Zonder handen op de tanden
Zonder handen op de tanden
Zonder handen op de tanden
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Red<strong>de</strong>n wat voorl<strong>op</strong>ig is<br />
In heel wat gevallen breekt alleen een stukje<br />
melktand af. Van Gorp: “Gaat het om een<br />
heel klein stukje, dan volstaat het om <strong>de</strong><br />
scherpe randjes weg te schaven. Een groter<br />
stuk wordt best zo snel mogelijk hersteld<br />
met aangepast vulmateriaal, waardoor <strong>de</strong><br />
tand weer mooi in het rijtje past. Ligt het<br />
levend tandge<strong>de</strong>elte (<strong>de</strong> pulpa) bloot, dan<br />
moet <strong>de</strong> tandzenuw zo snel mogelijk<br />
afgeschermd wor<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> omgeven<strong>de</strong><br />
mondbacteriën om infectie te voorkomen,<br />
uiterlijk binnen <strong>de</strong> 48 uren na <strong>de</strong> val. Zo<br />
lang kan het natuurlijk ver<strong>de</strong>digingssysteem<br />
<strong>de</strong> mondbacteriën on<strong>de</strong>r controle hou<strong>de</strong>n.<br />
Soms verwij<strong>de</strong>ren we met een pulpotomie<br />
een klein stukje van <strong>de</strong> tandzenuw. Daarna<br />
wordt <strong>de</strong> tand ‘dichtgecementeerd’ met<br />
een biocompatibel product. De resteren<strong>de</strong><br />
tandwortel kan dan zijn vitaliteit behou<strong>de</strong>n<br />
zon<strong>de</strong>r infectie, wat van belang is voor <strong>de</strong><br />
<strong>de</strong>finitieve tand.” Wacht je langer dan 48<br />
uur, dan nemen <strong>de</strong> bacteriën <strong>de</strong> overhand<br />
en raakt <strong>de</strong> ontblote tand geïnfecteerd tot<br />
in <strong>de</strong> wortel. Een wortelbehan<strong>de</strong>ling kan<br />
uitzon<strong>de</strong>rlijk nog soelaas brengen, maar<br />
vaker wordt het tandje dan getrokken.<br />
Gaatje in <strong>de</strong> gevel<br />
Geertje Van Gorp: “Het is geen drama,<br />
maar toch wel jammer als een kleuter een<br />
tand verliest terwijl die gered had kunnen<br />
wor<strong>de</strong>n.” Een voorste melktandje moeten<br />
missen is niet alleen niet mooi, het brengt<br />
ook fonetische problemen met zich mee.<br />
Het kind gaat bijvoorbeeld lispelen of heeft<br />
moeite met <strong>de</strong> r-klank. Bovendien kan <strong>de</strong><br />
<strong>de</strong>finitieve tand dan wat langer <strong>op</strong> zich laten<br />
wachten. Bewaren en terugplaatsen kan, als<br />
het snel gebeurt.<br />
Dankbaar immatuur<br />
Een ongelukkige val met scha<strong>de</strong> aan een <strong>de</strong>finitieve<br />
tand is een an<strong>de</strong>r verhaal. De tand<br />
kan afgeboken en/of verplaatst of helemaal<br />
losgekomen zijn. Een spoedbezoek aan <strong>de</strong><br />
tandarts voor controle is altijd aangewezen.<br />
Van Gorp: “Lichte verplaatsingen veroorzaken<br />
enkele dagen pijn bij het bijten en<br />
aanraken. Zacht voedsel eten kan helpen.<br />
Omdat <strong>de</strong> pijn snel overgaat, verliest men<br />
<strong>de</strong>ze lichte verplaatsingen soms uit het oog,<br />
maar toch moeten ze <strong>op</strong>gevolgd wor<strong>de</strong>n.<br />
De tandarts neemt altijd röntgenfoto’s<br />
na een val en voert vitaliteitstests uit. Zo<br />
geven kou<strong>de</strong>- en warmteproefjes en percussietests<br />
(tikken tegen <strong>de</strong> tand met een<br />
instrument) een i<strong>de</strong>e van <strong>de</strong> toestand van<br />
<strong>de</strong> tandzenuw.”<br />
Als <strong>de</strong> getroffen tand helemaal scheef staat<br />
of ge<strong>de</strong>eltelijk losgekomen is (al dan niet<br />
met een botbreuk), kan <strong>de</strong> tandarts die<br />
<strong>op</strong>nieuw in <strong>de</strong> juiste stand zetten. Geertje<br />
Van Gorp: “Dat gebeurt best onmid<strong>de</strong>llijk,<br />
door <strong>de</strong> tand terug te plaatsen en te spalken.<br />
Repo sitionering is niet alleen belangrijk om<br />
Bij kleintjes kan na een val <strong>de</strong> melktand in het<br />
tandbeen schieten. Is <strong>de</strong> tandkiem geraakt, dan<br />
kan het later misgaan met <strong>de</strong> <strong>de</strong>finitieve tand.<br />
esthetische re<strong>de</strong>nen, maar ook om het<br />
spontaan herstel te bevor<strong>de</strong>ren.” Spontaan<br />
herstel lukt het best bij immature tan<strong>de</strong>n,<br />
dat zijn <strong>de</strong>finitieve tan<strong>de</strong>n die 2 tot 3 jaren<br />
voordien doorbraken (2). De tandzenuw<br />
