in Dalfsen. - Atlantis
in Dalfsen. - Atlantis
in Dalfsen. - Atlantis
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Rondom<br />
<strong>Dalfsen</strong><br />
Een uitgave van de Historische Kr<strong>in</strong>g <strong>Dalfsen</strong><br />
41<br />
oktober 2001<br />
De Rijkspolitie<br />
De geschiedenis van Erve Bloemers<br />
De Blauwe Brug<br />
Historische Kr<strong>in</strong>g <strong>Dalfsen</strong>
Historische Kr<strong>in</strong>g <strong>Dalfsen</strong><br />
Secretariaat<br />
Gentiaan 2, 7721 HB <strong>Dalfsen</strong><br />
telefoon 0529 432318<br />
e-mail HW.vdBeeke@worldonl<strong>in</strong>e.nl<br />
Rabobank <strong>Dalfsen</strong>: rek. nr. 31.28.94.260<br />
Bestuur<br />
Voorzitter<br />
A. Goutbeek, Ruitenborghstraat 27,<br />
7721 BB <strong>Dalfsen</strong><br />
Secretaris<br />
G.W. van der Beeke-Dijk, Gentiaan 2,<br />
7721 HB <strong>Dalfsen</strong><br />
e-mail HW.vdBeeke@worldonl<strong>in</strong>e.nl<br />
Penn<strong>in</strong>gmeester<br />
A. Pr<strong>in</strong>s, Ruigedoornstraat 16, 7721 BW <strong>Dalfsen</strong><br />
Leden<br />
H. Aalders, van Lentestraat 64, 7721 ZZ <strong>Dalfsen</strong><br />
M.A. van der Kamp, Ruitenborghstraat 25,<br />
7721 BB <strong>Dalfsen</strong><br />
A. Peters, Westerstraat 19, 7721 DA <strong>Dalfsen</strong><br />
G.J. Wijnberger, Thomas à Kempislaan 17,<br />
7721 DR <strong>Dalfsen</strong><br />
Tijdschrift Rondom <strong>Dalfsen</strong><br />
Redactie-adres<br />
Meidoornlaan 18, 7721 EZ <strong>Dalfsen</strong><br />
telefoon 0529 432253<br />
e-mail mjpvansanten@hetnet.nl<br />
Redactie<br />
G.H. Bruggeman-Zweerts (grajo@hetnet)<br />
G.J. van der Kolk<br />
M.J.P. van Santen (mjpvansanten@hetnet.nl)<br />
J.J. Tempelman (tempel@daxis.nl)<br />
Lidmaatschap<br />
Het lidmaatschap van de verenig<strong>in</strong>g Historische<br />
Kr<strong>in</strong>g <strong>Dalfsen</strong> bedraagt ƒ 25,= per jaar, waarvoor<br />
u drie nummers van Rondom <strong>Dalfsen</strong> ontvangt.<br />
Abonnement<br />
Een abonnement op Rondom <strong>Dalfsen</strong> bedraagt<br />
ƒ 30,= voor drie bladen.<br />
Losse nummers kosten ƒ 10,=.<br />
Opzegg<strong>in</strong>g<br />
Wanneer een opzegg<strong>in</strong>g de adm<strong>in</strong>istratie niet<br />
vóór 1 november heeft bereikt, wordt het<br />
lidmaatschap/abonnement automatisch voor<br />
één jaar verlengd.<br />
Leden- en abonnementenadm<strong>in</strong>istratie<br />
Westerstraat 19, 7721 DA <strong>Dalfsen</strong>,<br />
telefoon 0529 432921<br />
Verkoop losse nummers en<br />
opgave abonnementen<br />
A. Goutbeek, Ruitenborghstraat 27, <strong>Dalfsen</strong>,<br />
telefoon 0529 431481<br />
A. Peters, Westerstraat 19, <strong>Dalfsen</strong>,<br />
telefoon 0529 432921<br />
Reeds verschenen nummers, voorzover nog<br />
beschikbaar, zijn op aanvraag leverbaar en<br />
worden met een acceptgirokaart toegezonden.<br />
oktober 2001, 14de jaargang nr.2 / Rondom <strong>Dalfsen</strong> 41<br />
oplage: 1100 exemplaren<br />
vormgev<strong>in</strong>g/opmaak: Paulien Tempelman, <strong>Dalfsen</strong><br />
druk: Sonodruk, He<strong>in</strong>o<br />
ISSN 0922-3541<br />
Niets uit deze uitgave mag op welke wijze dan ook worden<br />
verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt zonder voorafgaande<br />
schriftelijke toestemm<strong>in</strong>g van de redactie.<br />
Ofschoon iedere pog<strong>in</strong>g ondernomen is om de volgens de<br />
auteurswet rechthebbenden van het <strong>in</strong> dit tijdschrift opgenomen<br />
illustratiemateriaal op te sporen, is dit <strong>in</strong> enkele gevallen<br />
niet mogelijk gebleken.<br />
In het onderhavige geval zou de redactie graag bij voorbaat<br />
excuses willen aanbieden voor elke onvrijwillige <strong>in</strong>breuk op het<br />
auteursrecht en de rechthebbenden willen verzoeken contact<br />
op te nemen met de redactie.<br />
De ondertekende artikelen zijn voor verantwoord<strong>in</strong>g van de<br />
desbetreffende auteur.<br />
Met dank aan<br />
Hoveniersbedrijf Bisschop<br />
Bouwbedrijf Bongers<br />
Foto Cambier<br />
Dierenartsenpraktijk <strong>Dalfsen</strong><br />
Garage, Tweewielercentrum en<br />
Autorijschool Fokkens BV<br />
Gjaltema Makelaardij en Assurantiën<br />
Frijl<strong>in</strong>g Advies en Adm<strong>in</strong>istratie<br />
Goudzwaard makelaardij<br />
Kle<strong>in</strong>meulman Mode,<br />
mode en jeans voor haar<br />
Landbouwmechanisatie -Loonbedrijf<br />
Van Leussen BV<br />
Bouwbedrijf Van Pijkeren BV<br />
Coöp. Rabobank <strong>Dalfsen</strong>-<br />
Lemelerveld BA<br />
Schmidt Medica drogisterijparfumerie<br />
Stegeman juwelier en opticien<br />
Ub<strong>in</strong>k Sportvelden<br />
Univé ‘De Onderl<strong>in</strong>ge’ verzeker<strong>in</strong>gen<br />
<strong>Dalfsen</strong><br />
Vriel<strong>in</strong>k haarmode<br />
Architectenbureau Vogel<br />
Voortman <strong>Dalfsen</strong> BV<br />
Wijnberger BV mannenmode<br />
Verkoopadressen<br />
Aurora kantoorshop <strong>Dalfsen</strong> BV<br />
Bruna / cd-shop Schuurman<br />
856 RONDOM DALFSEN 41<br />
Inhoudsopgave<br />
De Rijkspolitie 857<br />
M.S. van Lenteren<br />
Jan van Lenteren<br />
De perikelen van de Rijkspolitie <strong>in</strong> <strong>Dalfsen</strong><br />
tijdens de periode 1950-1960<br />
De geschiedenis van<br />
Erve Bloemers 861<br />
T<strong>in</strong>y Holsappel - van Oenen<br />
Het reilen en zeilen van een erfpacht-boerderij<br />
aan de He<strong>in</strong>oseweg 9 te <strong>Dalfsen</strong><br />
Middenpag<strong>in</strong>a 864/865<br />
Luchtfoto Erve bloemers - najaar 1950<br />
De Blauwe Brug 866<br />
A. Goutbeek<br />
Geschiedkundig relaas over een vroegere<br />
Vechtovergang ter hoogte van<br />
‘De Ruitenborgh’ te <strong>Dalfsen</strong><br />
Opnieuw <strong>in</strong> beeld 871<br />
Openbare Kleuterschool <strong>Dalfsen</strong> ±1930<br />
Nogmaals de familie<br />
‘Polhaar’ <strong>in</strong> <strong>Dalfsen</strong> 872<br />
P. Slot<br />
Vervolg op vorige schema<br />
van de familie ‘Polhaar’<br />
Verleden en Heden 874<br />
Kle<strong>in</strong>e Leemcule beg<strong>in</strong> zestiger jaren<br />
en <strong>in</strong> 2001<br />
Foto’s omslag, vlnr:<br />
Wachtmeester 1e klas H. Mulder<br />
van de Rijkspolitie te <strong>Dalfsen</strong>.<br />
Ruitenborgh.<br />
Erve Bloemers.
De Rijkspolitie<br />
( De vijftiger en zestiger jaren )<br />
M.S. van Lenteren<br />
Jan van Lenteren<br />
Politie is er altijd geweest. De schout,<br />
de veldwachter, de wachtmeester, de<br />
agent. Hoe de politie nu werkt weten<br />
we wel zo’n beetje, maar hoe het vroeger<br />
toeg<strong>in</strong>g is m<strong>in</strong>der bekend. Oudadjudant<br />
der Rijkspolitie M.S. van<br />
Lenteren en zijn zoon Jan zetten hun<br />
her<strong>in</strong>ner<strong>in</strong>gen op papier over de<br />
Rijkspolitie <strong>in</strong> <strong>Dalfsen</strong>. Dit korps is<br />
opgericht op 8 maart 1945, e<strong>in</strong>digde<br />
op 31 december 1993 en werd voortgezet<br />
door de regiopolitie. De afwezigheid<br />
van veel politiemensen heeft<br />
<strong>in</strong> <strong>Dalfsen</strong> al dusdanige vormen aangenomen,<br />
dat <strong>in</strong> een recente gemeenteraadsvergader<strong>in</strong>g<br />
werd gesproken<br />
over een onaanvaardbare situatie.<br />
‘Blauw op straat’ is de algemene roep.<br />
Vroeger was dat wel anders. Er kon<br />
geen concours hippique, geen voetbalwedstrijd<br />
of een toneelvoorstell<strong>in</strong>g/dansavond<br />
worden gehouden<br />
of er was politie aanwezig. Politievrouwen<br />
waren er toen overigens nog<br />
niet. Bij Damovofeesten werd het bedrijfskantoor<br />
van de Firma Feijen als<br />
commandopost <strong>in</strong>gericht. Tenm<strong>in</strong>ste<br />
zes politiemensen waren ‘stand by’.<br />
Niet dat er overigens veel noemenswaardigs<br />
gebeurde, een enkele te verwijderen<br />
zatlap daargelaten. En rukte<br />
Excelsior uit, dan liepen twee politiemannen<br />
voorop, keurig gekleed, pet<br />
op en handschoenen aan, bru<strong>in</strong>e of<br />
witte, al naar gelang de sfeer van het<br />
gebeuren. Toen de Rijkspolitie <strong>in</strong><br />
1945 werd opgericht verdwenen <strong>in</strong><br />
<strong>Dalfsen</strong>, zoals <strong>in</strong> het hele land, de<br />
Staatspolitie en de Marechaussee.<br />
In de grote steden kwam Gemeentepolitie,<br />
<strong>in</strong> plattelandsgemeenten de<br />
Rijkspolitie. Voor de oorlog kende<br />
Nederland maar liefst vijf soorten politie:<br />
de Kon<strong>in</strong>klijke Marechaussee, de<br />
Politietroepen, de Gemeentepolitie,<br />
de Rijksveldwacht en de Gemeente-<br />
▲<br />
Het bureau achter<br />
de N.H. Kerk,<br />
daarvóór <strong>in</strong> gebruik bij<br />
Gemeentewerken. Door<br />
de Rijkspolitie <strong>in</strong> gebruik<br />
genomen op 1 juli 1955.<br />
Foto: coll. M.S. van<br />
Lenteren.<br />
veldwacht. Een onoverzichtelijke toestand,<br />
die onder verschillende m<strong>in</strong>isteries<br />
en overheden ressorteerde.<br />
Voordat er <strong>in</strong> <strong>Dalfsen</strong> Rijkspolitie<br />
kwam, was er de veldwachter die<br />
rechtstreeks onder het gezag van de<br />
burgemeester viel. Wanneer dat nodig<br />
was kreeg de veldwachter assistentie<br />
van de Rijksveldwacht en <strong>in</strong><br />
ernstige gevallen van de Marechaussee.<br />
Rijksveldwachters werkten<br />
meestal <strong>in</strong> hun eentje. De huidige<br />
Rijkspolitie werkt <strong>in</strong> groepsverband.<br />
▲<br />
Het eerste bureau van de Rijkspolitie<br />
<strong>in</strong> de Pr<strong>in</strong>senstraat, <strong>in</strong> gebruik genomen<br />
omstreeks 1945.<br />
Daarvóór was er een kled<strong>in</strong>gzaak <strong>in</strong><br />
gevestigd van de familie Van Essen.<br />
Foto: coll. M.S. van Lenteren<br />
Het huidige bureau<br />
aan de Molendijk,<br />
<strong>in</strong> gebruik genomen op<br />
22 november 1973.<br />
Foto: Jan Berends<br />
De gemeente <strong>Dalfsen</strong> vormde, samen<br />
met de gemeente Nieuwleusen, de<br />
groep <strong>Dalfsen</strong>, dat wil zeggen, de<br />
rayons <strong>Dalfsen</strong>, ongeveer zes man,<br />
Dalmsholte (Lemelerveld) twee man,<br />
Hoonhorst één man en Oudleusen<br />
één man. In dit verhaal laten we de<br />
gemeente Nieuwleusen buiten beschouw<strong>in</strong>g.<br />
De Rijkspolitie <strong>in</strong> de beg<strong>in</strong>jaren was<br />
totaal anders dan de politie van nu.<br />
Geen verb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>gsmiddelen, geen radar,<br />
zeker geen computer en zelfs<br />
RONDOM DALFSEN 41 857<br />
▲
▲ Het nagenoeg voltallige personeel van de groep <strong>Dalfsen</strong> omstreeks 1957. V..l.n.r. van Lenteren, Slachter (post Den Hulst), Brouwer, Buitenhuis<br />
(post Nieuwleusen), de Oude, adj. Wier<strong>in</strong>ga (gr.cdt.), Halma (post Hoonhorst), Zelle, v.d. Werf, Jansen (post Dalmsholte), Gerrits (post Den Hulst).<br />
Foto: coll. M.S. van Lenteren<br />
geen auto was beschikbaar. Een motor<br />
met zijspan was alles en er<br />
waren maar een paar politiemensen<br />
die deze motor konden en mochten<br />
besturen. Dus g<strong>in</strong>g de politieman te<br />
voet of per fiets. Het grote voordeel<br />
was, dat hij zo altijd b<strong>in</strong>nen gehoorafstand<br />
van het publiek was.<br />
Het was vooral <strong>in</strong> de beg<strong>in</strong>jaren vanzelfsprekend<br />
dat de politie aanwezig<br />
was bij een dansavond. De vergunn<strong>in</strong>gen<br />
werden gecontroleerd en men<br />
zag er op toe, dat er een dansleider<br />
aanwezig was. Als er bij een evenement<br />
een loterij werd gehouden was<br />
de politie er om toezicht te houden op<br />
de trekk<strong>in</strong>g en de hoogte van de prijzen.<br />
En natuurlijk werd er streng gelet<br />
op alcoholmisbruik. Wanneer er<br />
een optocht was, bijvoorbeeld op<br />
858 RONDOM DALFSEN 41<br />
Kon<strong>in</strong>g<strong>in</strong>nedag, dan was de hele<br />
groep op de been. Twee mannen liepen<br />
voorop, twee mannen aan de<br />
staart, terwijl langs de optocht zich<br />
nog m<strong>in</strong>stens twee mannen ophielden<br />
en toezicht hielden op een ordelijk<br />
verloop, zodat het publiek de<br />
optocht ongeh<strong>in</strong>derd kon aanschouwen.<br />
Verkeersexamen<br />
Ondanks de <strong>in</strong>tensieve zorg liet de<br />
politie de verkeersles over aan de<br />
leerkrachten. Het (praktisch) examen<br />
was echter het dome<strong>in</strong> van de politie,<br />
hoewel gehouden onder auspiciën<br />
van de Verenig<strong>in</strong>g voor Veilig Verkeer.<br />
Eerst bezocht een politieman<br />
alle scholen en vervolgens was daar<br />
het praktijkexamen. Er werd een<br />
parcours uitgezet <strong>in</strong> het dorp,<br />
gelegenheidsverkeersborden werden<br />
geplaatst, er werden zelfs verkeerslichten<br />
opgesteld en de ‘echte<br />
verkeersagent’ ontbrak niet.<br />
▲<br />
Het enige motorvoertuig <strong>in</strong> die dagen.<br />
L<strong>in</strong>ks Harbers en rechts van Lenteren.<br />
Foto: coll. M.S. van Lenteren
K<strong>in</strong>deren van politiemensen staken<br />
over op voor die gelegenheid aangelegde<br />
zebrapaden. Vrijwilligers en<br />
mensen van de gemeente werkten<br />
volop mee om het examen goed te<br />
laten verlopen. Niet alleen de schooljeugd<br />
werd getra<strong>in</strong>d op veilig verkeersgedrag.<br />
Ook voor volwassenen<br />
werden cursussen opgezet. De belangstell<strong>in</strong>g<br />
hiervoor was groot. Op<br />
