Skillslab handleiding Venepunctie

Skillslab handleiding
Venepunctie
Academiejaar 2012-2013
Prof. dr. Joris Delanghe, hoogleraar vakgroep
Klinische biologie, Microbiologie en Immunologie
Met dank aan Mevr. Yeter Cekic, hoofdverpleegkundige bloedprikploeg UZ Gent
Deze handleiding behoort toe aan:
Lesgever:
Matthijs Samyn
Vaardigheidsdocent Skillslab©
Contact: matthijs.samyn@ugent.be
.......................................................................................................................................................

Inhoudsopgave
Venepunctie 2
1 Inleiding ............................................................................................................................. 3
2 De preanalytische fase ........................................................................................................ 3
3 Voorbereiding ..................................................................................................................... 5
4 Materiaal ............................................................................................................................. 8
5 Werkwijze ........................................................................................................................ 13
6 Afname hemoculturen ...................................................................................................... 14
7 Bloedafname met vleugelnaaldje ..................................................................................... 14
8 Andere methodes voor bloedafname ................................................................................ 15
9 Helpfunctie ....................................................................................................................... 16
Voorkennis
• Theoretische kennis van het cardiovasculaire stelsel is noodzakelijk.
• De bouw en functie van de venen, meer bepaald de oppervlakkige venen gedoceerd
door Prof. Dr. K. D’Herde
• Basisconcepten van de klinische geneeskunde (blok II) gedoceerd door Prof. Dr. J.
Delanghe
• Diagnostische en therapeutische methodiek met de nadruk op laboratoriumdiagnostiek
(blok V) gedoceerd door Prof. dr. J. Delanghe
Leerdoelen
• De student kent het belang van de pre-analytische fase
• De student kan op een correcte en aseptische wijze:
o een venepunctie uitvoeren met een vacuümsysteem (vanaf 3de jaar)
o een venepunctie uitvoeren met een vlindernaaldje (6de jaar)
o hemoculturen afnemen (6de jaar)
• De student kent het gevaar voor prikaccidenten en manipuleert alle materiaal om deze
te voorkomen
Omschrijving practicum
In deze module wordt de techniek aangeleerd om op een correcte wijze een perifere
bloedafname uit te voeren door middel van een vacuümsysteem. Het afnemen van
hemoculturen en bloedafname met een vleugelnaaldje komt aan bod in de booster van het 6de
jaar. Deze vaardigheden worden aangeleerd op een fantoom en op een medestudent.

1 Inleiding
Venepunctie 3
Venepunctie of diagnostische veneuze bloedafname is één van de basisvaardigheden van elke arts.
De veneuze bloedafname maakt deel uit van de preanalytische fase.
Het correct uitvoeren van deze techniek kan leiden tot een betere behandeling van de patiënt,
zowel direct door de patiënt zo weinig mogelijk pijn en complicaties te bezorgen, als indirect door
ervoor te zorgen dat de resultaten een zo representatief mogelijk beeld van de toestand van de
patiënt weergeven.
Leerpaden:
De elektronische module van deze vaardigheidsles met bijhorende videofragmenten maken
tevens deel uit van de cursus.
2 De preanalytische fase
Dit is de fase die aan de eigenlijke laboratoriumanalyses voorafgaat en omvat onder meer:
• de voorbereiding van de patiënt
• de bloedafname zelf
• het staaltransport
• de staalverwerking (o.a. centrifugatie)
• de staalbewaring
• de fysiologische variabelen van de patiënt die een invloed kunnen hebben op de
laboratoriumresultaten
2.1 Preanalytische variabelen
De soorten preanalytische variabelen kunnen worden ingedeeld in twee groepen:
• Biologische factoren: meestal weinig beïnvloedbaar
o CAVE: interpretatie van de laboratoriumresultaten!
o niet-variabele: bijv. leeftijd, geslacht, ras, genetisch
o variabele: bijv. zwangerschap, voeding, stress
• Interfererende factoren: in vitro of in vivo
effecten die een invloed hebben op de interpretatie of meting
vermijdbaar door een correcte bloedafname en correct transport
o tijdstip afname, houding patiënt, voedselinname
o hemolyse, verkeerd staaltransport, contaminatie met infuus
2.2 Preanalytische factoren
Belangrijke routinematige preanalytische factoren:
• Tijdstip afname: essentieel bij therapeutische drugmonitoring
• Voedselinname: geeft aanleiding tot biologische variatie en kan analytische
interferenties veroorzaken bijv. sterk lipemische stalen
o nuchter: ca 12u niets gegeten (= 1 nacht)
- glucose nuchter: diagnose diabetes mellitus

