22.09.2013 Views

Hoe voedsel herinneringen en emoties oproept ... - Marianne Lamers

Hoe voedsel herinneringen en emoties oproept ... - Marianne Lamers

Hoe voedsel herinneringen en emoties oproept ... - Marianne Lamers

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

et<strong>en</strong><br />

<strong>Hoe</strong>zo niet<br />

spel<strong>en</strong><br />

met je et<strong>en</strong>?<br />

Marije Vogelzang heeft


kan do<strong>en</strong>, is jou erover lat<strong>en</strong> nad<strong>en</strong>k<strong>en</strong>.’<br />

In het logo van haar bedrijf kom<strong>en</strong> de<br />

knoll<strong>en</strong> weer terug. In e<strong>en</strong> bruin tekstballonnetje<br />

staan drie van die ondergrondse<br />

gedrochtjes, getek<strong>en</strong>d in e<strong>en</strong> vrolijke, kinderlijke<br />

stijl. Daaronder: ‘Studio Marije<br />

Vogelzang, eating design’. Ze wil expliciet<br />

ge<strong>en</strong> food designer word<strong>en</strong> g<strong>en</strong>oemd, omdat<br />

het zou implicer<strong>en</strong> dat ze slechts et<strong>en</strong><br />

ontwerpt. ‘Ik vind het interessanter om<br />

naar alles eromhe<strong>en</strong> te kijk<strong>en</strong>’, legt ze uit.<br />

‘Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> zijn mijn ontwerp<strong>en</strong> ook bedoeld<br />

om te word<strong>en</strong> opgeget<strong>en</strong>.’<br />

To<strong>en</strong> ze ti<strong>en</strong> jaar geled<strong>en</strong> aan de Design<br />

Academy in Eindhov<strong>en</strong> afstudeerde<br />

op het onderwerp <strong>voedsel</strong>, had Vogelzang<br />

ge<strong>en</strong> idee dat eating design zo veel pot<strong>en</strong>tie<br />

in zich had. Dat is nu nauwelijks voor<br />

te stell<strong>en</strong>. Op televisie <strong>en</strong> in blad<strong>en</strong> vecht<strong>en</strong><br />

koks als Herman d<strong>en</strong> Blijker, Robèrt<br />

Verweij, Jamie Oliver <strong>en</strong> Gordon Ramsey<br />

om aandacht. In boekwinkels beslaat de<br />

kookafdeling teg<strong>en</strong>woordig soms e<strong>en</strong> hele<br />

verdieping: kast<strong>en</strong> staan er vol met prachtige,<br />

kleurrijke boek<strong>en</strong> met foto’s van gerecht<strong>en</strong><br />

die je do<strong>en</strong> watertand<strong>en</strong>.<br />

Maar het gaat verder dan het et<strong>en</strong> alle<strong>en</strong>.<br />

Ook de sfeer, de setting <strong>en</strong> het verhaal erachter<br />

zijn belangrijk: waar komt mijn et<strong>en</strong><br />

vandaan, is het wel eerlijk gemaakt, wat<br />

heb ik eig<strong>en</strong>lijk op mijn bord ligg<strong>en</strong>, wat<br />

zit erin? Vogelzang vestigt de aandacht op<br />

al deze zak<strong>en</strong>.<br />

Maar als er e<strong>en</strong> overkoepel<strong>en</strong>d thema<br />

van haar werk bestaat, is dat het effect van<br />

<strong>voedsel</strong> op de psyche. Dat heeft e<strong>en</strong> simpele<br />

red<strong>en</strong>: ‘Er is ge<strong>en</strong> <strong>en</strong>kel materiaal dat<br />

zo dicht in de buurt van de m<strong>en</strong>s komt als<br />

<strong>voedsel</strong>.’ Maar aan waardering voor <strong>voedsel</strong><br />

schort het volg<strong>en</strong>s Vogelzang nog wel<br />

e<strong>en</strong>s. Haar werk ziet ze als e<strong>en</strong> missie,<br />

precies om die opvatting uit te drag<strong>en</strong>: ‘Ik<br />

wil m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> lat<strong>en</strong> nad<strong>en</strong>k<strong>en</strong> over hun eetgewoont<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> gezondheid. Daardoor gaan ze<br />

hun et<strong>en</strong> ook beter waarder<strong>en</strong>.’<br />

Voedsel, zegt Vogelzang, heeft ge<strong>en</strong><br />

nieuwe vorm nodig; het is al perfect gevormd<br />

door de natuur. De uitdaging ziet<br />

Vogelzang in het naar vor<strong>en</strong> hal<strong>en</strong> van de<br />

oorsprong van <strong>voedsel</strong>, de bereiding ervan,<br />

de etiquettes, de geschied<strong>en</strong>is <strong>en</strong> de cultuur.<br />

En dat is wat Vogelzang in haar ontwerp<strong>en</strong>,<br />

installaties <strong>en</strong> project<strong>en</strong> wil lat<strong>en</strong> zi<strong>en</strong>:<br />

welke belangrijke rol <strong>voedsel</strong> speelt in ons<br />

speciAAl voor<br />

begrAf<strong>en</strong>iss<strong>en</strong> bedAcht<br />

vogelzAng e<strong>en</strong> mAAltijd<br />

met wit et<strong>en</strong>. in diverse<br />

niet-westerse cultur<strong>en</strong><br />

is wit de kleur die de<br />

dood symboliseert, wAt<br />

ser<strong>en</strong>iteit uitstrAAlt.<br />

lev<strong>en</strong>. Drie thema’s kom<strong>en</strong> geregeld terug<br />

in haar werk: hoe <strong>voedsel</strong> <strong>herinnering<strong>en</strong></strong><br />

<strong>oproept</strong>, hoe je de relatie tuss<strong>en</strong> <strong>voedsel</strong> <strong>en</strong><br />

kinder<strong>en</strong> kunt verbeter<strong>en</strong> <strong>en</strong> hoe <strong>voedsel</strong><br />

<strong>emoties</strong> teweeg kan br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>.<br />

Voedsel <strong>en</strong> herinnering<br />

Dat et<strong>en</strong> zich vaak meer in het hoofd afspeelt<br />

dan in de maag, ontdekte Vogelzang<br />

to<strong>en</strong> ze in 2004 voor e<strong>en</strong> expositie in het<br />

Historisch Museum Rotterdam e<strong>en</strong> aantal<br />

gerecht<strong>en</strong> maakte naar originele recept<strong>en</strong><br />

uit de Tweede Wereldoorlog, zoals ‘valsch<br />

vleesch’ (schijngehakt), dat werd gemaakt<br />

van bon<strong>en</strong>, ui, aardappels <strong>en</strong> ei. ‘M<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />

die to<strong>en</strong> nog kinder<strong>en</strong> war<strong>en</strong>, hadd<strong>en</strong> dat<br />

et<strong>en</strong> in ge<strong>en</strong> zestig jaar meer geproefd’,<br />

blikt ze terug. ‘Dat bracht veel emotionele<br />

<strong>herinnering<strong>en</strong></strong> met zich mee.’<br />

Opmerkelijk g<strong>en</strong>oeg war<strong>en</strong> dat vooral<br />

positieve <strong>herinnering<strong>en</strong></strong>. Oorlogscake van<br />

aardappel, ei <strong>en</strong> suiker bijvoorbeeld werd<br />

geget<strong>en</strong> op die weinige gezellige dag<strong>en</strong> die<br />

er war<strong>en</strong>, wanneer de hele familie bij elkaar<br />

was. Mom<strong>en</strong>t<strong>en</strong> die in de barre tijd<strong>en</strong><br />

van to<strong>en</strong> te midd<strong>en</strong> van het veelal smakeloze<br />

et<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> gekoesterd.<br />

foto’s: www.marijevogelzang.nl<br />

Tijd<strong>en</strong>s de reiz<strong>en</strong> die Vogelzang voor<br />

haar werk maakte, viel haar op dat et<strong>en</strong> op<br />

veel plekk<strong>en</strong> op dezelfde manier wordt ervar<strong>en</strong>.<br />

In Beiroet verteld<strong>en</strong> Libanez<strong>en</strong> haar<br />

over hun meest dierbare <strong>herinnering<strong>en</strong></strong>. ‘De<br />

meeste hadd<strong>en</strong> te mak<strong>en</strong> met familie <strong>en</strong><br />

jeugd’, zegt Vogelzang. ‘Ze hadd<strong>en</strong> bijna<br />

allemaal e<strong>en</strong> verlang<strong>en</strong> naar hun moeders<br />

et<strong>en</strong>, <strong>en</strong> hun favoriete maaltijd deed ze vrijwel<br />

altijd d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> aan hun jeugd. Ik geloof<br />

dat die antwoord<strong>en</strong> niet typisch Libanees<br />

zijn, maar universeel.’<br />

Geur <strong>en</strong> smaak hebb<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>s Vogelzang<br />

e<strong>en</strong> directe connectie met het brein<br />

<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> daarom <strong>herinnering<strong>en</strong></strong> oproep<strong>en</strong><br />

die we verget<strong>en</strong> waand<strong>en</strong>. Zoiets is volg<strong>en</strong>s<br />

Vogelzang e<strong>en</strong> heel persoonlijk <strong>en</strong> intiem<br />

proces: ‘<strong>Hoe</strong>wel sommige geur<strong>en</strong> <strong>en</strong> smak<strong>en</strong><br />

e<strong>en</strong> meer collectieve herinnering oproep<strong>en</strong><br />

dan andere, werkt dat voor iedere<strong>en</strong><br />

anders. Veel m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> bij de smaak<br />

of geur van cederhout e<strong>en</strong> herinnering aan<br />

hun jeugd waarin ze op potlod<strong>en</strong> kauwd<strong>en</strong>:<br />

e<strong>en</strong> product dat van cederhout wordt gemaakt.<br />

Maar in Libië heeft cederhout e<strong>en</strong><br />

heel andere herinnering. De cederhoning,<br />

die de bij<strong>en</strong> in cederbom<strong>en</strong> mak<strong>en</strong>, wordt<br />

vogelzAng wAs<br />

geÏnspireerd door<br />

nepvlees <strong>en</strong> bedAcht<br />

dAArop nieuwe dier<strong>en</strong>,<br />

sAm<strong>en</strong> met de hApjes<br />

wAArin ze zoud<strong>en</strong><br />

word<strong>en</strong> verAnderd.<br />

voor e<strong>en</strong> exhibitie<br />

over de tweede<br />

wereldoorlog bereidde<br />

vogelzAng recept<strong>en</strong><br />

uit de oorlogstijd <strong>en</strong><br />

pres<strong>en</strong>teerde die Als<br />

hors-d’oeuvre.<br />

verwerkt in veel feestelijke gerecht<strong>en</strong>: de<br />

geur roept veelal warme <strong>herinnering<strong>en</strong></strong> aan<br />

familiediners op. De geur van vers gemaaid<br />

gras kan e<strong>en</strong> vrolijke herinnering oproep<strong>en</strong>,<br />

maar wekt bij m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met hooikoorts e<strong>en</strong><br />

heel andere associatie op.’<br />

Dat <strong>voedsel</strong> ook e<strong>en</strong> rol kan spel<strong>en</strong> in<br />

het waarborg<strong>en</strong> van culturele tradities, zag<br />

Vogelzang in Beiroet. ‘In de oorlog van<br />

2006 was alles verwoest <strong>en</strong> kapotgemaakt,<br />

maar op de Libanese boer<strong>en</strong>markt zag je<br />

hoe het culturele erfgoed door middel van<br />

culinaire cultuur werd doorgegev<strong>en</strong>. Traditionele<br />

product<strong>en</strong> uit de eig<strong>en</strong> Libanese<br />

grond werd<strong>en</strong> er verkocht, <strong>en</strong> er werd<strong>en</strong><br />

dagelijks traditionele gerecht<strong>en</strong> bereid.’<br />

Voedsel <strong>en</strong> kinder<strong>en</strong><br />

In New York werd Vogelzang gevraagd<br />

kinder<strong>en</strong> die alle<strong>en</strong> fastfood gew<strong>en</strong>d war<strong>en</strong>,<br />

weer aan de gro<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> fruit te krijg<strong>en</strong>. Ze<br />

schotelde h<strong>en</strong> daarop hapjes voor ‘in alle<br />

kleur<strong>en</strong> van de reg<strong>en</strong>boog’ (van witte druiv<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> rode paprika tot gro<strong>en</strong>e boontjes<br />

<strong>en</strong> paarse pruim<strong>en</strong>) <strong>en</strong> koppelde die aan<br />

positieve eig<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong>. Rood stond bijvoorbeeld<br />

voor <strong>en</strong>ergie <strong>en</strong> zelfvertrouw<strong>en</strong>,<br />

zwart voor discipline, geel voor vri<strong>en</strong>dschap.<br />

Vogelzang: ‘We leerd<strong>en</strong> ze op e<strong>en</strong><br />

andere manier te kiez<strong>en</strong> voor et<strong>en</strong>. Eerst<br />

ded<strong>en</strong> ze dat op basis van gezond/niet lekker<br />

of niet gezond/wel lekker. Nu kiez<strong>en</strong> ze<br />

op kleur <strong>en</strong> associatie.’<br />

Haar eig<strong>en</strong> dochter die ge<strong>en</strong> gro<strong>en</strong>te<br />

lustte, wist ze te verleid<strong>en</strong> door haar <strong>en</strong><br />

haar vri<strong>en</strong>dinnetjes e<strong>en</strong> Veggie Bling Bling<br />

Workshop te gev<strong>en</strong>. Het <strong>en</strong>ige gereedschap<br />

dat de peuters mocht<strong>en</strong> gebruik<strong>en</strong>: hun<br />

tand<strong>en</strong>. Vogelzang: ‘Psychologisch onderzoek<br />

wijst uit dat als je kinder<strong>en</strong> wilt lat<strong>en</strong><br />

w<strong>en</strong>n<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> bepaalde smaak, je ze die<br />

minst<strong>en</strong>s zev<strong>en</strong> keer moet lat<strong>en</strong> proev<strong>en</strong>.<br />

Dat proces gaat stukk<strong>en</strong> makkelijker door<br />

de kinder<strong>en</strong> met wortels, komkommers <strong>en</strong><br />

radijsjes te lat<strong>en</strong> spel<strong>en</strong>.’<br />

Ook hier speelde Vogelzang weer in<br />

op de psychologische beleving van et<strong>en</strong>.<br />

‘De kinder<strong>en</strong> in New York wist<strong>en</strong> heus<br />

wel dat iedere dag fastfood et<strong>en</strong> ongezond<br />

is’, zegt ze. ‘Ze kreg<strong>en</strong> het de hele<br />

dag te hor<strong>en</strong>. Maar wat moet je met zo’n<br />

negatieve boodschap? Ze gaan zich alle<strong>en</strong><br />

maar schuldig voel<strong>en</strong>.’ En daar is het Vogelzang<br />

juist niet om te do<strong>en</strong>. ‘Plezier in<br />

44 ode.nl januari/februari 2011 januari/februari 2011 ode.nl 45


et<strong>en</strong> is de eerste stap naar waardering voor<br />

et<strong>en</strong>, dus moet je voorkom<strong>en</strong> dat <strong>voedsel</strong><br />

e<strong>en</strong> negatieve associatie in je hoofd krijgt.’<br />

Hetzelfde geldt voor diët<strong>en</strong>: ‘Ope<strong>en</strong>s is e<strong>en</strong><br />

bepaalde <strong>voedsel</strong>groep slecht. Dat is verkeerd<br />

voor je beeld van et<strong>en</strong>.’<br />

Wil je m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> e<strong>en</strong> verhaal vertell<strong>en</strong> of<br />

e<strong>en</strong> boodschap meegev<strong>en</strong>, dan moet je dat<br />

op e<strong>en</strong> slimme manier aanpakk<strong>en</strong>, me<strong>en</strong>t<br />

ze. ‘Je moet niet gaan schreeuw<strong>en</strong> teg<strong>en</strong><br />

ze of zegg<strong>en</strong> dat wat ze do<strong>en</strong> slecht is. Je<br />

moet je boodschap juist op e<strong>en</strong> verleidelijke<br />

manier verpakk<strong>en</strong>.’<br />

Voedsel <strong>en</strong> <strong>emoties</strong><br />

Psychologie <strong>en</strong> et<strong>en</strong> zijn onlosmakelijk<br />

met elkaar verbond<strong>en</strong>, beargum<strong>en</strong>teert Vogelzang:<br />

