BW - een muis met klauwen - Lemniscaat

een muis met klauwen

Lieneke Dijkzeul
Een muis met klauwen
Lemniscaat Rotterdam

Zesde druk, 2006
Omslagillustratie: Mies van Hout
© Lemniscaat b.v. Rotterdam 1993, 2006
isbn 90 5637 834 1
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door
middel van druk, fotokopie, microfilm, geluidsband of op welke andere wijze ook,
zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Druk: Drukkerij C. Haasbeek b.v., Alphen aan den Rijn
Bindwerk: Boekbinderij De Ruiter b.v., Zwolle
Dit boek is gedrukt op milieuvriendelijk, chloorvrij gebleekt en verouderingsbestendig
papier en geproduceerd in de Benelux waardoor onnodig milieuverontreinigend
transport is vermeden.

1
Na zeven dagen somberheid scheen eventjes de zon. Hij wierp een
schuchter stralenbundeltje op Merels tafel, glimmertjes toverend
op het lichtgrijze oppervlak.
Voor het bord legde de meester de zoveelste ingewikkelde procentsom
uit.
Merel luisterde er niet naar. De zon! Ze liet de schaduw van haar
handen over de tafel vallen en vormde een vlinder met klapwiekende
vleugels. Daarna probeerde ze een vis; het getuite mondje
met duim en wijsvinger, en dan de vinnen…
Ze was zo verdiept in het spelletje, dat ze het gegrinnik achter haar
pas opmerkte toen er hard aan haar staart werd getrokken.
‘Muis, hé Muis, psst!’
Het was weer zover.
Ze reageerde niet, keek strak voor zich uit. Weer een ruk. Ze schoof
haar stoel zo ver naar voren dat de rand van de tafel in haar ribben
drukte, maar de volgende ruk was nog harder, en nu prikte er
een vinger in haar rug. Geritsel van papier. Gefluister. Gegiechel.
Wat hadden ze, wat déden ze?
Franks stem: ‘Ronnie, niet doen, joh. Geef nou hier!’
De meester draaide zich om en ontmoette Merels smekende ogen.
‘Ga maar even, Merel.’
In een reflex stond ze half op en ging meteen weer zitten. ‘Ik, uh,
ik ga zo meteen wel, meester.’
Stel je voor dat ze ging! Met wat-het-dan-ook-was-op-haar-rug de
hele klas door. Iedereen loeien natuurlijk. En ze hóefde niet eens.
Voorzichtig leunde ze achterover. Haar trui kraakte. Ze draaide
haar arm naar achteren en trok.
5

Het was een stuntelige tekening van een muis met grote, bange
ogen, een rafelige staart en twee zielige vleugeltjes aan weerszijden
van het magere ruggetje. Maar zo stuntelig kon hij niet zijn, of
Merel herkende zichzelf. Eronder stond iets gekrabbeld in slordige
hanenpoten, maar ze gunde zich niet de tijd het te lezen.
Ze kneep het papier tot een prop en stak het in haar broekzak. Uit
de andere trok ze een zakdoekje en snoot haar neus. Daarna staarde
ze naar het bord, net zo lang tot alle wazige nullen weer helder
werden.
Het laatste uur van de woensdagochtend werd besteed aan een
teamsport. De meester geloofde in teamsport. Volgens hem bevorderde
die een goede verstandhouding tussen de leerlingen. Deze
woensdag was het jaagbal. Merel haatte jaagbal. Op de een of
andere manier scheen ze altijd bij de hazen te worden ingedeeld,
en ze was bang voor de harde plastic bal, die striemendrode plekken
op je benen achterliet. Op de hazen mocht door de jagers
gegooid worden. Wie geraakt werd, was af.
Frank zat onveranderlijk bij de jagers, Ronnie ook. Als je snel was
en een grote mond had, was je een jager. Zo eenvoudig was dat.
Merel treuzelde net zo lang met omkleden tot de kleedkamer leeg
was. Uit de gymzaal klonk al enthousiast geschreeuw en het
thump-thump van de bal op de vloer.
Met een gympie in haar hand bleef ze zitten. Ze waren al begonnen;
het liefst zou ze nu naar huis gaan. Ze merkten toch niet dat
ze er niet was. En waarom zouden ze ook? Als je nooit je mond
opendeed en als een grijze muis door de school sloop, werd je niet
gemist. Dan keken ze over je heen, behalve als ze iemand nodig
hadden om een rotgeintje mee uit te halen. Dan was het wel handig
om een Merel Muis in de klas te hebben. Je schrééf het wel
anders; Muys met een mooie Griekse y, maar daar hoorde je niks
6

van. Het zou trouwens ook niet geholpen hebben. Ze wás een
muis, een kleine, bange muis die rrrt! in zijn holletje schoot als hij
zich bedreigd voelde.
Ze haalde haar neus op en keek naar haar grote teen, die door een
gat in haar sok terugkeek. Gingen andere mensen ook op hun
naam lijken? Zou dat kunnen, dat je als het ware in je naam groeide,
alsof die al vanaf je geboorte bepaalde hoe je zou worden?
Ze vouwde de sok om haar teen, wurmde haar voet in de gymschoen.
Dan kon je beter De Leeuw heten, of De Jager. Ze keek op
de klok. Al twintig over elf, gelukkig. Nog een halfuurtje en ze kon
naar huis. Ze snoot het laatste zakdoekje vol en stond op.
In de gymzaal zaten er al zes of zeven op een kluitje op de bank.
De meester rende geestdriftig met de jagers mee, zijn gezicht rood
en bezweet. Over haar been wrijvend alsof ze hard geraakt was,
liep ze naar de bank en schoof aan.
Ze kletsten gewoon door, precies zoals ze verwacht had.
Op weg naar huis kletterde de regen alweer in harde stralen uit een
lucht van zink. Merel trok de capuchon van haar jack over haar
hoofd en sloeg het pad in dat achter de huizen van haar straat
langs liep. De steeg, werd het genoemd. ’s Zomers was de steeg koel
en beschaduwd; een groene tunnel. Maar nu streken de kale takken
van de bruidssluiers die bijna iedereen bij wijze van haag
geplant had, als klamme vingers langs haar gezicht. Ze duwde het
tuinhekje open en liep het bemoste klinkerpaadje op, langs de
schuur. Toen ze de keukendeur opendeed, zei haar moeder: ‘Veeg
je goed je voeten? Ik heb net gedweild.’
Ze stond bij het fornuis en roerde in een pan. Merel trok haar jack
uit en schudde haar staart. ‘Waarom dweil je als het regent?’
Haar moeder lachte niet. ‘Het was nog droog toen ik begon. En
hang je jas niet over die stoel, het hout bijt ervan uit.’
7