- cholesterol: liefst nuchter
o niet nuchter: voor de meeste analyses
• Houding van de patiënt
o Ambulant: zittend
o Standaard: liggend of half zittend, liefst altijd dezelfde houding
Venepunctie 4
Bij rechtstaan vanuit liggende houding treden veranderingen in het vasculair systeem
op: acute verhoging van veneuze druk in de OL, waardoor een snelle shift van
intravasculair vocht naar interstitieel optreedt. Grotere elementen zoals eiwitten en
cellen gaan moeilijker doorheen de capillaire wand. Er treedt hemoconcentratie van
deze grotere elementen op (5%-15% toename). Dit effect is van belang voor o.a.
celtellingen en de daaraan verbonden parameters (hemoglobine, hematocriet).
Stijgingen treden ook op bij totaal eiwit, albumine, cholesterol, triglyceriden,
immuunglobulines, totaal calcium nog meer uitgesproken bij patiënten met oedemen
(hartfalen, cirrose).
2.3 Frequent interfererende factoren
INTERFERERENDE
FACTOR
GEVOLG
Hemolyse Hemolyse wordt frequent gezien in het labo. Meestal is het te
wijten aan de afname van het bloed (in vitro artefact). Soms heeft
de patiënt een in vivo hemolyse. Beide geven verhogingen van o.a.
LDH, ALT, kalium. Een onderscheid tussen de twee kan gemaakt
worden m.b.v. de haptoglobine concentratie bepaling: normaal bij
in vitro hemolyse, sterk gedaald bij in vivo hemolyse.
Sommige chemische bepalingen kunnen gestoord worden door een
sterk hemolytisch staal (analytische interferentie).
Hyperlipemie Hyperlipemie veroorzaakt een troebeling van het staal. Aangezien
Contaminatie met
infuusvloeistof
Verkeerde buis
afgenomen
veel routine chemische analyses gebruik maken van fotometrie als
detectiemethode kan dit een belangrijke interferentie geven.
Dit is de belangrijkste preanalytische fout in het ziekenhuis.
Afname van bloed vanuit een arm met b.v. een glucose 5% infuus
zal een pseudo hyperglycemie geven met dilutie van alle andere
parameters. Wanneer de dilutie niet uitgesproken is (en je dus niet
de fysiologisch onmogelijke waarden ziet) kunnen er
interpretatieproblemen ontstaan!
Naargelang de soort buis die afgenomen is kan er soms nog iets op
bepaald worden. Op EDTA en citraat plasma kunnen vele

Te lang of verkeerd
staaltransport
3 Voorbereiding
3.1 Voorbereiding arts en patiënt
Voorbereiding arts:
chemische parameters niet bepaald worden.
Venepunctie 5
Teveel schudden kan hemolyse veroorzaken. Stalen die bevroren
zijn geweest zijn niet meer bruikbaar voor celtelling. Te traag
transport geeft pseudo hypoglycemie (gebruik dan een fluoride
buis). Stollingsanalyses vergen een snel transport naar het lab:
bepaalde factoren zijn zeer labiel. Voor ammoniumbepaling en
ACTH (hormonen) moet het staal op ijs getransporteerd worden
(zoniet vals verhoogde waarden).
Andere stalen MOGEN NIET op ijs vervoerd worden.(bv. lactaat).
• Was je handen bij zichtbaar bevuild (ook bij Clostridium Difficile!)
• Ontsmet je handen! Handschoenen vervangen het ontsmetten niet
• Trek niet steriele handschoenen aan vóór je prikt
• Vul het passende aanvraagformulier volledig in (analyses aanvinken, tijdstip afname,
identificatie arts en patiënt).
• Identificatie van de patiënt. vraag naam, voornaam en geboortedatum van de patiënt,
controleer de identificatiearmband. Dubbel checken!
• Leg alle materiaal nodig voor een bloedafname binnen handbereik, ook de
naaldcontainer!
• Zorg voor een comfortabele houding voor jezelf (neerzitten kan, en is rugsparend)
Voorbereiding patiënt:
• Informeer de patiënt!
• De patiënt ligt (of half zittend) in een comfortabele positie. Prik nooit iemand terwijl
hij/zij rechtstaat!
• Vraag de patiënt om de arm vrij van kledij te maken en zorg ervoor dat de arm van de
patiënt stabiel ligt (bijna volledige extensie).
3.2 Wat is een geschikte vene
Standaard zal dit een vene in de elleboogplooi zijn:

