Klik hier voor de volledige versie - MSD Animal Health

uddEr hEALTh
Het herhaald en onderbouwd nemen van
melkstalen bij klinische mastitis levert meestal
voldoende informatie aan om een uiergezondheids
bedrijfsprobleem doelgericht aan te pakken.
Bart & Geert’s
Welke informatie kan uit gericht genomen melkstalen
van mastitismelk bekomen worden?
De incidentie van de problemen, een sluitend behandelplan,
de ideale droogzettube, of het probleem koegebonden
of omgevingsgebonden is en of ook de
droogstand en/of de vaarzenopfok dient bekeken te
worden in de bedrijfsaanpak.
Welke bacteriën laten een koegebonden probleem
vermoeden?
Streptococcus agalactiae, Staphylococcus aureus en
Staphylococcus chromogenes.
Welke bacteriën laten een omgevingsgebonden probleem
vermoeden?
Escherichia Coli, Streptococcus uberis en Staphylococcus
simulans en xylosus.
Waar dient vooral naar gekeken te worden in het
geval van koegebonden pathologie?
Naar de melkmachine en de melktechniek.
Waar dient vooral naar gekeken te worden in het
geval van omgevingspathologie?
Naar de huisvesting (hygiëne en comfort) van de melkkoeien
en eventueel naar de droogstandsperiode.
Tips & Tricks # 08
Intervet Belgium nv
010
Stallestraat 73,
1180 Brussel
Tel: +32 2 370 94 01
2012
Fax: +32 2 370 93 35
www.msd-animal-health.com PUB

BacTerioloGisch onderzoek
Bij masTiTis is meer dan zinvol!
Uiergezondheid en rationeel antibioticum gebruik
Klinische uierontstekingen bij melkvee blijven één van de voornaamste kostenposten
in de melkveehouderij. In de meeste gevallen worden uierontstekingen veroorzaakt
door bacteriën en zijn antibiotica aangewezen bij de therapie. Antibiotica in de
diergeneeskunde staan echter steeds meer onder druk en het verantwoord gebruik
ervan, ook bij de behandeling van mastitis, wordt dus een absolute noodzaak.
Bacteriologisch onderzoek
Het verantwoord gebruiken van antibiotica begint met het onderkennen van de kiem
waartegen men dient te behandelen alsook met het kennen van de gevoeligheid
van deze kiemen voor antibiotica. Nog te dikwijls probeert men in het geval van een
uierontsteking nu eens deze tube, dan weer een andere en dit zonder gefundeerde
grond voor deze keuze. Regelmatig bacteriologisch onderzoek van klinische
mastitiden gecombineerd met het aanleggen van een antibiogram geeft enerzijds
aan welke kiemen binnen het bedrijf verantwoordelijk zijn voor de problemen en
anderzijds ook aan welke antibiotica deze kiemen wel en niet gevoelig zijn. Op die
manier kan gericht gekozen worden voor een werkzame substantie wat de kans op
een goed resultaat verhoogt en het antibiocumgebruik verantwoordt. Het spreekt
voor zich dat men niet wacht op de uitslag van een genomen staal alvorens koeien
te behandelen, maar na enkele staalnames wordt op de meeste bedrijven de ‘rode
draad’ doorheen het probleem snel duidelijk, ttz meestal gaat het voornamelijk
om een bepaald type bacteriën dat meestal aan dezelfde antibiotica gevoelig of
ongevoelig zijn.
De bacterie vertelt...
De bacterie die geisoleerd wordt uit een melkstaal van een klinisch mastitisgeval
levert bovendien informatie over de aanpak van het probleem op bedrijfsniveau.
Bepaalde kiemen zijn namelijk meer koegebonden of besmettelijk, andere
daarentegen zijn eerder omgevingsgebonden.
Koegebonden kiemen zijn kiemen die enkel kunnen overleven op de koe, vb op
de speenhuid of in de uier en onder bepaalde omstandigheden, bijvoorbeeld
tijdens het melkproces, de koe kunnen besmetten en kunnen overgedragen
worden van koe naar koe. Voorbeelden hiervan zijn de meeste Staphylococcus
aureus en Streptococcus agalactiae stammen. Bij koegebonden besmettelijke
kiemen dient vooral aandacht besteed te worden aan de melkmachine en aan
de melktechniek omdat deze kiemen veelal overgedragen worden tijdens het
melkproces.
Omgevingsgebonden kiemen zijn kiemen die in de omgeving kunnen overleven
zonder daarvoor de koe nodig te hebben. Wanneer deze kiem vanuit de omgeving
in contact komt met het slotgat kan deze dan het uierweefsel infecteren.