‘Dat merk je aan het feit dat we<br />

vaak et<strong>en</strong> terwijl we helemaal ge<strong>en</strong> honger<br />

hebb<strong>en</strong>, bijvoorbeeld in sociale situaties<br />

waarin dat van ons verwacht wordt: ev<strong>en</strong><br />

gezellig sam<strong>en</strong> koffie drink<strong>en</strong>, terwijl je<br />

normaal gesprok<strong>en</strong> op dat mom<strong>en</strong>t ge<strong>en</strong><br />

koffie zou drink<strong>en</strong>. Of het kan zijn dat je<br />

teg<strong>en</strong> vier uur altijd e<strong>en</strong> cup-a-soup neemt,<br />

zelfs als je net e<strong>en</strong> late lunch hebt gehad <strong>en</strong><br />

nog vol zit.’ En dan zijn er de emotionele<br />

46 ode.nl januari/februari 2011<br />

red<strong>en</strong><strong>en</strong>: ‘M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> et<strong>en</strong> vaak omdat ze verleid<br />

will<strong>en</strong> word<strong>en</strong> door iets lekkers, getroost<br />

will<strong>en</strong> word<strong>en</strong> of vind<strong>en</strong> ze dat ze<br />

het verdi<strong>en</strong>d hebb<strong>en</strong>.’<br />

Veel inspiratie haalt Vogelzang uit semiwet<strong>en</strong>schappelijke<br />

literatuur over m<strong>en</strong>selijk<br />

gedrag <strong>en</strong> <strong>voedsel</strong>. Ook bij de project<strong>en</strong> die<br />

ze uitvoerde in ziek<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong> als het Gro<strong>en</strong>e<br />

Hart Ziek<strong>en</strong>huis (GHZ) in Gouda <strong>en</strong> het<br />

kinderziek<strong>en</strong>huis Pediatrics 2000 in New<br />

‘Plezier in et<strong>en</strong><br />

is de eerste stap<br />

naar<br />

waardering<br />

voor et<strong>en</strong>, dus<br />

moet je<br />

voorkom<strong>en</strong> dat<br />

<strong>voedsel</strong> e<strong>en</strong><br />

negatieve<br />

associatie in je<br />

hoofd krijgt’<br />

York putte ze uit de gedragspsychologie.<br />

In Gouda is ze onlangs e<strong>en</strong> project begonn<strong>en</strong><br />

rondom ondervoeding: ‘M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong><br />

vaak de neiging om meer te et<strong>en</strong> van<br />

iets als het verschill<strong>en</strong>de vorm<strong>en</strong> heeft of<br />

verschill<strong>en</strong>de kleur<strong>en</strong>, zelfs als de smaak<br />

dezelfde blijft’, weet ze. ‘Ook werk ik met<br />

visuele illusie. M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> drink<strong>en</strong> ongemerkt<br />

veel meer uit e<strong>en</strong> laag, breed glas, omdat<br />

honderd milliliter in zo’n glas minder lijkt<br />

dan in e<strong>en</strong> smal, hoog glas. Dit geldt ook<br />

voor de grootte van bord<strong>en</strong>.’<br />

E<strong>en</strong> van de dagelijkse bezighed<strong>en</strong> van<br />

patiënt<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> ziek<strong>en</strong>huis, ontdekte Vogelzang,<br />

is televisie kijk<strong>en</strong>. En laat dat nou<br />

net vaak in combinatie met et<strong>en</strong> gebeur<strong>en</strong>.<br />

‘Veel m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> knag<strong>en</strong> onbewust heel<br />

wat weg. Van dat soort automatism<strong>en</strong> kan<br />

je handig gebruikmak<strong>en</strong> om ondervoede<br />

m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> weer te lat<strong>en</strong> et<strong>en</strong>.’ Ook is ze van<br />

plan de m<strong>en</strong>ukaart te verander<strong>en</strong>: ‘E<strong>en</strong> heel<br />

e<strong>en</strong>voudige ingreep is de b<strong>en</strong>aming<strong>en</strong> van<br />

het et<strong>en</strong> verander<strong>en</strong>, waardoor het ope<strong>en</strong>s<br />

veel aantrekkelijker klinkt. M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> zull<strong>en</strong><br />

