22.09.2013 Views

in Dalfsen. - Atlantis

in Dalfsen. - Atlantis

in Dalfsen. - Atlantis

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Rondom<br />

<strong>Dalfsen</strong><br />

Een uitgave van de Historische Kr<strong>in</strong>g <strong>Dalfsen</strong><br />

41<br />

oktober 2001<br />

De Rijkspolitie<br />

De geschiedenis van Erve Bloemers<br />

De Blauwe Brug<br />

Historische Kr<strong>in</strong>g <strong>Dalfsen</strong>


Historische Kr<strong>in</strong>g <strong>Dalfsen</strong><br />

Secretariaat<br />

Gentiaan 2, 7721 HB <strong>Dalfsen</strong><br />

telefoon 0529 432318<br />

e-mail HW.vdBeeke@worldonl<strong>in</strong>e.nl<br />

Rabobank <strong>Dalfsen</strong>: rek. nr. 31.28.94.260<br />

Bestuur<br />

Voorzitter<br />

A. Goutbeek, Ruitenborghstraat 27,<br />

7721 BB <strong>Dalfsen</strong><br />

Secretaris<br />

G.W. van der Beeke-Dijk, Gentiaan 2,<br />

7721 HB <strong>Dalfsen</strong><br />

e-mail HW.vdBeeke@worldonl<strong>in</strong>e.nl<br />

Penn<strong>in</strong>gmeester<br />

A. Pr<strong>in</strong>s, Ruigedoornstraat 16, 7721 BW <strong>Dalfsen</strong><br />

Leden<br />

H. Aalders, van Lentestraat 64, 7721 ZZ <strong>Dalfsen</strong><br />

M.A. van der Kamp, Ruitenborghstraat 25,<br />

7721 BB <strong>Dalfsen</strong><br />

A. Peters, Westerstraat 19, 7721 DA <strong>Dalfsen</strong><br />

G.J. Wijnberger, Thomas à Kempislaan 17,<br />

7721 DR <strong>Dalfsen</strong><br />

Tijdschrift Rondom <strong>Dalfsen</strong><br />

Redactie-adres<br />

Meidoornlaan 18, 7721 EZ <strong>Dalfsen</strong><br />

telefoon 0529 432253<br />

e-mail mjpvansanten@hetnet.nl<br />

Redactie<br />

G.H. Bruggeman-Zweerts (grajo@hetnet)<br />

G.J. van der Kolk<br />

M.J.P. van Santen (mjpvansanten@hetnet.nl)<br />

J.J. Tempelman (tempel@daxis.nl)<br />

Lidmaatschap<br />

Het lidmaatschap van de verenig<strong>in</strong>g Historische<br />

Kr<strong>in</strong>g <strong>Dalfsen</strong> bedraagt ƒ 25,= per jaar, waarvoor<br />

u drie nummers van Rondom <strong>Dalfsen</strong> ontvangt.<br />

Abonnement<br />

Een abonnement op Rondom <strong>Dalfsen</strong> bedraagt<br />

ƒ 30,= voor drie bladen.<br />

Losse nummers kosten ƒ 10,=.<br />

Opzegg<strong>in</strong>g<br />

Wanneer een opzegg<strong>in</strong>g de adm<strong>in</strong>istratie niet<br />

vóór 1 november heeft bereikt, wordt het<br />

lidmaatschap/abonnement automatisch voor<br />

één jaar verlengd.<br />

Leden- en abonnementenadm<strong>in</strong>istratie<br />

Westerstraat 19, 7721 DA <strong>Dalfsen</strong>,<br />

telefoon 0529 432921<br />

Verkoop losse nummers en<br />

opgave abonnementen<br />

A. Goutbeek, Ruitenborghstraat 27, <strong>Dalfsen</strong>,<br />

telefoon 0529 431481<br />

A. Peters, Westerstraat 19, <strong>Dalfsen</strong>,<br />

telefoon 0529 432921<br />

Reeds verschenen nummers, voorzover nog<br />

beschikbaar, zijn op aanvraag leverbaar en<br />

worden met een acceptgirokaart toegezonden.<br />

oktober 2001, 14de jaargang nr.2 / Rondom <strong>Dalfsen</strong> 41<br />

oplage: 1100 exemplaren<br />

vormgev<strong>in</strong>g/opmaak: Paulien Tempelman, <strong>Dalfsen</strong><br />

druk: Sonodruk, He<strong>in</strong>o<br />

ISSN 0922-3541<br />

Niets uit deze uitgave mag op welke wijze dan ook worden<br />

verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt zonder voorafgaande<br />

schriftelijke toestemm<strong>in</strong>g van de redactie.<br />

Ofschoon iedere pog<strong>in</strong>g ondernomen is om de volgens de<br />

auteurswet rechthebbenden van het <strong>in</strong> dit tijdschrift opgenomen<br />

illustratiemateriaal op te sporen, is dit <strong>in</strong> enkele gevallen<br />

niet mogelijk gebleken.<br />

In het onderhavige geval zou de redactie graag bij voorbaat<br />

excuses willen aanbieden voor elke onvrijwillige <strong>in</strong>breuk op het<br />

auteursrecht en de rechthebbenden willen verzoeken contact<br />

op te nemen met de redactie.<br />

De ondertekende artikelen zijn voor verantwoord<strong>in</strong>g van de<br />

desbetreffende auteur.<br />

Met dank aan<br />

Hoveniersbedrijf Bisschop<br />

Bouwbedrijf Bongers<br />

Foto Cambier<br />

Dierenartsenpraktijk <strong>Dalfsen</strong><br />

Garage, Tweewielercentrum en<br />

Autorijschool Fokkens BV<br />

Gjaltema Makelaardij en Assurantiën<br />

Frijl<strong>in</strong>g Advies en Adm<strong>in</strong>istratie<br />

Goudzwaard makelaardij<br />

Kle<strong>in</strong>meulman Mode,<br />

mode en jeans voor haar<br />

Landbouwmechanisatie -Loonbedrijf<br />

Van Leussen BV<br />

Bouwbedrijf Van Pijkeren BV<br />

Coöp. Rabobank <strong>Dalfsen</strong>-<br />

Lemelerveld BA<br />

Schmidt Medica drogisterijparfumerie<br />

Stegeman juwelier en opticien<br />

Ub<strong>in</strong>k Sportvelden<br />

Univé ‘De Onderl<strong>in</strong>ge’ verzeker<strong>in</strong>gen<br />

<strong>Dalfsen</strong><br />

Vriel<strong>in</strong>k haarmode<br />

Architectenbureau Vogel<br />

Voortman <strong>Dalfsen</strong> BV<br />

Wijnberger BV mannenmode<br />

Verkoopadressen<br />

Aurora kantoorshop <strong>Dalfsen</strong> BV<br />

Bruna / cd-shop Schuurman<br />

856 RONDOM DALFSEN 41<br />

Inhoudsopgave<br />

De Rijkspolitie 857<br />

M.S. van Lenteren<br />

Jan van Lenteren<br />

De perikelen van de Rijkspolitie <strong>in</strong> <strong>Dalfsen</strong><br />

tijdens de periode 1950-1960<br />

De geschiedenis van<br />

Erve Bloemers 861<br />

T<strong>in</strong>y Holsappel - van Oenen<br />

Het reilen en zeilen van een erfpacht-boerderij<br />

aan de He<strong>in</strong>oseweg 9 te <strong>Dalfsen</strong><br />

Middenpag<strong>in</strong>a 864/865<br />

Luchtfoto Erve bloemers - najaar 1950<br />

De Blauwe Brug 866<br />

A. Goutbeek<br />

Geschiedkundig relaas over een vroegere<br />

Vechtovergang ter hoogte van<br />

‘De Ruitenborgh’ te <strong>Dalfsen</strong><br />

Opnieuw <strong>in</strong> beeld 871<br />

Openbare Kleuterschool <strong>Dalfsen</strong> ±1930<br />

Nogmaals de familie<br />

‘Polhaar’ <strong>in</strong> <strong>Dalfsen</strong> 872<br />

P. Slot<br />

Vervolg op vorige schema<br />

van de familie ‘Polhaar’<br />

Verleden en Heden 874<br />

Kle<strong>in</strong>e Leemcule beg<strong>in</strong> zestiger jaren<br />

en <strong>in</strong> 2001<br />

Foto’s omslag, vlnr:<br />

Wachtmeester 1e klas H. Mulder<br />

van de Rijkspolitie te <strong>Dalfsen</strong>.<br />

Ruitenborgh.<br />

Erve Bloemers.


De Rijkspolitie<br />

( De vijftiger en zestiger jaren )<br />

M.S. van Lenteren<br />

Jan van Lenteren<br />

Politie is er altijd geweest. De schout,<br />

de veldwachter, de wachtmeester, de<br />

agent. Hoe de politie nu werkt weten<br />

we wel zo’n beetje, maar hoe het vroeger<br />

toeg<strong>in</strong>g is m<strong>in</strong>der bekend. Oudadjudant<br />

der Rijkspolitie M.S. van<br />

Lenteren en zijn zoon Jan zetten hun<br />

her<strong>in</strong>ner<strong>in</strong>gen op papier over de<br />

Rijkspolitie <strong>in</strong> <strong>Dalfsen</strong>. Dit korps is<br />

opgericht op 8 maart 1945, e<strong>in</strong>digde<br />

op 31 december 1993 en werd voortgezet<br />

door de regiopolitie. De afwezigheid<br />

van veel politiemensen heeft<br />

<strong>in</strong> <strong>Dalfsen</strong> al dusdanige vormen aangenomen,<br />

dat <strong>in</strong> een recente gemeenteraadsvergader<strong>in</strong>g<br />

werd gesproken<br />

over een onaanvaardbare situatie.<br />

‘Blauw op straat’ is de algemene roep.<br />

Vroeger was dat wel anders. Er kon<br />

geen concours hippique, geen voetbalwedstrijd<br />

of een toneelvoorstell<strong>in</strong>g/dansavond<br />

worden gehouden<br />

of er was politie aanwezig. Politievrouwen<br />

waren er toen overigens nog<br />

niet. Bij Damovofeesten werd het bedrijfskantoor<br />

van de Firma Feijen als<br />

commandopost <strong>in</strong>gericht. Tenm<strong>in</strong>ste<br />

zes politiemensen waren ‘stand by’.<br />

Niet dat er overigens veel noemenswaardigs<br />

gebeurde, een enkele te verwijderen<br />

zatlap daargelaten. En rukte<br />

Excelsior uit, dan liepen twee politiemannen<br />

voorop, keurig gekleed, pet<br />

op en handschoenen aan, bru<strong>in</strong>e of<br />

witte, al naar gelang de sfeer van het<br />

gebeuren. Toen de Rijkspolitie <strong>in</strong><br />

1945 werd opgericht verdwenen <strong>in</strong><br />

<strong>Dalfsen</strong>, zoals <strong>in</strong> het hele land, de<br />

Staatspolitie en de Marechaussee.<br />

In de grote steden kwam Gemeentepolitie,<br />

<strong>in</strong> plattelandsgemeenten de<br />

Rijkspolitie. Voor de oorlog kende<br />

Nederland maar liefst vijf soorten politie:<br />

de Kon<strong>in</strong>klijke Marechaussee, de<br />

Politietroepen, de Gemeentepolitie,<br />

de Rijksveldwacht en de Gemeente-<br />

▲<br />

Het bureau achter<br />

de N.H. Kerk,<br />

daarvóór <strong>in</strong> gebruik bij<br />

Gemeentewerken. Door<br />

de Rijkspolitie <strong>in</strong> gebruik<br />

genomen op 1 juli 1955.<br />

Foto: coll. M.S. van<br />

Lenteren.<br />

veldwacht. Een onoverzichtelijke toestand,<br />

die onder verschillende m<strong>in</strong>isteries<br />

en overheden ressorteerde.<br />

Voordat er <strong>in</strong> <strong>Dalfsen</strong> Rijkspolitie<br />

kwam, was er de veldwachter die<br />

rechtstreeks onder het gezag van de<br />

burgemeester viel. Wanneer dat nodig<br />

was kreeg de veldwachter assistentie<br />

van de Rijksveldwacht en <strong>in</strong><br />

ernstige gevallen van de Marechaussee.<br />

Rijksveldwachters werkten<br />

meestal <strong>in</strong> hun eentje. De huidige<br />

Rijkspolitie werkt <strong>in</strong> groepsverband.<br />

▲<br />

Het eerste bureau van de Rijkspolitie<br />

<strong>in</strong> de Pr<strong>in</strong>senstraat, <strong>in</strong> gebruik genomen<br />

omstreeks 1945.<br />

Daarvóór was er een kled<strong>in</strong>gzaak <strong>in</strong><br />

gevestigd van de familie Van Essen.<br />

Foto: coll. M.S. van Lenteren<br />

Het huidige bureau<br />

aan de Molendijk,<br />

<strong>in</strong> gebruik genomen op<br />

22 november 1973.<br />

Foto: Jan Berends<br />

De gemeente <strong>Dalfsen</strong> vormde, samen<br />

met de gemeente Nieuwleusen, de<br />

groep <strong>Dalfsen</strong>, dat wil zeggen, de<br />

rayons <strong>Dalfsen</strong>, ongeveer zes man,<br />

Dalmsholte (Lemelerveld) twee man,<br />

Hoonhorst één man en Oudleusen<br />

één man. In dit verhaal laten we de<br />

gemeente Nieuwleusen buiten beschouw<strong>in</strong>g.<br />

De Rijkspolitie <strong>in</strong> de beg<strong>in</strong>jaren was<br />

totaal anders dan de politie van nu.<br />

Geen verb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>gsmiddelen, geen radar,<br />

zeker geen computer en zelfs<br />

RONDOM DALFSEN 41 857<br />


▲ Het nagenoeg voltallige personeel van de groep <strong>Dalfsen</strong> omstreeks 1957. V..l.n.r. van Lenteren, Slachter (post Den Hulst), Brouwer, Buitenhuis<br />

(post Nieuwleusen), de Oude, adj. Wier<strong>in</strong>ga (gr.cdt.), Halma (post Hoonhorst), Zelle, v.d. Werf, Jansen (post Dalmsholte), Gerrits (post Den Hulst).<br />

Foto: coll. M.S. van Lenteren<br />

geen auto was beschikbaar. Een motor<br />

met zijspan was alles en er<br />

waren maar een paar politiemensen<br />

die deze motor konden en mochten<br />

besturen. Dus g<strong>in</strong>g de politieman te<br />

voet of per fiets. Het grote voordeel<br />

was, dat hij zo altijd b<strong>in</strong>nen gehoorafstand<br />

van het publiek was.<br />

Het was vooral <strong>in</strong> de beg<strong>in</strong>jaren vanzelfsprekend<br />

