oldtimers p9 ›› de keuken p13 ›› de bewoners p14 - Amigos de Cuba

n° 167 - juni/juin 2010 - 40e jrg/année
driemaandelijks tijdschrift van de vrienden van cuba vzw
périodique trimestriel des amis de cuba asbl
Belgie - Belgique
P.B.
1730 Asse
2/3748
›› de keuken p13 ›› oldtimers p9
›› de bewoners p14

jacques
›› de werken
›› les travaux
cindy, sonja en monique
franky en peter
karel
dominique en geert
lus en chris
nils en simon
guy
luc

Edito
Een nieuwe lente, een nieuw begin ! Zoals u gemerkt heeft,
kreeg ons verenigingsblad een nieuw kleedje aangepast. De
ontwerper van dit jonge en ijzersterke ontwerp is Eva Van
Malderen en ik wil haar in naam van de ganse vereniging dan
ook bedanken voor haar toewijding en haar ideeën. Zoals
altijd werd het ontwerp voorgelegd aan een kleine groep
mensen binnen de vereniging die ongezouten hun mening
mochten geven en zo tot dit uiteindelijke nieuwe ontwerp
konden komen. Bedankt Raymond, Silvia, Youri, Stéphane en
Mark ! En alsof dit nog niet genoeg was, kreeg de Cuba Sí
een nieuwe hoofdredacteur : Raymond Verbinnen. Ik wil van
deze gelegenheid dan ook gebruik maken om Raymond
Verbinnen te verwelkomen in zijn nieuwe functie en
tegelijkertijd Paul Evrard, alias Pablo, van harte te bedanken
voor zijn jarenlange inzet, zijn vernieuwing en zijn onlesbare
dorst naar de perfecte Cuba Sí die hij samen met Sylvia
Vanhoegaerden telkens weer in elkaar stak. Mil gracias !
Deze nieuwe en extra dikke Cuba Sí staat volledig in het teken
van “solidariteit”, met name een positieve lotsverbondenheid
die de leden van onze vereniging aangaan met de inwoners
van de “groene kaaiman”.
Solidariteit is een heel kernachtig begrip, dat samenhorigheid
en verantwoordelijkheid inhoudt. We leven in een mondiale
samenleving waar iedereen recht heeft op een menswaardig
bestaan. Solidair zijn met de ander opdat hij dit menswaardig
bestaan zou bereiken, impliceert dan ook niet zomaar dingen
geven die we niet meer nodig hebben maar daarentegen net
heel doelgericht te werk gaan. Specifieke noden opzoeken
en gerichte bijstand verlenen waar die daadwerkelijk nodig
is. We willen immers niet de richting inslaan van de
ontwikkelingssamenwerking waarbij het ontwikkelde land
diensten aanbiedt die de eigen bedrijven fikse winsten laat
opstrijken, neen, waar we naartoe willen is authentieke,
internationale solidariteit waarbij de gever en de ontvanger
elkaar ontmoeten, ideeën uitwisselen en samenwerken op
basis van gelijkwaardigheid. Op een dergelijke authentieke
manier willen we werken aan het verbeteren van een (acute
of structurele) noodtoestand.
Dit is dan ook het soort solidariteit dat een twintigtal mensen
in februari betuigden aan de inwoners van het bejaardentehuis
in La Lisa te Havana. Het bejaardentehuis werd helemaal
opgeknapt en de bewoners werden voorzien van bedden,
rolstoelen, kledij, een nieuwe keuken en nieuw sanitair. Zowel
de voorbereidingen als de reis zelf werden een waar avontuur
dat voor iedereen verrijkend was en vooral naar “meer” smaakt.
De deelnemers kunnen er immers blijkbaar niet genoeg van
krijgen en willen volgend jaar opnieuw gaan verbouwen. Eens
de smaak te pakken, is het moeilijk om te stoppen!
En daar zijn nog voorbeelden van. Zo zal het uiterst succesvolle
project “Instrumenten voor Cuba” opnieuw van start gaan
deze zomer en dit keer ook in Vlaanderen.
Het project van de vrienden van Aalst wordt eveneens
uitgebouwd. Zij steunen al jaren een revalidatiecentrum in
Holguín en dit keer wordt er uitgebreid, er komt een volledig
nieuwe afdeling bij : niet zomaar een turnzaal maar een echt
centrum met onder meer een zwembad en met paarden om
op die manier alle soorten therapie te kunnen geven. Best
een ambitieus project waar we dan ook met man en macht
onze schouders onder willen zetten.
Alexandra Dirckx
4 Hoofdredacteur – Rédacteur en chef
5 Tot stand komen van de brigade
7 Naissance de la brigade
9 Oldtimers
10 Fietsen en Duiken
11 Parcours et impressions
14 Net iets anders !
15 Filosofische bedenkingen
16 Hotel Bruzón bij night
17 Op stap gaan in Havana + cocinero
18 De Belgische Residentie
19 Cuba - Koken
Inhoud – Contenu
21 Ervaringen van een bediende
23 Remarques philosophiques + Het Paradijs
24 Met de bus naar Santiago
25 Brigadistas – Turistas
27 De Tolk
28 Nabeschouwing – Considération
29 A helping hand
30 Un espace Wallonie
31 Project Aalst
32 Instruments pour Cuba
33 Sponsors
34 Activiteiten uit de regio’s
3
Nouveau printemps, nouveau début ! Comme vous avez pu le
remarquer, notre Cuba Sí affiche un nouveau look. L’architecte
de ce jeune et solide projet est Eva Van Malderen et, au nom de
toute l’association, je tiens à la remercier pour son dévouement
et ses idées. Comme toujours au sein de notre a.s.b.l., des ébauches
ont préalablement été soumises à l’examen, aux critiques
et finalement à l’approbation d’un petit comité de personnes.
Merci à Raymond, Silvia, Youri, Stéphane et Mark : de votre choix
résulte cette nouvelle et élégante couverture ! Mais le Cuba Sí a
subi d’autres changements. Nous avons tout d’abord un nouveau
rédacteur en chef : Raymond Verbinnen. Il va de soi que nous lui
souhaitons chaleureusement la bienvenue dans sa nouvelle
fonction; mais nous tenons également à remercier de tout cœur
Paul Evrard, alias Pablo, pour le dévouement dont il a fait preuve
durant toutes ces années, pour son esprit vif et sa soif insatiable
de vouloir sans cesse améliorer le Cuba Sí, et ce en collaboration
avec Sylvia Vanhoegaerden. Mil gracias !
Ce nouveau Cuba Sí “hors série” est placé entièrement sous le
signe de la solidarité, une “solidarité intégrée” que les membres
de notre association engagent en concertation avec les habitants
du “caïman vert”.
La solidarité est une notion très vaste qui implique de la fraternité
et de la responsabilité. Nous vivons dans une société mondialisée
où chacun a le droit de vivre dans la dignité. Etre solidaire avec
l’autre, pour qu’il puisse se construire une existence digne, nécessite
de notre part une réponse ciblée plutôt que de vouloir nous
débarrasser de tout ce dont nous n’avons plus besoin. Déceler
les nécessités spécifiques et accorder de l’assistance là où elle
est effectivement indispensable. Nous ne voulons pas suivre la
même voie que la coopération en matière de développement où
le pays qui aide offre des services provenant de ses propres
entreprises qui en profitent pour accroître leurs chiffres d’affaires
et bénéfices. Bien au contraire, nous souhaitons mettre sur pied
une solidarité internationale authentique, où les donneurs et les
receveurs se rencontrent, échangent des idées et collaborent sur
une base d’égalité. Nous voulons pouvoir résoudre un problème
de manière vraie et sincère, mais aussi donner un “coup de main”
en cas de situation d’urgence. En février dernier, c’est cette forme
de solidarité-là qu’une vingtaine de personnes a voulu concrétiser
en faveur des habitants d’une maison de retraite dans le quartier
de La Lisa, à La Havane. Le home a été entièrement retapé et ses
résidents ont reçu de nouveaux lits, des fauteuils roulants, des
vêtements, une nouvelle cuisine et de nouveaux sanitaires. Tant
les préparatifs que le voyage lui-même ont été une aventure
fantastique, enrichissante pour tous, et qui a donné envie d’en
faire plus. En effet, les participants sont apparemment prêts à
repartir en 2011. Quand on y a goûté, on ne peut pas s’arrêter !
Mais il y a encore d’autres exemples : le projet “Instruments pour
Cuba” qui a suscité tant d’émotion positive à Cuba et qui a été
une des grandes réussites de 2009, redémarrera bientôt et, cette
fois, il connaîtra également un développement en Flandre.
L’action de nos amis d’Alost se verra également amplifiée. Ils
soutiennent depuis de nombreuses années un centre de revalidation
à Holguín. L’institution va prochainement s’agrandir par
la construction d’une nouvelle aile. Celle-ci ne comprendra pas
seulement une salle de gymnastique mais constituera un véritable
centre avec, entre autres, une piscine et une section équestre
permettant de dispenser les thérapies les plus variées. Il s’agit là
d’un projet très ambitieux que nous tenons absolument à
soutenir.

4
Dag vrienden en vriendinnen van Cuba,
Op 16 maart 2010 ben ik samen met Marc Wuytack bij
Sylvia en Pablo langs geweest. Vanaf 1 april - en dit is
geen grap - neem ik de fakkel over van Pablo als
hoofdredacteur.
Na een hele middag en een stuk van de avond goed te
luisteren en ideeën uit te wisselen, keerden we terug
huiswaarts met een koffer vol informatie.
Ik wou me graag even voorstellen : op de foto zit ik
naast John Lennon, die het eens door een andere bril
bekijkt. Dit is dan ook een link naar mijn hobby,
namelijk duiken. Verder in dit nummer kan je er meer
over lezen.
Ik ben vader van 2 zonen en een meisje, werk in de
Gentse kanaalzone bij Arcelor-Mittal, het vroegere
Sidmar. Daar ben ik al 20 jaar vakbondsmilitant,
waarvan 9 jaar als afgevaardigde.
Op vraag van een werkcollega ging ik op 22 mei 2003
naar de oprichtingsvergadering van de Vrienden van
Cuba, afdeling Gent. Deze vond plaats bij Michel
Vanhoorne thuis.
Eerst was ik gewoon lid, maar met de komst van Johnny
Goethals werd de regio Gent actiever en nu laden we
regelmatig ziekenhuisbedden en ander medisch
materiaal in containers richting Cuba. Twee jaar
geleden heb ik de stap gezet om secretaris - penningmeester
te worden, in navolging van Dirk Picquet.
Samen met de andere bestuursleden verzorg ik in Gent
en omstreken het dagelijkse bestuur en schenken we
de nodige aandacht aan Cuba.
Zo, nu laat ik jullie genieten van dit speciale nummer
van de Cuba Sí, veel leesgenot en tot september !
El nuevo jefe de redacción
Bonjour Amis et Amies de Cuba,
Le 16 mars dernier, je me suis rendu, avec Marc
Wuytack, chez Sylvie et Paul “Pablo” Evrard. A partir
du 01/04/2010 – ceci n’est pas un poisson d’avril – je
succéderai à Pablo en tant que rédacteur en chef de
Cuba Sí. Après une très longue après-midi de
discussion et d’échange d’idées, nous sommes rentrés
à la maison, des informations plein la tête.
Permettez-moi de me présenter brièvement : sur la
photo, je suis assis à côté de John Lennon qui porte de
bien étranges lunettes. Celles-ci marquent le lien avec
un de mes hobbies : la plongée. Vous en apprendrezplus
à ce sujet en lisant les pages qui suivent.
Je suis aussi l’heureux père de trois enfants, deux
garçons et une fille, et je travaille dans la zone du canal
à Gand, chez Arcelor-Mittal (ex-Sidmar). J’y suis militant
syndical depuis déjà 20 ans, dont 9 ans en qualité de
délégué syndical.
Le 22 mai 2003, à la demande d’un collègue, je me
suis rendu à la réunion de fondation de l’association
“Les Amis de Cuba – Région de Gand”. La rencontre
eut lieu au domicile de Michel Vanhoorne.
Au début, je suis devenu simple membre mais, après
l’arrivée de Johnny Goethals, la Région de Gand est
devenue de plus en plus active. A l’heure actuelle, nous
chargeons régulièrement des conteneurs avec du
mobilier hospitalier et du matériel médical à destination
de Cuba. Il y a deux ans, j’ai succédé à Dirk Picquet au
poste de secrétaire–trésorier.
Avec l’aide des autres membres du bureau, je m’occupe
de la gestion quotidienne de la section gantoise et nous
nous efforçons de focaliser l’attention sur Cuba.
J’espère que vous prendrez grand plaisir à lire ce
numéro spécial de Cuba Sí.
A bientôt, en septembre !
Raymond Verbinnen

