Leraar worden:'under construction'? - Open Universiteit Nederland

70
groep. Scholen krijgen een bedrag per zij-instromer in het beroep en kunnen daarvan, samen met de
lerarenopleidingen, de opleiding en praktijkbegeleiding verzorgen. Met de scholen en lerarenopleidingen
komen ook besturen en samenwerkingsorganen in beeld. Daartoe behoren bijvoorbeeld
de brancheorganisaties van tweedegraadsopleidingen, de Interdisciplinaire Commissie voor de
Lerarenopleiding, het Landelijk overleg lerarenopleidingen primair onderwijs, het Samenwerkingsorgaan
Beroepskwaliteit Leraren, de HBO-raad (i.c. het Algemeen Directeurenoverleg Educatieve
Faculteiten), de VSNU, de BVE-Raad, het Educatief Partnerschap (tot 2003), de besturenorganisaties in
het primair en voortgezet onderwijs en het Sectorbestuur Onderwijsarbeidsmarkt.
De derde groep bestaat uit instellingen die het onderwijs ondersteunen, zoals schoolbegeleidingsdiensten,
de landelijke pedagogische centra, het Instituut voor Leerplanontwikkeling (SLO), de
Citogroep en het Centrum voor Innovatie van Opleidingen.
Dit complexe krachtenveld van bestuurderen, betrokkenen en andere belanghebbenden is niet
bevorderlijk voor een krachtige aanpak van het tekort. Er bestaat vooral behoefte aan een veel betere
samenhang in het krachtenveld en dientengevolge aan een veel betere samenhang tussen het grote
aantal initiatieven, dat nu vaak nog ongecoördineerd wordt ondernomen. Het problematische
lerarentekort maakt overigens deel uit van meer algemene arbeidsmarktproblemen in de collectieve
sector (Commissie-Van Rijn, 2001).
16 Een samenvatting van de huidige trends in het onderwijs is bijvoorbeeld te vinden in het rapport
Agenda 2006. Inzet sociale partners onderwijs (Sectorbestuur Onderwijsarbeidsmarkt, 2002). Het
Sectorbestuur Onderwijsarbeidsmarkt constateert een toenemende behoefte aan maatwerk en
individualisering, en wijst erop dat er steeds economischer gedacht wordt over onderwijs. Er is ook
sprake van versterking van de pedagogische opdracht. Dat die onverminderd van belang is, wordt
ook geïllustreerd doordat de Onderwijsraad er in haar rapport Rondom Onderwijs (Veugelers, 2002)
een hoofdstuk aan wijdt (zie ook Veugelers et al., 2002; zie Korthagen, 1998, voor een interessante,
want ruimere, opvatting waarin identiteitsontwikkeling centraal staat). In het kader van de verkenning
Samen leren leven van de Onderwijsraad (2002a) worden in 2003 seminars georganiseerd die ook aandacht
schenken aan de vorming van brede competenties. Deze seminars zullen leiden tot een advies
aan de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen.
Verder benadrukt het rapport van het Sectorbestuur Onderwijsarbeidsmarkt dat globalisering en
internationalisering steeds belangrijker worden. Tot slot stelt het vast dat de band tussen werknemers
en onderwijsorganisaties verandert. Niet langer bestaat deze alleen uit het onderwijzen van één
(school)vak, ook het werken in interdisciplinaire teams is daarvan een steeds groter onderdeel. Van
Eck (2001, p. 94 e.v.) formuleert voor toekomstig beleid de volgende suggesties: versterk de relatie
tussen scholen/instellingen en hun omgeving; bevorder een open onderwijsarbeidsmarkt, functiedifferentiatie,
teamwork, integraal personeelsbeleid en competentiemanagement; verbeter de infrastructuur
(huisvesting en outillage); verlaag de werkdruk; verminder tekorten; intensiveer opleidingen
voor alle functieniveaus; zorg voor nieuwe varianten van opleiden, coaching en begeleiding van
(nieuwe) docenten/aio’s; zorg voor kennisintensivering; institutionaliseer standaarden voor professioneel
handelen; zorg voor concurrerende arbeidsvoorwaarden, een gedifferentieerde functie- en
beloningsstructuur en een geïndividualiseerd arbeidsvoorwaardenpakket.
17 Bedoeld worden de volgende veranderingen.
De school als leer- en opleidingsplaats van docenten
In de afgelopen jaren is de praktijk in de opleiding tot leraar steeds belangrijker geworden. Met het
toenemende lerarentekort nemen scholen bovendien steeds meer belangstellenden al meteen in
dienst. Ze staan dan ‘onbevoegd’ voor de klas. Deels daartoe gedwongen door het toenemende lerarentekort,
gaan scholen zelf steeds meer vraaggericht bijdragen aan de opleiding. Het fenomeen
opleidingsschool heeft zijn intrede gedaan.