Tabel van Mendelejev

Periodiek systeem
van de elementen
met enkele praktische
toepassingen
Dmitri Ivanovitsj Mendelejev (1834-1907)
Dmitri Mendelejev was een Russisch scheikundige. Hij wordt gezien als
de grondlegger van “Het Periodiek Systeem van de elementen”, waarvan
hij de eerste versie voorstelde op 6 maart 1869.

1 (Ia)
o raketbrandstof
o vetharding
o kernfusie
v bleekmiddel, olie
v ammoniak, water
H
Waterstof 1
v telescooplens
o batterij (gsm)
+ vliegtuigonderdelen
v smeermiddeladditief
v geneesmiddel
Li
Lithium 3
Na
Natrium 11
+ wegverlichting
v wasmiddel, ontstopper
v keukenzout, soda, glas
v airbag, bakpoeder
v cosmetica, zeep
v kunstmest
v glas, lens
v lucifer, buskruit
v zuurstofmasker
v dieetzout
K
Kalium 19
Rb
Rubidium 37
o foto-elektrische cel
o gasvanger radiobuis
v hartspieronderzoek
v brandstofcel, hard glas
v controle bloedsomloop
Cs
Cesium 55
o foto-elektrische cel
o gammabestralingsbron
o atoomklok
o infraroodlamp
o stuurraketbrandstof
Fr
Francium 87
2 (IIa)
o röntgenbuisvenster
+ vliegtuigremmen
+ golfclubs
+ (horloge)veer
+ vonkvrij gereedschap
Be
Beryllium 4
Mg
Magnesium 12
o lichtkogel
+ velg, vliegtuig, racefiets
v vuurvaste steen
v turnpoeder
v pigment, vulstof
o bereiden metalen
+ kabelmantel, accu
v kunstmest, strooizout
v krijt, gips, cement
v vulstof: papier, verf
Ca
Calcium 20
v nucleaire batterij:
boei, weerstation
v meten hersenactiviteit
v lichtgevende verf
v vuurwerk, glasvezel
Sr
Strontium 38
+ gasvanger radiobuis
v smeermiddel (additief)
v vul-, kleurstof papier
v vuurwerk, maagfoto
v pigment, glas
Ba
Barium 56
Ra
Radium 88
o medische toepassingen
Periodiek sy
met toepassingen van enke
Het periodiek systeem van de elementen op internet
Op deze poster van het periodiek systeem van de elementen wordt
bij de meeste elementen een aantal toepassingen vermeld van het
element of een legering of verbinding ervan.
Meer informatie is te vinden op de website www.periodieksysteem.com.
Op deze site is per element informatie beschikbaar over het voorkomen,
de wingebieden, de herkomst van de naam, de ontdekking, de bereiding
vroeger en nu en hun toepassingen. De site bevat tevens een (korte)
biografie van de ontdekkers en een verklarende woordenlijst.
o lekdetector
+ ruimtevaartmateriaal
v zaadontkiemer
v lampen voor tv-prod.
+ baseballbat
Sc
Scandium 21
+ turbinemotor
+ microgolf
v cameralens
v vuurvaste steen
v laser, radar (filter)
3 (IIIb) 4 (IVb) 5 (Vb) 6 (VIb)
Y
Yttrium 39
La
Lanthaan 57
+ vuursteentje
+ waterstofopslag
+ batterij-elektrode
v kat. uitlaatgas, lens
v remmer aderverkalking
o vloeistofniveaumeting
Ac
Actinium 89
Ti
Titaan 22
+ warmtewisselaar, bril
+ vliegtuig, trein (tgv)
+ botbreukpen, prothese
+ geheugenmetaal
v pigment: verf, papier
o splijtstofomhulsel
+ slaghoedje
v namaakdiamant
v vuurvaste bekleding
v zuurstofmeter
Zr
Zirkonium 40
Hf
Hafnium 72
o kernonderzeeër
o kernreactorregeling
o gasvanger vacuümbuis
v straalmotoren
v gereedschap
Rutherfordium
Dubnium
Seaborgium
Bohrium
Hassium
Meitnerium
Darmstadtium
Röntgenium
112, 113, 114, 115, 116, 118
104
105
106
107
108
109
110
111
+ constructiemateriaal
+ gereedschap, veer
+ straalmotor
v aangroeiwerende verf
tegen algen
v kat. zwavelzuurber.