El inicio
HET TOT STAND KOMEN VAN
DE BRIGADE Marc Wuytack
In Gent zijn we reeds jaren bezig met de actie
“Ziekenhuisbedden voor Cuba”. Onze vorige voorzitter,
Johnny Goethals, die destijds werkzaam was in het
Universitair Ziekenhuis van Gent, stuurde een eerste
lading bedden richting Havana.
Ik nam deze taak drie jaar geleden over en aangezien
ik enkele malen per jaar naar Havana ga, deed ik ook
de onderhandelingen met het Ministerie van Volksgezondheid
(MINSAP).
Bij elk bezoek aan Cuba kreeg ik een rondleiding langs
enkele instellingen die bedden en materiaal van onze
zendingen hadden gekregen. Dit is van groot belang
om onze leden en de donateurs feedback te geven en
te motiveren.
Casa de la Amistad
Bij zo een bezoek nam men me mee naar een bejaardenhome
in La Lisa.
Het home José M. de la Vega was een instelling die op
dat ogenblik bij MINSAP prioriteit kreeg. We hadden al
materiaal en een aantal bedden aangebracht, maar bij
de rondleiding maakte men me duidelijk dat het gebouw
zelf, dat van vóór de Revolutie dateerde, dringend
diende aangepakt te worden. De keuken was zo goed
als onbestaande, voor de 70 bewoners was er geen
sanitair met stromend water, het dak lekte op verschillende
plaatsen en de toestand van het elektriciteitsnet
was ronduit gevaarlijk.
In feite werd er door de directie en de verantwoordelijke
van MINSAP gevraagd of we de gehele infrastructuur
konden aanpakken. Ik antwoordde dat ik het zou
bekijken.
Totaal onervaren in deze materie trachtte ik mij een
scenario voor de geest te halen, en te bedenken waar
ik de mensen zou vandaan halen die dit samen met mij
wilden realiseren.
Terug in België richtte ik een oproep naar onze leden
en maakte ik mijn bedoeling bekend bij vrienden en
collega’s.
Ik kreeg dadelijk veel positieve respons, ook van velen
die wel mee wilden, maar over onvoldoende verlof
beschikten om dit ook effectief te doen.
De definitieve groep werd wel langzaamaan groter.
Toch bewonderenswaardig aangezien elkeen zijn eigen
vlucht en hotel diende te betalen, er geen maaltijden
werden voorzien en men bovendien nog 2 weken de
handen uit de mouwen moest steken.
5
Onze “Noche Cubana” werd in het teken van ons project
geplaatst en ook daar strikten we nog een bekwame
stielman.
Want het is niet voldoende om over 20 personen te
beschikken, indien deze, zij het met volle overgave,
niets van de uit te voeren werken afweten.
Toen het duidelijk werd dat de slaagkans groter werd
ging ik opnieuw naar Havana om de volledige inventarisatie
van de werken op te maken en om het voorgestelde
hotel te beoordelen. Toen er daarna nog vragen of
onduidelijkheden opdoken stuurde ik mails naar
MINSAP, maar deze bleven veelal onbeantwoord, ook
al ging het soms om banale vragen, zoals bv het type
gas. Ter plaatse bleek dan wel dat aan de meeste vragen
was voldaan. Blijkbaar dacht men dat de oplossing
voldoende was, maar ik bleef wel in het ongewisse of
men mijn vraag had ontvangen en behandeld.
Tijdens mijn speurtocht naar informatie was ik via
Internet op een verslag van de Bouworde gestoten. Zij
hadden bij een bouwproject in Cuba verschillende
dagen zonder cement gezeten.
Dat betekende dat wij, om niet hetzelfde mee te maken,
ook maar beter voor ons eigen materiaal zouden zorgen.
Op zijn minst een serieuze bijkomende opdracht, om
dan nog te zwijgen van de meerkost.
Inmiddels liepen de onderhandelingen met MINSAP voor
de officiële erkenning van het project, want het was
niet zo dat hun vraag om hulp als toestemming diende.
Hogere instanties dienden het project te aanvaarden.
Toen ons project erkend werd namen we contact met
het Instituto Cubano de Amistad con los Pueblos (ICAP),
de organisatie die normaal gezien alle Brigades
begeleidt. Hun enthousiasme en de bereidheid om ons
te helpen was groot.
Alhoewel de kijk op de praktische aanpak niet steeds
gelijklopend was. ICAP is gewoon om alles in handen
te houden, maar aangezien ik reeds een groep
vrijwilligers had en hun wensen kende, wist ik dat deze
niet bereid waren om in een kampement te slapen en
niet geneigd om alle voorgestelde uitstappen mee te
doen. Deze onafhankelijke opstelling zorgde wel voor
wat wrevel. Een ander twistpunt was het vervoer ter
plaatse. Normaal gezien betalen de deelnemers van
een buitenlandse delegatie een som die alle kosten dekt
(verblijf/vervoer/maaltijden/uitstappen).

6
Volgens de bestaande traditie diende onze groep een
naam te krijgen. Elke “Brigade” wordt namelijk met
een personage verbonden. Freddy Tack hielp ons met
Carolus Habré op te diepen, de persoon die het eerste
drukwerk in Cuba maakte, bovendien een Gentenaar.
Om verstaanbaar te zijn doopten we onze groep tot
“BRIGADE CARLOS HABRÉ”.
Via de Noord-Zuidwerking van de Stad Gent kregen we
de kans om ons project in te dienen voor een eventuele
subsidie van 75% van onze kosten. Het dossier werd
ingediend en zou ons uiteindelijk een subsidie opleveren
van 2.300 euro, goed voor het betalen van de
container en de aankoop van materiaal.
Terwijl ons team geleidelijk een vastere vorm kreeg
werd de zoektocht naar materiaal ingezet. Tientallen
bedrijven werden aangeschreven en bezocht. Een heuse
bedeltocht die aan de hand van foto’s van het home
werd gevisualiseerd. Maar de buit groeide wekelijks
aan : toiletpotten, verf, bitumen, ramen, houten
panelen, meubelen, lavabo’s, douches, een boiler,…..
enkel voor het elektrisch gedeelte kreeg ik geen
respons, tot ik op een dag een antwoord kreeg op een
vraag naar zekeringkasten. Karel was geïnteresseerd,
niet enkel om deze kasten te schenken, hij wilde ook
mee, droomde er zelfs al een tijdje van om dit te doen.
Hij maakte de groep compleet : we hadden nu een
schilder/plakker, een schrijnwerker, een loodgieter en
een elektricien, allemaal gedegen stielmannen waarrond
een stevig geheel kon gebouwd worden.
Onze eigen kok zou voor de maaltijden zorgen.
Om de groep voor de eerste maal samen te brengen
kwam ik op het idee om iedereen uit te nodigen om
een dag te metsen, bezetten en betegelen. In het Don
Bosco-instituut te Sint-Denijs-Westrem had ik drie
praktijkleraars bereid gevonden om ons een dag te
begeleiden. Bovendien kregen we via deze weg ook
cement, plaaster en snelbouwstenen. We misbruikten
hun goedheid om te verkrijgen dat we daar onze
container mochten laden. Heel handig omdat ze daar
ook over een heftruck beschikken.
Op een koude zaterdag werd alles ingeladen en richting
Havana gestuurd, met de hoop dat alles goed terecht
zou komen. Zonder dit materiaal zou de Brigade ginds
weinig kunnen uitrichten. De keuken uit Leuven die
samen met de “Muziekinstrumenten voor Cuba” werd
verscheept, zou al ter plaatse zijn.
AMISTUR, het toerismebureau, dat de praktische
reservaties doet voor ICAP, nam contact met me op om
de hotelreservaties vast te leggen. Niet iedereen kwam
met dezelfde vlucht, laat staan op dezelfde dag aan.
Dit leidde wel tot enkele praktische problemen. Alleen
al het feit dat ze wensten dat we elke dag, nadat er
iemand in het hotel was gearriveerd, op het bureau
dienden af te rekenen, leek me nogal absurd. Dit zou
me vier dagen van het werk houden. Voor “Amistur”
toch niet een echt vriendschappelijke regeling. Ook
het door mij ingediend programma, van een namiddag
met en een namiddag zonder uitstap, dat eerst zonder
problemen werd aanvaard, werd uiteindelijk niet
gerealiseerd.
Het grootste probleem bleek echter het vervoer ter
plaatse. Aangezien dat dit het enige was dat niet vanuit
België kon worden georganiseerd, had ik voorgesteld
dat ICAP/AMISTUR dit zou regelen en gevraagd, aangezien
de deelnemers betaalden voor hun vlucht, hotel
en maaltijden, dat Cuba dit op zich zou nemen. Daarop
werd steeds geantwoord dat dit niet mogelijk was,
omdat wij buiten de normale planning vielen, maar men
kon me ook geen bedrag opgeven dat we dan eventueel
zelf voor het transport zouden moeten betalen en omdat
ik niet voor een financiële verrassing wilde staan
weigerde ik toe te geven.
Dit leidde bijna tot de mislukking van het gehele
project, want zonder transport van het hotel naar de
werkplaats waren we niets. Of de Cubaanse overheid
het zo hard heeft gespeeld door ons de eerste dag
zonder transport te zetten zullen we nooit weten, maar
toen er op de tweede dag slechts één bus opdaagde,
nadat we opnieuw meer dan een uur vruchteloos
stonden te wachten, meldden dat we in Oud Havana
zouden gaan wandelen.
Die tweede dag was men uiteindelijk zo positief verrast
toen ze zagen tot wat we in staat waren, dat er over het
transport geen enkele discussie meer is geweest, elke
dag stond de bus tijdig voor het hotel.
Een grote opluchting was ook toen we vaststelden dat
alle materiaal, de keuken incluis, aanwezig was. Het
waardevolste materiaal stond achter slot in het bureau
van de directrice en werd na elke werkdag opnieuw
veilig weggeborgen.

El inicio
NAISSANCE DE
LA BRIGADE Marc Wuytack
A Gand, notre action “Des lits
d’hôpitaux pour Cuba” date
déjà de plusieurs années.
Notre président précédent,
Johnny Goethals, qui travaillait
à l’hôpital Universitaire de
Gand, a expédié le premier
chargement de lits vers La
Havane.
J’ai repris cette tache il y a
trois ans et, étant donné que
je me rends plusieurs fois par
an à La Havane, j’assurais
également les négociations
avec le Ministère de la Santé
Publique (MINSAP).
Lors de chaque séjour à Cuba,
on m’accordait une visite guidée des institutions qui
avaient bénéficié de nos envois de lits et de matériel.
Afin de continuer à motiver nos membres et nos
donateurs, il est en effet essentiel de les tenir au
courant du suivi de nos actions.
C’est précisément lors d’une de ces visites, qu’on
m’amena dans un home pour personnes âgées dans le
quartier de La Lisa.
Le home José Manuel de la Vega était une institution
que MINSAP jugeait alors prioritaire. Nous y avions
déjà amené du matériel et des lits mais, lors de la visite
guidée, on me fit clairement comprendre que le
bâtiment-même, qui datait d’avant la Révolution, avait
besoin d’une rénovation urgente. La cuisine était quasi
inexistante, il n’y avait pas de sanitaires avec eau
courante pour les 70 résidents, la toiture fuyait, et
l’installation électrique était franchement dangereuse.
En réalité, la direction et le responsable de MINSAP nous
demandaient si nous pouvions prendre en main toute
l’infrastructure. J’ai répondu que “je verrais”.
Manquant totalement d’expérience en cette matière,
j’ai toutefois tenté de dresser un scénario, me demandant
comment j’allais pouvoir réunir des personnes
disposées à m’aider dans cette entreprise.
Dès mon retour en Belgique, j’ai lancé un appel à nos
membres et j’ai informé des amis et collègues de mon
projet. J’ai immédiatement reçu plusieurs réactions
positives – également de plusieurs personnes qui
auraient aimé accompagner mais qui ne disposaient
malheureusement pas de congés suffisants.
Néanmoins, le groupe définitif allait s’accroître peu à
peu. Ceci était tout à fait admirable vu que chacun
devrait payer son propre ticket d’avion et son hôtel,
qu’aucun repas ne serait prévu et qu’en plus il faudrait
retrousser les manches durant deux semaines.
Notre “Noche Cubana” eut lieu sous le signe du projet
et, là aussi, nous avons pu recruter un homme de métier
compétent.
7
Car il ne suffit pas de disposer
de vingt personnes, même
fort dévouées, si elles ne connaissent
rien aux travaux
demandés.
Lorsqu’il devint clair que nous
avions des chances de réussir,
je me suis à nouveau rendu à
La Havane pour y faire un
inventaire complet des
travaux à réaliser et pour
donner mon avis sur l’hôtel
qui nous avait été proposé.
Par la suite, à chaque fois que
d’autres questions se posaient,
j’adressais à MINSAP
des courriels qui, la plupart du temps, sont restés sans
réponse, même lorsqu’il s’agissait de demandes
banales telles par exemple le type de gaz utilisé ou la
mise à disposition d’un échafaudage. Sur place, nous
avons cependant pu constater qu’on avait satisfait à la
plupart de mes requêtes. Sans doute avait on pensé
que seule la solution suffisait, mais personnellement
j’étais resté dans l’expectative ne sachant pas si mes
demandes avaient effectivement été reçues et traitées.
D’autre part, au cours de ma quête d’informations via
Internet, je m’étais heurté à un rapport de l’Ordre de la
Construction. Lors d’un projet de construction à Cuba,
ils s’étaient retrouvés sans ciment durant plusieurs
jours. Ceci signifiait que, si nous ne voulions pas nous
retrouver dans la même situation, nous avions intérêt
à prévoir nos propres matériaux. Une sérieuse charge
complémentaire, sans parler du supplément de coût
que cela allait entraîner.
Entre-temps, les négociations avec MINSAP pour la
reconnaissance officielle du projet se poursuivaient,
car une demande d’aide de leur part ne signifiait pas
nécessairement une autorisation. Des instances
supérieures devaient accorder leur permis.
Lorsque notre projet fut accepté, nous avons pris
contact avec l’Instituto Cubano de Amistad con los
Pueblos (ICAP), l’organisation qui accompagne
habituellement toutes les Brigades. Leur enthousiasme
et leur disposition à nous venir en aide étaient grands,
quoique nos points de vue concernant les aspects
pratiques soient quelque peu divergents. ICAP a en
effet l’habitude de garder le contrôle général de la
coordination. Mais, étant donné que je disposais déjà
d’un groupe de bénévoles dont je connaissais les
attentes, je savais que les membres de mon équipe
n’étaient pas disposés à dormir dans un campement
et qu’ils n’avaient aucune envie de participer à toutes
les excursions proposées. Cette attitude indépendante
allait évidemment entraîner quelques heurts. Un autre
point de friction était le transport sur place.

