Hoe voedsel herinneringen en emoties oproept ... - Marianne Lamers
Hoe voedsel herinneringen en emoties oproept ... - Marianne Lamers
Hoe voedsel herinneringen en emoties oproept ... - Marianne Lamers
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
et<strong>en</strong><br />
<strong>Hoe</strong>zo niet<br />
spel<strong>en</strong><br />
met je et<strong>en</strong>?<br />
Marije Vogelzang heeft
kan do<strong>en</strong>, is jou erover lat<strong>en</strong> nad<strong>en</strong>k<strong>en</strong>.’<br />
In het logo van haar bedrijf kom<strong>en</strong> de<br />
knoll<strong>en</strong> weer terug. In e<strong>en</strong> bruin tekstballonnetje<br />
staan drie van die ondergrondse<br />
gedrochtjes, getek<strong>en</strong>d in e<strong>en</strong> vrolijke, kinderlijke<br />
stijl. Daaronder: ‘Studio Marije<br />
Vogelzang, eating design’. Ze wil expliciet<br />
ge<strong>en</strong> food designer word<strong>en</strong> g<strong>en</strong>oemd, omdat<br />
het zou implicer<strong>en</strong> dat ze slechts et<strong>en</strong><br />
ontwerpt. ‘Ik vind het interessanter om<br />
naar alles eromhe<strong>en</strong> te kijk<strong>en</strong>’, legt ze uit.<br />
‘Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> zijn mijn ontwerp<strong>en</strong> ook bedoeld<br />
om te word<strong>en</strong> opgeget<strong>en</strong>.’<br />
To<strong>en</strong> ze ti<strong>en</strong> jaar geled<strong>en</strong> aan de Design<br />
Academy in Eindhov<strong>en</strong> afstudeerde<br />
op het onderwerp <strong>voedsel</strong>, had Vogelzang<br />
ge<strong>en</strong> idee dat eating design zo veel pot<strong>en</strong>tie<br />
in zich had. Dat is nu nauwelijks voor<br />
te stell<strong>en</strong>. Op televisie <strong>en</strong> in blad<strong>en</strong> vecht<strong>en</strong><br />
koks als Herman d<strong>en</strong> Blijker, Robèrt<br />
Verweij, Jamie Oliver <strong>en</strong> Gordon Ramsey<br />
om aandacht. In boekwinkels beslaat de<br />
kookafdeling teg<strong>en</strong>woordig soms e<strong>en</strong> hele<br />
verdieping: kast<strong>en</strong> staan er vol met prachtige,<br />
kleurrijke boek<strong>en</strong> met foto’s van gerecht<strong>en</strong><br />
die je do<strong>en</strong> watertand<strong>en</strong>.<br />
Maar het gaat verder dan het et<strong>en</strong> alle<strong>en</strong>.<br />
Ook de sfeer, de setting <strong>en</strong> het verhaal erachter<br />
zijn belangrijk: waar komt mijn et<strong>en</strong><br />
vandaan, is het wel eerlijk gemaakt, wat<br />
heb ik eig<strong>en</strong>lijk op mijn bord ligg<strong>en</strong>, wat<br />
zit erin? Vogelzang vestigt de aandacht op<br />
al deze zak<strong>en</strong>.<br />
Maar als er e<strong>en</strong> overkoepel<strong>en</strong>d thema<br />
van haar werk bestaat, is dat het effect van<br />
<strong>voedsel</strong> op de psyche. Dat heeft e<strong>en</strong> simpele<br />
red<strong>en</strong>: ‘Er is ge<strong>en</strong> <strong>en</strong>kel materiaal dat<br />
zo dicht in de buurt van de m<strong>en</strong>s komt als<br />
<strong>voedsel</strong>.’ Maar aan waardering voor <strong>voedsel</strong><br />
schort het volg<strong>en</strong>s Vogelzang nog wel<br />
e<strong>en</strong>s. Haar werk ziet ze als e<strong>en</strong> missie,<br />
precies om die opvatting uit te drag<strong>en</strong>: ‘Ik<br />
wil m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> lat<strong>en</strong> nad<strong>en</strong>k<strong>en</strong> over hun eetgewoont<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> gezondheid. Daardoor gaan ze<br />
hun et<strong>en</strong> ook beter waarder<strong>en</strong>.’<br />