dat de politie aanwezig<br />

was bij een dansavond. De vergunn<strong>in</strong>gen<br />

werden gecontroleerd en men<br />

zag er op toe, dat er een dansleider<br />

aanwezig was. Als er bij een evenement<br />

een loterij werd gehouden was<br />

de politie er om toezicht te houden op<br />

de trekk<strong>in</strong>g en de hoogte van de prijzen.<br />

En natuurlijk werd er streng gelet<br />

op alcoholmisbruik. Wanneer er<br />

een optocht was, bijvoorbeeld op<br />

858 RONDOM DALFSEN 41<br />

Kon<strong>in</strong>g<strong>in</strong>nedag, dan was de hele<br />

groep op de been. Twee mannen liepen<br />

voorop, twee mannen aan de<br />

staart, terwijl langs de optocht zich<br />

nog m<strong>in</strong>stens twee mannen ophielden<br />

en toezicht hielden op een ordelijk<br />

verloop, zodat het publiek de<br />

optocht ongeh<strong>in</strong>derd kon aanschouwen.<br />

Verkeersexamen<br />

Ondanks de <strong>in</strong>tensieve zorg liet de<br />

politie de verkeersles over aan de<br />

leerkrachten. Het (praktisch) examen<br />

was echter het dome<strong>in</strong> van de politie,<br />

hoewel gehouden onder auspiciën<br />

van de Verenig<strong>in</strong>g voor Veilig Verkeer.<br />

Eerst bezocht een politieman<br />

alle scholen en vervolgens was daar<br />

het praktijkexamen. Er werd een<br />

parcours uitgezet <strong>in</strong> het dorp,<br />

gelegenheidsverkeersborden werden<br />

geplaatst, er werden zelfs verkeerslichten<br />

opgesteld en de ‘echte<br />

verkeersagent’ ontbrak niet.<br />

▲<br />

Het enige motorvoertuig <strong>in</strong> die dagen.<br />

L<strong>in</strong>ks Harbers en rechts van Lenteren.<br />

Foto: coll. M.S. van Lenteren


K<strong>in</strong>deren van politiemensen staken<br />

over op voor die gelegenheid aangelegde<br />

zebrapaden. Vrijwilligers en<br />

mensen van de gemeente werkten<br />

volop mee om het examen goed te<br />

laten verlopen. Niet alleen de schooljeugd<br />

werd getra<strong>in</strong>d op veilig verkeersgedrag.<br />

Ook voor volwassenen<br />

werden cursussen opgezet. De belangstell<strong>in</strong>g<br />

hiervoor was groot. Op<br />

vier plaatsen <strong>in</strong> de gemeente werden<br />

de zogenaamde “Sleutelcursussen”<br />

gehouden. De diploma’s werden aan<br />

het e<strong>in</strong>d van een succesvol afgelegde<br />

cursus uitgereikt door de burgemeester<br />

tijdens een feestelijke bijeenkomst.<br />

De politiemensen gaven de cursussen<br />

met veel plezier en onderhielden zo<br />

opnieuw hun contacten met de bevolk<strong>in</strong>g.<br />

De politie zag voor zichzelf ook een<br />

taak bij allerlei sportgebeurtenissen.<br />

Een voetbalwedstrijd werd regelmatig<br />

bijgewoond, maar ook als er ijs lag<br />

was er werk voor de politie. De Berger<br />

Aa van het landgoed Den Berg<br />

was een geliefde schaatsplek, maar<br />

niemand mocht <strong>in</strong> die dagen het ijs op<br />

voordat de politie het ‘veilig’ had verklaard.<br />

▲<br />

Poolw<strong>in</strong>naars van het Paasvoetbaltournooi<br />

1962 met de organisatoren, v.l.n.r. v.d. Werf,<br />

van Lenteren, de Oude, Wier<strong>in</strong>ga, Zelle en<br />

Brouwer.<br />

Foto: coll. M.S. van Lenteren<br />

Paasvoetbaltournooi<br />

Het personeel van de groep <strong>Dalfsen</strong><br />

organiseerde al s<strong>in</strong>ds jaar en dag<br />

het Paasvoelbaltournooi. In de Paasvakantie<br />

was er voor de schooljeugd<br />

niet veel te doen, dus nam adjudant<br />

R. Zelle, (vader van vier tamelijk temperamentvolle<br />

zonen) het <strong>in</strong>itiatief<br />

voor het tournooi. Alle scholen deden<br />

enthousiast mee. Politiemannen verschenen<br />

<strong>in</strong> de korte broek als scheidsen<br />

grensrechter. Let wel, dit geschiedde<br />

<strong>in</strong> de vrije tijd; de politiezorg<br />

mocht er niet onder lijden.<br />

Ondertussen smeedde de politie wel<br />

banden voor het leven met tientallen<br />

voetballertjes. Het tournooi werd ook<br />

gesponsord door de zuivelfabriek die<br />

gratis chocolademelk verstrekte, dat<br />

tijdens de rust werd geschonken aan<br />

de voetballertjes.<br />

Natuurlijk was het belangrijkste werk<br />

de dagelijkse surveillance. Ook toen<br />

was het verkeerstoezicht belangrijk.<br />

Vooral op de gevaarlijke Hessenweg,<br />

zonder fietspaden, werd vaak gecontroleerd.<br />

Bij zo’n controle deden zich<br />

weleens grappige d<strong>in</strong>gen voor. Op<br />

een herfstachtige avond, het was<br />

schemerdonker, troffen we een wielrijdster<br />

‘zonder licht’. Toen zij hierop<br />

attent werd gemaakt vroeg zij verwonderd<br />

s<strong>in</strong>ds wanneer verlicht<strong>in</strong>g<br />

verplicht was. ‘Een half uur na zonsondergang’<br />

kreeg zij ten antwoord,<br />

waarop zij verontwaardigd reageerde<br />

met de opmerk<strong>in</strong>g: ‘Heel de dag heeft<br />

de zon niet geschenen, hoe kan ik dan<br />

weten wanneer die ondergaat?’ Het is<br />

ondenkbaar tegenwoordig dat <strong>in</strong> die<br />

periode van tijd tot tijd snelheidscontrole<br />

werd gehouden met een<br />

‘handchronometer’. Veel tijd moest<br />

worden besteed aan het behandelen<br />

van verkeersongevallen. Vooral de<br />

Hessenweg was berucht. De wegbreedte<br />

bedroeg ongeveer zes meter,<br />

met aan weerszijden bomen en een<br />

kle<strong>in</strong> slootje. Er g<strong>in</strong>g bijna geen week<br />

voorbij of er moest assistentie worden<br />

verleend bij een vaak zeer ernstig ongeluk.<br />

Onze voormalige doktoren<br />

kunnen daarover meepraten en niet<br />

te vergeten de bewoners langs de<br />

weg. Welhaast <strong>in</strong> ieder huis is weleens<br />

een gewonde b<strong>in</strong>nengebracht en<br />

eerste hulp verleend. Na de <strong>in</strong>grijpende<br />

verbeter<strong>in</strong>g van de <strong>in</strong>frastructuur<br />

is de weg aanmerkelijk veiliger<br />

geworden en zijn er m<strong>in</strong>der ernstige<br />

verkeersongevallen.<br />

Cafésluit<strong>in</strong>g<br />

Een vast onderdeel van een late surveillancedienst<br />

was -voornamelijk <strong>in</strong><br />

het weekend- het ‘sluiten’ van de<br />

cafés. Het sluit<strong>in</strong>gsuur was <strong>in</strong> die tijd<br />

op 23.00 uur gesteld. De burgemeester<br />

kon bij bijzondere gebeurtenissen<br />

verleng<strong>in</strong>g van dat sluit<strong>in</strong>gsuur verlenen.<br />

Voor die tijd heel normaal,<br />

RONDOM DALFSEN 41 859


maar voor de tegenwoordige ‘stappers’<br />

haast niet te bevatten. Moeilijkheden<br />

deden zich zelden voor. In<br />

tegendeel, met de caféverlaters ontstond<br />

vaak een gemoedelijk gesprek<br />

over het wel en wee <strong>in</strong> het dorp, hetgeen<br />

de onderl<strong>in</strong>ge verstandhoud<strong>in</strong>g<br />

bevorderde.<br />

Bij misdrijven deden de eigen politiemensen<br />

het recherchewerk. Het was<br />

mooi meegenomen wanneer een lid<br />

van het korps foto-amateur was; dan<br />

kon hij foto’s maken voor het procesverbaal.<br />

Het jachtveld<br />

In de bosrijke gemeente <strong>Dalfsen</strong> was<br />

ook het toezicht op de jacht een belangrijke<br />

taak. Bijna dagelijks waren<br />

politiemensen <strong>in</strong> het veld. Ze verv<strong>in</strong>gen<br />

hun leren laarzen door rubberen<br />

en voor hen was geen h<strong>in</strong>dernis <strong>in</strong> het<br />

blubberbad te groot. Jachtopzichters<br />

waren hun vaste partners. Op een<br />

P<strong>in</strong>ksterzondag, ’s nachts om twee<br />

uur hadden we de volgende belevenis.<br />

We kregen bericht dat er werd geschoten<br />

<strong>in</strong> de omgev<strong>in</strong>g van kasteel<br />

Rechteren. Omdat de politie ook<br />

’s nachts telefonisch bereikbaar was,<br />

werd b<strong>in</strong>nen enkele m<strong>in</strong>uten een patrouille<br />