8
Normalement, les participants d’une délégation
étrangère paient une somme qui couvre tous les frais
(séjour, transport, repas, excursions).
Suivant la tradition existante, notre groupe devait aussi
avoir un nom. Chaque “Brigade” se voit liée à un
personnage. Freddy Tack nous a aidés à le dénicher :
Carolus Habré, qui réalisa le premier travail d’imprimerie
à Cuba, et qui par-dessus le marché était un Gantois.
Pour rester clair, nous avons donc baptisé notre groupe
“Brigade Carlos Habré”.
Via les Relations Nord-Sud de la ville de Gand, nous
avons obtenu que notre projet puisse entrer en ligne
de compte pour l’octroi d’un subside équivalent à 75 %
de nos frais. Le dossier fut déposé et nous avons
finalement reçu un subside de 2300 euros, somme qui
couvrirait le coût du conteneur et l’achat du matériel.
Pendant que peu à peu l’équipe prenait forme, la
recherche de matériel commençait. Des dizaines
d’entreprises furent sollicitées et visitées. Une véritable
tournée de quête, photos du home à l’appui.
De semaine en semaine,
le butin grandissait :
cuvettes de WC, peinture,
bitumes, fenêtres,
panneaux de bois,
meubles, lavabos,
douches, un boiler…
mais je n’obtenais aucune
réaction en ce qui
concerne le matériel
électrique, jusqu’à ce
qu’enfin un jour je
reçoive une réponse à
une demande de
coffrets électriques.
Karel était disposé non
seulement à offrir ces
coffrets, il voulait aussi
nous accompagner, il
en rêvait même depuis
un certain temps. Il
complétait ainsi l’équipe : nous disposions à présent
d’un peintre/plafonneur, d’un menuisier, d’un plombier
et d’un électricien, tous des hommes de métier
accomplis qui encadreraient solidement notre groupe.
Notre propre chef-coq assurerait les repas de midi.
Afin de réunir le groupe une première fois, j’eus l’idée
d’inviter tout le monde pour une journée de maçonnerie
- plafonnage - carrelage. Trois professeurs de travaux
pratiques de l’Institut Don Bosco de Saint-Denis-
Westrem étaient prêts à nous accompagner durant une
telle journée de formation accélérée. Par cette même
voie, nous avons aussi reçu d’un entrepreneur du
ciment, du plâtre et des briques de construction rapide.
Nous avons même obtenu l’autorisation de charger
notre conteneur sur leur terrain, l’idéal puisqu’ils
disposaient également d’un chariot de levage.
Le chargement eut lieu durant une froide journée de
samedi et le conteneur fut expédié par bateau avec
l’espoir que le matériel arriverait sans encombre et en
bon état à La Havane. La cuisine de Louvain qui avait
été envoyée en même temps que “Les instruments de
musique pour Cuba” étaient déjà sur place.
AMISTUR, le bureau de tourisme qui traite les
réservations pour ICAP, m’a alors contacté pour faire
les réservations d’hôtel. Tous ne prendraient pas le
même vol et n’arriveraient pas nécessairement le même
jour. Ceci aurait quelques problèmes pratiques pour
conséquence. Je considérais comme absurde l’obligation
de devoir me rendre au bureau d’Amistur pour
régler la note d’hôtel lors de chaque arrivée. Cela me
tiendrait à l’écart du travail durant près de quatre jours.
C’était là une procédure bien peu amicale de la part d’
”Amistur”. D’autre part, le programme que j’avais
proposé – une après-midi avec et une après-midi sans
excursion – qui avait d’abord été approuvé sans
discussion, n’a finalement pas été mené à bien.
Le plus gros problème s’avéra finalement être le
transport sur place. Etant donné qu’il s’agissait de la
seule chose qui ne pouvait se régler depuis la Belgique,
j’avais proposé qu’ICAP/AMISTUR en assurent l’organisation
et j’avais demandé que Cuba prenne le coût du
transport interne à sa charge, d’autant plus que les
participants assumaient eux-mêmes leurs frais de vol,
d’hôtel et de repas. A chaque fois, on me répondit
qu’un tel arrangement était impossible car nous tombions
en dehors du planning normal; ils ne pouvaient
pas non plus me fixer le montant que nous aurions
éventuellement à payer pour le transport. Comme je
ne souhaitais pas me retrouver devant une mauvaise
surprise sur le plan financier, j’ai refusé de leur céder.
Ceci a d’ailleurs failli entraîner l’échec complet du
projet car sans transport de l’hôtel vers notre lieu de
travail, nous n’étions rien. Nous ne saurons jamais si
les autorités cubaines ont fait exprès de nous laisser
sans transport le premier jour. Mais, lorsque le deuxième
jour, nous avons déclaré, après une heure
d’attente vaine, que nous partirions nous promener à
La Habana Vieja, le bus est apparu dans la demi-heure
suivante.
D’autre part, au second jour, ils furent à ce point surpris
de voir ce dont nous étions capables qu’il n’y eut plus
aucune discussion concernant le transport : chaque
jour, le bus arrivait à l’heure devant l’hôtel.
A notre grand soulagement, nous avons également pu
constater que tout le matériel, y compris la cuisine, se
trouvait bien sur place. Le matériel le plus précieux
avait même été mis sous clé, dans le bureau de la
directrice et il y serait soigneusement rangé après
chaque journée de travail.
(Trad. M. Dits)

Las máquinas
Back to the Fifties, of de
Cubaan en zijn oldtimers
Ik had via een contact bij Cubataxi een
uitstap geregeld om een herstelplaats
van oldtimers, die het straatbeeld in
Cuba zo uniek maken, te bezoeken.
Op het afgesproken uur reden enkele
prachtige Chevrolets en Oldsmobiles
voor aan ons hotel en onze groep werd
verdeeld over vijf beauty’s uit de jaren
vijftig.
Allemaal mooi gerestaureerde exemplaren
met professionele chauffeurs die
in feite eigendom zijn van Grancar, een
gespecialiseerde afdeling van het taxibedrijf dat ook veel wagens levert bij de huwelijken in Havana.
Eerst werden we getrakteerd op een rondrit door oud Havana, langs het Capitolio en dan via de Prado de
onvermijdelijke Malecón op. Een rit die je als toerist in Havana toch niet mag gemist hebben. Zelfs al ben je geen
voorstander van het blijvend gebruik van de oude Amerikanen, het is en blijft een typische ervaring.
Als we via Paseo opnieuw omhoog klommen bereikten we de bewuste
herstelplaats.
Ik had me een echte werkplaats voorgesteld, een hangar waar gelast,
geslepen en geverfd werd. Maar niets was minder waar. Het bleek een
open plek, met twee werkbruggen en wat afdaken waaronder verroestte
wagens stonden gestald. Van activiteit was er niet veel waar te nemen,
tenzij je de conversatie van de vijf aanwezige werklieden als activiteit
bestempelde.
Er werd iemand bereid gevonden om ons een kleine rondleiding te geven.
Drie oldtimers stonden op herstel te wachten en dan was er ook nog een
uitgebrande Mercedes die men wilde recupereren.
Onder een ander afdak stonden een achttal oude Russische limousines,
dit was, vóór de val van het ijzeren gordijn, de vloot waarmee Fidel Castro
zich verplaatste bij staatsbezoeken, maar zoals de wagens er bij stonden
was het duidelijk vergane glorie.
Fascinerend was wel te zien hoe men een Mitsubishi motor had ingebouwd in een oude Ford. Het is ongelooflijk
hoe creatief en vindingrijk de Cubanen zijn om deze wagens op de baan te houden. Maar deze diesels zijn
uiteraard een stuk zuiniger dan de originele, benzineverslindende motoren.
Enkele foto’s later waren we al rond en mochten we de terugtocht naar ons hotel te voet doen, want de uitstap was
tot aan de herstelplaats en de terugweg was niet inbegrepen. Tijdens de wandeling tikten we nog een noodzakelijke
koppeling voor de waterleiding in het home op de kop, zodat het al bij al toch nog een heel nuttige trip werd.
In een ver verleden heb ik nog getracht om een themapark rond de oldtimers in Cuba op te starten, omdat ik vind
dat dit typische beeld zolang als mogelijk dient behouden te blijven. In bijna elke presentatie over Cuba krijgen
deze carrosaurios een dominante plaats, zodat ze in feite tot het patrimonium van het land behoren.
Mijn initiatief werd wel enthousiast onthaald en met het Minsiterie van Toerisme werden enkele mogelijke locaties
bezocht, maar aangezien ik geen 100% financiering kon garanderen werd het nooit gerealiseerd.
http://www.parkcuba.tk
9
Marc Wuytack

10
Moensk Moensk Moenske Moensk e al al ff
fietsend ff
ietsend door door Ha Havana Ha ana
Een venster op de Cubaanse wereld, fietsend door Havana,
algemene beschrijving en beoordeling van het project
Op een zaterdag in december
werd onze container
geladen met allerlei bouwmaterialen
voor ons project
in Cuba.
Ik had de afspraak met de
medebeladers dat indien er
nog een plaatsje vrij was in
de container mijn fiets mee
mocht richting Havana.
Na het laden en bij het sluiten van de containerdeuren zag ik
dat mijn fiets er nog net bij kon, oef !
De volgende afspraak met mijn bycycle was dus in februari,
in een buitenwijk van Havana, “La Lisa”, waar het home
gevestigd was.
Op 9 februari was het zover, onze groep stapte in het vliegtuig
met bestemming Havana.
Bij aankomst en bij aanvang van ons renovatieproject kregen
wij eerst een rondleiding door het home, mijn fiets was met
het andere materiaal goed en wel aangekomen en stond veilig
opgeborgen in het bureau van de directrice.
Dus na onze dagdagelijkse taak in het home ben ik dikwijls
alleen met de fiets op pad geweest.
Het was de bedoeling om op die manier het leven van de
Cubaan in Havana beter te leren kennen en ook om even
afstand te kunnen nemen van onze renovatieopdracht.
Mijn traject was meestal via de Malecón, de brede boulevard
die de zee en Havana scheidt, naar “Habana Vieja”.
Al fietsend van Oud Havana, via verschillende binnenwegen,
naar Centrum Havana, verkende ik de levendige hoofdstad
van Cuba.
De verkenning was niet altijd zo eenvoudig want ik had in
feite één oog te kort. Ik bedoel hiermee dat ik met één oog
de vele oude gebouwen en monumenten wilde aanschouwen,
het andere oog voor de observatie van de mooie plaatselijke
bevolking, en het derde oog was nodig om de vele putten in
het wegdek te ontwijken.
Ik ben slechts éénmaal plat op de buik gegaan (met de fiets
bedoel ik).
Op de Malecón, waar het natte sop van de Caribische zee
over de muur is geslagen, verandert het wegdek in een laag
groene zeep, dus de schuiver was onvermijdelijk, met enkele
schaafwonden en een gekneusde rib ben ik er nog goed vanaf
gekomen.
Ondanks de val blijf ik erbij dat fietsen een goede manier is
om de bruisende hoofdstad te aanschouwen.
Wat mijn beoordeling van het project betreft.
Ik hoop dat met de 2 nieuwe vensters
die in het home geplaatst zijn en met
de vele andere werken er letterlijk en
figuurlijk meer zonlicht in het home
mag schijnen.
Achteraf gezien hebben wij op die 10
gewerkte dagen een heel mooi
resultaat neergezet.
Bij aanvang van de reis was het een
stap in het onbekende maar ik ben
blij dat we de stap gezet hebben.
Misschien zien we elkaar terug bij een
volgend project, wie weet ?
PS: ik hoop dat mijn fiets die ik in Cuba achterliet nog vele
kilometers mag bollen, zo ben ik ook nog een klein beetje
aanwezig in het prachtige Havana.
Duik Duiken Duik en in in Cuba
Cuba
Aangezien de reis naar Cuba al in september 2009 vast
lag, was ik dan ook beginnen kijken om tijdens de
laatste week van mijn verblijf te duiken.
Ik had al gedoken in Varadero (2000) en de Varkensbaai
(2007), een andere duikplaats zoeken was mijn eerste
opdracht. Met wat opzoekingswerk kwam ik terecht
bij het westelijk gelegen Maria La Gorda. Toen ik via
internet informatie vroeg, leek het voor die periode
volgeboekt, tot ik plots, begin februari, een mail kreeg
met het bericht dat er toch plaats zou kunnen zijn,
maar de definitieve bevestiging kwam er nooit.
Op 9 februari landden we in Cuba en daags nadien
wierpen we ons op het renovatieproject. Na de eerste
week werken, gingen we op zondag met enkele deelnemers
naar de Playas del Este. In de wijk “Tarara” was
er een duikcentrum op een goede 25 kilometer van ons
hotel in Havana.
Tijdens de tweede week
kreeg ik een folder in
handen waarop nog twee
duikcentra vermeld werden,
aan de andere kant
van Havana.
De tweede zondag ging ik
met enkele groepsleden
die kant op.
In “Marina Hemingway” waren er inderdaad twee
duikcentra, één gelegen binnen het domein van hotel
Havana Club, maar hier diende je 10 CUC ingang te
betalen, in het weekend zelfs 15, dat geld mocht je
dan wel spenderen aan drank en eten, maar mijn
interesse ging enkel naar het duiken.
Dus op naar het volgende, gelegen in een open resort.
Dit werd het uiteindelijk, na mijn twee weken zou ik
mij hier kunnen ontspannen en uitleven.
Het weer was wel niet zo schitterend, veel regen en
redelijk wat wind, maar duiken ging.
De club was gehuisvest in een klein gebouwtje dat bijna
niet opvalt. We waren met 4 duikers, een Braziliaans
koppel, een Mexicaan en ik. Veel uitleg werd er niet
gegeven en het duikbrevet werd nauwelijks gecontroleerd.
Uw reispas wel bij hebben, want zowel bij het
buiten- als binnenvaren wordt deze gecontroleerd door
soldaten tijdens een verplichte stop aan de steiger van
de legerpost.
Maar éénmaal je de haven
uitvaart vergeet je dat allemaal.
Eindelijk onder water.
Mijn eerste duik was gewoon
zalig, ook al was het water wat
troebel door de regen van de
laatste dagen.
Veel lobsters en kleine visjes,
ook stingrays, jammer dat het
koraal zo weinig kleurrijk is.
Het onder water tot rust
komen en al die mooie dieren
te mogen aanschouwen, het
geeft me telkens weer een
gevoel van voldoening.
Deporte
Luc Moens Raymond Verbinnen