Voedsel, zegt Vogelzang, heeft ge<strong>en</strong><br />
nieuwe vorm nodig; het is al perfect gevormd<br />
door de natuur. De uitdaging ziet<br />
Vogelzang in het naar vor<strong>en</strong> hal<strong>en</strong> van de<br />
oorsprong van <strong>voedsel</strong>, de bereiding ervan,<br />
de etiquettes, de geschied<strong>en</strong>is <strong>en</strong> de cultuur.<br />
En dat is wat Vogelzang in haar ontwerp<strong>en</strong>,<br />
installaties <strong>en</strong> project<strong>en</strong> wil lat<strong>en</strong> zi<strong>en</strong>:<br />
welke belangrijke rol <strong>voedsel</strong> speelt in ons<br />
speciAAl voor<br />
begrAf<strong>en</strong>iss<strong>en</strong> bedAcht<br />
vogelzAng e<strong>en</strong> mAAltijd<br />
met wit et<strong>en</strong>. in diverse<br />
niet-westerse cultur<strong>en</strong><br />
is wit de kleur die de<br />
dood symboliseert, wAt<br />
ser<strong>en</strong>iteit uitstrAAlt.<br />
lev<strong>en</strong>. Drie thema’s kom<strong>en</strong> geregeld terug<br />
in haar werk: hoe <strong>voedsel</strong> <strong>herinnering<strong>en</strong></strong><br />
<strong>oproept</strong>, hoe je de relatie tuss<strong>en</strong> <strong>voedsel</strong> <strong>en</strong><br />
kinder<strong>en</strong> kunt verbeter<strong>en</strong> <strong>en</strong> hoe <strong>voedsel</strong><br />
<strong>emoties</strong> teweeg kan br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>.<br />
Voedsel <strong>en</strong> herinnering<br />
Dat et<strong>en</strong> zich vaak meer in het hoofd afspeelt<br />
dan in de maag, ontdekte Vogelzang<br />
to<strong>en</strong> ze in 2004 voor e<strong>en</strong> expositie in het<br />
Historisch Museum Rotterdam e<strong>en</strong> aantal<br />
gerecht<strong>en</strong> maakte naar originele recept<strong>en</strong><br />
uit de Tweede Wereldoorlog, zoals ‘valsch<br />
vleesch’ (schijngehakt), dat werd gemaakt<br />
van bon<strong>en</strong>, ui, aardappels <strong>en</strong> ei. ‘M<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />
die to<strong>en</strong> nog kinder<strong>en</strong> war<strong>en</strong>, hadd<strong>en</strong> dat<br />
et<strong>en</strong> in ge<strong>en</strong> zestig jaar meer geproefd’,<br />
blikt ze terug. ‘Dat bracht veel emotionele<br />
<strong>herinnering<strong>en</strong></strong> met zich mee.’<br />
Opmerkelijk g<strong>en</strong>oeg war<strong>en</strong> dat vooral<br />
positieve <strong>herinnering<strong>en</strong></strong>. Oorlogscake van<br />
aardappel, ei <strong>en</strong> suiker bijvoorbeeld werd<br />
geget<strong>en</strong> op die weinige gezellige dag<strong>en</strong> die<br />
er war<strong>en</strong>, wanneer de hele familie bij elkaar<br />
was. Mom<strong>en</strong>t<strong>en</strong> die in de barre tijd<strong>en</strong><br />
van to<strong>en</strong> te midd<strong>en</strong> van het veelal smakeloze<br />
et<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> gekoesterd.<br />
foto’s: www.marijevogelzang.nl<br />
Tijd<strong>en</strong>s de reiz<strong>en</strong> die Vogelzang voor<br />
haar werk maakte, viel haar op dat et<strong>en</strong> op<br />
veel plekk<strong>en</strong> op dezelfde manier wordt ervar<strong>en</strong>.<br />
In Beiroet verteld<strong>en</strong> Libanez<strong>en</strong> haar<br />
over hun meest dierbare <strong>herinnering<strong>en</strong></strong>. ‘De<br />
meeste hadd<strong>en</strong> te mak<strong>en</strong> met familie <strong>en</strong><br />
jeugd’, zegt Vogelzang. ‘Ze hadd<strong>en</strong> bijna<br />
allemaal e<strong>en</strong> verlang<strong>en</strong> naar hun moeders<br />