Merel trok een vel papier van de keukenrol en snoot.
‘Hoe kan dat nou. Het is gelakt, daar gaat het heus niet doorheen,
hoor.’
‘Kan best,’ zei haar moeder. ‘Maar die stoelen zijn nog keurig, en
dat wil ik graag zo houden. Ons soort mensen koopt niet elke paar
jaar nieuwe spullen, alleen omdat de mode verandert.’
In de gang hing de geur van warm zeepsop, en op de nog streperig
natte tegels lieten Merels zolen vuile sporen achter. Lekker.‘Dag
kind,’ fluisterde ze.‘Hoe was het op school? Doe gauw je jas uit en
ga gezellig zitten. We eten bonenprut, daar hou je toch zo van?’
Tussen de keurige, beige wintermantel van haar moeder en de
degelijke regenjas van haar vader was het felle rood van haar jack
bijna misplaatst vrolijk. Balorig hing ze het aan de capuchon in
plaats van aan het pas gerepareerde lusje, en de mouwen spreidde
ze wijduit, zodat het leek of er een kabouter in de kapstok klom.
Ze liep terug naar de keuken en zei om iets te zeggen te hebben:
‘Wat eten we?’
‘Bonenprut,’ zei haar moeder.‘Ik dacht dat je dat wel geroken had.’
‘Ik vind bonenprut lekker,’ zei Merel in een laatste poging de stemming
op te fleuren.
‘Ik niet,’ zei haar moeder kortaf. ‘Maar de bedden moesten nog
verschoond en je vader komt zo thuis. Dek jij even?’
Terwijl ze de tafel dekte, dacht Merel: als ik trouw, dan eet ik altijd
wat ik lekker vind, ook als de bedden moeten worden verschoond.
Of nee, ik trouw niet, ik ga lekker alleen wonen, in een flatje of een
tuinhuis.
Ze streek het tafelkleed glad en zette de schotelwarmer gewoontegetrouw
op de schroeiplek in het midden.
Dan neem ik witte meubels en wit tapijt en witte, doorzichtige
gordijnen die zachtjes bewegen als de tuindeur openstaat, en ik eet
8

niet in de keuken, maar altijd in de kamer. Ze pakte borden uit de
kast. ‘Eet Peter thuis?’
‘Ik weet het niet.’ Haar moeder zuchtte. ‘Hij is naar vrienden.’
Merel zette een bord terug. Als-ie thuiskwam, pakte hij het zelf
maar.
‘Heeft papa late dienst? Dat had hij vorige week toch ook al?’
‘Ja, maar er was een collega ziek, geloof ik.’ Haar moeder stak een
houten lepel in de pan en proefde. ‘Zo moet het maar. Daar is hij
al. Ga maar vast zitten.’
De voordeur sloeg dreunend dicht. Zware voetstappen in de gang
en een harde stem die riep: ‘Wat ruik ik? Ik ruik mensenvlees!’
Groot, breed en blozend kwam haar vader de keuken binnen,
regendruppels glinsterend op zijn dikke, grijze haar. Hij trok krassend
een stoel achteruit, smeet zijn jas er nonchalant overheen,
trok Merel aan haar staart. ‘Zo, vogeltje!’
Opeens was de keuken vol leven en beweging.
‘Kunnen we meteen eten, Hanneke? Ik moet zo weer weg.’
‘Jaja.’ Ze liep heen en weer, schepte de inhoud van de pan over in
een schaal, legde gehaast papieren servetjes neer die Merel vergeten
had. ‘Ik dacht dat je van dienst geruild had?’
‘Had ik ook, maar hij kwam toch, dus ik ben om halfzes thuis. Hoe
was het op school?’
‘Als ik dat geweten had,’ mopperde zijn vrouw. ‘Dan had ik net zo
goed vanavond kunnen koken. Dat gejacht altijd.’
‘Zeur nou niet,’ zei hij geprikkeld.‘Ik kom speciaal thuis omdat ik
wéét dat je gekookt hebt.’
‘Gewoon,’ zei Merel.
‘Wat is gewoon?’ Haar vader sloeg zijn servet uit en legde het op
zijn knieën.
‘School,’ zei Merel. ‘Dat vroeg je toch.’
Hij laadde zijn bord vol en begon gehaast te eten. ‘Geen tienen
vandaag?’
9

Ze gaf geen antwoord. Dat was zijn vaste grapje. Merel haalde zelden
tienen, behalve voor tekenen, maar dat waren niet de tienen
waar hij op zat te wachten.
Haar moeder keek misprijzend.‘Moet die jas daar zo blijven hangen?’
‘Ik ben zo weer weg.’ Hij gebaarde met zijn vork. ‘Kom nou ook
eindelijk zitten en doe even gezellig. Waar is Peter?’
‘Joost mag het weten.’ Haar moeder zuchtte weer. Een zware, zorgelijke
zucht, waarin het dure vlees, de hoge gasrekening en het
kranten- en televisieleed allemaal tegelijk doorklonken. Merel had
vaak geprobeerd zo’n zucht te imiteren, maar ze had het nog steeds
niet onder de knie.
Haar vader fronste zijn wenkbrauwen.‘Is het weer zo? Denk eraan
dat je geen eten voor hem bewaart. Het is hier geen hotel.’ Driftig
prakte hij op zijn bord rond. ‘Snotneus.’
‘Maar hij moet vanavond werken,’ wierp haar moeder tegen.
‘Nou en? Dan propt hij zich op dat pompstation maar vol met
chips en andere troep. Dat doet hij toch al altijd. En anders neemtie
maar een boterham mee. Heb je nog een toetje? Of nee, geef
maar een appel, die eet ik dan onderweg wel op. Waar heb ik m’n
autosleutels nou gelaten?’
Haar moeder stond al half op, maar Merel wees met haar vork.
‘Op het aanrecht.’
‘Goed zo, kleintje.’
Een aai over haar hoofd, een duw tegen haar rug: ‘Rechtop zitten,
jij. Weet je wat mijn vader vroeger deed als ik niet rechtop zat?’
‘Er is een brief van de bank gekomen over die hypotheekrente,’
begon haar moeder, maar hij was al in de gang.
‘Een stok achter je rug langs steken,’ riep Merel. En zachtjes voegde
ze eraan toe: ‘Dat heb je al honderd keer gezegd.’
Haar moeder zette de borden in elkaar. ‘Je vader heeft anders wel
gelijk.’
10