Impresiones
Parcours et impressions d’une brigadiste à La Havane
Histoire d’amour belgo-cubaine Monique Dits, Leuven
Je ne sais plus à quel moment précis Marc Wuytack a parlé de ce projet de rénovation d’une maison de repos à La
Havane. Sans doute lors du chargement des conteneurs à Leuven. J’ai immédiatement commencé à gamberger :
les photos qu’il avait prises sur place étaient impressionnantes mais le challenge me séduisait. Et puis il y avait
en toile de fond La Havane, cette ville que je m’étais juré de revoir un jour. Je n’avais fait qu’y passer en octobre
2007 et je mourais d’envie de mieux la connaître. Le soir même, j’ai envoyé un courriel à Marc : “Mag ik mee ?”
(Puis-je accompagner ?). La réponse ne se fit pas attendre. Tous les bénévoles étaient les bienvenus. Mais
attention ! Il ne s’agissait pas de se la couler douce. Il y avait du pain sur la planche et nous n’aurions que deux
semaines pour accomplir le travail prévu. Tout s’est fait très vite. J’ai abandonné mon projet de vacances en
Patagonie en janvier et j’ai réservé mon ticket d’avion sans tarder.
Mes seules craintes étaient : qui accompagnera ? Je ne connaîtrai personne en dehors de Marc, Raymond, Jacques,
Luc, Guy, que j’avais côtoyés lors de nos opérations “containers”. Mais l’idée même qu’après les deux semaines
de travail à La Lisa, je passerais huit jours dans La Habana Vieja, dans un “très bel” hôtel, me remplissait d’aise.
Marc et Raymond eurent vite fait de distribuer les tâches. Moi, j’avais prévenu : je peux frotter, balayer, gratter,
poncer, peindre mais je ne comptais pas suivre, comme certains, une formation spécialisée en maçonnerie, carrelage,
etc. Sur la liste des participants je me suis donc retrouvée avec Mireille dans l’équipe des peintres. Mireille que
j’avais rencontrée quelques semaines auparavant à Bruxelles, à la réunion du conseil d’administration des Amis
de Cuba.
Le voyage en avion de Bruxelles à Varadero fut très agité grâce à l’ambiance “hot” assurée par quelques Cubain(e)s
qui retournaient en vacances au pays. De l’aéroport de Varadero à l’Hôtel Bruzón, le temps fut long. Nous
sommes arrivés dans la nuit tombante, déposés par le bus Viazul à une centaine de mètres de l’hôtel, traînant nos
bagages derrière nous, traversant une avenue en courant pour éviter les automobilistes sans pitié à l’égard des
pauvres piétons. L’hôtel Bruzón allait devenir “notre maison” pendant deux semaines.
11
Le lendemain matin, le bus qui devait nous conduire à La Lisa à 8.30 h, n’est
jamais arrivé et une première moitié du groupe a fini par partir en
reconnaissance en minibus-taxi. J’en faisais partie. Le choc fut d’importance.
Au vu de ces lieux d’une vétusté, d’un délabrement inimaginables, nous avons
immédiatement réalisé l’ampleur de la tâche qui nous attendait. Et puis, il y
avait les pensionnaires, ces vieillards apparemment indifférents mais qui nous
observaient d’un regard méfiant ou dubitatif.
Le 11 février, nous étions prêts à y mettre
un premier (grand) coup. Le matériel
expédié de Belgique avait été soigneusement
mis sous clé. Après un rapide
inventaire, tout semblait y être. Tout était étalé et Jacques s’organisait rapidement
dans sa fonction de magasinier. Les équipes étaient formées et chacun
se dirigeait vers son lieu de travail. Il y avait les terrassiers, les plombiers, la
très courageuse équipe des sanitaires, l’électricien, Guy “l’homme du gaz”, les
cuistots… Je faisais équipe avec Mireille et Christine, notre brigadiste lyonnaise.
Mais c’était sans compter sur Raymond qui m’a alors demandé de laisser là
mon pinceau et mon couteau et de le suivre dans la future “nouvelle cuisine”
où il fallait faire place nette. Balayer les gravats et dégager le tas de sable déversé dans un coin. C’est ainsi que
se passa ma première matinée de travail, pendant que Mireille et Christine s’acharnaient à gratter et préparer les
murs du réfectoire avec l’aide de quelques membres du personnel de cuisine qu’elles avaient réussi à motiver.
Déjà, à la fin de la première journée de travail, les pensionnaires et le personnel du home commençaient à regarder
d’un autre œil ces Belges fous qui s’agitaient comme des malades et qui, tout compte fait, n’avaient pas l’air
d’être venus en touristes.

12
Le lendemain, vendredi, j’eus enfin le droit de
commencer à peindre. Peter, notre “Jefe Pintura”,
nous a donné les instructions nécessaires et le mur
de fond du réfectoire fut rapidement recouvert d’une
belle couche de couleur primaire. Après la pausedéjeuner,
nous pouvions déjà “attaquer” le patio.
Le samedi, le réfectoire est devenu provisoirement
l’affaire des plombiers et des terrassiers. Le patio
était le domaine d’une équipe de peinture élargie.
Ce matin-là, Juan, notre sympathique chef-coq avait
déclaré forfait mais son assistante, Manuella, a néanmoins réussi à nous concocter des pâtes accompagnées d’une
délicieuse sauce tomate aux herbes fraîches, un repas qui fit l’unanimité de tous.
Le dimanche, jour du Seigneur ! Personne ne travaillait. Des petits groupes s’étaient
formés. Je suis partie avec quelques-uns aux Playas del Este. Notre but : trouver
un club de plongée pour Raymond et une “casa particular” où lui, Sonja et Peter
pourraient loger durant leur 3 ème semaine. Ce fut surtout l’occasion de découvrir
les plages situées à l’est de La Havane.
Le lundi matin, nous devions nous rendre à l’évidence : Manuella qui s’était déjà
sentie mal dimanche en fin d’après-midi, était clouée au lit. Je fus alors désignée
comme remplaçante de la remplaçante du chef. Je n’avais aucune idée de la façon
dont j’allais me sortir de ce pétrin. Il fallait faire les courses pour s’approvisionner,
je ne parle pas espagnol (je sais, c’est nul !), je ne connaissais pas les lieux. Je fus généreusement autorisée à ne
préparer que des sandwiches. Marta, notre guide cubaine était absente également. Flanquée de Tamila, la voisinelavandière
du Bruzón et de Manolito, le DJ du Shangri-La, j’ai pris la direction du centre de La Lisa à la recherche de
“pan suave”, des sandwiches mous, que j’espérais pouvoir garnir de fromage ou de jambon et de crudités. Nous
en avons fait des kilomètres ! Dans une première boulangerie, on refusa de nous servir : l’échoppe était réservée
aux personnes munies du carnet de rationnement (“la libreta” qui garantit à toute la population une alimentation
adéquate à des prix subventionnés). Plus loin, nous avons fait la queue devant des portes closes pour nous
entendre dire, 10 minutes plus tard, que le magasin resterait fermé aujourd’hui. Nous avons fini par trouver du
pain, en sachets de six, payable en pesos convertibles. Il me fallait aussi tout le reste : des tomates, des oignons,
des concombres, de la mayonnaise et du… jambon ou du fromage. “Jamón y queso !” Ô illusion ! D’échoppes en
étals, et après de nombreuses files d’attente, nous avions trouvé les légumes (pas de laitue) et deux précieux pots
de mayonnaise… mais toujours pas de viande. Nous nous sommes alors arrêtés à ce que nous appellerions chez
nous un “fritkot” où, en désespoir de cause, j’ai raflé tout le stock de boulettes et de filets de poulets panés. Dès
notre retour au home, Manolito pouvait se remettre à sa peinture et Tamila et moi, pouvions commencer la
préparation des sandwiches.
Cette première expérience ou “faire mes courses à Cuba comme une Cubaine” m’a laissée pantoise. Trouver
partout des étals presque vides, faire la queue pendant des heures pour tout et n’importe quoi… Ne pas s’énerver
surtout… ! Je n’ose imaginer l’émeute que provoquerait chez nous une telle situation !
Mais pendant ce temps-là, les
travaux avançaient de manière
spectaculaire. Le déjeuner servi, j’ai
fait le tour des chantiers pour me
rendre compte à quel point les
choses avaient évolué depuis
samedi. C’était remarquable !
Ce lundi après-midi notre récompense
pour le travail accompli serait
un tour de ville en oldtimer suivi
d’une visite de l’Atelier Grancar où
d’ingénieux mécaniciens et
carrossiers cubains “restaurent” les
vieilles voitures (et pas seulement
les américaines des années‘50 !).
Le lendemain, après une intense matinée de travail, notre brigade a été (très bien)
reçue à la Résidence de l’Ambassadeur de Belgique à Miramar. L’ambiance conviviale
et la beauté du cadre ont fait grande impression. Monsieur Koenraad Adam et
Madame furent des hôtes intéressés et charmants. Pendant quelques heures, la
bière belge a remplacé la Bucanero cubaine..

Pendant ce temps là, nos amis
travaillaient ferme, sous l’œil
admiratif du personnel et des
résidents.
13
Dans les jours qui suivirent et après le retour, mercredi, de Manuella, la partie la
plus intéressante de la journée devint pour moi le moment des achats. Nous avions
découvert, à deux pas du home, un petit étal de boucher où l’œil attentif et expert
de Manuella avait repéré du très beau porc, bien frais. Les côtelettes seraient
savoureuses, préparées dans la grande poêle à paella.
Nous avions choisi trois solides gaillards pour
(discrètement) goûter la viande : Karel (le vieux), Karel
(le jeune) et Domien. Le test fut concluant et le lendemain,
nous allions préparer des côtes de porc pour tous.
Heureusement, ce jour-là encore, le boucher avait une
superbe pièce de porc qu’il nous a débitée en côtelettes.
Cuites à la poêle et bien assaisonnées, accompagnées
de salade (laitue, tomates, oignons du potager voisin),
du “pan suave” et avec comme dessert une bonne
macédoine de fruits frais au jus de mangue… un délice !
Le petit marché situé à 200 m du home allait dès lors recevoir notre visite journalière.
Nous avons même fini par y trouver des œufs ! Christine, notre Brigadiste française,
qui logeait dans un petit studio chez l’habitant, nous avait raconté que les œufs
étaient introuvables à La Havane depuis une semaine ! Nous achetions aussi, en
grandes quantités et le plus discrètement possible, des produits qu’on pouvait,
selon les normes cubaines, qualifier de “luxe”, tels de la mayonnaise, de la sauce
cocktail, des boîtes de thon, payables en pesos convertibles.
Le dernier samedi à La Lisa, quelques-uns sont partis en excursion à Trinidad : Luc
a pris la place de Jacques au “magasin”, j’ai essayé d’assurer le repas de midi sans
Manuella mais avec l’aide de Marta et d’Ismel. Sandwiches, salade de thon - œufs
durs - crudités. On fait ce qu’on peut !
Le lundi 22 février, plus besoin de cuisiner. Le personnel du home assurerait le
repas de midi et organiserait une petite fête d’adieu en notre honneur. Il pleuvait à
torrents depuis la nuit et nous avons tenté de réparer
les dernières fenêtres du grand dortoir. On mettait la
dernière main à la nouvelle cuisine, Guy expliquait le
fonctionnement du matériel à l’équipe du personnel.
Il régnait une ambiance étrange. Au fil des jours, le lien d’amitié et de complicité
avec les pensionnaires et le personnel était devenu très étroit. J’ai fait le tour de
notre chantier avec beaucoup de nostalgie. Quel changement ! Certes, il resterait
des choses à faire mais nous avions mis tout notre cœur à accomplir les tâches que
nous nous étions fixées. Nous pouvions être fiers de notre mission et du travail
accompli.
La “fiesta” organisée par le
home fut à la fois simple et
grandiose.
Les cuisiniers du home nous
avaient gâtés. Echange de
discours et de remerciements
et enfin, place à la musique.
Les danseurs de salsa purent s’en donner à cœur joie avec le
personnel et même les résidents. Personne ne se décidait à
partir. Je n’oublierai sans doute jamais ce pensionnaire qui,
me remerciant les larmes aux yeux, me prit la main en disant
que nous allions leur manquer la semaine prochaine. Le
départ fut émouvant. Nous quittions cet endroit où chacun
avait donné le meilleur de lui-même pendant deux semaines.

