Lees de brochure - Assuralia

HUIS DER VERZEKERING
de Meeûsplantsoen, 29
B-1000 Brussel
Tel.: 02/547.56.11
Fax: 02/547.56.01
E-mail: info@bvvo.be
website: www.bvvo.be
BVVO
Texte français sur demande
cia@upea.be
Uitgegeven door de BVVO
Beroepsvereniging der Verzekeringsondernemingen
werkzaam in België
D-2003-0377/8
Grafisch concept en gedrukt in België
door Rectoverso
Beroepsvereniging der Verzekeringsondernemingen
EEUWFEEST VAN DE
ARBEIDSONGEVALLENWET
EN 50 JAAR PREVENTIE
HET BELGISCH MODEL:
EEN VOORBEELD MET EEN EIGEN MEERWAARDE
BVVO
Beroepsvereniging der Verzekeringsondernemingen

ARBEIDSONGEVALLEN
INLEIDING
EEN SPECIFIEKE VERZEKERING
EEN DUBBELE RECHTSVERHOUDING
EEN MODEL DAT STROOKT MET DE EUROPESE GEEST VAN OPENHEID
HET BELGISCH MODEL, EEN VOORBEELD MET EEN EIGEN MEERWAARDE
CONCENTRATIE IN EEN STABIELE MARKT
STRENG TOEZICHT OP DE ARBEIDSONGEVALLENVERZEKERAARS
DE VERZEKERING ARBEIDSONGEVALLEN : EEN TAK IN EVENWICHT DIE
BIJDRAAGT IN DE FINANCIERING VAN DE GLOBALE SOCIALE ZEKERHEID
ALGEMENE VOORSTELLING VAN DE ARBEIDSONGEVALLENVERZEKERING
9.1. Analysegebied
9.2. Incasso 2001-2002
9.3. Terugkeer naar een technische orthodoxie
9.4. Een gemiddelde premievoet van 2,95% voor de werkgever
9.5. Een gemiddelde vergoeding van 4.523 euro voor het slachtoffer
EEN ACTIEF PREVENTIEBELEID
10.1. De eigen preventiediensten van de verzekeraars
10.2. De collectieve wijze: Prevent
VERZEKERAARS BETROKKEN BIJ DE MODERNISERING
VAN DE SOCIALE ZEKERHEID
11.1. Een nieuwe kijk van de verzekeraars op de sociale zekerheid
11.2. Het EVA-project, of de Elektronische Verbinding Arbeidsongevallen
11.3. Principiële draagwijdte
11.4. Toepassingsgebied
11.5. Praktische uitvoering
1

INLEIDING
De Belgische arbeidsongevallenverzekering is een heel opmerkelijk model, want het gaat om een tak van
de sociale zekerheid waarvan het beheer sinds 1903 toevertrouwd is aan de particuliere verzekeraars.
Zij staan onder het waakzaam toezicht van de overheid die borg staat voor zowel de vrijwaring van de
belangen van de slachtoffers als voor de financiële controle van de tak.
Die situatie is vrij zeldzaam in Europa waar de arbeidsongevallenverzekering grotendeels beheerd wordt
door openbare socialezekerheidsinstellingen. Alleen Finland, Denemarken en Portugal hebben een stelsel
dat min of meer vergelijkbaar is met het Belgische model. Daarin kunnen de verzekeraars ten volle hun
sociale rol spelen, wat hen toelaat hun knowhow ten gunste van hun socialezekerheidsopdracht te benutten
voor het beheer van het massarisico en de overeenkomstige vorming van reserves via kapitalisatie.
Zo is het mogelijk om twee werelden met elkaar te verzoenen waar dat op het eerste gezicht onmogelijk
is : het particuliere beheer door de verzekeraars dat contractueel en concurrentieel van aard is, en de
sector van de sociale zekerheid die de slachtoffers onaantastbare rechten toekent.
Deze synergie biedt voordelen voor zowel slachtoffers als werkgevers : doordat er concurrentie speelt,
krijgen de werkgevers een adequaat tarief dat overeenstemt met het verzekerde risico. De controle vanwege
de overheid garandeert enerzijds een voldoende solvabiliteit en anderzijds de bescherming van de
rechten en de belangen van de slachtoffers, een bescherming die staat onder een specifiek, paritair toezicht.
Bovendien herinneren we eraan dat de aan de slachtoffers uitgekeerde vergoedingen strikt geregeld
zijn in een wet van openbare orde (wet van 10 april 1971).
EEN SPECIFIEKE VERZEKERING
In een arrest van 18 mei 2000 heeft het Europees Hof van
Justitie in Luxemburg het statuut van de verzekeraars
bevestigd, maar tegelijkertijd gesteld dat de tak van de
arbeidsongevallenverzekering volwaardig deel uitmaakt
van de sociale zekerheid.
De arbeidsongevallenverzekering is bij het grote publiek vrij onbekend. Nochtans hebben zowat twee miljoen
vierhonderdduizend werknemers er mee te maken. Terwijl de begunstigden altijd de werknemers
en hun gezinsleden zijn, is de exclusieve verzekeringsnemer de werkgever. Met die verzekering verzekert
hij zijn personeelsleden tegen ongevallen die zich op de werkplaats of op de woon-werkweg voordoen.
Deze aparte verzekering onderscheidt zich op drie punten van de “klassieke”
verzekeringen:
• het gaat om een verplichte verzekering: alle werkgevers, tenminste in de privé-sector, hebben de
verplichting hun volledig personeel te verzekeren;
• het gaat om een vergoedingsregime dat niet gestoeld is op het zoeken naar een fout (de werknemer
zal de schuld van zijn werkgever niet moeten bewijzen);
• de schadeloosstelling gebeurt volgens forfaitaire grondslagen en de vergoeding wordt berekend op
een wettelijk begrensd loon (zonder afbreuk te doen aan eventuele bovenwettelijke waarborgen).
EEN DUBBELE RECHTSVERHOUDING
Het stelsel voor de vergoeding van arbeidsongevallen stoelt op een dubbele rechtsverhouding waarin de
filosofie van deze verzekering perfect tot uiting komt :
• de relatie “slachtoffer – verzekeraar” past in een vergoedingslogica van de sociale zekerheid, die geregeld
wordt in een wet van openbare orde (wet van 10 april 1971). Hierin zijn de rechten van de slachtoffers
nauwkeurig vastgelegd. Het Fonds voor Arbeidsongevallen (FAO) – een socialezekerheidsinstelling die
beheerd wordt door een comité dat paritair samengesteld is uit vertegenwoordigers van de werkgevers en
de werknemers – oefent een technisch, medisch en sociaal toezicht op de tak uit. Het staat aldus borg voor
de bescherming van de rechten van de slachtoffers en voor de correcte toepassing van de wettelijke bepalingen
van “sociale” aard.
• De relatie “werkgever – verzekeraar” berust op een contractuele verhouding (wet van 25 juni 1992
op de landverzekeringsovereenkomst), waarvan het financiële en prudentiële toezicht uitgeoefend
wordt door de Controledienst voor de Verzekeringen (CDV). Deze dienst zal op 1 januari 2004 opgenomen
worden in de Commissie voor het bank-, financie-
en assurantiewezen.
Dit systeem maakt een gezonde concurrentie tussen de
verzekeraars mogelijk – wat in het voordeel speelt van de
werkgevers – en biedt de waarborg dat het recht van het
slachtoffer op een correcte vergoeding strikt wordt nageleefd.
De overheidssector van zijn kant heeft een bijzonder stelsel
dat geregeld wordt door de wet van 3 juli 1967. Rekening houdend met een aantal specifieke kenmerken,
voorziet dit regime in een gelijkaardig vergoedingsstelsel als voor werknemers uit de particuliere
sector. De verzekering van deze risico’s is facultatief. Tenslotte kunnen zelfstandigen kiezen voor bijkomende
waarborgen die vallen buiten het wettelijk stelsel dat de wet van 1971 ingevoerd heeft.
EEN MODEL DAT STROOKT MET DE EUROPESE GEEST VAN OPENHEID
Jarenlang stonden de Belgische Staat en de Europese Commissie lijnrecht tegenover elkaar in een
geschil over de aard zelf van de arbeidsongevallendekking en het statuut van de arbeidsongevallenverzekeraars.
Het arrest van 18 mei 2000 van het Europees Hof van Justitie in Luxemburg heeft aan die
polemiek een einde gemaakt.
De Belgische regering was van mening dat de arbeidsongevallendekking, als een wettelijke tak van de
sociale zekerheid, uitgesloten was van het toepassingsgebied van de Europese richtlijnen. Bijgevolg kon
het arbeidsongevallenstelsel naar eigen goeddunken worden georganiseerd, met inachtneming evenwel
van bijzondere toezichtsregels. De Belgische overheid had de Commissie er ook op gewezen dat het openstellen
van deze tak voor de Europese concurrentie de sociale bescherming voor de slachtoffers en hun
naasten kon bedreigen, wat onverenigbaar was met de bij uitstek “sociale” aard van de dekking.
