakt van middelen, organisaties en infrastructuur om het gestelde doel, de leefbare wijk
met actieve burgers, dichtbij te brengen. Maar misschien nog belangrijker dan dat, is wel de getoonde
betrokkenheid en het zichtbaar enthousiasme bij de Wet maatschappelijke ondersteuning van alle
betrokkenen in dit model.
Al de vernieuwingen, verbeteringen en de verbreding van het Wmo beleid heeft de stad de ‘Oh-watmooi-prijs
2007’ opgeleverd.
In 2009 wordt de gemeente Kerkrade pilot van het landelijke VNG project ‘De Kanteling’. Het doel van
dat project is praktijkervaringen te verzamelen daar waar het gaat om het invullen van het compensatiebeginsel
uit de Wmo en het inzetten van expertise in de projecten van de deelnemende gemeenten,
ook wel benoemd als ‘nemen en geven’. Het is het VNG-projectteam van De Kanteling dan ook een
waar genoegen de thans voorliggende beschrijving van het Kerkraads Wmo Model te kunnen presenteren.
Vereniging Van nederlandse gemeenten
3

Samenvatting
Het Kerkraads Wmo Model is een samenhangend geheel aan beleidsmaatregelen, inzet van netwer-
ken, deelname van organisaties/professionals en betrokkenheid van de inwoners van Kerkrade. Alles
is gericht op de leefbaarheid van en levendigheid in de wijken met actieve en betrokken wijkbewoners.
Het voorop plaatsen van de integrale kwalitatieve behandeling van de hulp- of zorgvraag en de
afhandeling van vragen over onderkende problemen of beperkingen welke participatie van burgers1 in de weg staan binnen het professioneel netwerk, dragen bij aan de ontschotting van de domeinen
zorg en welzijn.
Bejegening van de vragende burger staat prominent op de agenda onder een steeds terugkerend
adagium: “Behandel de vragende burger als ware het je eigen moeder of oma”. Een luisterend oor,
met acceptatie voor keuzes die bezoeker, vrager in het verleden heeft gemaakt, in het heden maakt en
oplossingen die daarop aansluiten. Maar ook de tijd nemen om het eigen verhaal te kunnen aanvaarden
en vertrouwen in de gesprekspartner te kunnen krijgen.
De professional moet daarvoor de ruimte nemen, maar ook krijgen. ‘Nemen’ door het zelfoplossend
vermogen zonder drempels in te zetten en ‘krijgen’ door vertrouwen in de uitvoerders te tonen met
het toestaan van ‘scharrelruimte’, het op gepaste afstand de uitvoering bewaken en door vragen naar
een besluit consequent terug te verwijzen naar de uitvoering. Voor de goede orde: ‘scharrelruimte’
vindt zijn oorsprong in een leiderschapsstijl, die ook wel leiding geven met ziel en zakelijkheid wordt
genoemd en is beschreven in het zogenoemde Rheinlandmodel.
Een markant gegeven is, dat onder het adagium ‘niet schrijven, maar doen’ met een ‘stevige handdruk
het gezamenlijk optrekken van de gemeente met de belangrijkste organisaties actief binnen het
welzijn- en zorgdomein, is bekrachtigd. Het succes is niet alleen het gevolg van een enthousiast en met
overtuiging gebracht toekomstbeeld van Kerkrade. Alle betrokkenen, van directies tot uitvoerders,
bleken ook intrinsiek gemotiveerd dat als richtinggevend te beschouwen en daarnaar te willen handelen.
Samen met de resultaten van de wijkgesprekken, waarvan inwoners van Kerkrade in ruime mate
gebruik hebben gemaakt, heeft dat geleid tot de Integrale Gebiedsvisie (binnenkort te vervangen door
Structuurvisie Kerkrade), Gemeenschapshuizenbeleid, Uitvoeringsprogramma Wijkontwikkeling.
Vanaf de start is bewust gekozen voor een verwevenheid tussen politiek, bestuur, inwoners en organisaties
met als een opvallend gegeven het voorzitterschap van de wethouder in het Wmo Platform. Op
de participatieladder bereikt deze werkwijze het niveau van coproduceren. Omdat belangen desondanks
soms toch tegengesteld kunnen zijn, zijn enige veiligheden in het construct ingebouwd. Het
effect is merkbaar: het Platform is vroegtijdig betrokken bij nieuw beleid en kan uit eerste hand de
uitvoering volgen. Ook voelt men zich geroepen zelf initiatief te nemen: bij de nota ‘Zorg binnen de
Wmo’ hebben de leden van het Platform meegeschreven aan de uiteindelijke inhoud, de mailings aan
cliënten en het Wmo aanvraagformulier. De besluiten en beschikkingen werden door het Platform voor
de Kerkraadse doelgroep gescreend op leesbaarheid.
Een ander opvallend gegeven is de wijze waarop de gemeente met klachten en initiatieven omgaat.
Vergezeld door de beleidsambtenaar bezoekt de wijkwethouder de klager of initiatiefnemer eenvoudigweg,
omdat deze iets te vertellen heeft waar de gemeente haar voordeel mee kan doen. Misschien
1 In deze beschrijving wordt de inwoner van Kerkrade ook wel aangeduid met ‘burger’, een wat ouderwetse naamgeving of ‘klant’,
een term die de relatie tussen inwoners van een gemeente en de gemeente als uitvoerende organisatie feitelijk onjuist weergeeft.
Naar een meer passende benaming wordt nog gezocht.
4 Vereniging Van nederlandse gemeenten

nog belangrijker is het dat de betrokkenen zich gehoord en serieus genomen voelen. Dit bewerkstelligt
twee dingen: actief zijn leidt tot resultaat en bestuur en burger komen dichter bij elkaar.
Is “ … burgerbetrokkenheid vooral een kwestie van houding. Luisteren naar wat er in de samenleving
speelt is één van de belangrijkste taken van bestuurders ...”, er wordt ook iets van de burger gevraagd:
meedoen met wat wordt geboden of het nu de deelname betreft aan de buurtschouw, de overleggen
in de wijk of de deelname aan één van de 150 activiteitengroepen, dat jaarlijks 2.500 bezoekers trekt.
Actieve betrokkenheid vraagt om adequate informatie en is niet mogelijk zonder doordachte communicatie,
in Kerkrade opgezet als een integrale en multimediale communicatiemix. In het kort komt
deze aanpak erop neer dat dezelfde boodschap (Wmo) steeds weer (herhaling) gelijktijdig en tijdvolgend
wordt overgebracht via alle ter beschikking staande middelen, waarbij eenvoudig Nederlands
en het Kerkraads dialect niet wordt geschuwd. Niet alleen via de effectief gebleken mond-op-mond
reclame, in geschreven of beeldende vorm, maar in het geval van Kerkrade ook in een levende vorm:
Vrauw Hoeppertz, de imaginaire 83-jarige Kerkraadse met een hulp- of zorgvraag, alleen dialect sprekend
met een onvoorwaardelijk geloof in wat de krant meldt. Een verpersoonlijking van de burger met
ondersteuningsvragen.
De volgende figuur, in een te vergroten formaat opgenomen in bijlage 1, schetst de elementen van het
model en de samenhang tussen die elementen:
Voor een definitieve sterkte zwakte analyse van de inhoud van het Kerkraads Wmo Model is het nog
te vroeg. Desalniettemin wordt in paragraaf 6 een voorzet gegeven. De voornaamste uitdaging in het
Kerkraads Wmo Model zit hem in het denken in integrale netwerken.
Het keukentafelgesprek (vraaggestuurde vraagverheldering) is een functie die alle in het model samenwerkende
specialisten gemeen (moeten) hebben. Een hypothese is dat dit weliswaar het geval is,
maar dat eenieder het ‘gesprek’ voert vanuit de eigen beroepsoptiek. Afstemming van taken aan de
voorkant van het traject is te realiseren, echter wel onder de voorwaarde dat alle betrokken partijen
daarin willen investeren en een stukje van het eigen domein willen prijsgeven. Een goede organisatie
van de ‘voorposten’ van de Sociaal Wijkteams kan bewerkstelligen dat mensen daar al vraaggericht
opgevangen worden.
Vereniging Van nederlandse gemeenten
5

DEEL I: KERKRAADS WMO MODEL
1 Een model komt tot leven
De kern van het Kerkraads Wmo Model is eenvoudig. De visie van de gemeente Kerkrade met een innoverende
toepassing van het compensatiebeginsel is gebaseerd op de klant, verpersoonlijkt in Vrauw
Hoeppertz. De imaginaire 83-jarige Kerkraadse met een hulp- of zorgvraag, alleen dialect sprekend en
met een onvoorwaardelijk geloof in wat de krant meldt:
“Om Vrauw Hoeppertz te ondersteunen stelt de gemeente Kerkrade de klant centraal. Dat lijkt een
cliché, maar in Kerkrade blijft het niet bij woorden, het blijkt vooral uit de daden. Met de start van
de Wmo heeft de gemeente Kerkrade - samen met de partners in het veld en het Wmo platform - het
Kerkraads Wmo model ontwikkeld. Het model gaat uit van een proactieve, wijkgerichte én sociale
aanpak richting Vrauw Hoeppertz. Kwaliteit staat daarbij hoog in het vaandel en het motto ‘behandel
je klant als ware het je eigen moeder of oma’. “
Een inwoonster van Kerkrade die, samen met haar zus, aan dit profiel beantwoordt, is bereid gevonden
door de gemeente Kerkrade steeds op te treden als Vrauw Hoeppertz. Bij alle passende gelegenheden
wordt zij als eregast uitgenodigd. Inmiddels is Vrauw Hoeppertz al uitgegroeid tot een landelijke
beroemdheid, kamerleden en staatssecretarissen kennen haar.
En verder: ”De integrale kwalitatieve behandeling van de hulp- of zorgvraag staat letterlijk voorop.
Vragen over onderkende problemen of beperkingen welke participatie van de burger in de weg staan,
worden afgehandeld door één contactpersoon binnen het professioneel netwerk.”
Dit professionele netwerk wordt het Sociaal Wijkteam genoemd en vormt samen met de Sociaal Wijkpunten
het hart van het Kerkraads Wmo Model.
Papier is geduldig, maar de casus Teutelbroekstraat laat zien dat het in Kerkrade niet bij woorden
blijft.
Ton:
Ik ben Ton en ik woon met veel plezier in Kerkrade. Zoveel plezier dat ik ook wel eens wat terug wil
doen. Ik ben dan ook vrijwilliger bij Hoog Anstel, samen met enkele buren van me. Daar organiseren
we vaak dia avonden.
We maken ook vaak wandelingen met bewoners van verzorgingstehuizen hier in de buurt. We gaan
dan naar de markt of we bezoeken toeristische attracties. Met name een kapelletje hier vlak bij is een
leuke bestemming. We doen dat graag en de bewoners hebben er ook plezier in.
Maar op gegeven moment begon het te knagen aan me: dat kapelletje is wel mooi, maar zeer verwaarloosd
en die attracties waren soms wel erg duur. Ik wil graag dat de kapel opgeknapt wordt en wil
hier ook zelf iets voor doen. Onze buurt ziet het kapelletje als een symbool van hun buurt. Die moet er
piekfijn uitzien!
Toen hoorde ik van de Wmo. Maatschappelijke ondersteuning! Precies wat ik zocht: geld om het kapelletje
op te knappen en de bewoners van de verzorgingstehuizen voortaan gratis naar die attracties.
Ik heb een aanvraag gedaan voor het opknappen van het kapelletje. Bij de gemeente hebben ze me
verteld dat ik daarvoor bij het ‘leefbaarheidsbudget’ moest wezen. Wat dat ook inhoudt, we kregen
geld. Samen met wat buren hebben we zelf ook nog er aan meegewerkt.
6 Vereniging Van nederlandse gemeenten