14
Le mardi 23 février signifiait la fin du voyage
pour beaucoup d’entre nous. Pour moi et
pour d’autres, une semaine de “vraies
vacances” commençait. J’ai quitté l’hôtel
Bruzón pour m’installer au très sélect
Sevílla. Chambre luxueuse, fenêtres
donnant sur le Prado, buffets de déjeuner
tellement abondants que j’en éprouvais de
la honte. Ceci était le Cuba des touristes,
un tout autre monde. J’ai compris que
l’ambiance chaleureuse de l’Hotel Bruzón
me manquerait. Là aussi, nous nous étions
attachés au personnel, au voisinage. Sonja,
Peter et Raymond avaient fini par y rester
jusqu’à la fin de leur séjour, et je pense
qu’ils ne l’ont pas regretté… !
Durant sept jours, j’ai pu sillonner La
Havane à mon rythme, visiter musées et
quartiers célèbres. Heureusement, j’ai pu
partager certains de ces moments avec
Christine et son ami Norbert, avec Marta
notre “guide” cubaine, avec Jacques et
Manuella qui logeaient au Plaza, avec Ileana
que j’avais rencontrée par hasard au Castillo
de la Chorrera, à l’ouest du Malecón. Je n’ai
pas pu tout visiter et il me faudra donc y
retourner un jour.
Après une semaine bien remplie pour tous
ceux qui étaient restés, le voyage quelque
peu chaotique du retour (6 heures de retard
pour problèmes techniques lors du transit
à Cancún) a ressoudé le groupe de manière
opportune et inattendue. C’était la fin du
voyage mais chacun parlait déjà du prochain.
Car il y aura un autre projet et
certains ont déjà des idées… pour mars
2011!
Net iets anders... !
Gewoonlijk reizen we jaarlijks rond dezelfde periode naar de zon ! Na
een heel jaar ten dienste te staan van onze tennissers en de bejaarden, als
nachtopvoedster, willen we liefst met ons tweetjes alleen zijn om eens
goed uit te rusten tijdens een aangename vakantie. Graag een snoepreisje
met alles erop en eraan. Een super all-in, een tennisterreintje erbij, lekker
eten en zo’n 5kg extra kilootjes erbij als we terug thuis komen van ons
verblijf in een 5*-hotel.
2010...werd Net iets anders… !
Via oude collega’s (letterlijk) en hun overtuigingskracht
gingen we dit jaar eens
meehelpen aan een project in Cuba. Het
werd dus Brigada Carlos Habré.
Nooit gedacht dat het met een 20-tal
onbekende en onbeminde personen zo’n
toffe (werk)vakantie zou worden.
Stand, rang, emoties, humeur, enz.…
onwaarschijnlijk voor ons om in zo’n grote
groep te vertoeven tijdens ons verlof. We
hadden er ons op voorbereid om er het beste van onszelf te geven, om
ons dan op de vrije momenten afzijdig te houden en met ons twee te
genieten. Maar in 2010 werd het net iets anders … !
Bij deze een dankjewel aan de hele groep, want wij vonden het super om
samen met jullie deze missie tot een goed einde te brengen !
Cuba…Cuba… ja jong, Cuba !?!
Wij kunnen daar echt niet veel over vertellen. Des te meer over Havana !
De massale armoede en het daaruit voortspruitende gebrek aan hygiëne
en levensnoodzakelijkheden heeft bij ons toch wel sporen achtergelaten.
Vooral dat armoede en vooral de levensnoodzakelijkheden bij ons echt
tussen de oren zit. Zonder gsm, flatscreen, wasmachine, pc en internet
kan men in Cuba nog gelukkige mensen vinden.
Net iets anders … !
Over de werkzaamheden die we daar allen hebben verricht is, in andere
hoofdstukjes, al uitvoerig teruggeblikt maar wij willen het ook nog eens
hebben over het personeel van het rusthuis La Lisa . Wat ons tot vandaag
nog bijblijft is de enorme geur (= stank) die aanwezig was op de gehele
site, zowel in refter, eetzaal, patio, slaapzaal en vooral de plaats
(“badkamer”) waar de mensen hun behoefte deden en ook werden
“gewassen”.
Onvoorstelbaar om in die omstandigheden (laat het eens 45° worden) elke
dag opnieuw uw job te gaan doen met een lach op het gezicht. Proficiat
aan Miguel, Leo, Ismel en alle anderen. VAMOS !!!
Wat ons ook vooral bijblijft is de band met de bewoners, een voormalig
zanger, een ex-politicus, een aantal ex-militairen en vooral de wereldkampioen
boksen 1959, … die trots hun levensverhaal en laatste levensloop
vertelden. Bij het roken van een aangeboden sigaretje (dagelijks deelde
onze groep zo’n 3 à 4 pakjes rond), vertelde men fier over de revolutie.
Over het ontbreken van - in onze ogen - levensbelangrijke noodzakelijkheden
hoorde je de mensen zelden klagen.
Alweer net iets anders… !
Het blokje (mijn blokje alias Frank) aan
de ingang van ons hotel, was op vele
momenten een sociaal ontmoetingspunt
met de lokale bevolking. Hotelpersoneel,
van grote chef tot kamermeisje, de
buren, de straatveger, leden van de
partij-schrijnwerkerij, ... kwamen
spontaan tot aan de ingang om een
praatje te slaan.
Net iets anders ... !
Marc, Raymond en alle andere voortrekkers
, indien jullie in de toekomst iets gelijkaardigs willen organiseren
kunnen jullie op onze steun rekenen, Frank zegt : “Ik vind overal wel een
blokje…” !
Net iets anders… !
Algo un poco diferente
Frank en Cindy

Filosofía
Filosofische bedenkingen bij het
Cuba van vandaag :
Brig Brigade Brig ade Ha Habré Ha bré 2010
2010
CUBA SI o CUBA NO,
That's the question,
To be or not te be
Te zien of niet te zien of willen zien
Te horen of niet te horen of willen horen
Te praten of niet...
Zo zou je de gemenge gevoelens kunnen samenvatten
na twee weken hard labeur met een groep enthousiaste
brigadisten van alle slag, rang, stand, ouderdom, sekse
en achtergrond.
Geen betere gelegenheid
om mekaar echt te leren
kennen dan samen de
handen uit de mouwen te
steken.
Het resultaat telt, en dat
hadden ze in La Lisa, het
bejaardencentrum nog
niet gezien.
Voor en na spreekt boekdelen,
denk ik.
Een revolutie waardig:
nieuwe ramen, toiletten,
douches, stromend water,
professionele industriële
keuken met stoompan,
vuur, braadpan, afwasbekkens,
rollende elektrische
warmhouders,
opgefriste facades en
inkom, elektriciteit, verlichting,
aflopen, ...
Gelukkig werd het harde
werk ruim gecompenseerd
door de zon, de
regen, het land, zijn
warme mensen, de
mojito's, de rum, de
bucanero's, ...
En nu, de steeds weerkerende en wederkerige vraag ?
Naar de zin van ons bestaan aldaar ?
Geen nutteloze vraag voorwaar.
Zal het Cuba vooruithelpen ? Zal het ons vooruithelpen?
Zal het de 'revolutie' vooruithelpen ?
15
Guy Verbakel
Eén ding is zeker : de dankbaarheid van Cuba, La Lisa,
zijn bewoners, zijn personeel was overduidelijk. Vergeet
niet, dit is nog steeds een land in oorlog, oorlogseconomie
dus jawel, nog steeds op de bon.
Oorlog tegen kapitalisme dat Cuba, de parel van de
Caraïben, zo graag zou recupereren; misschien ook
oorlog tegen een systeem dat snakt naar openheid,
contacten, vrijheid,...
Maar dan welke vrijheid ? Ten koste van wat ? En welke
waarden gooien we dan overboord ?
Vrijheid van denken ? Daar valt wat aan te doen. Het
moet toch kunnen dat het systeem kritisch bekeken,
becommentarieerd, aangepast wordt op basis van
objectieve analisten en geesten, economisten en zo waar,
brigadisten, ...
Vrijheid van handelen ? Wat stelt dat voor ? Economisch?
Financieel ? Reizen ? Internet ?...
Blijkbaar zijn zelfs de Cubanen niet steeds vragende
partij om het heft in eigen handen te nemen. Nochtans
heeft het land intellect, opleiding, gezondheidszorg,
mogelijkheden.
Wellicht is hen de zin tot ondernemen ontgaan.
Ik moet denken aan onze camarero van Bruzon die op
elk uur van de dag (en de nacht) klaar stond om 'ten
dienste ' te zijn. Diensteneconomie, jawel. Die kerel
kon voor jou je kleren wassen en strijken, taxi's (op tijdhora
cubana - weet je wel) regelen, afspraken maken, en
zelf schaarse ontbrekende pvc-wisselstukken versieren
à bon prix. Daar hangt natuurlijk een prijskaartje aan,
dat je echter gaarne betaalt voor die 'service'.
Is het dan te verwonderen dat bloedmooie meiden ook
hun 'diensten' aanbieden ? Als je weet dat het gemiddeld
maandloon 15-20€ bedraagt, dan is de som vlug
gemaakt.
Blijft daarnaast de vriendschap van een aantal mensen,
hoe dan ook begaan met het lot van anderen. En het
moge dan naïef geweest zijn, het was wel de moeite
waard.
Ik denk dat zoiets vriendschap heet, om niet te zeggen
liefde, over de grenzen heen, waaraan deze harde wereld
wellicht dringend nood heeft.

16
Las noches
Hotel BRUZÓN by night Peter&Sonja
Al bij onze aankomst in de luchthaven van Varadero werden we door een stand van het lokale ”Cristal Bier” opgewacht!
Als twee onwetenden betaalden we vijf CUC voor twee biertjes. Ons tweede pintje kostte slechts twee CUC ! Peter
z’n CUCske was snel gevallen : “Dit wordt hier alle dagen onderhandelen !“
Voor de trip naar ons hotel in Havana namen we
de Viazul-bus en na nog een extra rit in de typische,
maar wel wat krappe, Taxi Coco, voelden we dat
het avontuur echt was begonnen !
Na onze valiezen naar de derde verdieping gesleurd
te hebben, verlangden we allebei naar een goede
douche.
Dat werd een brute
tegenvaller want de
kraan loste enkel
koud water. “Nu ja”
dachten we “morgen
beter”.
Na een verfrissing, moesten we de bar verkennen. Onze
ober “Onassis” serveerde ons langoustine en een
“Bucanero”, een betere introductie was moeilijk denkbaar.
En de Bucanero is een heerlijk biertje, wat ons later nog veel duidelijker werd.
Contacten leggen met de plaatselijke bevolking
vormde geen enkel probleem, het ging als vanzelf.
Manolito, de DJ van de Shangri-La (zo noemde de
bar-cafetaria van hotel Bruzón), vonden we
onmiddellijk een toffe kerel. Hij werd tijdens ons
volledige verblijf onze persoonlijke gids. Maar ook
het enthousiasme van de leden van de Brigade
werkte sterk motiverend. Vanaf het ogenblik dat
onze medewerkers in gang schoten, groeide bij de
Cubanen de spontane solidariteit. Zonder veel
woorden hielpen ze waar ze konden. Het gaf ons een extra goed gevoel. Manolito heeft elke dag vrijwillig
meegeholpen. Hij wou echt z’n steentje aan ons project bijdragen.
De buurvrouw van Bruzón deed voor ons de was. Handiger kon niet. Zelfs een dagje meehelpen in de keuken van
het home was voor haar geen probleem. Zo zie je maar hoe je mensen kan motiveren en inspireren!
’s Avonds, na het verkennen van Havana, begonnen we ons ook meer en meer thuis te voelen in de bar. Hoe kon
het ook anders : enkele biertjes, goede salsa, en de sfeer zat er snel in ! De barkeepers zagen ons graag komen.
Wat wil je, de geldlade werd dagelijks goed gevuld, dankzij de Vrienden die na de werken graag even napraatten!
Het hoogtepunt ! Een avond feesten met de voltallige groep gaf als resultaat dat
de ijskast plots leeg was, maar men heeft er alles aan gedaan om een nieuwe
lading bier aan te halen, om zo het feest alsnog te redden.
Er werd vaak en veel gedanst - vraag maar aan Frank en Cindy - maar toch waren we
’s morgens steeds op post om te werken.
Na een werkdag genoten we meestal van een goede maaltijd in het hotel. De kok,
later benoemd tot “onze kok”, toverde steeds opnieuw met enkele eenvoudige
ingrediënten een lekker dinertje. Na een tijdje ging het zo : wij stelden het menu
samen en hij bereidde. Wat wil je nog meer ?
Manolito, Sussi, Maury, Onassis en onze Chinese kok zijn echte vrienden geworden.
Tijdens onze laatste nacht kregen we zelfs bezoek van de Bruzónwerkers op onze kamer. Met een fles rum en
enkele Bucanero’s kwamen ze afscheid nemen. Om nooit meer te vergeten !!

Cultura
Op stap gaan in Havana
De avond valt over “La Habana”. De Viazulbus zit afgeladen vol
met Cubanen en toeristen.
Voor velen is het thuiskomen of een blij weerzien, voor de meesten
onder ons een kennismaking met een nieuwe wereld.
Voorbijrijdend over de Malecón hoop ik bekende gezichten te herkennen,
maar ik moest beter weten. Op zondag in de late namiddag
is er overal matinee, concerten op zowat alle belangrijke plaatsen
in de stad. In het voorjaar vullen de bekendste groepen zalen als
Casa de la Musica of Cafe Cantante om er maar twee te noemen.
Groepen als Gente de Zona, Manolito Siboney of Los Van Van warmen
zich op voor het zomerseizoen in Europa.
Of het nu rumba, salsa of reggaeton is, elke tent zit stampvol fuifbeesten
die zich nog voor de nacht in het zweet staan te dansen.
De matinee voorstellingen geven trouwens de echte sfeer weer van
het Cubaanse uitgaansleven. Je betaalt 5 cuc (ong 4,5 euro) inkom
en 1 cuc per drankje. De aanwezigheid bestaat voor 99% uit Cubanen
en de daaraan gekoppelde sfeer.
Diezelfde groepen kan je ook aan
het werk zien bij de nachtoptredens
die om 22h hun deuren
openen en vooral gericht zijn op
de toeristen. De daaraan gekoppelde
inkomprijs van 15 tot 20
cuc en duurdere drankjes zorgen
er voor dat er weinig Cubanen zijn
en veel minder sfeer.
Buiten aan de deur staan tientallen
“jineteros” de bezoekers op
te wachten. Ze trachten aan de
hand van een toerist gratis binnen
te geraken. Ze doen zich voor als
de perfecte danspartner of stellen
hun liefje voor als hun zusje of
nichtje op zoek naar een buitenlands
vriendje.
Voor de Cubanen is het trouwens een manier om het harde leven
wat te verzachten en te genieten van hun muziek. Als ze uitgaan
halen ze hun mooiste kleren uit de kast, de mannen meestal volledig
in het wit, de meisjes kleurrijk maar vooral sexy.
Havana biedt de ruimste muziekkeuze aan. Je hebt vele bars met
alle stijlen van muziek, dat verandert als je verder het land intrekt.
Op het platteland of ”el campo” houden ze het bij de traditionele
Cubaanse muziekgenres. De echte muziekliefhebber neemt graag
plaats op de Viazulbus richting Santiago de Cuba om 15 uur later
aldaar naar hun favoriete muziek te luisteren. Velen maken halverwege
een ommetje via Trinidad. Het door Unesco beschermde
historische centrum wordt druk bezocht, om vanop de escalinatas
het dagelijke salsaoptreden bij te wonen, waarna tot een stuk in de
nacht in de Casa de la Musica en Casa de la Trova verder kan gedanst
worden.
De Cubaanse muziek veroverde de wereld pas in1996 toen ene Ry
Cooder in Havana op zoek ging naar de oudjes van de Buena Vista
Social Club. Hij bracht ze in de platenstudio en maakte er wereldsterren
van. Sinds die dag verovert de Cubaanse salsa de wereld
met zijn zwoele klanken afkomstig uit Oriente. De salsa, een saus
van Spaanse, Afrikaanse en Europese klanken. Het drijft op een
eenvoudig ritme dat door twee stokjes (claves) wordt aangegeven.
De muziek, die meestal gaat over vrouwen en romantiek, is
ondertussen belangrijk voor de public relations van het land.
Cuba, de bakermat van de latino muziek.
Cuba, het land waar ik mijn hart aan heb verloren.
Geert Steyaert
El cocinero
17
Een ding wat ik geleerd heb uit deze reis is dat
de obsessie voor de “netheid-aseptisch-Europa”
bezig is ons aangeboren immuniteitssysteem
te verzwakken.
Een voorbeeld : we krijgen gruyèrekaas zonder
gaten (voorheen gevormd op natuurlijke wijze
door bacteriën) en dit ten gevolge van de ver
doorgedreven zuiverheid van de inox-ketels,
bepaald door de reglementen van de
Voedselketen.
Wat voor een Cubaan een bron van proteïnen
is, kwestie van salsa en reggaeton te kunnen
dansen, betekent voor ons naar waarschijnlijkheid
een meer dan vlotte stoelgang of enkele
dagen platte rust.
Misschien komt het er voor ons op aan wat
minder ‘proper’ te zijn en een beetje meer
‘varken’.
Eens weer in Gent, de zon achtergelaten, ging
ik naar de Aldi en het was net alsof ik het
paradijs binnen trad, inclusief het Engelen
trompetgeschal...
Wanneer ik me nu triestig en terneergeslagen
voel, in dit noordelijke Europa met zijn grijze,
koude en regenachtige dagen, dan hoef ik enkel
terug te denken aan mijn dagen in Cuba ten
einde er weer bovenop te geraken en zin te
krijgen in het leven...
Buen provecho!
Une chose que j’ai apris de ce voyage est que
notre obsession pour la ’propreté-aseptique-
Europeene’ affecte notre système immunitaire.
Un exemple : on nous offre du fromage gruyère
sans trous (préalablement formé par fermentation
naturelle des bactéries), et ce suite a la
propreté accentué dans les cuves inox,
prescrites par les dispositions de la chêne
alimentaire.
Ce qui pour un Cubain, est source de protéines,
pour qu’il puissent danser la salsa et le
reggaeton, est probablement pour nous une
source de problèmes intestinales et quelques
jours de repos obligé.
Peut être devrions nous être un peu moins
‘propres’ et un peu plus ‘cochon’.
Et, en rentrant a Gand, je passait au Aldi.
C’était comme dans le paradis, les trompettes
incluses….
Quand je me trouve déprimé par ces jours grise
et froides dans le nord de l’Europe, je n’ai a
penser a mes jours a Cuba pour que le sens de
la vie me revienne…..
Bon appétit.
Juan