De Commissie heeft niet betwist dat het arbeidsongevallenstelsel volwaardig deel uitmaakt van de sociale
zekerheid. Wel heeft ze geoordeeld dat België besloten had om het beheer ervan toe te vertrouwen aan
particuliere ondernemingen: vrije keuze van de verzekeraar, vrije premie berekend volgens het risico, geen
overheidsinterventie, oprichting van een waarborgfonds dat uiteindelijk gestijfd wordt door de
verzekeraars. België mocht deze tak dan ook niet langer afschermen van de Europese markt die de
2 3

Europese richtlijnen tot stand wilden brengen. Bijgevolg was het zaak de richtlijnen na te leven die de
eenmaking van de verzekeringsmarkt beogen, en buitenlandse marktspelers de mogelijkheid te bieden
om via de vrije dienstverrichting arbeidsongevallendekkingen aan te bieden. Voor het financiële toezicht
blijven ze wel onderworpen aan de regels van hun land van vestiging (“home country control”).
Het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen heeft de argumenten van de Commissie over de hele
lijn gevolgd : de arbeidsongevallenverzekeringen die de ondernemingen aanbieden, vallen onder het toepassingsgebied
van de richtlijnen, ook al maken die verzekeringen volwaardig deel uit van het stelsel van de
verplichte sociale zekerheid. Het gaat hier om de volle bekrachtiging van het principe van de dubbele rechtsverhouding:
de relatie “verzekeraar-slachtoffer” die ressorteert onder de sociale zekerheid, en de relatie
“verzekeraar-werkgever” die onder de particuliere verzekering valt en onderworpen is aan de marktregels.
België heeft uiteindelijk haar wetgeving in overeenstemming gebracht met het Europees arrest (wet van
10 augustus 2001). De omzetting van de richtlijnen “niet-leven” heeft het mogelijk gemaakt de rechten van
de slachtoffers te vrijwaren en te versterken, en tegelijkertijd te beantwoorden aan de vereiste dat de
markt opengesteld wordt voor spelers uit andere lidstaten. Ook heeft ze geleid tot een duidelijkere en
nauwkeurigere verdeling van de bevoegdheden van de controleautoriteiten: het sociale toezicht wordt
uitgeoefend door het FAO, onafhankelijk van de nationaliteit van de marktspeler; het financiële toezicht is
in handen van de CDV voor de verzekeringsondernemingen die in België gevestigd zijn.
HET BELGISCH MODEL, EEN VOORBEELD MET EEN EIGEN MEERWAARDE
Het Belgisch model van de arbeidsongevallenverzekering biedt talrijke voordelen voor zowel werkgevers
als slachtoffers:
• Een meer dan behoorlijke schadeloosstelling
De vergoedingen waar de slachtoffers op kunnen rekenen, zijn in veel gevallen interessanter dan die
welke worden uitgekeerd in de meeste Europese landen waar de tak in het algemeen beheerd wordt door
de Staat. Bovendien biedt het feit dat de voorzieningen worden gevormd via kapitalisatie – en niet via
repartitie zoals in de meeste andere takken van de sociale zekerheid – de slachtoffers en hun rechthebbenden
de zekerheid dat ze levenslang een vergoeding krijgen.
• De garantie van een juiste tarifering
De tariefgrondslagen in de arbeidsongevallenverzekering combineren een adequate segmentering
(risicobeoordeling) met het behoud van een onderlinge risicoverdeling of een interne compensatie, zodat
verzekering en solidariteit hand in hand gaan. De werkgevers hebben zo de zekerheid dat ze een premie
betalen die volgens de regels van de verzekering correct is. Omdat de verzekering door particuliere
verzekeraars beheerd wordt, is een risicobeschrijving en een service op maat mogelijk.
• Een actief preventiebeleid
De verzekeraars hebben op eigen initiatief en vrijwillig grote inspanningen gedaan inzake preventie (naar
schatting meer dan 11,5 miljoen euro in 2001). Ze doen dus meer dan ze volgens de wet van 1971 strikt
genomen moeten doen. Volgens die logica dient de verzekeringsinstelling noch schade te voorkomen noch
de situatie te verbeteren van mensen die hun werk hebben moeten stopzetten. Toch hebben de meeste
gemachtigde verzekeraars hun eigen preventiediensten op touw gezet, die in samenwerking met de
verzekerde ondernemingen (preventieadviseurs en diensten voor preventie en bescherming op het werk), in
de praktijk tot een doeltreffend preventiebeleid bijdragen.
Naast die interne diensten trekken de particuliere
verzekeraars ook nog geld uit voor en zijn betrokken bij het
beheer van Prevent, een multidisciplinaire instelling die
opgericht is door de arbeidsongevallenverzekeraars en die
actief is op het gebied van de preventie van beroepsrisico’s.
Dit zeer actieve beleid – getuige de algemene preventiecampagnes
en de afzonderlijke acties in bedrijven – is
wellicht niet vreemd aan de aanzienlijke daling van het aantal aanvaarde ongevallen tijdens de afgelopen
jaren (meer dan 295.000 in 1990, zowat 226.000 in 2001).
• De responsabilisering van de werkgevers inzake ongevallen
De logica van de sociale zekerheid vereist dat de bijdragen forfaitair worden vastgelegd, onafhankelijk van
het risico. Daarentegen is in arbeidsongevallen de premie die de werkgever betaalt, niet alleen afhankelijk
van het risico dat hij wegens de aard van zijn activiteit (NACE-code) uitmaakt, maar ook gebonden aan de
eigen schadelast van de onderneming. Werkgevers die een doeltreffend preventiebeleid voeren, kunnen
dankzij een verbetering van hun veiligheidsniveau een flinke vermindering van hun arbeidsongevallenpremie
verkrijgen.
Het Europees Agentschap voor Veiligheid en Gezondheid op het Werk erkent overigens dat financiële stimuli
(subsidies, boetes of premiesegmentering) nog altijd de aangewezen weg lijken om ondernemingen aan te
zetten tot arbeidsongevallenpreventie.
• Een brede waaier van diensten
Om aan klantenbinding te doen – de contracten kunnen in de meeste gevallen jaarlijks worden
opgezegd – hebben de verzekeraars, naast de tarifering, zich forse inspanningen getroost om de
kwaliteit van hun dienstverlening te verbeteren. Sommige hebben bijkomende “bijstandsdiensten”
ontwikkeld die in de richting gaan van een globale dekking, zoals hulp bij administratieve formaliteiten,
de inschakeling van callcenters die de klok rond bereikbaar zijn, of het ter beschikking stellen van
een uitzendkracht om het slachtoffer te vervangen zolang hij arbeidsongeschikt is, …
• Mogelijkheid van aanvullende dekkingen
Naast de wettelijk verplichte dekking bieden sommige verzekeraars aanvullende dekkingen aan, zoals de
“aanvulling–wet” waarbij het slachtoffer meer krijgt dan het wettelijke plafond, of de dekking uitgebreid
wordt tot privé-ongevallen, … Hier vullen de verzekeraars de algemene sociale zekerheid uitstekend aan.
4 5

CONCENTRATIE IN EEN STABIELE MARKT
Op het moment van het in voege treden van de Arbeidsongevallenwet van 10 april 1971 hadden
84 verzekeraars de machtiging om de werkgevers een arbeidsongevallenverzekering aan te bieden. Als
gevolg van de vele fusies en opslorpingen die er sindsdien plaatsvonden, is dit aantal aanzienlijk
verminderd. In 2002 zijn er nog maar 17 verzekeraars die een machtiging van de CDV hebben. Sinds 1998
hebben er belangrijke herstructureringen plaatsgevonden, meer bepaald in de groepen Axa-Royale
Belge, KBC, Mercator & Noordstar en Winterthur. Het resultaat van deze bewegingen is een concentratie
van de arbeidsongevallenmarkt, die nu in handen is van een beperkt aantal verzekeraars.
Tegelijkertijd blijft het incasso sinds 1994 rond 875 miljoen euro schommelen. De arbeidsongevallenmarkt
is verzadigd omwille van de begrensde loonsom van de werknemers in de privé-sector. In die loonsom
zijn de stijging van het loonplafond en de toename van het aantal werknemers de enige elementen
die voor groei kunnen zorgen. Deze markt groeit evenwel bijna niet aangezien enerzijds een aanhoudende,
lage inflatiegraad het eraan gekoppelde loonplafond nauwelijks doet evolueren, en anderzijds het
tewerkstellingsniveau in België praktisch constant blijft. Ook een harde concurrentie tussen de verzekeraars
remt een stijging van het incasso af.
STRENG TOEZICHT OP DE ARBEIDSONGEVALLENVERZEKERAARS
De omzetting in onze wetgeving door de wet van 10 augustus 2001 van het arrest van het Europees Hof
van Justitie heeft aldus duidelijk de theorie van de dubbele rechtsverhouding bevestigd (zie hierboven),
en het sociale toezicht op de tak toevertrouwd aan het FAO dat over de bescherming van de slachtoffers
waakt, en het financiële toezicht op de verzekeringsondernemingen aan de CDV als waakhond van de solvabiliteit
in de sector. De wetgever heeft een duidelijke en nauwkeurige bevoegdheidsverdeling tussen de
controleautoriteiten vastgelegd, die in overeenstemming is met de Europese bepalingen en de vrijmaking
van de verzekeringsmarkt.