Gratis naar attracties…dat ging niet in die Wmo, zeiden ze me. Die is niet bedoeld om uitstapjes te
financieren. Dat kan best zo zijn, maar daar heb ik geen boodschap aan en dus gingen we naar de
wethouder.
Die ging graag met ons in gesprek en vond het eigenlijk ook wel een goed idee. Hij prees ons voor ons
initiatief en vroeg de wijkmanager om eens na te gaan wat hier aan te doen was.
De wijkmanager:
Hoewel het heel aardig was van de buurtbewoners om te denken aan alle bewoners in Kerkrade hebben
we het toch wat meer in de buurt gehouden. Hierbij ging de aandacht uit naar wat er met de
eigen inspanningen van de actieve buurtbewoners mogelijk was. Er waren bij hen veel ideeën over
mogelijke activiteiten met het verzorgingstehuis en de buurt. Zelf hebben ze mensen die wel eens iets
met een bewoner uit het verzorgingstehuis deden, benaderd met de vraag of ze niet een stichting wilden
worden. Dat wilden ze wel, met ‘Stichting voor Elkaar’ als resultaat. Daarnaast hebben de buurtbewoners
zelf overlegd met Meander/Hoog Anstel over mogelijke activiteiten. Ze hebben gezocht naar
financieringsbronnen (een deel via leefbaarheid, deel via meander, etc.) en onderhandeld met toeristische
trekpleisters als Gaiapark, Continium, Snowworld, etc.
Mijn rol bestond eruit dat ik na het moment dat ze de eerste keer bij de wethouder zijn geweest met
ze mee heb gedacht over het opzetten van de stichting, financieringsmogelijkheden, afstemming met
Meander, onderhandelingen, etc. Ook heb ik, daar waar mogelijk, hen in contact gebracht met anderen
zoals met de oudervereniging van de Steltloper voor concrete activiteiten.
Hier blijkt dat enthousiaste plannen nooit moeten worden gefrustreerd door alleen te kijken of ze passen
binnen een regeling of wettelijk kader. Eerst met de vrijwilligers samen kijken wat er mogelijk is en
welke doelen worden nagestreefd. Identiek dus met de Kantelingsprincipes: eerst mensen de kans geven
in eigen woorden te vertellen wat hen bezighoudt en waarom. In dit geval gericht op initiatieven
van enkele gedreven vrijwilligers die iets voor de buurt wilden doen en vooral voor de bewoners van
verzorgingstehuizen. Eigen kracht is in dit geval de collectieve kracht van een buurt of wijk of straat.
Meestal nog effectiever dan individuele krachtsinspanningen. Samen sterk! Een oud gezegde maar hier
zeer van toepassing.
Vereniging Van nederlandse gemeenten
7

2 Achtergrond en uitgangsuitgangspunten
De oorspronkelijke lintbebouwing tussen de heuvels vormen de wijken in Kerkrade. Het zijn wijken
met natuurlijke grenzen, zie ook figuur 2 in bijlage 1. Daardoor zijn er verschillen aan te wijzen tussen
de inwoners van die wijken, maar ook tussen inwoners van een wijk onderling. Dat maakt dat er maatwerk
nodig is, per wijk en per individu.
De achtergrond van de innovatie heeft als vertrekpunt de specifieke samenstelling van de Kerkraadse
bevolking en de demografische ontwikkeling daarvan. Kerkrade kent 16.580 ouderen boven 55 jaar op
een totale bevolking van 48.745 inwoners. Naast vergrijzing kent de gemeente Kerkrade een substantiele
bevolkingskrimp.
Een tweede achtergrond betreft het uitgangspunt van wijkgericht werken. Waar wijkgericht werken
binnen de harde sector reeds jaren gangbaar is, voegt de gemeente Kerkrade een sociale component
toe aan de wijkgerichte aanpak.
Een derde achtergrond van de innovatieve aanpak heeft betrekking op burgerparticipatie. Het Wmo
platform speelt daarbij de rol van coproducent, naast de reguliere adviesorganen met hun adviesfunctie
richting gemeentebestuur (Seniorenraad Kerkrade, Platform Gehandicaptenbeleid Kerkrade, Sportstichting
Kerkrade en Cliëntenraad SWI). De coproductierol varieert van meeschrijven van beleidsnotities
tot en met het vereenvoudigen van uitgaande brieven en het Wmo aanvraagformulier.
Een vierde achtergrond van de innovatieve aanpak is het uitgangspunt van geen lijvige beleidsnotities,
convenanten, procedures, etc., maar bottom-up aan de slag. Kortom niet bureaucratiseren, maar doen!
Een vijfde achtergrond heeft betrekking op insteken op kwaliteit. Zo zijn de gemeentelijke consulenten
Wmo minimaal HBO-opgeleid met een medische, ergonomische of verpleegkundige achtergrond.
En wegen de kwaliteitseisen richting zorgaanbieders zwaarder dan de prijsstelling.
Een zesde achtergrond is dat de Wmo bij uitstek een wet is die lokaal moet worden vormgegeven,
met maatwerk dichtbij de mensen. Het lokale maatwerk is daarbij een tegenhanger van het adagium
‘groot-groter-grootst’. Kwaliteit staat voorop, in plaats van eventuele financiële voordelen vanwege
schaalgrootte.
Tot slot vormt een integrale aanpak met slimme verbindingen een zevende achtergrond van de innovatieve
aanpak. Door omvorming van het lokale welzijnswerk, koos het college bewust tot het denken en
handelen buiten de gangbare zorg- en welzijnspaden.
8 Vereniging Van nederlandse gemeenten

3 Samenhangend geheel
Het Sociaal Wijkteam en Wijkpunt (Deel II, §6), de burgerparticipatie (Deel III, §9), de activiteiten (Deel
III, §10) en de communicatie (Deel III, §11) staan centraal in het Kerkraads Wmo Model. Het behoort tot
een samenhangend geheel aan beleidsmaatregelen, netwerken en organisaties/ professionals. Hierna
wordt een korte uiteenzetting gegeven van de opbouw van dat geheel. Daar waar van toepassing
wordt voor een meer uitgebreide beschrijving verwezen naar de betreffende delen. In bijlage 1, figuur
1 is de samenhang nog eens in een schema gezet.
In de loop van de jaren (1998 - 2006) zijn de navolgende items ontwikkeld. De gehanteerde volgorde
is in die zin dan ook niet tijdvolgend, maar geordend naar de indeling van de beschrijving van het
Kerkraads Wmo Model.
Gemeenschapshuizenbeleid
In het kader van het ‘sociaal investeren in mensen en wijken’ zijn de bestaande gemeenschapshuizen
onder de loep genomen met het doel deze aan te passen aan de eisen van deze tijd. Het college heeft
daartoe in het collegeprogramma 2006-2010 een nieuwe richting aangegeven met betrekking tot de
gemeenschapshuizen: binnen het welzijnsbeleid heeft het gemeenschapshuis een prominente rol als
basisvoorziening voor sociaal culturele activiteiten en voor de gemeentelijke wijkloketten, waardoor
deze de spil in de wijk zullen worden.
De gemeente investeert daarbij niet alleen in stenen, maar ook in activiteiten (zie ook Deel III).
Integrale Gebiedsvisies: zijn opgesteld voor Kerkrade-West, Kerkrade-Noord, Kerkrade-Oost en
Kerkrade-Centrum/-Zuid. Hierin wordt een visie gegeven op de gewenste ontwikkelingen in de periode
2006 - 2015, op alle terreinen van beleid. De gemeente heeft deze Integrale Gebiedsvisies opgesteld in
samenwerking met bewoners, corporaties, instellingen en andere partners in de wijken. De Integrale
Gebiedsvisies worden in 2010 vervangen door de Structuurvisie Kerkrade. Deze zal bestaan uit 1 stedelijk
gedeelte en 3 wijkgedeelten.
Uitvoeringsprogramma Wijkontwikkeling: (per wijk) wordt jaarlijks opgesteld, deels als een uitwerking
van de Integrale Gebiedsvisie en deels komt het voort uit maatregelen die door alle partijen in de wijk
noodzakelijk worden geacht. Omdat de projecten uit dit programma vanuit de wijk worden voorbereid,
is er doorgaans een groot draagvlak voor de uitvoering. Het Wijkbudget Leefbaarheid is hiervan
een onderdeel. De gemeente stelt jaarlijks middelen beschikbaar.
Wijkwethouder: heeft, naast zijn reguliere wethoudersportefeuille, één van de drie wijken onder zijn
hoede. Hij vormt daarmee een belangrijke schakel tussen de wijk en het college van Kerkrade. Als in
het wijkplatform spoedeisende zaken of belangrijke signalen aan de orde komen, kan de wijkwethouder
deze direct in het college ter sprake brengen. Bij klachten, burgerinitiatieven, e.d. neemt de
verantwoordelijke wethouder, vergezeld van een ambtenaar contact op met de burger.
De wethouder Welzijn, volksgezondheid, milieu & wijkontwikkeling is behalve portefeuillehouder en
wijkwethouder, tevens coördinerend portefeuillehouder verantwoordelijk voor de wijkontwikkeling.
Wijkbeheer is verdeeld over drie clusters: West, Noord, Centrum-Oost. Terzijde wordt opgemerkt dat de
clusters van Wijkbeheer een andere indeling kennen dan de wijken van de Sociaal Wijkteams/ Wijkpunten
(bijlage 1, figuur 2a). Clusterleiders zijn verantwoordelijk voor:
Vereniging Van nederlandse gemeenten
9