Venepunctie 6
1. preferentieel de V. intermedia (mediana), dan de V. cephalica en als laatste keuze de
V. basilica. Deze volgorde houdt rekening met onderliggende structuren zoals N.
medianus en A. brachialis en de daarbij mogelijk verbonden risico’s bij een te diepe
punctie.
In theorie kan 'bijna' elke oppervlakkige vene op het lichaam worden aangeprikt.
Als de elleboogplooien van beide armen niet geschikt worden bevonden, zal er gezocht
worden naar een geschikte prikplaats op (in deze volgorde):
2. de voorarm (liefst dorsale zijde)
3. de handen en polsen (dorsale zijde) met gebruik van vleugelnaald
4. bovenzijde van de voeten, de enkels, de onderbenen (hierbij de benen uit bed laten
hangen)
Indien men nog steeds geen succes heeft, kan men overgaan tot een capillaire bloedafname
(kwalitatief minder) of het aanprikken van een diepe vene (bijv. V. Femoralis; meer
risicovol). Het aanprikken van diepe venen wordt hier niet behandeld.
Een goed te prikken vene voelt soepel aan en is indrukbaar in tegenstelling tot een pees.
Beter een goed te palperen vene prikken die minder goed te zien is dan een goed
zichtbare vene die minder goed te palperen is!
3.3 Hoe zoek ik een vene
Het zoeken naar geschikte venen gebeurt eerst visueel en (liefst) via palpatie met 2 vingers
(wijs- en middenvinger), NIET met de duim. Palpatie van mogelijke venen is cruciaal.
Sommige venen zijn heel goed te palperen maar niet te zien. Door te palperen kan (veel beter
dan met het oog) de elasticiteit (trombose? arterie?), de diameter en het verloop van de vene
worden geschat.
Voor de keuze van de arm: houd rekening met het comfort van de patiënt en van jezelf. Kies
preferentieel de arm van de niet-dominante zijde van de patiënt. Kies, zeker als je weinig
ervaring hebt, voor jezelf de best aan te prikken vene!
Hulpmiddelen:
• aanleggen van een stuwband (ook garrot of tourniquet): standaard
• maken van een vuist (niet ‘pompen’): Kalium parameter is belangrijk!
• lokaal gebruik op de huid van ontsmettingsalcohol en frictie in de richting van het hart
• laat de arm naar beneden hangen (zwaartekracht)
• tikken met de vingers op de venen, zelfs kloppen met de vingers (lichte pijnprikkel
doet de vene zwellen)

Cave:
• opleggen van een warme doek op de huid
Venepunctie 7
• De stuwband zal stuwing in de venen veroorzaken waardoor ze duidelijker worden.
Tegelijkertijd zal de stuwband hemoconcentratie (vnl. van grotere elementen: cellen,
bepaalde eiwitten en eiwitgebonden moleculen) veroorzaken. Dit kan een mogelijke
preanalytische fout worden. Dit effect treedt al op na 1 minuut. Probeer dus de
stuwband niet langer dan nodig aan te leggen. Bij het zoeken naar een geschikte vene
mag de stuwband natuurlijk langer aanblijven op voorwaarde dat deze nadien wordt
losgemaakt en dat er minimum 2 minuten wordt gewacht om te prikken.
• Er mag niet ‘gepompt’ worden met de hand. Deze spierinspanning kan (zeker bij het
gebruik van de stuwband) aanleiding geven tot lokale acidose en hyperkaliemie. Het
ballen van de vuist geeft deze mogelijke preanalytische fout niet en is dus toegelaten.
3.4 Te vermijden prikplaatsen
TE VERMIJDEN PRIKPLAATSEN OPMERKING
Arm met aanwezigheid van infuus Het mengen van infusievloeistof met bloed maakt
de afname waardeloos. In uiterste nood kan men
bloed afnemen uit de infuusarm: stop het infuus
minimum 2 minuten vooraf, leg de stuwband aan
distaal van de katheterinsteekplaats (en prik
logischerwijze distaal van de
katheterinsteekplaats). Probeer dan een andere
vene aan te prikken dan degene waar de katheter
in zit.
In de buurt van of in een hematoom Hematomen zijn pijnlijk. Mogelijke
preanalytische bron van foutieve resultaten
(hemolyse). Indien nodig: prik distaal van een
In de buurt van of doorheen een
huidaandoening (b.v. eczeem, psoriasis),
littekens (b.v. na verbranding),…
Uit een arm met een dialyseshunt (zeker
niet uit de shunt zelf)
hematoom.
Niet-gezonde huid heeft minder
recuperatiecapaciteit
De dialyseshunt wordt voorbehouden voor de
dialyse: complicaties ten gevolge van een
venepunctie zouden kunnen leiden tot het verlies
van de shunt met alle gevolgen. Bovendien,
gezien de hoge bloodflow in het veneus bed is er
een hogere kans op hemolyse.
Verlamde of ongevoelige delen Patiënten kunnen mogelijk minder pijn voelen en
daardoor geen aandacht hebben voor mogelijke
complicaties. Soms ook minder perfusie.
Oedemateuze zones Minder goede perfusie, makkelijker complicaties.
Mogelijke preanalytische fouten.