heeft dan nog een rijke doorbloeding met<br />
veel herstelcapaciteit.<br />
Race naar <strong>de</strong> tandarts<br />
Gooi een uitgevallen tand nooit weg. Van<br />
Gorp: “Spoel hem even in koud water af en<br />
plaats hem meteen zelf terug in <strong>de</strong> tandkas.<br />
Bijt <strong>op</strong> een handdoek of zakdoek en rep je<br />
naar <strong>de</strong> tandarts. Je kan <strong>de</strong> tand ook bewaren<br />
tussen je wang en <strong>de</strong> omslagplooi in je<br />
mond, of in een potje met een fysiologische<br />
<strong>op</strong>lossing of met melk. De tandarts zal hem<br />
meteen terug <strong>op</strong> zijn plaats zetten. Gebeurt<br />
dat binnen het uur, dan kan hij weer vastgroeien,<br />
<strong>op</strong> voorwaar<strong>de</strong> dat het ligament<br />
niet te zwaar beschadigd is. Een terug -<br />
geplaatste tand wordt gespalkt geduren<strong>de</strong><br />
enkele weken. Niet langer, want <strong>de</strong> fysiologische<br />
beweeglijkheid moet gerespecteerd<br />
wor<strong>de</strong>n. Als een <strong>de</strong>finitieve tand is afgebroken,<br />
hou je het afgebroken stukje best vochtig<br />
in water of melk. De tandarts zal het<br />
gebruiken om <strong>de</strong> tand weer <strong>op</strong> te bouwen,<br />
wat het mooiste resultaat geeft. Is het<br />
afgebroken stukje zoek, dan moet <strong>de</strong> breuk<br />
binnen <strong>de</strong> 48 uur wor<strong>de</strong>n afgedicht met<br />
aangepast vulmateriaal, en als <strong>de</strong> tandzenuw<br />
bloot ligt met een biocompatibele<br />
stof om te vermij<strong>de</strong>n dat <strong>de</strong> tandwortel<br />
infecteert. Net zoals bij melktan<strong>de</strong>n.<br />
Scha<strong>de</strong> na jaren<br />
Tandscha<strong>de</strong> door een val <strong>op</strong> school, <strong>op</strong><br />
sportkamp, in <strong>de</strong> jeugdbeweging of als gevolg<br />
van een auto-ongeval kan doorgaans<br />
verhaald wor<strong>de</strong>n <strong>op</strong> een verzekering. Dat<br />
zie je beter niet over het hoofd, want <strong>de</strong> gevolgen<br />
voor het gebit kunnen jaren later nog<br />
<strong>op</strong>duiken. Scha<strong>de</strong> aan een melktand kan <strong>de</strong><br />
toekomstige tand hypothekeren. Soms zijn<br />
dan meer gecompliceer<strong>de</strong> orthodontische<br />
interventies nodig. Scha<strong>de</strong> aan een <strong>de</strong>finitieve<br />
tand kan lei<strong>de</strong>n tot vroegtijdig afsterven<br />
en <strong>de</strong> noodzaak van een implantaat of een<br />
brug. Daarom is het raadzaam om een dossiertje<br />
aan te leggen waarin je data, foto’s en<br />
verslagen van <strong>de</strong> tandarts bewaart. Kom je<br />
<strong>op</strong> <strong>de</strong> spoedgevallendienst van een ziekenhuis<br />
terecht en wordt daar niet meteen naar<br />
<strong>de</strong> tandscha<strong>de</strong> gekeken (omdat er acutere<br />
problemen zijn), informeer er dan zelf naar.<br />
Wordt <strong>de</strong> tandscha<strong>de</strong> niet in het verslag<br />
vermeld, dan is het moeilijker om <strong>de</strong><br />
verzekering te overtuigen van <strong>de</strong> oorzaak.<br />
(1) www.endovangorp.be<br />
(2) Tabel met <strong>de</strong> vorming van <strong>de</strong> tan<strong>de</strong>n volgens leeftijd:<br />
www.bodytalk.be<br />
Het laatste woord over eerste hulp<br />
Tandbehoud staat centraal in <strong>de</strong> mo<strong>de</strong>rne tandheelkun<strong>de</strong>, vooral bij jonge <strong>de</strong>finitieve<br />
(immature) tan<strong>de</strong>n, omdat die goed kunnen herstellen. Daarom spitst wetenschappelijk<br />
on<strong>de</strong>rzoek zich toe <strong>op</strong> nieuwe metho<strong>de</strong>s om beschadigd en aangetast tandweefsel te<br />
herstellen (regeneratietechnieken). Essentieel bij tandbehoud blijft <strong>de</strong> snelle<br />
interventie. Om die boodschap goed te laten doordringen, ontwikkel<strong>de</strong> <strong>de</strong> International<br />
Association of Dental Traumatology een toegankelijke website, <strong>de</strong> Dental Trauma Gui<strong>de</strong>,<br />
waar<strong>op</strong> scholen en an<strong>de</strong>re geïnteresseer<strong>de</strong>n terechtkunnen voor informatie over eerste<br />
hulp bij tandongevallen. De site is <strong>op</strong> dit moment enkel in het Engels beschikbaar.<br />
www.<strong>de</strong>ntaltraumagui<strong>de</strong>.org<br />
SEPTEMBER 2010 BODYTALK 7<br />
GEZONDHEID