V
Vanadium 23
+ snijgereedschap
+ pijpleiding
+ supermagneet
+ booglasstaaf
+ implantaten
Nb
Niobium 41
o condensator
+ vacuümbuisgloeidraad
+ snijgereedschap, raket
+ brilmontuur, prothese
v cameralens
Ta
Tantaal 73
Cerium Ce 58
+ vuursteentje
+ uitlaatkatalysator
v polijstpoeder tv-glas
v koolbooglamp
v brandstofadditief
o coating gloeidraad
v kernkweekmateriaal
v lenzenglas
v gloeikousje
v laboratoriumkroes
Cr
Chroom 24
o verchromen
+ roestvrijstaal
v radiodiagnostiek, leerlooien
v camouflageverf, laser
v gekleurd glas
+ gloeidraad oven, grill
+ raketmotor, turbine
v vlamvertrager
v smeermiddel
v ontzwavelen olie
Mo
Molybdeen 42
W
Wolfraam 74
o laselektrode
o gloeidraad lamp, tv
+ pantser, granaat, kogel
+ straalpijp raket
v snij-, boorgereedschap
Praseodymium Pr 59
+ vuursteentje
+ permanente magneet
v koolboogzoeklicht
v keramiekkleuring
v glas lasbrillen
Thorium Th 90 Protactinium Pa 91

steem van de eleme
voudige en samengestelde stoffen
De enkelvoudige stof is
bij kamertemperatuur:
Helium 01
Kwik 80
Natrium 11
Technetium 43
+ staal: railwissel
+ gereedschap, wielas
+ kluis, ploegijzer
v batterij, meststof
v glas, zwart pigment
o oxydatiemiddel
Mn
Mangaan 25
o stralingsbron voor
medisch onderzoek
Tc
Technetium 43
+ gloeidraad oven
+ ber. superbenzine
+ deklaag sieraden
+ anode röntgenbuis
+ thermokoppel
Re
Renium 75
Neodymium Nd 60
+ permanente magneet
v brillenglaskleuring
v condensator keramiek
v glas: lens, laser
gasvormig
vloeibaar
vast (het element komt in de
natuur voor)
vast (het element komt niet
in de natuur voor; het wordt
kunstmatig bereid)
+ machine, magneet
+ fiets, brug, auto, boot
+ conservenblik
+ gereedschap, spijker
v waterzuivering
Fe
IJzer 26
+ autobougie
+ elektrisch contact
+ weerstandsdraad
+ spindop
+ sieraden
Ru
Ruthenium 44
o katal. ammoniakber.
+ vulpenpunt
+ kompasnaald
+ lager: klok, horloge
+ sieraden
Os
Osmium 76
Promethium Pm 61
v nucleaire batterij
v diktemeting
Uraan U 92 Neptunium Np 93
o kernreactorbrandstof
o contragewicht
+ gyrokompas
v glaskleuring
Voorkomen in de natuur: Toepassing als:
IJzer 26
Goud 79
Zwavel 16
Co
Kobalt 27
o bron van gammastralen
+ veiligheidsscheermes
+ permanente magneet
v uitlaatkatalysator
v pigment
o projectorspiegel
+ printplaat (gsm)
+ sieraden
+ kat. uitlaatgas
+ vliegtuigbougie
Rh
Rhodium 45
o bestraling tumoren
+ injectienaald
+ standaardmeter
+ helikopter bougie
+ vulpenpunt
Ir
Iridium 77
Samarium Sm 62
+ permanente magneet
+ neutronenvanger
v maser (soort laser)
v keramische condensator
Plutonium Pu 94
v nucleaire batterij:
ruimtevaart
v kernreactorbrandstof
hoofdzakelijk in samengestelde
stoffen (verbindingen)
hoofdzakelijk in de
enkelvoudige stof
zowel in enkelvoudige stof als
in de samengestelde stof
Ni
Nikkel 28
+ munten
+ melktank, tafelbestek
+ witgoud, smeltkroes
v opslag van waterstofgas
v vernikkelen, pigment
Pd
Palladium 46
o kat. uitlaatgas
o dehydrogenatie
+ tandheelkunde: kroon
+ onrust horloge, sieraden
+ printplaat (gsm)
o kat. salpeterzuurber.