• het beheer en onderhoud van de openbare ruimte
• het afhandelen van klachten en meldingen met betrekking tot de openbare ruimte;
• toegankelijkheid van de openbare ruimte
• het verlenen van tijdelijke ingebruikname van gemeentegrond, kap- en inritvergunningen
In deel II van deze beschrijving, de Sociaal Wijkteams, wordt nader ingegaan op de volgende items:
Wijkmanager (ambtelijk; per wijk): fungeert als een schakel tussen de gemeentelijke organisatie en de
bewoners, ondernemers en overige partijen in de wijk. Hij signaleert ontwikkelingen en knelpunten
in de wijk en zorgt ervoor dat deze met de juiste mensen worden besproken. Als op grond daarvan
maatregelen nodig zijn, dan zorgt de wijkmanager ervoor dat de nodige werkzaamheden op elkaar
worden afgestemd.
Wijkpunt: met de inloopfunctie is het een ontmoetingsplaats voor de burger. Ook voor de (markt)
partijen die in de wijk actief zijn, fungeert het Wijkpunt als ontmoetingsplaats. Het doet dienst als
informatiepunt over belangrijke ontwikkelingen en (nieuwbouw)projecten in de wijk, het fungeert
(West, Oost) als digitaal/ visueel informatiepunt voor gemeente, politie, bewonersplatforms en woningcorporaties.
Het wijkpunt huisvest bovendien het Sociaal Wijkteam.
Sociaal Wijkteam
De Sociaal Wijkteams staan ter beschikking voor alle burgers met ondersteuningsvragen. Vanwege
de sterk vergrijzende populatie is het accent gelegd bij 55 plussers met ondersteuningsvragen. Aan
uitbreiding van de doelgroep naar de jeugd en GGZ wordt gewerkt.
De gemeente Kerkrade werkt samen met de lokaal werkende welzijnsorganisatie, één zorgorganisatie
en het Wmo Platform. Kenmerk van de samenwerking is het niet verplichtende karakter: partijen
behouden de vrijheid al dan niet actief of passief aan de samenwerking vorm te geven. De welzijns- en
de zorgorganisatie vormen tezamen het Begeleidingsteam onder voorzitterschap de stafmanager van
de gemeente.
Een Sociaal Wijkteam bestaat uit professionals met klantcontacten. Echter tot de kerngroep, eerste
schil genoemd, behoren de partners die iemand leveren voor de verschillende spreekuren, gehouden in
het Wijkpunt: ouderenadvies, Wmo “individuele verstrekkingen”, sociaal raadswerk, maatschappelijk
werk, zorgmanager, consulent buurt- en opbouwwerk, wijkmanager. Afhankelijk van de wijkkenmerken
kan hiervan worden afgeweken. Andere niet bij het primaire proces van de Sociaal Wijkteams
betrokken organisaties (woningstichtingen, overige zorgaanbieders, welzijnpartijen, politie, kerk, e.a.)
maken deel uit van de zogenoemde ‘tweede schil’. Deze wordt over het proces geïnformeerd via het
netwerk van de betreffende casemanager en betrokken bij het proces zodra de cliëntvraag daartoe
aanleiding geeft.
Van de kerngroepleden wordt verwacht,dat zij met één gezicht naar buiten treden; alleen de professie
(kennis, kunde , ervaring met name gericht op de methodische ondersteuning van de vraag) is relevant.
Leden van de Sociaal Wijkteam presenteren zich ook als zodanig (visitekaartjes).
In deel III van deze beschrijving wordt nader ingegaan op de volgende items:
Wijkplatform (per wijk): komt vier keer per jaar onder voorzitterschap van de wijkwethouder bijeen.
Het bestaat onder meer uit vertegenwoordigers van gemeente, Bewonersplatform, Ouderenplatform,
woonstichting, Politie, basisscholen, ondernemersverenigingen en het jeugd- en jongerenwerk. Coördinatie
ligt bij de verantwoordelijk portefeuillehouder.
10 Vereniging Van nederlandse gemeenten

Bewonersplatform (per wijk) bestaat uit individuele bewoners en/of vertegenwoordigers van bewonersorganisaties
en/of maatschappelijke organisaties. Zij fungeert als een onafhankelijke “antenne” in
de wijk en brengt signalen uit de wijk onder de aandacht van bijvoorbeeld het wijkplatform. Zij denkt
actief mee over ontwikkelingen in de wijk en geeft samen met de gemeente vorm aan de bewonersparticipatie.
Opbouwwerk (ambtelijk; twee werkers, 1 fte, voor alle wijken): zetten zich onder meer in voor de
leefbaarheid in de verschillende buurten. Dit doen zij samen met het Bewonersplatform en andere
instanties, zoals woningcorporaties, welzijnstichtingen, politie, ondernemers en basisscholen.
Buurtschouw (per wijk): een rondgang in een deel van een wijk of een bijeenkomst op locatie, waarbij
de betrokken bewoners in het gebied worden uitgenodigd. Ook de wijkwethouder, de wijkmanager,
raadsleden en vertegenwoordigers van andere instanties die in het betreffende gebied actief zijn, zijn
hierbij aanwezig. Ter plekke worden problemen, thema’s, kansen e.d. besproken.
Het Wmo Platform is samengesteld uit verschillende adviesgroepen en andere cliëntbelangen behartigende
organisaties, die ieder twee leden aan het Platform leveren. Het Platform wordt in dit
kader genoemd vanwege de coproductie die tussen de gemeente en het Platform bestaat. Het gevolg
hiervan is dat het Platform in een pril stadium (de beschikbaarheid van een beleidsnota is daarvoor niet
noodzakelijk) bij beleidsontwikkelingen betrokken wordt en de uitvoering ervan op de voet volgt (kan
volgen).
Vereniging Van nederlandse gemeenten
11

4 Doel, doelgroep
Kunnen deelnemen aan de samenleving door te participeren in overleg en/of gebruik te maken van georganiseerde
mogelijkheden om te ontmoeten zijn doelen bij de uitvoering van de Wmo in Kerkrade.
Meedoen is een gedeelde verantwoordelijkheid van burger en overheid. Mensen willen zelf de regie
voeren over hun leven en om deze belangrijke waarde te realiseren, willen zij daarvoor ook zelf iets
investeren. Gelijktijdig mogen zij verwachten dat de samenleving hen daarvoor ook de mogelijkheden
en faciliteiten biedt.
Doelen van het Kerkraads Wmo Model
• Integrale kwalitatieve behandeling van de hulp- en zorgvraag door een gestructureerd organisatorisch
verband;
• Verknopen van zorg en welzijn en het ontschotten daar waar processen en procedures in de weg
staan om voor de vrager op een efficiënte wijze tot een adequaat antwoord te komen;
• Signaleren van knelpunten, problemen zowel in de wijk als bij individuele wijkbewoners, gezamenlijk
bekijken en oplossen;
• Realiseren van maatwerk door vragen voor maatschappelijke ondersteuning te verwerken binnen
het professionele netwerk.
Doelgroep
De Sociaal Wijkteams staan ter beschikking voor alle burgers met ondersteuningsvragen. Vanwege de
sterk vergrijzende populatie is het accent gelegd bij 55 plussers met ondersteuningsvragen. Aan de
uitbreiding van de doelgroep naar jeugd en GGZ, wordt gewerkt.
De thuisbasis voor het Sociaal Wijkteam is het Sociaal Wijkpunt, een multifunctionele plek, die door
iedere wijkbewoner wordt gekend en waarvan er drie zijn. Een vierde Wijkpunt is in ontwikkeling.
Cijfers
In het Kerkraads Wmo Model staat voorop de integrale kwalitatieve behandeling van de hulp- en
zorgvraag. Basis van de werkwijze zijn de inloopspreekuren, per organisatie(type) apart georganiseerd.
De hierna genoemde cijfers stammen uit 2008 en zijn het resultaat van individueel turven. Dit indachtig
laten het aantal bezoekers en de vraagtypen zich als volgt weergeven:
Kwantitatief overzicht: week 30 t/m 49 - 2008
Aandeel in % per werksoort per wijkpunt
West Noord Oost
Aandeel in % van het totaal (3 wijken) per wijkpunt 45% 18% 38% 100%
Aandeel in % van de werksoort in het totaal 100%
Sociaal Raadswerk Spreekuur 255 67% 78 52% 209 65% 542 63%
Maatschappelijk Werk Spreekuur 49 32% 58 18% 192 22%
Casussen 47
Korte contacten 32 22%
Meervoudige aanpak 6
Ouderenadvies Spreekuur 7 2% 6 4% 24 7% 37 4%
Zorgadvies (Meander) Spreekuur 10 3% 7 5% 4 1% 21 2%
Wmo voorzieningen Spreekuur 25 7% 11 7% 28 9% 64 7%
382 100% 151 100% 323 100% 858
12 Vereniging Van nederlandse gemeenten

Overigens, in 2010 is overgegaan op een geautomatiseerd systeem 2 .
Door gerichte publiciteit wordt getracht het aantal bezoekers voor ouderenadvies, zorgadvies en Wmo
voorzieningen te laten toenemen.
Kwantitatief overzicht: week 30 t/m 49 - 2008 West Noord Oost
Aantal openingsuren Per week 15 12 12
In deze periode 285 228 228
Gemiddeld aantal bezoekers Per uur 1,3 0,7 1,4
Gemiddeld aantal bezoeker sociaal raadswerk 0,9 0,4 0,9
Gemiddeld aantal bezoekers maatschappelijk werk 0,3 0,2 0,2
Gemiddeld aantal bezoekers overige spreekuren 0,1 0,1 0,3
Een ‘goed gesprek’ vraagt gemiddeld drie kwartier tot een uur. Ook vinden er gesprekken plaats die
minder tijd vergen. Er is (nog) niet gekozen voor een inhoudelijk gemeenschappelijke en noch voor
een praktisch gezamenlijke aanpak van het eerste gesprek met nieuwe bezoekers. In paragraaf 6
wordt een aantal suggesties gegeven.
2 De gemeente Kerkrade kan nadere informatie verschaffen over het in gebruik genomen systeem.
Vereniging Van nederlandse gemeenten
13

DEEL II: SOCIAAL WIJKTEAM EN SOCIAAL WIJKPUNT
5 Algemene beschrijving
De Sociaal Wijkteams en Wijkpunten in de gemeenschapshuizen, als sociaal hart van de wijken, vor-
men de kern van het Kerkraads Wmo Model. Binnen de sociale wijkteams staat letterlijk de integrale
kwalitatieve behandeling van de hulp- of zorgvraag voorop. Vele organisaties zijn betrokken bij de
uitvoering van zorg en welzijn en de medewerkers van verschillende organisaties doen er alles aan de
klanten zo goed mogelijk van dienst te zijn. Om de krachten te bundelen en zo knelpunten beter te
kunnen signaleren en oplossen, zijn in Kerkrade sociale wijkteams opgericht. Deze teams opereren in
elke wijk en signaleren, bekijken en lossen samen op. Het team bestaat uit onder andere de ouderenadviseur,
de maatschappelijke werker, de consulent vrijwilligerswerk en de burgerraadsvrouw vanuit
Impuls, de zorgconsulent vanuit Meandergroep Zuid Limburg, de consulent Wmo, de buurt- en opbouwwerker
vanuit de gemeente en wordt gecoördineerd door de betrokken gemeentelijke wijkmanager.
Daarnaast hebben de sociale wijkteams nauwe contacten met bijvoorbeeld de overige zorgaanbieders,
woningcorporaties, de wijkagent, MEE Zuid Limburg, Radar of de kerk.
De Sociaal Wijkteams hebben hun thuishavens in de sociale wijkpunten in het Socioproject voor Kerkrade
Noord, het Zorgcentrum Vroenhof voor Kerkrade Oost en Centrum en de bibliotheekwinkel in de
Akerstraat voor Kerkrade West.
Voorportaal van de Sociaal Wijkteams zijn in Kerkrade de ouderenadviseurs. De ouderenadviseurs
staan klaar voor alle 65-plussers in de gemeente Kerkrade. Iedere 65-plusser krijgt voor het eind van
2010 het vrijblijvende aanbod om thuis bezocht te worden. Dit huisbezoek wordt van te voren schriftelijk
aangekondigd. In dit huisbezoek wordt alles wat de klant bezig houdt besproken. De ouderenadviseur
kan bijvoorbeeld vertellen hoe en waar de klant een woningaanpassing kan aanvragen; wanneer
en hoe in aanmerking te komen voor bijzondere bijstand en wat een persoonsgebonden budget inhoudt.
Maar ook andere vragen of problemen kunnen in vertrouwen tijdens het huisbezoek besproken
worden.
14 Vereniging Van nederlandse gemeenten