• Het Fonds voor Arbeidsongevallen (FAO)
Het FAO oefent een technisch, medisch en sociaal toezicht op de tak uit en moet toezien op de toepassing
van de wet op de arbeidsongevallen.
Deze socialezekerheidsinstelling, waar bijna 300 mensen werken, is een overheidsinstelling die onder
toezicht staat van de minister van Sociale Zaken en die beheerd wordt door een beheerscomité dat
paritair is samengesteld uit vertegenwoordigers van werkgevers en werknemers. Het staat borg voor de
bescherming van de rechten van de slachtoffers en voor de correcte toepassing van de wettelijke bepalingen
van sociale aard. In dat opzicht is één van de belangrijkste taken van het Fonds ongetwijfeld de
bekrachtigingsprocedure waarmee het Fonds het akkoord tussen de partijen over de arbeidsongevalvergoeding
goedkeurt. Geen enkel akkoord tussen verzekeraar en slachtoffer kan immers zonder
voorafgaand akkoord van het FAO worden uitgevoerd. Deze procedure dient om de slachtoffers een correcte
vergoeding te waarborgen. Zo heeft het Fonds in 2001 6.823 akkoorden bekrachtigd, waarvan
slechts een miniem aantal (196, ofwel 2,87%) aangevochten is.
Met het oog op het waarborgen van de rechten van de slachtoffers ingeval de verzekeringsovereenkomst
gesloten wordt via de vrije dienstverrichting met een marktspeler uit een andere lidstaat, heeft de wetgever
zich beroepen op de derde richtlijn “niet-leven” (art. 55) om alle bepalingen “van sociale aard” op
te leggen aan alle verzekeraars, zowel Belgische als Europese. Het betreft hier alle bepalingen die de
relaties regelen tussen de verzekeraar en het slachtoffer: eenvormige schadevergoeding, gebruik van
een officiële landstaal, organisatie van het medisch toezicht, vergoedingstermijn,… Ook gaat het hier om
de administratieve verplichtingen die voor de Belgische arbeidsongevallenverzekeraars gelden, zoals de
bepalingen in verband met de wet op de kruispuntbank van de sociale zekerheid, de wet op het handvest
van de sociaal verzekerde, alsook de regels voor de overdracht van de kapitalen van de arbeidsongevallenverzekeraars
ten behoeve van het globale beheer van de sociale zekerheid.
De wetgever heeft deze omvangrijke bescherming van de slachtoffers nog aangevuld met twee
bijkomende waarborgen:
• enerzijds de verplichting om een bankgarantie ten gunste van het FAO neer te leggen, zodat de betaling
van de sociale prestaties aan de slachtoffers op elk ogenblik gewaarborgd is. Het Beheerscomité van
het FAO kan bovendien een bijkomende waarborg eisen indien het FAO belangrijke tekortkomingen
vanwege de verzekeraar vaststelt;
• anderzijds moeten de buitenlandse verzekeraars die vanuit een andere lidstaat opereren, een vaste
vertegenwoordiger in België aanwijzen, zodat de inspecteurs en de sociale controleurs van het FAO de
schadedossiers kunnen controleren. Die persoon moet de verzekeringsonderneming kunnen vertegenwoordigen
voor de Belgische rechtbanken en autoriteiten.
• De Controledienst voor de Verzekeringen (CDV)
De CDV oefent voortaan het financiële en prudentiële toezicht op de Belgische arbeidsongevallenverzekeraars
uit, alsook op de verzekeringsondernemingen uit andere landen waarvan de maatschappelijke
zetel gevestigd is buiten de Europese Economische Ruimte. Een verzekeraar die vanuit een andere lidstaat
via de vrije dienstverlening (VDV) zijn activiteiten uitoefent, zou overeenkomstig het beginsel van de
“home country control” onderworpen zijn aan het financiële toezicht door de autoriteiten in zijn land van
herkomst. De CDV controleert aldus de solvabiliteit en de rendabiliteit van de verzekeraars. Het ziet toe
6 7

op de vorming van de technische voorzieningen en de dekkingsactiva voor die voorzieningen, die de
verplichtingen van de verzekeraars jegens de sociaal verzekerden moeten waarborgen. In 2002 waren die technische
reserves goed voor 5,9 miljard euro, d.i. 6,6 maal zoveel als het jaarlijkse premie-inkomen van de tak.
De overdracht van het volledige financiële toezicht naar de CDV (voordien gedeeltelijk uitgeoefend door
het Ministerie van Sociale Zaken) heeft voor de verzekeraars de verplichting meegebracht om aanvullende
voorzieningen te vormen, teneinde rekening te houden met een daling van de rentevoet (maximum
3,75% zoals in de tak Leven) en met de overdracht van het inflatierisico uitsluitend naar de verzekeraars
(voordien gedeeltelijk gedragen door de werkgevers).
Die bevoegdheidsoverdracht was ook de reden voor het sluiten van een protocol tussen de CDV en het
FAO om tussen beide instellingen een gegevensuitwisseling te organiseren en de respectieve bevoegdheden
van hun toezicht duidelijk af te bakenen.
DE VERZEKERING ARBEIDSONGEVALLEN : EEN TAK IN EVENWICHT DIE
BIJDRAAGT IN DE FINANCIERING VAN DE GLOBALE SOCIALE ZEKERHEID
De tak Arbeidsongevallen draagt op twee manieren bij in de financiering van de globale sociale zekerheid :
enerzijds door de bijdrage van de verzekeraars die via het FAO wordt doorgestort, en anderzijds via de
socialezekerheidsbijdrage die de werkgevers aan het FAO betalen.
De directe bijdrage van de verzekeraars wordt door het FAO geraamd op 206 miljoen euro in 2002, wat
meer dan 23% uitmaakt van het jaarlijkse incasso. Het betreft diverse vormen van overdrachten die elk
een verschillende wettelijke basis hebben en die overeenstemmen met de diverse taakuitbreidingen die
aan het FAO in de loop der jaren werden toevertrouwd.
Naast een hele reeks kleine posten zijn de 5 belangrijkste bijdragen in 2002:
• een bijdrage van 4% ten laste van de gemachtigde verzekeraars op de door hen gevestigde definitieve
wiskundige reserves voor de ongevallen van vóór 1 januari 1988 (33,6 miljoen euro). Deze bijdrage dient voor
de indexering van deze renten, maar aangezien de inflatiegraad al enkele jaren onder 2% ligt, is een
bijdrage van 4% overdreven;
• de overdracht van kapitalen die overeenstemmen met de rente voor de bloedverwanten in opgaande
lijn wanneer het slachtoffer niet als de belangrijkste kostwinner erkend is (7,8 miljoen euro);
• de overdracht van rentekapitalen die overeenstemmen met het gedeelte van de rente dat niet met
een pensioen mag samengevoegd worden (29,6 miljoen euro). Tot voor kort was het zo dat de
verzekeraars het gedeelte van de uit te keren rente dat niet met een pensioen cumuleerbaar was, aan
het FAO doorstortten. Voortaan dragen zij het overeenstemmend rentekapitaal ineens aan het FAO over;
• de overdracht van rentekapitalen voor de ongevallen van na 1 januari 1988 en vergoed vanaf
1 januari 1994 met een blijvende arbeidsongeschiktheidsgraad van minder dan 10% (63,6 miljoen
euro). Oorspronkelijk keerden de verzekeraars het rentekapitaal rechtstreeks aan de getroffene uit; nu
storten zij dit door aan het FAO, dat de getroffene zelf vergoedt in de vorm van een rente;
• de overdracht van rentekapitalen voor ongevallen vergoed vanaf 1 januari 1997 met een blijvende
arbeidsongeschiktheidsgraad tussen 10% en 16% (65,8 miljoen euro). Tot eind 1996 keerden de verzekeraars
een geïndexeerde rente aan de getroffene uit; nu storten zij het geïndexeerd rentekapitaal
door aan het FAO, dat de getroffene zelf vergoedt in de vorm van een constante rente. Afhankelijk van
zijn/haar leeftijd betekent dit dat hij/zij nu twee tot drie keer minder ontvangt;
Er zij bovendien op gewezen dat de socialezekerheidsbijdrage van 0,30% van de niet begrensde loonsom die
de werkgevers moeten betalen, sinds 1996 opgenomen is in de globale bijdrage van 24,87%. Die bijdrage, die
vooral dient om de uitbetaling van geïndexeerde renten door
het Fonds voor Arbeidsongevallen te financieren, werd niet
herzien, terwijl de indexering van de renten door het koninklijk
besluit nr. 530 van 31 maart 1987 werd toegekend aan de
particuliere verzekeraars. Die bijdrage brengt de sociale
zekerheid jaarlijks 180 miljoen euro op.
ALGEMENE VOORSTELLING VAN DE ARBEIDSONGEVALLENVERZEKERING
9.1. Analysegebied
De controleautoriteiten verplichten alle verzekeraars ertoe een jaarlijks verslag uit te brengen dat
onder meer toelaat uit te maken of de bestaande solvabiliteitsmarge van de verzekeraar groot genoeg
is om zijn toekomstige verbintenissen na te komen.