vier plaatsen <strong>in</strong> de gemeente werden<br />
de zogenaamde “Sleutelcursussen”<br />
gehouden. De diploma’s werden aan<br />
het e<strong>in</strong>d van een succesvol afgelegde<br />
cursus uitgereikt door de burgemeester<br />
tijdens een feestelijke bijeenkomst.<br />
De politiemensen gaven de cursussen<br />
met veel plezier en onderhielden zo<br />
opnieuw hun contacten met de bevolk<strong>in</strong>g.<br />
De politie zag voor zichzelf ook een<br />
taak bij allerlei sportgebeurtenissen.<br />
Een voetbalwedstrijd werd regelmatig<br />
bijgewoond, maar ook als er ijs lag<br />
was er werk voor de politie. De Berger<br />
Aa van het landgoed Den Berg<br />
was een geliefde schaatsplek, maar<br />
niemand mocht <strong>in</strong> die dagen het ijs op<br />
voordat de politie het ‘veilig’ had verklaard.<br />
▲<br />
Poolw<strong>in</strong>naars van het Paasvoetbaltournooi<br />
1962 met de organisatoren, v.l.n.r. v.d. Werf,<br />
van Lenteren, de Oude, Wier<strong>in</strong>ga, Zelle en<br />
Brouwer.<br />
Foto: coll. M.S. van Lenteren<br />
Paasvoetbaltournooi<br />
Het personeel van de groep <strong>Dalfsen</strong><br />
organiseerde al s<strong>in</strong>ds jaar en dag<br />
het Paasvoelbaltournooi. In de Paasvakantie<br />
was er voor de schooljeugd<br />
niet veel te doen, dus nam adjudant<br />
R. Zelle, (vader van vier tamelijk temperamentvolle<br />
zonen) het <strong>in</strong>itiatief<br />
voor het tournooi. Alle scholen deden<br />
enthousiast mee. Politiemannen verschenen<br />
<strong>in</strong> de korte broek als scheidsen<br />
grensrechter. Let wel, dit geschiedde<br />
<strong>in</strong> de vrije tijd; de politiezorg<br />
mocht er niet onder lijden.<br />
Ondertussen smeedde de politie wel<br />
banden voor het leven met tientallen<br />
voetballertjes. Het tournooi werd ook<br />
gesponsord door de zuivelfabriek die<br />
gratis chocolademelk verstrekte, dat<br />
tijdens de rust werd geschonken aan<br />
de voetballertjes.<br />
Natuurlijk was het belangrijkste werk<br />
de dagelijkse surveillance. Ook toen<br />
was het verkeerstoezicht belangrijk.<br />
Vooral op de gevaarlijke Hessenweg,<br />
zonder fietspaden, werd vaak gecontroleerd.<br />
Bij zo’n controle deden zich<br />
weleens grappige d<strong>in</strong>gen voor. Op<br />
een herfstachtige avond, het was<br />
schemerdonker, troffen we een wielrijdster<br />
‘zonder licht’. Toen zij hierop<br />
attent werd gemaakt vroeg zij verwonderd<br />
s<strong>in</strong>ds wanneer verlicht<strong>in</strong>g<br />
verplicht was. ‘Een half uur na zonsondergang’<br />
kreeg zij ten antwoord,<br />
waarop zij verontwaardigd reageerde<br />
met de opmerk<strong>in</strong>g: ‘Heel de dag heeft<br />
de zon niet geschenen, hoe kan ik dan<br />
weten wanneer die ondergaat?’ Het is<br />
ondenkbaar tegenwoordig dat <strong>in</strong> die<br />
periode van tijd tot tijd snelheidscontrole<br />
werd gehouden met een<br />
‘handchronometer’. Veel tijd moest<br />
worden besteed aan het behandelen<br />
van verkeersongevallen. Vooral de<br />
Hessenweg was berucht. De wegbreedte<br />
bedroeg ongeveer zes meter,<br />
met aan weerszijden bomen en een<br />
kle<strong>in</strong> slootje. Er g<strong>in</strong>g bijna geen week<br />
voorbij of er moest assistentie worden<br />
verleend bij een vaak zeer ernstig ongeluk.<br />
Onze voormalige doktoren<br />
kunnen daarover meepraten en niet<br />
te vergeten de bewoners langs de<br />
weg. Welhaast <strong>in</strong> ieder huis is weleens<br />
een gewonde b<strong>in</strong>nengebracht en<br />
eerste hulp verleend. Na de <strong>in</strong>grijpende<br />
verbeter<strong>in</strong>g van de <strong>in</strong>frastructuur<br />
is de weg aanmerkelijk veiliger<br />
geworden en zijn er m<strong>in</strong>der ernstige<br />
verkeersongevallen.<br />
Cafésluit<strong>in</strong>g<br />
Een vast onderdeel van een late surveillancedienst<br />
was -voornamelijk <strong>in</strong><br />
het weekend- het ‘sluiten’ van de<br />
cafés. Het sluit<strong>in</strong>gsuur was <strong>in</strong> die tijd<br />
op 23.00 uur gesteld. De burgemeester<br />
kon bij bijzondere gebeurtenissen<br />
verleng<strong>in</strong>g van dat sluit<strong>in</strong>gsuur verlenen.<br />
Voor die tijd heel normaal,<br />
RONDOM DALFSEN 41 859
maar voor de tegenwoordige ‘stappers’<br />
haast niet te bevatten. Moeilijkheden<br />
deden zich zelden voor. In<br />
tegendeel, met de caféverlaters ontstond<br />
vaak een gemoedelijk gesprek<br />
over het wel en wee <strong>in</strong> het dorp, hetgeen<br />
de onderl<strong>in</strong>ge verstandhoud<strong>in</strong>g<br />
bevorderde.<br />
Bij misdrijven deden de eigen politiemensen<br />
het recherchewerk. Het was<br />
mooi meegenomen wanneer een lid<br />
van het korps foto-amateur was; dan<br />
kon hij foto’s maken voor het procesverbaal.<br />
Het jachtveld<br />
In de bosrijke gemeente <strong>Dalfsen</strong> was<br />
ook het toezicht op de jacht een belangrijke<br />
taak. Bijna dagelijks waren<br />
politiemensen <strong>in</strong> het veld. Ze verv<strong>in</strong>gen<br />
hun leren laarzen door rubberen<br />
en voor hen was geen h<strong>in</strong>dernis <strong>in</strong> het<br />
blubberbad te groot. Jachtopzichters<br />
waren hun vaste partners. Op een<br />
P<strong>in</strong>ksterzondag, ’s nachts om twee<br />
uur hadden we de volgende belevenis.<br />
We kregen bericht dat er werd geschoten<br />
<strong>in</strong> de omgev<strong>in</strong>g van kasteel<br />
Rechteren. Omdat de politie ook<br />
’s nachts telefonisch bereikbaar was,<br />
werd b<strong>in</strong>nen enkele m<strong>in</strong>uten een patrouille<br />
gevormd. Met de motor met<br />
zijspan, bemand door twee politie-<br />
mannen en de jachtopzichter van het<br />
landgoed, de heer Harthoorn werd<br />
een onderzoek gestart. Van te voren<br />
waren ook twee politiemensen uit Lemelerveld<br />
opgetrommeld, die zich<br />
met hun ULM (ultra licht motorrijtuig)<br />
naar het ‘belaagde’ jachtveld<br />
spoedden. Een groot gebied werd<br />
‘uitgekamd’, maar zonder het gewenste<br />
resultaat. Van opgeven was<br />
echter geen sprake en de zoekeenheid<br />
belandde <strong>in</strong> haar ijver zelfs buiten de<br />
‘parochie’, <strong>in</strong> Lemele gemeente Ommen.<br />
Daar liepen we op tegen een aftands<br />
autootje dat geparkeerd stond<br />
bij de plaatselijke benz<strong>in</strong>epomp.<br />
Twee mannen zaten rustig <strong>in</strong> het<br />
vehikel te slapen. Vanzelfsprekend<br />
waren ze zeer verbaasd door de politie<br />
gewekt te worden. Wegens benz<strong>in</strong>egebrek<br />
waren ze daar gestopt en<br />
wachtten tot de garagehouder wakker<br />
zou worden. In de auto werd een<br />
oud model kogelgeweer aangetroffen.<br />
Zij verklaarden dat ze daarmee<br />
getracht hadden om wild te schieten,<br />
wat niet was gelukt. De stropers en de<br />
auto werden overgebracht naar het<br />
bureau te <strong>Dalfsen</strong>. Na het opmaken<br />
van een proces-verbaal en <strong>in</strong>beslagname<br />
van het geweer mochten ze<br />
huiswaarts keren en hun P<strong>in</strong>ksterdagen<br />
voortzetten, echter zonder wildbraad.<br />
860 RONDOM DALFSEN 41<br />
Er veranderde <strong>in</strong> de loop der tijd<br />
veel. Het verkeer werd alsmaar drukker,<br />