Arm aan de zijde van een borstamputatie
(met verwijderen oksellymfonodi)
4 Materiaal
4.1 Benodigdheden
Venepunctie 8
Eventuele lymfestase kan een preanalytische fout
veroorzaken. Bij het verwijderen van
oksellymfonodi zou er een hoger risico op
mogelijke systemische gevolgen (b.v. sepsis) tgv
een lokale complicatie van een venepunctie
kunnen zijn.
Handalcohol, handschoenen, alcoholische (70%) ontsmettingsvloeistof, gaasjes, naalden
(verschillende diktes), evt. vleugelnaaldje, naaldhouder, voldoende bloedafnamebuizen,
stuwband, snelverbandje, nierbekken, naaldcontainer, bedbescherming, aanvraagformulier
4.2 Bloedbuisjes
• Verschillende maten (vanaf 2 ml tot 10 ml)
• Het vacuüm is exact bepaald opdat de buis zich met een welbepaalde hoeveelheid
bloed zou vullen (sommige buizen zullen zich dus meer vullen dan andere)
• Eenmaal een buis doorprikt, zal het vacuüm eruit zijn en dus niet meer bruikbaar
• De buizen zijn steriel vanbinnen
• Alle buizen (behalve serum) dienen zo volledig mogelijk gevuld te worden i.e. tot het
vacuüm uit de buis is, dus tot de bloedstroom stopt. Dit zorgt voor een optimale
verhouding tussen bloed en additief. Een verkeerde verhouding kan een belangrijke
preanalytische foutenbron zijn (voornamelijk bij stollingstesten!). Resterend vacuüm
in de buizen kan een preanalytische fout veroorzaken (o.a. hemolyse).
• Meng alle buizen die een additief bevatten zo snel mogelijk na afname. Dit gebeurt
best door het voorzichtig kantelen (5 à 10 maal) van de buizen. Niet schudden!
Terwijl je de tweede buis laat vullen, kan je de eerst afgenomen buis voorzichtig
kantelen. Het niet (of onvoldoende) mengen van de buizen kan leiden tot stolsels in de
buis, dit kan leiden tot preanalytische fouten en mogelijk ook analytische problemen
(verstoppingen in toestellen).
De belangrijkste soorten bloedafnamebuisjes en hun toepassing:
kleuren kunnen verschillen naargelang de producent!
de afnamevolgorde is van belang:

Venepunctie 9
Citraatbuis (lichtblauw) mag nooit eerst (wel tweede of derde) omdat bij het
aanprikken weefsel thromboplastine en/of weefselfactor kan vrijkomen in de buis en
zo stollingstesten kan verstoren. Ook nooit als laatste omdat de stolling kan
geactiveerd worden tijdens het prikken.
Indien enkel een citraatbuis moet afgenomen worden en het doel is een routine PT of aPTT te
meten, mag deze onmiddellijk worden afgenomen. Indien de citraatbuis voor speciale testen
wordt afgenomen (b.v. Factor VIII dosage) moet eerst een andere buis worden afgenomen
(b.v. kleine serumbuis of dummybuisje) en weggegooid.
PS: bij gebruik van vleugelnaald: toch eerst serumbuis prikken!
Om contaminatie van één buis naar een andere te vermijden:
EDTA (paarse buis) mag niet in de heparinebuis (groene) terecht (anders kunnen bijvoorbeeld
enzymtesten gestoord worden).
KLEUR ADDITIEF WERKING ADDITIEF GEBRUIK
Rood/ Geen; In deze buis zal het bloed stollen. Serum kan o.a. gebruikt voor de meeste
roze enkel Na centrifugatie zal het biochemische analyses (elektrolyten, enzymen,
stollings- bovenstaande serum gebruikt eiwitten).
activator worden voor analyse.
Lichtblauw Citraat Citraat bindt calcium en inhibeert Citraatplasma wordt o.a. gebruikt om de
op deze wijze de stolling. Na stollingsparameters van de patiënt na te kijken
centrifugatie wordt het
(o.a. PT, APTT). Er wordt in het lab bij deze
bovenstaande (citraat-) plasma
geanalyseerd.
testen een overmaat aan calcium toegevoegd.
Groen Heparine Heparine bindt met
Heparineplasma kan o.a. gebruikt voor de meeste
Antitrombine. Er ontstaat een biochemische analyses (elektrolyten, enzymen,
zeer sterke inhibitie van de eiwitten). Voordeel t.o.v. serumbuizen: bloed
stolling. Na centrifugatie wordt moet niet stollen (wat minimum 15 à 30 min. in
het bovenstaande (heparine-) beslag neemt) en na centrifugatie kan het plasma
plasma geanalyseerd.
onmiddellijk gebruikt worden. Toepassing:
urgenties.
Paars EDTA EDTA
Deze buis wordt o.a. gebruikt ter evaluatie van
(Ethyleen Diamine Tetra de cellulaire elementen in het bloed: telling,
Acetaat)
morfologie van rode bloedcellen, witte
bindt eveneens calcium. bloedcellen en bloedplaatjes.
Grijs Fluoride/ Fluoride en oxalaat inhiberen de Deze buis wordt o.a. gebruikt om glucose en
oxalaat glycolytische pathways. lactaat concentraties te bepalen. Glucose en
lactaatconcentraties veranderen tijdens het
transport en bewaring in vitro: cellen verbruiken
nog glucose en produceren lactaat.

De afnamevolgorde is:
1. Hemoculturen
2. Serumbuis
3. Citraatbuis
4. Heparinebuis
5. EDTA buis
6. Fluoride/oxalaatbuis
4.3 Naaldhouder
Venepunctie 10
In de naaldhouder zal de naald worden vastgeklikt (andere systemen hebben een
schroefsysteem) aan één zijde; via de achterzijde van de naaldhouder wordt de vacuümbuis
doorprikt bij de bloedafname. De naaldhouder komt niet in contact met bloed en is dus
herbruikbaar. Hij wordt weggegooid als deze sterk bevuild is of defect is.
De naald wordt ontbloot net vóór het prikken!
Met het vacuümsysteem stroomt het bloed onmiddellijk van de patiënt via de naald in de buis.
Er is geen rechtstreeks contact tussen degene die de punctie uitvoert en het bloed van de
patiënt: veilig, hygiënisch en handig.
Het ene uiteinde van de naald wordt gebruikt om de patiënt aan te prikken, het andere uiteinde
(beschermd met een rubberen hoesje) penetreert de buis. De negatieve druk in de buis zuigt
het bloed via de naald uit de patiënt.
4.4 Naalden
De diameter van de naalden wordt uitgedrukt in Gauge (G).
Hoe groter het Gauge-getal, hoe kleiner de diameter. Aan de verschillende naalden wordt ook
een kleur toegekend. De naalden zijn steriel verpakt.
Hoe dikker de naald, hoe sneller het bloed stroomt (en hoe korter de bloedafname).
Hoe dunner de naald, hoe trager het bloed stroomt en hoe groter de drukgradiënt tussen buis
en bloedvat: meer kans op preanalytische problemen (vnl. hemolyse).