et<strong>en</strong>, <strong>en</strong> hun favoriete maaltijd deed ze vrijwel<br />
altijd d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> aan hun jeugd. Ik geloof<br />
dat die antwoord<strong>en</strong> niet typisch Libanees<br />
zijn, maar universeel.’<br />
Geur <strong>en</strong> smaak hebb<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>s Vogelzang<br />
e<strong>en</strong> directe connectie met het brein<br />
<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> daarom <strong>herinnering<strong>en</strong></strong> oproep<strong>en</strong><br />
die we verget<strong>en</strong> waand<strong>en</strong>. Zoiets is volg<strong>en</strong>s<br />
Vogelzang e<strong>en</strong> heel persoonlijk <strong>en</strong> intiem<br />
proces: ‘<strong>Hoe</strong>wel sommige geur<strong>en</strong> <strong>en</strong> smak<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> meer collectieve herinnering oproep<strong>en</strong><br />
dan andere, werkt dat voor iedere<strong>en</strong><br />
anders. Veel m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> bij de smaak<br />
of geur van cederhout e<strong>en</strong> herinnering aan<br />
hun jeugd waarin ze op potlod<strong>en</strong> kauwd<strong>en</strong>:<br />
e<strong>en</strong> product dat van cederhout wordt gemaakt.<br />
Maar in Libië heeft cederhout e<strong>en</strong><br />
heel andere herinnering. De cederhoning,<br />
die de bij<strong>en</strong> in cederbom<strong>en</strong> mak<strong>en</strong>, wordt<br />
vogelzAng wAs<br />
geÏnspireerd door<br />
nepvlees <strong>en</strong> bedAcht<br />
dAArop nieuwe dier<strong>en</strong>,<br />
sAm<strong>en</strong> met de hApjes<br />
wAArin ze zoud<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong> verAnderd.<br />
voor e<strong>en</strong> exhibitie<br />
over de tweede<br />
wereldoorlog bereidde<br />
vogelzAng recept<strong>en</strong><br />
uit de oorlogstijd <strong>en</strong><br />
pres<strong>en</strong>teerde die Als<br />
hors-d’oeuvre.<br />
verwerkt in veel feestelijke gerecht<strong>en</strong>: de<br />
geur roept veelal warme <strong>herinnering<strong>en</strong></strong> aan<br />
familiediners op. De geur van vers gemaaid<br />
gras kan e<strong>en</strong> vrolijke herinnering oproep<strong>en</strong>,<br />
maar wekt bij m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met hooikoorts e<strong>en</strong><br />
heel andere associatie op.’<br />
Dat <strong>voedsel</strong> ook e<strong>en</strong> rol kan spel<strong>en</strong> in<br />
het waarborg<strong>en</strong> van culturele tradities, zag<br />
Vogelzang in Beiroet. ‘In de oorlog van<br />
2006 was alles verwoest <strong>en</strong> kapotgemaakt,<br />
maar op de Libanese boer<strong>en</strong>markt zag je<br />
hoe het culturele erfgoed door middel van<br />
culinaire cultuur werd doorgegev<strong>en</strong>. Traditionele<br />
product<strong>en</strong> uit de eig<strong>en</strong> Libanese<br />
grond werd<strong>en</strong> er verkocht, <strong>en</strong> er werd<strong>en</strong><br />
dagelijks traditionele gerecht<strong>en</strong> bereid.’<br />
Voedsel <strong>en</strong> kinder<strong>en</strong><br />
In New York werd Vogelzang gevraagd<br />
kinder<strong>en</strong> die alle<strong>en</strong> fastfood gew<strong>en</strong>d war<strong>en</strong>,<br />
weer aan de gro<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> fruit te krijg<strong>en</strong>. Ze<br />
schotelde h<strong>en</strong> daarop hapjes voor ‘in alle<br />