o laboratoriumkroes
+ glasgietvat, juwelen
+ tandheelkunde: kroon
v tumorbehandeling
Pt
Platina 78
Europium Eu 63
+ neutronenvanger
v kwiklamp
v röntgenscherm
v tandheelkunde
Americium Am 95
v kristalonderzoek
v rookdetector
v glasdiktemeting
v neutronenbron
Calcium 20
o ............................
+ ............................
v ............................
gips ............................
o draad, kabel, printplaat
+ brons: beeld, medaille
+ munt, buis, kraan
+ pijp, scheepsschroef
+ (luid)klok, carillon
Cu
Koper 29
o spiegel, batterij
+ munten, sieraden
+ medaille, bestek
v fotopapier, film
v meekleurende bril
Ag
Zilver 47
o valutametaal
+ sieraden, medaille
+ elektrisch contact
+ tandheelkunde: kroon
v rheumabehandeling
Au
Goud 79
Gadolinium Gd 64
+ chroomstaal
+ permanente magneet
+ videorecorder
v röntgenbuis
v computergeheugen
o stralingsbron
enkelvoudige stof
legering
samengestelde stof (verbinding)
afgebeelde toepassing
7 (VIIb) 8 (VIII) 9 (VIII) 10 (VIII) 11 (Ib) 12 (IIb)
Zn
Zink 30
o beschermlaag metalen
o batterij, dakgoot
+ auto-onderdelen
v cosmetica, wit pigment
v rubberbereiding
+ sprinkler
+ kernreact. regelstaaf
v lichtmeter
v pigment: email,
keramiek, olieverf
Cd
Cadmium 48
Hg
Kwik 80
o thermometer
o wegverlichting
o hoogtezon, spaarlamp
+ tandvulling
v cosmetica
Terbium Tb 65
v röntgenscherm
v fluorescentielamp
v laser
Curium Cm 96 Berkelium Bk 97

nten o
o raketbrandstof
v tennisracket
v hittebestendig glas
v oogontsmetter
v wasmiddel
B
Boor 5
o raam, deur, kozijn
o folie, tube, kabel, cd
o vuurwerk, drankblikje
+ auto, metro, vliegtuig
v waterzuivering
Al
Aluminium 13
Ga
Gallium 31
o kwartsthermometer
v lichtgevende diode (led)
v TV- of PC-beeldscherm
v transistor, tumorzoeker
v infrarooddetector
o zonnecel
+ soldeer, glijlager
+ lagers F1-motor
v glascoating
v onderzoek: bloed, long
In
Indium 49
ºC ºF
+ thermometervulling
v laag smeltend glas
v infrarooddetector
v hartspieronderzoek
v lens infraroodcamera
Tl
Thallium 81
Dysprosium Dy 66
+ vliegtuigmetaal
+ optisch geheugen
+ permanente magneet
+ stralingsbescherming
v laser, lampen
v neutronenbron
13 (IIa) 14 (IVa) 15 (Va) 16 (VIa) 17 (VIIa)
o water- en luchtzuivering
o autoband
o diamant, potlood
v kunststoffen, vezels
v aardgas, benzine, olie
C
Koolstof 6
o chip
o zonnecel
v gereedschap
v zand/glas, kwarts
v siliconenkit
Si
Silicium 14
o infraroodoptica
o projectorreflector
o transistor, diode
+ zonnecellen
+ tandtechniek
Ge
Germanium 32
o prod. spiegelglas
+ soldeer, munten
+ siervoorwerp, brons
+ orgelpijp
v melkglas, email
Sn
Tin 50
o stralingsbescherming
+ dakbedekking, accu
+ soldeer, munitie
v menie, verfdroger
v kristalglas
Pb
Lood 82
Holmium Ho 67
v laser
v glaskleuring
o cryochirurgie
o koelvloeistof
v ammoniak
v raketbrandstof
v kunstmest, springstof
N
Stikstof 7
P
Fosfor 15
o vuurwerk
v kunstmest, wc-reiniger