‘Ja, ’ zei Merel. ‘Ook al honderd keer.’
Ze probeerde het als een grapje te laten klinken, maar haar moeders
mond trok strak.
Toen slaakte Merel een volmaakte vlees-gas-en-wereldleedzucht.
Maar dat wist ze zelf niet.
In haar kamertje was gestoft en gezogen. Alle boeken stonden in
het gelid en haar bed lag erbij als een schaatsbaan. Ze stompte de
stijf-rechtopstaande kussens terug in hun vertrouwde theemutsmodel
en ging er op haar rug tussen liggen. Ze gooide haar benen
omhoog, zette haar handen in haar middel en boog door tot haar
tenen de muur aanraakten.
Vanuit die positie bekeek ze het plafond, waarop dezelfde hardnekkige
vochtplek steeds opnieuw door alle verflagen heen drong.
Ze had zin om die plek wit te schilderen, wit als een zomerwolk,
met een helderblauwe lucht eromheen, zodat het leek of je onder
de blote hemel sliep. Ze had ook zin om op haar handen de trap
af te lopen en een ijstaart te kopen, nu, midden in de winter, en
die in één keer op te eten.
Ze deed het niet, natuurlijk. Ze had geen geld voor verf of een ijstaart,
en op de trap zou ze zonder twijfel haar nek breken. Maar
ze deed het vooral niet omdat haar moeder zou zeggen: ‘Doe maar
gewoon, dan doe je al gek genoeg.’
In plaats daarvan liet ze haar voeten van boven naar beneden over
de muur wandelen en terug. Ze duwde door tot ze op haar hoofd
stond en keek scheel naar het wekkertje. Half zéven? O nee, ze las
het nou natuurlijk ondersteboven. Eén uur pas. Wat was het nog
vroeg… Opeens leek de begeerde vrije middag niet om door te
komen. Ze zwaaide haar benen terug en hoorde iets ritselen. Uit
haar broekzak haalde ze de verfrommelde tekening van de gevleugelde
muis en streek hem glad. Die stomme Ronnie, tekenen kon
hij niet eens. Schrijven ook niet, trouwens. Moest je zien, die zat
11

in groep acht, en nog schreef hij de d verkeerd om. Ra, ra, wie is
bit?
Bomme Ronnie de Graaf.
Nou ja, écht dom was hij niet, Ronnie, was het maar waar. Zijn
procentsommen klopten altijd, en dat was meer dan je van de hare
kon zeggen. Het probleem was juist dat hij eigenlijk overal goed
in was. Hij en Frank waren de besten van de klas. Frank schepte
daar niet over op. Ronnie wel. Ronnie zat te ginnegappen als je bij
het voorlezen struikelde over een moeilijk woord, of als je stotterde
tijdens je spreekbeurt. Ze wou dat Ronnie op de maan zat, of
minstens op weg was ernaartoe.
Lusteloos pakte ze een potlood en begon de tekening bij te werken
tot de muis op een muis leek in plaats van op een buitenaards
wezen. De vleugels gomde ze weg. Ze bekeek de tekening nog eens,
en plotseling kreeg ze een idee. Ze moesten voor de les van morgen
een tekening maken van het dier dat ze het liefst zouden willen
zijn. Dat kon een bestaand dier zijn, maar iets fantaseren
mocht ook.
Ze nam haar schetsboek en begon opnieuw een muis te schetsen,
zo groot dat hij het hele papier besloeg. Hij stond rechtop op
gespierde achterpoten, de bek wijd opengesperd, zodat de scherpe
tanden zichtbaar waren. Snorharen staken vervaarlijk uit aan
weerszijden van de kop, en de voorpoten kromden zich dreigend.
Een muis met klauwen.
Toen ze klaar was, hield ze het papier op een afstand en bekeek de
tekening met een keurende blik. Hij is goed! dacht ze verheugd. Ik
moet er niks meer aan veranderen, want dan verknoei ik hem.
Voorzichtig scheurde ze het vel uit het schetsboek en legde het op
haar tafeltje.
Voldaan koos ze een boek van de plank en verdiepte zich voor de
zoveelste keer in de avonturen van Belinda, het meisje dat alles kon
en alles durfde, en dat nog wel op haar eigen paard.
12

2
Het was al laat toen Merel wakker werd van harde stemmen van
beneden. Een deur knalde dicht en Peters laarzen klosten de trap
op. Ze keek op de verlichte wijzerplaat van het wekkertje naast
haar bed. Vijf voor één. Goh, Peter maakte het vandaag wel erg
bont.
Het pompstation sloot om tien uur, en dan werd hij geacht meteen
naar huis te komen, maar dat deed hij zelden.
De deur tegenover haar kamertje sloeg dicht, en direct daarna
dreunde harde muziek door het huis. Haar vader schreeuwde iets
van beneden, en de muziek werd zachter gezet.
Merel ging op haar rug liggen en vouwde haar armen achter haar
hoofd. Hij had toch wel lef, Peter. Eerst niet thuiskomen om te
eten, en daarna wegblijven tot midden in de nacht. Hij kon op zijn
vingers natellen dat hij daar last mee kreeg. Maar het scheen hem
niets te kunnen schelen; hij deed precies waar hij zin in had. Sinds
hij van school af was en geen baantje had kunnen vinden, behalve
dan in de avonduren bij dat pompstation, leek het wel of hij
met de dag onverschilliger werd. Hele dagen hing hij met een stelletje
vrienden in het winkelcentrum rond, waar ze voorbijgangers
lastigvielen en met hun brommers over het parkeerterrein scheurden
tot de politie hen wegjoeg.
Haar vader wond zich er verschrikkelijk over op. ‘Jammer dat ze
de dienstplicht hebben afgeschaft,’ zei hij dan. ‘Daar zouden ze je
wel leren wat discipline is.’
Zelf had hij zijn dienstplicht met plezier vervuld, en nog steeds
kon hij met smaak over die tijd vertellen.
Maar op Peter maakte dat allemaal totaal geen indruk. ‘Je dacht
13