18
Op de Belgische Residentie
Leffe Blond ??? No hay !!
Een veel gehoord antwoord in Cuba, maar in dit geval niets te maken met de boycot.
La Residencia belga
Marc Wuytack
We hadden een uitnodiging voor een receptie in de Residentie van de Belgische Ambassade versierd.
Tijdens de voorbereiding had ik ons project aan de Ambassade in Havana voorgesteld.
Ik had reeds meerdere malen contact gehad met Claudia De Maesschalck, maar zij was nu sinds enkele maanden
vervangen door Koenraad Adam.
Op een avond van onze tweede week waren we van 17 tot 19 uur gevraagd voor een drink en een babbel.
Onze bus stond, ongelooflijk maar waar, te vroeg voor het hotel en aangezien iedereen Belgischerwijs reeds
present was vertrokken we al maar richting “5ta Avenida” .
Bij onze aankomst was de zware metalen poort nog gesloten, maar de Belgische vlag wapperde ons in een lichte
bries al uitnodigend toe.
We maakten van de vrije tijd gebruik om de kolossale bomen in het naastliggende park te bewonderen.
De ontvangst op zich was heel hartelijk, de Ambassadeur en
zijn echtgenote verwelkomden ons persoonlijk en bij de aanblik
van de voorhanden dranken zag ik verschillende verraste
gezichten : donkere Leffe, Hoegaarden, Jupiler, Mojito, … zoveel
als men aankon.
De sfeer was aangenaam, de Ambassadeur luisterde geïnteresseerd
naar verschillende leden van ons team en beloofde, als
hij een mogelijkheid zag, om bij het bejaardenhome langs te
komen.
Lekkere hapjes wisselden de drank af, we genoten volop van de
Belgische sfeer en de prachtige omgeving. Het huis op zich was
ook al een pronkstuk, “net een koekendoos” hoorde ik, maar
dan wel gevuld met mooie meubels en kunstwerken.
Cuba werd vertegenwoordigd door Luiza, de directrice van het
home, Eliselia, verantwoordelijke van ICAP, Eduardo, voormalig
politiek raadgever op de Cubaanse Ambassade in Brussel, Addis
van Amistur en Domingo van Cubataxi.
Van de ambassade zelf waren eveneens enkele personeelsleden
present.
Het werd snel 19 uur, het vooropgestelde einde van de receptie.
Iedereen voelde dat de ambiance zo goed was dat we nog gerust
wat langer wilden blijven, maar de bus stond al klaar voor de
terugrit, en Belgen…. die laten de chauffeur niet wachten hé.

La cocinera
CUBA - KOKEN OKEN
Opdracht: helpen koken voor een groep van 24 mensen
(+ plaatselijke proevers) in een RVT in CUBA, Havana
(van 11 tot 21 februari 2010)
Koken in Cuba in een geïmproviseerde ‘keuken’ (een
lokaaltje van +/- 2.5 m op 3.5 m) is niet evident.
Aanwezig keukenmateriaal :
bij aanvang (de eerste 2 dagen) : een grote ronde braadpan
(doorsnee 1 m ongeveer) en een even grote
gasbrander + twee à drie (keuken)messen; 24 à 30
dienbladen en bestek in inox en evenveel bekers,
eveneens in inox.
Verder nog aanwezig : twee inoxpotten ongekookt water
(inhoud ongeveer 15 liter) en een inoxpot gekookt water
(werd gekookt in de grote RVT-keuken en dan naar ons
gebracht).
Keukeningrediënten die
eerste twee dagen
werden aangeboden door
het RVT.
Dat waren :
- Dag 1 : kip, rijst, zout,
tomaten, sla, ajuin, look,
bonen, noten, olie,
suiker.
- Dag 2 : vis, rijst, zout,
tomaten, sla, ajuin, look,
bonen, noten, olie,
suiker.
Er werden geen verdere
aankopen gedaan.
De maaltijd ging vergezeld
van mangosap, de
eerste vier dagen ook
aangeboden als welkom
door het RVT.
(Mangosap : twee blikken dozen van 5 liter geconcentreerd
mangosap werden aangelengd met gekookt
water en/of eventueel spuitwater).
De derde dag werd besloten om een spaghetti
bolognese samen te stellen en zelf aankopen te doen.
Daarvoor werd de hulp ingeschakeld van Marta, onze
tolk en plaatselijke gids, en van Ismel, een vriendelijke
en zeer behulpzame Cubaanse medewerker van het RVT.
Ismel sprak enkel Spaans, en de communicatie tussen
hem en mij - en later Monique - verliep met gebarenen
lichaamstaal (en een mondje Spaans van Monique)
en via Marta.
De aankoop van het vlees
voor de saus was een
meevaller : op 300 m van
het RVT bevindt zich een
plaatselijke ‘slager’, met
een mooi aanbod van
vers vlees. Vlees werd
aangekocht op mijn aanwijzen
en na onderhandeling
door Ismel, en
dan naar het home teruggebracht
waar het nog diende te worden gemalen.
19
Daarna vertrokken we met een taxi richting ambassades
(een residentiële wijk) om er in een warenhuis de andere
benodigdheden aan te schaffen : tomatensaus, kruiden,
pasta, olie, … (verse tomaten hadden we toen nog in
voorraad in het RVT). Ik durfde geen gemalen kaas
aan te kopen omdat ik in het gezelschap was van Marta
en Ismel, en beiden de zeer hoge kostprijs van kaas
bijna niet onder ogen konden zien. Ik vond een dergelijke
aankoop daar ter plaatse dus niet verantwoord,
ook al was er genoeg geld in kas (zie verder).
De rit over en weer en de aankopen zelf namen bijna
anderhalf uur in beslag. Het was 11 uur toen kon
gestart worden met het aanbakken van het vlees. Om
13.00 uur was de saus klaar en kon de pan van het
vuur worden gehaald en op dezelfde brander (er was er
maar één beschikbaar, hoewel een tweede aansluiting
aanwezig was in de keuken) werd een reservekom water
opgezet om de pasta te koken.
Het voorziene aanvangsuur voor de lunch (half twee)
werd die dag driekwart uur verlaat omdat we het water
in die pot maar niet aan de kook kregen en dus de
pasta niet konden garen.
Moraal van die dag : teveel tijdverlies voor aanschaf
van producten, het ontbreken van twee branders en
een degelijke kookpot.
Een tweede brander werd aangesloten aan het einde
van de eerste kookweek en een robuuste Cubaanse
kookpot uit de grote RVT-keuken werd aangebracht.
Op deze foto zijn in actie
te zien : Marta en ikzelf,
en een (hongerige) stafmedewerker
van het
RVT, niet Ismel.
Manuella De Kerpel
De vierde dag was eigenlijk
voorzien dat opnieuw
een warme maaltijd zou
worden aangeboden, maar door omstandigheden ging
dit niet door. Besloten werd om broodjes te beleggen.
Te voet gingen we dan op stap met Ismel en Marta op
zoek naar ingrediënten. Op een plaatselijke markt
(ongeveer 800 m à 1 km loopafstand) vonden we de
benodigdheden : gekookte worsten, tomaten, uien, sla,
kruiden, mayonaise en cocktailsaus. Een Cubaanse
hotdog werd samengesteld.
5 de dag : idem dito, dit keer broodjes met ‘koteletjes’:
heerlijk vers vlees dat bij de slager om de hoek werd
aangekocht en aangebakken in de braadpan.
6 de dag : idem dito, dit keer met tonijn en eieren (die
toevallig in aanbod waren in een aankoopmagazijn, wat
niet alle dagen het geval was).
7 de dag : idem dito, dit keer met gestoomde koteletjes,
op te warmen au bain marie (geïmproviseerde bainmarie
pot die net uit de grote kookpot was gehaald) en
met vers fruit : ananas, mango en plaatselijke fruitsoorten
werden aangekocht en tot een fruitcocktail
samengesteld, samen met toen door onszelf aangekocht
mangosap

20
De rest van het verblijf in het home werden elke dag
opnieuw broodjes belegd omdat de mogelijkheden voor
het koken in die kleine keuken moeilijk waren en er te
weinig overleg was om een degelijke maaltijd te
bereiden.
Redenen hiervoor waren :
- Het ontbreken van een gedreven kok (gezien de
omstandigheden);
- Het teveel tijd verliezen bij de aankoop van de
ingrediënten;
- Het tijdverlies bij het kuisen en het bereiden van de
ingrediënten omwille van de plaatselijke mogelijkheden
(o.a. ook weinig beschikbaar tafeloppervlak);
- Het ‘gevaar’ van besmetting van voedsel en servies :
eetborden en drinkbekers werden altijd afgewassen
door Cubaanse helpers van het RVT (na het koken en
na ons vertrek uit de keuken). Handdoeken kwamen er
niet aan te pas : het water bleef elke dag tot ’s anderendaags
in de dienborden en in de bekers staan en werden
dan door ons opnieuw afgekuist en droog gewreven…
(Suggesties : azijn bij het water voegen om alles
enigszins te ontsmetten; genoeg handdoeken, vaatdoeken
en vaatborstels, handschoenen en schuursponzen
voorzien en meebrengen vanuit België… : ook
zeer gegeerd bij de Cubanen trouwens...).
Geld hadden we genoeg :
24 mensen x 50 euro, dan omgerekend naar Cubaanse
peso’s : was een aanbod van ongeveer 1.400 cuc
beschikbaar voor aankopen voor maaltijden (geregeld
werden hiervan ook bedragen besteed voor aankoop
van (spuit)water en uitzonderlijk eens voor benzine voor
het werkmateriaal en voor een taxi). Er was bij het
einde van de tewerkstelling in het RVT nog een
overschot van 40 cuc voor iedereen.
Naar mijn mening is hier toch ook een les uit te trekken.
Door mijzelf, en door andere aankoopverantwoordelijken
voor het bereiden van het eten, is eigenlijk teveel
rekening gehouden met de mening en de eetwijze van
de Cubanen : zij zijn gewoon om weinig vlees, vis en
kaas te eten wegens te duur. En uit eerlijke, plaatselijke
schaamte durfde ikzelf niet de proporties navenant aan
te passen aan de eetwijze van onze gezonde en hardwerkende
mannen (behalve Christine, onze hardwerkende
Française, hadden onze vrouwelijke medewerksters
niet dezelfde behoefte aan grote porties vlees
en/of vis als de mannen, dit terzijde). Ik liet mij teveel
leiden door de mening/aanduiding van Ismel en Marta
voor het aankopen van vlees bijvoorbeeld, hoewel ik
de kilo’s toch nog serieus naar boven dreef. Voor de
spaghettisaus bijvoorbeeld en voor de koteletjes deed
ik er sowieso al 2 kg bovenop tegen wat zij voorstelden…
Bij de aankoop van de gestoomde koteletjes
moest ik mij wel beperken tot het aanbod in de slagerij,
want toen heb ik alles meegenomen wat de beenhouwer
in voorraad had. Maar ik had hier wel nog worsten
kunnen bijkopen en ja, ik liet mij ook hier weer leiden
door Cubaanse normen en Westerse schaamte.
Wat ik wil besluiten is dat met zoveel geld in de kassa
en met zodanig relatief lage aankoopprijzen – toch naar
onze normen – de hardwerkende vrijwillige medewerkers
in het RVT meer en beter verdienden en dat
hun tevredenheid had moeten primeren op de aanwezig-
heid van mee in de pot kijkende Cubanen. Er zijn enkel
lessen uit te trekken…
Trouwens :
Het enthousiasme van de staf van het RVT om mee te
proeven van de bereide maaltijden en van de broodjes
was elke dag zeer groot en meestal leuk om mee te
maken, maar ook wel eens opdringerig. Ongeveer 6 à
7 – tot eens 10 mensen : herinner u de cameraploeg
van de Cubaanse televisie - aten elke dag een ‘potje’ of
een broodje mee… Dus ook hier werd het ‘overschot’
na de bedeelde maaltijden niet meer verdeeld onder
‘onze’ mensen, maar uitgedeeld (en graag: toch wel)
aan de Cubanen…
Suggesties:
- Een menu zou telkens de dag voordien al moeten
opgesteld worden en dan zou ook al kunnen worden
overgegaan tot aankoop van benodigdheden;
- Hoeveelheden moeten hoog genoeg worden ingeschat
en aangepast aan mogelijke kandidaat-meeproevers.
Er is in Cuba blijkbaar genoeg mogelijkheid om vers
vlees en vis aan te kopen.
Ook op plaatselijke
markten zijn groenten
en fruit (soms)
gemakkelijk aan te
schaffen.
Veel diversiteit was er
meestal niet, hoewel
in tegenstelling met
één grote markt (of
misschien waren er
wel meer), midden in
de stad Havana (toevallig ontdekt tijdens een wandeling),
waar een heerlijke uitstalling was van alle mogelijke
groenten en fruit (verse ananas, verse vijgen,
guave’s, …).
Als de aangestelde kok bij voorbaat weet dat hij of zij
alle dagen zal koken en een paar dagen rondtrekt in de
omgeving van de kookplaats, dan zal hij of zij blijkbaar
toch genoeg aankooppunten vinden en kan er redelijk
wat op voorhand worden gepland en aangekocht.
Mogelijke menu’s om klaar te maken met het Cubaanse
aanbod zijn volgens mij :
- Kip met rijst, kerriesaus en verse ananas;
- Een stoverij van varkensvlees (met ajuin, paprika’s,
look, bonen, noten eventueel) en met gebakken zoete
aardappelen;
- Pasta met scampi’s en een tomaten-looksaus;
- Gebakken vis met tomaten of/en een verse sla
bereiding en een zoete aardappel-peterselie-puree
(kruiden zijn beschikbaar);
- Een lekkere ajuin-, tomaten- of groentesoep met
belegde broodjes (met kaas bijvoorbeeld);
- Spaghetti bolognese;
- Vissoep…
Enzovoort…
Waar ik onvolledig was of zaken vergeten ben, zullen
deze misschien worden aangevuld en/of worden
vermeld door Juan en Monique.
Vriendelijke groet aan iedereen!

