Digitale uitgave van:

edelmankleding behoorden : daar is het tenslotte slechts op uitgelopen. Een
teleurstelling — dit succes van Oranje,
1) ces.
2) dans les.
[116]
want deze moet voor dit remmen van die oorspronkelijke voortvarendheid
aansprakelijk worden gesteld — een teleurstelling voor de Hames en de zijnen!
Maar reden tot geen kleine blijdschap voor hen, wier waardering van deze actie
meer met haar uitgebreidheid dan met haar intensiteit op en neer ging. Want op
deze manier werd het Compromis veel algemener aannemelijk, kunnen met de
mannen van de religiepartij ook die van het „libertatis ergo” er aan meedoen.
Zoals zij dat ook in grote getale gedaan hebben. Weliswaar was de gang der
omstandigheden van de laatste maanden ook aan hen niet ongemerkt
voorbijgegaan. Heel wat krasser zelfs waren, bij de begintijd vergeleken, hun
woorden gaandeweg geworden. 23 Dec. 1565 bijvoorbeeld noemden
aanplakbiljetten in alle Antwerpse straten de Koning openlijk een meinedige, die
waard was voor het Reichskammergericht in staat van beschuldiging te worden
gesteld. Maar tot meer dan tot krasse woorden te komen was destijds stellig toch
nog te veel gevergd van deze groep. Met een gekalmeerde religiepartij samen te
gaan met het oog op de indiening van een request: daar had zij echter geen
bezwaar tegen.
Toch, het was op dit ogenblik nog maar een zeer dun draadje, dat de beide
oppositiepartijen verbond. Spanning kon het nog eigenlijk in het geheel niet
verdragen. Dit bleek toen het in Juli daaraanvolgend te St. Truyen, een stadje in
het gebied van de bisschop van Luik, op de proef werd gesteld. Dadelijk knapte
het toen weer af.
Gemengd was het gezelschap, dat op 14 Juli en vervolgens de daar gehouden
conferentie heeft bijgewoond, in totaal een twee honderd man, genoeg. Want
onder leiding van Lodewijk van Nassau kwamen er Rooms Katholieke en
Reformatorischgezinde edelen zowel als
[117]
vertegenwoordigers van verschillende kerkelijke consistoriën bijeen, nl. die der
gemeenten te Armentiers, Amberes en Atrecht 1). En de besluiten, die het nam,
„prendre les armes contre Sa Majesté et le peuple sectaire en leur protection et
sauvegarde”, ja zelfs het in waartgeld aanwerven van vier duizend man
paardenvolk en veertig vendels voetknechten, hoewel zij nogal aardig ver
reikten, werden voor zover wij weten ook zonder veel strijd genomen. En was
deze conferentie te St. Truyen nu toch meer het weer losweken van dat vóór
ruim een half jaar gelegd verband tussen de partijen, dan het voortleven ervan?
Ja, want als wij nauwkeurig willen vaststellen wat zij in dit opzicht waard is
geweest, dan moeten wij niet zozeer letten op wat er verkregen werd als op wat
de religiepartij er graag zou hebben verkregen; alsmede op de manier, waarop
de vrijheidspartij op de genomen besluiten heeft gereageerd.
Een deel der edelen kwam met zowat het meest krasse voorstel, dat denkbaar
was : dat van massamoord op de talloze Rooms Katholieke geestelijken in het
land! En wat de consistoriale vleugel van de godsdienstige oppositie betreft : wij
weten dat de kerkenraad van Antwerpen, door middel van een deputatie, die uit