de bevolk<strong>in</strong>g groeide en de plaatselijke<br />
politiek begon zich met de<br />
openbare veiligheid te bemoeien<br />
en de politie evolueerde mee. De<br />
mobilofoon deed z’n <strong>in</strong>trede, allerlei<br />
technische hulpmiddelen kwamen<br />
beschikbaar en de politie g<strong>in</strong>g zich<br />
meer en meer verplaatsen met de<br />
auto. De afstand tot de bevolk<strong>in</strong>g<br />
groeide navenant. Zelfs het Paasvoetbaltournooi,<br />
het visitekaartje van de<br />
politie, kwam <strong>in</strong> handen van vrijwilligers.<br />
Het is niet mogelijk om over een<br />
periode van ongeveer 20 jaar alle belevenissen<br />
en gebeurtenissen te vertellen<br />
over de werkzaamheden van<br />
de politie. We hebben getracht wat<br />
beelden op te roepen uit het verleden<br />
die –hopelijk- <strong>in</strong>teressant waren voor<br />
de lezer.<br />
We hebben allerm<strong>in</strong>st de bedoel<strong>in</strong>g<br />
gehad om het werk van onze huidige<br />
collega’s af te vallen of hen aan te sporen<br />
om op dezelfde wijze te werken<br />
en met de bevolk<strong>in</strong>g om te gaan.<br />
De tijden zijn niet vergelijkbaar; de<br />
maatschappij is veel gecompliceerder<br />
en gewelddadiger geworden en de<br />
crim<strong>in</strong>aliteit is onrustbarend toegenomen.<br />
▲<br />
Het re<strong>in</strong>igen van een met olie besmeurde<br />
zwaan, aangetroffen op het Veerland.<br />
Personen v.l.n.r. van Lenteren (R.P.), Fokkens<br />
(garagehouder), Rod<strong>in</strong>g (jachtopziener) en<br />
K<strong>in</strong>gma (R.P.).<br />
Foto: coll. M.S. van Lenteren
De geschiedenis van erve Bloemers<br />
T<strong>in</strong>y Holsappel - van Oenen<br />
Aan de He<strong>in</strong>oseweg nr.9 staat<br />
erve Bloemers. Het is samen<br />
met het stenen schuurtje een<br />
Rijksmonument. Bij de Rijksdienst<br />
voor monumentenzorg<br />
staat het schuurtje als bakhuisje<br />
vermeld. Dit is m.i. een<br />
vergiss<strong>in</strong>g, daar een bakhuisje<br />
altijd een dak heeft met dakpannen<br />
en geen rieten kap.<br />
Ook is een bakhuisje veel hoger;<br />
men kan daar rechtop <strong>in</strong>lopen.<br />
In het woonhuis zit nog een kozijn<br />
met daar<strong>in</strong> gebeiteld, “ Den 14 Febw<br />
1722 “. Of het huis zo oud is, is nog<br />
niet teruggevonden.<br />
In 1758 wordt het al wel genoemd en<br />
het werd s<strong>in</strong>ds 1753 bewoond door<br />
Wigert Jansen en Egbertjen Wolters.<br />
In 1759 wordt het publiekelijk geveild.<br />
Eigenaar is dan de Graaf van<br />
Hohenlohe, die gehuwd was met de<br />
Grav<strong>in</strong> van Rechteren.<br />
▲<br />
▲<br />
▲<br />
Stenen schuurtje (bakhuisje) erve Bloemers<br />
Foto: G. Bistervels<br />
Kozijn met tekst “Den 14 Febw 1722”<br />
Foto: G. Bistervels<br />
Achteraanzicht erve Bloemers 1983<br />
Foto: coll. Fam. Holsappel<br />
Baronesse van Dedem koopt op 10<br />
april 1759 de katerstede de Blom met<br />
den zogenaamde Vriesen Kolk, bewoond<br />
door Jan Blom. De koopsom is<br />
1200 gulden. Jan Blom pacht het voor<br />
40 guldens en 2 paar volwassen jonge<br />
hoenders en 2 wagendiensten.<br />
In 1764 wordt het verpacht aan Dirk<br />
Wolters en Willempje Lammers; zij<br />
betalen 44 gulden en 20 stuivers en<br />
ook 2 paar volwassen jonge hoenders<br />
en 2 wagendiensten.<br />
Verpacht wordt het <strong>in</strong> 1768 aan Tijs<br />
Gerrits en Jannigje Jacobs voor 55 gulden<br />
en 20 stuivers en de “toepacht”,<br />
dat zijn de hoenders en de wagendiensten.<br />
In het pachtboek uit die tijd<br />
staat dat <strong>in</strong> 1774 Tijs Gerrits 55 gulden<br />
pacht moet betalen; bovendien had<br />
hij een halve vette koe gehad voor 25<br />
gulden en een halve mudde rogge<br />
voor 2 gulden en 5 1 /2 vim 1 ) meirijzen<br />
voor 8 gulden en 3 1 /2 vim w<strong>in</strong>terrijzen<br />
voor 6 gulden. De schuld bij van<br />
Dedem was dus 96 gulden. Maar Tijs<br />
had bij van Dedem gewerkt en hij had<br />
daar 125 gulden verdiend. Dus hij<br />
ontv<strong>in</strong>g 29 gulden. Dit deed hij ieder<br />
jaar. In plaats van pacht te betalen,<br />
ontv<strong>in</strong>g hij geld.<br />
RONDOM DALFSEN 41 861
Op 17 juni 1772 trouwt dochter<br />
Arendje met Derk Roelofs. Zoon<br />
Hendrik Jan wordt op 12 september<br />
1782 geboren.<br />
Derk Roelofs pacht later de boerderij.<br />
Het eerste pachtboekje dat we tegen-<br />
kwamen op naam van de pachter was<br />
van 1792. De naam op het boekje is<br />
eerst Derk Blom <strong>in</strong> plaats van Roelofs.<br />
Later staat er op: Derk Bloem. Bij de<br />
naamsaannem<strong>in</strong>g <strong>in</strong> 1811, neemt<br />
Derk Roelofs voor hem en zijn k<strong>in</strong>-<br />
862 RONDOM DALFSEN 41<br />
▲<br />
Uit: Kadastrale Atlas 1832 sectie E zesde<br />
blad rechter helft.<br />
deren de naam Bloemers aan. Alle<br />
families <strong>in</strong> <strong>Dalfsen</strong> met de naam<br />
Bloemers zijn nakomel<strong>in</strong>gen van
▲ Vooraanzicht erve Bloemers<br />
Foto: G. Bistervels<br />
deze Derk Roelofs en Arendje Tijs.<br />
Zoon Hendrik Jan pacht <strong>in</strong> 1825 de<br />
boerderij.<br />
In de pachtbrief heet de katerstede<br />
dan geen Blom of Bloem meer, maar<br />
Blommers. De pacht bedraagt dan 74<br />
gulden.<br />
In de kadastrale atlas van 1832 wordt<br />
de boerderij het ‘ Tijshuis ‘ genoemd.<br />
Vermoedelijk werd het huis genoemd<br />
naar de bewoners, Tijs Gerrits en later<br />
naar zijn dochter Arendje Tijs.<br />
Hendrik Jan Bloemers trouwt op 20<br />
februari 1812 met Janna Veld<strong>in</strong>k.<br />
Zoon Derk wordt geboren op 22 mei<br />
1813. Derk trouwt op 18 februari 1847<br />
met Niesje Boesenkool. Zij gaan wonen<br />
<strong>in</strong> de buurtschap Emmen.<br />
De nakomel<strong>in</strong>gen van deze fam.<br />
Bloemers hebben hier tot midden<br />
jaren negentig gewoond.<br />
Zoon Derk Jan is geboren op 9 november<br />
1821. Derk Jan trouwt op<br />
31 juli 1851 met Derkje Ottenkamp.<br />
Zij pachten dan de boerderij.<br />
In 1859 worden voor het eerst de<br />
namen van de stukken land genoemd<br />
die samen met de boerderij gepacht<br />
werden:<br />
660 kampje aan de marsweter<strong>in</strong>g.<br />
667 de eikelhof.<br />
669 de maatbeld.<br />
670 kampje aan het Maatje.<br />
671 koeweide Bloemers.<br />
672 kalverweide Bloemers.<br />
673 erf en huis het Bloemers.<br />
674 hof of gaarden.<br />
696 weekhout aan Pothofsweide.<br />
In de kadastrale atlas staan deze<br />
nummers vermeld. In 1863 komt er<br />
bouwland en weiland bij van de<br />
katerstede de Veldhoen. Dit huis staat<br />
aan de oude Vechtsteeg nr. 2. Het weiland<br />
dat er bij komt heet “weide van<br />
het Veldhoen” en is nr. 675. Het<br />
bouwland dat er bij komt, ligt achter<br />
Konijnegatshof; zo werd de Veldhoen<br />
ook wel genoemd. De nummers hiervan<br />
zijn 786 en een deel van 774.<br />
Op 15 december 1863 overlijdt Derk<br />
Jan Bloemers. Zijn vrouw Derkje Ottenkamp<br />
hertrouwt op 12 november<br />
1864 met de weduwnaar Hendrik<br />
Weekhout. Vanaf die tijd pacht Weekhout<br />
de boerderij voor 300 gulden.<br />
De dochter van Derk Jan Bloemers,<br />
Herm<strong>in</strong>a, is geboren op 14 februari<br />
1856. Zij trouwt op 23 mei 1878 met de<br />
weduwnaar Berend Hendrik van der<br />
Kolk. Na zijn dood <strong>in</strong> 1886, hertrouwt<br />
Herm<strong>in</strong>a, op 4 juni met de weduwnaar<br />
Martend Bekedam. Het zijn dan<br />
slechte tijden, want de pacht wordt <strong>in</strong><br />
1887 verm<strong>in</strong>derd met 50 gulden en <strong>in</strong><br />
1898 nog eens met 25 gulden. Was de<br />
pacht <strong>in</strong> 1875 nog 300 gulden, rond<br />
1900 is die nog maar 225 gulden. Het<br />
zal nog heel wat jaren duren voor de<br />
pacht weer op 300 gulden is.<br />
Martend Bekedam en Herm<strong>in</strong>a Bloemers<br />
pachten tot 1915 de boerderij.<br />
Hun dochter Berend<strong>in</strong>a Hendrika,<br />
geboren 6 juni 1889, trouwt dan op 29<br />
april 1915 met Gerrit Herm Zielman.<br />
Zij zullen maar kort op de boerderij<br />
wonen, want Gerrit Herm overlijdt al<br />
op 27 februari 1917 en Berend<strong>in</strong>a<br />
Hendrika gaat samen met haar moeder<br />
naar Zwolle. In dat zelfde jaar<br />
pachten Gerrit Jan van Oenen en<br />
Derkje Timmerman de boerderij voor<br />
280 gulden. Van Oenen had eerst aan<br />
de dijk <strong>in</strong> de Marshoek gewoond,<br />
waar ook zijn k<strong>in</strong>deren zijn geboren.<br />
In 1917 is erve Bloemers 7 hectare en<br />
71 aren groot. Van de Graaf van Rechteren<br />
wordt nog een stuk weiland gepacht,<br />
groot 2 hectare en 11 aren.<br />
Dit is nr. 668. Tot 1931 blijft de pacht<br />
280 gulden. De eerstvolgende wijzig<strong>in</strong>g<br />
die ik gevonden heb is <strong>in</strong> 1940,<br />
want dan worden mijn ouders Gerrit<br />
Jan van Oenen en Dirkje Knapen de<br />
nieuwe pachters. De pacht is dan 350<br />
gulden.<br />
In 1985 verlaten zij de boerderij en het<br />
land wordt verdeeld onder de andere<br />
pachters.<br />
De boerderij wordt nu op basis van<br />
erfpacht verhuurd. Dat houdt <strong>in</strong>, dat<br />
men de verbouw<strong>in</strong>g en ook het onderhoud<br />
zelf moet bekostigen. Daar<br />
staat tegenover dat de erfpachtcanon<br />
(jaarlijks huurbedrag) relatief laag is.<br />
De erfpacht gaat men aan voor 30 jaar.<br />
In nov. 1985 besluiten mijn man en ik<br />
om de boerderij met een stukje weiland<br />
(samen ± 1 hectare) <strong>in</strong> erfpacht te<br />
nemen en gaan <strong>in</strong> 1987 na een grondige<br />
restauratie op erve Bloemers wonen.<br />
Noten:<br />
1 ) Vim: hoeveelheid van 120, ook wel 100, 101,<br />
102 of 104 garven, schoven of bossen.<br />
Omschrijv<strong>in</strong>g Middenpag<strong>in</strong>a (z.o.z):<br />
Luchtfoto erve Bloemers najaar 1950.<br />
L<strong>in</strong>ks naast het huis staat het kippenhok,<br />
de mestvaalt met “‘t huusie” (toilet).<br />
Het ronde gebouwtje rechts is het karnhuis.<br />
Daarachter de hooibergen met hooi, rogge en<br />
haver, schuur en het bakhuisje.<br />
RONDOM DALFSEN 41 863
De Blauwe Brug<br />
A. Goutbeek<br />
Eeuwenlang waren de bewoners van deze regio, voordat ze gebruik konden maken van een brug,<br />
afhankelijk van een veer om de Vecht over te steken.Toch lag er <strong>in</strong> Ankum bij de Ruitenborgh al een<br />
brug over de Vecht: “De Blauwe Brug”.<br />
Strategische plaats<br />
Evenals Gerner en Rechteren was de<br />
Ruitenborgh een middeleeuws kasteel<br />
uit de veertiende eeuw, één van<br />
de versterk<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> de rij van kastelen<br />
die langs de Vecht en Regge lagen en<br />
voor de Bisschop van Utrecht het<br />
hoofd moesten bieden aan vijandige<br />
troepen. Vanuit deze kastelen werd<br />
Salland bestuurd en werd de belast<strong>in</strong>g<br />
geïnd.<br />
Kastelen waren meestal gelegen aan<br />
strategisch belangrijke rivierlussen of<br />
doorwaadbare plaatsen, of daar waar<br />
rivieren samenvloeiden. Enerzijds<br />
vormde de rivier een obstakel, anderzijds<br />
was hij een economische snelweg<br />
naar het achterland. Noord-Nederland<br />
werd door<br />
het grote veengebied<br />
ten oosten en ten zuiden<br />
van Drente afgescheiden<br />
van Middenen<br />
Oost-Nederland.<br />
Er waren maar twee<br />
mogelijkheden om<br />
vanuit Overijssel naar<br />
Drente te gaan: l<strong>in</strong>ks<br />
van het veen via Meppel<br />
of rechts van het<br />
veen via Coevorden<br />
en tijdens een droge<br />
periode was het mogelijk<br />
via de Ommerschans<br />
naar Zuidwolde<br />
te reizen.<br />
Een andere barrière,<br />
aan de zuidkant van<br />
dat veen, was de<br />
Vecht, stromend van<br />
▲<br />
Ruitenborgh<br />
oost naar west. De IJssel was de derde<br />
barrière. In natte perioden maakten<br />
de tussenliggende weter<strong>in</strong>gen het<br />
web van h<strong>in</strong>dernissen compleet. Voor<br />
de handel en het verkeer waren deze<br />
h<strong>in</strong>dernissen soms erg lastig, maar<br />
strategisch gezien betekenden ze<br />
macht.<br />
Tussen het moeras <strong>in</strong> het noorden en<br />
de Vecht lag parallel daaraan de handelsweg<br />
Zwolle - Coevorden, nu de<br />
Hessenweg. Vanuit Zwolle kon men<br />
ook naar Meppel en via de Oude<br />
Twentse weg, over de oude Vechtovergang<br />
‘de Berkummerbrug’ naar<br />
Almelo.<br />
Wanneer men echter vanuit Coevorden<br />
aansluit<strong>in</strong>g zocht met de oude<br />
handelswegen op de Veluwe, moest<br />
men de IJssel over. Hiervoor was de<br />
oversteek Oldeneel-Hattem de meest<br />
aannemelijke plaats.<br />
Door nu bij de Ruitenborgh de Vecht<br />
over te steken werd de weg via de<br />
Berkummer brug en Zwolle sterk verkort.<br />
Vervolgens g<strong>in</strong>g men via de<br />
Hoevenbrug, achter Zalné, over de<br />
Nieuwe Weter<strong>in</strong>g en verder over de<br />
866 RONDOM DALFSEN 41<br />
Soestweter<strong>in</strong>g richt<strong>in</strong>g Oldeneel.<br />
Deze kruis<strong>in</strong>g van een handelsweg<br />
met de Vecht en het daarbij gelegen<br />
kasteel de Ruitenborgh, dat b<strong>in</strong>nen<br />
een grote lus van de rivier lag, zijn<br />
met elkaar markante elementen, die<br />
de moeite waard zijn om eens wat nader<br />
te belichten.<br />
Oude kaarten<br />
Middels oude kaarten gaan we terug<br />
<strong>in</strong> de tijd. Eén van de eerste kaarten<br />
waarop deze regio voor die tijd redelijk<br />
is weergegeven, is een kaart van<br />
Jacob van Deventer uit 1545. Hij was<br />
cartograaf bij Karel V en later bij diens<br />
zoon Philips II. Op deze kaart geeft hij<br />
de Ruitenborgh weer aan de zuidzijde<br />
van de Vecht.<br />
Dat zou een onnauwkeurigheid<br />
van Jacob<br />
van Deventer geweest<br />
kunnen zijn. Maar ook<br />
zijn opvolger, de cartograaf<br />
Christiaan ‘s<br />
Grooten, die <strong>in</strong> 1573<br />
een nieuwe kaart vervaardigde,<br />
geeft de<br />
Ruitenborgh aan de<br />
zuidkant van de Vecht<br />
weer. Waarschijnlijk<br />
heeft hij de vorige<br />
kaart daarbij gebruikt<br />
en zo die onnauwkeurigheidovergenomen.<br />
Vervolgens werd<br />
deze kaart <strong>in</strong> 1606<br />
aangevuld en verbeterd<br />
door Johan van<br />
Doet<strong>in</strong>chem.<br />
Het wordt meer een oorlogskaart,<br />
met meer terre<strong>in</strong>gegevens.<br />
Zo wordt met twee lijntjes een brug<br />
over de Vecht bij de Ruitenborgh<br />
weergegeven.
