Bekijk alvast één hoofdstuk in preview (pdf - 1 - Inverde

De kooiplas van de eendenkooi van
Merkem, gefotografeerd in 2009. Op
deze foto zien we dat er één knotboom
dicht bij de oever staat, maar dat de
meeste opgaande populieren wat
verder van kooiplas zijn aangeplant.
Wellicht was er ook hier een vorm van
gradatie in de beplanting, die vroeger
meer uitgesproken was.
Kooiman Gerard van Peperstraete
samen met hovenier Georges Cailliau
bij een vangpijp van de eendenkooi van
Merkem, anno 1959.
Kooier Gerard Van Peperstraete (links),
bezoeker Luc Bousiqué (midden) en
hovenier van het kasteel van Merkem
Georges Cailliau (rechts) in de uitgedroogde
kooiplas van de eendenkooi
van Merkem, in 1959. In dat jaar
werd de kooivijver heruitgegraven en
werden de oevers met betonplaten
verstevigd.
De kooiplas van Merkem was zo’n 80 m lang en 55 m breed.
In 1959 stond de kooiplas droog. Dat was het moment om de
kooi helemaal opnieuw in te richten. Bij de heraanleg werd
inspiratie opgedaan in de eendenkooien van Meetkerke, Bornem
en twee eendenkooien in Nederland.De plas werd machinaal
uitgediept, de oevers met betonnen platen verstevigd
en het houten vlechtwerk van de vangpijpen werd door betonnen
platen en metalen, gebogen staven vervangen. Halfronde
beugels over de vangpijpen waren overspannen met
kippengaas. Op het einde kon het vangfuiknet worden aangehecht.
Het originele kooihuisje werd eveneens in 1959 vervangen
door een bakstenen exemplaar van ongeveer 6m² groot
met een dak van golfplaten.
Dit was een herstel volgens het originele vangpijptype, maar
met nieuwe materialen. De vangpijpen waren iets ongelijk in
lengte, maar elk ongeveer 40 meter lang en afgeboord met
zes tot acht kortschermen van vier meter en een laatste van
vijf meter. De meest gebruikte noordelijke vangpijp zou iets
langer geweest zijn. Gekloven treinbielzen en metalen profielen
vervingen de voormalige houten palen van de rietschermen.
Langs de kooivijver en ook langsheen de holle zijde van
de gebogen vangpijpen stond één lang rietscherm. Langs de
lengte van de kooiplas was er een 10 m brede zate, waarop de
eenden konden slapen en rusten.
Na het verbod om eenden te van gen met eendenkooien in
1972, verkommerde de kooi en nam de natuur het over. Deze
kooi heeft ondertussen een grote natuurwaarde gekregen.
Door de omgevende sloot is ze goed afgesloten voor het publiek.
Daardoor is het een aantrekkelijke rustplaats voor eenden,
behalve in het jachtseizoen… De reiger- en aalscholverkolonie
in het bos doen het goed. De kooivijver is een typische
bosvijver met veel bladval en schaduw.
Tussen de bramen en omgevallen bomen laten restanten van
de vangpijpen slechtseen benaderende inschatting van de
vroegere kooi toe. Hier en daar resteren de balken van de rietschermen
en metalen beugels met zelfs nog wat kippendraad.
Ook het ijzer waarmee het vangfuiknet werd vastgezet, is nog
terug te vinden.Het kooihuisje is weliswaar vervallen maar
staat nog stevig recht.
De kooister van Merkem
De oudst gekende kooier van Merkem was een vrouw! Rozalie
Dekeyrel was getrouwd met Amandus Decap. Amandus was
sukkelde met zijn gezondheid en het was Rozalie die het werk
in de kooi voor haar rekening nam. Precieze data kennen we
niet, maar er bestaat nog een foto uit de 19de eeuw van Rozalie,
voor haar huisje aan de Rhille in Woumen. Rozalie kooide
zeker al vóór 1860, aangezien vanf 1860 haar zoons al als
kooiers actief waren. Rozalie kon te voet naar de kooi, maar
een groot deel van het jachtseizoen was de kooi alleen via het
water bereikbaar. Dagelijks boomde ze haar schute over de
Houtensluisvaart, de Orkaan, de Stenensluisvaart en het Kooivaartje
tot bij de kooi, waar ze een vaste aanlegplaats had bij
de brede sloot rond het kooibos.
Amandus en Rozalie hadden verschillende kinderen, waarvan
René en Valentijn ons hier meest interesseren. René (Neten)
Decap volgde zijn moeder op als kooier in Merkem. Hij was
er actief tot de Eerste Wereldoorlog.Valentijn (Falen) was de
eerste kooier van de eendenkooi van Woumen.
Na de Eerste Wereldoorlog deden twee generaties Van Peperstraetes
hun intrede. Arsène Van Peperstraete liet zijn eerdere
jobs als herderen molenaarsknecht in Voormezele in de steek
voor de taak van kooier en jachtwachter in Merkem. Zijn zoon
Gerard nam later het roer van hem over. Diens dochter Gerarda
Van Peperstraete trouwde met Ivan Desot, die nog net
voor het verbod eendenkooien te gebruiken in 1972, Gerard
Van Peperstraete assisteerde. Het kooien was toen al een
bijberoep. Arsène en Gerard hadden een hoofdinkomen als
landbouwer. Ivan Desot, de laatste nog levende hulp-kooiman
188 189
De noordelijke vangpijp in de eendenkooi
van Merkem is de best bewaarde.
De jachtwachter van het Kasteel van
Merkem, Ivan Desot, toont het kooihuisje
in het kooibos. Er was een voederbak
voor de eenden en een kleine
zitbank voor de kooier. De kooizak werd
te drogen gehangen aan een haak aan
de buitenkant.
Ivan Desot demonstreert het werktuig
om de rietvlaken te herstellen. Aan de
haak werd een draad vastgemaakt
en die werd door het riet van de kortschermen
gestoken om het riet aan de
andere kant te kunnen vastbinden. Een
tweede persoon aan de andere kant
maakte de draad los, nam het werktuig
over en deed hetzelfde in de omgekeerde
richting.