lesmap le ballon rouge & crin blanc - Lessen in het donker

Film & educatie
Le Ballon Rouge
& Crin blanc

Film en educatie...
... in het vertoningscircuit van Lessen in het donker, in het
kader van Filmfestival Open Doek, ter gelegenheid van een
workshop verzorgd door Jekino of gewoon bij het bekijken
van een film in de klas...
Het medium film kreeg een plaats in het lessenpakket van
heel wat scholen; daarom vinden we een degelijke programmatie
en pedagogische omkadering ook zo belangrijk.
We maken jaarlijks een pittige selectie van een 30-tal films
uit het afgelopen seizoen, we organiseren op heel wat plaatsen
vertoningen en we zorgen voor kant-en-klare lesmappen
die garant staan voor een boeiende verwerking in de klas.
Daarbij spelen we in op de eindtermen en ontwikkelingsdoelen.
In elke lesmap streven we naar een filmtechnische
en inhoudelijke benadering van de film én telkens focussen
we op één filmterm.
www.lesseninhetdonker.be www.jekino.be www.opendoek.be
Feedback!
We horen graag je reactie op de film, de bespreking en lesmap. Surf
naar www.lesseninhetdonker.be als je een evaluatiefiche wilt invullen.
Ook de leerlingen kunnen hun reactie kwijt op de pagina van de film
die ze zagen. Alvast bedankt!
FilmFiche
Kopieer de filmfiche op de volgende pagina voor je leerlingen. Zo
zijn ze meteen goed voorbereid op de voorstelling! Ook voor je collega’s
die de leerlingen vergezellen, kan het een handige leidraad zijn.
doelgroep le balloN roUge & criN blaNc
vanaf de 1e graad Lager Onderwijs.
In deze lesmap kun je heel wat info en verwerkingsmateriaal vinden.
Pluk eruit wat geschikt is voor je klas!
— le ballon rouge & crin blanc — — 2 —

Inhoudstafel
FilmFiche 4
Synopsis
Technische kaart
Inleiding op de film
Uit de pers 5
Algemeen:regie/prodUctie 6
Regisseur Albert Lamorisse
Genre
De streek en het tijdskader
eerste reActies verzAmelen 8
Babbelbox
De 5 W-vragen
dieper ingAAn op de verhAlen 9
FocUs op…mijn eigen wereld tov de wereld in de Films 10
themA’s 12
Wereld van de kinderen - wereld van de volwassenen
Eenzaamheid, fantasie, de dood
Beschaafde wereld – wilde natuur
De omgeving
regie 14
enkele Aspecten vAn het regieproces vAn dichtbij bekeken 15
Een wereld in zwart-wit
‘Verouderd’ kleurgebruik
Verhalen zonder dialogen
Buitenopnames
Een filmelement onder de loep: de overvloeier
Camerastandpunt
Fotografie
Filmerfgoed
Vertel de leerlingen op voorhand dat ze naar twee verschillende kortfilms
gaan kijken. Geef eventueel een woordje uitleg over de twee verhalen.
Kopieer de filmfiche op de volgende pagina voor je leerlingen. Zo zijn ze
meteen goed voorbereid op de voorstelling! Ook voor je collega’s die de
leerlingen vergezellen, kan het een handige leidraad zijn.
— le ballon rouge & crin blanc — — 3 —

Filmfiche
SyNopSiS
crin blanc
De streek van de Camarque in Zuid Frankrijk. Crin Blanc is een
prachtige wilde hengst en de leider van een horde paarden die in
vrijheid leven. Niemand is er ooit in geslaagd om hem gevangen te
nemen. De jonge visser Folco kan dat wél, hij wint zijn vertrouwen
en temt hem. Een nauwe vriendschap groeit tussen de kleine jongen
en het trotse dier en samen gaan ze op zoek naar de vrijheid…
le ballon rouge
Parijs in de jaren vijftig. Een kleine jongen vindt een rode ballon
die is blijven vasthangen aan een lantaarnpaal en maakt hem
los. Tot grote verbazing van de buurtbewoners blijft de magische
ballon de kleine jongen achtervolgen door de straten van Parijs. De
spanning neemt toe wanneer een bende jongens de achtervolging
inzet…
TechNiSche kaarT
Twee kortfilms van Albert Lamorisse, totale speelduur: 76 minuten
Originele versie met Nederlandse ondertiteling. Er wordt erg weinig
gesproken in de film; die zinnen worden in het Nederlands ondertiteld.
criN blaNc
FrAnkrijk, 1953, 40 minUten
cAst: AlAin remmery
lAUrent roche
FrAnçois perlé
pAscAl lAmorisse
jeAn pierre grenier (de verteller)
scenArio en regie: Albert lAmorisse
cAmerA: edmond séchAn
mUziek: mAUrice leroUx
le balloN roUge
FrAnkrijk, 1956, 36 minUten
cAst: pAscAl lAmorisse (de kleine jongen)
sAbine lAmorisse
georges sellier
vlAdimir propov
pAUl perey
rené mArion
scenArio en regie: Albert lAmorisse
cAmerA: edmond séchAn
mUziek: mAUrice leroUx
iNleidiNg op de FilmS
Le Ballon Rouge en Crin Blanc zijn twee bekroonde, uit de jaren vijftig daterende
middellange speelfilms van de betreurde Franse filmmaker Albert Lamorisse.
De onschuldige toonzetting, het vleugje magie en het bijzondere
einde van beide films dragen bij tot een speciale filmbelevenis.
We hebben het hier over twee tijdloze en unieke filmsprookjes.
— le ballon rouge & crin blanc — — 4 —