Het verslag van het afzonderlijk beheer arbeidsongevallen dat jaarlijks voor het FAO moet opgemaakt
worden, heeft betrekking op de verzekeringsactiviteiten in het kader van de arbeidsongevallenwet van
10 april 1971, die elke werkgever verplicht een arbeidsongevallenverzekering te sluiten ten behoeve
van zijn werknemers. Deze wet is niet van toepassing op de overheidssector: zoals hoger reeds
vermeld, geldt voor ambtenaren een afzonderlijke maar gelijkaardige wettelijke regeling die vastgelegd
is in de wet van 3 juli 1967.
Het verslag splitst de gegevens van boekhoudkundige aard uit de verplichte rapportering van de
verzekeringsactiviteiten met betrekking tot de wet van 10 april 1971 in technisch-financiële parameters
op. Zo worden onder meer de contracten naar werknemerscategorie en de gedekte risico's
naar risicotype opgedeeld. Naast de dienstboden (al dan niet onderworpen aan de RSZ) en de
zogenaamde uitbreidingen van de wet van 10 april 1971 (essentieel occasionele werknemers en
studenten), dekt de arbeidsongevallenverzekering voor werknemers traditioneel drie soorten risico’s:
het beroepsrisico arbeiders, het beroepsrisico bedienden en het woon-werkwegrisico.
De enquêteresultaten van deze drie risico's worden in dit rapport geanalyseerd. Deze resultaten
hebben betrekking op 100% van de markt.
9.2. Incasso 2001-2002
Het totaalincasso voor 2002 bedraagt meer dan 892 miljoen euro (890 miljoen euro voor 2001). Het
leeuwendeel van de premies dient voor de dekking van de drie traditionele risico’s, namelijk het beroepsrisico
voor arbeiders enerzijds en bedienden
anderzijds, en het risico “werkweg”. Aangezien Verdiende premies 2001 (in miljoenen euro)
de opsplitsing van de gegevens pas een jaar Beroepsrisico “arbeiders” 511,4
later bekend is, worden hier de gedetailleerde
cijfers voor 2001 vermeld.
Beroepsrisico “bedienden”
Werkwegrisico (arbeiders + bedienden)
100,4
238,9
8 9

Uit een meer gedetailleerde analyse van de ontwikkeling tussen 2001 en 2002 van het incasso van de 15
verzekeringsgroepen blijkt het volgende:
• de grootste verzekeraar, AXA Belgium, heeft bijna twee keer zoveel marktaandeel als de tweede,
Fortis AG;
• de eerste drie verzekeraars zijn goed voor de helft van het incasso;
• de tien grootste verzekeraars palmen 90 % van de markt in.
Ontwikkeling van het globaal incasso 2001-2002 (in duizenden euro)
Opslorping van andere verzekeraars is één manier om marktaandeel te verwerven; een andere is
contracten van de concurrentie afsnoepen. Dit is niet evident in een verzadigde markt en meer dan
enkele tienden van een procentpunt verschuift er niet van de ene verzekeraar naar de andere.
9.3. Terugkeer naar een technische orthodoxie
Een maatstaf voor de kwaliteit van
de tarifering is de verhouding
schade op premie. Sinds 1996
vertoont die ratio een stijgende
trend, met globaal 106% voor
2002. Deze trend houdt wellicht
nog enkele jaren aan.
Premie Marktaandeel Premie Marktaandeel
2001 (in %) 2001 2002 (in %) 2002
Axa Belgium 244.200 27,4 235.724 26,4
Fortis AG 122.339 13,7 130.789 14,7
Winterthur (+ CGU) 91.063 10,2 84.785 9,5
Assubel 81.938 9,2 84.158 9,4
KBC (+ Fidea) 64.034 7,2 63.647 7,1
Federale Verzekeringen 60.886 6,8 59.826 6,7
APRA 38.533 4,3 42.226 4,7
Zurich 38.135 4,3 36.609 4,1
Mercator 37.609 4,2 33.035 3,7
OMOB (+ Mauretus) 33.101 3,7 37.169 4,2
ING 30.114 3,4 31.570 3,5
Securex 17.332 1,9 19.127 2,1
P & V 14.698 1,7 15.533 1,7
Generali Belgium 10.142 1,1 9.961 1,1
DVV 6.575 0,7 7.876 0,9
TOTAAL 890.699 100 892.035 100
■ schade/premie
Tegenover 947 miljoen euro aan vergoedingen die de arbeidsongevallenverzekeraars provisioneerden of aan
de slachtoffers of de rechthebbenden uitkeerden, hebben zij in 2002 voor slechts 892 miljoen euro premies
ontvangen. De gevraagde premie is dus onvoldoende om de financiële gevolgen van de opgetreden arbeidsongevallen
op te vangen. Hierbij wordt dan nog geen rekening gehouden met de exploitatiekosten van de
verzekeraar (gemiddeld 19% van de premie), inclusief de commissielonen voor de tussenpersonen (6,5% van
de premie).
Zonder de extra financiële opbrengsten die het beheer van de gevormde provisies van alle voorgaande jaren
genereert, zou het saldo negatief geweest zijn. De jongste jaren neigt dit positieve saldo naar nul en in 2002
wordt het juist negatief. Dit jaar bedraagt het financieel rendement van de voorzieningen nog slechts 4,17%,
een heel stuk minder dus dan de contractuele rentevoet van 4,75% (verlaagd tot 3,75% vanaf 2003) waartegen
de voorzieningen gekapitaliseerd worden. Dat betekent dat de verzekeraars hun eigen vermogen aanspreken
om hun toekomstige verplichtingen te kunnen nakomen. Aangezien de grootte van deze opbrengsten
van externe factoren afhangt, moet de verzekeraar in de eerste plaats trachten zijn technisch beheer in evenwicht
te houden.
Schade / Premie 2001 arbeidsongevallen (in %)
Beroepsrisico “arbeiders” 123,6
Beroepsrisico “bedienden”
Werkwegrisico
99,7
(arbeiders + bedienden) 79,0
GEMIDDELDE (alle risico’s samen) 108,3
De enige manier waarop de verzekeraar het evenwicht kan herstellen, is terugkeren naar een technische
orthodoxie. Hoewel de verzekeraars sinds de aanpassing van de arbeidsongevallenverzekering aan de
Europese richtlijnen niet meer verplicht zijn om hun tarieven op te stellen volgens een structuur die het
Ministerie van Sociale Zaken oplegt, volgen ze ze nog altijd om praktische redenen. Die structuur deelt alle
te verzekeren risico’s in klassen en groepen in. Die verzamelingen maken het mogelijk om relevante statistieken
uit te werken, waarbij een toereikende risicospreiding of interne compensatie gevrijwaard blijft.
De aanvaarding van die tariefstructuur heeft meegebracht dat elke verzekeraar voor het vaststellen van
zijn eigen commercieel tarief is uitgegaan van de door de BVVO berekende tariefreferentie, die de risicopremie
of technische kostprijs van de verzekering aangeeft. Die tarieven steunen op gegevens die
representatief zijn voor bijna 90% van de markt en hebben betrekking op de jaren 1992 tot 1996. De jaarlijkse
actualisering van deze studie heeft de stabiliteit van de BVVO-tariefreferentie bevestigd.
Voor het beroepsrisico “arbeiders” is de premie in de eerste plaats afhankelijk van de aard van de
activiteit van de onderneming. Zo werden iets meer dan duizend verschillende activiteiten onderverdeeld
in een hiërarchische structuur met meerdere niveaus, bestaande uit 307 groepen, op hun beurt samengevoegd
in 30 afzonderlijke klassen. Voor het vaststellen van de commerciële premie zal de verzekeraar
niet alleen rekening houden met zijn beheers- en distributiekosten, maar ook met een zogeheten credibiliteitsformule
die de schadelast van de te verzekeren onderneming in aanmerking neemt.
Ook voor het beroepsrisico “bedienden” is dezelfde uitsplitsingstechniek toegepast, wat geleid heeft tot
een onderverdeling in 9 klassen.
10 11

Tot in 1998 bestond er voor het woon-werkwegrisico slechts één tarief voor arbeiders en bedienden. Uit
een grondige analyse van de gegevens is echter gebleken dat het risico voor de arbeiders erg verschilt
van dit van de bedienden. De nieuwe aanpak splitst dat risico dan ook in twee afzonderlijke categorieën.
Als gevolg van de onderwerping van de “arbeidsongevallenverzekeringen-wet van 1971” aan de derde
verzekeringsrichtlijn “niet-leven”, worden de verzekeraars sinds 2000 geconfronteerd met een aantal
externe factoren waarop zij geen invloed hebben en die hun technische lasten bij eenzelfde schadelast
aanzienlijk verzwaren.
Daar zijn vijf cumulatieve verklaringen voor:
De samenloop van die factoren heeft de meeste onder
hen ertoe aangezet bij de Prijzencommissie een tariefhausse
aan te vragen. Gemiddeld hebben ze een lineaire
en uniforme verhoging verkregen van 7% voor het
volledige arbeidsongevallentarief.
• Toepassing van het prudentieel toezicht op de tak Arbeidsongevallen in het kader van de
omzetting van de derde richtlijn niet-leven
Het zogeheten “economisch” koninklijk besluit van 16 januari 2002 dat de overgang van het financiële
toezicht van de arbeidsongevallentak naar de CDV regelt, legt de verzekeraars extra kosten op:
Wijziging van de technische referentierentevoet
De CDV heeft de tak arbeidsongevallen een parallellisme met de tak Leven opgelegd, waardoor de
arbeidsongevallenverzekeraars vanaf 2003 een nieuwe maximale technische rentevoet van 3,75% (in
plaats van 4,75%) moeten invoeren. Het is de rentevoet waartegen de verzekeraars hun toekomstige
verplichtingen kapitaliseren.
Vorming van een aanvullende voorziening
Sinds 2002 eist de CDV de vorming van een aanvullende voorziening die gefinancierd wordt volgens een
knipperlichtenprocedure – geïnspireerd op de techniek die in Leven wordt gebruikt – om niet alleen rekening
te houden met de vermindering van de rentevoeten voor de reeds gevormde voorzieningen, maar
ook met de toegenomen levensverwachting van de rentebegunstigden. Dit laatste aspect is specifiek voor
de arbeidsongevallenverrichtingen. De verzekeraars nemen de samenstelling van de aanvullende
voorziening voor de schadegevallen uit het verleden op zich.
Vorming van een indexeringsvoorziening
Dat koninklijk besluit verplicht de verzekeraars ertoe om vanaf 2002 het niveau van de indexeringsvoorziening
van 6,5% te verhogen tot minstens 12,5% van het gedeelte van de schadevoorziening dat
betrekking heeft op de geïndexeerde renten. Dit wordt gerechtvaardigd door het feit dat de verzekeraars
vroeger de mogelijkheid hadden om, bij een ontsporende inflatie en bij negatieve reële rentevoeten, de
daaruit voortvloeiende last door de werkgevers te laten dragen. Die mogelijkheid werd afgeschaft in het
kader van de omzetting van de derde richtlijn.
• Weigering vanwege de overheid om de bijdrage op de wiskundige reserves te herzien voor
de ongevallen van vóór 1 januari 1988
In tegenstelling tot het akkoord tussen werkgevers, vakbonden en overheid heeft de regering de
afschaffing van die bijdrage om zuiver budgettaire redenen niet bekrachtigd. Voor 2002 betekent die
bijdrage een overdracht van bijna 34 miljoen euro naar het FAO – sociale zekerheid globaal beheer.
Het bedrag van die bijdrage zou niettemin neerwaarts herzien moeten worden vanaf 2003. De werkgevers
blijven ijveren voor de afschaffing op termijn van de bijdrage.
• Verhoging van de herverzekeringspremies na de terreuraanslagen van 11 september 2001
Vanaf 2002 hebben de herverzekeraars hun herverzekeringstarieven fors verhoogd als gevolg van
de spectaculaire verstrenging van de voorwaarden op de herverzekeringsmarkt en de capaciteitsproblemen
die ontstaan zijn na de aanslagen van 11 september.
• Ongunstige financiële markten
Aangezien de arbeidsongevallenverzekeraars voorzieningen beheren die meer dan zes keer groter zijn
dan het incasso van de tak, zijn de financiële inkomsten een belangrijke bron van inkomsten. De ongunstige
ontwikkeling van die inkomsten weegt dan ook zeer zwaar op de resultaten van de tak.
• Evolutie van de rechtspraak inzake arbeidsongevallen en medische en technologische ontwikkelingen
De evoluerende reglementering en rechtspraak keren steeds hogere vergoedingen uit aan de slachtoffers
van arbeidsongevallen en hun rechthebbenden. Sommige uitspraken slaan evenwel op zaken
die betrekking hebben op het verleden. Het probleem hierbij is dat de arbeidsongevallenverzekeraars
dit niet in hun premiestelling hebben kunnen integreren. De stijgende evolutie van de kosten
die gepaard gaan met de ontwikkelingen op medisch en technologisch vlak, zorgen vooral voor nieuwe
medicamenten, nieuwe prothesen, die allemaal beter zijn, maar ook duurder.
9.4. Een gemiddelde premievoet van 2,95% voor de werkgever
Er bestaan meer dan 550.000 dekkingen in het kader van
bestaande arbeidsongevallenverzekeringen. De inhoud van
de dekking kan zeer uiteenlopend zijn: het ene contract biedt
dekking voor de schoonmaakster of de tuinman die enkele
uren per week bij een particulier klust, het andere contract
verzekert alle werknemers (arbeiders en/of bedienden) van
de grootste privé-onderneming in België. Het eerste contract
kost slechts een paar euro; het laatste loopt op in de miljoenen
euro. Hoewel de kleine contracten 40% van het totaal aantal uitmaken, vertegenwoordigen zij niet eens 1%
van het totaalincasso. Het zijn integendeel de contracten die het beroeps- en het woon-werkwegrisico van tientallen
werknemers dekken, die voor het leeuwendeel van het incasso instaan.
De verzekeringsdekking tegen arbeidsongevallen is per werknemer begrensd door een minimum en een
maximum basisloon dat jaarlijks indexeerbaar is. Zo bedraagt de loongrens voor 2001 4.977,75 euro minimum
en 24.888,76 euro maximum. Bij de bepaling van het basisloon wordt rekening gehouden met het totale brutoloon,
met het volledige vakantiegeld, evenals met alle andere financiële voordelen die aan de werknemers in
bepaalde bedrijfstakken zijn toegekend.
12 13

Verzekerde begrensde loonsom in 2001 (in miljoenen euro)
Arbeiders (beroepsrisico) 20.991
Bedienden (beroepsrisico) 24.392
TOTAAL
(werkwegrisico arbeiders + bedienden)
45.383
De voor de ganse markt
verzekerde begrensde loonsom
“arbeiders” bedraagt
in 2001 ongeveer 21 miljard
euro; voor de bedienden
gaat het om iets meer dan
24 miljard euro. Het zijn
evenwel voorlopige, geschatte bedragen op basis van gegevens van het vorige jaar. Pas bij de eindafrekening
in de loop van 2002 is de definitieve loonsom bekend. Ter vergelijking: in 2000 bedraagt de
totale bruto niet begrensde loonsom arbeiders 22,6 miljard euro; dit komt erop neer dat het eventueel
verlies aan beroepsinkomsten van een arbeider door een arbeidsongeval voor gemiddeld 94% gedekt is.
Voor de bedienden is de totale bruto niet begrensde loonsom gelijk aan 37,5 miljard euro, zodat
gemiddeld slechts 65% van de beroepsinkomsten gevrijwaard zijn. Er bestaan evenwel verzekeringscontracten
op de markt die het complement volgens een gelijkaardige regeling dekken.
Voor het beroepsrisico
Gemiddelde toegepaste premievoet 2001 arbeidsongevallen (in %)
“arbeiders” hebben de
arbeidsongevallenverzeke- Beroepsrisico “arbeiders” 2,35
raars in 2001 gemiddeld Beroepsrisico “bedienden” 0,40
2,35% van de begrensde Werkwegrisico (arbeiders + bedienden) 0,53
loonsom gevraagd. Dit is
goed voor een incasso van 511,4 miljoen euro, of 60% van de totale premie. De kostprijs van het beroepsrisico
“bedienden” bedraagt gemiddeld 0,40% van de begrensde loonsom (100,4 miljoen euro of 12% van het
incasso). Ten slotte is de gemiddelde premievoet voor het werkwegrisico gelijk aan 0,53% van de totale
begrensde loonsom van alle werknemers of 938,9 miljoen euro incasso, wat overeenstemt met 28% van de
totale premie. Aangezien het werkwegrisico voor een arbeider ongeveer 50% duurder uitvalt dan voor een
bediende, betaalt een ondernemer gemiddeld 2,95% van de begrensde loonsom “arbeiders” voor de dekking
van het arbeidsongevalrisico. Voor de bedienden bedraagt dat gemiddelde 0,80% van de begrensde loonsom.
.
9.5. Een gemiddelde vergoeding van 4.523 euro voor het slachtoffer
De arbeidsongevallenwet van 10 april 1971 beoogt de bescherming van de werknemers of hun rechthebbenden
tegen gebeurtenissen die hun beroepsinkomen aantasten. Zij zijn aldus beschermd tegen de
nadelige gevolgen van arbeidsongevallen en ongevallen op de weg naar en van het werk. Als arbeidsongeval
wordt elk ongeval beschouwd dat een werknemer tijdens en door het feit van de uitvoering van de
arbeidsovereenkomst overkomt en dat een letsel veroorzaakt. Het letsel, zowel lichamelijk als mentaal, kan
arbeidsongeschiktheid en overlijden tot gevolg hebben.
De verzekeraars staan dus in voor de volledige financiële vergoeding (binnen zekere forfaitaire grenzen) van
de gevolgen van een arbeidsongeval dat een werknemer overkomt en dat zijn lichamelijke integriteit aantast.
Deze aantasting kan tijdelijk of blijvend zijn. In het geval van een tijdelijk letsel kan het gaan om de terugbetaling
van medische en verplaatsingskosten, plus het eventueel geleden loonverlies. Als het letsel een
permanent karakter aanneemt, kunnen daar nog vergoedingen voor het onderhoud en de hernieuwing van
prothesen en de uitkeringen van een invaliditeitsrente bijkomen. Ten slotte worden bij overlijden van het
slachtoffer, naast de uitkering van een overlevings- en/of een wezenrente, ook de begrafeniskosten vergoed.
Er worden twee soorten van invaliditeitsrenten onderscheiden : enerzijds een constante rente als de graad
van blijvende arbeidsongeschiktheid minder dan 16% is, en anderzijds een geïndexeerde rente wanneer de
graad van blijvende arbeidsongeschiktheid minstens 16% bedraagt. In het geval van een constante rente
wordt niet de rente zelf, maar het met de rente overeenstemmend kapitaal ineens uitgekeerd. Een
geïndexeerde rente daarentegen wordt levenslang uitbetaald. De getroffene kan wel op elk ogenblik vragen
dat ten hoogste 1/3 van de waarde van de hem toekomende geïndexeerde rente in kapitaal wordt uitgekeerd.
Van zodra zich een arbeidsongeval voordoet, dient de arbeidsongevallenverzekeraar een eerste financiële
reserve aan te leggen. Deze wordt reserve voor nog te regelen ongevallen genoemd.
Wanneer de toestand van de letsels gestabiliseerd is en de ongeschiktheidsgraad bepaald wordt, herziet de
arbeidsongevallenverzekeraar deze reserve in functie van de toegekende graad van bestendige arbeidsongeschiktheid,
en legt hij een voorlopige wiskundige reserve aan.
Als bij het verstrijken van de herzieningstermijn
van drie jaar de graad van bestendige
arbeidsongeschiktheid definitief geworden
is, legt de verzekeraar een definitieve
wiskundige reserve aan met het oog op het
betalen van de rente die levenslang aan de
getroffene toegekend zal worden.
Bij ernstige letselschade voorziet de verzekeraar
ook reserves voor het onderhoud en de
hernieuwing van de prothesen en de orthopedische toestellen.
Bovendien legt de verzekeraar nog een indexreserve aan om de jaarlijkse indexering van de renten en
vergoedingen te kunnen waarborgen en vanaf 2003 stelt hij een aanvullende voorziening samen om rekening
te houden met de ongunstige ontwikkeling van de verschillende betrokken technische factoren (zoals de
technische rentevoet en de sterftetafels) die aan de grondslag liggen van de voorzieningen voor blijvende
arbeidsongeschiktheid en dodelijke ongevallen.
Ten slotte vormt de verzekeraar een zogeheten IBN(E)R-reserve die de financiële gevolgen moet opvangen van
reeds overkomen ongevallen die echter nog niet aangegeven zijn, of van schadegevallen waarvoor onvoldoende
voorzieningen gevormd werden.
De bij de verzekeraars uitstaande provisies voor de dekking van hun toekomstige verplichtingen beliepen
eind 2001 in totaal 5,84 miljard euro, hetgeen bijna 6,5 maal zo veel is als het totale jaarlijkse incasso. In geen
enkele verzekeringstak is deze verhouding zo groot. Dit komt door het “lichamelijk” karakter van de tak en
wegens de belangrijkheid van de levenslange renten die door de verzekeraars aan de slachtoffers of de
rechthebbenden worden uitgekeerd.
In 2001 hebben alle verzekeraars samen meer
dan 226.000 arbeidsongevallen aanvaard. In
vergelijking met 2000 is dat een lichte daling.
Deze dalende trend deed zich in 2002 nog
sterker voor. Volgens de eerste indicaties zou
de daling meer dan 9% bedragen. Van het aantal
aangegeven ongevallen werden er door de
verzekeraars bijna 7% geweigerd omdat het
geen arbeidsongevallen waren.
Detail van de vereiste reserves op 31 december 2001 (in miljoenen euro)
Reserve voor nog te regelen ongevallen 2.538
Voorlopige wiskundige reserve 530
Definitieve wiskundige reserve 2.063
Prothesenreserve 115
Indexreserve 219
IBN(E)R-reserve* 375
TOTAAL 5.840
Overzicht van het aantal opgetreden arbeidsongevallen in 2000-2001
2000 2001
Zonder gevolg 97.115 87.347
Met tijdelijke ongeschiktheid 119.827 122.231
Met blijvende ongeschiktheid 15.521 16.354
Dodelijk 259 232
Totaal aanvaarde ongevallen 232.722 226.164
Geweigerde ongevallen 14.530 16.230
TOTAAL (aangegeven ongevallen) 247.252 242.394
14 15
* IBN(e)R: incurred but not
(enough) reported:
nog niet aangegeven ongevallen
of onderschat

Zonder onderscheid naar type van ongeval of van risico kost een arbeidsongeval in 2001 gemiddeld
4.523 euro.
Detail van de gemiddelde kostprijs naar ongeval en risico (in euro)
Beroepsrisico Beroepsrisico Werkweg Gemiddelde
arbeiders bedienden (arbeiders +
bedienden)
Dodelijke 249.382 385.911 211.666 243.918
Blijvende ongeschiktheid 41.469 34.050 60.836 43.506
Tijdelijke ongeschiktheid 1.399 1.353 1.751 1.427
Zonder gevolg 226 197 525 241
GEMIDDELDE 4.258 2.812 9.654 4.523
Van de 226.164 arbeidsongevallen in 2001, met in totaal 967 miljoen euro schade, zijn er 232 met een
dodelijke afloop. De gemiddelde vergoeding per dodelijk ongeval bedraagt 244.000 euro. Er werden
16.354 arbeidsongevallen met blijvende arbeidsongeschiktheid opgetekend. De gemiddelde vergoeding
bedraagt hier 43.500 euro. Daarnaast waren er 122.231 arbeidsongevallen met tijdelijke arbeidsongeschiktheid.
Gemiddeld kosten zij 1.427 euro. Ten slotte zijn er nog 87.347 arbeidsongevallen zonder gevolg.
Dit zijn ongevallen zonder arbeidsongeschiktheid waarvoor de vergoeding uitsluitend bestaat uit de
terugbetaling van de medische en verplaatsingskosten en/of van het loonverlies voor de dag van het
ongeval. Deze vergoeding bedraagt gemiddeld 241 euro.
Het risicoprofiel is niet alleen verschillend voor een arbeider en voor een bediende, maar hangt ook nog
af van de omgeving: de werkplaats of de werkweg. Zo overkomt jaarlijks bijna 1 arbeider op 6 een
arbeidsongeval; voor een bediende daarentegen bedraagt deze verhouding zowat 1 op 27. Een arbeider
loopt dus vier keer meer risico op een arbeidsongeval dan een bediende. Meestal zijn de financiële
gevolgen ook ernstiger: een arbeidsongeval dat een arbeider overkomt, vertegenwoordigt gemiddeld
4.258 euro; voor een bediende bedraagt de last voor de verzekeraar zo’n 34% minder (2.812 euro). Het
beroepsrisico “arbeiders” is dus veruit het belangrijkste te verzekeren risico.
Daarnaast loopt elke werknemer (arbeider of bediende) jaarlijks iets meer dan 1% risico op een arbeidsongeval
op weg naar of van het werk. De gemiddelde vergoeding van een werkwegongeval bedraagt bijna
9.654 euro; dit is meer dan 2 maal zoveel als een ongeval op de arbeidsplaats.
Preventief optreden is de enige manier om zowel de frequentie van het aantal als de ernst van de
arbeidsongevallen naar beneden te halen. Het is op dit vlak dat de arbeidsongevallenverzekeraars een
belangrijke rol spelen.
Gemiddelde ongevallenfrequentie en kostprijs per werknemer in 2001
Frequentie Kostprijs
(in %) (in euro)
Beroepsrisico “arbeiders” (A) 17,60 4.258
Beroepsrisico “bedienden” (B) 3,63 2.812
Werkwegrisico 1,07 9.654
(arbeiders + bedienden)
GEMIDDELDE 18,67 (A) 4.523
(beroeps- + werkwegrisico) 4,70 (B)
EEN ACTIEF PREVENTIEBELEID
16 17
Inleiding
Het voorkomen van ongevallen en het streven naar een verminderde schadelast, zowel wat de frequentie
als de ernst ervan betreft, dient de belangen van alle betrokken partijen: werknemers, werkgevers,
overheid – als verdediger van het algemeen belang – en … verzekeraars zelf.
De verzekeraars investeren dan ook al vele jaren in de preventie van arbeidsongevallen. Die inspanningen
krijgen op twee manieren concreet gestalte: de individuele wijze en de collectieve wijze.
• Op individuele wijze: preventiedienst
De meeste verzekeraars hebben preventiediensten opgezet die, in samenwerking met de verzekerde ondernemingen
(veiligheidshoofden, comités voor preventie, bescherming en welzijn op het werk), bijdragen tot het
voeren van een doeltreffend preventiebeleid op het terrein. Het inzetten van preventiedeskundigen (ingenieurs
en technici) die op verzoek of uit eigen beweging handelen, biedt een aanzienlijke meerwaarde aan de aangeboden
diensten en houdt voor de verzekeraars een onbetwistbaar concurrentievoordeel in.