Standaard voor te gebruiken naalddiktes zijn:
Venepunctie 11
• 1 ste keus 20 G = geel = 0.9 mm = de standaard (groot debiet, kleine afstand tussen
vene en buisje)
• 2de keus 21 G = groen = 0.8 mm
• 3de keus vleugelnaald
• 4de keus 22 G = zwart = 0.7 mm
• Handrug: vleugelnaald
• Hemoculturen: vleugelnaald
Naalden dikker dan 19 G kunnen een lichte venebeschadiging veroorzaken waardoor
weefselfragmenten kunnen vrijkomen in de bloedafnamebuis.
Bij stollingstesten (citraatbuis) kan dit een preanalytische fout betekenen.
Neem steeds meerdere naalden mee van verschillende dikte; maak indien nodig gebruik van
een vleugelnaaldje.
4.5 Stuwband
Aanleggen van een stuwband (klassiek of commercieel) ongeveer een handbreedte boven de
insteekplaats. Hij zorgt voor voldoende venevulling: cave vastklemmen van de huid van de
patiënt! Breng bij het aanleggen een vinger tussen huid en stuwband.
CAVE: stuwing vermijden door afknellen kledij van patiënt!
1. Eerste keus zijn de commercieel beschikbare stuwbanden (meestal van een
synthetische stof gemaakt); ze zijn voorzien van een mechanisch kliksysteem. Ze
kunnen meer of minder worden aangespannen zonder dat ze geopend worden. Je kunt
ze met één hand hanteren tijdens het bloed prikken!
2. Tweede keus is de bloeddrukmanchette: waardig alternatief voor de commerciële
stuwband
3. Derde keus is de klassieke stuwband: een stuk platte rubber (2 à 3 cm breed en
variërend in lengte) die rond de arm wordt aangelegd om stuwing in de venen te
veroorzaken. Deze wordt afgesloten met een halve knoop (geen volledige!).
• Voordelen: goedkoop, gemakkelijk te reinigen.
• Nadelen: een zekere handigheid is vereist om deze aan te leggen, kan niet
opnieuw worden aangespannen, cave latexallergie.

4.6 Ontsmetting
Venepunctie 12
• Bij routine bloedafnames wordt de punctieplaats ontsmet met 70% alcoholoplossing
• Bij alcoholdosages wordt de punctieplaats niet ontsmet met alcohol (protocol BIVV)
maar gereinigd met water en zeep
• Bij hemoculturen wordt de punctieplaats ontsmet met 70% alcoholoplossing
Povidon-joodoplossing 10% wordt nu ook afgeraden o.a. door allergische reacties
Gebruik voor het appliceren van de ontsmetting liefst geen watten, maar katoenen deppers of
non woven gaasjes. De punctieplaats wordt na het ontsmetten in principe niet meer aangeraakt
tenzij met ontsmette vingers.
Ontsmettingsvloeistof moet opdrogen gedurende minimum 30 seconden (alcohol kan een
prikkelend gevoel geven bij de bloedafname en kan ook hemolyse veroorzaken). Indien je
nadien de zone aanraakt moet je opnieuw ontsmetten.
Ontsmetten: radiair-circulaire wijze of naar het hart toe geeft extra prikkeling van de vene!
4.7 Naaldcontainer
Breng de naald na de punctie ONMIDDELLIJK in een geschikte naaldcontainer!
• Prikongevallen dienen absoluut vermeden te worden (zowel voor de patiënt, voor
jezelf, je medewerkers en de mensen die het afval verwerken).
o Verwijder je naald niet in een nierbekken!
o Laat nooit een naald slingeren!
o Nooit een gebruikte naald recappen!
o Naaldcontainer binnen handbereik!
De naald haal je uit de naaldhouder door op beide pinnetjes te klikken aan het uiteinde van
de naaldhouder.
Bij schroefsysteem wordt de naald eraf geschroefd door één van de kleine openingen aan de
zijkant van de naaldcontainer te gebruiken.
4.8 Aanvraagformulier
Vul het juiste aanvraagformulier volledig in:
• analyses aanvinken
• tijdstip afname
• identificatie arts
• identificatie patiënt (naam-voornaam-geboortedatum)