kleur<strong>en</strong> van de reg<strong>en</strong>boog’ (van witte druiv<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> rode paprika tot gro<strong>en</strong>e boontjes<br />
<strong>en</strong> paarse pruim<strong>en</strong>) <strong>en</strong> koppelde die aan<br />
positieve eig<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong>. Rood stond bijvoorbeeld<br />
voor <strong>en</strong>ergie <strong>en</strong> zelfvertrouw<strong>en</strong>,<br />
zwart voor discipline, geel voor vri<strong>en</strong>dschap.<br />
Vogelzang: ‘We leerd<strong>en</strong> ze op e<strong>en</strong><br />
andere manier te kiez<strong>en</strong> voor et<strong>en</strong>. Eerst<br />
ded<strong>en</strong> ze dat op basis van gezond/niet lekker<br />
of niet gezond/wel lekker. Nu kiez<strong>en</strong> ze<br />
op kleur <strong>en</strong> associatie.’<br />
Haar eig<strong>en</strong> dochter die ge<strong>en</strong> gro<strong>en</strong>te<br />
lustte, wist ze te verleid<strong>en</strong> door haar <strong>en</strong><br />
haar vri<strong>en</strong>dinnetjes e<strong>en</strong> Veggie Bling Bling<br />
Workshop te gev<strong>en</strong>. Het <strong>en</strong>ige gereedschap<br />
dat de peuters mocht<strong>en</strong> gebruik<strong>en</strong>: hun<br />
tand<strong>en</strong>. Vogelzang: ‘Psychologisch onderzoek<br />
wijst uit dat als je kinder<strong>en</strong> wilt lat<strong>en</strong><br />
w<strong>en</strong>n<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> bepaalde smaak, je ze die<br />
minst<strong>en</strong>s zev<strong>en</strong> keer moet lat<strong>en</strong> proev<strong>en</strong>.<br />
Dat proces gaat stukk<strong>en</strong> makkelijker door<br />
de kinder<strong>en</strong> met wortels, komkommers <strong>en</strong><br />
radijsjes te lat<strong>en</strong> spel<strong>en</strong>.’<br />
Ook hier speelde Vogelzang weer in<br />
op de psychologische beleving van et<strong>en</strong>.<br />
‘De kinder<strong>en</strong> in New York wist<strong>en</strong> heus<br />
wel dat iedere dag fastfood et<strong>en</strong> ongezond<br />
is’, zegt ze. ‘Ze kreg<strong>en</strong> het de hele<br />
dag te hor<strong>en</strong>. Maar wat moet je met zo’n<br />
negatieve boodschap? Ze gaan zich alle<strong>en</strong><br />
maar schuldig voel<strong>en</strong>.’ En daar is het Vogelzang<br />
juist niet om te do<strong>en</strong>. ‘Plezier in<br />
44 ode.nl januari/februari 2011 januari/februari 2011 ode.nl 45
et<strong>en</strong> is de eerste stap naar waardering voor<br />
et<strong>en</strong>, dus moet je voorkom<strong>en</strong> dat <strong>voedsel</strong><br />
e<strong>en</strong> negatieve associatie in je hoofd krijgt.’<br />
Hetzelfde geldt voor diët<strong>en</strong>: ‘Ope<strong>en</strong>s is e<strong>en</strong><br />
bepaalde <strong>voedsel</strong>groep slecht. Dat is verkeerd<br />
voor je beeld van et<strong>en</strong>.’<br />
Wil je m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> e<strong>en</strong> verhaal vertell<strong>en</strong> of<br />
e<strong>en</strong> boodschap meegev<strong>en</strong>, dan moet je dat<br />
op e<strong>en</strong> slimme manier aanpakk<strong>en</strong>, me<strong>en</strong>t<br />
ze. ‘Je moet niet gaan schreeuw<strong>en</strong> teg<strong>en</strong><br />
ze of zegg<strong>en</strong> dat wat ze do<strong>en</strong> slecht is. Je<br />
moet je boodschap juist op e<strong>en</strong> verleidelijke<br />
manier verpakk<strong>en</strong>.’<br />
Voedsel <strong>en</strong> <strong>emoties</strong><br />
Psychologie <strong>en</strong> et<strong>en</strong> zijn onlosmakelijk<br />
met elkaar verbond<strong>en</strong>, beargum<strong>en</strong>teert Vogelzang:<br />
‘Dat merk je aan het feit dat we<br />
vaak et<strong>en</strong> terwijl we helemaal ge<strong>en</strong> honger<br />
hebb<strong>en</strong>, bijvoorbeeld in sociale situaties<br />
waarin dat van ons verwacht wordt: ev<strong>en</strong><br />
gezellig sam<strong>en</strong> koffie drink<strong>en</strong>, terwijl je<br />
normaal gesprok<strong>en</strong> op dat mom<strong>en</strong>t ge<strong>en</strong><br />
koffie zou drink<strong>en</strong>. Of het kan zijn dat je<br />
teg<strong>en</strong> vier uur altijd e<strong>en</strong> cup-a-soup neemt,<br />
zelfs als je net e<strong>en</strong> late lunch hebt gehad <strong>en</strong><br />
nog vol zit.’ En dan zijn er de emotionele<br />
46 ode.nl januari/februari 2011<br />
red<strong>en</strong><strong>en</strong>: ‘M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> et<strong>en</strong> vaak omdat ze verleid<br />
will<strong>en</strong> word<strong>en</strong> door iets lekkers, getroost<br />
will<strong>en</strong> word<strong>en</strong> of vind<strong>en</strong> ze dat ze<br />
het verdi<strong>en</strong>d hebb<strong>en</strong>.’<br />
Veel inspiratie haalt Vogelzang uit semiwet<strong>en</strong>schappelijke<br />
literatuur over m<strong>en</strong>selijk<br />
gedrag <strong>en</strong> <strong>voedsel</strong>. Ook bij de project<strong>en</strong> die<br />
ze uitvoerde in ziek<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong> als het Gro<strong>en</strong>e<br />
Hart Ziek<strong>en</strong>huis (GHZ) in Gouda <strong>en</strong> het<br />
kinderziek<strong>en</strong>huis Pediatrics 2000 in New<br />
‘Plezier in et<strong>en</strong><br />
is de eerste stap<br />
naar<br />
waardering<br />
voor et<strong>en</strong>, dus<br />
moet je<br />
voorkom<strong>en</strong> dat<br />
<strong>voedsel</strong> e<strong>en</strong><br />
negatieve<br />
associatie in je<br />
hoofd krijgt’<br />
York putte ze uit de gedragspsychologie.<br />
In Gouda is ze onlangs e<strong>en</strong> project begonn<strong>en</strong><br />
rondom ondervoeding: ‘M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong><br />
vaak de neiging om meer te et<strong>en</strong> van<br />
iets als het verschill<strong>en</strong>de vorm<strong>en</strong> heeft of<br />
verschill<strong>en</strong>de kleur<strong>en</strong>, zelfs als de smaak<br />
dezelfde blijft’, weet ze. ‘Ook werk ik met<br />
visuele illusie. M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> drink<strong>en</strong> ongemerkt<br />
veel meer uit e<strong>en</strong> laag, breed glas, omdat<br />
honderd milliliter in zo’n glas minder lijkt<br />
dan in e<strong>en</strong> smal, hoog glas. Dit geldt ook<br />
voor de grootte van bord<strong>en</strong>.’<br />
E<strong>en</strong> van de dagelijkse bezighed<strong>en</strong> van<br />
patiënt<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> ziek<strong>en</strong>huis, ontdekte Vogelzang,<br />
is televisie kijk<strong>en</strong>. En laat dat nou<br />
net vaak in combinatie met et<strong>en</strong> gebeur<strong>en</strong>.<br />
‘Veel m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> knag<strong>en</strong> onbewust heel<br />
wat weg. Van dat soort automatism<strong>en</strong> kan<br />
je handig gebruikmak<strong>en</strong> om ondervoede<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> weer te lat<strong>en</strong> et<strong>en</strong>.’ Ook is ze van<br />
plan de m<strong>en</strong>ukaart te verander<strong>en</strong>: ‘E<strong>en</strong> heel<br />
e<strong>en</strong>voudige ingreep is de b<strong>en</strong>aming<strong>en</strong> van<br />
het et<strong>en</strong> verander<strong>en</strong>, waardoor het ope<strong>en</strong>s<br />
veel aantrekkelijker klinkt. M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> zull<strong>en</strong><br />
“gebakk<strong>en</strong> kaasblokjes” sneller bestell<strong>en</strong><br />
dan e<strong>en</strong> “gebakk<strong>en</strong> kaasplak”.’<br />
Ze wil bij haar adviez<strong>en</strong> vooral niet beler<strong>en</strong>d<br />
voorkom<strong>en</strong>. Dat werkt niet bij de<br />
chef-koks met wie ze werkt. ‘Ik b<strong>en</strong> ge<strong>en</strong><br />
chef, dus ik ga ze niet vertell<strong>en</strong> hoe ze<br />
moet<strong>en</strong> kok<strong>en</strong>. Ik kan ze wel lat<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> hoe<br />
alles logisch met elkaar verbond<strong>en</strong> is.’ Dat<br />
laatste kan nog wel verbeter<strong>en</strong>, vindt Vogelzang:<br />
‘Veel chefs zijn alle<strong>en</strong> verbond<strong>en</strong><br />
met het bord et<strong>en</strong> dat op tafel moet kom<strong>en</strong><br />
te staan. Ge<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele chef houdt zich bezig<br />
met hoe m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> zich voel<strong>en</strong> na het et<strong>en</strong><br />
van de maaltijd.’<br />
De band met <strong>voedsel</strong> kan nog e<strong>en</strong> stuk<br />
beter, vindt Vogelzang. ‘Sinds de industriele<br />
revolutie wet<strong>en</strong> we niet e<strong>en</strong>s meer hoe<br />
we boontjes moet<strong>en</strong> inmak<strong>en</strong>.’ Dat heeft<br />
veel te mak<strong>en</strong> met de manier waarop de<br />
restaurantwereld <strong>en</strong> de voedingsindustrie<br />
omgaan met <strong>voedsel</strong>, vindt Vogelzang:<br />
‘Zij baser<strong>en</strong> hun keuzes op geld <strong>en</strong> of iets<br />
makkelijk uitkomt of niet. Daardoor wordt<br />
minder gelet op seizo<strong>en</strong>s<strong>voedsel</strong> <strong>en</strong> of iets<br />
ecologisch verantwoord is.’<br />
Ze ziet vooral e<strong>en</strong> grote kloof tuss<strong>en</strong><br />
<strong>voedsel</strong> <strong>en</strong> daar waar het vandaan komt: ‘Ik<br />
nam laatst e<strong>en</strong> kip <strong>en</strong> e<strong>en</strong> haan mee naar de<br />
school van mijn dochter. Op de vraag waar<br />
de eier<strong>en</strong> die ik had meegebracht vandaan<br />
kom<strong>en</strong>, wist<strong>en</strong> haar klasg<strong>en</strong>ootjes het antwoord<br />
nog wel. Maar to<strong>en</strong> ik e<strong>en</strong> van h<strong>en</strong><br />
vroeg waar de eier<strong>en</strong> bij h<strong>en</strong> thuis dan vandaan<br />
kwam<strong>en</strong>, werd triomfantelijk geantwoord:<br />
“Van de PLUS-supermarkt!” E<strong>en</strong><br />
klassiek voorbeeld in e<strong>en</strong> wereld waar nog<br />
veel te verander<strong>en</strong> valt.’<br />
Met het stimuler<strong>en</strong> van die verandering<br />
is Vogelzang druk bezig. Door haar werk<br />
heeft ze al aardig wat van haar ‘knoll<strong>en</strong>’<br />
wet<strong>en</strong> te plant<strong>en</strong> om de band tuss<strong>en</strong> de<br />
m<strong>en</strong>s <strong>en</strong> zijn et<strong>en</strong> te verbeter<strong>en</strong>. En nu<br />
maar afwacht<strong>en</strong> wat daar over e<strong>en</strong> aantal<br />
jaar uit zal groei<strong>en</strong>.<br />
mAriAnne lAmers, die in de uitgave van<br />
juni 2010 schreef over Ines von Ros<strong>en</strong>stiel,<br />
pionier in integratieve g<strong>en</strong>eeskunde, hield<br />
altijd al van knolraapjes <strong>en</strong> radijsjes.<br />
foto: www.marijevogelzang.nl