• Op collectieve wijze: instituut Prevent
Als aanvulling op de individuele acties hebben de verzekeraars op het niveau van de
sector een actief preventiebeleid uitgewerkt, dat voornamelijk vertaald wordt in hun
steun aan Prevent. Deze instelling beschikt op het vlak van de preventie van beroepsrisico’s
over een uitstekende knowhow en geniet een zeer goede reputatie.
10.1. De eigen preventiediensten van de verzekeraars
De meerderheid van de verzekeraars beschikt over een eigen preventiedienst inzake
arbeidsongevallen die actief is op het terrein, m.a.w. binnen de verzekerde ondernemingen zelf. Die diensten
bestaan in het algemeen uit een honderdtal experts, hoofdzakelijk ingenieurs en/of deskundigen in veiligheid
en gezondheid op het werk. Zij kunnen bogen op een rijke ervaring en een concrete knowhow en dragen bij
tot een doeltreffend beleid inzake ongevallenpreventie in samenwerking met de ondernemingen in kwestie.
Die technici, die op eigen initiatief of op verzoek van de verzekerde ondernemingen of de makelaars handelen,
bezoeken de bedrijven regelmatig en beperken zich daarbij niet tot het controleren of de geldende reglementering
wordt nageleefd. Die opdracht wordt doorgaans door de technische inspectie uitgevoerd. Aangezien zij
rechtstreeks (dus zonder tussenpersonen) in contact staan met de verzekerde ondernemingen om ze bij te
staan, hebben zij vaak een bevoorrechte relatie met het veiligheidshoofd van het bedrijf. Daardoor worden zij
soms als expert uitgenodigd op vergaderingen van het comité voor preventie, bescherming en welzijn op het
werk van die onderneming om hun kennis en ervaring ten dienste te stellen van de sociale partners.
Door in verschillende ondernemingen werkzaam te zijn, kunnen zij daarenboven hun ervaringen uitwisselen
en elders toepassen, wat alle partijen ten goede komt. Zo voeren zij vooraf een meer algemene analyse uit die
het hen mogelijk maakt om een algemeen beeld te krijgen van de risico’s van het bedrijf en bijgevolg om de
arbeidsongevallen in een ruimer perspectief te plaatsen. Daarbij staat de mens altijd centraal.
Omdat veiligheid iedereen aangaat, hechten de preventiedeskundigen bijzondere aandacht aan opleiding.
Zij dragen bij, soms in samenwerking met beroepsverenigingen, tot de vorming van technici binnen de
onderneming, of het nu gaat om een nieuwe ontwikkeling van een specifieke technische reglementering
(bepalingen i.v.m. schadelijke of kankerverwekkende stoffen, mobiele werkplaatsen…) of om snel evoluerende
preventietechnieken als gevolg van de vooruitgang van bepaalde fabricatietechnieken. Door almaar

meer personen op te leiden op dat gebied of hen van die problematiek bewust te maken, wordt een zeer
doeltreffend “hefboomeffect” verkregen.
Wanneer zich een ongeval voordoet, werken die specialisten samen met de leidinggevenden van de onderneming
om er de oorzaken van te analyseren en na te gaan welke maatregelen moeten worden genomen om
herhalingen te voorkomen.
Die bijzonder bekwame diensten, die dicht bij de ondernemingen staan en erg beschikbaar zijn, bevorderen
de ontwikkeling, in nauwe samenwerking met de betrokken werkgevers, van een goed onderbouwd preventiebeleid,
waar iedereen bij gebaat is.
In dit kader is het interessant te wijzen op een Europese vergelijking van het aantal ernstige werkongevallen.
Dit is namelijk één van de 42 structurele indicatoren die jaarlijks door de Europese Commissie worden
gepubliceerd. Bij de werkgelegenheidsindicatoren stipt het VBO een gevoelige verbetering aan op het vlak
van arbeidsongevallen. Het betreft met name een gunstige evolutie van het aantal ernstige ongevallen op het
werk, “wat vooral een verdienste is van werkgevers en werknemers op het terrein”. Bovendien is België op
dit vlak één van de beste leerlingen van de Europese klas.
bron Infor VBO
(maart 2003)
10.2. De collectieve wijze: Prevent
Om de activiteiten van hun preventiediensten aan te vullen, hebben de verzekeraars een multidisciplinair
preventie-instituut opgericht, dat er in de eerste plaats naar streeft om de ondernemingen en de
preventieadviseurs (de vroegere veiligheidshoofden) alle nuttige hulpmiddelen ter beschikking te stellen,
zoals documentatie, affiches, videocassettes, cd-rom’s,… meer bepaald via de webstek http://www.prevent.be.
Zo hebben de verzekeraars gedurende bijna 50 jaar de Nationale Vereniging ter Voorkoming van
Arbeidsongevallen (NVVA) gesteund, die op hun initiatief werd opgericht. Die vzw werd in 1997 grondig
herzien en omgevormd tot een nieuwe preventie-instelling, Prevent. De verschuiving van een vrijwel
mechanische bekommering om de werknemer naar een meer algemene benadering, waarbij rekening
gehouden wordt met de wet van 6 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers tijdens de
uitoefening van hun werk, komt ook tot uiting in de nieuwe samenstelling en de uitbreiding van de activiteiten
van die instelling.
Prevent kan nog altijd bogen op de ervaring van de NVVA op het gebied van ongevallenpreventie, maar
streeft tevens nieuwe doelstellingen na, met name een meer open beleid inzake ergonomie, stressbeheersing,
kwaliteit van de leefomgeving, enz.
Die nieuwe activiteiten die de preventie, de bescherming en het welzijn op het werk moeten ondersteunen,
hebben ertoe geleid dat de samenstelling van Prevent is uitgebreid. Terwijl de NVVA vroeger
uitsluitend uit verzekeraars bestond, zijn voortaan ook verenigingen en instellingen die actief zijn op het
vlak van het welzijn op het werk, opgenomen in de algemene vergadering van Prevent, dat zo een
structureel ontmoetingsforum geworden is. Prevent moet immers fungeren als een katalysator die de
inspanningen van de werkgevers, verzekeraars en overheid versterkt.
Vandaag hebben de autoriteiten – en in het bijzonder de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg
– gezien de nieuwe dynamiek die Prevent uitstraalt, aan deze laatste een aantal nieuwe taken op
internationaal vlak toevertrouwd. Daaronder vallen de nationale coördinatie van de inzameling en
verspreiding van gegevens van het Europees Agentschap voor de Veiligheid en Gezondheid op het Werk in
Bilbao (http://europe.osha.eu.int/), het voorbereidend werk om de toepassing van de Europese richtlijnen
in België te evalueren, de wetenschappelijke en technische bijstand bij de opstelling van de voorontwerpen
van indicatieve richtlijnen, enz.
Het integreren van aspecten zoals de tertiaire preventie (employability) – waarbij initiatieven worden
gesteund die tot doel hebben de arbeidsongeschiktheidsduur van een slachtoffer te verkorten of een
herwaarderingsbeleid te volgen en, in het algemeen, elk (medisch of niet-medisch) initiatief dat het
slachtoffer een beter herstel garandeert – alsook van een belangrijk deel “bevordering en ontwikkeling”
ten behoeve van het lerarenkorps van de technische scholen, illustreert de ontwikkeling van het preventieconcept
voor de verzekeraars, dat zich niet langer uitsluitend beperkt tot het “opsporen van een
risico”, maar nu ook van een meer algemene benadering deel uitmaakt.
Die ontwikkeling weerspiegelt de overgang van een preventiebegrip dat op het technische en het machinale
was gericht, naar een beleid waarin de “mens” centraal staat.
In de nabije toekomst wensen de verzekeraars Prevent verder uit te bouwen in een geest van openheid
en er voor België de onbetwistbare leider voor preventieaangelegenheden en het natuurlijke aanspreekpunt
met de Europese instanties van te maken.
Dit leadership is hoogstnoodzakelijk, te meer omdat de ondernemingen op het terrein worden
geconfronteerd met een echt “patchwork” aan betrokken preventie-instanties (interne preventiediensten,
externe diensten voor preventie en bescherming op het werk, technische inspectie van het
Ministerie van Tewerkstelling en Arbeid, …). Alle betrokkenen zullen op zijn minst moeten samenwerken
om de efficiëntie te vergroten en synergieën tot stand te brengen. In dat opzicht streeft de recente wet
van 23 februari 2003 houdende maatregelen ter versterking van de preventie inzake het welzijn van de
werknemers tijdens de uitvoering van hun werk (de zogeheten wet-Onkelinx) weliswaar een lovenswaardig
en door iedereen erkend doel na, namelijk het voorkomen van opeenvolgende zware arbeidsongevallen,
maar lijkt ze niet de goede richting in te slaan. Deze wet voorziet meer bepaald de tussenkomst
van een bijkomende expert op kosten van de verzekeraars.