gevormd. Met de motor met<br />

zijspan, bemand door twee politie-<br />

mannen en de jachtopzichter van het<br />

landgoed, de heer Harthoorn werd<br />

een onderzoek gestart. Van te voren<br />

waren ook twee politiemensen uit Lemelerveld<br />

opgetrommeld, die zich<br />

met hun ULM (ultra licht motorrijtuig)<br />

naar het ‘belaagde’ jachtveld<br />

spoedden. Een groot gebied werd<br />

‘uitgekamd’, maar zonder het gewenste<br />

resultaat. Van opgeven was<br />

echter geen sprake en de zoekeenheid<br />

belandde <strong>in</strong> haar ijver zelfs buiten de<br />

‘parochie’, <strong>in</strong> Lemele gemeente Ommen.<br />

Daar liepen we op tegen een aftands<br />

autootje dat geparkeerd stond<br />

bij de plaatselijke benz<strong>in</strong>epomp.<br />

Twee mannen zaten rustig <strong>in</strong> het<br />

vehikel te slapen. Vanzelfsprekend<br />

waren ze zeer verbaasd door de politie<br />

gewekt te worden. Wegens benz<strong>in</strong>egebrek<br />

waren ze daar gestopt en<br />

wachtten tot de garagehouder wakker<br />

zou worden. In de auto werd een<br />

oud model kogelgeweer aangetroffen.<br />

Zij verklaarden dat ze daarmee<br />

getracht hadden om wild te schieten,<br />

wat niet was gelukt. De stropers en de<br />

auto werden overgebracht naar het<br />

bureau te <strong>Dalfsen</strong>. Na het opmaken<br />

van een proces-verbaal en <strong>in</strong>beslagname<br />

van het geweer mochten ze<br />

huiswaarts keren en hun P<strong>in</strong>ksterdagen<br />

voortzetten, echter zonder wildbraad.<br />

860 RONDOM DALFSEN 41<br />

Er veranderde <strong>in</strong> de loop der tijd<br />

veel. Het verkeer werd alsmaar drukker,<br />

de bevolk<strong>in</strong>g groeide en de plaatselijke<br />

politiek begon zich met de<br />

openbare veiligheid te bemoeien<br />

en de politie evolueerde mee. De<br />

mobilofoon deed z’n <strong>in</strong>trede, allerlei<br />

technische hulpmiddelen kwamen<br />

beschikbaar en de politie g<strong>in</strong>g zich<br />

meer en meer verplaatsen met de<br />

auto. De afstand tot de bevolk<strong>in</strong>g<br />

groeide navenant. Zelfs het Paasvoetbaltournooi,<br />

het visitekaartje van de<br />

politie, kwam <strong>in</strong> handen van vrijwilligers.<br />

Het is niet mogelijk om over een<br />

periode van ongeveer 20 jaar alle belevenissen<br />

en gebeurtenissen te vertellen<br />

over de werkzaamheden van<br />

de politie. We hebben getracht wat<br />

beelden op te roepen uit het verleden<br />

die –hopelijk- <strong>in</strong>teressant waren voor<br />

de lezer.<br />

We hebben allerm<strong>in</strong>st de bedoel<strong>in</strong>g<br />

gehad om het werk van onze huidige<br />

collega’s af te vallen of hen aan te sporen<br />

om op dezelfde wijze te werken<br />

en met de bevolk<strong>in</strong>g om te gaan.<br />

De tijden zijn niet vergelijkbaar; de<br />

maatschappij is veel gecompliceerder<br />

en gewelddadiger geworden en de<br />

crim<strong>in</strong>aliteit is onrustbarend toegenomen.<br />

▲<br />

Het re<strong>in</strong>igen van een met olie besmeurde<br />

zwaan, aangetroffen op het Veerland.<br />

Personen v.l.n.r. van Lenteren (R.P.), Fokkens<br />

(garagehouder), Rod<strong>in</strong>g (jachtopziener) en<br />

K<strong>in</strong>gma (R.P.).<br />

Foto: coll. M.S. van Lenteren


De geschiedenis van erve Bloemers<br />

T<strong>in</strong>y Holsappel - van Oenen<br />

Aan de He<strong>in</strong>oseweg nr.9 staat<br />

erve Bloemers. Het is samen<br />

met het stenen schuurtje een<br />

Rijksmonument. Bij de Rijksdienst<br />

voor monumentenzorg<br />

staat het schuurtje als bakhuisje<br />

vermeld. Dit is m.i. een<br />

vergiss<strong>in</strong>g, daar een bakhuisje<br />

altijd een dak heeft met dakpannen<br />

en geen rieten kap.<br />

Ook is een bakhuisje veel hoger;<br />

men kan daar rechtop <strong>in</strong>lopen.<br />

In het woonhuis zit nog een kozijn<br />

met daar<strong>in</strong> gebeiteld, “ Den 14 Febw<br />

1722 “. Of het huis zo oud is, is nog<br />

niet teruggevonden.<br />

In 1758 wordt het al wel genoemd en<br />

het werd s<strong>in</strong>ds 1753 bewoond door<br />

Wigert Jansen en Egbertjen Wolters.<br />

In 1759 wordt het publiekelijk geveild.<br />

Eigenaar is dan de Graaf van<br />

Hohenlohe, die gehuwd was met de<br />

Grav<strong>in</strong> van Rechteren.<br />

▲<br />

▲<br />

▲<br />

Stenen schuurtje (bakhuisje) erve Bloemers<br />

Foto: G. Bistervels<br />

Kozijn met tekst “Den 14 Febw 1722”<br />

Foto: G. Bistervels<br />

Achteraanzicht erve Bloemers 1983<br />

Foto: coll. Fam. Holsappel<br />

Baronesse van Dedem koopt op 10<br />

april 1759 de katerstede de Blom met<br />

den zogenaamde Vriesen Kolk, bewoond<br />

door Jan Blom. De koopsom is<br />

1200 gulden. Jan Blom pacht het voor<br />

40 guldens en 2 paar volwassen jonge<br />

hoenders en 2 wagendiensten.<br />

In 1764 wordt het verpacht aan Dirk<br />

Wolters en Willempje Lammers; zij<br />

betalen 44 gulden en 20 stuivers en<br />

ook 2 paar volwassen jonge hoenders<br />

en 2 wagendiensten.<br />

Verpacht wordt het <strong>in</strong> 1768 aan Tijs<br />

Gerrits en Jannigje Jacobs voor 55 gulden<br />

en 20 stuivers en de “toepacht”,<br />

dat zijn de hoenders en de wagendiensten.<br />

In het pachtboek uit die tijd<br />

staat dat <strong>in</strong> 1774 Tijs Gerrits 55 gulden<br />

pacht moet betalen; bovendien had<br />

hij een halve vette koe gehad voor 25<br />

gulden en een halve mudde rogge<br />

voor 2 gulden en 5 1 /2 vim 1 ) meirijzen<br />

voor 8 gulden en 3 1 /2 vim w<strong>in</strong>terrijzen<br />

voor 6 gulden. De schuld bij van<br />

Dedem was dus 96 gulden. Maar Tijs<br />

had bij van Dedem gewerkt en hij had<br />

daar 125 gulden verdiend. Dus hij<br />

ontv<strong>in</strong>g 29 gulden. Dit deed hij ieder<br />

jaar. In plaats van pacht te betalen,<br />

ontv<strong>in</strong>g hij geld.<br />

RONDOM DALFSEN 41 861


Op 17 juni 1772 trouwt dochter<br />

Arendje met Derk Roelofs. Zoon<br />

Hendrik Jan wordt op 12 september<br />

1782 geboren.<br />

Derk Roelofs pacht later de boerderij.<br />

Het eerste pachtboekje dat we tegen-<br />

kwamen op naam van de pachter was<br />

van 1792. De naam op het boekje is<br />

eerst Derk Blom <strong>in</strong> plaats van Roelofs.<br />

Later staat er op: Derk Bloem. Bij de<br />

naamsaannem<strong>in</strong>g <strong>in</strong> 1811, neemt<br />

Derk Roelofs voor hem en zijn k<strong>in</strong>-<br />

862 RONDOM DALFSEN 41<br />

▲<br />

Uit: Kadastrale Atlas 1832 sectie E zesde<br />

blad rechter helft.<br />

deren de naam Bloemers aan. Alle<br />

families <strong>in</strong> <strong>Dalfsen</strong> met de naam<br />

Bloemers zijn nakomel<strong>in</strong>gen van


▲ Vooraanzicht erve Bloemers<br />

Foto: G. Bistervels<br />

deze Derk Roelofs en Arendje Tijs.<br />

Zoon Hendrik Jan pacht <strong>in</strong> 1825 de<br />

boerderij.<br />

In de pachtbrief heet de katerstede<br />

dan geen Blom of Bloem meer, maar<br />

Blommers. De pacht bedraagt dan 74<br />

gulden.<br />

In de kadastrale atlas van 1832 wordt<br />

de boerderij het ‘ Tijshuis ‘ genoemd.<br />

Vermoedelijk werd het huis genoemd<br />

naar de bewoners, Tijs Gerrits en later<br />

naar zijn dochter Arendje Tijs.<br />

Hendrik Jan Bloemers trouwt op 20<br />

februari 1812 met Janna Veld<strong>in</strong>k.<br />

Zoon Derk wordt geboren op 22 mei<br />

1813. Derk trouwt op 18 februari 1847<br />

met Niesje Boesenkool. Zij gaan wonen<br />

<strong>in</strong> de buurtschap Emmen.<br />

De nakomel<strong>in</strong>gen van deze fam.<br />

Bloemers hebben hier tot midden<br />

jaren negentig gewoond.<br />

Zoon Derk Jan is geboren op 9 november<br />

1821. Derk Jan trouwt op<br />

31 juli 1851 met Derkje Ottenkamp.<br />

Zij pachten dan de boerderij.<br />

In 1859 worden voor het eerst de<br />

namen van de stukken land genoemd<br />

die samen met de boerderij gepacht<br />

werden:<br />

660 kampje aan de marsweter<strong>in</strong>g.<br />

667 de eikelhof.<br />

669 de maatbeld.<br />

670 kampje aan het Maatje.<br />

671 koeweide Bloemers.<br />

672 kalverweide Bloemers.<br />

673 erf en huis het Bloemers.<br />

674 hof of gaarden.<br />