6 Organisatie
De gemeente Kerkrade heeft met ‘een stevige handdruk’ de samenwerking met de lokaal werkende
welzijnsorganisatie en één zorgorganisatie bekrachtigd. Tezamen vormen zij het Begeleidingsteam
onder voorzitterschap van de stafmanager van de gemeente. Kenmerkend in deze samenwerking is het
partnerschap op basis van gemeenschappelijk gedeelde uitgangspunten, visie en doelen, die organisatiebreed
worden gedragen.
Andere niet bij het primaire proces van de Sociaal Wijkteams betrokken organisaties (woningstichtingen,
overige zorgaanbieders, welzijnsorganisaties, politie, kerk, e.a.) maken deel uit van de zogenoemde
‘tweede schil’. Deze wordt over het proces geïnformeerd via het netwerk van betreffende casemanager
en betrokken bij het proces zodra de cliëntvraag daartoe aanleiding geeft.
Een Sociaal Wijkteam bestaat uit:
• Wmo consulent
• een ouderenadviseur
• de vrijwilligerscoördinator
• een maatschappelijk werker
• sociaal raadslid
• een medewerker van zorgaanbieder
• een medewerker van Stichting MEE;
• een opbouwwerker (gemeente)
• medewerker van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
Van de leden wordt verwacht dat zij met één gezicht naar buiten treden: alleen de professie (kennis,
kunde, ervaring met name gericht op de methodische ondersteuning van de vraag) is relevant en
vermelden de visitekaartjes niet de deelnemende organisatie, maar slechts het betreffende Sociaal
Wijkteam.
De kerngroep, eerste schil genoemd, bestaat uit partners die iemand leveren voor de verschillende
spreekuren: het ouderenadvies, Wmo “individuele verstrekkingen”, sociaal raadswerk, maatschappelijk
werk, zorgmanager, consulent buurt- en opbouwwerk, wijkmanager. Afhankelijk van de wijkkenmerken
kan hiervan worden afgeweken.
Eenmaal per maand komt het Sociaal Wijkteamoverleg bijeen, dat onder leiding staat van de Wijkmanager.
Behalve het technisch voorzitten bewaakt hij het proces van besluitvorming. Accent ligt hierbij
op de verantwoordelijkheid van de deelnemers. Onderwerpen worden in de vorm van casussen ingebracht.
Leefbaarheid in de wijk is een ander belangrijk item.
Contacten tussen de drie Sociaal Wijkteams vinden bilateraal (leden) plaats en via de wijkmanagers.
Lijnverantwoordelijkheid blijft liggen bij de organisatie, die een medewerker heeft vrijgesteld voor
werkzaamheden van het Sociaal Wijkteam. Bij verschillen van mening wordt de situatie voorgelegd
aan het Begeleidingsteam.
Het ouderenadvies is de voorpost van het Sociaal Wijkteam: bezoekt ouderen op basis van de bezoekregeling
65+ op initiatief van de gemeente en op basis van signalen van derden, voornamelijk de
huisarts/praktijkondersteuner. Het opbouwwerk biedt een andere ingang tot het Sociaal Wijkteam.
Wijkbeheerder en de wijkmanager kunnen, zij het met een andere invalshoek, ook signalen over
Vereniging Van nederlandse gemeenten
15

individuele of collectieve vragen doorgeven. Wijkbewoners kunnen uiteraard ook rechtstreeks contact
opnemen met het Sociaal Wijkteam: telefonisch of door een fysiek bezoek aan de spreekuren van het
Wijkpunt.
De Sociaal Wijkteams zijn zelfsturend.
• Er wordt consequent een beroep gedaan op de professionaliteit van de Sociaal Wijkteamleden;
• Bindend is het gemeenschappelijk gedeeld en intrinsiek gevoeld beeld van de wijze waarop de burger
moet worden bejegend: ‘behandel je klant als ware het je eigen moeder of oma’;
• Er wordt gehandeld zonder last of ruggespraak;
• Het voorzitterschap van het Sociaal Wijkteamoverleg brengt geen hiërarchische verhouding tussen
voorzitter en leden mee;
• Aanpassing van het werkproces geschiedt in onderling overleg en wordt na een gezamenlijke genomen
besluit door alle leden uitgevoerd;
• Besluitvorming bij consensus;
Bewust is gekozen voor een leiderschapsstijl die ook wel leiding geven met ziel en zakelijkheid wordt
genoemd of het Rheinlandmodel. De kern ervan is dat de motivatie van medewerkers cruciaal is. Immers,
90% van alle economische activiteit bestaat uit menselijk handelen. Ruimte en eigen inbreng
(scharrelruimte) zijn noodzakelijk voor de ontplooiing en ontwikkeling van medewerkers. Van de
organisatie wordt verwacht dat het open, authentiek en eerlijk is en streeft naar consensus en de lange
termijn focus van de stakeholders.
Profiel functies en overleg
Het formeel vastgestelde functieprofiel van wijkmanager omvat de volgende taken:
• Voert in overleg met de stedelijk coördinator de integrale gebiedsvisie per wijk uit, signaleert ontwikkelingen
op ruimtelijk, sociaal en economisch gebied en adviseert ter zake.
• Zet vanuit de uitvoering van de integrale gebiedsvisie per wijk activiteiten uit, monitort deze en
stelt jaarlijks het uitvoeringsprogramma op.
• Brengt netwerk- en overlegstructuren tot stand met de voor de wijk betekenisvolle relaties, waarin
buurtorganisaties, maatschappelijke en functionele instellingen alsmede ondernemers tezamen
participeren en communiceert in voorkomende gevallen naar burgers en ondernemers.
• Stimuleert en ondersteunt in het kader van citymanagement ondernemersinitiatieven in de wijk.
• Is lid van het Wijkplatform en tevens belast met de inhoudelijke voorbereiding zijnde het opstellen
en aanleveren van de agenda en bijbehorende stukken, opstellen en bewaken van de actielijst en
het doorspelen van informatie aan de betreffende vakafdelingen.
Daarnaast is in 2007 aangegeven dat de wijkmanager procesverantwoordelijk voor het Sociaal Wijkteam
in zijn wijk.
De individuele wijkmanagers hebben in eerste instantie de vrijheid gekregen voor wat betreft de concrete
invulling van deze algemene opdracht. Eén van die invullingen ziet er als volgt uit:
Wijkmanager
In de communicatie tot op heden is de toekomstige rol van de wijkmanager in de Sociaal Wijkteams
gedefinieerd als procescoördinator. In onderstaande notitie wordt deze rol verder uitgewerkt. Aan
deze uitwerking liggen de volgende zaken ten grondslag:
1 Sociaal Wijkteam, gezien vanuit de Wmo
2 Functie en rol wijkmanager

ad 1. Sociaal Wijkteam, gezien vanuit de Wmo
Doelstelling van de Wmo is dat iedereen kan meedoen in de maatschappij. De gemeente wordt verantwoordelijk
voor de maatschappelijke ondersteuning van de inwoners. Deze ondersteuning bestaat uit
negen prestatievelden die bij verschillende organisatieonderdelen worden uitgevoerd.
Het paraplubegrip Wmo, waaronder de 9 taken zijn ondergebracht, heeft een meerwaarde in het
bijeenbrengen van de verkregen informatie uit de wijk, het leggen van de dwarsverbanden en het
daarop afstemmen van de acties vanuit wijkontwikkeling.
Een deel van de medewerkers, dat binnen de negen prestatievelden werkzaam is (met name het front
office), gaat in de vorm van het Sociaal Wijkteam fysiek opereren vanuit de wijkloketten. In een later
stadium bestaat de mogelijkheid dat de Sociaal Wijkteams verder worden uitgebreid met personeel
van andere organisaties.
De verantwoordelijkheid voor beleid en uitvoering van de afzonderlijke taakvelden en de aansturing
van het betreffende personeel berust bij de diverse lijnmanagers (directeuren, afdelingshoofden,
clusterleiders etc.). Deze zijn onder meer verantwoordelijk voor de kwaliteit en kwantiteit van de te
leveren producten, de aansturing van de medewerkers en de productiemiddelen.
ad. 2. Functie en rol wijkmanager
Binnen het Sociaal Wijkteam heeft de wijkmanager twee rollen:
Inhoudelijke rol
• Als verantwoordelijke voor een van de 9 taakvelden van de WMO is de wijkmanager een van de
leden van het Sociaal Wijkteam. Binnen het Sociaal Wijkteam beperkt deze inhoudelijke rol van de
wijkmanager zich tot het Wmo-taakveld ‘leefbaarheid’.
• De wijkmanager heeft een totaaloverzicht over alle relevante vakgebieden, legt dwarsverbanden en
legt de relaties vanuit het perspectief van wijkontwikkeling.
• De taken en verantwoordelijkheden van de wijkmanager, zoals vastgelegd in het kader van wijkontwikkeling,
blijven onverkort van kracht.
Proces
• Binnen het Sociaal Wijkteam heeft de wijkmanager daarnaast de procesrol.
• De wijkmanager is verantwoordelijk voor de coördinatie van het Sociaal Wijkteam.
• De wijkmanager richt zich daartoe op de afstemming, samenwerking, dynamiek en motivatie binnen
het Sociaal Wijkteam.
• De wijkmanager faciliteert de communicatie binnen het Sociaal Wijkteam, bewaakt afspraken en
koppelt deze waar nodig terug binnen de organisatie.
• De wijkmanager signaleert knelpunten in het proces van samenwerking en draagt oplossingen hiervoor
aan.
• De wijkmanager maakt en bewaakt de procesafspraken binnen het Sociaal Wijkteam.
• De wijkmanager heeft geen facilliterende rol voor zover het zaken als huisvesting, catering, hardware
en administratieve ondersteuning betreft.
• De wijkmanager treedt niet in de vakinhoudelijke verantwoordelijkheden (inhoud en monitoring
daarvan) van de leden van het Sociaal Wijkteam.
Sociaal Wijkteamlid
Van de Sociaal Wijkteamleden wordt verwacht, dat zij met één gezicht naar buiten treden: alleen de
professie (kennis, kunde, ervaring met name gericht op de methodische ondersteuning van de vraag)
is relevant. Zo is bijvoorbeeld de Wmo consulent op de eerste plaats Sociaal Wijkteamlid met oog en
oor voor alle zorg- en hulpvragen; de competentie is de vraag achter de vraag te achterhalen volgens
op basis van het (eigen) professionele kader of het eigen handelen. In dit voorbeeld heeft dit Sociaal
Vereniging Van nederlandse gemeenten
17

Wijkteamlid de specialisatie: Wmo verstrekkingen. Bij vraagstukken waarbij andere competenties zijn
vereist, worden andere Sociaal Wijkteamleden uit de schil ingeschakeld. Van doorverwijzen is geen
sprake: de klantvraag wordt in één beweging kwalitatief afgehandeld. Leden van de Sociaal Wijkteam
presenteren zich ook als zodanig.
Sociaal Wijkteamleden functioneren allen op een Hbo niveau met als belangrijkste competentie de
integrale beoordeling van de klantsituatie.
De hoge eisen die aan de leden van het Sociaal Wijkteam worden gesteld en de verantwoordelijkheid
die een zelfsturend team voor leden meebrengt, hebben ertoe geleid dat de functie van Wmo consulent/
Sociaal Wijkteamlid hoger wordt gewaardeerd en daardoor hoger is ingeschaald dan de functie
van Wmo consulent.
Sociaal Wijkteamoverleg
Alle leden van het Sociaal Wijkteam komen maandelijks samen om aan de hand van casuïstiek de
samenwerking te bespreken en de werkzaamheden af te stemmen. Daarnaast worden situaties met
meervoudige problematiek besproken, signalen vanuit de wijk opgevolgd of vragen beantwoord.
Begeleidingsteam
In het begeleidingsteam zit het management van de drie partners. De hoofdtaak van het team bestaat
uit het creëren van voorwaarden, die het Kerkraads Wmo Model in staat stellen te werken conform de
verwachtingen. De Sociaal Wijkteams krijgen daarbij de opdracht mee tot zelfontwikkeling gebaseerd
op basis van intervisie en ontwikkelingen binnen de wijk. De basisfilosofie is daarbij het bottum-up
ontwikkelen van ideeën en die uitzetten op basis van maatwerk op wijk- en klantniveau.
Enkel bij onduidelijkheid of vraagstukken waar men niet uitkomt is het begeleidingsteam aan zet. Tevens
organiseert het begeleidingsteam studiedagen met de wijkteams op basis van actualiteit, mysteryguest
onderzoek of nieuwe ontwikkelingen.
18 Vereniging Van nederlandse gemeenten

7 Werkproces: procedureel
De ruimte die ieder Sociaal Wijkteam heeft, leidt tot verschillen in de werkwijze. Desalniettemin is
een aantal gemeenschappelijkheden in termen van procedure daaruit te destilleren. In bijlage 1 geeft
figuur 3 het werkproces in een schema weer.
Aanmelden
Wijkbewoners kunnen zich telefonisch of fysiek, rechtstreeks wenden tot het Sociaal Wijkteam. Daartoe
zijn spreekuren per deelnemende partij ingesteld op vaste momenten, dan wel door middel van
een open inloopspreekuur.
Indirect kunnen aanmeldingen komen van signalen via:
• Omgeving cliënt (via wijkmanager, opbouwwerker)
• Medewerkers instellingen, gemeentelijke diensten
• Ouderenadviseur (via huisbezoekprogramma 65+)
• Professionals eerste (huisarts, praktijkondersteuner) en tweede lijn (thuiszorg, e.a.)
• Andere netwerken: Wijkteam Psychiatrische Zorg, Project Goud (75+ match huisarts, ouderenadviseur),
Werkplein, CJG, woningcorporaties
Te onderscheiden zijn drie typen signalen: minder complexe, complexe en crisisachtige.
1 Minder complexe signalen
In eerste instantie kan de vragende wijkbewoner terecht bij één van de spreekuren op het Wijkpunt.
Degene die signaleert, bepaalt in overleg met de wijkbewoner welk spreekuur het meest aangewezen
is.
2 Complexe signalen, meervoudige signalen, crisisachtige signalen3 Lijkt het signaal complex of is het signaal meervoudig dan wordt deze eerst ingebracht in het
Sociaal Wijkteamoverleg. Daarbij geldt dat alle signalen waarbij een voor betrokkene adequate
opvolging andere of meerdere disciplines zijn vereist, als casus worden ingebracht in het Sociaal
Wijkteamoverleg. Dit naar oordeel van degene die het signaal overbrengt.
In crisisachtige situaties is direct handelen soms vereist. Er dan wordt in overleg met betrokkene een
actieplan bedacht en direct uitgevoerd. Eventueel wordt daaraan voorafgaand bilateraal overleg
gevoerd met de meest aangewezen discipline(s). Degene die met het signaal komt, is tevens de casemanager.
In de eerstvolgende bijeenkomst van het Sociaal Wijkteam wordt de casus en het inmiddels
in uitvoering gezette actieplan door de voorlopige casemanager, ingebracht en ter besluitvorming
achteraf, voorgelegd.
3 Crisissituatie
Hiermee wordt gedoeld op crises waarin mensen met een psychiatrische achtergrond het onderwerp
zijn. In dat geval wordt contact gezocht met het Wijkteam Psychiatrische Zorg (zie Bijlage 2).
Te onderscheiden zijn de volgende signaleerders:
1 De ouderenadviseur
De huisbezoeken van 65+ en daarmee de ouderenadviseurs worden gezien als voorpost van het
Sociaal Wijkteam, die als volgt zijn georganiseerd:
• De 65+ wordt via een door de gemeente verstuurde brief, waarvan de envelop handgeschreven
3 Complex: de vraag noopt tot het inroepen van deskundig, collegiaal advies; Meervoudig: de vraag betreft meerdere gebieden van
het leven, waarvan niet allen door dezelfde gespreksleider kunnen worden beantwoord.
Vereniging Van nederlandse gemeenten
19

is, uitgenodigd in te gaan op de daarin vermelde aankondiging van het bezoek op datum
• Zonder tegenbericht wordt het bezoek afgelegd
• Het bezoek bestaat uit een gesprek letterlijk aan de keukentafel van één uur.
Afhankelijk van het signaaltype wordt er gehandeld en indachtig de doelgroep van het ouderenadvies,
worden minder complexe situaties direct aangepakt en treedt de adviseur op als casemanager.
Hiervan doet hij mededeling in het Sociaal Wijkteamoverleg. Voor het overige geldt wat hierboven
onder signalen is vermeld.
2 Opbouwwerker, wijkmanager (wijkbeheer): afhankelijk van het signaaltype wordt verwezen naar de
spreekuren of wordt de situatie ingebracht in het Sociaal Wijkteamoverleg
3 Huisarts, praktijkondersteuner en ander hulpverleners: indien van toepassing kunnen zij wijzen op
de spreekuren van het Sociaal Wijkteam.
Signaalopvolging
Meldt een wijkbewoner zich bij het Wijkpunt dan ontvangt het kerngroeplid, dat op dat moment
spreekuur heeft, de bezoeker ongeacht zijn vraag(type).
Het daaropvolgend gesprek heeft, gelijk aan de gesprekken volgend op de andere signalen, de volgende
kenmerken:
• Doel van het gesprek is het ondersteunen bij het definiëren van de vraag en mogelijke oplossingen
door het inventariseren van de hulpvraag aan de hand van een checklist, die alle levensgebieden
bestrijkt.
• Uitdrukkelijk is het de bedoeling niet gelijk met oplossingen aan te komen, maar eerder het gesprek
zo op te bouwen,dat de bezoeker gestimuleerd wordt het probleem te formuleren en met eigen
oplossingen te komen.
• Eventueel wordt een ander kerngroeplid geconsulteerd als blijkt dat vraag en oplossing meer op
zijn professionele terrein ligt. Het telefonisch kortsluiten van het vraagstuk in bijzijn van de bezoeker
is een andere mogelijkheid;
• Bij twijfel wordt eerst bilateraal contact gezocht met een van de andere of zo nodig meerdere kerngroepleden.
Komt een casus in het Sociaal Wijkteamoverleg, dan wordt in onderling overleg een actieplan opgesteld
en een casemanager aangewezen;
De casemanager meldt over de voortgang terug in het Sociaal Wijkteamoverleg.
Bij onvoldoende resultaat komt de casus terug in het Sociaal Wijkteamoverleg.
Afmelden
Bij voldoende resultaat sluit het Sociaal Wijkteamoverleg de casus af;
Eventueel volgt de ouderenadviseur de case naderhand op afstand;
Ouderenadviseur fungeert als ‘vangnet’;
Doorlooptijd
Maximaal 4 weken (de frequentie van het Sociaal Wijkteamoverleg)
In de praktijk substantieel sneller vanwege het bilateraal overleg en de prebesluiten.
20 Vereniging Van nederlandse gemeenten

8 Werkproces: inhoudelijk
Van de teamleden wordt professionaliteit verwacht: geen oplossing of besluit is geen optie. Achter-
liggende organisaties aanvaarden besluiten in dezen. Van de teamleden wordt verwacht dat zij zich
presenteren als Sociaal Wijkteam (Noord, Oost, West). Eén visitekaartje onder de gemeenschappelijke
noemer Sociaal Wijkteam is daar een praktisch voorbeeld van.
Bejegening is een belangrijk onderwerp van aandacht, waarbij het accent ligt bij hoe bezoekers of
vragers moeten worden benaderd. Onderling is afgesproken op welke wijze dat dient te geschieden.
Een luisterend oor, met acceptatie voor keuzes die bezoeker/vrager in het verleden en heden heeft gemaakt
en oplossingen die daarop aansluiten. Maar ook de tijd nemen om het eigen verhaal te kunnen
aanvaarden en vertrouwen in de gesprekspartner te kunnen krijgen.
Het gesprek is niet alleen bedoeld om passende antwoorden op vragen van de bezoeker te zoeken.
Gelijktijdig wordt gezamenlijk gezocht naar de wijze waarop de eigen kracht ingezet kan worden ten
behoeve van de betrokkene en eventueel derde. Het gesprek is zo niet alleen een strikt consumerende
aangelegenheid.
Jaarlijks wordt aan de hand van casuïstiek en klachtbehandeling een studiedag georganiseerd. Het
resultaat van deze dagen is de ‘tegel’, waarop richtlijnen zijn genoteerd. Zo heeft de studiedag in 2009
de volgende uitgangspunten opgeleverd:
1 Leden van het Sociaal Wijkteam vormen één gezicht; onderliggende structuren of organisaties zijn
voor de vrager, bezoeker irrelevant;
2 Benader de vraag integraal en sociaal
3 Weet waar je voor staat
4 Niet doorverwijzen
5 Kop van het proces bepaalt de kwaliteit van de afhandeling en de tevredenheid van de bezoeker,
vrager
6 Kwaliteit wordt door mij bepaald
7 Zelfoplossend vermogen zonder drempels
Voor een definitieve sterkte zwakte analyse van de inhoud van het Kerkraads Wmo Model is het nog te
vroeg. In deze paragraaf wordt alvast een voorzet gedaan, zodat de lezer een idee krijgt van de kracht
en de uitdagingen die het Kerkraads Wmo Model met zich meebrengen.
Het Kerkraads Wmo Model kent een duidelijke structuur die er op gericht is de burger een kans te
geven zijn situatie te verbeteren; vooral op eigen kracht, maar waar nodig met een duwtje in de rug.
In het kort:
• De gemeente heeft haar regierol goed ter hand genomen: de verantwoordelijkheid voor de kwaliteit
van het gebodene ligt in de handen van degenen die dat waar kunnen maken: de ‘acteurs’.
Deze hebben een duidelijk ‘script’ waar ze zich aan moeten houden en waarin de onderlinge rollen
concreet staan aangegeven.
• De trajecten die daarin geregeld zijn volgen het conceptueel kader van De Kanteling: eerste contact
– vraagverduidelijking – oplossingen en arrangementen, met parallel het formele aanvraag traject.
• De gemeente bewaakt de uitvoering van het geheel op een gepaste afstand.
• De burger weet waar hij of zij aan toe is. Speciale situaties (crisis, psychiatrische case, burgers met
klachten, en dergelijke) worden opgevangen door speciale procedures.
Vereniging Van nederlandse gemeenten
21

Hoewel zowel burger als gemeente tevreden zijn over de aanpak, kunnen een aantal aandachtspunten
benoemd worden:
• Het welslagen van het Kerkraads Wmo Model hangt af van de vraag of deze aanpak bekend is bij
de burger. Door gerichte publiciteit wordt reeds getracht het aantal bezoekers voor ouderenadvies,
zorgadvies en Wmo voorzieningen toe te laten nemen. Het is van belang voortdurend te monitoren
wie er komt en wie niet van de beoogde doelgroep.
• De verschillende beroepsgroepen hebben verschillende achtergronden en ‘organisatiecultuur’. De
burger heeft bovendien verschillende beelden bij verschillende beroepsgroepen. Toch moeten de
Sociaal Wijkteams één gezicht krijgen. Een voorbeeld is het ouderen- en zorgadvies. Het is niet altijd
duidelijk wanneer men daar een klant doorverwijst naar het Sociaal Wijkteam of wanneer men de
klant zelf ‘houdt’. Het lijkt er op dat de neiging bestaat zoveel mogelijk klanten zelf te houden,
ook als verwijzing beter gepast zou zijn. Bovendien verwacht men daar van de vrager, dat hem het
probleem helder is en daarom de vraag concreet kan worden geformuleerd en als gevolg daarvan
de juiste adviseur kan worden gekozen. Een veronderstelling die in veel gevallen onjuist is. Het is
om die reden dat de Kanteling juist gestart is: er is een gesprek nodig om dit te bereiken en daar is
het Sociaal Wijkteam voor.
• Na het eerste contact dient degene met wie dat contact heeft plaatsgevonden ( de ‘verwijzer’)
voldoende te weten over situatie en wensen van de burger om te kunnen bepalen wie de passende
beroepskrachten zijn. Het is van belang doorlopend na te gaan welke eerste contacten waar plaatsvinden
en of aan deze eis wordt voldaan.
• Er zijn uiteraard geen teams te vinden die exact hetzelfde zijn. Ook de drie Sociaal Wijkteams in
Kerkrade hebben ieder deels een eigen karakter: Noord, inhoudelijk: accent ligt bij de afstemming
en de gevolgen daarvan voor teamleden; Oost, creatief: voorbij de taak wordt gekeken naar de
toekomstperspectieven; West, emotioneel: een hecht team met een grote mate van openheid. Dat is
geen probleem, maar van belang bij toekomstige veranderingstrajecten; men zal rekening moeten
houden met deze verschillen.
• Bij de teams moet steeds duidelijkheid zijn over de gewenste kwaliteit van de taken, welke kennis
en ervaring daarbij nodig is en hoe daarvoor gezorgd zal worden.
De voornaamste uitdaging in het Kerkraads Wmo Model zit hem in het denken in integrale netwerken.
Het keukentafelgesprek (vraaggestuurde vraagverheldering) is een functie die alle in het model samenwerkende
specialisten gemeen (moeten) hebben. Een hypothese is dat dit weliswaar het geval is, maar
dat eenieder het ‘gesprek’ voert vanuit de eigen beroepsoptiek. Zo zal MEE (nog steeds) vaak haar
ervaring halen uit gesprekken met mensen met verstandelijke beperkingen. Het maatschappelijk werk
zal zich vooral richten op psychosociale problematiek. Ouderenadvies kent uiteraard vooral ouderen als
gesprekspartner.
Afstemming van taken aan de voorkant van het traject is te realiseren, echter wel onder de voorwaarde
dat alle betrokken partijen daarin willen investeren en een stukje van het eigen domein willen
prijsgeven. Een goede organisatie van de ‘voorposten’ van de Sociaal Wijkteams kan bewerkstelligen
dat mensen daar al vraaggericht opgevangen worden. In de praktijk zijn dat ouderenadviseurs, wijkmanager
en buurtwerkers.
Enkele suggesties:
• Het gesprek uitbreiden in de breedte (schuldhulpverlening) en gelijktijdig enkelvoudige, eenvoudige
vragen binnen dat domein aan het gesprek toevoegen. Een deel van de vragen op dit terrein
zullen dan niet langer verwezen worden naar het spreekuur van de schuldhulpverlening.
• Het gesprek anderszins verbreden met het onderzoek naar het type vraag, los van het ouderenadvies.
Vraagsturing (dat wil zeggen: de vraag/ vrager blijft eigenaar van zijn probleem en de oplossing)
zou in deze leidend moeten zijn en uitstekend passen bij de uitgangspunten van het Kerkraads
Wmo Model.
22 Vereniging Van nederlandse gemeenten

DEEL III: BURGERPARTICIPATIE, ACTIVITEITEN,
COMMUNICATIE KERKRADE
In de Wmo wordt de nadruk gelegd op het kunnen deelnemen aan de samenleving en/of gebruik te
maken van georganiseerde mogelijkheden elkaar te ontmoeten. Meedoen daarbij is een gedeelde
verantwoordelijkheid van iedereen: burger en overheid.
Mensen willen zelf de regie voeren over hun leven. Om deze voor alle mensen belangrijke waarde te
realiseren, willen zij daar ook zelf iets in investeren. Gelijktijdig mogen zij verwachten dat de samenleving
hen daarvoor ook de mogelijkheden en faciliteiten biedt.
9 Participatie
Participatie wordt gezien als een onderdeel van een samenhangend geheel aan beleidsmaatregelen
en initiatieven. Van het begin af aan wil de gemeente Kerkrade burgers bij beleidswerk betrekken via
advies en daar waar mogelijk in een coproductie.
In het kader van de wijkontwikkeling is door de gemeente Kerkrade dan ook gezocht naar een permanente
overlegstructuur tussen de gemeente, uitvoerende instanties en de inwoners van Kerkrade. Het
doel is enerzijds de inwoners meer te betrekken bij de besluitvorming en plannen van de gemeente
Kerkrade en anderzijds betrokken burgers een platform te geven signalen, ideeën en misstanden
direct, zonder omwegen, te koppelen aan het ambtelijk apparaat. Deze overlegstructuur is per wijk
georganiseerd op twee niveaus:
1 Wijkplatform (per wijk): komt vier keer per jaar bijeen onder voorzitterschap van de betreffende
wijkwethouder. Het bestaat onder meer uit vertegenwoordigers van gemeente (beleidsmedewerker
wijkontwikkeling, clustermanager wijkbeheer, wijkmanager), bewonersplatform, ouderenplatform,
woonstichtingen, politie, basisscholen, ondernemersverenigingen en jeugd- en jongerenwerk.
2 Bewonersplatform (per wijk): fungeert als een onafhankelijke “antenne” in de wijk. Actief meedenken
over ontwikkelingen in de wijk en oplossingen aandragen voor gesignaleerde problemen
zijn hoofddoelstellingen. Onderwerpen die de revue passeren betreffen de inrichting en onderhoud
van de wijk (trottoirs, verkeersdrempels, verkeer, e.d.), ergernissen (hondenoverlast, hangjongeren,
drugspanden, e.d.), maar ook het deelnemen aan stedelijke onderwerpen als het wijkveiligheidsplan.
Het brengt signalen uit de wijk onder de aandacht van bijvoorbeeld het Wijkplatform. Het bewonersplatform
is samengesteld uit vertegenwoordigers van diverse maatschappelijke organisaties die
actief zijn in de wijk, zoals: ouderenplatform, huurders en woningeigenaren, huurderbelangenverenigingen,
buurtverenigingen en andere verenigingen, stichtingen en commissies. Ze worden ondersteund
door een opbouwwerker van de gemeente Kerkrade. Ook actiecomités kunnen tijdelijk
samenwerken met het bewonersplatform gedurende een bepaalde periode om hun zaak te kunnen
bepleiten en meedenken over ontwikkelingen in hun buurt.
Opbouwwerk (uitgevoerd door de gemeente): twee werkers voor alle wijken zetten zich in onder meer
voor de leefbaarheid in de verschillende buurten. De belangrijkste taak van het opbouwwerk is het
ondersteunen en activeren van bewoners in de wijk. De opbouwwerkers werken nauw samen met de
Bewonersplatforms en andere instanties, zoals woningcorporaties, welzijnstichtingen, politie, ondernemers,
basisscholen. Zij zijn dus goed op de hoogte van wat er leeft in de wijken. Maar ook individuele
bewoners of bijvoorbeeld buurtverenigingen die een actieve bijdrage aan het wel en wee van de wijk
willen leveren kunnen daarvoor bij het opbouwwerk terecht.
In de sterk vergrijzende gemeente Kerkrade is een actief ouderenadvies essentieel. Per wijk is een
Vereniging Van nederlandse gemeenten
23

ouderenadviseur werkzaam, die iedere 65-plusser als die dat op prijs stelt, bezoekt. Centraal in het
gesprek aan de keukentafel staan de vragen, behoeften en wensen van de burgers (zie ook ‘wijkpunt,
bejegening’). De ouderenadviseurs worden bijgestaan door het Vrijwilligersteam Ouderen Advies, dat
weer is opgebouwd uit ‘eigen vrijwilligersgroepen’ van ieder 16 personen. Deze worden o.a. ingezet
na een huisbezoek of bieden eventueel administratieve ondersteuning aan ouderen thuis of bieden
ondersteuning bij ouderen die het gevoel hebben alleen ergens voor te staan (tijdelijk maatje). Naast
het reguliere ouderenadvies (§3) is een stedelijk ouderenadviseur actief. Zijn taken bestaan o.a. uit:
• Aansturing en begeleiding van vrijwilligersgroepen
• Aankaarten van signalen bij de gemeente en andere instanties
• Vanuit signalen het opzetten van nieuwe initiatieven: projecten
Wijkpunt: een ontmoetingsplaats voor (markt)partijen die in de wijk actief zijn. De multifunctionele
gemeenschapshuizen zijn als het sociale hart in de wijk, aangepast aan de eisen van deze tijd en bovendien
heeft Kerkrade structureel geld gereserveerd voor flankerend beleid en onderhoud en wil het
gebruik stimuleren. Zo heeft het Sociaal Wijkteam (het ‘wijkloket’) 4 daar onderdak gevonden en zal
worden gestimuleerd de wijkactiviteiten, zoals informatiebijeenkomsten, daar te laten plaatsvinden. Zij
doen dienst als informatiepunt over belangrijke ontwikkelingen en (nieuwbouw)projecten in de wijk
en fungeert als digitaal/ visueel informatiepunt voor gemeente, politie, bewonersplatforms, woningcorporaties.
Doel is op deze wijze de gemeenschapshuizen tot de spil van de activiteiten in de wijk te
laten ontwikkelen.
Verantwoordelijk wethouder Ralf Krewinkel zegt hierover: “Investeren in gemeenschapshuizen is sociaal
investeren in mensen en wijken. Het college wil helpen zowel bij het onderhoud als bij de exploitatie.
We pakken het grondig aan waardoor het centrale ontmoetingsplaatsen in de wijk worden die
nog decennia lang meekunnen. De stichtingsbesturen, verenigingen en vrijwilligers zijn bij de verdere
invulling van de plannen onmisbaar. We zullen ze er dan ook nauw bij betrekken”.
In het verlengde van het wijkpunt en het Sociaal Wijkteam ligt het ‘gesprek’, dat met iedere vragende
burger wordt gevoerd in het kader van prestatieveld 3 van de Wmo (informatie, advies, cliëntondersteuning).
Hoewel de vraag de aanleiding vormt, gaat het in eerste instantie daar niet om. Eerst wordt
met de vrager de context waarin de vraag is gesteld, verduidelijkt. Groot belang wordt daarbij gehecht
aan de bejegening. Het accent ligt bij hoe bezoekers of vragers moeten worden benaderd. Onderling
is afgesproken op welke wijze dat dient te geschieden. Een luisterend oor, met acceptatie voor keuzes
die bezoeker/ vrager in het verleden en heden heeft gemaakt en oplossingen die daarop aansluiten.
Maar ook de tijd nemen om het eigen verhaal te kunnen aanvaarden en vertrouwen in de gesprekspartner
te kunnen krijgen. Doel van het gesprek is het ondersteunen bij het definiëren van de vraag en
mogelijke oplossingen door het inventariseren van de hulpvraag aan de hand van een checklist, die alle
levensgebieden bestrijkt. Uitdrukkelijk is het de bedoeling niet gelijk met oplossingen aan te komen,
maar eerder het gesprek zo op te bouwen dat de bezoeker gestimuleerd wordt met eigen oplossingen
te komen.
Het Wmo Platform is samengesteld uit vertegenwoordigers van verschillende adviesgroepen: Seniorenraad
Kerkrade, Platform Gehandicaptenbeleid Kerkrade, Sportstichting Kerkrade en Cliëntenraad
SWI (Samenwerking Werk en Inkomen) en aangevuld met een afvaardiging van de cliëntenraad van
de zorgaanbieders (Groene Kruis Domicura, Meander en Orbis), de mantelzorg, de vrijwilligersorganisatie
en de Wmo-portefeuillehouder van de gemeente. Iedere adviesgroep levert twee leden aan het
Platform.
4 De gemeente is het ‘loket’ waar alle mensen terecht kunnen voor advies, hulp en ondersteuning (ex Wmo). Omdat de gemeente
vindt dat mensen dicht in de buurt dat zouden moeten kunnen halen, zijn de Sociaal Wijkteams in het leven geroepen.
24 Vereniging Van nederlandse gemeenten

Het Platform functioneert ten behoeve van het gemeentebestuur als informant, raadgever, adviseur
en/of co-producent met betrekking tot de werking van de Wmo. Bijzonder is de intensieve samenwerking
tussen het Platform en de gemeente, wat als een coproductie5 met betrekking tot de werking van
de Wmo wordt benoemd. Het gevolg hiervan is dat het Platform in een pril stadium (de beschikbaarheid
van een beleidsnota is daarvoor niet noodzakelijk) bij beleidsontwikkelingen betrokken wordt en
de uitvoering ervan op de voet volgt (kan volgen).
In de afgelopen jaren heeft het Wmo Platform adviezen uitgebracht rondom de Wmo verordening,
het aanvraagformulier Wmo, besluiten en beschikkingen. Bij de nota Zorg binnen de Wmo hebben de
leden van het Platform meegeschreven aan de uiteindelijke inhoud. Ook mailings aan cliënten werden
door het Platform gescreend op leesbaarheid voor de Kerkraadse doelgroep. Ook zijn de leden betrokken
bij de samenstelling en inhoud van de Wmo café bijeenkomsten of de Wmo film. Het eindresultaat
sluit op deze wijze aan bij de doelgroep.
Voorzitter van het Platform is de verantwoordelijk wethouder, geflankeerd door een uit hun midden
gekozen waarnemend voorzitter. Als er een idee ligt, wordt dat al in een voorfase besproken. Mondelinge
adviezen gegeven tijdens de bijeenkomst worden door de voorzitter meegenomen naar de
raadscommissie. Overigens, daar waar een onderwerp om strategische of tactische redenen beter niet
door de voorzitter kan worden afgehandeld, treedt de waarnemend voorzitter in zijn plaats.
Effect is dat het uiteindelijke beleid in plaats van na overleg, nu in samenspraak tot stand komt. Uiteraard
behouden de adviesorganen het formele adviesrecht: zij kunnen schriftelijk reageren op het
advies van het Platform.
Hoewel deze vorm van samenwerken aanvankelijk informeel verliep, is na de eerste evaluatie besloten
te komen met een door het Platform opgesteld en door College en Raad goed gekeurd reglement
‘structuur en werkwijze Wmo Platform’, waarin samenstelling en bevoegdheden zijn vastgelegd. De
bovengenoemde samenstelling kan volgens het reglement (tijdelijk) worden aangevuld met vertegenwoordigers
van: bewonersplatform gemeente Kerkrade, koepelorganisatie voor huurderbelangen,
OGGz, CAD (Centra voor Alcohol- en andere Drugproblemen), Jeugd- en Jongerenwerk, vrouwenopvangorganisaties,
welzijnsorganisaties. Ook is een agendacommissie ingesteld, worden leden per mail
één week voor de bijeenkomst van de agendacommissie gevraagd om agendapunten en is er vóór
iedere bijeenkomst een kort overleg zonder aanwezigheid van de voorzitter/ wethouder.
Bestuurlijke huisbezoeken
Bij klachten, burgerinitiatieven, e.d. neemt de verantwoordelijk wethouder Welzijn, volksgezondheid
milieu & wijkontwikkeling, vergezeld van een ambtenaar contact op met de betreffende burger.
Betrokkenheid is een voorwaarde voor het slagen van burgerinitiatieven, reden waarom de gemeente
Kerkrade betrokken burgers met een initiatief een VIP-behandeling6 geeft.
Wethouder Ralf Krewinkel formuleert het als volgt: “burgerbetrokkenheid is vooral een kwestie van
houding. Luisteren naar wat er in de samenleving speelt is één van de belangrijkste taken van bestuurders.
Dat wil overigens niet zeggen dat alles wat aangedragen wordt ook overgenomen wordt. Het
Kerkraadse college heeft oog en oor voor wat er plaatsvindt in de gemeente en burgerbetrokkenheid
staat hoog in het vaandel”.
5 Coproductie wordt hier ook bedoeld als de vierde stap op een participatieladder met zes treden: informeren, raadplegen, adviseren,
coproduceren,(mee) beslissen, zelf beheer (zie ook bijlage 3). In Kerkrade staat coproduceren dan ook voor: politiek, bestuur
en betrokkenen komen gezamenlijk een agenda overeen, waarna samen naar oplossingen gezocht wordt. De politiek verbindt zich
aan deze oplossingen met betrekking tot de uiteindelijke besluitvorming. Rol van de participant is die van samenwerkingspartner.
6 In mei 2009 verzond de BRR Burgerlijke Raad voor het Regeringsbeleid een e-mail naar 432 gemeenten. In de mail werd zogenaamd
het initiatief toegelicht om een senioreneethuis op te richten. Kerkrade viel in haar reactie op omdat de verantwoordelijke
wethouder zelf bij de burger op bezoek wilde gaan. Naast Kerkrade stelde slechts één gemeente een huisbezoek voor. “De
gemeente Kerkrade geeft betrokken burgers met een initiatief een VIP-behandeling”, aldus de BRR.
Vereniging Van nederlandse gemeenten
25

10 Activiteiten
Buurtschouw (per wijk): een rondgang in een deel van een wijk of een bijeenkomst op locatie, waarbij
de betrokken bewoners in het gebied worden uitgenodigd. Ook de wijkwethouder, de wijkmanager,
raadsleden en vertegenwoordigers van andere instanties die in het betreffende gebied actief zijn, zijn
hierbij aanwezig. Ter plekke worden problemen, thema’s, kansen e.d. besproken.
Buurtbewoners worden vooraf door middel van een flyer uitgenodigd om mee te wandelen en aan te
geven welke zaken in de eigen buurt verbeterd moeten worden. De verbeterpunten worden genoteerd
en door de gemeente en andere instanties afgehandeld. De buurtschouwen worden meestal
afgesloten in een locatie van een vereniging. Veel vragen of klachten hebben betrekking op hondenoverlast,
onderhoud van groenvoorzieningen en verkeersveiligheid. In het wijkplatform brengt de
gemeente verslag uit welke zaken zijn opgelost en wat er nog moeten gebeuren. Het directe contact
tussen gemeenteambtenaren en buurtbewoners is één van de succesfactoren. In het kader van één
van de speerpunten in het Kerkraads Wmo Model, de verknoping zorg en welzijn, is op initiatief van
de gemeente het ouderenwerk met een ‘sociaal gezicht’ stevig aangezet. Daartoe werken zorg- en
welzijnpartijen intensief samen. De Meandergroep Zuid Limburg (zorg) en Impuls (welzijn) zijn daarbij
verantwoordelijk voor de ondersteuning en de begeleiding van het wekelijkse activiteitenaanbod.
Medewerkers coördineren activiteiten in de recreatieruimtes van een groot aantal seniorencomplexen
in de gemeente Kerkrade. Op een aantal locaties gebeurt dit in nauwe samenwerking met woningcorporaties.
Als voorbeeld moge dienen de huiskamerprojecten, waarbinnen activiteiten worden georganiseerd.
Hoewel bedoeld voor ouderen met een beperktere mobiliteit, zijn deze opengesteld voor
eenieder. Daarnaast bestaat er een samenwerking tussen de voornoemde partijen, de Katholieke Bond
van Ouderen Limburg (KBO Limburg) en de Centrale voor Ouderen Kerkrade. Zij ondersteunen zogenoemde
kerngroepen (zie hierna), bewonerscommissies van huiskamers en sociëteiten bij het organiseren
van activiteiten in de wijken. In ruim 150 activiteitengroepen komen wekelijks tussen de ongeveer
2.250 ouderen bijeen, wat neerkomt op ongeveer 15 bezoekers per groep. Het betreft dan:
• bewegingsactiviteiten (yoga, gym, volksdansen)
• informatiebijeenkomsten
• hobbygroepen
• ontmoeting en ontspanning (al dan niet met kaarten, kienen, jeu de boules of sjoelen gecombineerd)
Daarnaast zijn er nog stedelijke activiteiten:
• dienstverlening via Ing Hank Hulp/ Zorgservice Meander
• dansavonden, viering Dag van de Ouderen, informatiebijeenkomsten van de KBO en De Unie
Zonder vrijwilligers zou een dergelijk grootse programmering van activiteiten niet uitvoerbaar zijn.
Vrijwilligerswerk of beter vrijwillige inzet is prima verwoord door de vrijwilligersconsulent in Kerkrade:
“Vrijwilligerswerk wordt niet betaald, maar je doet het zeker niet voor niets! En daar bedoel ik mee dat
je er weliswaar geen geld voor krijgt, maar je krijgt er heel veel voor terug in de vorm van waardering,
leuke sociale contacten, werkervaring en eigenwaarde. Je bent van belang voor de maatschappij!”
Leden van de kerngroepen ouderenwerk zijn verantwoordelijk voor het opzetten en de uitvoeren van
de activiteiten. Zo worden bewegings- en hobbyactiviteiten door hen georganiseerd. Overigens, de
bewegingsactiviteiten worden uitgevoerd door vakkrachten. Voor deelname wordt een kleine eigen
bijdrage gevraagd. De gemeente Kerkrade maakt dit alles mogelijk door de activiteiten financieel te
ondersteunen.
26 Vereniging Van nederlandse gemeenten

11 Communicatie
Een scala aan media wordt ingezet om de mogelijkheden op het gebied van participatie en activiteiten
onder de Kerkraadse bevolking te brengen, integrale multimediale communicatie genoemd. In het kort
komt deze aanpak erop neer dat dezelfde boodschap over de Wmo regelmatig herhaald wordt in alle
ter beschikking staande media en overleggen en bijeenkomsten. (zie hierna). De gemeente initieert
met beleid en overleg en ondersteunt met financiële middelen.
Via het zogenoemde Wmo café is de aftrap gemaakt de Kerkraadse opvattingen over de Wmo publiekelijk
te maken. De voorkeur aan een wijk- en buurtgerichte aanpak heeft ertoe geleid dat in Kerkrade
het Wmo café op elf verschillende plaatsen en tijdstippen heeft plaats gevonden en allen in aanwezigheid
van de wethouder en alle Wmo actoren uit het veld. Geïnformeerd werd er in eenvoudig Nederlands
en Kerkraads dialect.
Het meest effectieve communicatiemiddel is nog steeds het ‘van horen zeggen’, mondeling dus. Wil dit
middel effectief kunnen zijn, dan zijn daarvoor ontmoetingen en deelname aan ontmoetingen noodzakelijk.
In de gemeente Kerkrade is inmiddels een wijkgericht en uitgebreid netwerk aan activiteiten
ontstaan.
Daarnaast moet er gesignaleerd kunnen worden en belangrijker dan dat: de signalen moeten ergens
opvolging krijgen. Ouderenadviseurs, zorgers, vrijwilligers, opbouwwerkers, clustermanagers wijkbeheer,
wijkmanagers, Sociaal Wijkteamleden maar ook de wijkwethouders zijn op wijk- en buurtniveau
actief en met name in het wijk- en bewonersplatform vindt het overleg over de signalen plaats, dankzij
de actieve deelname van burgers.
Informatie over de Wmo wordt schriftelijk verspreid via het Wmo Journaal, waarin de burger de ontwikkelingen
op dit terrein kan volgen.
Vier keer per jaar worden ouderen van 65+ met de gratis uitgave van Senior Blèdsje in een oplage van
7.000 stuks op de hoogte gehouden van het brede aanbod van activiteiten, regelingen, diensten en
voorzieningen. Daarmee wordt de toegankelijkheid van het aanbod vergroot en het gebruik versterkt.
Het is evident dat het kennen van de mogelijkheden voorafgaat aan het gebruik ervan. Hoewel het
blad vóór ouderen is, wordt het ook door ouderen op persoonlijke titel of namens ouderenorganisaties
gevuld. Indachtig het verspreidingsgebied en frequentie van verschijnen zijn ook bedrijven en instellingen
geïnteresseerd (geraakt). Voor de verspreiding van het blad zorgen vrijwilligers (140).
Uit mediaonderzoeken die de gemeente Kerkrade heeft gehouden onder de inwoners is onder meer
gebleken dat burgers meer informatie zouden willen over hun eigen wijk of buurt. Daarom is de
gemeente in 2008 gestart met een Stadskrant met daarin katern, de Wijkkrant, gericht op de betreffende
wijk. Hierbij wordt de gebruikelijke indeling van Kerkrade in drie wijken gevolgd: Oost, West en
Noord. De Stadskrant verschijnt drie keer per jaar: in maart, juni en november.
Het stadsgedeelte van de krant bevat artikelen en informatie gericht op alle inwoners van Kerkrade.
Daarbij komen telkens verschillende beleidsterreinen aan de orde. De Wijkkrant bevat informatie voor
en van de wijk. Aan dit gedeelte werken ook verenigingen, instellingen, bewoners, wijkplatforms,
bewonersplatforms etc. mee.
Vereniging Van nederlandse gemeenten
27

