op is in beweging - De Wijkwebsite voor Nijmegen-Oost

Wijkkrant Nijmegen-Oost, nr. 4/april 2011
De vele gedaantes van de Tooropstraat
Alsof het nooit anders is geweest, zo ligt de
traat erbij. De huidige hoedanigheid van de
ooropstraat verraadt bepaald geen rijke historie.
Wie wel eens door de Tooropstraat
rijdt, zal niet dan ook niet direct de gedachte
rijgen aan een rijk Romeins verleden, of aan
en onbebouwd landelijk gebied. Toch ligt
at laatste nog niet zo heel ver achter ons.
oor Anna Bakker
artijn Grievink is, naast zijn werk
ls landschapsbeheerder, student
an de masteropleiding erfgoedtudies
in Amsterdam. Sinds acht
aar woont hij in Nijmegen, in de
ooropstraat.
en vast onderdeel van die studie is
et opstellen een biografie van een
andschap. Ja, en áls je dan weg bent
an je nieuwe woonomgeving én er
it een rijke geschiedenis in die
rond, dan is de keuze voor de loatie
snel gemaakt. Bijkomend vooreel
van deze plek is dat daar veel
nformatie en documentatie van
oorhanden is. In een boeiend geprek
doet Martijn de achtergrond
an de straat uit de doeken.
omeinse tijd
e eerste aanzet voor de huidige Tooroptraat
is mogelijk al terug te voeren tot een
ad dat hier rond 16 v.C. aan de zuidelijke
ant van het Romeins kamp bij de stuwwal
p de Hunerberg loopt. Na de Bataafse optand
van 69 na Christus breidt het kampeent
uit, waardoor de zuidrand van het kamp
irect aan de weg komt te liggen, dat is oneveer
ter hoogte van wat de huidige Toorpstraat
is.
De Romeinse belegering bracht een bloeiende
economie en bedrijvigheid met zich mee. Dat
as terug te zien in de verkeersdrukte in de
halfverharde weg die ook een oost-westverbinding
naar een pannenbakkerij bij Holdeurn
en Xanten mogelijk maakte.
Wanneer na een eeuw de Romeinen weer vertrekken,
gaat het snel bergafwaarts met het
ontstane kampdorp en raakt het gebied verlaten.
Alleen het amfitheater, in de glorietijd
gebouwd ter vermaak van de Romeinse soldaten,
doet nog enkele eeuwen dienst voor
de bevolking van Noviomagum, de lagergelegen
stad. De nagebootste contouren van het
amfitheater zijn nu terug te vinden in het bestratingspatroon
van de Mesdagstraat.
Middeleeuwen en 19e eeuw
Zo liggen daar eeuwen lang de restanten van
de vergane vesting en het stille amfitheater,
overgeleverd aan de tand des tijds. Tot in de
late middeleeuwen de stad begint te groeien
en een grote behoefte aan bouwmaterialen
ontstaat en de bewoners de directe omgeving
uitpluizen op alle bruikbare bouwmaterialen.
Zo valt te verklaren dat bouwelementen
van Romeinse gebouwen ineens
amfitheater
opduiken als bouwonderdeel van de Valkhofkapel
of de burcht. In deze periode staat
het zandpad bekend als “het Cattenpad”,
waaraan tot in de 16de eeuw een Joods kerkhof
ligt. Die naam verandert in de 18e eeuw
naar Daalsche Weg, in de 19e eeuw wordt het
ook wel Molenveldseweg of Veldweg genoemd.
Halverwege de 19e eeuw is het gebied nog
steeds een grote open vlakte. Wel vindt er
landbouw plaats, en midden in die vlakte staat
een molen, de pelmolen. (zie afb. onder)
Om de stad te beschermen worden er forten
gebouwd in de directe omgeving van de oude
stad. Een van die forten komt te staan in het
gebiedje begrensd door wat nu de Berg en
Dalseweg, de Fortstraat, de Pauluspotterstraat
en de Acaciastraat is. En daarmee moest de
huidige Tooropstraat op de bestaande
plaats wijken voor het fort,
en verlegde zodoende haar grenzen.
De contouren van het fort zijn nog
steeds leesbaar in de wijk als je kijkt
naar het ontstaan van de Fortstraat
(de toenmalige en huidige naam) en
de Pauluspotterstraat aan de zuidkant
van het fort en het parkje bij het
Canisiuscollege aan de noordelijke
kant. Nadat het fort amper 15 jaar
dienst had gedaan, werd de Vestingswet
ingevoerd, werden stads-
wallen en forten geslecht en kwam er een einde
aan de verplichting te wonen binnen de
omwalling van de stad. De naam Daalsche
Weg verandert in Fortweg ter herinnering aan
het verdwenen fort. Op de plaats van het
voormalige fort ontstaat in 1894 buurtschap
‘t Fort. Aanvankelijk bestaat de eerste bewoning
uit twee stadsboerderijen, waaronder
het huidige cafe ’t Centrum.
De laatste honderd jaar
In 1920 verandert de naam in Tooropstraat,
naar de schilder Jan Toorop, ooit bewoner van
deze stad. Het is moeilijk voor te stellen dat
zo’n 70 tot 80 jaar geleden dit gebied, het vertrouwde
Nijmegen-Oost, nog grotendeels een
kale vlakte was. De bebouwing van de wijk
komt eind jaren 30 echt goed op gang, de
straat groeit in vrij korte tijd uit tot een bedrijvig
geheel. Om een indruk te geven: een
schoenfabriek (de Nimco, waarvan alleen de
schoorsteen ons nu nog aan het bestaan herinnert),
een badhuis voor de arbeiders van de
schoenfabriek, een wasserij, vijf banketbakkers,
twee kappers, een smederij, een textielzaak
en vier slagers. In het stratenpatroon
van die tijd liep de Berg en Dalseweg naadloos
over in de Tooropstraat. Ter hoogte van
de Grut vormde de Berg en Dalseweg eigenlijk
een zijstraat van de doorlopende Tooropstraat.
Ook in de 50er jaren is er flink doorgebouwd
aan de Tooropstraat
De meest in het oog lopende ontwikkeling
van de laatste jaren is toch wel het verdwijnen
van de kleine bedrijfjes, waarmee ook een
deel van de dynamiek van de straat lijkt te verdwijnen.
De sfeer aan de Tooropstraat is volgens
Martijn toch nog steeds levendig te noemen,
dankzij de bewoners die van alle leeftijden
en achtergronden zijn. Het is naar zijn
idee wel te hopen dat bedrijfjes, net als vele
vele jaren geleden, weer een grotere rol gaan
spelen. Zoals ten tijde van de Romeinen toen
er ook al een bloeiende economie en bedrijvigheid
heerste, en verkeersdrukte...
Zicht vanaf de Hunerberg
op de Pelmolen, later ‘de
afgebrande molen’.
7