696 weekhout aan Pothofsweide.<br />

In de kadastrale atlas staan deze<br />

nummers vermeld. In 1863 komt er<br />

bouwland en weiland bij van de<br />

katerstede de Veldhoen. Dit huis staat<br />

aan de oude Vechtsteeg nr. 2. Het weiland<br />

dat er bij komt heet “weide van<br />

het Veldhoen” en is nr. 675. Het<br />

bouwland dat er bij komt, ligt achter<br />

Konijnegatshof; zo werd de Veldhoen<br />

ook wel genoemd. De nummers hiervan<br />

zijn 786 en een deel van 774.<br />

Op 15 december 1863 overlijdt Derk<br />

Jan Bloemers. Zijn vrouw Derkje Ottenkamp<br />

hertrouwt op 12 november<br />

1864 met de weduwnaar Hendrik<br />

Weekhout. Vanaf die tijd pacht Weekhout<br />

de boerderij voor 300 gulden.<br />

De dochter van Derk Jan Bloemers,<br />

Herm<strong>in</strong>a, is geboren op 14 februari<br />

1856. Zij trouwt op 23 mei 1878 met de<br />

weduwnaar Berend Hendrik van der<br />

Kolk. Na zijn dood <strong>in</strong> 1886, hertrouwt<br />

Herm<strong>in</strong>a, op 4 juni met de weduwnaar<br />

Martend Bekedam. Het zijn dan<br />

slechte tijden, want de pacht wordt <strong>in</strong><br />

1887 verm<strong>in</strong>derd met 50 gulden en <strong>in</strong><br />

1898 nog eens met 25 gulden. Was de<br />

pacht <strong>in</strong> 1875 nog 300 gulden, rond<br />

1900 is die nog maar 225 gulden. Het<br />

zal nog heel wat jaren duren voor de<br />

pacht weer op 300 gulden is.<br />

Martend Bekedam en Herm<strong>in</strong>a Bloemers<br />

pachten tot 1915 de boerderij.<br />

Hun dochter Berend<strong>in</strong>a Hendrika,<br />

geboren 6 juni 1889, trouwt dan op 29<br />

april 1915 met Gerrit Herm Zielman.<br />

Zij zullen maar kort op de boerderij<br />

wonen, want Gerrit Herm overlijdt al<br />

op 27 februari 1917 en Berend<strong>in</strong>a<br />

Hendrika gaat samen met haar moeder<br />

naar Zwolle. In dat zelfde jaar<br />

pachten Gerrit Jan van Oenen en<br />

Derkje Timmerman de boerderij voor<br />

280 gulden. Van Oenen had eerst aan<br />

de dijk <strong>in</strong> de Marshoek gewoond,<br />

waar ook zijn k<strong>in</strong>deren zijn geboren.<br />

In 1917 is erve Bloemers 7 hectare en<br />

71 aren groot. Van de Graaf van Rechteren<br />

wordt nog een stuk weiland gepacht,<br />

groot 2 hectare en 11 aren.<br />

Dit is nr. 668. Tot 1931 blijft de pacht<br />

280 gulden. De eerstvolgende wijzig<strong>in</strong>g<br />

die ik gevonden heb is <strong>in</strong> 1940,<br />

want dan worden mijn ouders Gerrit<br />

Jan van Oenen en Dirkje Knapen de<br />

nieuwe pachters. De pacht is dan 350<br />

gulden.<br />

In 1985 verlaten zij de boerderij en het<br />

land wordt verdeeld onder de andere<br />

pachters.<br />

De boerderij wordt nu op basis van<br />

erfpacht verhuurd. Dat houdt <strong>in</strong>, dat<br />

men de verbouw<strong>in</strong>g en ook het onderhoud<br />

zelf moet bekostigen. Daar<br />

staat tegenover dat de erfpachtcanon<br />

(jaarlijks huurbedrag) relatief laag is.<br />

De erfpacht gaat men aan voor 30 jaar.<br />

In nov. 1985 besluiten mijn man en ik<br />

om de boerderij met een stukje weiland<br />

(samen ± 1 hectare) <strong>in</strong> erfpacht te<br />

nemen en gaan <strong>in</strong> 1987 na een grondige<br />

restauratie op erve Bloemers wonen.<br />

Noten:<br />

1 ) Vim: hoeveelheid van 120, ook wel 100, 101,<br />

102 of 104 garven, schoven of bossen.<br />

Omschrijv<strong>in</strong>g Middenpag<strong>in</strong>a (z.o.z):<br />

Luchtfoto erve Bloemers najaar 1950.<br />

L<strong>in</strong>ks naast het huis staat het kippenhok,<br />

de mestvaalt met “‘t huusie” (toilet).<br />

Het ronde gebouwtje rechts is het karnhuis.<br />

Daarachter de hooibergen met hooi, rogge en<br />

haver, schuur en het bakhuisje.<br />

RONDOM DALFSEN 41 863


De Blauwe Brug<br />

A. Goutbeek<br />

Eeuwenlang waren de bewoners van deze regio, voordat ze gebruik konden maken van een brug,<br />

afhankelijk van een veer om de Vecht over te steken.Toch lag er <strong>in</strong> Ankum bij de Ruitenborgh al een<br />

brug over de Vecht: “De Blauwe Brug”.<br />

Strategische plaats<br />

Evenals Gerner en Rechteren was de<br />

Ruitenborgh een middeleeuws kasteel<br />

uit de veertiende eeuw, één van<br />

de versterk<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> de rij van kastelen<br />

die langs de Vecht en Regge lagen en<br />

voor de Bisschop van Utrecht het<br />

hoofd moesten bieden aan vijandige<br />

troepen. Vanuit deze kastelen werd<br />

Salland bestuurd en werd de belast<strong>in</strong>g<br />

geïnd.<br />

Kastelen waren meestal gelegen aan<br />

strategisch belangrijke rivierlussen of<br />

doorwaadbare plaatsen, of daar waar<br />

rivieren samenvloeiden. Enerzijds<br />

vormde de rivier een obstakel, anderzijds<br />

was hij een economische snelweg<br />

naar het achterland. Noord-Nederland<br />

werd door<br />

het grote veengebied<br />

ten oosten en ten zuiden<br />

van Drente afgescheiden<br />

van Middenen<br />

Oost-Nederland.<br />

Er waren maar twee<br />

mogelijkheden om<br />

vanuit Overijssel naar<br />

Drente te gaan: l<strong>in</strong>ks<br />

van het veen via Meppel<br />

of rechts van het<br />

veen via Coevorden<br />

en tijdens een droge<br />

periode was het mogelijk<br />

via de Ommerschans<br />

naar Zuidwolde<br />

te reizen.<br />

Een andere barrière,<br />

aan de zuidkant van<br />

dat veen, was de<br />

Vecht, stromend van<br />

▲<br />

Ruitenborgh<br />

oost naar west. De IJssel was de derde<br />

barrière. In natte perioden maakten<br />

de tussenliggende weter<strong>in</strong>gen het<br />

web van h<strong>in</strong>dernissen compleet. Voor<br />

de handel en het verkeer waren deze<br />

h<strong>in</strong>dernissen soms erg lastig, maar<br />

strategisch gezien betekenden ze<br />

macht.<br />

Tussen het moeras <strong>in</strong> het noorden en<br />

de Vecht lag parallel daaraan de handelsweg<br />

Zwolle - Coevorden, nu de<br />

Hessenweg. Vanuit Zwolle kon men<br />

ook naar Meppel en via de Oude<br />

Twentse weg, over de oude Vechtovergang<br />

‘de Berkummerbrug’ naar<br />

Almelo.<br />

Wanneer men echter vanuit Coevorden<br />

aansluit<strong>in</strong>g zocht met de oude<br />

handelswegen op de Veluwe, moest<br />

men de IJssel over. Hiervoor was de<br />

oversteek Oldeneel-Hattem de meest<br />

aannemelijke plaats.<br />

Door nu bij de Ruitenborgh de Vecht<br />

over te steken werd de weg via de<br />

Berkummer brug en Zwolle sterk verkort.<br />

Vervolgens g<strong>in</strong>g men via de<br />

Hoevenbrug, achter Zalné, over de<br />

Nieuwe Weter<strong>in</strong>g en verder over de<br />

866 RONDOM DALFSEN 41<br />

Soestweter<strong>in</strong>g richt<strong>in</strong>g Oldeneel.<br />

Deze kruis<strong>in</strong>g van een handelsweg<br />

met de Vecht en het daarbij gelegen<br />

kasteel de Ruitenborgh, dat b<strong>in</strong>nen<br />

een grote lus van de rivier lag, zijn<br />

met elkaar markante elementen, die<br />

de moeite waard zijn om eens wat nader<br />

te belichten.<br />

Oude kaarten<br />

Middels oude kaarten gaan we terug<br />

<strong>in</strong> de tijd. Eén van de eerste kaarten<br />

waarop deze regio voor die tijd redelijk<br />

is weergegeven, is een kaart van<br />

Jacob van Deventer uit 1545. Hij was<br />

cartograaf bij Karel V en later bij diens<br />

zoon Philips II. Op deze kaart geeft hij<br />

de Ruitenborgh weer aan de zuidzijde<br />

van de Vecht.<br />

Dat zou een onnauwkeurigheid<br />

van Jacob<br />

van Deventer geweest<br />

kunnen zijn. Maar ook<br />

zijn opvolger, de cartograaf<br />

Christiaan ‘s<br />

Grooten, die <strong>in</strong> 1573<br />

een nieuwe kaart vervaardigde,<br />

geeft de<br />

Ruitenborgh aan de<br />

zuidkant van de Vecht<br />

weer. Waarschijnlijk<br />

heeft hij de vorige<br />

kaart daarbij gebruikt<br />

en zo die onnauwkeurigheidovergenomen.<br />

Vervolgens werd<br />

deze kaart <strong>in</strong> 1606<br />

aangevuld en verbeterd<br />

door Johan van<br />

Doet<strong>in</strong>chem.<br />

Het wordt meer een oorlogskaart,<br />

met meer terre<strong>in</strong>gegevens.<br />

Zo wordt met twee lijntjes een brug<br />

over de Vecht bij de Ruitenborgh<br />

weergegeven.


1<br />

2<br />

3<br />

Ook hij zal gebruik hebben gemaakt<br />

van de kaarten van zijn voorgangers,<br />

maar strategische onnauwkeurigheden<br />

zou hij zeker opgemerkt en verbeterd<br />

hebben. Het is bijna zeker, dat<br />

de Ruitenborgh vroeger aan de zuidkant<br />

van de Vecht lag, of beter gezegd,<br />

dat de Vecht toen aan de noordkant<br />

van de Ruitenborgh richt<strong>in</strong>g<br />

Zwolle stroomde.<br />

Heel <strong>in</strong>teressant wordt het, als we de<br />

kaart van Pieter Karius uit 1610 bekijken.<br />

Ook hij geeft de Ruitenborgh aan<br />

de zuidkant van de Vecht aan. De<br />

brug bij de Ruitenborgh geeft hij een<br />

naam, namelijk ‘Blauwe Brug’. Deze<br />

belangrijke en opvallende aanvull<strong>in</strong>g<br />

sluit de bedoelde onnauwkeurigheid<br />

mijns <strong>in</strong>ziens geheel uit.<br />

Een kaart uit 1635 van Bartholt Wichers<br />

geeft niet alleen de brug en de<br />

naam ervan weer, maar vermeldt ook<br />

de naam van de Hessenweg. De weg<br />

over de Blauwe brug liep naar de<br />

Hoevenbrug richt<strong>in</strong>g Oldeneel en<br />

deed ook het Huis Zuthem aan. Wanneer<br />

we voor dit laatste het boek<br />

‘De Havezaten van Salland en<br />

hun bewoners’ van jhr. A.J. Gevers<br />

en A.J. Mensema erop naslaan, zien<br />

we dat Hako van Ruitenborgh <strong>in</strong> 1389<br />

toestemm<strong>in</strong>g kreeg het kasteel na de<br />

verwoest<strong>in</strong>g <strong>in</strong> 1380 te herbouwen.<br />

Hako van Ruitenborgh was gehuwd<br />

met Nese van Zuthem. Hun zoon bezit<br />

later zowel het huis Zuthem, waar<br />

hij woont, alsmede de Ruitenborgh.<br />

Ook dit gegeven benadrukt duidelijk<br />

de belangrijkheid van deze weg.<br />

Een ander beeld geeft de kaart van<br />

1652, gemaakt door de Zwolse conrector<br />

Nicolaas ten Have.<br />

Kaart 1: 1573 - Christiaan ‘s Grooten (detail)<br />

Kaart 2: 1606 - Johan van Doet<strong>in</strong>chem (detail)<br />

Kaart 3: 1635 - Bartholt Wicher<strong>in</strong>g (detail)<br />

RONDOM DALFSEN 41 867


Het is een nauwkeurige kaart die <strong>in</strong><br />

verband met de grensgeschillen <strong>in</strong><br />

Oost-Overijssel gemaakt is na het<br />

e<strong>in</strong>de van de 80-jarige oorlog en de<br />

vrede van Munster <strong>in</strong> 1648. Door de<br />

juiste weergave van Overijssel heeft<br />

deze kaart dienst gedaan tot aan de<br />

Franse tijd. Maar tot onze verrass<strong>in</strong>g<br />

staat hier de Ruitenborgh aan de<br />

noordkant van de Vecht weergegeven<br />

en is de brug verdwenen.<br />

De kaart van P. de la Rive, 1726-1731.<br />

Indien de Vecht vóór 1640 ten noorden<br />

van de Ruitenborgh zijn loop<br />

had, dan moeten op latere, wat meer<br />

gedetailleerde kaarten, nog resten<br />

van die dichtgroeiende dode Vechtarm<br />

te zien zijn. Daarvoor komt als<br />

eerste de kaart van de La Rive uit<br />

1726-1731 <strong>in</strong> aanmerk<strong>in</strong>g, die zich <strong>in</strong><br />

het Algemeen Rijks Archief <strong>in</strong> Den<br />

Haag bev<strong>in</strong>dt,( zie ook Rondom <strong>Dalfsen</strong><br />

nr. 18, pag. 374-375). Let wel: deze<br />

kaart heeft het zuiden boven.<br />

Hierop zien we tot onze verbaz<strong>in</strong>g<br />

duidelijk nog een dode Vechtarm aan<br />

de noord-oostkant van de Ruitenborgh<br />

(op deze kaart dus l<strong>in</strong>ks onder),<br />

met l<strong>in</strong>ks en rechts een boerderij<br />

met daartussen een dam. Ook zien we<br />

aan de westkant reeds de kle<strong>in</strong>e Ruitenborgh<br />

weergegeven als een boerderij.<br />

De Kadastrale M<strong>in</strong>uut uit 1832.<br />

Op zoek naar de oude Vechtarm komt<br />

als tweede kaart de Kadastrale M<strong>in</strong>uut<br />

uit 1832 naar voren. Hierop is<br />

het terre<strong>in</strong> heel precies weergegeven.<br />

We zien de Vecht, evenals nu het geval<br />

is, aan de zuidkant van de Ruitenborgh,<br />

maar ook is er een restant van<br />

een Vechtarm bij de Kolkerve aan de<br />

noordkant van de Ruitenborgh te<br />

zien.<br />

Naast de Kolkerve treffen we ook nog<br />

de boerderijen van Nijboer,’t Witvos,<br />

Lucas en ‘t Groote Jans aan. Ook hier<br />

Kaart 4: 1652 - Ten Have (detail)<br />

Kaart 5: 1726 - 1731 - De la Rive (detail)<br />

ontdekken we een doorgang, een<br />

dam bij de Kolkerve.<br />

Stellen we ons deze dode arm voor als<br />

een stromende meander van de<br />

Vecht, dan ligt de Ruitenborgh <strong>in</strong>derdaad<br />

aan de zuidkant van de Vecht <strong>in</strong><br />

de buurtschap Emmen.<br />

Verpond<strong>in</strong>gsregister 1520.<br />

Het belast<strong>in</strong>g- of verpond<strong>in</strong>gsregister<br />

uit 1520 uit het archief <strong>in</strong> Deventer<br />

zou ook een aanwijz<strong>in</strong>g <strong>in</strong> die richt<strong>in</strong>g<br />

kunnen geven. Hier<strong>in</strong> staan de<br />

belast<strong>in</strong>gplichtigen per buurtschap<br />

vermeld met de belast<strong>in</strong>g die betaald<br />

868 RONDOM DALFSEN 41<br />

4<br />

5<br />

moest worden.<br />

Aan de noordkant van de Vecht onder<br />

Anckum wordt onder andere het<br />

bouwhuis (boerderij) van de Ruitenborgh<br />

genoemd, dat door iemand <strong>in</strong><br />

loondienst van de Ruitenborgh werd<br />

bemeijerd. Hiermee zou de Kolkerve<br />

of de kle<strong>in</strong>e Ruitenborgh (van de familie<br />

van den Berg) bedoeld kunnen<br />

zijn. Ze liggen allebei aan de buitenkant<br />

van die oude Vechtlus, aan de<br />

noordzijde dus.<br />

Op de naamlijst van de buurtschap<br />

Emmen is de Ruitenborgh opgenomen.<br />

Het kasteel lag immers b<strong>in</strong>nen


▲<br />

Kadastrale Kaart met de oorspronkelijke loop van de rivier <strong>in</strong>getekend. (zie grijze stippen).<br />

RONDOM DALFSEN 41 869


de lus, op grond die verbonden was<br />

met de buurtschap Emmen. Ook dit<br />

zou kunnen duiden op het feit, dat de<br />

lus omstreeks 1520 nog functioneerde<br />

als de rivier de Vecht.<br />

Terre<strong>in</strong>verkenn<strong>in</strong>gen<br />

In een kolk en <strong>in</strong> een brede, met wilgen<br />

en typha’s begroeide laagte, tussen<br />

de boerderij van Ophoff en de<br />

Vossersteeg, waren zo’n vijftig jaar<br />

geleden nog resten van deze Vechtarm<br />

aanwezig, maar ook ten westen<br />

van de boerderij van Lucas (nu L<strong>in</strong>deboom).<br />

Nu zijn ze alleen nog na veel regen als<br />

lange plassen <strong>in</strong> het mais- en weiland<br />

waarneembaar. Degene die het land<br />

daar nu met landbouwmach<strong>in</strong>es bewerkt,<br />

valt de slappe bodemgesteldheid<br />

op. Ook <strong>in</strong> het landschap vanaf<br />

de Ruitenborghweg is de hele lus nog<br />

waar te nemen. In noordelijke richt<strong>in</strong>g<br />

zien we het lage weiland tussen<br />

de Cubb<strong>in</strong>ghesteeg en de boerderij<br />

van Ophoff en <strong>in</strong> zuidelijke richt<strong>in</strong>g is<br />

het lage gedeelte te herkennen tussen<br />

de boerderij van Ophoff en de Ruitenborgh.<br />

Deze twee lage weilanden<br />

met de kromme oude Vechtarm aan<br />

de Vossersteeg vormen tezamen de<br />

lus met daarb<strong>in</strong>nen, als een soort eiland<br />

de boerderij van Ophoff, die op<br />

de hoogste plaats ligt. Aan de rand<br />

van dat “eiland” bev<strong>in</strong>dt zich de omgrachte<br />

Ruitenborgh aan de zuidzijde<br />

van de Vechtarm.<br />

Trekken we deze lus door naar de<br />

Marshoek, dan duidt het landschapsbeeld<br />

erop, dat het weiland, omsloten<br />

door de Vechtarm <strong>in</strong> de Marshoek,<br />

toen aan de noordzijde <strong>in</strong> Ankum lag.<br />

Dat een rivier, wanneer hij ongestoord<br />

zijn gang kan gaan, vreemde<br />

patronen <strong>in</strong> het landschap kan maken<br />

zien wij op de afbeeld<strong>in</strong>g van de<br />

rivier de Vecht.<br />

Iets dergelijks heeft zich ook bij de<br />

Ruitenborgh afgespeeld. Grote lussen<br />

werden tot meanders <strong>in</strong> het landschap<br />

uitgeslepen, die stroomafwaarts<br />

langzaam opschoven, soms<br />

totdat twee of drie lussen elkaar <strong>in</strong>haalden<br />

en na de doorbraak als dode<br />

arm bleven liggen.<br />

Dit geologische spel van de rivier<br />

heeft zich vermoedelijk tussen 1625<br />

en 1650 voltrokken.<br />

870 RONDOM DALFSEN 41<br />

De Blauwe Brug<br />

De meest aannemelijke plaats van de<br />

Blauwe brug is de belangrijke doorgang<br />

bij de Kolkerve. De boerderij<br />

‘t Witvos lag hier vlakbij, nu precies<br />

op de kruis<strong>in</strong>g Cubb<strong>in</strong>ghesteeg - Vossersteeg.<br />