Uit de pers geplukt
Een mooie fantastische fabel over de vriendschap tussen een volks
jongetje en een magische ballon. Pure grootstadpoëzie. Hunkeren
naar vrijheid in de stad en op het platteland.
de morgen
Een poëtische kortfilm van de bekende Franse cineast Albert Lamorisse.
Sprookjesthema: een ballon, als de concrete vorm van een
kinderdroom, die helaas door volwassenen niet wordt aanvaard
en zelfs wordt vernield. Tere kleuren, uitstekende filmstijl. Ietwat
weemoedig en toch optimistisch. Door geen enkele echte filmliefhebber
te missen! Hoewel een zekere bittere grondtoon aanwezig,
is het slot van Le Ballon Rouge optimistisch. Na die ene droom
zullen nog vele andere dromen volgen.
FilmmAgie
De fantasievolle kortfilm oogstte na zijn release een enorm succes op
korte tijd. Niet alleen kinderen, maar ook critici waren vol lof over
dit verhaal. Tijdens de Oscaruitreiking van 1956 mocht Lamorisse
de prijs voor ‘origineel script’ in ontvangst nemen. Le Ballon Rouge
was de eerste dialoogloze film die deze prijs op zijn naam mocht
schrijven.
over criN blaNc
In deze kortfilm staan de schoonheid van de natuur en de bemoeienis
van mensen centraal, alles mooi en vaak poëtisch in beeld gebracht.
Opnames van Crin Blanc in volle galop zijn zo geleidelijk en precies, dat
men ook ontzag krijgt voor het technische vernuft dat hier achter zit.
Glimp van de film
Je kunt de filmtrailer bekijken met je leerlingen op www.youtube.com
(Tik de filmtitel in!). Zo krijg je meteen een eerste indruk van de film.
— le ballon rouge & crin blanc — — 5 —

Regie/ productie
We geven je graag wat info mee over de
regisseur, de productie, de streek waar de
opnames plaatsvonden en het tijdskader
waarin de film werd gemaakt. Het is handig
om uit dit hoofdstuk enkele weetjes of
leuke anekdotes te plukken en die aan je
leerlingen mee te geven!
regisseUr Albert lAmorisse
Albert Lamorisse was een succesvolle Franse filmmaker, producent
en scenarioschrijver, bekend om zijn geroemde korte films die hij
vanaf de jaren veertig van de vorige eeuw maakte. In 1949 regisseerde
hij zijn eerste fictiefilm Bim Le Petit Âne op Djerba. In 1953
schreef en regisseerde Lamorisse Crin Blanc, een film die vele prijzen
binnenhaalde, onder meer de Gouden Palm van het filmfestival
van Cannes voor de beste korte film.
Zijn bekendste werk, Le Ballon Rouge, schreef en regisseerde hij in
1956. In deze film krijgen zowel zijn zoon Pascal als zijn dochter
Sabine een rol toebedeeld.
Zijn succes in Cannes overschrijdt alle verwachtingen: voor de eerste
en enige keer in de geschiedenis van het festival, gaan de twee jury’s
van zowel de lange (Crin Blanc) als van de korte film (Le Ballon Rouge)
akkoord om hem een Gouden Palm toe te kennen. Lamorisse won
met Le Ballon Rouge ook een Oscar voor het beste originele script.
Wist je dat:
Lamorisse de bedenker en ontwerper is van het bekende bordspel
Risk en dat hij het systeem ‘Helivision’ ontwikkelde. Dit systeem
maakt het mogelijk om vanuit de helikopter te filmen zonder last te
ondervinden van trillingen.
Albert Lamorisse overleed in 1970 op 48-jarige leeftijd in een helikopterongeluk
boven Teheran (Iran) tijdens de filmopnames voor de
documentaire Le Vent Des Amoureux. Zijn vrouw heeft de film voltooid;
zij baseerde zich op de productienotities die haar man achterliet.
Acht jaar later, in 1978, kwam de film uit en hij werd genomineerd
voor een postume Oscar voor de beste documentaire.
Genre
crin blAnc: drAmA, kortFilm
le bAllon roUge: FAntAsie, kortFilm
Wat is een kortfilm?
Een kortfilm is een film met een korte speelduur, meestal ongeveer 20
minuten. Algemeen worden alle films met een speelduur korter dan 40
minuten tot de kortfilms gerekend. In dit geval behoren Le Ballon Rouge
(36’) en Crin Blanc (40’) nog net tot de kortfilm. Hoewel alleen de
speelduur de kortfilm van de gewone speelfilm onderscheidt, worden kortfilms
tegenwoordig vooral geassocieerd met de onafhankelijke en experimentele
filmindustrie. Niet te verwonderen, een kortfilm valt immers veel
makkelijker te financieren dan een normale speelfilm.
— le ballon rouge & crin blanc — — 6 —

De streek en het tijdskader
Crin Blanc en Le Ballon Rouge werden beide opgenomen in de jaren
vijftig. De twee verhalen vertellen op poëtische wijze over de vriendschap
tussen een jongen en een mysterieus paard én tussen een jongen
en een rode ballon. Deze meesterwerken brengen een hulde
aan het centrum van Parijs (in de buurt van Montmartre) en aan de
natuur in de Camargue.
Het is opmerkelijk hoe de regisseur de authenticiteit van het landschap,
zijn bewoners en hun activiteiten met een zekere nostalgie
weergeeft: er zijn de wilde paarden, het ruraal gebied waar Folco op
primitieve manier vist en jaagt en, niet te vergeten, de grootvader die
in een hutje woont te midden van het moeras.
De Camargue, de leefomgeving van Crin Blanc
Het verhaal van Crin Blanc speelt zich af in de Camargue. De Camargue,
een natuurgebied gelegen aan de Middellandse zee, is een moerasgebied
in de Zuid-Franse Rhônedelta. Het gebied is vooral bekend vanwege
de in het wild levende witte paarden, de stieren en de roze flamingo’s. Het
is een vlak en zeer waterrijk gebied met veel meren en lagunen, moeras- en
grasland, duin- en bosgebieden. Belangrijk zijn ook de zoutwinning, de
rijstteelt en de wijnbouw.
FaUNa eN Flora
Omdat een gebied als de Camargue met zijn fragiele ecosysteem in
Europa niet veel voorkomt wordt het sinds 1970 beschermd. De biologische
diversiteit is enorm als gevolg van de combinatie en werking
van zoet en zout water in drassig land.
WaT iS de FUNcTie vaN eeN NaTUUrpark?
Het natuurpark in de Camargue wil bijdragen tot de conservatie en
ontwikkeling van natuur en cultuur en houdt rekening met de steeds
veranderende economische en sociale behoeftes van de mens met
respect voor zijn leefomgeving. In de Camargue lopen de paarden nog
steeds vrij rond, maar de kuddes worden beheerd door veehouders.
Het is opmerkelijk hoe de regisseur met een zekere nostalgie de
authenticiteit van het landschap, zijn bewoners en hun activiteiten
uitbeeldt. De wilde witte paarden, die zich niet laten temmen door
de mens worden in de film de hele tijd opgejaagd en achternagezeten
door de veehoeders. In dit landelijke gebied is Folco nogal primitief
bezig: hij probeert vis te vangen en hij jaagt op een konijn door er
achteraan te lopen over de weidse vlakte. Folco gebruikt een kei als
werktuig. De grootvader van Folco woont in een hutje te midden van
het moeras, hij maakt visnetten. Folco en zijn grootvader peuzelen de
vers gevangen vis met de handen op.
Folco iN zijN omgeviNg
Folco verplaatst zich met een kano. Rechtstaand peddelt hij door
het laagstaand water tussen de waterplanten en struiken, de typische
begroeiing van de Camargue. In de riviertjes hangt hij zijn visnetten
uit, geregeld passeert hij langs de netten om zijn vangst op te halen.
Hij waadt door het water en het hoge riet en laat zich meesleuren
door het water en de modder terwijl hij Crin Blanc probeert te vangen.
We zien hem met een eenvoudig vuurtje een konijn roosteren.
— le ballon rouge & crin blanc — — 7 —
tips:
let op de vAriAtie in de lAndschAppen.
de Uitgestrekte zAndvlAktes met zoUtAFzetting
de moerAsAchtige omgeving met strUiken
de modder en gebArsten AArde
de heUvels en dUinen met zicht op de open zee
Neem zeker eens een kijkje op volgende websites:
http://www.parc-camargue.fr/
http://www.saintesmaries.com
http://www.reserve-camargue.org

Folco, un vrai petit sauvage
Wist je dat de echte Folco Baroncelli geboren werd in Aix-en-Provence in
1869 als nakomeling van een Florentijnse familie. Hij settelde zich in
de Camargue als koe-en stierenmenner. Hij stond bekend als een genereus
man die het opnam voor minderheden en de publieke huldiging van de
patroonheilige van de zigeuners ter harte nam. Folco kan als voorbeeld
dienen om aan te tonen hoe mens en dier in de natuur in harmonie kunnen
samenleven. Dat is niet het geval bij de veehoeders die we in de film
zien. Zij willen het wilde dier te allen prijze temmen, zij branden delen
van het landschap plat, bespotten en bedriegen de kleine Folco.
le ballon rouge: parijs-ménilmontant
Le Ballon Rouge speelt zich af in de Parijse wijk Ménilmontant. Ménilmontant
is een arbeiderswijk gelegen in het twintigste arrondissement
van Parijs. De wijk is bij toeristen vooral bekend omwille van
het reusachtige kerkhof Père Lachaise, waar heel wat bekende personen
rusten.
De zon over de daken van de Franse hoofdstad in het openings- en
eindshot van Le Ballon Rouge is een prachtig schouwspel.
De kleine jongen in Le Ballon Rouge wordt gespeeld door de toen zesjarige
Pascal Lamorisse, de zoon van de regisseur.
vragen:
» Denk je dat men nu, ruim 50 jaar later, eenzelfde film zou kunnen
maken? Denk je dat het landschap van de Camargue er nog steeds
hetzelfde uitziet. En de Parijse wijk Ménilmontant?
» Hoe denk je dat het publiek in de jaren vijftig heeft gereageerd op
de film? Vonden ze het een goede film of niet?
» Heb je al eens een kortfilm gezien? Wat verkies je, een kortfilm of
een langspeelfilm? Waarom?
» Waar zijn beide films opgenomen, denk je? In nagebouwde decors
of op bestaande locaties
Reacties verzamelen
bij de leerlingen
Babbelbox
Je plaatst een camera, type ‘babbelbox’ in de klas en vraagt de leerlingen
een eerste korte reactie te geven over de film. Het is niet de bedoeling dat ze
een lange redevoering houden maar dat ze snel even reflecteren over wat er
zich in de film afspeelde. Daarna tonen we de beelden met de reacties van
elke leerling aan de hele klas zodat er een klassengesprek op gang komt.
De nadruk ligt op de spontane reactie van de leerlingen. Het is niet nodig
deze opname voor te bereiden.
— le ballon rouge & crin blanc — — 8 —

eerste indrukken verzamelen aan de hand van de 5 W-vragen
Je kunt het verhaal kort samenvatten door een antwoord te geven op
de 5 W-vragen:
Over Wie gaat het verhaal?
Waar speelt het verhaal zich af ?
Wanneer speelt het verhaal zich af ?
Waarover gaat het verhaal?
Waarom krijgt het verhaal een bepaalde wending (of waardoor)?
Je kunt de letter W op het bord schrijven en de kinderen zelf de vraag
(woorden) laten zoeken aan de hand van deze beginletter. Eventueel
kan een voorbeeld hierbij op weg helpen. Laat de kinderen vervolgens
de vragen beantwoorden. Zo brengen ze alle belangrijke info uit
de film overzichtelijk samen.
Dieper ingaan op de verhalen…
Hieronder worden de belangrijkste scènes van beide films kort aangehaald.
Tracht bij de leerlingen te achterhalen welke scènes zijn
bijgebleven.
Welke scènes hebben indruk op je gemaakt? Wat voelde je bij het
zien van onderstaande scènes?
Bij Crin Blanc
1 Folco woont samen met zijn grootvader en broertje in een klein
hutje. Hij neemt de huishoudelijke taken op zich en maakte het
eten klaar.
2 Tijdens het middagdutje droomt Folco dat hij samen met Crin
Blanc op het strand gaat rijden.
3 Folco zwaait met zijn lasso en kan zo Crin Blanc te pakken krijgen.
Crin Blanc slaat op de vlucht en Folco, die de lasso niet wil
loslaten, wordt meegetrokken doorheen de moerassen.
4 Crin Blanc is een wild paard. Zelfs al schiet de visser goed op met
het paard, toch gaat het paard nog liever galopperen met andere
paarden.
Een ander paard heeft de plaats van Crin Blanc in de kudde ingenomen.
Crin Blanc kan hier moelijk mee leven en beide paarden
gaan met elkaar in de strijd.
Na het gevecht tussen de twee paarden, vinden we Crin Blanc
terug aan het hutje van Folco. Daar verzorgt Folco de wonde van
Crin Blanc.
De paardentemmers trachten Crin Blanc in de val te lokken: het
droge gras wordt op een viertal plaatsen in brand gestoken.
Folco is een konijnenbout aan het roosteren. Dankzij Crin Blanc
heeft hij het konijn kunnen vangen.
Folco en Crin Blanc worden door de paardentemmers achtervolgd,
tot ze verder wegzinken in de zee en voorgoed verdwijnen
in de golven.
— le ballon rouge & crin blanc — — 9 —
5
6
7
8
9
Bij Le Ballon Rouge
10 Pascal vindt de ballon vastgebonden aan een lantaarnpaal en
besluit hem mee te nemen.
11 Al snel wordt het duidelijk dat dit geen gewone ballon is: hij daagt
Pascal uit. Eenmaal vrijgelaten laat hij zich niet zo gemakkelijk
meer vangen.
12 De schooldirecteur sluit Pascal een hele dag op in een klein
kamertje.
13 Pascal en zijn ballon flaneren langs een vlooienmarkt; terwijl de
ballon zichzelf in de spiegel bewondert kijkt Pascal vol bewondering
naar een ovaalvormig schilderij waar een klein meisje op
afgebeeld is.
14 Onderweg ontmoeten de twee vrienden een meisje dat ook een
ballon vasthoudt. De ballon lijkt op die van Pascal maar heeft een
blauwe kleur. De twee ballonnen lijken elkaar te mogen.
15 Een kerkopzichter jaagt de ballon samen met Pascal en zijn
grootmoeder weg uit de kerk.
16 De kinderen uit de buurt willen de ballon kapot maken en bekogelen
hem met stenen.
17 Een steen raakt de ballon en de ballon krimpt langzaam ineen.
18 Kort daarna: Eén van de kinderen begint op de ballon te stampen
om hem volledig kapot te krijgen
19 Alle ballonnen komen samen en hijsen Pascal hoog de lucht in

eActies verzAmelen bij de leerlingen
» Wat vond je van de films? Wat vond je goed en minder goed?
Motiveer je antwoord.
» Welke gevoelens had je na het bekijken van Crin Blanc & Le Ballon
Rouge: was je ontroerd, verward, boos, blij…?
» Kun je de films samenvatten in enkele woorden?
» Wat heb je gezien? Probeer je indrukken te verwoorden.
» Welke situatie in de film vond je het leukst? Waarom?
» Welke situatie vond je niet leuk? Waarom niet?
» Zou je de film aanraden aan vrienden?
» Was de film wat je ervan verwacht had?
» Wat heeft je getroffen? Wat heeft je gestoord?
» Wat vond je van het verhaal? Heb je het helemaal begrepen?
Klassieke film versus film van nu:
wat zie je het liefst en waarom?
» Waaraan denk je bij het begrip ‘een oude film / klassieker’?
» Zie je soms dergelijke films op televisie?
» Kan je er enkele opnoemen?
» Vind je ze mooi of zijn die per definitie saai? Waarom?
Focus op… mijn eigen wereld
tov de wereld in deze 2 films
opdrachT
Vergelijk de twee films Crin Blanc & Le Ballon Rouge met
je eigen leefwereld.
Plaats het schema (zie volgende pagina) op het bord en vul samen
met de leerlingen naast elk thema het gepaste woord in. We geven
een aantal trefwoorden mee, maar je mag natuurlijk ook met eigen
woorden aanvullen.
Met deze vergelijkingsopdracht kunnen de leerlingen de drie verschillende
leefwerelden van elkaar onderscheiden. Elke leefwereld
wordt gekenmerkt door een aantal specifieke eigenschappen. Zo lijkt
de leefwereld van Crin Blanc veel verder van ons af te staan dan de
leefwereld van Le Ballon Rouge. Le Ballon Rouge speelt zich af in een
stedelijk kader. Dit kun je zien aan de gebouwen, de kerk, het verkeer
en de vervoermiddelen. Hierdoor komt het verhaal dichter bij onze
leefwereld te staan. Maar doordat de film ruim 50 jaar geleden werd
gemaakt, zien we toch heel wat verschillen opduiken; er zijn bijvoorbeeld
wel appartementsgebouwen maar geen wolkenkrabbers, Pascal
gaat naar een jongensschool en alle jongens dragen bijna identieke
kledij en dezelfde boekentas, ze hebben weinig of geen speelgoed, we
zien geen grote supermarkten, er rijden weinig auto’s, de bussen en
treinen (stoomtreinen) zien er helemaal anders uit dan die van nu.
Crin Blanc lijkt veel verder van de huidige wereld af te staan. Bovendien
werd Crin Blanc opgenomen in zwart-witbeelden, waardoor het
verhaal zich lijkt af te spelen in een onrealistische fantasiewereld.
— le ballon rouge & crin blanc — — 10 —

1 Hoe ziet het landschap eruit?
(natuur, moerasgebied, zee,
stadscentrum, dorp,…)
2 Woning (appartement, villa,
rijwoning, boerderij, hut,
wolkenkrabber...)
3 School (kleine buurtschool,
school in stadscentrum, geen)
4 Winkels (dorpswinkel,
supermarkt, boerderij...)
5 vervoermiddel (fiets, auto, tram,
boot, bus, fiets, paard…)
6 Straten (kiezelweg, aarden pad,
asfaltweg, autosnelweg, geen…)
7 kledij (sportief, vrijetijdskledij,
deftig…)
vrije tijd
8 /speelruimte (binnenshuis,
buiten in de natuur, in de wijk…)
mijn wereld crin blAnc le bAllon roUge
— le ballon rouge & crin blanc — — 11 —

Thema’s
kiNderWereld/Wereld vaN de volWaSSeNeN
In beide films wordt de wereld van het kind in verband gebracht
met dromen, magie, vrijheid en fantasie, haaks op de wereld van de
volwassenen dus. In beide films willen de kinderen uit hun isolement
en hun fantasieloze leven vluchten.
eeNzaamheid, FaNTaSie eN de dood
Elk op hun eigen manier vertalen Crin Blanc en Le Ballon Rouge de
wondere (fantasie)wereld van het kind, maar zelfs die wereld is
gekenmerkt door een tekort aan menselijk contact en warmte. In de
twee films staat telkens een kind centraal dat probeert te vluchten
uit de grauwe wereld van de volwassenen. Toch wijzen de films op
het gevaar helemaal op te gaan in een fantasiewereld. De regisseur
maakt dit op het einde van de films duidelijk: samen met Crin blanc
verlaat Folco deze wereld en hij verdwijnt in de zee; Pascal verdwijnt
hoog in de lucht samen met tientallen ballonnen.
beSchaaFde Wereld – Wilde NaTUUr
Wanneer we de twee films bekijken, valt het ons onmiddellijk op dat
de twee verhalen zich afspelen in twee totaal verschillende werelden.
Enerzijds is er de geciviliseerde, stedelijke omgeving waar alles georganiseerd
en gereglementeerd verloopt: er is bijvoorbeeld de kaartjesknipper
op de bus, de onderwijzer, de straatveger, de postbode, de
winkelier, de kerk, de school… Crin Blanc daarentegen speelt zich af
in een ongerept natuurlandschap.
omgeviNg
In de Parijse wijk ‘Ménilmontant” zien we appartementsgebouwen,
straten, een school, een kerk, lantaarnpalen, winkels, auto’s, bussen…
Dit is helemaal niet het geval in de Camargue waar Folco woont.
Zijn hutje is het enige voorwerp door mensenhanden gemaakt.
de kledij van de personages: Pascals kledij en kapsel zijn verzorgd;
hij draagt een broek, pull, schoenen en op zondag heeft hij
een kostuum aan. Folco’s kledij is afgedragen en versleten, hij draagt
geen schoenen en heeft lange wilde haren.
de dagindeling: het valt op dat de jongens weinig afwisseling en
verstrooiing hebben. De dagindeling van Pascal is een dagelijkse routine
(naar school gaan, de zondagsmis bijwonen…). Folco dient op
zoek gaan naar vis om te kunnen overleven.
opdrachT
Ondanks de duidelijke thematische verschillen, vertonen beide films
toch heel wat gelijkenissen. Het is de bedoeling dat de leerlingen de
gelijkenissen tussen de twee films vinden door de beelden van beide
films met elkaar te vergelijken.Voor deze oefening maak je gebruik
van de afbeeldingen die je achteraan in de lesmap kunt vinden.
met deze vragen kun je de leerlingen wat op weg helpen:
(Leg vooraf de afbeeldingen van Le Ballon Rouge en Crin Blanc in twee
aparte stapels).
— le ballon rouge & crin blanc — — 12 —

Wie zijn de hoofdpersonages in de twee films?
» In de twee films is er maar één hoofdpersonage, nl. respectievelijk
Folco en Pascal, beiden nog kind
bij wie wonen de hoofdpersonages?
» Pascal woont bij zijn grootmoeder op een appartement, en Folco
woont samen met z’n grootvader en broertje in een hutje.
hebben ze vriendjes?
» Ze sluiten vriendschap met elk één vriend; Pascal met de rode ballon
en Folco met het paard Crin Blanc.
Hoe gedragen de volwassenen zich in de film tegenover de
kinderen?
» De volwassenen (met uitzondering van de volwassenen met paraplu
waar de ballon van Pascal tijdens de regen mag schuilen) zijn
autoritair, ze zijn brutaal en tonen weinig begrip, liefde en aandacht
voor de kinderen.
Welke gevoelens brengen deze bijzondere vriendschappen
(tussen pascal en de ballon en tussen Folco en crin blanc)
teweeg bij de mensen in hun omgeving?
» Hun vriendschap brengt jaloezie teweeg en veroorzaakt strubbelingen
(bij de andere kinderen in Le Ballon Rouge en bij de paardentemmers
in Crin Blanc)
hoe eindigt het verhaal?
» Folco verdwijnt samen met het paard Crin Blanc in zee, terwijl
Pascal in lucht wordt getild samen met tientallen ballonnen.
denk je dat men in het echte leven ook in dergelijke situaties
kan verzeild raken?
»
Nee, dat is onmogelijk. In beide films is het einde gefantaseerd.
SameNgevaT
Verschillen
le bAllon roUge crin blAnc
pAscAl: +/- 6 jAAr Folco: +/-12 jAAr
stedelijk kAder nAtUUrlijk lAndschAp,
— le ballon rouge & crin blanc — — 13 —
wilde nAtUUr
veel FigUrAnten weinig FigUrAnten
vAge kleUren zwArt-wit beelden
enkele zeldzAme woorden vertelstem; ingesproken
Gelijkenissen
door persoon bUiten de Film
» De hoofdpersonages zijn kinderen: twee jongens
» Ze hebben blijkbaar geen ouders, ze zijn waarschijnlijk wezen;
Folco woont bij zijn opa en Pascal bij zijn oma
» Ze zijn alleen: ze hebben geen vrienden
» Ze ondervinden onbegrip vanwege de volwassenen
» We zijn getuige van ongewone vriendschapsbanden
» Ze ondervinden de jaloezie en de wreedheid (van de andere kinderen,
van de paardentemmers)
» De hoofdpersonages dromen, ze vluchten uit de werkelijkheid
» Het betreft hier twee sprookjesverhalen
» Beide films kennen een tragisch slot: Folco verdwijnt in de zee en
Pascal in het heelal. Het is net alsof het paard en de ballonnen de
kinderen willen beschermen voor de wereld van de volwassenen.
Ze willen ze meenemen naar een andere wereld.
» Beide films hebben de dromerige, poëtische beelden gemeen
» Beide films hebben een kortere speelduur dan we gewoon zijn

Vragen:
» Welke zijn de belangrijkste personages uit de films?
» Geef voor elk personage enkele typische kenmerken.
» Welke personages had je het liefst en waarom?
» Ken je andere films waarin een jonge acteur of actrice de hoofdrol
speelt?
» Beschrijf de relatie tussen Pascal en zijn grootmoeder en tussen
Folco en zijn grootvader. Is die sterk of zwak? Waarom denk je dat?
» Wat vond je van de acteerprestatie van Pascal Lamorisse ( Le Ballon
Rouge) en Alain Emery (Crin Blanc). Sterk, matig, zwak… Vond je
dat ze overtuigend acteerden?
» Zou het moeilijk geweest zijn voor de acteurs om op jonge leeftijd
zo’n grote rol te spelen? Waarom wel/niet?
» Heeft iemand in de klas al geacteerd in een theaterstuk of film?
Hoe was dat? Is het moeilijk om je in te leven in een rol?
Regie
Albert Lamorisse blikt op poëtische en nostalgische wijze terug op
zijn kindertijd. Aan de hand van onderstaande vragen kun je samen
met de leerlingen op zoek gaan naar de motivatie van de regisseur.
Waarom heeft hij deze films gemaakt? Wat wou hij met deze films
realiseren/ duidelijk maken? Let wel! Er bestaan geen goede of foute
antwoorden; de leerlingen moeten zelf een antwoord trachten te vinden.
Wat was volgens jou het belangrijkste dat albert lamorisse
met Le Ballon Rouge en Crin Blanc wou bereiken?
» Mooie beelden weergeven
» Originele verhalen vertellen
» Iets over zijn kinderjaren vertellen
» Voor de regisseur is de kindertijd
een gelukzalige wonderlijke tijd vol fantasie en magie
een kwetsbare tijd met een behoefte aan liefde en bescherming
een moeilijke tijd waarin men niet kan doen wat men wil
op wie zou albert lamorisse het meeste geleken hebben
toen hij zelf nog een kind was?
» op Pascal
» op Folco
» op de andere kinderen uit Le Ballon Rouge
Welk gevoel wekt het einde van Le Ballon Rouge (de ballonnen
tillen pascal de lucht in) en Crin Blanc (Folco verdwijnt
met het paard in zee) bij je op?
» eerder triest
» eerder gelukkig
Wat denk je - volgens de regisseur – dat je verliest als je
volwassen wordt?
» Je vrijheid: je leven wordt een aaneenschakeling van verplichtingen
» Je spontaniteit. Je wordt ernstig en humeurig
» Je gevoeligheid voor fantasie en dromen. Je bent minder snel
verwonderd.
— le ballon rouge & crin blanc — — 14 —

Waarop lijkt een film als Le Ballon Rouge en Crin Blanc
volgens jou het meest?
» Een sprookje: een kort dromerig verhaal
» Een gedicht waarin de regisseur onder de vorm van mooie beelden
zijn gevoelens probeert uit te drukken
» Een fantasieverhaal waar fantasie en werkelijkheid elkaar kruisen.
Enkele aspecten van het regie-
proces van dichtbij bekeken
een wereld in zwart-wit
Doordat Crin Blanc in zwart-wit werd gefilmd, krijgen we het gevoel
een ‘oude film’ te zien. Dit is ook zo, want de film werd meer dan 50
jaar geleden (in 1953) opgenomen. Nochtans werd de kleurenfilm al
twintig jaar eerder uitgevonden. De regisseur heeft dus bewust gekozen
voor een film in zwart-wit omdat hij de sfeer wou opwekken van
‘er was eens lang geleden …’. In de film vinden we nergens verwijzingen
naar de exacte tijd, wat het sprookjesgevoel versterkt.
Als de film in kleur was opgenomen zou hij heel wat aan charme en
kwaliteit van ‘tijdloos sprookje’ verliezen. Alles zou veel realistischer
ogen en de beelden zouden ons doen denken aan de Camargue zoals
die er nu uitziet: een beschermd natuurreservaat.
vale, ‘verouderde’ kleuren
In Le Ballon Rouge vind je heel wat sporen uit de tijd waarin de film
werd gefilmd. De kleuren zijn vaal en minder levendig. Deze kleuren
bepalen de sombere sfeer van Le Ballon Rouge en weerspiegelen de
droefheid in Pascals leven. Dit zal veranderen op het moment dat hij
een rode ballon aan een lantaarnpaal ziet hangen en hem losmaakt.
De ballon met z’n levendig rode kleur brengt wat fantasie en kleur
in zijn leven.
De regisseur gebruikte deze kleuren ook om een andere reden. Le
Ballon Rouge werd opgenomen in de wijk Ménilmontant; een wijk in
Parijs waar de regisseur nog tijdens zijn kindertijd gewoond heeft.
Hij wou dezelfde sfeer creëren die hij uit zijn herinneringen kende.
Daarom ook maakte hij gebruik van vale tinten die een gevoel van
nostalgie opwekken.
verhalen zonder dialogen
In beide films hoor je zo goed als geen woorden, enkel de muziek en
wat achtergrondgeluiden doorbreken de stilte. Het geluid in de film
geeft ons informatie over wat we niét zien in de film, bijvoorbeeld
wanneer de ballon naar buiten gaat tijdens de mis weten we dat hij
wat problemen heeft veroorzaakt, want eenmaal buiten horen we
een discussie. We horen ook (maar zien het niet) aan het geroep van
de kinderen dat hij een hele heisa op gang brengt als hij de school
binnendringt. Doordat er geen dialogen zijn, versterkt dit het gevoel
van eenzaamheid van beide kinderen. Ze lijken buiten deze wereld
te leven.
Het gebruik van de commentaarstem in Crin Blanc kan op dezelfde
wijze geïnterpreteerd worden als het gebruik van zwart-wit in de
film: het vervreemdt de kijker van de werkelijkheid zodat het verhaal
meer op een sprookje gaat lijken.
buitenopnames
Opvallend in Le Ballon Rouge is dat er nooit binnenshuis gefilmd
wordt; hierdoor kon de regisseur moeilijkheden of obstakels tijdens
de opnames vermijden en ook de opnamekosten wat drukken.
Maar dat heeft ook een eigen betekenis, want overal wordt de ballon
de deur gewezen: in de kerk, in de school en in het appartementsgebouw.
De bewaker van de kerk zet Pascal, samen met oma en de
ballon aan de deur; daarna is het de beurt aan de schooldirecteur die
hem als straf opsluit in een klein hokje en uiteindelijk gooit oma de
ballon zonder mededogen het appartement uit.
De ballon wordt dus door geen enkele buitenstaander getolereerd en
moet in de straten wat ronddwalen. Ook bij de banketbakkerij blijft
hij braaf buiten wachten, niet wetende dat hem dit fataal zal worden…
Door de bewuste keuze om buiten te filmen maakt de regisseur
een onderscheid tussen de vrijheid en fantasie (die zich buiten
afspeelt) en de ernst, de eenzaamheid binnen de gebouwen (kerk,
school, appartement).
— le ballon rouge & crin blanc — — 15 —

opdrachT
hieronder vind je enkele opvallende kenmerken van beide
films. Kan je je deze nog herinneren? Heb je ze tijdens de
filmvertoning opgemerkt? Wat vond je ervan? Is het een
goed idee om een verhaal op deze manier te tonen of te
vertellen?
» Crin Blanc is gefilmd in zwart-wit.
» Le Ballon Rouge werd in kleur gefilmd; toch zijn de kleuren nogal
flets en vaag. De levendige rode kleur van de ballon valt fel op
tegen afgewassen achtergrondskleuren (Zie foto’s op pg 20).
» In de films van Albert Lamorisse zijn er geen echte dialogen, je
hoort slechts enkele woorden en wat achtergrondmuziek. In Crin
Blanc is er wel een verteller die commentaar geeft, hij geeft ons
meer uitleg over het karakter en de gevoelens van de personages.
» In Le Ballon Rouge dringt de camera nergens in de gebouwen binnen
(de kerk, de school, bij de bakker, het appartement waar Pascal
woont…).Wanneer Pascal en/of de ballon ergens binnengaan,
volgt de camera niet, hij blijft buiten. Idem in Crin Blanc: wanneer
Folco in zijn hutje gaat om een maaltijd te bereiden volgt de
camera hem niet.
» In Crin Blanc duiken er enkele fragmenten op waarin twee verschillende
scènes in elkaar overvloeien (overvloeiers, zie hiernaast)
» In Crin Blanc leveren de twee rivaliserende paarden een harde strijd.
Die scène werd in haar geheel opgenomen, ze duurt in werkelijkheid
nog veel langer dan de scène die in de film te zien is.
» Wanneer de rode ballon door een steen geraakt wordt krimpt hij
ineen. Dit gaat heel langzaam en er wordt helemaal niet gesproken,
je hoort ook geen muziek–tot de ineengekrompen ballon op
de grond valt.
» Bij het filmen schenkt Albert Lamorisse veel aandacht aan mooie
beelden: bijvoorbeeld de roze wolken die in de vroege ochtend de
daken van Parijs als het ware bedekken (Le Ballon Rouge).
eeN FilmelemeNT oNder de loep: de overvloeier
Via een overvloeier komt Crin Blanc plots in het leven van Folco.
In Crin Blanc maakt Albert Lamorisse regelmatig gebruik van overvloeiers.
Een overvloeier is een overgang tussen twee shots, waarbij
een shot langzaam verdwijnt (minder goed zichtbaar wordt), terwijl
de nieuwe shot helderder wordt
Een eerste overvloeier zien we in het begin van de film, op het
moment dat Crin Blanc weet te ontsnappen. Crin Blanc vlucht weg
en op hetzelfde moment zien we Folco met z’n bootje langzaam
aanmeren bij hem thuis. Beide situaties staan tegenover elkaar: de
hevigheid van het vrije galopperende paard in de wijde vlakte en de
passiviteit van Folco die voor altijd aan zijn hutje lijkt te zijn gebonden
waar hij middels visvangst moet zien te (over)leven. Dit moment
zorgt voor een wending in het leven van Folco.
De volgende twee overvloeiers worden op een meer klassieke wijze
gebruikt: de eerste overvloeier toont Folco die in dromen is verzonken,
terwijl hij op de schouder van z’n grootvader rust. Kort daarna
verschijnt de tweede overvloeier: Folco ontwaakt uit zijn droom. Tijdens
de droom zien we Folco samen met Crin Blanc op het strand
wandelen. Hier zien we in welke mate Folco gefascineerd is door Crin
Blanc en hoe hard hij op zoek is naar vriendschap. Deze overvloeiers
tonen ons zowel in de letterlijke als figuurlijke betekenis een droom.
In een zo goed als woordenloze film is dit de enige manier om het
onderscheid tussen werkelijkheid en fantasie duidelijk te maken.
Direct na deze scène zien we Folco enkele koorden en netten nemen,
daarna stapt hij in zijn bootje. Hij vaart langs het kanaal en leegt zijn
visnetten. Net op dat moment merkt hij in het moeras Crin Blanc
op. Je voelt als toeschouwer aan dat het verhaal zal veranderen: de
eentonigheid wordt plots doorbroken doordat Folco het paard in het
zicht krijgt. Vanaf dat moment wordt de dagelijkse routine in Folco’s
leven doorbroken (vissen, eten bereiden…) en slorpt Crin Blanc z’n
volledige aandacht op.
— le ballon rouge & crin blanc — — 16 —

We zien dit vooral in de volgende scènes:
» Crin Blanc sleurt zich aan een touw vastklampende Folco tientallen
meters verder;
» Folco verzorgt de wonde van het paard en scheurt een stuk van zijn
hemd dat dienst doet als verband;
» Folco redt Crin Blanc uit de vlammenzee;
» Crin Blanc en Folco achtervolgen het konijn en trachten het te
pakken te krijgen;
» Op het einde zien we Crin Blanc met Folco vluchten voor de
paardentemmers.
Door in het begin van de film gebruik te maken van overvloeiers wou
de regisseur het vreedzame en rustige leven van Folco weergeven.
Naarmate het verhaal vordert volgen de emoties elkaar op en is het
bijna onmogelijk om deze methode nog in de film te passen.
cameraSTaNdpUNT
Zowel in Crin Blanc als in Le Ballon Rouge zijn de beelden verre van
neutraal. Dit valt vooral bij twee specifieke scènes op: nl. bij de dood
van de ballon (in Le Ballon Rouge) en het gevecht van de twee paarden
(in Crin Blanc). Beide scènes tonen de gebeurtenissen in hun totaliteit,
de scènes duren ook relatief lang in vergelijking met de andere
scènes.
Over het algemeen vermijden regisseurs (van fictiefilms) zulke lange
scènes omdat ze het ritme van de film niet willen onderbreken en de
aandacht van de toeschouwer willen blijven vasthouden. In poëtische
films - zoals die van Albert Lamorisse - wordt weinig gesproken
en laat de regisseur de toeschouwer de mogelijkheid om bepaalde
gebeurtenissen zelf in te vullen.
le ballon rouge
In een gewone fictiefilm zou het levenseinde van een ballon door een
knal worden beëindigd, in Le Ballon Rouge echter beleven we het einde
van de ballon als een langzame dood. Het lijkt een doodstrijd waarvan
elke seconde wordt getoond. Hierdoor moet de camera het beeld
voortdurend in een nieuw kader plaatsen zodat elke lichte beweging
(de laatste zuchtjes van de ballon) geregistreerd wordt. De camera
kijkt als het ware door de ogen van Pascal.
Deze volledige scène zonder enig geluid komt heel emotioneel over:
Pascal komt oog in oog te staan met de ‘dood’ van zijn enige vriend
(Zie foto’s op pg 20).
crin blanc
Het gevecht tussen Crin Blanc en zijn rivaal wordt ook in zijn totaliteit
gefilmd, deze keer vanuit het gezichtspunt van een buitenstaander.
Het is niet een personage uit de film maar wel de regisseur zelf
die onder de indruk lijkt te zijn van de moedige strijd tussen de twee
paarden. Deze scène duurt in vergelijking met de gehele speelduur
van de film erg lang.
opdrachT
Vul een ballon met heliumlucht en voorzie een camera. Het is de
bedoeling dat de leerlingen de bewegende ballon proberen te volgen
met de camera. Op die manier zullen de leerlingen kunnen ervaren
hoe de cameraman van Le Ballon Rouge is te werk gegaan en de moeilijkheden
die hij daarbij ondervond.
de Film FoTograFiSch iN beeld gebrachT
In beide films valt het op dat de regisseur elke scène weldoordacht in
beeld probeerde te brengen. Hij schenkt enorm veel aandacht aan
de schoonheid van het beeld. Enerzijds door het kleurgebruik - of
eigenlijk het ontbreken van kleur - en anderzijds door de beeldhoek
of de beeldcompositie. Het gebruik van zwart-witbeelden bijvoorbeeld,
bezorgt de film een extra esthetische waarde.
De scènes in Le Ballon Rouge worden vanuit een iets hoger gezichtspunt
gefilmd en brengen Parijs op bijna toeristische wijze in beeld.
FilmerFgoed
Kinderfilmklassiekers bestaan echt. Vertel de leerlingen dat de twee
films in de jaren vijftig werden gemaakt. Waarschijnlijk zijn deze
films gemaakt toen zelfs de ouders van de leerlingen nog niet waren
geboren. De films waren een groot succes. Sindsdien zijn ze ontelbare
malen vertoond over geheel de wereld.
Gezien de hoge leeftijd van de films is het normaal dat deze waardevolle
filmparels soms een beetje beschadigd zijn of zelfs een versleten,
oude indruk geven.
— le ballon rouge & crin blanc — — 17 —

Die oude films zijn wel gerestaureerd: men heeft de beelden ‘netjes’
opgeknapt. Krassen worden dan verwijderd en kleurcorrecties worden
door specialisten toegepast.
Vraag aan de leerlingen of zij nog dingen kennen die gerestaureerd kunnen
worden. Bijvoorbeeld: een schilderij, een stoel, een tafel,een boek…
De oude versies van films worden bewaard in een filmarchief. In België
worden deze films bewaard in het Koninklijk Belgisch Filmarchief
te Brussel, met meer dan 100.000 kopieën.
Een Koninklijk Belgisch Filmarchief heeft als doelstelling de conservatie,
restauratie en vertoning van films. Het filmarchief bezit uiteenlopende
genres: documentaires, fictie, langspeelfilms en kortfilms, die
de geschiedenis van de film illustreren. Er zijn ook kinderfilms aanwezig
in het filmarchief. Restauratie van films is duur. Kinderfilmklassiekers
blijven een niche marktproduct, wat betekent dat oudere
kinderfilms niet zo snel worden gerestaureerd als langspeelfilms van
bekende overleden regisseurs. In het Belgisch Filmarchief restaureert
men bij voorkeur films uit het Belgisch filmpatrimonium.
De herneming van waardevolle kinderfilms is belangrijk omdat men
op die manier respect aankweekt voor het culturele erfgoed, in dit
geval voor historisch waardevolle films
Disney en Pixar studios kunnen met verbluffende technieken en
effecten de meest wondere werelden oproepen voor kinderen. In het
digitaal tijdperk waarin kinderen opgroeien is het voor jonge kijkers
een hele inspanning om zich aan te passen aan de referentiekaders
van vijftig jaar geleden. Het is niet makkelijk om zich te verbeelden
dat films als Crin Blanc en Le Ballon Rouge op een heel eenvoudige
manier gemaakt werden.
De poëtische en eenvoudige, maar krachtige esthetiek van de fotografie
zorgt voor aandacht bij de jonge kijkers.
http://www.cinematheque.be/
Bronnen:
www.imdb.com
In deze lesmap werden een aantal elementen opgenomen uit
het dossier van Ecran Large Sur Tableau Noir (www.grignoux.be), zij
zijn de Waalse collega’s van Lessen in het donker. Ze presenteren
eveneens een filmprogramma met lesmappen voor scholen.
Contact 04/222 27 78 of contact@grignoux.be.
— le ballon rouge & crin blanc — — 18 —

Foto’s van le ballon rouge de dood van een ballon
— le ballon rouge & crin blanc — — 19 —

Foto’s uit crin blanc
— le ballon rouge & crin blanc — — 20 —