toch niet dat ik in zo’n apenpakkie ging lopen?’ zei hij minachtend.
‘Als ze me hadden opgeroepen was ik gewoon niet gegaan.’
Het enige militaire dat hem beviel, waren de zware soldatenlaarzen
die hij droeg. Kistjes. Hij had er ijzerbeslag onder gespijkerd
zodat je hem van verre al kon horen aankomen, en hij was er onafscheidelijk
van.
Merel gleed uit bed, sloop op blote voeten de gang over en stak
haar hoofd om de hoek van Peters deur.
Hij lag languit op zijn bed, de kistjes op het kussen en zijn hoofd
op het voeteneind.
‘Peet!’
Nors keek hij op. ‘Moet je?’
Ze kroop naast de laarzen. ‘Doe uit, joh. Als mama ’t ziet!’
‘Kan me niks verdommen.’
‘Heb je erg op je kop gehad?’
‘Op m’n kop!’ barstte hij uit, dempte toen zijn stem. ‘Volgende
maand word ik zeventien. Ze-ven-tien! Ik mag toch zeker wel met
een paar vrienden een biertje drinken. Die mensen zijn van vóór
de oorlog!’
‘Klopt wel zowat,’ zei Merel nuchter.
‘Ach, ga slapen,’ zei hij nijdig. ‘Wat weet jij er nou van, krielkip.’
De krielkip wriemelde haar tenen onder het kussen.
‘Je moet het ook ánders aanpakken. Als je nou gewoon op tijd
thuiskomt, enne, alleen op zaterdag wat later, dan…’
‘Alleen op zaterdag! Ben je belazerd? Ze zien me aankomen in het
café. Jongens, Peter komt alleen in het weekend, hij mag niet vaker
van z’n mammie. Ha ha. Dan kan ik wel inpakken daar.’
Merel trok haar knieën nog wat hoger op en sloeg haar armen
eromheen.
‘Lachen ze je dan uit?’
‘Natuurlijk doen ze dat. En kom nou niet aanzetten met wat-kanjou-dat-schelen,
want het kan me wél schelen. Het zijn toffe jon-
14

gens, en je kan een hoop lol met ze hebben. Maar dan moet je wel
een beetje mee kunnen doen.’
Merel had de toffe jongens wel eens gezien; groot waren ze, met
harde stemmen en onverschillige gebaren. Ze waren duidelijk
ouder dan Peter. Heimelijk was ze een beetje bang van hen, maar
dit was niet het moment om dat te zeggen.
‘Wat moet ik anders?’ ging Peter door. ‘Braaf thuiszitten soms?
Kwisje kijken met pa en moe?’
Hij trok een pakje shag uit de zak van zijn overhemd en rolde een
sigaret. Hij stak de brand erin en Merel rimpelde haar neus.
‘Getverdemme, is dat zware shag?’
Plagend blies hij een grote rookwolk in haar richting en ze hoestte
benauwd.
‘Straks horen ze me, doe nou niet zo stoer, joh.’
‘Moet jij ook doen,’ adviseerde hij.
‘Wat, roken?’
‘Nee, stoer. Zou goed voor je zijn. Kwam je eens uit je schulpje.’
Ze kroop er ogenblikkelijk nog dieper in.
‘Hoezo?’
‘Nou, zo lollig heb jij ’t toch ook niet. Denk je dat ik blind ben?
Vroeger nam je nog wel eens vriendinnen mee naar huis, maar
nou zit je al maanden op je kamer te kniezen.’
‘Ik teken,’ zei ze waardig.
Hij snoof. ‘Elke dag?’
‘Ja,’ zei ze koppig. ‘Elke dag. Ik wil later naar de tekenacademie.’
‘Weet ik,’ zei hij ongeduldig. ‘Maar daarom blijven die vriendinnen
niet weg. Misschien kun je dat je eigen wijsmaken, maar mij
niet.’
Je eigen. Dat was de invloed van de toffe jongens. Vroeger zou hij
netjes ‘jezelf’ hebben gezegd.
‘… net als wanneer ik een vriendje mee naar huis nam,’ hoorde ze
Peter zeggen.‘Ik zie ons nóg zitten. Ik aan de ene kant van de tafel,
15

Appie aan de andere. Kopje thee, jongens? Alstublieft, Peterzemoeder.
Koekje d’rbij? Dankuwel, Peterzemoeder. Want ik had ’m
al gewaarschuwd dat-ie beleefd moest zijn. Maar ’t hielp niks. Alle
spelletjes die je bedacht, waren te wild. Denk om de meubels, denk
aan het kleed. Herinner jij je Appie nog? Daar mocht je ténten
bouwen midden in de kamer. En bij ons? Niks, nada!’
Merel zei niets, en hij vatte haar stilzwijgen als instemming op.
‘Al dat gepoets en geboen, daar word je toch knettergek van? En
het wordt steeds erger. Als ik een sigaret uitdruk, staat zij al naast
me om de asbak te legen. En maar zeuren dat de gordijnen er geel
van worden.’
‘Ze vindt het ook ongezond,’ weerlegde Merel. ‘En dat is het ook,
ik ga later heus niet roken, hoor. En bovendien stinkt ’t.’
Maar Peter raakte nu pas goed op dreef. ‘Daar gaat het niet om!’
zei hij fel. ‘Het gaat erom dat ze alleen maar met dat huis bezig is.
Alsof schone vloeren heilig zijn. Dat is niet normáál, hoor. Als pa
een keer van dienst ruilt, loopt zij al te mopperen omdat haar
rooster in de war raakt.’
Hij telde af op zijn vingers: ‘Op maandag de was, op dinsdag de
bedden, op woensdag de keuken, donderdags de ramen, vrijdags
de boodschappen.’
‘Op woensdag de bedden,’ corrigeerde Merel. Ze zag niet dat hij
lachte.
Afwezig plukte ze aan een los velletje aan haar teen. Het was ontegenzeglijk
waar dat er niks mocht en niks kon. Maar waarom kon
ze het dan toch niet goed hebben dat Peter zo tekeerging? Mama
deed toch haar best, al deed ze het op de verkeerde manier.
Zonder dat ze het onder woorden kon brengen, besefte ze dat er
een reden voor moest zijn dat haar moeder was zoals ze was. Zoals
ze gewórden was.
Toch ergerde ze zich ook aan die eeuwige schoonmaakwoede,
maar ertegen van leer trekken, zoals Peter, durfde ze niet. Peter
16