Volgens zeggen van de heer<br />

Br<strong>in</strong>kman, die op deze boerderij heeft<br />

gewoond, was het vroeger een herberg.<br />

In 1832 was die doorgang <strong>in</strong> het weiland<br />

vlak achter de won<strong>in</strong>g van de<br />

heer D. Brugman mogelijk de plaats<br />

van de Blauwe Brug. Na het verleggen<br />

van de Vecht en het vervallen van<br />

de Blauwe Brug is er nooit meer een<br />

nieuwe brug gelegd. Door de veranderde<br />

situatie is <strong>in</strong> de loop der tijd<br />

mogelijk meer gebruik gemaakt van<br />

de Berkummer brug. Wel is er op de<br />

latere topografische kaarten uit het<br />

beg<strong>in</strong> van de 20ste eeuw een voetveer<br />

weergegeven. Dat veer lag achter de<br />

boerderij van de familie Ten Klooster,<br />

maar heeft nooit die belangrijke functie<br />

van weleer kunnen <strong>in</strong>nemen.<br />

Eén d<strong>in</strong>g gaat men zich nu wel afvragen:<br />

is Hako van Ruitenborgh mogelijk<br />

gereïncarneerd en is hij één van de<br />

bedenkers van de Blauwe Bogen?<br />

De Vecht is door de jaren heen een<br />

aantal keren verlegd.<br />

Vóór 1631<br />

Na 1631<br />

Na 1900<br />

Bron:<br />

Coll. A. Goutbeek<br />

Coll. Historische kr<strong>in</strong>g <strong>Dalfsen</strong><br />

Kadastrale Atlas van Overijssel 1832


Opnieuw <strong>in</strong> beeld<br />

▼<br />

Openbare Kleuterschool <strong>Dalfsen</strong> ±1930<br />

Foto: Coll. Historische Kr<strong>in</strong>g<br />

1. Juffrouw H. Houw<strong>in</strong>g<br />

2. Karel Meijer<br />

3. Frits Wildvank<br />

4. Derk de Graaf<br />

5. Cornelis Dekker<br />

6. Nolda de Graaf<br />

7. Janna Wildvank<br />

8. Ria van de Meulen<br />

9. D<strong>in</strong>a de Graaf<br />

10. Klaasje Sik<br />

11. Willem L<strong>in</strong>thorst<br />

12. Ewald Kolbe<br />

13. Alie van Be<strong>in</strong>um<br />

14. Riek Wildvank<br />

15. Anton van Zanten<br />

16. Deisje Wildvank<br />

17. Gerrie van Zanten<br />

18. Hennie Onderdijk<br />

19. Arend Jan Wijnhout<br />

20. Henk Wildvank<br />

21. Wim van Emmen<br />

RONDOM DALFSEN 41 871


Nogmaals de familie “Polhaar” <strong>in</strong> <strong>Dalfsen</strong>.<br />

P. Slot<br />

In nummer 26 van oktober 1996 van “Rondom <strong>Dalfsen</strong>”<br />

heeft mevrouw T. Ploeger- van Santen een kwartierstaat<br />

“Polhaar” gepubliceerd. De oudst vermelde “Polhaar”<br />

is Gerrit Jan, geboren 16 (moet zijn 12) januari 1814<br />

te <strong>Dalfsen</strong>. S<strong>in</strong>ds dat jaar woont deze familie <strong>in</strong> <strong>Dalfsen</strong>.<br />

In dat artikel meldt zij, dat <strong>in</strong> 1811 geen familie Polhaar<br />

<strong>in</strong> Buurtschap De Gerner meer aanwezig was.<br />

In de Kadastrale Atlas van <strong>Dalfsen</strong> van 1832 komt<br />

echter wel de boerderij of Erve Polhaar voor.<br />

In 1972 is deze boerderij afgebroken <strong>in</strong> verband<br />

met het bouwrijp maken van de grond<br />

ten behoeve van de nieuwe woonwijk Polhaar.<br />

Mevrouw Ploeger schrijft, dat niet<br />

kon worden achterhaald waar de<br />

ouders van Gerrit Jan vóór 1814<br />

hebben gewoond. Ook niet of reeds<br />

eerder voorouders met die naam <strong>in</strong><br />

De Gerner hebben gewoond.<br />

Vragen zijn ook: of de familie destijds<br />

een boerderij betrok die de naam<br />

“Polhaar” kreeg en of de familie<br />

terugkeerde op de erve die die naam<br />

reeds droeg.<br />

Tenslotte e<strong>in</strong>digt zij met de vraag of<br />

er eigenlijk wel sprake is van een<br />

b<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g tussen de familie en het erf <strong>in</strong><br />

relatie met de naam “Polhaar”, zoals<br />

<strong>in</strong> de Kadastrale Atlas van 1832 is<br />

vastgelegd.<br />

Om die vraag te kunnen beantwoorden<br />

is een diepgaander onderzoek<br />

nodig, aldus mevrouw Ploeger.<br />

Ik heb een pog<strong>in</strong>g gedaan om de antwoorden<br />

op deze vragen te v<strong>in</strong>den.<br />

Gerrit Jan Polhaar, geboren <strong>in</strong> 1814<br />

te <strong>Dalfsen</strong>, is een zoon van Albert<br />

Hendrikszn en Roelofjen Derksdr.<br />

Vilsterman, wonend <strong>in</strong> Gerner te<br />

<strong>Dalfsen</strong>.<br />

In 1808 en 1809 worden een broer en<br />

een zus van hem Rooms Katholiek<br />

gedoopt te <strong>Dalfsen</strong>; zij zijn geboren <strong>in</strong><br />

het Gerner Slag.<br />

De ouders blijken te zijn getrouwd te<br />

<strong>Dalfsen</strong> op 8 mei 1807. De kerkelijke<br />

bevestig<strong>in</strong>g v<strong>in</strong>dt plaats te Hoonhorst<br />

(R.K.).<br />

Op 5 februari 1780 wordt te <strong>Dalfsen</strong><br />

R.K. gedoopt: Albert, zoon van Hendrik<br />

Jansen Polhaar en Gaaye (Gerrigjen)<br />

Gerrits. Hij is geboren op Erve<br />

Vleeshouwer <strong>in</strong> ‘t Garner.<br />

In 1775 en 1777 worden op datzelfde<br />

erf nog twee broers van hem geboren.<br />

In 1785 en 1788 wordt nog één broer<br />

en één zuster geboren, maar nu op de<br />

Polhaar uit Garner Slag.<br />

In 1777 treedt als doopgetuige op:<br />

Vennigje Polhaar, zuster van de<br />

vader.<br />

Verrassend is de aanteken<strong>in</strong>g bij de<br />

doop van broer Jan <strong>in</strong> 1775, namelijk,<br />

dat de vader uit “Tubantia” komt.<br />

Op 9 juni 1800 wordt te <strong>Dalfsen</strong> R.K.<br />

gedoopt: Gerrit Jan, die geboren is<br />

“op ‘t Polhaar <strong>in</strong> Garner”. Hij is de<br />

zoon van Gerrit Hendrikszn, een<br />

enkele jaren oudere broer van Albert<br />

Hendrikszn.<br />

Ook het huwelijk van de ouders is<br />

gevonden te <strong>Dalfsen</strong>. De ondertrouw<br />

v<strong>in</strong>dt plaats op 1 juli en het huwelijk<br />

wordt op 17 juli 1774 voltrokken:<br />

Hendrik Paulhaar (!), jongeman van<br />

872 RONDOM DALFSEN 41<br />

65 Gerrigjen Geerts<br />

* ± 1743<br />

† 4 juli 1824<br />

64 Hendrik Janszn Paulhaar<br />

* ?<br />

x 17 juli 1774<br />

† ?<br />

33 Rolanda Derksde Vilsterman<br />

* 22 nov. 1776<br />

x 8 mei 1807<br />

† 24 jan. 1850<br />

32 Albert (Hendrikszn) Polhaar<br />

* 5 feb. 1780<br />

x 8 mei 1807<br />

† 2 nov. 1825<br />

Geesteren onder Tubbergen en Gerrigjen<br />

Gerrits, jongedochter <strong>in</strong> Gerner.<br />

Helaas starten de doop- en trouwboeken<br />

van Tubbergen, Statie Geesteren<br />

pas <strong>in</strong> respectievelijk 1768 en 1769. De<br />

aldaar gangbare naam is kennelijk<br />

“Paalhaar”; deze naam komt daar<br />

verschillende malen voor.<br />

Blijkens de gegevens van de Volkstell<strong>in</strong>g<br />

gehouden <strong>in</strong> oktober 1795 wonen<br />

<strong>in</strong> de Buurtschap Gerner: Hendrik en<br />

Gerrigjen Polhaar. Het gez<strong>in</strong> bestaat<br />

uit 6 personen.<br />

Van deze Hendrik Polhaar v<strong>in</strong>den we<br />

ook nog <strong>in</strong> 1811 (Burgerregister van<br />

<strong>Dalfsen</strong>), dat hij van beroep daghuurder<br />

is, geboren <strong>in</strong> 1745 en <strong>in</strong> Emmen<br />

woont.<br />

Geconcludeerd kan worden, dat de<br />

familie Polhaar <strong>in</strong> ieder geval vanaf<br />

juli 1774 <strong>in</strong> <strong>Dalfsen</strong> woont, aanvankelijk<br />

op Erve Vleeshouwer en van 1785<br />

tot 1800 op Erve Polhaar.<br />

De naam “Polhaar” is meegebracht<br />

uit Geesteren onder Tubbergen.<br />

Er blijkt wel degelijk een relatie te<br />

bestaan tussen de familie Polhaar en<br />

Erve Polhaar <strong>in</strong> Gerner. Het ligt voor<br />

de hand dat de naam van het erf ontleend<br />

is aan de familie van die naam.