v tandpasta, voedingszuur
v antioxidant, emulgator
v smeermiddeladditief
As
Arseen 33
o laserprinter
o spiegel
v glas, laser
v geneesmiddel
v lichtgevende diode (led)
+ soldeer
+ loodaccu, glijlager
+ hagelkorrel
v brandvertrager
v infrarooddetector
Sb
Antimoon 51
Bi
Bismut 83
+ smeltveiligheid
+ sprinkler, jachthagel
v glas, keramiek
v brandwondwindsel
v cosmetica, pharmaceutica
Erbium Er 68
o IR-absorberend glas
+ vanadiumstaal
v glaskleuring
v laser
o verbrandingsproces
o staalbereiding
o ademhaling
o waterzuivering, ozon
v zand, water, cement
O
Zuurstof 8
o vuurwerk, buskruit
o vulkanisatie rubber
v kunstmest, zwavelzuur
v conserveringsmiddel
v haarverzorging
S
Zwavel 16
o belichtingsmeter
o kopieerapparaat
v infraroodoptiek
v glaskleuring
v antiroosshampoo
Se
Seleen 34
o detonator
o bescherming acculood
+ draaistaal
+ weerstandsdraad
v vulkaniseren rubber
Te
Telluur 52
o nucleaire batterij
(ruimtevaart)
o neutronenbron
Po
Polonium 84
Thulium Tm 69
o röntgenapparatuur
v pigment tv-scherm
v microgolf
v desinfectiemiddel
v tandpasta
v etsmiddel glas
v anti-aanbaklaag
v bereiding aluminium
F
Fluor 9
o waterontsmetting
v bleekmiddel, zoutzuur
v kunststof (pvc)
v droogkuis
v geneesmiddelen
Cl
Chloor 17
v haarverzorging
v traangas
v vlamvertrager
v geneesmiddel
v fotopapier, film
Br
Broom 35
o jodiumtinctuur
o bestraling schildklier
o halogeenlamp
v röntgendiagnostiek
v zout, strumavoorkoming
I
Jood 53
At
Astaat 85
+ roestvrij staal
v transistor, diode
weerballon, zeppelin
o gas duikerfles
o lektestgas, laser
o beschermgas lassen
o koelmiddel/mri-scan
He
Helium 2
o reclameverlichting
o lasser, tv-buis
o streepjescodelezer
o elektronenflitser
o koelvloeistof
Ne
Neon 10
o spaarlampvulling
o tl-buis
o geigerteller, laser
o beschermgas lassen
o gaschromatografie
Ar
Argon 18
o gloeibuis, tl-buis
o zoeklicht, flitslamp
o lektestgas
o standaard golflengte
v uv-laser
Kr
Krypton 36
o uv-lamp, zonnebank
o autolampen
o projectielamp
o elektronenflitser
v UV-laser
Xe
Xenon 54
Rn
Radon 86
o aardschokvoorspeller
o indicator voor bodem -
vervuiling met koolwaterstoffen
Ytterbium Yb 70 Lutetium Lu 71
Californium Cf 98 Einsteinium Es 99 Fermium Fm 100 Mendelevium Md 101 Nobelium No 102 Lawrencium Lr 103
18 (o)

Het periodiek systeem van de elementen:
wat stelt deze tabel voor?
Een kind kan met een beperkt aantal blokjes eindeloos
nieuwe creaties maken. Op dezelfde manier heeft de natuur
- met ongeveer 90 verschillende elementaire bouwstenen die wij
atomen of elementen noemen - de honderdduizenden stoffen
samengesteld waaruit onze planeet is opgebouwd. Rotsen,
planten, dieren, mensen, bacteriën en virussen, zeeën en
wolken bevatten dus slechts een 90-tal verschillende
elementen. De mens heeft met diezelfde bouwstenen al
honderdduizenden verbindingen gesynthetiseerd die niet in de
natuur voorkomen.