heeft lef, dacht ze. Ik doe niks. Het enige dat ik doe, is m’n mond
houden en proberen niet op te vallen.
Hardop zei ze: ‘Maar ze heeft toch ook niks anders?’
‘Nee, maar is dat míjn schuld? Ze hóeft niet thuis te zitten. Ze zal
wel te oud zijn voor een baantje,’ zei hij wreed. ‘Maar ze kan bij
een club gaan, of vrijwilligerswerk doen, of weet ik veel. Volgens
mij wil ze gewoon niet. Nou, mij best. Maar ze moet niet verwachten
dat ik hetzelfde doe. Ik ben jong, ik wil léven.’
Hij zweeg even.
‘Zodra ik een echte baan heb, ga ik eruit,’ zei hij toen verlangend.
‘Alsjeblieft niet,’ zei Merel verschrikt. ‘Hè toe, Peter.’
‘Nou, misschien wacht ik nog even tot ik wat gespaard heb.’ Hij
lachte en trok aan haar haar.
Hierdoor aangemoedigd zei ze plotseling: ‘Het is niet alleen maar
daarom, hoor Peet.’
‘Wat niet?’
‘Dat ik… dat er geen vriendinnen meer komen.’
‘Heb je mot gehad?’
‘Ja. Nee.’ Ze aarzelde, zorgvuldig haar woorden kiezend.
‘Er zit nu een jongen bij ons in de klas, Ronnie. En die speelt de
baas over iedereen. Hij durft alles en hij zet een grote mond op
tegen de meester, weet je wel? Niemand kan tegen hem op.’
‘Een patsertje.’
‘Ja, en nou doet iedereen… Ze willen allemaal bij hem in de gunst
komen, snap je? Ze doen alles wat hij zegt. Vorige week, hè? Toen
had hij bedacht om te staken, omdat we al twee keer geen gym
gehad hadden. Toen hadden ze afgesproken om geen huiswerk te
maken, maar briefjes in te leveren, waarop stond: Wij eisen gym.
Iedereen deed mee.’
‘Jij ook?’
Ze schudde haar hoofd.
‘Durfde je niet?’
17

‘Ze hadden me niet gevraagd,’ zei ze zachtjes.
‘Pest-ie je?’ vroeg Peter zakelijk.
Ze knikte.
‘Erg?’
Ze haalde haar schouders op.
‘Moet ik hem eens grijpen?’ bood hij aan. ‘Ik wil wel een keertje
langskomen, na school.’
‘Nee!’ zei ze haastig.‘Dan wordt het alleen maar erger. Dan denktie
dat ik het niet alleen afkan.’
‘Kan je toch ook niet?’ zei Peter nuchter.‘Je moet hem eens op z’n
bek slaan, meestal werkt dat. Dat soort jochies houdt er niet van
als ze zelf beschadigd worden.’
Ze gaf geen antwoord, en hij trok opnieuw aan haar haar.
‘Nou?’
‘Je zult wel gelijk hebben,’ zei ze slapjes.
‘Je zal zien dat het helpt,’ voorspelde hij opgewekt. ‘En nou moet
je ophoepelen, ik heb slaap.’
‘Truste,’ zei ze mismoedig.
Terug in haar eigen bed draaide ze zich op haar zij en trok haar
knieën op tot onder haar kin.
Stom dat ze erover begonnen was, Peter begreep er niks van. Die
dacht dat alles in orde kwam als je eens een flinke ram uitdeelde.
Dat was zíjn manier om de dingen op te lossen. Zelf kwam hij
vroeger geregeld bont en blauw thuis, en de volgende dag speelde
hij met de jongen met wie hij de vorige dag nog een stevig robbertje
had geknokt.
Dit lag anders. Ten eerste vocht ze niet. Ze kon zich niet herinneren
sinds de kleuterschool ooit iemand een klap gegeven te hebben.
Trouwens, Ronnie was haast een kop groter. Bovendien, hij
vocht óók niet. Dat had hij niet nodig; hij kon het met zijn mond
af. Hij was… Wat was hij? Glad. Ongrijpbaar.
18

Ze draaide zich op haar andere zij.
Vroeger had ze er wel bij gehoord. Ze had weliswaar nooit een echte
vriendin gehad, maar dat lag niet alleen aan thuis. Ze was nu
eenmaal tamelijk teruggetrokken, daar was iedereen allang aan
gewend. Maar de klas was veranderd.
Ze wreef over haar enkel. Sinds Ronnie op school zat, was de klas
in groepjes uiteengevallen. Je snapte niet hoe hij het deed. Opeens
had die ruzie met die, anderen kozen partij, weer anderen hielden
zich afzijdig en vormden een nieuwe groep. Ze had te laat in de
gaten gehad wat er aan de hand was, en plotseling stond ze alleen.
Ronnie had het feilloos aangevoeld. Even feilloos maakte hij er
gebruik van om zijn eigen leiderspositie te verstevigen. Niets was
immers gemakkelijker dan iemand te pesten die toch nooit iets
terugdeed.
Ronnie was ook begonnen met het hatelijke ‘Muis’, en binnen de
kortste keren nam iedereen het over.
Frank was de enige die het wel eens voor haar opnam. Met een
soort achteloze vriendelijkheid, zoals je een schildpad die hulpeloos
op zijn rug lag, weer op zijn poten zette.
Behalve Frank zijn ze allemaal bang voor Ronnie, dacht ze. Net als
ik. Dus eigenlijk zijn ze net zo laf als ik.
Enigszins getroost door die gedachte viel ze in slaap.
19