1<br />
2<br />
3<br />
Ook hij zal gebruik hebben gemaakt<br />
van de kaarten van zijn voorgangers,<br />
maar strategische onnauwkeurigheden<br />
zou hij zeker opgemerkt en verbeterd<br />
hebben. Het is bijna zeker, dat<br />
de Ruitenborgh vroeger aan de zuidkant<br />
van de Vecht lag, of beter gezegd,<br />
dat de Vecht toen aan de noordkant<br />
van de Ruitenborgh richt<strong>in</strong>g<br />
Zwolle stroomde.<br />
Heel <strong>in</strong>teressant wordt het, als we de<br />
kaart van Pieter Karius uit 1610 bekijken.<br />
Ook hij geeft de Ruitenborgh aan<br />
de zuidkant van de Vecht aan. De<br />
brug bij de Ruitenborgh geeft hij een<br />
naam, namelijk ‘Blauwe Brug’. Deze<br />
belangrijke en opvallende aanvull<strong>in</strong>g<br />
sluit de bedoelde onnauwkeurigheid<br />
mijns <strong>in</strong>ziens geheel uit.<br />
Een kaart uit 1635 van Bartholt Wichers<br />
geeft niet alleen de brug en de<br />
naam ervan weer, maar vermeldt ook<br />
de naam van de Hessenweg. De weg<br />
over de Blauwe brug liep naar de<br />
Hoevenbrug richt<strong>in</strong>g Oldeneel en<br />
deed ook het Huis Zuthem aan. Wanneer<br />
we voor dit laatste het boek<br />
‘De Havezaten van Salland en<br />
hun bewoners’ van jhr. A.J. Gevers<br />
en A.J. Mensema erop naslaan, zien<br />
we dat Hako van Ruitenborgh <strong>in</strong> 1389<br />
toestemm<strong>in</strong>g kreeg het kasteel na de<br />
verwoest<strong>in</strong>g <strong>in</strong> 1380 te herbouwen.<br />
Hako van Ruitenborgh was gehuwd<br />
met Nese van Zuthem. Hun zoon bezit<br />
later zowel het huis Zuthem, waar<br />
hij woont, alsmede de Ruitenborgh.<br />
Ook dit gegeven benadrukt duidelijk<br />
de belangrijkheid van deze weg.<br />
Een ander beeld geeft de kaart van<br />
1652, gemaakt door de Zwolse conrector<br />
Nicolaas ten Have.<br />
Kaart 1: 1573 - Christiaan ‘s Grooten (detail)<br />
Kaart 2: 1606 - Johan van Doet<strong>in</strong>chem (detail)<br />
Kaart 3: 1635 - Bartholt Wicher<strong>in</strong>g (detail)<br />
RONDOM DALFSEN 41 867
Het is een nauwkeurige kaart die <strong>in</strong><br />
verband met de grensgeschillen <strong>in</strong><br />
Oost-Overijssel gemaakt is na het<br />
e<strong>in</strong>de van de 80-jarige oorlog en de<br />
vrede van Munster <strong>in</strong> 1648. Door de<br />
juiste weergave van Overijssel heeft<br />
deze kaart dienst gedaan tot aan de<br />
Franse tijd. Maar tot onze verrass<strong>in</strong>g<br />
staat hier de Ruitenborgh aan de<br />
noordkant van de Vecht weergegeven<br />
en is de brug verdwenen.<br />
De kaart van P. de la Rive, 1726-1731.<br />
Indien de Vecht vóór 1640 ten noorden<br />
van de Ruitenborgh zijn loop<br />
had, dan moeten op latere, wat meer<br />
gedetailleerde kaarten, nog resten<br />
van die dichtgroeiende dode Vechtarm<br />
te zien zijn. Daarvoor komt als<br />
eerste de kaart van de La Rive uit<br />
1726-1731 <strong>in</strong> aanmerk<strong>in</strong>g, die zich <strong>in</strong><br />
het Algemeen Rijks Archief <strong>in</strong> Den<br />
Haag bev<strong>in</strong>dt,( zie ook Rondom <strong>Dalfsen</strong><br />
nr. 18, pag. 374-375). Let wel: deze<br />
kaart heeft het zuiden boven.<br />
Hierop zien we tot onze verbaz<strong>in</strong>g<br />
duidelijk nog een dode Vechtarm aan<br />
de noord-oostkant van de Ruitenborgh<br />
(op deze kaart dus l<strong>in</strong>ks onder),<br />
met l<strong>in</strong>ks en rechts een boerderij<br />
met daartussen een dam. Ook zien we<br />
aan de westkant reeds de kle<strong>in</strong>e Ruitenborgh<br />
weergegeven als een boerderij.<br />
De Kadastrale M<strong>in</strong>uut uit 1832.<br />
Op zoek naar de oude Vechtarm komt<br />
als tweede kaart de Kadastrale M<strong>in</strong>uut<br />
uit 1832 naar voren. Hierop is<br />
het terre<strong>in</strong> heel precies weergegeven.<br />
We zien de Vecht, evenals nu het geval<br />
is, aan de zuidkant van de Ruitenborgh,<br />
maar ook is er een restant van<br />
een Vechtarm bij de Kolkerve aan de<br />
noordkant van de Ruitenborgh te<br />
zien.<br />
Naast de Kolkerve treffen we ook nog<br />
de boerderijen van Nijboer,’t Witvos,<br />
Lucas en ‘t Groote Jans aan. Ook hier<br />
Kaart 4: 1652 - Ten Have (detail)<br />
Kaart 5: 1726 - 1731 - De la Rive (detail)<br />
ontdekken we een doorgang, een<br />
dam bij de Kolkerve.<br />
Stellen we ons deze dode arm voor als<br />
een stromende meander van de<br />
Vecht, dan ligt de Ruitenborgh <strong>in</strong>derdaad<br />
aan de zuidkant van de Vecht <strong>in</strong><br />
de buurtschap Emmen.<br />
Verpond<strong>in</strong>gsregister 1520.<br />
Het belast<strong>in</strong>g- of verpond<strong>in</strong>gsregister<br />
uit 1520 uit het archief <strong>in</strong> Deventer<br />
zou ook een aanwijz<strong>in</strong>g <strong>in</strong> die richt<strong>in</strong>g<br />
kunnen geven. Hier<strong>in</strong> staan de<br />
belast<strong>in</strong>gplichtigen per buurtschap<br />
vermeld met de belast<strong>in</strong>g die betaald<br />
868 RONDOM DALFSEN 41<br />
4<br />
5<br />
moest worden.<br />
Aan de noordkant van de Vecht onder<br />
Anckum wordt onder andere het<br />
bouwhuis (boerderij) van de Ruitenborgh<br />
genoemd, dat door iemand <strong>in</strong><br />
loondienst van de Ruitenborgh werd<br />
bemeijerd. Hiermee zou de Kolkerve<br />
of de kle<strong>in</strong>e Ruitenborgh (van de familie<br />
van den Berg) bedoeld kunnen<br />
zijn. Ze liggen allebei aan de buitenkant<br />
van die oude Vechtlus, aan de<br />
noordzijde dus.<br />
Op de naamlijst van de buurtschap<br />
Emmen is de Ruitenborgh opgenomen.<br />
Het kasteel lag immers b<strong>in</strong>nen
▲<br />
Kadastrale Kaart met de oorspronkelijke loop van de rivier <strong>in</strong>getekend. (zie grijze stippen).<br />
RONDOM DALFSEN 41 869
de lus, op grond die verbonden was<br />
met de buurtschap Emmen. Ook dit<br />
zou kunnen duiden op het feit, dat de<br />
lus omstreeks 1520 nog functioneerde<br />
als de rivier de Vecht.<br />
Terre<strong>in</strong>verkenn<strong>in</strong>gen<br />
In een kolk en <strong>in</strong> een brede, met wilgen<br />
en typha’s begroeide laagte, tussen<br />
de boerderij van Ophoff en de<br />
Vossersteeg, waren zo’n vijftig jaar<br />
geleden nog resten van deze Vechtarm<br />
aanwezig, maar ook ten westen<br />
van de boerderij van Lucas (nu L<strong>in</strong>deboom).<br />
Nu zijn ze alleen nog na veel regen als<br />
lange plassen <strong>in</strong> het mais- en weiland<br />
waarneembaar. Degene die het land<br />
daar nu met landbouwmach<strong>in</strong>es bewerkt,<br />
valt de slappe bodemgesteldheid<br />
op. Ook <strong>in</strong> het landschap vanaf<br />
de Ruitenborghweg is de hele lus nog<br />
waar te nemen. In noordelijke richt<strong>in</strong>g<br />
zien we het lage weiland tussen<br />
de Cubb<strong>in</strong>ghesteeg en de boerderij<br />
van Ophoff en <strong>in</strong> zuidelijke richt<strong>in</strong>g is<br />
het lage gedeelte te herkennen tussen<br />
de boerderij van Ophoff en de Ruitenborgh.<br />
Deze twee lage weilanden<br />
met de kromme oude Vechtarm aan<br />
de Vossersteeg vormen tezamen de<br />
lus met daarb<strong>in</strong>nen, als een soort eiland<br />
de boerderij van Ophoff, die op<br />
de hoogste plaats ligt. Aan de rand<br />
van dat “eiland” bev<strong>in</strong>dt zich de omgrachte<br />
Ruitenborgh aan de zuidzijde<br />
van de Vechtarm.<br />
Trekken we deze lus door naar de<br />
Marshoek, dan duidt het landschapsbeeld<br />
erop, dat het weiland, omsloten<br />
door de Vechtarm <strong>in</strong> de Marshoek,<br />
toen aan de noordzijde <strong>in</strong> Ankum lag.<br />
Dat een rivier, wanneer hij ongestoord<br />
zijn gang kan gaan, vreemde<br />
patronen <strong>in</strong> het landschap kan maken<br />
zien wij op de afbeeld<strong>in</strong>g van de<br />
rivier de Vecht.<br />
Iets dergelijks heeft zich ook bij de<br />
Ruitenborgh afgespeeld. Grote lussen<br />
werden tot meanders <strong>in</strong> het landschap<br />
uitgeslepen, die stroomafwaarts<br />
langzaam opschoven, soms<br />
