Leraar worden:'under construction'? - Open Universiteit Nederland

componenten (face to face) en zijn voor een deel virtueel (Jenson et al., 2002; Gillan et
al., 2000; Van der Kuyl & O’Brien, 1999; Moraes et al., 2001; Papadopoulos et al., 2002). De
communicatie in het virtuele deel kan zowel synchroon zijn als a-synchroon.
Vandenberghe & Kelchtermans zijn de auteurs van de afsluitende bijdrage en zij stellen
het zo:‘Uit onderzoek (Marks & Louis, 1999; Smylie & Weaver Hart, 1999; King, 2002; Bryk,
Camburn & Louis, 1999) blijkt dat bijvoorbeeld activiteiten van de leraren in een leergemeenschap
zeer sterk zijn gericht op het leren van leerlingen en op de (vak)inhouden
die daarbij noodzakelijk zijn. Analyse van het leren van leerlingen en de verbetering
ervan is een gezamenlijke opdracht. Er ontstaat een intensieve samenwerking tussen
leraren, waarbij alle teamleden zo veel mogelijk betrokken worden. Men maakt afspraken
over uit te voeren activiteiten in de klas, en de opgedane ervaringen worden
achteraf besproken. Zo groeit de opvatting dat samenwerking en uitwisseling noodzakelijk
zijn. Opvallend is verder dat men in bepaalde gevallen samenwerkt aan de ontwikkeling
van materiaal, waarbij de leiding van de school hiervoor tijd geeft en indien
nodig ook een extra budget. Bij dit alles blijft men niet binnen de school; ook externe
bronnen (experts; literatuur; nascholingsprojecten) worden geïntegreerd in de gehele
werking.’ Het zal duidelijk zijn dat ik van mening ben dat de aanwezigheid van een
virtuele leer- en werkomgeving in deze context buitengewoon stimulerend kan zijn
(Moonen, 2001). Ik onderstreep hier, in aansluiting op de geschetste gang van zaken in
een leergemeenschap, dat als ik spreek over een professionele leergemeenschap daartoe
ook nadrukkelijk vakinhoudelijke (disciplinaire) elementen behoren en niet alleen
de professionele in engere zin. 82
Verder schrijven Vandenberghe & Kelchtermans:‘Professionele leergemeenschappen
bieden een concrete context om de hierboven bepleite professionele ontwikkeling “in
de breedte en de diepte” te verwezenlijken. Ze passen helemaal in de gedachte dat
“leraar worden” een levenslang leer- en ontwikkelingsproces is. Het begint in de initiële
opleiding, gevolgd door vormen van aanvangsbegeleiding tijdens de eerste loopbaanjaren
en gaat verder via allerlei vormen van nascholing, maar ook via leerkansen die
voorzien worden in de dagelijkse werkcontext.’ (zie ook Ballet & Kelchtermans, 2002).
De landelijke virtuele leer- en werkomgeving die de Open Universiteit Nederland
bepleit, kan hierbij zeer behulpzaam zijn en complementair werken ten opzichte van
face to faceondersteuning van nieuwe en beginnende leerkrachten. Op dit punt kunnen
we tevens relaties leggen met de ‘communities of practice’ (Wengler, 1998; De Laat
et al., 2000; Tu & McIsaac, 2001; Andriessen, 2002; Riemersma et al., 2003).
Los van deze toespitsing komt het mij voor dat het idee van leergemeenschappen niet
alleen van toepassing is op zittende docenten. Ook leerkrachten die in opleiding zijn
Leraar worden: ‘under construction’?
37