5 Werkwijze
Procedure veneuze bloedafname
Venepunctie 13
• Was je handen indien zichtbaar bevuild (of bij Clostridium Difficile)
• Ontsmet je handen! Trek niet-steriele handschoenen aan! (of zie verder)
• Check de identiteit van de patiënt
• Laat de patiënt zitten of liggen
• Vraag om de arm vrij van kledij te maken (cave: afgeklemde kledij!) en zorg ervoor
dat de arm van de patiënt stabiel en in extensie ligt
• Monteer een geschikte naald op de naaldhouder, haal de naald nog niet uit zijn
beschermhuls
• Leg de stuwband aan ongeveer handbreedte boven de insteekplaats
• Laat de patiënt een vuist maken, NIET pompen
• PALPEER de venen en kies de best te prikken vene
• Ontsmet de punctieplaats met een 70% alcoholoplossing
• Laat 30 seconden opdrogen
• Trek niet-steriele handschoenen aan (indien dit nog niet is gebeurd)
• Maak de naald vrij
• Neem de naald-naaldhouder in je dominante hand zo vast dat de duim bovenop zit en
de onderzijde van de naaldhouder op je wijs- en middelvinger rust
• Span met je vrije hand lichtjes de huid aan onder de punctieplaats
• Prik de huid en vene aan onder een hoek van 15° tot maximaal 30°. Verwittig!
• Prik in de richting van het verloop van de vene met de opening van de naald naar
boven
• Breng de eerste buis met je vrije hand in de naaldhouder, duw af op de naalhouder
• Vraag om de vuist te lossen EN los de stuwband bij het vollopen van het eerste buisje
• Blijf de naald-naaldhouder goed fixeren, steun op de arm van de patiënt
• Indien er meerdere buizen moeten gevuld worden, plaats je op dezelfde wijze de
volgende buisjes
• Meng alle buizen die een additief bevatten zo snel mogelijk na afname
• Haal de buis uit de naaldhouder na het vullen van de laatste buis
• Verwijder de naald uit de patiënt
• Duw onmiddellijk de punctieplaats af met een droog gaasje
• Verwijder de naald DIRECT in de naaldcontainer zonder de naaldhouder weg te
gooien
• Plaats de stuwband over het gaasje op de punctieplaats (2 minuten duwen met
gestrekte arm)
• Kleef een pleister op de punctieplaats
• Verwijder de handschoenen en ontsmet nadien je handen!
• Identificeer de buisjes en vul het aanvraagformulier correct in
• Breng de stalen naar het labo

6 Afname hemoculturen
Venepunctie 14
Bij hemoculturen wordt veneus bloed afgenomen in flessen die een microbieel groeimedium
bevatten.
• Controleer de vervaldag alvorens de bloedkweekfles te gebruiken
• Er wordt steeds ‘een koppel’ afgeprikt:
o voor aërobe micro-organismen
o voor anaërobe micro-organismen
• Ontsmetten met alcohol 70%
• Werk strikt aseptisch, vermijd elke contaminatie van bacteriën
• Indien hemoculturen worden afgenomen met een gesloten systeem dienen deze vóór
de andere buisjes (serum, stolling ed.) te worden afgenomen
• Preferentieel wordt een vleugelnaald gebruikt zodat de flesjes rechtop kunnen staan
tijdens het vollopen
• Vul 5 à 10 ml per hemocultuurfles (niet overvullen!)
• Overschrijf of kleef niets over de barcode van de flessen!
• Steriele set kan, maar is niet noodzakelijk
7 Bloedafname met vleugelnaaldje
Een butterfly naald (‘vlindertje’, ‘vleugeltje’) is een naaldje met een aanzetstuk in de vorm
van een vleugeltje. De vleugeltjes worden geplooid bij het prikken. Aan het uiteinde van het
slangetje wordt een naaldhouder geconnecteerd via een de adaptor. Verder is de bloedafname
gelijklopend met het vacuümsysteem.
CAVE: buisjes nooit verticaal houden tijdens het vullen (bloeddruppels "vallen" a.h.w. in de
buis met celbeschadiging als gevolg).
Butterfly naaldjes kunnen een grote Gaugewaarde hebben (= kleine diameter).
Indicaties:
• Prikken in de handvenen
• Hemoculturen
• Moeilijk te prikken venen
• Bij kinderen
• Agressieve/verwarde patiënten

Voordelen:
Venepunctie 15
• De kleine naald en de goed vast te nemen vleugeltjes zorgen ervoor dat je een zeer
kleine vene toch kunt aanprikken.
• Het slangetje is doorzichtig: je merkt onmiddellijk als je een bloedvat hebt aangeprikt
• Je kunt een zekere afstand van de patiënt bewaren
• De vleugeltjes kunnen op de huid gefixeerd worden met een pleistertje, hierdoor kunt
u bij de venepunctie beide handen gebruiken
Enkele nadelen:
• Grotere kans op preanalytische fouten (hemolyse, plaatjesactivatie) doordat het bloed
een langere weg moet afleggen
• Butterfly naaldjes zijn relatief duur (ca €45 voor 100 butterflynaaldjes; ca €7 voor 100
gewone naalden)
8 Andere methodes voor bloedafname
8.1 Bloedafname bij het plaatsen van een infuus
Bij het plaatsen van een perifeer infuus is het mogelijk om, voordat de infuusslang op de
intraveneuze katheter wordt geplaatst, bloed af te nemen via de katheter
• voordeel: patiënt hoeft maar één prik te krijgen
• nadeel: hogere kans op hemolyse
8.2 Bloedafname via katheter
Algemeen wordt een afname via een (perifere) katheter afgeraden.
• Nadelen
• mogelijk preanalytische fouten door bijmenging van de infuusvloeistof met het
afnamebloed
• mogelijke verstopping van de katheter
8.3 Bloedafname via centrale katheter
Kan mits extra aandacht voor hygiëne; contaminatie van de infuusslang en/of katheter kan
ernstige gevolgen voor de patiënt hebben.
Draag ook hier steeds handschoenen!