3
’s Ochtends rolde ze voor ze naar beneden ging de tekening van
de moedige muis zorgvuldig op, deed er een elastiekje omheen en
stopte hem in haar rugzak.
De ontbijttafel bood de aanblik van elke doordeweekse ochtend.
‘Morgen, pap,’ zei Merel tegen de krant. Haar vader gromde iets.
Haar moeder liep nog in ochtendjas en op slippertjes. Ze schonk
thee in een beker en wierp een blik op de klok.
‘Je bent laat, je mag wel opschieten als je nog op tijd wilt komen.’
Merel blies in de hete thee. ‘Je naadje is los.’
‘Waar dan?’
‘Bij je schouder,’ wees Merel. ‘Nee, de andere.’
Haar moeder wrong zich in allerlei bochten.‘O, het is de naad maar.’
‘Dat zeg ik toch,’ mompelde Merel, en de krant ritselde.
‘Denk jij om de goede toon? En is Peter er al uit?’
Merel schudde haar hoofd. Ze smeerde een dubbele boterham en
wipte er een pluk jam op.
Haar vader vouwde resoluut de krant dicht en stond op.‘Dan gaan
we die jongeman eens even uit zijn bed trommelen.’
Zijn vrouw legde haar hand op zijn arm. ‘Doe dat nou niet, Gerard.
Dat wordt maar weer ruzie en gebekvecht.’
Merel stopte haastig het restant van de boterham in haar mond,
kauwde en slikte.
‘Ik ga, hoor.’
‘Je thee!’ riep haar moeder.
‘Heb ik geen tijd meer voor,’ riep ze terug. Ze schoot in haar jack,
maar toen ze de voordeur opendeed, hoorde ze nog net het gekrakeel
boven haar hoofd losbarsten.
20

Buiten was de lucht roze als de binnenkant van een schelp, maar
de zon kwam nog niet boven de daken uit. In de iele spar in hun
voortuintje zat een merel te schetteren.
‘Zo, naamgenoot,’ groette Merel en lachte toen de vogel verschrikt
opvloog. Merels waren altijd het eerst wakker. Daarna kwamen de
koolmezen. Straks, in het voorjaar, zouden die haar weer wekken
als ze aan het nestelen waren in het kastje dat aan de schuur hing.
Al een paar keer had ze vanachter haar raam het uitvliegen van de
jonkies gadegeslagen.
Ze had wel eens geprobeerd ze te tekenen, ook een jong dat dood
in het nest was achtergebleven. Die was nog het best gelukt. De
andere tekeningen leken nergens naar. Het waren wel vogels, maar
geen mezen. Kijken moest ze, had de juf vorig jaar gezegd. Kijken
was het allerbelangrijkste, dat kon iedere tekenaar je vertellen. Kijken
naar de manier waarop de veertjes groeiden, naar de stand van
de pootjes, de kromming van de snavel. Maar de juf had makkelijk
praten, die beesten zaten geen ogenblik stil.
Diep in haar jack gedoken, haar adem in ijle wolkjes om haar
hoofd, liep ze de straat uit, langs de winters-kale voortuintjes. Allemaal
hetzelfde tegelpaadje, overal dezelfde bruingelakte voordeur
met een loerraampje in het midden. De saaiheid droop van de
gevels.
De huizen waren ouderwets, want nog vóór de oorlog gebouwd.
Toen Merels vader en moeder zeven jaar geleden het hunne kochten,
zat er niet eens een douche in. Die had haar vader eigenhandig
gebouwd. Ook was er centrale verwarming aangelegd, maar
de plannen voor verdere modernisering waren opgeschort wegens
geldgebrek.
Merel stak de straat over en sloeg de hoek om.
Hoe zou dat nou precies zitten met die hypotheekrente? Ze hadden
er gisteravond tijdens de koffie eindeloos over doorgepraat,
zelfs dwars door het journaal heen, waar ze anders altijd naar
21

keken. Het moest dus wel om een hoop geld gaan. Haar vader was
korzelig uitgevallen toen haar moeder gezegd had dat ze misschien
eerder hadden moeten kopen, toen ze jonger waren.
‘Dat kon toen niet, dus zeur daar nou niet over. We redden het
heus wel.’
Eigenlijk hebben we ook al een ouwe vader en moeder, dacht
Merel, terugdenkend aan het gesprek met Peter. Papa is al tweeënvijftig,
en mama vijftig.
De meeste ouders van de kinderen in haar klas waren veel jonger.
De moeders droegen spijkerbroeken en T-shirts en oogschaduw,
en de vaders hadden nog geen grijze haren.
Ze déden ook jonger. De vaders voetbalden een partijtje mee op
het schoolplein, en de moeders hadden gesprekken over tennis en
aerobicclubjes en lapten vast niet elke week de ramen.
Toen ze de laatste hoek omsloeg, ging de zoemer.
De tekening was een stommiteit. Als ze had nagedacht, had ze dat
kunnen weten.
Omdat iedereen nieuwsgierig was naar zijn cijfer, had de meester
beloofd de tekeningen in de pauze te bekijken. De mooiste zouden
zoals gewoonlijk worden opgehangen op het prikbord in de hal.
De eerste die hij omhooghield was van Gabriella, en de klas barstte
in lachen uit. De benen van een paard, het lijf van een olifant
en de nek van een giraffe waren uit tijdschriften geknipt en aan
elkaar geplakt. Op de elegante giraffehals prijkte de kop van een
nijlpaard met opengesperde muil. Een nog juist zichtbare hand
schoof er een heel bruinbrood in.
‘Ikke’, stond eronder, en dááronder was een rode 6 geschreven.
‘Heel origineel,’ vond de meester.‘Daarom wordt hij opgehangen.
Dat zesje krijg je voor de moeite en graag volgende keer een echte
tekening.’
Gabriella lachte ook. ‘Goed, meester.’
22

Tolgay kreeg een 8 voor zijn kleurige fantasievogel, Marco een 8
voor een duizendpoot op wielen.
Daarna kwam Merels muis. Een vette 9 stond eronder, en ze kreeg
een kleur van blijdschap.
De meester knikte haar toe. ‘Mooi gedaan, Merel.’
‘En zo toepasselijk!’ kraaide Ronnie.
Bas grinnikte, een paar anderen lachten mee. Hierdoor gesterkt
draaide Ronnie zich om.
‘Ik weet nog een goeie mop. Drie keer raaien: het heeft een staart,
het kan vliegen, en als het bang is zegt het piep.’
Willem schoot in een hese bulderlach, die omsloeg in een hoge
giechel. De hele klas gierde, meer om Willem dan om de mop,
maar Merel beet haar tanden op elkaar.
Dat rótjong van een Ronnie, moest hij nou altijd alles verpesten?
‘Zo kan-ie wel weer, Ron,’ waarschuwde de meester. Hij begon de
tekeningen rond te delen.‘Hangen de winnaars hem zelf straks op
het prikbord?’
Merel graaide de tekening van haar tafel en draaide hem in een
prop. Mooi niet, ze verhing zich liever.
‘Och, kijk nou es, wat zonde,’ piepte Ronnie. ‘Daar gáát het zelfportret.’
Sonja lachte, natuurlijk. Sonja lachte om alles wat Ronnie zei, hoe
onbenullig het ook was. Ze schudde met het gebaar van een actrice
haar krullen naar achteren.
‘Misschien wil ze mij ook wel eens tekenen.’
‘Ik teken geen poppen,’ snibde Merel.
Marco grinnikte waarderend. ‘Die zit, Barbie.’
Sonja keek naar Ronnie, en de hulp kwam onmiddellijk.
‘Ze tekent liever dieren, hè Muis? Angsthazen, daar is ze ook goed
in.’
Onverwacht griste hij de tekening van Merels tafel, gooide hem op
de grond en zette zijn voet erop. ‘En gestampte muisjes.’
23