totdat twee of drie lussen elkaar <strong>in</strong>haalden<br />
en na de doorbraak als dode<br />
arm bleven liggen.<br />
Dit geologische spel van de rivier<br />
heeft zich vermoedelijk tussen 1625<br />
en 1650 voltrokken.<br />
870 RONDOM DALFSEN 41<br />
De Blauwe Brug<br />
De meest aannemelijke plaats van de<br />
Blauwe brug is de belangrijke doorgang<br />
bij de Kolkerve. De boerderij<br />
‘t Witvos lag hier vlakbij, nu precies<br />
op de kruis<strong>in</strong>g Cubb<strong>in</strong>ghesteeg - Vossersteeg.<br />
Volgens zeggen van de heer<br />
Br<strong>in</strong>kman, die op deze boerderij heeft<br />
gewoond, was het vroeger een herberg.<br />
In 1832 was die doorgang <strong>in</strong> het weiland<br />
vlak achter de won<strong>in</strong>g van de<br />
heer D. Brugman mogelijk de plaats<br />
van de Blauwe Brug. Na het verleggen<br />
van de Vecht en het vervallen van<br />
de Blauwe Brug is er nooit meer een<br />
nieuwe brug gelegd. Door de veranderde<br />
situatie is <strong>in</strong> de loop der tijd<br />
mogelijk meer gebruik gemaakt van<br />
de Berkummer brug. Wel is er op de<br />
latere topografische kaarten uit het<br />
beg<strong>in</strong> van de 20ste eeuw een voetveer<br />
weergegeven. Dat veer lag achter de<br />
boerderij van de familie Ten Klooster,<br />
maar heeft nooit die belangrijke functie<br />
van weleer kunnen <strong>in</strong>nemen.<br />
Eén d<strong>in</strong>g gaat men zich nu wel afvragen:<br />
is Hako van Ruitenborgh mogelijk<br />
gereïncarneerd en is hij één van de<br />
bedenkers van de Blauwe Bogen?<br />
De Vecht is door de jaren heen een<br />
aantal keren verlegd.<br />
Vóór 1631<br />
Na 1631<br />
Na 1900<br />
Bron:<br />
Coll. A. Goutbeek<br />
Coll. Historische kr<strong>in</strong>g <strong>Dalfsen</strong><br />
Kadastrale Atlas van Overijssel 1832
Opnieuw <strong>in</strong> beeld<br />
▼<br />
Openbare Kleuterschool <strong>Dalfsen</strong> ±1930<br />
Foto: Coll. Historische Kr<strong>in</strong>g<br />
1. Juffrouw H. Houw<strong>in</strong>g<br />
2. Karel Meijer<br />
3. Frits Wildvank<br />
4. Derk de Graaf<br />
5. Cornelis Dekker<br />
6. Nolda de Graaf<br />
7. Janna Wildvank<br />
8. Ria van de Meulen<br />
9. D<strong>in</strong>a de Graaf<br />
10. Klaasje Sik<br />
11. Willem L<strong>in</strong>thorst<br />
12. Ewald Kolbe<br />
13. Alie van Be<strong>in</strong>um<br />
14. Riek Wildvank<br />
15. Anton van Zanten<br />
16. Deisje Wildvank<br />
17. Gerrie van Zanten<br />
18. Hennie Onderdijk<br />
19. Arend Jan Wijnhout<br />
20. Henk Wildvank<br />
21. Wim van Emmen<br />
RONDOM DALFSEN 41 871
Nogmaals de familie “Polhaar” <strong>in</strong> <strong>Dalfsen</strong>.<br />
P. Slot<br />
In nummer 26 van oktober 1996 van “Rondom <strong>Dalfsen</strong>”<br />
heeft mevrouw T. Ploeger- van Santen een kwartierstaat<br />
“Polhaar” gepubliceerd. De oudst vermelde “Polhaar”<br />
is Gerrit Jan, geboren 16 (moet zijn 12) januari 1814<br />
te <strong>Dalfsen</strong>. S<strong>in</strong>ds dat jaar woont deze familie <strong>in</strong> <strong>Dalfsen</strong>.<br />
In dat artikel meldt zij, dat <strong>in</strong> 1811 geen familie Polhaar<br />
<strong>in</strong> Buurtschap De Gerner meer aanwezig was.<br />
In de Kadastrale Atlas van <strong>Dalfsen</strong> van 1832 komt<br />
echter wel de boerderij of Erve Polhaar voor.<br />
In 1972 is deze boerderij afgebroken <strong>in</strong> verband<br />
met het bouwrijp maken van de grond<br />
ten behoeve van de nieuwe woonwijk Polhaar.<br />
Mevrouw Ploeger schrijft, dat niet<br />
kon worden achterhaald waar de<br />
ouders van Gerrit Jan vóór 1814<br />
hebben gewoond. Ook niet of reeds<br />
eerder voorouders met die naam <strong>in</strong><br />
De Gerner hebben gewoond.<br />
Vragen zijn ook: of de familie destijds<br />
een boerderij betrok die de naam<br />
“Polhaar” kreeg en of de familie<br />
terugkeerde op de erve die die naam<br />
reeds droeg.<br />
Tenslotte e<strong>in</strong>digt zij met de vraag of<br />
er eigenlijk wel sprake is van een<br />
b<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g tussen de familie en het erf <strong>in</strong><br />
relatie met de naam “Polhaar”, zoals<br />
<strong>in</strong> de Kadastrale Atlas van 1832 is<br />
vastgelegd.<br />
Om die vraag te kunnen beantwoorden<br />
is een diepgaander onderzoek<br />
nodig, aldus mevrouw Ploeger.<br />
Ik heb een pog<strong>in</strong>g gedaan om de antwoorden<br />
op deze vragen te v<strong>in</strong>den.<br />
Gerrit Jan Polhaar, geboren <strong>in</strong> 1814<br />
te <strong>Dalfsen</strong>, is een zoon van Albert<br />
Hendrikszn en Roelofjen Derksdr.<br />
Vilsterman, wonend <strong>in</strong> Gerner te<br />
<strong>Dalfsen</strong>.<br />
In 1808 en 1809 worden een broer en<br />
een zus van hem Rooms Katholiek<br />
gedoopt te <strong>Dalfsen</strong>; zij zijn geboren <strong>in</strong><br />
het Gerner Slag.<br />
De ouders blijken te zijn getrouwd te<br />
<strong>Dalfsen</strong> op 8 mei 1807. De kerkelijke<br />
bevestig<strong>in</strong>g v<strong>in</strong>dt plaats te Hoonhorst<br />
(R.K.).<br />
Op 5 februari 1780 wordt te <strong>Dalfsen</strong><br />
R.K. gedoopt: Albert, zoon van Hendrik<br />
Jansen Polhaar en Gaaye (Gerrigjen)<br />
Gerrits. Hij is geboren op Erve<br />
Vleeshouwer <strong>in</strong> ‘t Garner.<br />
In 1775 en 1777 worden op datzelfde<br />
erf nog twee broers van hem geboren.<br />
In 1785 en 1788 wordt nog één broer<br />
en één zuster geboren, maar nu op de<br />
Polhaar uit Garner Slag.<br />
In 1777 treedt als doopgetuige op:<br />
Vennigje Polhaar, zuster van de<br />
vader.<br />
Verrassend is de aanteken<strong>in</strong>g bij de<br />
doop van broer Jan <strong>in</strong> 1775, namelijk,<br />
dat de vader uit “Tubantia” komt.<br />
Op 9 juni 1800 wordt te <strong>Dalfsen</strong> R.K.<br />
gedoopt: Gerrit Jan, die geboren is<br />
“op ‘t Polhaar <strong>in</strong> Garner”. Hij is de<br />
zoon van Gerrit Hendrikszn, een<br />
enkele jaren oudere broer van Albert<br />
Hendrikszn.<br />
Ook het huwelijk van de ouders is<br />
gevonden te <strong>Dalfsen</strong>. De ondertrouw<br />
v<strong>in</strong>dt plaats op 1 juli en het huwelijk<br />
wordt op 17 juli 1774 voltrokken:<br />
Hendrik Paulhaar (!), jongeman van<br />
872 RONDOM DALFSEN 41<br />
65 Gerrigjen Geerts<br />
* ± 1743<br />
† 4 juli 1824<br />
64 Hendrik Janszn Paulhaar<br />
* ?<br />
x 17 juli 1774<br />
† ?<br />
33 Rolanda Derksde Vilsterman<br />
* 22 nov. 1776<br />
x 8 mei 1807<br />
† 24 jan. 1850<br />
32 Albert (Hendrikszn) Polhaar<br />
* 5 feb. 1780<br />
x 8 mei 1807<br />
† 2 nov. 1825<br />
Geesteren onder Tubbergen en Gerrigjen<br />
Gerrits, jongedochter <strong>in</strong> Gerner.<br />
Helaas starten de doop- en trouwboeken<br />
van Tubbergen, Statie Geesteren<br />
pas <strong>in</strong> respectievelijk 1768 en 1769. De<br />
aldaar gangbare naam is kennelijk<br />
“Paalhaar”; deze naam komt daar<br />
verschillende malen voor.<br />
Blijkens de gegevens van de Volkstell<strong>in</strong>g<br />
gehouden <strong>in</strong> oktober 1795 wonen<br />
<strong>in</strong> de Buurtschap Gerner: Hendrik en<br />
Gerrigjen Polhaar. Het gez<strong>in</strong> bestaat<br />
uit 6 personen.<br />
Van deze Hendrik Polhaar v<strong>in</strong>den we<br />
ook nog <strong>in</strong> 1811 (Burgerregister van<br />
<strong>Dalfsen</strong>), dat hij van beroep daghuurder<br />
is, geboren <strong>in</strong> 1745 en <strong>in</strong> Emmen<br />
woont.<br />
Geconcludeerd kan worden, dat de<br />
familie Polhaar <strong>in</strong> ieder geval vanaf<br />
juli 1774 <strong>in</strong> <strong>Dalfsen</strong> woont, aanvankelijk<br />
op Erve Vleeshouwer en van 1785<br />
tot 1800 op Erve Polhaar.<br />
De naam “Polhaar” is meegebracht<br />
uit Geesteren onder Tubbergen.<br />
Er blijkt wel degelijk een relatie te<br />
bestaan tussen de familie Polhaar en<br />
Erve Polhaar <strong>in</strong> Gerner. Het ligt voor<br />
de hand dat de naam van het erf ontleend<br />
is aan de familie van die naam.
18 Jan Willem Hegeman<br />
* 1 sept. 1841 Avereest<br />
x 12 april 1870 Ommen<br />
† 23 april 1881 Avereest<br />
17 Janna Roeter<strong>in</strong>k<br />
* 1829 Raalte<br />
† 8 maart 1913<br />
Gerner/<strong>Dalfsen</strong><br />
16 Gerrit Jan Polhaar<br />
* 16 jan. 1814 <strong>Dalfsen</strong><br />
x 31 aug. 1854 <strong>Dalfsen</strong><br />
† 9 febr. 1871 <strong>Dalfsen</strong><br />
31 Gerrid<strong>in</strong>a Meijer<strong>in</strong>k<br />
* 1858 Ambt Ommen<br />
† 30 juli 1912 Hessem/<strong>Dalfsen</strong><br />
30 Arnoldus Johannes<br />
Leeuwenkuil<br />
* 8 maart 1844 <strong>Dalfsen</strong><br />
x 28 april 1881 Dalsen<br />
† 6 april 1919 Hessem/<strong>Dalfsen</strong><br />
29 Herm<strong>in</strong>a Brummelenbosch<br />
* 3 jan. 1846 Ankum/<strong>Dalfsen</strong><br />
† 15 jan. 1938 <strong>Dalfsen</strong><br />
19 Hendrika Meenhuis<br />
* 9 juni 1840 Hulsen<br />
(Hellendoorn)<br />
† 27 dec. 1907<br />
9 Maria Hegeman<br />
* 15 jan. 1871 Avereest<br />
† 1 dec. 1933 Olst<br />
4 Gerrit Jan Polhaar<br />
* 15 sept. 1894 <strong>Dalfsen</strong><br />
x 16 aug. 1923<br />
† 1 febr. 1983 Zwolle<br />
8 Johannes Polhaar<br />
* 17 sept. 1859 <strong>Dalfsen</strong><br />
x 14 sept. 1890 <strong>Dalfsen</strong><br />
† 21 juli 1928 <strong>Dalfsen</strong><br />
15 Grada Leeuwenkuil<br />
* 29 juli 1890 Hessem/<strong>Dalfsen</strong><br />
† 31 juli 1964 <strong>Dalfsen</strong><br />
7 Herm<strong>in</strong>a Bernad<strong>in</strong>a Nijboer<br />
* 28 sept. 1915 <strong>Dalfsen</strong><br />
† 13 nov. 1992 <strong>Dalfsen</strong><br />
14 Bernardus Nijboer<br />
* 22 maart 1884 <strong>Dalfsen</strong><br />
x 1 okt. 1914 <strong>Dalfsen</strong><br />
† 19 okt. 1978 <strong>Dalfsen</strong><br />
28 Bernardus Nijboer<br />
* 6 febr. 1845 <strong>Dalfsen</strong><br />
x 14 maart 1867 <strong>Dalfsen</strong><br />
† 21 maart 1888 <strong>Dalfsen</strong><br />
Tenslotte volgt hierna nog een beperkte<br />
stamreeks, die aansluit op de<br />
reeds eerder gepubliceerde kwartierstaat.<br />
I. Gerrit Jan Polhaar, boerenknecht (1850),<br />
landbouwer (1854), geb. 12 -1-1814 te<br />
<strong>Dalfsen</strong> (Gerner), overl. 9-2-1871 te <strong>Dalfsen</strong><br />
(Gerner <strong>in</strong> huis no. 34).<br />
Hij huwt 1e: 16-5-1850 met<br />
Johanna Haver<strong>in</strong>k, geb. 14-8-1832<br />
te <strong>Dalfsen</strong> en overl. ald. op 27- 4-1854.,<br />
dochter van Evert- en Janna Habers.<br />
Hij hertrouwt op 31-8-1854 te<br />
<strong>Dalfsen</strong> met Janna Roeter<strong>in</strong>k,<br />
<strong>in</strong> 1854 dienstmeid, wonend <strong>in</strong><br />
Gerner, geb. 10-10-1828 te Raalte,<br />
overl. 8-3-1913 te <strong>Dalfsen</strong><br />
(Gerner <strong>in</strong> huis no. 49), dochter van<br />
Evert- en Gerritd<strong>in</strong>a Hekk<strong>in</strong>k.<br />
2 Johannes Everhardus<br />
Josephus Polhaar<br />
* 22 maart 1942 <strong>Dalfsen</strong><br />
† 15 sept. 1966 <strong>Dalfsen</strong><br />
1 Josephus Gerardus<br />
Johannes Polhaar<br />
* 3 juni 1969 <strong>Dalfsen</strong><br />
3 Grada Johanna Bernarda<br />
Maria van der Vegt<br />
* 5 okt. 1943 <strong>Dalfsen</strong><br />
II. Albert (Hendrikszn) Polhaar, bouwman,<br />
ged. R.K. 5-2-1780 te <strong>Dalfsen</strong>,<br />
geb. op Erve Vleeshouwer <strong>in</strong> Gerner Slag,<br />
overl. 2-11-1825 te <strong>Dalfsen</strong><br />
(Gerner <strong>in</strong> huis no.10).<br />
Hij trouwt 8-5-1807 te <strong>Dalfsen</strong><br />
met Rolanda (ook Roelofjen) Derks<br />
dochter van Vilsterman, boer<strong>in</strong> (1825),<br />
geb. te Hessum,<br />
ged. R.K. 22-11-1776 te Vilsteren,<br />
overl. 24-1-1850 te <strong>Dalfsen</strong><br />
(Gerner <strong>in</strong> huis no.12),<br />
dochter van Derk Rutgers en<br />
Willem<strong>in</strong>a Teunis.<br />
Rolanda hertrouwt op 6-1-1827<br />
te <strong>Dalfsen</strong> met Henricus van der Vegte.<br />
20 Gerhardus van Duuren<br />
* 1841 Berkum<br />
x 4 april 1872 Zwollerkerspel<br />
† ?<br />
10 Everhardus Josephus<br />
van Duuren<br />
* 9 okt. 1876 Zalk<br />
x 25 april 1901 Zwollerkerspel<br />
† 1 april 1960 Westenholte<br />
5 Johanna Maria van Duuren<br />
* 13 aug. 1902 Westenholte<br />
† 10 dec. 1993 <strong>Dalfsen</strong><br />
11 Maria Bergman<br />
* 21 april 1878 Mastenbroek<br />
† 20 april 1912 Zwollerkerspel<br />
12 Johannes van der Vegt<br />
* 30 jan. 1882 <strong>Dalfsen</strong><br />
x 1908/1909 (?) Raalte<br />
† ?<br />
6 Gradus Johannes<br />
van der Vegt<br />
* 27 sept. 1916 <strong>Dalfsen</strong><br />
x 4 sept. 1941 <strong>Dalfsen</strong><br />
† 17 maart 1993 <strong>Dalfsen</strong><br />
13 Hendrika Hekk<strong>in</strong>k<br />
* 23 juli 1887 Raalte<br />
† 24 aug. 1970 Eibergen<br />
27 Gerrid<strong>in</strong>a Wijermars<br />
* 24 juli 1853 <strong>Dalfsen</strong><br />
† na 1887<br />
21 Johanna Nijboer<br />
* 14 nov. 1846 Zalk<br />
† ?<br />
22 Albertus Bergman<br />
* 1834 Zwollerkerspel<br />
x 1863 Zwollerkerspel<br />
† 1920 ? Zwollerkerspel<br />
23 Egberd<strong>in</strong>a Jansen<br />
* ?<br />
† ?<br />
24 Gerrit Jan van der Vegt<br />
* 30 aug. 1842 <strong>Dalfsen</strong><br />
x 29 jan. 1877 <strong>Dalfsen</strong><br />
† 28 maart 1917 <strong>Dalfsen</strong><br />
25 Hendrika Boggenberg<br />
* 29 mei 1852 <strong>Dalfsen</strong><br />
† 12 april 1924 <strong>Dalfsen</strong><br />
26 Jan Hekk<strong>in</strong>k<br />
* 17 juni 1838 Raalte<br />
x 14 juni 1877 Raalte<br />
† 15 april 1894 Raalte<br />
III. Hendrik Janszn Paulhaar, jongeman van<br />
Geesteren onder Tubbergen,<br />
woont op 2-11- 1825 <strong>in</strong> Lenthe,<br />
trouwt 17-7-1774 te <strong>Dalfsen</strong> met<br />
Gerrigjen (ook Gaye) Gerrits, volgens de<br />
overlijdensakte dochter van<br />
Gerrit Derks en Anna Derks,<br />
overl. 4-7-1824 te <strong>Dalfsen</strong><br />
(Lenthe <strong>in</strong> huis no. 14), oud 81 jaren.<br />
Bron: doop- en trouwboeken<br />
van Tubbergen en <strong>Dalfsen</strong>.<br />
RONDOM DALFSEN 41 873
Verleden en heden<br />
▲ Kle<strong>in</strong>e Leemcule beg<strong>in</strong> zestiger jaren<br />
Foto: M. van Lenteren<br />
874 RONDOM DALFSEN 41<br />
▼ Kle<strong>in</strong>e Leemcule 2001<br />
Foto: M.J.P. van Santen