In de vorige eeuw bestudeerde de Rus Ivan Mendelejev de
eigenschappen van de elementen die toen bekend waren.
Hij gebruikte twee criteria:
1. rangschik de elementen volgens stijgende massa van de
atomen;
2. plaats de elementen die gelijkaardige eigenschappen
bezitten onder elkaar.
Op deze manier ontstond de “Tabel van Mendelejev”. Deze werd
geleidelijk aangevuld met nieuw ontdekte elementen. Het bleek
dat de eigenschappen van al die elementen met een bepaalde
regelmaat – of periodiek - kunnen worden gerangschikt.
Daarom wordt de Tabel van Mendelejev ook “Het Periodiek
Systeem van de elementen” genoemd.
De tabel op de keerzijde geeft alle natuurlijke elementen weer,
evenals een aantal dat recent in laboratoria werden ontdekt.
Bovendien worden er een aantal toepassingen getoond en
genoemd van de elementen of hun verbindingen.
“Responsible care”: verantwoord en zorgvuldig
Meer dan ooit beschouwt de chemie en life sciences-industrie
niet alleen de bescherming van het leefmilieu, maar ook de
veiligheid als prioritair. Van al de investeringen die zij doet, dient
10 à 15% dan ook om de gezondheid van mens en natuur te
beschermen. Dat het de chemie daarbij ernst is, toonde ze de
jongste jaren al door het massaal onderschrijven van de
principes van “Responsible Care”. Letterlijk betekent dit
“Zorgvuldig en verantwoord”. Met deze collectieve
beleidsverklaring engageert de chemische industrie zich om
haar prestaties op het vlak van milieu, gezondheid en veiligheid
voortdurend te verbeteren en daarover in alle openheid te
communiceren. Alleen door een directe, open dialoog
met het publiek kan de chemie vertrouwen winnen
en aldus haar toekomst op lange termijn verzekeren.
essenscia vlaanderen
Diamant Building
Auguste Reyerslaan 80
B-1030 Brussel
T +32 2 238 97 87
F +32 2 230 71 18
www.essenscia-vlaanderen.be
vlaanderen@essenscia.be
Gewestelijke afdeling voor Vlaanderen van de Belgische
federatie van de chemische industrie en van life sciences VZW
Chemie en life sciences in Vlaanderen en Brussel
Met 66.000 werknemers is de chemie en life sciences-industrie
de tweede industrietak in Vlaanderen en vertegenwoordigt zij
twee derde van de sector in België. Vanuit een beperkt aantal
grondstoffen zoals mineralen, zouten, aardgas en olie worden
enkele honderden basisproducten gemaakt, die nadien worden
verwerkt tot duizenden eindproducten. Denk maar aan
geneesmiddelen, producten voor de landbouw, verven en
vernissen, reinigingsmiddelen en schoonheidsproducten,
kunststoffen, rubber- en fotoproducten. Chemische stoffen en
afgewerkte producten van de chemie worden ook verwerkt in tal
van gebruiksgoederen zoals auto’s, vliegtuigen, koelkasten, enz.
De bouwsector, de metaalverwerkende nijverheid, de textiel- en
confectienijverheid, de voedingsnijverheid en de zeer belangrijke
gezondheids- en verzorgingssector: zij doen allemaal een
beroep op de chemie.
In Brussel wordt de chemische industrie voornamelijk
vertegenwoordigt door maatschappelijke zetels,
coördinatiecentra en laboratoria voor onderzoek en analyse.
essenscia vlaanderen en essenscia brussel
essenscia vlaanderen en essenscia brussel zijn 2 regionale
afdelingen binnen essenscia, de Belgische federatie van de
chemische industrie en van life sciences. esssenscia vlaanderen
en essenscia brussel zijn de vertegenwoordigers en de
spreekbuis van alle chemische en life sciences ondernemingen
die in Vlaanderen en Brussel gevestigd zijn.