Voorbeelden hiervan zijn de meeste Escherichia coli en Streptococcus uberis
stammen. Bij omgevingsgebonden kiemen dient vooral de omgeving (hygiëne en
comfort van de huisvesting) bekeken te worden. Indien de uierontstekingen met
deze omgevingsgebonden kiemen vooral voorkomen in de eerste 3 maanden na
de kalving dient ook de (omgeving tijdens de) droogstandsperiode bekeken te
worden.
Streptococcus dysgalactiae is nu eens koegebonden, een andere keer
weer omgevingsgebonden. Uitzonderlijk kan een kiem die normaal gezien
koegebonden is zich ook als omgevingsgebonden gedragen en vice versa. Om
zeker te zijn dat geisoleerde stammen (van eenzelfde kiem) binnen een bedrijf
koe- of omgevingsgebonden zijn zou eigenlijk een genetische typering van deze
stammen moeten gebeuren. Gaat het bij alle isolaten binnen één bedrijf om
eenzelfde stam dan is dit een besmettelijke koegebonden kiem waarbij steeds
dezelfde stam van koe naar koe overgedragen wordt. Blijkt het om meerdere
verschillende stammen (van eenzelfde kiem) te gaan dan komen die verschillende
stammen vermoedelijk eerder vanuit de omgeving. Dit genetisch typeren is
vooralsnog relatief duur voor de praktijk maar dit wordt in de toekomst een
bijkomend diagnosemiddel. Momenteel is een mogelijks alternatief van ieder
isolaat een antibiogram aan te leggen. Is dit voor een bepaalde bacterie binnen
een bedrijf steeds hetzelfde dan is de kans groot dat het om een koegebonden
besmettelijke kiem gaat. Is voor eenzelfde bacterie het antibiogram bij
verschillende koeien verschillend dan gaat het vermoedelijk om verschillende
omgevingsgebonden stammen.
Ook minor pathogenen (Coagulase Negatieve Staphylococcen (CNS) en
Corynebacterium bovis) worden regelmatig geisoleerd bij (zeer) hoog
celgetalkoeien alhoewel aangenomen wordt dat deze als pathogeen van
mineur belang zijn. Het veel voorkomen van dergelijke kiemen duidt dikwijls
op onvoldoende dippen/sprayen na het melken. Recent onderzoek toont echter
aan dat sommige van deze minor pathogenen, met name Staphylococcus
simulans, chromogenes en xylosus pathogener zijn dan gedacht. Staphylococcus
chromogenes gedraagt zich hierbij veelal als koegebonden terwijl Staphylococcus
simulans en xylosus zich eerder als opportunistische omgevingsgebonden
kiemen gedragen.
Bacteriologisch onderzoek kan echter nog meer
informatie aanleveren
Wanneer herhaald en onderbouwd melkstalen voor bacteriologisch onderzoek
genomen worden bij klinische mastitis kan veel meer informatie bekomen worden
dan enkel kiem en antibiogram.
Idealiter neemt men melkstalen van een aantal opeenvolgende klinische
mastitisgevallen, waarbij men de datum, de pariteit (vaars of koe) alsook het
aantal lactatiedagen noteert. Op die manier kan men oa het aantal gevallen /
tijdseenheid of de incidentie berekenen. Deze incidentie kan dan vergeleken
worden met de norm van 3% klinische mastitisgevallen / maand ofte 36% / jaar
om de ernst van het probleem in te schatten. Bovendien krijgt men een beeld van
welke uierpathogenen circuleren en welke antibiotica nu best kunnen gebruikt
worden. Op die manier kan een onderbouwd behandelplan opgesteld worden en
kan bovendien de meest efficiëntie droogzetter (die werkt tegen alle geïsoleerde
kiemen) gekozen worden. Het type bacteriën dat geisoleerd wordt geeft dan weer
aan of men vooral de omgeving dan wel de melkmachine en melktechniek als
veroorzaker van de problemen moet nakijken. Het feit of het vooral om vaarzen
dan wel om koeien gaat geeft aan of ook aan de opfok van de vaarzen (hygiëne
huisvesting, vliegenbestrijding, verwijderen accessoire spenen, voederen van
mastitismelk, ...) aandacht dient besteed te worden. Het tijdstip tijdens de lactatie
waarop de mastitiden optreden levert informatie aan omtrent het belang van de
droogstand binnen de mastitisproblemen. Uierontstekingen die ontstaan binnen
de eerste 3 maanden na kalven tengevolge van omgevingspathogenen vinden nogal
dikwijls hun oorsprong in de droogstand dus die dient dan nauwgezet bekeken te
worden (hygiëne huisvesting, welke droogzetter, werkingsduur droogzetter versus
duur droogstand, extra obturator, uitliggen van melk voor kalven, ...). Met deze
visie biedt het M-team van de faculteit diergeneeskunde momenteel de M-box
(http://www.m-team.ugent.be/pages/diensten/dierenartsen/3-in-1/) aan om snel
voldoende informatie te genereren, en dit zeker ook op bedrijven waar geen MPRgegevens
voorhanden zijn.