Venepunctie 16
De infuusslang dient eerst gespoeld te worden met fysiologisch water (zeker indien er
heparine in de slang of katheter aanwezig kan zijn). Bij de afname dient minimum 10 ml
bloed weggegooid te worden (= 2 grote gestolde buizen) om contaminatie van het bloed met
de infuusvloeistof te voorkomen. Na het prikken dient de infuusslang eveneens goed
doorgespoeld te worden met fysiologisch water om stolsels in de infuusslangen en katheter te
voorkomen. (Uitzondering: bij chemotherapie met Amcidine® infuus: spoelen met glucose
infusaat!)
8.4 Bloedafname met spuit en naald
Te vermijden!
• minder hygiënisch
• minder veilig
• meer hemolyse
Indien toch gebruik makend van spuit en naald:
• maak de zuiger in de spuit vooraf even los
• zet de naald goed vast op de spuit
• door geen antistolling in de spuit: snel en vlot werken is de boodschap
• bij het vullen van de buizen: maak de dop van de vacuümbuis niet los, prik doorheen
de dop en houd de zuiger tegen ipv te duwen
(door het vacuüm zal het bloed met grote kracht in de buis terecht komen: cave
hemolyse door hevige bloodflow in de naald)
9 Helpfunctie
9.1 Wat te doen bij een hematoom?
Zwelling en (blauwe) verkleuring van de insteekplaats of er net boven. Als u eenmaal met een
hematoom te maken heeft, moet u voorkomen dat het groter wordt.
• Eerst de stuwband lossen
• Dan naald eruit halen
• Dan minstens 2 minuten afdrukken (gestrekte arm)
9.2 Hoe voorkom ik een hematoom?
• door de vene correct aan te prikken
• door de punctieplaats minstens 2 minuten af te drukken
• tijdens het afdrukken van de punctieplaats de arm gestrekt houden

• patiënten met anticoagulantia therapie: langer afdrukken
9.3 Hoe vermijd ik preanalytische fouten?
• de stuwband maximum 60 seconden aanspannen
• de vene mag niet te veel gestuwd zijn
• juiste volgorde van de buisjes respecteren
• buisjes NIET schudden, enkel kantelen
• buisjes vullen tot de bloedstroom stopt
• buisjes moeten volledig gevuld zijn
• niet met spuit en naald bloed prikken
9.4 Wat te doen als er geen bloed in het buisje komt?
Venepunctie 17
• de vene kan collaberen doordat de opening van de naald tegen de wand van de vene
ligt
o draai de naald voorzichtig zodat de opening vrij komt
o de punt van de naald ligt niet volledig in de vene de naald moet iets verder
ingebracht worden
• de naald is te diep ingebracht en heeft de vene geperforeerd
o trek de naald voorzichtig terug tot net onder de huid en probeer de vene
opnieuw aan te prikken; als er snel een zwelling ontstaat omdat het bloed uit de
geperforeerde vene stroomt: de stuwband direct losmaken
• de naald zit naast de vene
o palpeer met de vrije hand hoe de naald ten opzichte van de vene ligt; de ligging
van de naald kan eventueel gecorrigeerd worden
o beweeg de naald in ieder geval niet van links naar rechts en omgekeerd als de
naald in de patiënt zit, je snijdt dan in het subcutane weefsel (vnl. vet maar ook
nervi en bloedvaten!)
• er is te veel stuwing: verminder de stuwing door het losser maken van de stuwband
• het vacuüm is uit de buis: neem een andere buis
9.5 Wat te doen als het prikken niet lukt?
Indien je na 2 pogingen er niet in slaagt om je bloedbuizen te vullen, stop en haal er een
andere collega bij.
9.6 Wat te doen bij aanprikken van een arterie?
Bij het zoeken naar een vene in de elleboog en pols moet u extra alert zijn! Als u het bloedvat
voelt pulseren heeft u met een arterie te maken!
Indien per ongeluk een arterie zou worden aangeprikt: stop de procedure en geef minimum 5
minuten compressie.