Experiencias
Er Ervar Er ar aring ar ing ingen ing en
en van een
bediende brigadist ...
Na een lange avond/nacht in de nagenoeg, toch voor wat
betreft het aantal mensen, lege luchthaven-omgeving was
het eindelijk zo ver : de trip naar het land van Fidel...
Tijdens de lange vliegtuigreis was er in ieder geval geen
gevaar op verveling, daar zorgden sommige, hoe kan het
ook anders, vooral uit Nederland afkomstige mensen voor;
zelfs in die mate dat sommige brigadisten helemaal niet
de moeite hoefden te doen om het hoofd koel te houden:
zij kregen een, weliswaar ongevraagde, “douche”.
Gelukkig voor anderen hadden zij mooie perspectieven
in het Caribisch gebied : dit hielp hen ongetwijfeld het
hoofd, en misschien ook wel andere zaken, “koel en onder
controle te houden” tijdens de trip naar Cuba.
Anderen hadden het geluk door een bevriende boordcommandant
te worden “getrakteerd” op een tweetal
glazen lekker fris “druivensap” van de duurdere soort.
De eerste “confrontatie” met Cuba was er al één die kon
tellen: op de luchthaven van Varadero kregen we al
dadelijk de indruk dat de toeristen wel een groot risico
vormden voor de o zo geroemde Cubaanse volksgezondheid
: zowat alle Cubaanse overheidsambtenaren
(zijn er andere ?) die instonden voor de grenscontrole
droegen een “anti - ...” masker.
Dat de grenscontrole ook in Cuba geen doetje is, ondervonden
we al snel toen één van de overijverige viervoeters
blijkbaar bij één van onze jongeren een verdacht “geurtje”
meende te hebben geroken ... uitpakken dus maar die
volledige rugzak ... en de anderen die bang bleven wachten
... ze gaan dat toch in Gods- (sorry Fidels-) naam ook niet
doen met mijn bagage ... ik heb al zoveel moeite moeten
doen om er alles in/en dicht te krijgen ...
Sommigen namen het zekere voor het onzekere en
wandelden gewoon naar buiten ...
Iets anders wat me ook vrij snel opviel : het “full employment”
: iedereen had wel een taak : vegen; een oogje in
het zeil houden, valiezen dragen, vuilbakken leeg maken...
op die manier geen kans dat mensen zich onledig en
waardeloos gaan voelen en misschien vervallen in kleine
criminaliteit ...
Voor ons (voor sommigen toch) rijke landje misschien
een “piste” om even bij stil te staan; vooral in sommige
“hete(re) wijken met enerzijds massale werkloosheid en
anderzijds een sterk verloederde/verwaarloosde omgeving/voorzieningen
waarin mensen dagdagelijks moeten
leven ... en dit vaak met een gering legaal toekomstperspectief
met alle nare gevolgen voor hemzelf en
(vooral) de omgeving vandien.
Éénmaal buiten het luchthavengebouw werd er ons al
dadelijk door de grote roerganger (of eerder één van zijn
volgelingen) aan herinnerd waarom we naar Cuba
kwamen: “Revolución es construir” : al gauw zou blijken
dat deze “herinnering” voor onze brigade geen loze
woorden waren.
De bus was, toch naar Cubaanse normen, vrij “tijdig” en
bracht ons naar ons hotel in Havana.
21
Dominique Vanhonacker
Volgende uitdaging ... onze “werkstek”.
Verwondering, verbijstering, verontwaardiging, dat waren
de eerste indrukken toen ik de situatie zag waarin het
rustoord verkeerde en vooral de omstandigheden waarin
de mensen daar “leefden”.
Aan basisverzorging en goede wil niet echt gebrek, alleen:
de sanitaire voorzieningen waren in erbarmelijke staat
(of eerder onbestaand), de slaapomgeving was al niet
veel beter ...
Bedenking : Fidel oude jongen ... dit is toch niet echt wat
we hier verwacht hadden, zeker niet zovele jaren na je
eervolle strijd ... dit kan je toch niet louter en alleen
toeschrijven aan de “grote vijand”.
Je “vriend” de Argentijn zou dit zeker niet kunnen
“pruimen”, zeker niet van zijn nieuwe “mens” en zijn oude
medestrijder, -leider.
Eén groot voordeel voor ons : wat we ook deden; de
situatie zou er zeker op verbeteren !
Daarnaast was ik ook een gezegde van el Che indachtig:
“wees realistisch, eis het onmogelijke”.
Dag twee (busje komt ... niet of veel (te)laat) konden we
na veel wachten eindelijk aan de werkzaamheden
beginnen.
Mijn eerste taak was het “blootleggen” van een bestaande
afloop van wat ooit toiletten (nu waren er zelfs geen
“potten” meer) en douches waren.
Samen met Niels en Simon begonnen we met volle moed,
en op basis van instructies van Raymond en Karel VS, te
zoeken waar die buizen nu eigenlijk lagen en vervolgens
in muren en bodem te kappen, boren, houwen ... en
letterlijk shit te scheppen om die vervolgens in plastieken”kuipkes”
zo ver mogelijk te gaan kiepen onder de
(republikein als we zijn) koningspalmen.

22
Tijdens de kapwerken werden we ook “geconfronteerd”
met een klepper van een ... schorpioen (allez dat was het
volgens “kenners” toch en het leek er toch zeer goed op),
een paar “serieus grote” insecten, en een mooi vogeltje
dat constant in onze omgeving vertoefde en dankbaar
de vele opvliegende muggen “verorberde” die ons gekap
“veroorzaakte”. Voedselschaarste ...
De “blankhuiden”/bureelridders overwogen of grepen al
dadelijk naar de nodige hulpmiddeltjes tegen de muggen
... bij het aanhoren van al dat “gezoem” ...
Zware arbeid, echter in een goede sfeer en ... in de
schaduw ... niet onbelangrijk en ik bekloeg diegenen die
in volle zon op het dak of aan de gevel dienden te werken..
Terwijl we aan het werk waren kwam er vrij frequent een
“mannetje” in een kraakwit vestje een “oogje werpen” op
onze “activiteiten” ... de coiffeur van de instelling ... de
argwaan droop zo van zijn gezicht af.
In tegenstelling tot de hoofdverpleger, die zelf ook de
handen uit de mouwen kwam steken, en ons voorzag van
een houten palet zodanig dat we niet constant met de
voeten in de drek stonden (ge moest wel zien dat ge
erop bleef staan anders zat ge “erin” tot aan je knoesels,
nietwaar ... ik noem geen namen, te veel respect voor de
man en het vele werk dat hij deed en de gouden adviezen
die we van hem kregen) vertikte de coiffeur het om ook
maar een pink uit te steken, zelfs al was het maar om
een stuk materiaal aan te nemen terwijl we ons in een
ongemakkelijke situatie bevonden ... ook geen voorbeeld
van de nieuwe mens waarvan el Che droomde ...
De volgende opdracht die we kregen van onze tijdelijke
ploegbazen en (vooral) raadgevers/toeverlaat Raymond/
Karel VS bestond er in een “metselwerkske” op te trekken
in de grond ... dat was pas even in het haar krabben en
meteen een (volgende) les in nederigheid ... hoe gaan we
dat aanpakken. Uiteindelijk slaagden Niels, Simon en
ikzelf erin toch een metselwerkske “af te leveren nadat
we elk een paar stenen inmetselden en de binnenkanten
“plaasterden”. Gelukkig waren Raymond/Karel en andere
stielmannen zeer beleefd en niet al te kritisch toen ze
ons bouwstuk “bewonderden”... de dag later bleek
waarom ...
Ons metselwerk was functioneel een maat voor niets -
voor ons echter een zeer nuttige initiatie voor wat betreft
het “maken” van mortel (verhouding 1 op 3 en goed
mengen waren de woorden van Raimundo) en het
metselen of moet ik eerder in dit geval zeggen het op
elkaar leggen van stenen - en er werd beslist een nieuwe
greppel te graven/kappen.
De volgende dagen leerde ik vooral van zowel Karel, Karel,
Peter en Raymond hoe ik een boormachine beter/
efficiënter kon gebruiken, hoe ik beter de hamer en de
beitel hanteerde, hoe ik draad kon trekken, hoe ik het
best schilderde, zaagde (thuis staan andere huisgenoten
meestal in voor deze zaken), ... en nog veel van die
praktische zaken die ik in de verste verte nog nooit of
toch niet zo efficiënt gedaan had of waarvan ik geen flauw
benul had hoe ik dat materiaal het best hanteerde.
Met ongetwijfeld veel geduld - niet zo evident want
constant was er wel iemand die riep “Karel, Peter, ... hoe
gaan we dit hier doen, wat heb ik hier voor nodig ... - en
zonder al te veel met de “bureaucraatjes” te lachen
stonden de vaklui ons steeds bij.
Het reeds bestaande respect voor de stielmannen (of
vrouwen) - in feite zijn zij diegenen die iets voelbaar
creëren - werd er alleen maar groter op!
Naast de dagdagelijkse “missie” amuseerde ik me, ook al
was dit misschien niet zo uitbundig - dit zit nu éénmaal
niet in het “beestje” -, erg, en maakte ik door toedoen
van twee ervaren Belgische “gidsen” die bovendien ook
zeer taal(Spaans)vaardig waren kennis met het mooie
binnenland (een verademing na een aantal dagen Havana)
van Cuba.
Als conclusie zou ik kunnen stellen dat de reis begon
met heel veel vraagtekens en met verontwaardiging, het
verdere verhaal was echter een “bestseller” : een
schitterende groep mensen, een mooi afgeleverd groepsresultaat
en het gevoel dat we toch een klein beetje
hebben kunnen bijdragen aan een beter(e) heden
(toekomst) voor de sociaal zwakkeren in het bewuste
rustoord.
Bedenking die ik me meerdere malen maakte/maak :
zouden er niet velen zijn in onze verzuurde Westerse/
Vlaamse maatschappij die er deugd van zouden hebben
om van tijd tot tijd ook eens een dergelijke “missie” te
ondernemen op vrijwillige basis en met, van in den
beginne, vooral “onbekende” medemensen : ongetwijfeld
zouden er minder depressiva moeten geslikt worden en
zou er meer wederzijds respect voor de “anderen” of de
goederen van “anderen” bestaan/groeien.
Hopelijk komt er hier een vervolgverhaal op, het zal echter
moeilijk worden om de mentaliteit van deze brigade en
het met de beschikbare middelen afgeleverde “resultaat”
te evenaren... zegt de niet “stielman”.

