Digitale uitgave van:

1) Een afbeelding in Eigen Haard, Jrg. 1908, Dl. I, bldz. 388.
2) Brantôme, Oeuvres, T. II (Paris 1866) p. 398. Curiositeitshalve zij hier nog vermeld, dat de
Prins „seer geerne etende was een seker pottagie gecoct met palingen”; zie Paul Fredericq, Het
Nederlandse proza in de 16e eeuwse pamfletten (1907) bldz. 199.
[38]
aanhaalde, ons deze heeft laten zien zoals hij daar, in z'n hoogst eenvoudige,
haast ongesoigneerde kleding, temidden der „burgesses of that beer-browing
town” in genen dele opviel, gaat hij immers op deze manier voort:
„Notwithstanding I no sooner came to his presence but it pleased him to take
knowledge of me. And even upon that (as if it had been a signal to make a
change) his respect of a stranger instantly begat respect to himself in all about
him : an ontward passage of inward greatness, which in a popular state I
thought worth the observing, because there no pedigree but worth could possibly
make a man Prince and no Prince, in a moment, at his own pleasure”.
[39]
2. IN DE BRES VOOR DE NEDERLANDEN
In het staatsarchief te Marburg a. d. Lahn bevindt zich een ongedateerd,
vermoedelijk echter uit ongeveer Augustus 1553 afkomstig document, dat op
buitengewoon duidelijke manier laat zien in welke gedachten- en plannenwereld
de Prins zich destijds opgehouden heeft. Het is een rapport betreffende hetgeen
de bisschop van Keulen „nechstverschinner Fastnacht” te Breda beleefde bij
gelegenheid, dat hij, als verwant, daarheen was gereisd voor de Doop van Philips
Willem, Oranje's oudste zoon 1) „Als sie” — na afloop der plechtigheid — „nuhn
uber disch zusamen unnd inn die drunck khommen, habenn sich allerley redde"
— gesprekken! — „hinn unnd widder unnd sonnderlich vonn grossen
bewerbungen unnd rüstungen zugetragenn... unnd unnder andernn gelauttet das
der Prinnz vonn Uranien auch Reutter unnd knecht annehme,... Alsdann solt der
Prinnz vonn Uranien uff das Landt zu Hessen rucken unnd jegen dem
Landtgraven handlenn”. Ook de hertog van Gulik en graaf Reinhart van Solms
zouden hierin betrokken zijn geweest... „Inn summa es sey an dem orth nichts
dann von Kriegenn unnd rustungenn zu undertruckung der Teutschenn furstenn
geredt”.
Op dat pas was dus alles wat de klok in het Prinselijk paleis sloeg nog:
Duitsland en de verhoudingen daar! Zelfs als de tongen loskwamen speelden de
Nederlanden er toen klaarblijkelijk nog in het geheel geen rol! En toch leeft de
Prins nu nog slechts als pater patriae van
1) Staatsarchiv Marburg a. d. Lahn, Polit. Archiv n° 2219.
[40]
de Zeventien Gewesten dier Nederlanden in de herinnering voort. Er is dus alle
reden voor wie met deze figuur in onze geschiedenis in aanraking komt om
onmiddellijk de vraag te stellen: hoe is Oranje er toe gekomen zijn lot aan dat
van onze vaderen te verbinden? Wanneer, waar en onder welke omstandigheden
heeft hij besloten voor hen in de bres te springen?