‘Zak!’ schreeuwde Merel.
De meester was met een paar stappen de klas door. Hij greep Ronnie
bij zijn kraag, tilde hem geroutineerd van zijn stoel en zette
hem neer bij de deur.
‘Als je de rem weer kunt vinden, kom je maar terug.’
Hij raapte Merels tekening op en streek hem glad.‘Die wil ik vanmiddag
in de hal zien hangen, denk erom.’
Ze knikte.
Toen om drie uur de zoemer ging, hield de meester haar tegen.
‘Ik moet even met je praten.’
Schoorvoetend liep Merel terug naar haar tafel. De meester wachtte
tot iedereen weg was, sloot de deur en ging op een punt van zijn
bureau zitten, zijn armen over elkaar.
‘Een prachtige tekening die je gemaakt hebt,’ zei hij op conversatietoon.
‘Maar Ronnie had ongelijk; toepasselijk is hij niet. Ik zou
willen dat dat wel zo was.’
Ze voelde dat hij naar haar keek, maar hardnekkig hield ze haar
ogen neergeslagen, haar gezicht uitdrukkingsloos.
Hij streek met zijn hand door zijn haar en zuchtte.
‘Mereltje, Mereltje, wat maak jij het jezelf toch moeilijk.’
Ze zweeg, staarde naar de grond.
‘Een van de regels van deze school,’ zei de meester dromerig,‘is dat
het verboden is te vechten. Ik vind dat een prima regel, want ik
ben een overtuigd pacifist. Dat is een moeilijk woord voor iemand
met een gruwelijke hekel aan alles wat met vechten, oorlog en
wapentuig te maken heeft. Ik heb zelfs zo’n hekel aan vechten, dat
ik twee jaar vervangende dienstplicht heb opgeknapt om maar niet
in militaire dienst te hoeven. Ben ik dus een pacifist of niet, Merel?’
Ze knikte nauwelijks merkbaar.
‘Ik ben blij dat je het met me eens bent,’ zei hij rustig. Hij boog
zich naar haar over. ‘Maar nou komt het gekke: ik zou er een lief
24

ding voor overhebben om jou eens een fraaie dreun te zien uitdelen.
Denk je dat je je ouwe meester dat plezier eens zou kunnen
doen?’
Haar mond vertrok. Ze knikte ja, schudde toen nee.
‘Voor een tientje?’ smeekte hij, en nu lachte ze echt.
‘Ronnie,’ zei hij, ‘Ronnie is er ook zo een die het zichzelf moeilijk
maakt. Nog moeilijker dan jij.’
Ze hief haar hoofd op, wilde iets zeggen, maar hij gaf haar de kans
niet.‘Je zult het misschien niet geloven, maar Ronnie tobt met hetzelfde
probleem als jij. Alleen uit hij het anders, en ik moet toegeven:
niet op de prettigste manier. Maar iemand die het zo hard
nodig heeft om altijd haantje de voorste te zijn en de lachers op
zijn hand te krijgen, weet je waar die aan lijdt?’
‘Nou?’ Het was eruit voor ze het wist.
Hij lachte. ‘Dat kun je zelf wel bedenken, daar ben je slim genoeg
voor. En nou opgemarcheerd, ik kan geen kinderen meer zien.
Bah, ik wou dat ik een vak geleerd had.’
Ze had de kruk van de deur al in haar hand toen hij zei: ‘Merel?’
Ze draaide zich om.
Zijn gezicht stond doodernstig. ‘Ik heb een vrouw en twee bloedjes
van kinderen, dus dat van dat tientje was meer, uh, bij wijze
van spreken.’
‘Jammer,’ zei Merel. Ze hoorde hem nog lachen toen ze al op de
gang liep.
In het voorbijgaan wierp ze een blik op het prikbord, waar de
negen triomfantelijk straalde op de verkreukelde tekening.
Misschien was Ronnie gewoon jaloers. Van hem had er nog nooit
een tekening op het bord gehangen. Maar verder was hij overal
goed in, wat kon het hem dan schelen dat zij beter kon tekenen?
Wat had de meester gezegd? ‘Iemand die het zo hard nodig heeft
om haantje de voorste te zijn.’
25

Bedoelde hij daarmee dat Ronnie bang was? Of nee, niet bang,
maar…
Diep in gedachten stak ze het schoolplein over en begon de straat
uit te lopen. Ze was bijna op de hoek toen iets haar met kracht op
het achterhoofd trof. Ze schrok zo heftig dat ze bijna vooroversloeg.
Ze draaide zich om.
Een paar meter achter haar raapte Ronnie grijnzend een tennisbal
op.
‘Sorry, schoot uit m’n hand.’
Hij was alleen, zag ze half en half opgelucht.
‘Rot op,’ mompelde ze niet al te hard.
Hij kwam dichterbij. ‘Wat zei je daar?’
‘Niks.’ Ze begon harder te lopen, maar hij haalde haar in, drong
haar tegen de muur.
‘Wát zei je?’
‘Waarom moet je mij altijd hebben?’ Ze probeerde redelijk te klinken,
maar hij trapte er niet in.
Treiterend liet hij het balletje op haar hoofd stuiteren, pakte het
toen ze ernaar greep.
‘Was het gezellig bij de meester? Mocht je de plantjes water geven?’
‘Hou op joh, klier!’ Ze keek om zich heen. Liep er nog iemand?
Nee, iedereen was natuurlijk al weg.
Ronnie trok een been op, plantte zijn knie in haar maag.
‘Wel beleefd blijven, hè Muis.’
Ze vocht om los te komen. ‘Laat me met rúst!’
‘Laat me met rust, menéér,’ verbeterde hij grinnikend.
‘Als ik gek ben.’ Ze zette haar handen op zijn borst en duwde zo
hard ze kon.
‘Weet je wat de meester zei?’ hijgde ze, en opeens had ze het woord
waarnaar ze zocht.‘Dat jij een… een minderwaardigheidscomplex
hebt. Nou weet je ’t!’
Verbluft liet hij zich wegduwen. ‘Watte?’
26