Filosofía
Remarques philosophiques à propos du
Cuba d’aujourdhui :
Brig Brigade Brig ade Car Carlos Car los Ha Habré Ha bré 2010
2010
CUBA SI o CUBA NO,
That’s the question.
To be or not to be
Voir ou ne pas voir ou vouloir voir.
Entendre ou ne pas entendre ou vouloir entendre
Parler ou non…
C’est ainsi qu’on pourrait résumer nos sentiments
contradictoires après deux semaines de dur labeur
au sein d’un groupe de brigadistes enthousiastes
de tous genres, de tous les milieux, de tous âges,
sexe, passé et origine.
Guy Verbakel
La meilleure façon d’apprendre à se connaître est de retrousser les manches ensemble.
Mais il n’y a que le résultat qui compte et, dans le home pour vieillards de La Lisa, ils
n’avaient jamais rien vu de pareil. L’avant et l’après-des-travaux en disent long. Une
véritable révolution : nouvelles fenêtres, toilettes, douches, eau courante, cuisine
industrielle équipée de fourneaux à gaz, d’unités de cuisson à vapeur, friteuse, rôtissoire,
éviers, chariots chauffants électriques, mais également des façades et un vestibule
rafraîchis, installation électrique, éclairage, écoulements, …
Bien heureusement, en guise de compensation pour ce travail intense, il y avait le
soleil, la pluie, le pays, ses habitants chaleureux, les mojitos, le rhum, les Bucaneros, ...
Et maintenant, la question récurrente : pour quelles raisons étions-nous là-bas. Question
judicieuse, en vérité.
Cela aidera-t-il Cuba ? Cela nous aidera-t-il ? Cela aidera-t-il la Révolution ?
Une chose est certaine : la gratitude de Cuba, de La Lisa, de ses résidents, de son
personnel était plus qu’évidente. N’oublions pas qu’il s’agit toujours d’un pays en
guerre, avec une économie de guerre, soumis au rationnement. Une guerre contre le
capitalisme que Cuba, la perle des Caraïbes, aimerait tant récupérer; peut-être aussi
une guerre contre un système qui aspire à l’ouverture, aux contacts, à la liberté…
Mais alors quelle liberté ? Au prix de quoi ? Et quelles valeurs faudra-t-il donc laisser
tomber ? La liberté de penser ? Il y a des progrès à faire. Le système devrait pourtant
être critiquable, commenté, adapté par des analystes, des esprits objectifs, des
économistes mais aussi par des brigadistes…
Le libre-échange ? Qu’est-ce que cela signifie ? Economiquement ? Financièrement ?
Les voyages ? L’Internet ?
Apparemment, les Cubains eux-mêmes ne sont pas toujours désireux de reprendre les
rênes. Le pays ne manque pourtant pas d’intellect, d’éducation, de soins de santé, de
possibilités.
Le goût d’entreprendre leur a peut-être échappé.
Je pense à notre camarero du Bruzón qui, à chaque heure du jour (et de la nuit) était
toujours à notre disposition. Economie de service, pour sûr ! Ce gars pouvait faire
votre lessive, votre repassage, régler des taxis (ponctuels – hora cubana – vous savez
bien !), fixer des rendez-vous, et même s’arranger pour vous procurer de rares pièces
de rechange en PVC. Il y avait bien entendu un-prix-à-payer pour ce “service”, une
dette dont nous nous acquittions d’ailleurs bien volontiers.
Est-ce donc si étonnant que des filles bien foutues offrent elles aussi leurs “services”.
Sachant que le salaire mensuel moyen est de 15-20 €, le calcul est vite fait.
Ceci dit, il reste l’amitié entre un certain nombre de personnes préoccupées par le sort
des autres. Et donc, au risque de paraître naïf, je dirais que cela a réellement valu la
peine.
Je pense que cela s’appelle de l’amitié, pour ne pas dire de l’amour, au-delà des frontières,
ce dont notre monde a peut-être besoin d’urgence.
(Trad. M. Dits)
El Paraíso
23
Het Paradijs
Cuba: een land met prachtige
natuur, koloniale monumenten,
tropische temperaturen en
prachtige mensen.
Het land van en voor de salsaliefhebbers,
een paradijs
volgens familie en vrienden,
een land ver van mijn bed.
Dankzij de ervaring, de taalkennis
en de ondervinding van
de Vrienden van Cuba sta ik
plots op Cubaanse bodem.
De loodzware koffer en vooral
de meegebrachte materialen
worden zeer grondig onderzocht.
De toestand van (onze) home
blijkt uiteindelijk veel erger dan
verwacht. Werken, en vooral
hoe wij hier gaan werken, wordt
een grote uitdaging !
Maar het niet kunnen praten
met de mensen is een zware
handicap.
Een vliegende tolk en gebarentaal
doen wonderen.
Dus wonderen bestaan…
Lopen, vliegen, dansen
springen, vallen en weer
opstaan : ja, niet hier in ons
landje, maar in Cuba.
Geduld is de rode draad door
ons verblijf.
Eenmaal daardoor gelouterd, is
Cuba het paradijs.
Karel Vanseveren

24 Viajeros
Met de bus naar Santiago
Na een week geholpen te hebben bij de brigade, en met werkelijk de grootste stront-job achter de rug, hadden we het
plan opgevat om in onze twee resterende weken Cuba te verkennen, en dit door middel van zijn uitstekend, net niet
honderd procent goed functionerend, zeg maar onbestaand openbaar vervoer. Santiago zou ons meest oostelijke punt
worden. Omdat de vijftien uur durende busrit ons net iets te veel van het goede leek, namen we een tussenstop van
een paar dagen in Camaguay.
Direct na het bezoek aan de ambassade vertrokken we richting het kantoor van Viazul (Viazul zijn de ‘toeristenbussen’,
‘Astro’ is enkel voor de Cubanen). Er werd ons op het hart gedrukt dat we zeker een uur voor het tijdstip van vertrek
aanwezig moesten zijn. Dit bleek echter vrij nutteloos, het enige wat we daar zaten te doen was wachten, wachten,
wachten ... een bezigheid die het in Cuba tot nationale sport geschopt heeft ! Maar de bus arriveerde precies op tijd
en onze bagage werd mooi gelabeld en ingeladen. Ik had in de bar van het hotel waar we verbleven met de VvC, nog
wat croquetas in mijn kloten geslagen en dat begon mij al gauw parten te spelen. Eén gouden tip voor mensen die een
nachtbus in Cuba willen nemen; neem alsjeblieft genoeg truien, sjaals, dekentjes, ... mee want het is er ijskoud. We
zaten er met twee truien en een jas aan, waarvan we de kap tot ver over ons hoofd hadden getrokken, dit omdat
Cubaanse buschauffeurs geen notie hebben van het uitschakelen van airconditioning. Overdag heb je er nog niet zo’n
last van, omdat de buiten temperatuur enige airco toelaat, maar ’s nachts !
Geslapen hebben we nauwelijks, dus waren we redelijk kapot toen we om 6u ’s
morgens in het vuile stationnetje van Camaguay toekwamen. We waren de deur
(altijd voorzien van een politieagent) nog maar half uit of we botsten op een muur
van mensen die ons een taxi, bicitaxi of casa particular kwamen aanbieden. We
kozen er een bicitaxi uit en haalden het verfrommelde papiertje met een adres
boven. Licht bezorgd om onze bicitaxichauffeur, die altijd maar een grotere vochtige
plek op zijn rug vertoonde en heviger naar adem begon te happen, reden we het
centrum van Camaguay binnen. Na een vijftal minuten door de wirwar van kleine
straatjes te hebben gefietst zette de man ons netjes af voor de deur van onze casa.
Daar werden we heel vriendelijk ontvangen door Dalia, de vrouw des huizes.
Camaguay
Verbazingwekkend genoeg troffen we in de hoek van de living een proper computertje
aan, dat tevens voorzien was van (werkend !) internet, zo vertelde Dalia ons trots.
In geen enkele andere casa waar we gelogeerd hebben, was dit het geval. Desalniettemin merkten we toch al gauw dat
er iets niet snor zat. Zoals we later nog zoveel zouden meemaken, hadden ze ons overboekt, maar daar was natuurlijk
altijd een perfect logische verklaring voor. Toch was dat allemaal geen probleem, want ze kende ‘toevallig’ iemand die
ook een heel mooie casa had, vlakbij en voor dezelfde prijs. Ook hier troffen we redelijk wat luxe aan; mooie tv met
dvd-speler, prachtige badkamer, ... We kunnen wel besluiten dat de mensen die veel in contact komen met toeristen,
het effectief een stuk beter hebben.
Atelier - Minas
Atelier - Minas
We bleven twee nachten in
de casa van Yanitze in
Camaguay. De eerste dag
hebben we de stad met al
haar kleine straatjes en
pittoreske pleintjes verkend,
we zagen er onder
andere prachtige hedendaagse
kunst van jonge
beloftevolle kunstenaars.
De tweede dag vertrokken we richting een vioolbouwatelier, zo een 60 km buiten Camaguay, in het godverlaten Minas.
Als twee aspirant vioolbouwers konden we deze kans niet laten liggen. Eenmaal op onze bestemming aangekomen
werden we maar argwanend bekeken. Maar nadat we met handen en voeten hadden uitgelegd dat wij studenten
lutherie uit België zijn, kregen we van één van de bouwers een rondleiding in hun atelier, dat
trouwens het enige vioolbouwatelier in Cuba is.
Gedurende de gehele busrit naar Santiago werden we getrakteerd op Latijns-Amerikaanse
schlagers, en dit op een volume die de pijngrens net (niet ?) overschrijdt. Dit alles, gecombineerd
met het feit dat de buschauffeur niet gegeneerd was om vrienden en familie thuis af te zetten,
maakte van deze busrit een echte uithoudingsrace.
Rond 1’u arriveerden we in Santiago de Cuba. Er stond al iemand te zwaaien met een naambordje
in zijn hand om ons op te pikken. Krottige huizen en stoffige straten gaven Santiago een vervallen
eerste indruk, maar naarmate het verblijf, groeide de sympathie voor deze bruisende
stad.
Na Santiago zouden Trinidad, Cienfuegos, en Santa Clara nog volgen. We hadden nog een
week te gaan, en naarmate de dagen vorderden kroop Cuba meer onder ons vel.
Viva Cuba !
Nils en Simon
Santiago

Brigadistas-turistas
Op stap door Cuba
met de Brigadita
Carlos Habré Chris Van den Bossche
“Mundo soñado”, “Gedroomde wereld”, zo heet, als ik het mij goed herinner, één La Habana, Plaza de la Catedral
van de opvallendste werken in het Cubaanse deel van het Bellas-Artesmuseum in
Havana. Het stelt een wereldkaart voor waarop elk continent gevormd wordt met puzzelstukken die allemaal de contouren
hebben van het eiland Cuba. Is dat nu de wereld zoals wij hem dromen ? Zou de hele wereld moeten worden als Cuba ?
Zeker niet voor wie, zoals wij, twee werkweken doorbracht in “el hogar del adulto mayor José Manuel Lazo de la Vega”
(een bejaardentehuis) in de wijk La Lisa in West-Havana. Deze plek werd niet voor niets als prioritair aan onze bouwbrigade
toegewezen door het Cubaanse Ministerie van Volksgezondheid, met haar slaapzalen in toilettenstank, haar kartonnen
vensters tegen de regen, haar manifeste nood aan een likje verf, haar uitgemergelde bewoners, sommigen met
geamputeerde ledematen, en haar sympathieke keukenpersoneel dat we ongelooflijk veel plezier konden doen met een
leeg schroevendoosje in doorzichtig plastic.
La Habana, carro
aan het Capitolio
25
La Lisa zegt echter niet alles over “La Habana” en Cuba, evenmin als Kuregem gelijk is
aan Brussel of België. Natuurlijk heeft de Cubaanse hoofdstad meer te bieden dan
beelden van materiële en menselijke aftakeling. Het
was niet zo moeilijk om onze trieste werkplek in La
Lisa even te vergeten terwijl we flaneerden over de
pleinen van het koloniale “Habana Vieja”, rondtoerden
in een opgepoetste Amerikaanse “carro” uit de
vijftiger jaren langs de Prado- en Malecónboulevard,
of nipten aan een cocktail in de Floridita-bar en de
stijlvolle Casa de la Amistad, of beter nog, op het
terras van Hotel Nacional, aan zee bij zonsondergang.
Zelfs het erg vervallen “Centro Habana” trakteert zijn bezoekers op kleur en levendige
vrolijkheid in de Callejón de Hamel en de “barrio chino”, de Chinese wijk.
Onze mooiste avond beleefden we ongetwijfeld aan de rand van de
stad, weg van de drukte, in het vissersdorp Cojimar. Mooi kun je het
slonzige haventje, waar vroeger de boot van Ernest Hemingway
aangemeerd lag, niet echt noemen. Maar toch, wanneer het donker
wordt, gaat er van het rustig kabbelende water, het kleine Spaanse fort
dat de baai afsluit en de pier vol lijnvissers, een onmiskenbare charme
uit. Om nog te zwijgen van de heerlijke zeevruchten in restaurant “la
Terraza”.
Cojimar bij valavond
La Habana, Callejón de Hamel
Ik weet wel, voor ons, “rijke” West-Europese “toeristen”, is verblijven op Cuba iets anders dan voor de gewone Habaneras
en Habaneros. Ook in dit communistische land opent een beetje rijkdom vele deuren, en niet alleen op de zwarte markt.
Zelfs aan kleine dingen kun je dat merken: wij kregen in ons bescheiden hotel bv. dagelijks eieren als ontbijt, terwijl die
in de staatswinkeltjes nog nauwelijks te vinden waren. Toeristen genieten in Cuba vele voorrechten en zijn een gegeerd
mikpunt voor alle Cubanen die uit zijn op CUC’s, de Cubaanse munt voor buitenlanders en luxeproducten. Daar werden
we op een al te brutale manier aan herinnerd door de gauwdief op de Rampa, die de handtas van Mireille net niet kon
wegrukken (in 2006 was ik in Centro Habana wel mijn fototoestel en GSM kwijt) en door de alomtegenwoordige prostitutie.
Maar toen we op een avond toevallig een ploeg loodgieters op straat tegenkwamen in de buurt van de Plaza de la
Revolución, en we tussen hun materiaal de waterleidingkoppeling zagen liggen die we te kort kwamen in La Lisa, werd die
ons zonder veel poespas gratis meegegeven. Voor de Brigadita Carlos Habré een hartverwarmend gebaar. Wat eveneens
kan gezegd worden van de spontane hulp die we kregen bij ons werk in het bejaardentehuis van Manolito en Tamila,
Cubanen uit de calle Bruzón, de straat van ons hotel.
In de weekends lieten we, samen met enkele collega-brigadisten, de hoofdstad met
haar grauwe kantjes achter ons. Dat betekende nagelbijtend wachten op de bestelde
minibus (afspraken met Cubanen zijn dubbeltjes op hun kant) om dan met grote
vertraging te vertrekken richting platteland en enkele provinciesteden. Naar Cienfuegos
bv. met zijn statige Parque José Martí, zijn aantrekkelijke promenade langs de zee en
het Moorse Palacio del Valle. Het gelijkvloers van dat sprookjesachtige gebouw is het
rijk van doña Carmencita Iznaga, een stokoude poederdoos met tulband, die op haar
piano beroemde melodieën bij elkaar rammelt met enige ritmestoornissen en daarbij
niet onaardig zingt. “La vida en rosa”, “Estraños en la noche”, “Quizás, quizás, quizás”,
Cienfuegos, Palacio del Valle
“Guantanemera”, … alle klassiekers moeten eraan geloven en honky-tonken staccato
door de kamers. Gelukkig is er nog de cocktailbar op het dakterras, met zijn brede
uitzicht op de baai van Cienfuegos, een plek die je bijna dwingt om lang te blijven plakken.

26
En dus reden we een uur later dan gepland verder naar Trinidad, waar de kamers die we
gereserveerd hadden bij onze aankomst al verhuurd waren aan andere toeristen. