Classificatie van kinderen met pragmatische taalproblemen ...

Deelonderzoeken 

Drs. M.P. Ketelaars 

Classificatie van kinderen met 

pragmatische taalproblemen 

• Studie 1: Screening van kinderen met PLI (Ketelaars, Cuperus, Jansonius, 

& Verhoeven, in press) 

• Studie 2: Gedragsproblemen in relatie tot PLI (Ketelaars, Cuperus, 

Jansonius, & Verhoeven, in press) 

• Studie 3: Semantische vaardigheden van kinderen met PLI 

• Studie 4: Narratieve vaardigheden van kinderen met PLI (Ketelaars, 

Jansonius, Cuperus, & Verhoeven, submitted) 

• Studie 5: Ontwikkeling van narratieve vaardigheden in kinderen 

met PLI 

Onderzoeksgroep 

Alle Taal Centraal 2009 


• Regulier onderwijs CCC (Bishop, 1998, Nederlandse 

vertaling: Hartman et al., 1998) 

– 84 kinderen met PLI (4;11 tot 6;01 jaar, M = 5;06) 59 jongens, 25 

meisjes 

– 81 normaal ontwikkelende kinderen (NC) (4;11 tot 6;01 jaar, M = 

5;06) leerkracht geeft aan geen problemen 

• Matching op klas, geslacht en leeftijd (max. 6 maanden 

verschil) 

• Nederlandstalig 

Achtergrond project 


• Samenwerkingsverband Radboud Universiteit Nijmegen en 

Sint Marie 

– Prof. L. Verhoeven 

– Dr. J. Cuperus 

– Dr. K. Jansonius 

• Praktijkgestuurde onderzoeksvraag: 

– Wat zijn pragmatische taalproblemen?; 

– Hoe kunnen we deze problemen in kaart brengen?; 

– Wat zijn mogelijke onderliggende oorzaken? 

Longitudinaal onderzoek met taalmaten en 

neuropsychologische maten, raakvlak linguistiek en 

(neuro)psychologie 

Pragmatische taalproblemen? 


• Pragmatische competentie: juist gebruik van taal in context 

• Rapin & Allen (1983) semantisch pragmatische 

taalstoornis 

– Symptomen: praatgraag, atypische woordkeus, niet adequate 

conversationele vaardigheden. 

– Taalstoornis MAAR ook zichtbaar bij ASS 

• Inmiddels: pragmatische taalstoornis (Bishop, 2000) 

• Ergens tussen ASS en SLI in 

• Niet in DSM-IV of ICD10 


Studie 3: 

Semantische vaardigheden 

1

Waarom semantische vaardigheden? 

• Twee visies op pragmatiek: 

– Modulaire/nauwe visie: 

fonologie, semantiek, 

pragmatiek, … etc. 

– Functionele/brede visie: 

interactief, in alle systemen 

• Historische ontwikkeling term 

SPLD PLI 

Onderzoeksopzet 


• 20 plaatjes uit Nederlandse bewerking Renfrew Word 

Finding Vocabulary Test (Jansonius, Borgers, DeBruin & 

Stumpel, 2006) 

– Hoogfrequent vs. laagfrequent (RUPS - BOOR) 

– Kort vs. lang (SLAK – KROKODIL) 

Waar kijken we naar? 



• Benoemingsvaardigheden: totaal aantal goed 

• Benoemingsproblemen: effect frequentie en lengte 

• Benoemingsproblemen: soort fouten 

– Semantisch paard ipv kameel 

– Fonologisch anger ipv anker 

– Niet gerelateerd gras ipv pijl 

– ‘Weet niet’/omschrijving … 

– Zelf bedachte woorden plantenwatergever ipv gieter 

• ‘Embedding van het woord’: informatie uit definieren woord 

(‘Wat kun je er mee/wat kan deze?’) 

• Effect van semantische cue 

Eerdere onderzoeken 


• Semantische problemen geen kernprobleem (Bishop, 2000) 

MAAR: 

• Oorpronkelijke definitie woordvindingsproblemen (Rapin, 

Allen, 1983) 

• Lagere score op benoemingstaak (Botting & Conti 

Ramsden, 1999) 

• Vreemd woordgebruik, stereotiepe zinnen in narratieven en 

conversatie (Bishop & Norbury, 2002) 

• Lagere score op semantische taak (similar meaning; Botting 

& Adams, 2005) 

Wat gebeurt er tijdens het benoemen van plaatjes? 

Object identificeren 


Naam selecteren (semantische problemen) 

Articulatie voorbereiden (fonologische problemen) 

Resultaten (aantal goed) 

• PLI < NC 

• Frequentie-effect 

• Lengte-effect 

• Interactie-effect 

5 

4,5 

4 

3,5 

3 

2,5 

2 

1,5 

1 

0,5 

0 

HF 

kort 

HF 

lang 


LF 

kort 

LF 

lang 

NC 

PLI 

2

Resultaten (gemaakte fouten) 

Absolute aantallen 

• PLI > NC 

– semantische fouten (sem), 

ongerelateerde fouten (fon), 

wn/omschrijvingen (w.n./om) 

Proportioneel 

• PLI > NC 

– ongerelateerde fouten (niet) 

70% 

60% 

50% 

40% 

30% 

20% 

10% 

0% 

sem 


fon 

Resultaten (informatie in definities) 

0 = geen info 

1 = juist maar incompleet 

2 = volledig 

• PLI < NC 

• Kwalitatief vreemde 

antwoorden 

VB boor – snijdt door hout 

slak – sleet over de grond 

Resultaten (semantische cues) 

niet 

wn/om 

zelf 

1,8 

1,6 

1,4 

1,2 

1 

0,8 

0,6 

0,4 

0,2 

0 

goed sem. w.n. 

Aantal correcte antwoorden na cue 

Totaal aantal gegeven cues 

• PLI = NC 

• Ongeveer 10 % extra benoemd 

NC 

PLI 


NC 

PLI 


Soort fouten: voorbeelden 

• Gras in plaats van pijl 

• Douche in plaats van microfoon 

Resultaten (alternatieve definities) 

Categorisch/evaluatief/plaatsbepalend 

• PLI = NC 

• Gebruik van geluiden en bewegingen PLI > NC 

VB: gitaar spelen, boorgeluid maken 

Conclusies en klinische implicaties 

• Aanwezigheid semantische problemen 




• Kwalitatieve analyse deel problemen mogelijk 

pragmatisch van aard 

Het is belangrijk om semantische en pragmatische aspecten niet als 

modulair te benaderen. Diagnostiek dient zich te richten op zowel de 

semantiek als op de pragmatiek. Daarbij lijken kinderen met 

pragmatische taalproblemen wat betreft semantiek ten dele dezelfde 

problematiek te vertonen als kinderen met SLI. 

3

Beperkingen 


• PLI-groep uit regulier onderwijs 

• Benoemingstaak relatief simpel semantiek in meer 

natuurlijke setting biedt mogelijk meer/andere informatie. 

Waarom narratieve competentie? 

• Narratieve competentie vereist 

pragmatische vaardigheden 

• Ecologisch valide maat 

• Voorspeller academische EN 

sociale vaardigheden 

Onderbelicht: 

• Theory of Mind? 

• Executief functioneren? 

Narratieve competentie en EF 

• Organisatie van informatie 

– inhoud (plotelementen) 

– structuur (binnen en tussen zinnen) 

? 




Studie 4: 

Narratieve competentie 

Narratieve competentie en ToM 

• Perspectief karakter begrijpen begrijpen gedrag karakter 

• Perspectief luisteraar 

– Kwaliteit 

– Kwantiteit 

– Relevantie 

– Wijze 

☺ 


 

Eerdere onderzoeken 

• Kinderen met SLI: zwakkere narratieve competentie (bijv. 

Botting, 2002) 

• Kinderen met PLI: minder plotelementen (specifiek setting 

en ending). Mogelijk ook problemen op het gebied van 

linguistische structuren (Botting, 2002) 

– N = 5, te kleine groep 

– Geen vergelijkingsgroep 

– Relatie ToM/EF?? 


4

Onderzoeksopzet 

• Nederlandse bewerking Renfrew Busverhaal (Jansonius, 

Borgers, DeBruin & Stumpel, 2006) 

• Testbatterij Theory of Mind en EF 

– False belief 

– Aandacht 

– Inhibitie 

– Werkgeheugen 

– Planning 

• Gekeken naar: 

– Profiel narratieve competentie 

– Factorstructuur in narratieve competentie 

– Relatie narratieve competentie en ToM/EF 



Resultaten (narratieve competentie) 

• Kinderen met PLI zwakkere linguistische vaardigheden 

– Totaal aantal uitingen (PLI = 16 NC = 20) 

– ML5LU (PLI = 7,7 NC = 9) 

– Aantal onderschikkingen (PLI = 1,2 NC = 2,2) 

• Plotelementen: PLI < NC (PLI = 36% NC = 49%) 

• Ruis: PLI > NC, maar geen verschil verkeerde 

tijdsvolgorde (PLI = 20% NC = 13%) 

• Bijna significant verschil proportie impliciete 

referenten 

Resultaten (factorstructuur narratieve competentie) 

• Bewijs voor drie factoren: linguistische vaardigheden, 

verhaalinhoud, cohesie 

Totaal aantal uitingen 

ML5LU 

Aantal onderschikkingen 

Proportie plotelementen 

Proportie ruis 

Proportie impliciete referenten 

1 

.854 

.902 

.867 

2 

.904 

-.923 


3 

.974 

NC 

PLI 

Verhaalinhoud 

Cohesie 

Verhaalinhoud 

Cohesie 

Narratieve maten 

Grote diversiteit, gekozen voor: 


• Totaal aantal uitingen 

• ML5LU 

• Aantal onderschikkingen 

• Gerealiseerde plotstructuur elementen (proportie) 

• Proportie ruis 

• Proportie impliciete referenten 

Voorbeelden PLI groep 

ML5LU: 

“Die bus wou rijden” 

“Doet het niet meer” 


Impliciete referenten: 

“En toen ging ie (de bus) naar de stad. En wou die zo fluiten”. 

“Toen valde de bus in. Toen had die een moddertrekker gevonden” 

Ruis: 

“De trein had zo een deuk” 

“En hier werd die steeds bozerder. En hier was die nog steeds 

bozer.” 

Resultaten (relatie met ToM/EF) 

Linguistische structuur 

Linguistische structuur 

False 

belief 

.40** 

-.11 

-.06 

.08 

.09 

.15 

Aandacht 

.24* 

.12 

-.09 

.30** 

.06 

.08 

Inhibitie/flex. 

.35** 

-.04 

.02 

.28* 

.22† 

.06 


Werk 

geheugen 

.12 

-.08 

-.13 

.26* 

.26* 

.17 

Planning 

.11 

.23* 

-.15 

.38** 

.09 

-.04 

5

Conclusies en klinische implicaties 


• PLI zwakkere narratieve competentie 

• Narratieve competentie vertoont relatie met EF en ToM 

• Relatie ToM is bij kinderen met PLI echter afwezig, wel sterke 

relaties met EF informatieverwerkingsproblematiek 

In kaart brengen van narratieve competentie levert veel informatie 

op. Daarbij is het van belang om ook te kijken naar neuropsychologische 

aspecten. Deze kunnen mogelijk ten grondslag 

liggen aan problemen in narratieve competentie. Mogelijk kan 

interventie gericht op executief functioneren eveneens de narratieve 

competentie verbeteren. 

M.Ketelaars@pwo.ru.nl 



• Hartman, C. A., Geurts, H. M., Verte, S., Roeyers, H., Sergeant, J. A., & Bishop, D. V. M. 

(1998). De drie C's: Children's Communication Checklist [The Three C's: Children's 

Communication Checklist. Dutch translation]. Unpublished manuscript: Vrije Universiteit, 

Amsterdam. 

• Jansonius-Schultheiss, K., Borgers, M., DeBruin, B., & Stumpel, H. (2006). Renfrew's language 

scales Dutch adaptation. Amsterdam: Pro-education, HvA. 

• Ketelaars, M. P., Cuperus, J. M., Jansonius, K., & Verhoeven, L. (in press). PLI and associated 

behavioural problems. International Journal of Language and Communication Disorders. 

• Ketelaars, M. P., Cuperus, J. M., Van Daal, J., Jansonius, K., & Verhoeven, L. (in press). 

Screening for pragmatic language impairment: The potential of the Children's Communication 

Checklist. Research in Developmental Disabilities. 

• Rapin, I., & Allen, A. (1983). Developmental language disorders: Nosological considerations. In 

U. Kirk (Ed.), Neuropsychology of language, reading and spelling. London: Academic Press. 

Beperkingen 


• PLI-groep uit regulier onderwijs 

• Maten voor cohesie meer uitwerken 

• ‘Retelling’ is mogelijk simpeler dan ‘generating’ 

• Narratieve competentie geeft slechts een beperkt beeld van 

pragmatische vaardigheden 

• ToM/EF beperkt gemeten 


• Bishop, D. V. M. (1998). Development of the Children's Communication Checklist (CCC): A 

method for assessing qualitative aspects of communicative impairment in children. Journal of Child 

Psychology and Psychiatry, 39(6), 879-891. 

• Bishop, D. V. M. (2000). Pragmatic language impairment: A correlate of SLI, a distinct subgroup, 

or part of the autistic continuum? In L. B. Leonard & D. V. M. Bishop (Eds.), Speech language 

impairments in children: Causes, characteristics, intervention and outcome. (pp. 305). New York, 

NY, US: Psychology Press. 

• Bishop, D. V. M., & Norbury, C. F. (2002). Exploring the borderlands of autistic disorder and 

specific language impairment: A study using standardised diagnostic instruments. Journal of Child 

Psychology and Psychiatry, 43(7), 917-929. 

• Botting, N. (2002). Narrative as a tool for the assessment of linguistic and pragmatic 

impairments. Child Language Teaching and Therapy, 18(1), 1-21. 

• Botting, N., & Adams, C. (2005). Semantic and inferencing abilities in children with 

communication disorders. International Journal of Language and Communication Disorders, 40(1), 

49-66. 

• Botting, N., & Conti-Ramsden, G. (1999). Pragmatic language impairment without autism: The 

children in question. Autism, 3(4), 371-396. 

6

Classificatie van kinderen met pragmatische taalproblemen ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?