18 19

(1) Zie ook:
B. Van Crombrugghe,
"La modernisation des
échanges d’informations
intervenant entre les
assureurs AT et le monde
de la sécurité sociale : le
projet LEA, une révolution",
Tijdschrift voor
Verzekeringen,
dossier nr. 8-2002.
(2) Zie hierboven punt 4.
(3) FAO = Fonds voor
Arbeidsongevallen – KSZ =
Kruispuntbank van de Sociale
Zekerheid (netwerk tussen
alle sectoren van de
Belgische sociale zekerheid
en de vele instellingen die
eronder ressorteren) – ISZ =
instellingen van sociale
zekerheid (instellingen in de
toepassingssfeer van de
sociale zekerheid).
(4) Sociale controle van
de tak, beheer van een
sectorale gegevensbank,
statistieken, overname van
schaderegeling, waarborg in
geval van niet-verzekering,
schakel in de alternatieve
financiering van de sociale
zekerheid.
LE
E
V
A
20
WETSVERZEKERAARS BETROKKEN BIJ DE MODERNISERING VAN
DE SOCIALE ZEKERHEID
Het EVA-project: een netwerkverbinding tussen 17 arbeidsongevallenverzekeraars en de
sociale zekerheid (1)
De arbeidsongevallenverzekering onderscheidt zich van alle andere bedrijfsverzekeringen door één specifieke
eigenschap: door de wettelijke schadeloosstelling die ze waarborgt aan de werknemers die het
slachtoffer worden van een arbeidsongeval, maakt deze verplichte verzekering deel uit van het Belgische
stelsel van sociale bescherming. Dat specifieke karakter verklaart de talrijke gegevensuitwisselingen tussen
de ongeveer twintig particuliere verzekeraars die deze verzekering beoefenen, en de socialezekerheidsinstellingen.
Deze uitwisselingen gebeuren nog altijd op papier en in het beste geval per magneetband.
11.1. Een nieuwe kijk van de verzekeraars op de sociale zekerheid
De arbeidsongevallenverzekeraars hebben hun gegevensuitwisseling met de sociale zekerheid opnieuw
bekeken en werken actief aan een reorganisatie op lange termijn. Daar liggen verschillende factoren aan ten
grondslag: de positieve ontwikkeling van het Europese geschil (2) , de sterke toename van de technologische
mogelijkheden van de Kruispuntbank van de sociale zekerheid, de ontegensprekelijke politieke wil om van
“e-government” een regeringsprioriteit te maken, wat perspectieven opent voor grootschalige uitwisselingen.
De beslissing om het voortouw te nemen, werd in juni 2000 genomen op basis van een haalbaarheidsstudie
die het FAO en de verzekeraars via hun beroepsvereniging samen hadden laten uitvoeren.
11.2. EVA-project, de Elektronische Verbinding Arbeidsongevallen
Het EVA-project is een grootschalig vernieuwend sectorproject. Het vormt een volwaardig en veelbelovend
alternatief voor de huidige organisatie van de relaties tussen de arbeidsongevallenverzekeraars en de
Belgische sociale zekerheid. Het voorziet in de invoering van een netwerkverbinding “AO-Verzekeraars ↔ FAO
↔ KSZ ↔ ISZ” (3) waardoor de verzekeraars over een krachtig geïntegreerd instrument beschikken voor de
communicatie met de sector van de sociale zekerheid.
Het EVA-project stoelt op globale en rationele overwegingen die passen in de modernisering van de sociale
zekerheid die de regering nastreeft, en maakt komaf met het verleden. De bestaande uitwisselingen worden
drastisch gerationaliseerd en men maakt ten volle gebruik van de uitwisselingsmogelijkheden die het
netwerk van de sociale zekerheid biedt. Op dit netwerk berusten ook de regeringsprojecten DMFA (multifunctionele
RSZ-aangifte) en ASR (elektronische aangifte sociaal risico), waarop het EVA-project afgestemd
werd en waar het nauw bij aansluit.
Het EVA-project stoelt op een overdracht en een invoer van betrouwbare gestructureerde gegevens, zodat
een geautomatiseerde verwerkingsprocedure mogelijk wordt. Voor alle betrokkenen levert dat het voordeel
op van vereenvoudiging, een dynamischer beheer en lagere algemene kosten.
11.3. Principiële draagwijdte
Met het EVA-project stelt de particuliere verzekering zich open voor de sector van de sociale zekerheid. Het
is de sterkst denkbare uitdrukking van de erkenning van een hele sector voor de particuliere verzekering,
van haar plaats en haar rol in de goede werking van het Belgische stelsel van de sociale bescherming. In dat
opzicht strookt het volledig met de conclusies van het arrest van Europees Hof van Justitie van 18 mei 2000
en met de daarop volgende Belgische wet van 10 augustus 2001 die dat arrest omzet, wat bevestigt dat in
deze verzekering het particuliere karakter en het aspect van sociale zekerheid hand in hand gaan.
11.4. Toepassingsgebied
Het EVA-project beslaat een uitzonderlijk groot domein van gegevensuitwisselingen. Het omvat zowel de
informatiestromen “Verzekeraars ↔ FAO” in het kader van de opdrachten van het Fonds (4) , als de informa-
tiestromen “Verzekeraars ↔ Socialezekerheidsinstellingen” in het kader van de vrijwaring van de rechten
van de slachtoffers van een arbeidsongeval in andere takken van de sociale zekerheid (kinderbijslag,
jaarlijkse vakantie, ziekenfonds), alsook de informatiestromen “Verzekeraars ↔ Verzekerde werkgevers” in
het kader van de regeringsprojecten DMFA en ASR voor de aangifte van arbeidsongevallen en het verstrekken
van de loongegevens die nodig zijn om de premie of de vergoeding te berekenen, en ten slotte de informatiestromen
“RSZ ↔ Verzekeraars” die het contractbeheer dynamischer maken.
Deze gegevensuitwisselingen zijn van de meest uiteenlopende aard: gewone overdracht van statistiekgegevens,
overdracht of invoer van dossiergegevens, uitvoering van wettelijke en soms ook contractuele
verplichtingen van verzekeraars of werkgevers.
Vandaag gaan die uitwisselingen gepaard met brieven, formulieren, fiches, listings, rapporten of andere
papieren attesten met een overvloed aan overbodige gegevens. Morgen verlopen die informatiestromen
volledig rationeel en elektronisch en worden ze via het netwerk van de sociale zekerheid tot op hun bestemming
geleid. Dankzij die informatiestromen zal de arbeidsongevallensector kunnen beschikken over een
volledigere en krachtigere gegevensbank, die dagelijks volledig elektronisch zal worden bijgewerkt.
11.5. Praktische uitvoering
Door de omvang van het project werd het onderverdeeld in deelprojecten zodat de analyse en de inwerkingtreding
ervan geleidelijk aan verlopen. De verschillende deelprojecten treden in werking tussen januari 2003
en januari 2006.
• De sectorale repertoria
Om de informatiestromen tussen de arbeidsongevallenverzekeraars en de sociale zekerheid adequaat te sturen,
moesten er voor het project twee sectorale repertoria worden aangelegd die bij het FAO beheerd worden :
- het repertorium van de arbeidsongevallencontracten, dat eind 2002 de productiefase ingegaan is;
- het repertorium van de slachtoffers en rechthebbenden van een arbeidsongeval, waarbij
de elektronische stromen deze gegevens automatisch zullen integreren in de repertoria
van het KSZ-netwerk. Het geheel moet begin november 2003 de productiefase ingaan.
• Functionaliteiten
Eind 2002 zijn de informatiestromen met de bijgewerkte stand van de contracten
(opzegging, opschorting, hervatting) die het FAO nodig heeft voor het toezicht op de
verzekeringsverplichting, de productiefase ingegaan. Op datzelfde ogenblik zijn ook de
retourstromen van de RSZ naar de verzekeraar in productie getreden, met nuttige bedrijfsgegevens voor het
polisbeheer (stopzetting/overdracht van activiteiten, overname van personeel, wijziging rechtsvorm/RSZ-nummer/identificatiegegevens,
bijkomende RSZ-categorie, ...).
Sinds begin 2003 kan de werkgever arbeidsongevallen elektronisch aangeven via het KSZ-netwerk. Het
betreft hier de ASR arbeidsongevallen, de eerste van de elektronische ASR's die de regering in het
vooruitzicht stelt.
Eind 2003 is de productiefase voorzien van de elektronische arbeidsongevallenattesten die de verzekeraars
moeten bezorgen aan de sectoren van de kinderbijslag en de jaarlijkse vakantie.
2004 wordt het jaar van de verwerking van de DMFA-loongegevens die de RSZ beheert en die de verzekeraar
nodig heeft voor de berekening van de premie en de vergoeding van het slachtoffer. De werkgever hoeft die
gegevens dan niet meer apart mee te delen aan zijn verzekeraar. In 2005 is de start voorzien van de productiefase
van een eerste gedeelte van informatiestromen Schadegevallen ter attentie van het FAO en van
een attest voor de ziekte- en invaliditeitssector (met retourstroom in geval van subrogatoir verhaal). Het
tweede gedeelte is gepland voor begin 2006. ■
21