18 Jan Willem Hegeman<br />

* 1 sept. 1841 Avereest<br />

x 12 april 1870 Ommen<br />

† 23 april 1881 Avereest<br />

17 Janna Roeter<strong>in</strong>k<br />

* 1829 Raalte<br />

† 8 maart 1913<br />

Gerner/<strong>Dalfsen</strong><br />

16 Gerrit Jan Polhaar<br />

* 16 jan. 1814 <strong>Dalfsen</strong><br />

x 31 aug. 1854 <strong>Dalfsen</strong><br />

† 9 febr. 1871 <strong>Dalfsen</strong><br />

31 Gerrid<strong>in</strong>a Meijer<strong>in</strong>k<br />

* 1858 Ambt Ommen<br />

† 30 juli 1912 Hessem/<strong>Dalfsen</strong><br />

30 Arnoldus Johannes<br />

Leeuwenkuil<br />

* 8 maart 1844 <strong>Dalfsen</strong><br />

x 28 april 1881 Dalsen<br />

† 6 april 1919 Hessem/<strong>Dalfsen</strong><br />

29 Herm<strong>in</strong>a Brummelenbosch<br />

* 3 jan. 1846 Ankum/<strong>Dalfsen</strong><br />

† 15 jan. 1938 <strong>Dalfsen</strong><br />

19 Hendrika Meenhuis<br />

* 9 juni 1840 Hulsen<br />

(Hellendoorn)<br />

† 27 dec. 1907<br />

9 Maria Hegeman<br />

* 15 jan. 1871 Avereest<br />

† 1 dec. 1933 Olst<br />

4 Gerrit Jan Polhaar<br />

* 15 sept. 1894 <strong>Dalfsen</strong><br />

x 16 aug. 1923<br />

† 1 febr. 1983 Zwolle<br />

8 Johannes Polhaar<br />

* 17 sept. 1859 <strong>Dalfsen</strong><br />

x 14 sept. 1890 <strong>Dalfsen</strong><br />

† 21 juli 1928 <strong>Dalfsen</strong><br />

15 Grada Leeuwenkuil<br />

* 29 juli 1890 Hessem/<strong>Dalfsen</strong><br />

† 31 juli 1964 <strong>Dalfsen</strong><br />

7 Herm<strong>in</strong>a Bernad<strong>in</strong>a Nijboer<br />

* 28 sept. 1915 <strong>Dalfsen</strong><br />

† 13 nov. 1992 <strong>Dalfsen</strong><br />

14 Bernardus Nijboer<br />

* 22 maart 1884 <strong>Dalfsen</strong><br />

x 1 okt. 1914 <strong>Dalfsen</strong><br />

† 19 okt. 1978 <strong>Dalfsen</strong><br />

28 Bernardus Nijboer<br />

* 6 febr. 1845 <strong>Dalfsen</strong><br />

x 14 maart 1867 <strong>Dalfsen</strong><br />

† 21 maart 1888 <strong>Dalfsen</strong><br />

Tenslotte volgt hierna nog een beperkte<br />

stamreeks, die aansluit op de<br />

reeds eerder gepubliceerde kwartierstaat.<br />

I. Gerrit Jan Polhaar, boerenknecht (1850),<br />

landbouwer (1854), geb. 12 -1-1814 te<br />

<strong>Dalfsen</strong> (Gerner), overl. 9-2-1871 te <strong>Dalfsen</strong><br />

(Gerner <strong>in</strong> huis no. 34).<br />

Hij huwt 1e: 16-5-1850 met<br />

Johanna Haver<strong>in</strong>k, geb. 14-8-1832<br />

te <strong>Dalfsen</strong> en overl. ald. op 27- 4-1854.,<br />

dochter van Evert- en Janna Habers.<br />

Hij hertrouwt op 31-8-1854 te<br />

<strong>Dalfsen</strong> met Janna Roeter<strong>in</strong>k,<br />

<strong>in</strong> 1854 dienstmeid, wonend <strong>in</strong><br />

Gerner, geb. 10-10-1828 te Raalte,<br />

overl. 8-3-1913 te <strong>Dalfsen</strong><br />

(Gerner <strong>in</strong> huis no. 49), dochter van<br />

Evert- en Gerritd<strong>in</strong>a Hekk<strong>in</strong>k.<br />

2 Johannes Everhardus<br />

Josephus Polhaar<br />

* 22 maart 1942 <strong>Dalfsen</strong><br />

† 15 sept. 1966 <strong>Dalfsen</strong><br />

1 Josephus Gerardus<br />

Johannes Polhaar<br />

* 3 juni 1969 <strong>Dalfsen</strong><br />

3 Grada Johanna Bernarda<br />

Maria van der Vegt<br />

* 5 okt. 1943 <strong>Dalfsen</strong><br />

II. Albert (Hendrikszn) Polhaar, bouwman,<br />

ged. R.K. 5-2-1780 te <strong>Dalfsen</strong>,<br />

geb. op Erve Vleeshouwer <strong>in</strong> Gerner Slag,<br />

overl. 2-11-1825 te <strong>Dalfsen</strong><br />

(Gerner <strong>in</strong> huis no.10).<br />

Hij trouwt 8-5-1807 te <strong>Dalfsen</strong><br />

met Rolanda (ook Roelofjen) Derks<br />

dochter van Vilsterman, boer<strong>in</strong> (1825),<br />

geb. te Hessum,<br />

ged. R.K. 22-11-1776 te Vilsteren,<br />

overl. 24-1-1850 te <strong>Dalfsen</strong><br />

(Gerner <strong>in</strong> huis no.12),<br />

dochter van Derk Rutgers en<br />

Willem<strong>in</strong>a Teunis.<br />

Rolanda hertrouwt op 6-1-1827<br />

te <strong>Dalfsen</strong> met Henricus van der Vegte.<br />

20 Gerhardus van Duuren<br />

* 1841 Berkum<br />

x 4 april 1872 Zwollerkerspel<br />

† ?<br />

10 Everhardus Josephus<br />

van Duuren<br />

* 9 okt. 1876 Zalk<br />

x 25 april 1901 Zwollerkerspel<br />

† 1 april 1960 Westenholte<br />

5 Johanna Maria van Duuren<br />

* 13 aug. 1902 Westenholte<br />

† 10 dec. 1993 <strong>Dalfsen</strong><br />

11 Maria Bergman<br />

* 21 april 1878 Mastenbroek<br />

† 20 april 1912 Zwollerkerspel<br />

12 Johannes van der Vegt<br />

* 30 jan. 1882 <strong>Dalfsen</strong><br />

x 1908/1909 (?) Raalte<br />

† ?<br />

6 Gradus Johannes<br />

van der Vegt<br />

* 27 sept. 1916 <strong>Dalfsen</strong><br />

x 4 sept. 1941 <strong>Dalfsen</strong><br />

† 17 maart 1993 <strong>Dalfsen</strong><br />

13 Hendrika Hekk<strong>in</strong>k<br />

* 23 juli 1887 Raalte<br />

† 24 aug. 1970 Eibergen<br />

27 Gerrid<strong>in</strong>a Wijermars<br />

* 24 juli 1853 <strong>Dalfsen</strong><br />

† na 1887<br />

21 Johanna Nijboer<br />

* 14 nov. 1846 Zalk<br />

† ?<br />

22 Albertus Bergman<br />

* 1834 Zwollerkerspel<br />

x 1863 Zwollerkerspel<br />

† 1920 ? Zwollerkerspel<br />

23 Egberd<strong>in</strong>a Jansen<br />

* ?<br />

† ?<br />

24 Gerrit Jan van der Vegt<br />

* 30 aug. 1842 <strong>Dalfsen</strong><br />

x 29 jan. 1877 <strong>Dalfsen</strong><br />

† 28 maart 1917 <strong>Dalfsen</strong><br />

25 Hendrika Boggenberg<br />

* 29 mei 1852 <strong>Dalfsen</strong><br />

† 12 april 1924 <strong>Dalfsen</strong><br />

26 Jan Hekk<strong>in</strong>k<br />

* 17 juni 1838 Raalte<br />

x 14 juni 1877 Raalte<br />

† 15 april 1894 Raalte<br />

III. Hendrik Janszn Paulhaar, jongeman van<br />

Geesteren onder Tubbergen,<br />

woont op 2-11- 1825 <strong>in</strong> Lenthe,<br />

trouwt 17-7-1774 te <strong>Dalfsen</strong> met<br />

Gerrigjen (ook Gaye) Gerrits, volgens de<br />

overlijdensakte dochter van<br />

Gerrit Derks en Anna Derks,<br />

overl. 4-7-1824 te <strong>Dalfsen</strong><br />

(Lenthe <strong>in</strong> huis no. 14), oud 81 jaren.<br />

Bron: doop- en trouwboeken<br />

van Tubbergen en <strong>Dalfsen</strong>.<br />

RONDOM DALFSEN 41 873


Verleden en heden<br />

▲ Kle<strong>in</strong>e Leemcule beg<strong>in</strong> zestiger jaren<br />

Foto: M. van Lenteren<br />

874 RONDOM DALFSEN 41<br />

▼ Kle<strong>in</strong>e Leemcule 2001<br />

Foto: M.J.P. van Santen

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!