Leraar worden:'under construction'? - Open Universiteit Nederland

76
school; een convenant met vijf grote bedrijven voor een stimuleringsfonds bèta/techniek; impuls I/Dbanen;
een sectorale stimuleringsregeling; een voorstel voor nadere uitwerking van een éénjarige
kopopleiding in het hbo; een nota van wijziging over het Voorstel van Wet op de beroepen in het onderwijs
en arboconvenanten. De inzet van de Open Universiteit Nederland past in dit actieplan.
Het landelijk informatiepunt voor vragen over werken in het onderwijs is begin 2003 ingericht als
telefonische vraagbaak voor potentiële belangstellenden, ter aanvulling op www.leraar.nl.
Het departement stelt de volgende targets voor 2003. Zij-instromers: 800 in het primair onderwijs,
200 in het voortgezet onderwijs, 200 in het beroepsonderwijs en volwasseneneducatie. Leraren in
opleiding: 1.250 in het primair onderwijs, 1.000 in het voortgezet onderwijs. Functiedifferentiatie
(bijvoorbeeld onderwijsassistenten, lerarenondersteuners en specialisten): 5.200 in het primair onderwijs,
100 in het voortgezet onderwijs. Doorstroom van leraren naar managementfuncties: 750 in het
primair onderwijs. Netto-instroom vanuit de lerarenopleiding voortgezet onderwijs: zestig procent.
In het convenant dat het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen en het Sectorbestuur
Onderwijsarbeidsmarkt in december 2002 hebben gesloten (Ministerie van Onderwijs, Cultuur en
Wetenschappen & Sectorbestuur Onderwijsarbeidsmarkt, 2002), zijn afspraken gemaakt over landelijke
doelstellingen. Deze zijn grotendeels gebaseerd op de rijksbegroting van september 2002. Enkele
specifieke punten in dit convenant: bevordering van honderd leraren naar managementfuncties;
bevordering van de instroom van allochtone werknemers in het leraarsberoep en in leidinggevende
posities in het onderwijs, met als doel evenredigheidspercentages realiseren; bevordering van de
doorstroom van vrouwen naar managementfuncties.
Voor de periode 2003-2006 is eind 2002 het globale beeld als volgt. In het primair onderwijs zijn
28.000 fte nodig, waarvan de helft uit de initiële opleidingen komt. De andere helft komt dus van zijinstromers,
herintreders en stille reserve. In het voortgezet onderwijs zijn 17.000 fte nodig, waarvan
eenvijfde uit de opleidingen komt. In het beroepsonderwijs en de volwasseneneducatie gaat het om
8.000 fte, waarvan eveneens eenvijfde uit de opleidingen komt.
Het is wel interessant erop te attenderen dat er, los van de onderwijscontext, ook weleens voor
gewaarschuwd wordt dat harde kwantitatieve ‘targets’ aanzetten tot ‘afrekenen’. Dit kan ook negatieve
gevolgen hebben. Zo wijst Bruijn (2003) erop dat prestatiemeting in de publieke sector tot bureaucratie
leidt, schadelijk is voor innovatie, ambities verdrijft, funest is voor de professionele habitus en
bij professionals strategisch gedrag oproept. Afrekenen moet naar zijn mening dan ook toegepast
worden met goede bedoelingen.
34 De Algemene Onderwijsbond organiseert ook ondersteuning voor beginnende leraren. Zoekend naar
artikelen over het lerarentekort in het orgaan van deze bond, Het Onderwijsblad, leverde mij in februari
2003 meer dan 270 artikelen op sinds medio 1999 (zie ook Ballet et al., 2000).
35 De Organisation for Economic Cooperation and Development (2000a, p. 82) geeft een algemeen overzicht
van maatregelen die getroffen kunnen worden voor vermindering van het lerarentekort. De
maatregelen vallen uiteen in ‘demand-side tools’,‘supply-side tools’ en ‘matching process tools’ (zie
verder Leune, 2001, p. 191 e.v.; voor ontwikkelingen over de positie en taak van de leraar in de toekomst
zie bijvoorbeeld Lowyck & Verloop, 1995).
36 Ict in engere zin omvat het geheel van computers, netwerken, internetverbindingen, software en
simulatoren. Vaak worden telefoon, televisie en radio niet tot ict gerekend, maar technologisch gezien
vallen ze er echter in een aantal gevallen wel onder. Mede omdat het over afstandsonderwijs gaat,
beschouw ik ze in deze oratie als behorend tot ict.
Ict kan ingezet worden voor het ‘opleiden’ tot leraar, maar uiteraard ook bij het onderwijs in scholen
en ter bevordering van het leren van leerlingen in scholen. In die situatie wordt ict gebruikt om het
leren van anderen te bevorderen (De Gruijter et al., 2002). In deze oratie ligt het accent niet op het
laatste. Overigens staan beide toepassingen niet altijd geheel los van elkaar.
37 Zoals vo-abituriënten in de tweedegraadsopleidingen en de pabo, tweedegraders in de eerstegraadsopleidingen
en (post)doctoraalstudenten in de universitaire lerarenopleidingen.