Maar Merel rook haar kans. Ze begon te rennen.
‘Kijk maar in het woordenboek!’ gilde ze achterom.
‘Trut!’ schreeuwde hij terug. ‘Ik pak je morgen wel!’
27

4
De man stond voor het raam van de zolderkamer en keek naar
de donkere hemel en de nog donkerder wolken, die zwaar van
regen waren. De maan, opgekomen als een spichtige sikkel, was
niet langer zichtbaar. De wind rammelde aan de dakpannen, en
ergens flapte een touw met onregelmatige kletsen tegen een
vlaggenmast.
De man trapte zorgvuldig zijn sigaret uit op de vloer en verlangde
onmiddellijk naar een nieuwe. Vaag kon hij de daken van
de pakhuizen aan de overkant onderscheiden. Het was alles wat
het kleine raam aan uitzicht bood, behalve de steeds wisselende
lucht, maar dat hinderde hem niet. Het was een goede plek.
En waar had hij de motor anders moeten verbergen?
De stoffige ruimte achter hem was leeg, op een paar plastic tassen
na waarin al zijn bezittingen waren gepropt. Hij dacht aan
de spreuk op het van klei gebakken tegeltje dat vroeger thuis in
de gang hing:‘Een rollende steen vergaart geen mos’ en grinnikte
zachtjes. Dat was precies wat hij nu was; een rollende steen.
A Rolling Stone. Maar niet lang meer. Hij siste een paar maten
van een liedje tussen zijn tanden: get off of my cloud, en lachte
opnieuw. Vanaf vandaag, vanaf vanavond, had hij zijn eigen
wolk. En wee degene die zou proberen hem eraf te gooien.
Voor de zoveelste maal klopte hij op zijn zakken om te controleren
of hij niets vergeten was, maar het was er allemaal. Plattegrond,
sleutel, envelop met instructies, contactsleutel, en, het
belangrijkste van alles, achttien centimeter glad staal. Zijn mond
trok nerveus; wat als hij gedwongen zou worden het te gebruiken?
Zou hij dat kunnen? Zou hij…
28

Zijn hand tastte naar het pak shag in de borstzak van zijn leren
jasje, maar hij trok hem terug en keek op zijn horloge. Het was
tijd. Iedereen zat binnen; bij het journaal en achter de koffie. Het
was nu of nooit. En hij dééd het, verdomme. Hij had zijn besluit
genomen. Als hij daar nu op terugkwam, was-ie een lafbek.
Hij pakte de tassen op en liep op de tast in het stikdonker drie
krakende, houten trappen af.
Beneden, in het vale licht dat door een van de kapotte ruiten
van het pakhuis viel, glansde de motor.
Hij zette de tassen in een hoek. Straks, als het klusje geklaard
was, zou hij ze ophalen en tegelijk de motor hier weer stallen.
Maar zelf – hij verkneukelde zich al bij het vooruitzicht – zelf
zou hij vannacht in een echt bed slapen, voor het eerst sinds
een week.
Voorzichtig trok hij de deur open. De straat lag verlaten, een
opkomende regenbui sloeg hem in het gezicht.
Hij trok de muts over zijn hoofd, zette de helm op en stak zijn
handen in de leren handschoenen die op het zadel van de motor
lagen.
Behendig wipte hij de zware machine over de drempel en trok
de deur achter zich dicht. Een sleutel had hij niet, maar die had
hij ook niet nodig. Door een van de ramen kwam je even
gemakkelijk binnen.
Hij startte de motor en bedwong de neiging om nog eens zijn
zakken te controleren. In plaats daarvan gaf hij gas en reed weg.
Na het weerbericht – natte sneeuw en windkracht zeven – rekte
Merels vader zich uit en stond op.
‘Ik ga nu even tanken, dat scheelt morgenochtend weer in tijd. Ga
je mee, vogeltje, nog even een frisse neus halen?’
Merel weifelde. De regen vlaagde tegen de ruiten, ze was verkouden
en rillerig en haar boek begon net spannend te worden.
29

‘Een frisse neus!’ protesteerde haar moeder.‘Wat je een frisse neus
noemt. Het kind is verkouden, en ze moet trouwens zo naar bed.’
Merel trok een gezicht. Ze klapte het boek dicht en stond op.
‘Ik wil wel mee, pap.’
Haar moeder dribbelde hen na de gang in. ‘Doe dan in elk geval
een sjaal om. Je hoest toch al zo.’
In de auto was het steenkoud. Merel probeerde op haar jack te
gaan zitten, zodat ze de kille bekleding niet voelde. De motor sloeg
kuchend aan, en met een slakkengangetje sukkelden ze de straat
uit.
‘Die motor trekt voor geen meter,’ foeterde haar vader. ‘Het lijkt
wel een bejaardenbus. En de ontsteking moet ook worden nagekeken.
Ik zal Kees vragen of hij dat even kan doen.’
‘Maar Kees is er nou toch niet?’ Merel veegde de beslagen zijruit
schoon en tuurde naar buiten om te zien of de regen al in sneeuw
veranderde.
‘Nee, ik rij in het weekend nog wel langs. Dan heeft hij het niet zo
druk. Pak jij eens de zeemlap? Ik zie geen hand voor ogen.’
Ze wipte het handschoenenvakje open en rommelde tussen de
spullen.
‘Hij ligt hier niet.’
‘Zal-ie wel achterin liggen. Laat dan maar, we zijn er zo.’ Haar
vader poetste met zijn mouw over de voorruit en zette de radio
aan. Slepende gitaarmuziek vulde de auto en hij floot de melodie
zachtjes mee.
‘Da’s een ouwetje, die is nog uit de tijd dat je moeder en ik verkering
hadden. Kom, zo’n Engels dingetje, hoe heet het ook alweer?’
Hij draaide de oprit van het benzinestation in en stopte achter een
eenzame motor, die op de standaard was gezet. Nog steeds meefluitend
draaide hij het contactsleuteltje om.
‘Dat ik daar nou toch niet op kan komen. Pompompómperom-
30