Samen met de ondernemingen, actief binnen de sector en
gelegen in de Vlaamse en Brusselse regio, zorgen zij voor een
constructieve en open dialoog met de overheid, de media, het
publiek - kortom alle socio-economische partners in het
Vlaamse en Brusselse Gewest.
Wilt u meer weten over de chemie en life sciences-industrie in
de regio Vlaanderen en Brussel? Bezoek ons op
www.essenscia-vlaanderen.be en www.essenscia-brussel.be
essenscia brussel
Diamant Building
Auguste Reyerslaan 80
B-1030 Brussel
T +32 2 238 97 43
F +32 2 230 71 18
www.essenscia-brussel.be
brussel@essenscia.be
Afdeling voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest van de Belgische
federatie van de chemische industrie en van life sciences VZW

www.3m.com
C, H, O, N
◆ Specialty materials
▲ Hoogwaardige rubbers, bescherming
van leder en tapijt, koelvloeistoffen,
kleefstoffen
www.cytec.com
C, H, O, N
◆ Systemen uithardbaar door middel
van UV/EB voor verven en lakken
▲ Grafische en industriële toepassingen
voor hout, plastiek en metaal oppervlakken
www.ineos.com
C, H, O
◆ Ethyleenoxide en derivaten
▲ Detergenten, cosmetica, verf en inkt,
textiel, polyester
www.solvay.com
C, H, O, Cl
◆ Kunststoffen
▲ Auto-industrie, bouw en architectuur,
verpakking, elektronica, waterbe handeling,
milieuzorg
www.basf.be
C, H, O, N
◆ Stikstof, minerale meststoffen,
kunststoffen als polyurethaan, nylon
▲ Land- en tuinbouw, auto, koelkast,
kledij, isolatie, sport
www.evonik.com/antwerpen
C, H, O, N, D, Si, Pb
◆ Speciaalchemicaliën
▲ Producten voor o.a. dierenvoeding,
farmaceutische industrie, rubberindustrie,
textiel-, papier- en wasmiddelindustrie
www.janssenpharmaceutica.be
C, H, O, N, S
◆ Geneesmiddelen
▲ Voor mensen, dieren en planten
www.tessenderlogroup.com
H, S, O, P, Cl, C
◆ Zout
▲ Waterbehandeling, kunststoffen,
meststoffen, geneesmiddelen, voeding
Legende
Chemische elementen
◆ Hoofdproducten
▲ Toepassingen
www.bayer.be
C, H, O, N
◆ Koolstof, kunststoffen
▲ Bouw en automobielbouw, cd’s, dvd’s,
computer, elektronica, sport en vrije tijd
www.indaver.be
Hg
◆ Kwik
▲ Milieuveilige verwerking van
kwikhoudende afvalstoffen, total waste
management, integraal en duurzaam
afvalbeheer
www.monsanto.com
C, H, O, N
◆ Roundup
▲ Onkruidverdelging, graslandbeheer,
graangewassen, wijngaarden,
boomgaarden, enz.
www.totalpetrochemicals.com
C,H
◆ Polyethyleen, polypropyleen, polystyreen
▲ Allerhande verpakkingen en voorwerpen,
tuinmeubelen, auto-onderdelen,
speelgoed, medische apparatuur,
water- en gasleidingen
Interessante links
www.periodieksysteem.com
www.jobschemie.be
www.essenscia.be
www.eklyps.be
www.technopolis.be
www.pass.be
www.eurekas.be
www.dechemiebende.be
www.comix-files.vub.ac.be
www.stimulus.eu
www.virtueelmuseum.eu
www.chem.kuleuven.be/profatoom
www.chemistryandyou.org
www.xperimania.net
Mag niet verkocht worden Verantwoordelijke uitgever: Catherine Calmels, essenscia, Diamant Building, Auguste Reyerslaan 80, B-1030 Brussel Ref: 09regVla tabl NL-2007 Design: www.landmarks.be / The Chase