“gebakk<strong>en</strong> kaasblokjes” sneller bestell<strong>en</strong><br />

dan e<strong>en</strong> “gebakk<strong>en</strong> kaasplak”.’<br />

Ze wil bij haar adviez<strong>en</strong> vooral niet beler<strong>en</strong>d<br />

voorkom<strong>en</strong>. Dat werkt niet bij de<br />

chef-koks met wie ze werkt. ‘Ik b<strong>en</strong> ge<strong>en</strong><br />

chef, dus ik ga ze niet vertell<strong>en</strong> hoe ze<br />

moet<strong>en</strong> kok<strong>en</strong>. Ik kan ze wel lat<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> hoe<br />

alles logisch met elkaar verbond<strong>en</strong> is.’ Dat<br />

laatste kan nog wel verbeter<strong>en</strong>, vindt Vogelzang:<br />

‘Veel chefs zijn alle<strong>en</strong> verbond<strong>en</strong><br />

met het bord et<strong>en</strong> dat op tafel moet kom<strong>en</strong><br />

te staan. Ge<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele chef houdt zich bezig<br />

met hoe m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> zich voel<strong>en</strong> na het et<strong>en</strong><br />

van de maaltijd.’<br />

De band met <strong>voedsel</strong> kan nog e<strong>en</strong> stuk<br />

beter, vindt Vogelzang. ‘Sinds de industriele<br />

revolutie wet<strong>en</strong> we niet e<strong>en</strong>s meer hoe<br />

we boontjes moet<strong>en</strong> inmak<strong>en</strong>.’ Dat heeft<br />

veel te mak<strong>en</strong> met de manier waarop de<br />

restaurantwereld <strong>en</strong> de voedingsindustrie<br />

omgaan met <strong>voedsel</strong>, vindt Vogelzang:<br />

‘Zij baser<strong>en</strong> hun keuzes op geld <strong>en</strong> of iets<br />

makkelijk uitkomt of niet. Daardoor wordt<br />

minder gelet op seizo<strong>en</strong>s<strong>voedsel</strong> <strong>en</strong> of iets<br />

ecologisch verantwoord is.’<br />

Ze ziet vooral e<strong>en</strong> grote kloof tuss<strong>en</strong><br />

<strong>voedsel</strong> <strong>en</strong> daar waar het vandaan komt: ‘Ik<br />

nam laatst e<strong>en</strong> kip <strong>en</strong> e<strong>en</strong> haan mee naar de<br />

school van mijn dochter. Op de vraag waar<br />

de eier<strong>en</strong> die ik had meegebracht vandaan<br />

kom<strong>en</strong>, wist<strong>en</strong> haar klasg<strong>en</strong>ootjes het antwoord<br />

nog wel. Maar to<strong>en</strong> ik e<strong>en</strong> van h<strong>en</strong><br />

vroeg waar de eier<strong>en</strong> bij h<strong>en</strong> thuis dan vandaan<br />

kwam<strong>en</strong>, werd triomfantelijk geantwoord:<br />

“Van de PLUS-supermarkt!” E<strong>en</strong><br />

klassiek voorbeeld in e<strong>en</strong> wereld waar nog<br />

veel te verander<strong>en</strong> valt.’<br />

Met het stimuler<strong>en</strong> van die verandering<br />

is Vogelzang druk bezig. Door haar werk<br />

heeft ze al aardig wat van haar ‘knoll<strong>en</strong>’<br />

wet<strong>en</strong> te plant<strong>en</strong> om de band tuss<strong>en</strong> de<br />

m<strong>en</strong>s <strong>en</strong> zijn et<strong>en</strong> te verbeter<strong>en</strong>. En nu<br />

maar afwacht<strong>en</strong> wat daar over e<strong>en</strong> aantal<br />

jaar uit zal groei<strong>en</strong>.<br />

mAriAnne lAmers, die in de uitgave van<br />

juni 2010 schreef over Ines von Ros<strong>en</strong>stiel,<br />

pionier in integratieve g<strong>en</strong>eeskunde, hield<br />

altijd al van knolraapjes <strong>en</strong> radijsjes.<br />

foto: www.marijevogelzang.nl

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!