Leraar worden:'under construction'? - Open Universiteit Nederland

initiatieven nemen misschien meer geld moeten krijgen dan scholen die dat niet doen. Momenteel
ligt het accent nogal op gelijkheid, wat niets meer of minder is dan een premie op onopvallend
gedrag.
59 Voor een schets van internationale ontwikkelingen in afstandsonderwijs zie Trindade et al. (2000).
60 Zie Riemersma et al. (2003, p. 67 e.v.) voor een omschrijving van e-learning, en enkele sterke en
zwakke punten van e-learning.
61 Het zou een misverstand zijn hier te concluderen dat het accent in de bestrijding van het lerarentekort
uitsluitend moet liggen op de professionele, zo men wil algemeen onderwijskundige, competenties
en niet op de competenties die aan de vakinhoud te ontlenen zijn. Tussen de vakinhoudelijke
en de professionele competenties bestaan nauwe relaties, door het integratieve karakter van de competentiebenadering.
Het duidelijkst komen deze naar voren in de vakdidactiek, die niet voor niets tot
hetzelfde competentiegebied wordt gerekend als de vakinhouden.
Naast beheersing van professionele competenties is beheersing van vakinhouden dus ook van groot
belang. Bij de competentievensters van het Samenwerkingsorgaan Beroepskwaliteit Leraren worden
deze expliciet genoemd onder competentie 2 (vakcompetent en didactisch competent).
Dat er behoefte bestaat aan een vakinhoudelijke ‘expert knowledge base’ blijkt uit het feit dat er al
verschillende initiatieven op dit vlak worden genomen. Het Samenwerkingsverband Beroepskwaliteit
Leraren is op dit moment bezig met een inventarisatieronde voor de formulering van vakinhoudelijke
competenties en het Educatief Partnerschap kende een project Kennisbasis. In de Stichting Digitale
Universiteit wordt voor de schoolvakken gewerkt aan het project Digitale voortgangstoetsen en
bestaan er plannen om een begin te maken met een kennisbank. Van daaruit wordt samenwerking
gezocht met de Open Universiteit Nederland, vanwege haar nieuwe opdracht in de bestrijding van
het lerarentekort.
62 Anders gezegd kan de opdracht voor de Open Universiteit Nederland ook worden afgeleid uit het
persbericht over het bezoek van minister Van der Hoeven aan de Open Universiteit op 13 december
2002. Daarin staat:‘Nu is het nog zo dat veel zij-instromers uitvallen omdat de scholen onvoldoende
ruimte bieden voor begeleiding.‘’Leren in opleiding’’ bevat de combinatie van goede begeleiding
door de school en de lerarenopleiding, interactief, samenwerkend en ict-ondersteund leren en maatwerkonderwijs
dat zich alleen richt op die competenties die nog ontbreken bij de zij-instromer. De
Open Universiteit zal hiervoor in nauwe samenwerking met scholen en lerarenopleidingen projecten
opzetten die werkend leren door zij-instromers vergemakkelijken.’ In het Plan van Aanpak Arbeidsmarkt-
en Personeelsbeleid (Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, 2002h) wordt
gesproken over het nader tot ontwikkeling brengen van een (competentiegerichte) opleidingsdidactiek
voor leren op de werkplek. Wat leer je waar het beste, wat kan je beslist niet op de school dan wel
de opleiding leren? Daaronder begrepen is dan ook bijscholing in didactische bekwaamheden van
zittende leraren. Een en ander bezien vanuit het perspectief van een leven lang leren.
63 Voor het primair onderwijs is onderzoek gedaan naar het assessment van Stoas. In Naar een assessment
gericht op doorstroming van de zij-instromers (LTP, 2002) treffen we het advies aan om de opzet
van het assessment te veranderen. De resultaten van het assessment zouden concrete aanwijzingen
moeten bevatten voor het persoonlijke opleidingstraject van de zij-instromer. Soortgelijke aanbevelingen
lezen we in het rapport Evaluatie van het zij-instroomtraject in het voortgezet onderwijs
(Inspectie van het Onderwijs, 2002c). Daar komt bij dat volgens de Inspectie ook de assessments van
de praktijkonderdelen te wensen overlaten. Niet alleen zijn er problemen met het bezoeken van de
praktijkonderdelen van de zij-instromers op de werkplek. Ook de beoordelingscriteria van de praktijkonderdelen
zijn vaak zo onduidelijk, dat het oordeel te afhankelijk wordt van de toevallige beoordelaar.
In sommige gevallen worden noodgedwongen video-opnamen van praktijkonderdelen
opgestuurd. Het is kennelijk nogal moeilijk maatwerk te leveren voor zij-instromers.
64 Ik ga niet nader in op het begrip competentie en volsta met erop te wijzen dat een competentie ‘hebben’
in de betekenis van voor elke situatie een oplossing hebben, zich niet verdraagt met de door mij
voorgestane dynamische opvatting over professionaliteit. Professionaliteit zoals door mij bedoeld
Leraar worden: ‘under construction’?
81