De zendgemachtigde, Stichting Plus, is verantwoordelijk voor de visuele vorm van communicatie. De
televisie-programma’s zijn gemaakt in opdracht van de gemeente Kerkrade. Met deze producties komt
de gemeente tegemoet aan de wens van een groot deel van de Kerkraadse bevolking om via de lokale
TV op de hoogte te worden gehouden van allerhande ontwikkelingen binnen de gemeente Kerkrade
in het algemeen en binnen de eigen buurt in het bijzonder.
‘Buurt-TV’ is een programma voor en over de buurt en de mensen die er wonen. Het programma is
laagdrempelig, heeft een grote betrokkenheid en laat de stem van de buurt horen.
Bewoners van Eygelshoven wilden een ontmoetingsplaats in de buurt voor jong en oud. In het kader
van het wijkgericht werken is de gemeente met omwonenden en mensen die de plek gebruiken aan
tafel gaan zitten. Dit heeft geleid tot een herinrichting van het Veldhofpark; er zijn onder meer speeltoestellen
en banken geplaatst, paden aangelegd en er is zelfs een Panna-kooi geplaatst. In ‘Buurt TV’
komen alle betrokkenen aan het woord.
Het tweede deel van ‘Buurt TV’ is een beeldverslag van de buurtschouw. Hierin wordt niet alleen ver-
teld en getoond wat een buurtschouw inhoudt maar er wordt ook verteld welke zaken zoal behandeld
en besproken worden en wat de mogelijkheden zijn om hierin verbetering aan te brengen.
‘Kerkrade in Beeld’
Onderwerpen die Kerkrade-breed spelen, komen in het programma ‘Kerkrade in Beeld’ aan de orde.
‘Kerkrade in Beeld’ geeft de burger een kijkje in de keuken van de gemeente. Wat doet de gemeente
allemaal en hoe gaat dat in zijn werk.
In de eerste uitzending wordt de Campus in Kerkrade-West belicht. In de Campus zijn sinds september
van dit jaar College Rolduc, de muziekschool, de Vrije Academie en het jongerenwerk van Impuls ondergebracht.
Waarom heeft de gemeente gekozen voor een dergelijk ambitieus project, wat betekent
de Campus voor Kerkrade en wat heeft de gemeente hier zoal voor gedaan? Uiteraard geven ook de
gebruikers van het nieuwe gebouw hun mening.
Voor de informatie in het algemeen en over welzijn- en zorgvoorzieningen, waaronder de Wmo en
activiteiten in de stad in het bijzonder kunnen de inwoners ook gebruikmaken van de digitale informatiepunten
in de Wijkpunten West en Oost.
In 2010 wordt in Kerkrade als doorontwikkeling vanuit het VNG project De Kanteling een project genaamd
VAYA! Kerkrade voorbereid, waarin mensen worden geïnformeerd wat virtuele sociale netwerken
voor hen kunnen betekenen. De nadruk ligt hierbij op ouderen die zich eenzaam voelen en daar
last van hebben. Vervolgens zal ook de dienstverlening volgens het Kerkraads Wmo Model op virtuele
wijze kunnen worden aangeboden, maar uiteraard ‘in het echt’ worden geconsumeerd.
28 Vereniging Van nederlandse gemeenten

BIJLAGE 1: SCHEMA’S
Figuur 1: Kerkraads Wmo Model
Figuur 2a: Figuur 2b:
Vereniging Van nederlandse gemeenten
29

Figuur 3: werkproces Sociaal Wijkteams
Toelichting schema
De burgers kunnen zelf aankloppen bij de spreekuren van het Sociaal Wijkteam, of daar komen via
verwijzing of na een huisbezoek door Ouderenadvies.
Bij dat spreekuur wordt de complexiteit vastgesteld, ‘eenvoudige’ gevallen gaan direct naar de betreffende
organisatie (Sociaal Wijkteamlid). Deze meldt dat wel even in het Sociaal Wijkteamoverleg.
Complexe gevallen en mensen in een crisissituatie worden of in een bilateraal overleg tussen de Sociaal
Wijkteamleden besproken als er direct een actie nodig is, of via een Sociaal Wijkteamlid ingebracht in
het Sociaal Wijkteamoverleg. In dat geval wordt daar een casemanager aangewezen.
Als er sprake is geweest van bilateraal overleg, dan wordt achteraf het Sociaal Wijkteamoverleg geïnformeerd,
de casus kort besproken en formeel de al genomen besluiten bekrachtigd, al dan niet na het
aanbrengen van wijzigingen.
Wijkteam Psychiatrische Zorg is een wijkgericht team gericht op mensen met een psychiatrische achtergrond
(zie bijlage 2).
Ouderenadvies is geen onderdeel van het dienstenpakket van het Sociaal Wijkteam. Zij komt in actie
na afmelding van de klant bij Sociaal Wijkteam, indien nodig. Verder doen ze zoals gezegd de huisbezoeken
65+.
Niet in het schema opgenomen, maar wel vermeldenswaard: de Wijkmanager kan op enig moment
constateren, dat de organisatie waar de betreffende Sociaal Wijkteamleden vandaan komen, inhoudelijk
of praktisch een andere invulling (wil) geven van taken en uitvoering dan gewenst is vanuit het
Sociaal Wijkteam. In dat geval legt de Wijkmanager de casus voor aan het Begeleidingsteam en zal
haar om een definitieve beslissing vragen. Dit heeft zich echter nog nooit voorgedaan.
30 Vereniging Van nederlandse gemeenten

BIJLAGE 2: WIJKTEAM PSYCHIATRISCHE ZORG
Een korte uiteenzetting
Psychiatrische zorg in de wijk
De tijd dat psychiatrische cliënten hun leven lang in een kliniek verbleven, ligt achter ons. Uit ervaring
is gebleken dat behandelen en begeleiden in de woonomgeving van de cliënt een gunstig effect
heeft op het verloop van de ziekte. Daarom werkt Mondriaan met teams in de wijk. Een wijkteam is
samengesteld uit hulpverleners die elk op een ander gebied deskundig zijn. Daardoor kunnen ze elkaar
aanvullen en kan een team de behandeling/ begeleiding zelf organiseren en/of (laten) uitvoeren. De
verschillende hulpverleners zijn:
• Verpleegkundige
• Woonbegeleider
• Psychiater
• Psycholoog
• Trajectbegeleider
• Ervaringsdeskundige
• Maatschappelijk werker
Kennismaking
Is iemand verwezen naar dit wijkteam, dan volgt er eerst een kennismakingsgesprek. Dit kan bij de
aanmelder thuis of op het kantoor van het wijkteam. Tijdens deze kennismaking (intake) proberen de
behandelaren samen met de aanmelder een goed beeld te krijgen van de situatie en de behoefte aan
zorg of begeleiding. Vaak is uitgebreider onderzoek nodig om een volledige inschatting te kunnen.
Aan de hand van de informatie uit gesprekken en de onderzoeksuitslagen maakt de behandelaar een
voorstel voor een behandelplan.
Behandelplan
In het behandelplan, onderdeel van de behandelovereenkomst, staan de zorgbehoeften, wensen en
doelen beschreven op het gebied van behandelen, begeleiden, wonen, daginvulling of werken. Ook
staat aangegeven op welke manier de aanmelder dit samen met de behandelaren gaat realiseren. Van
tijd tot tijd wordt bekeken of alles volgens plan verloopt (evaluatie). Op die manier wordt samengewerkt
met de behandelaren naar een punt toe (doel) dat van tevoren samen is vastgesteld.
Voor informatie over werkwijze en afspraken wordt onder andere verwezen naar
http://www.mondriaanzorggroep.nl/pagina/?itemID=1775&sub=preventie_zorg&menuitemID[]=204&m
enuitemID[]=205&currentMenuitemID=205
Vereniging Van nederlandse gemeenten
31

BIJLAGE 3: PARTICIPATIELADDER
Schema is overgenomen uit Spanning in Interactie, Instituut voor Publiek en Politiek, december 1998
A. INFORMEREN Politiek en bestuur bepalen zelf de agenda voor besluitvorming en houden
betrokkenen hiervan op de hoogte. Zij maken geen gebruik van de mogelijkheid
om betrokkenen een inbreng te geven in de beleidsontwikkeling. Rol
participant: toehoorder.
B. RAADPLEGEN Politiek en bestuur bepalen in hoge mate zelf de agenda, maar zien betrokkenen
als gesprekspartners bij de ontwikkeling van beleid. De politiek
verbindt zich echter niet aan de resultaten die uit de gesprekken voortkomen.
Rol participant: geconsulteerde.
C. ADVISEREN Politiek en bestuur stellen in beginsel de agenda samen, maar geven betrokkenen
gelegenheid om problemen aan te dragen en oplossingen te formuleren,
waarbij deze ideeën een volwaardige rol spelen in de ontwikkeling van
beleid. De politiek verbindt zich in principe aan de resultaten, maar kan bij de
uiteindelijke besluitvorming hiervan (beargumenteerd) afwijken. Rol participant:
adviseur.
D. COPRODUCEREN Politiek, bestuur en betrokkenen komen gezamenlijk een agenda overeen,
waarna samen naar oplossingen gezocht wordt. De politiek verbindt zich aan
deze oplossingen met betrekking tot de uiteindelijke besluitvorming. Rol
participant: samenwerkingspartner.
E. (MEE) BESLISSEN Politiek en bestuur laten de ontwikkeling van en de besluitvorming over het
beleid over aan de betrokkenen, waarbij het ambtelijk apparaat een adviserende
rol vervult. De politiek neemt de resultaten over, na toetsing aan
vooraf gestelde randvoorwaarden. Rol participant: medebeslisser.
F. ZELFBEHEER Groepen nemen zelf het initiatief om in eigen beheer voorzieningen tot
stand te brengen en te onderhouden. Politiek en bestuur zijn hier niet bij
betrokken.
32 Vereniging Van nederlandse gemeenten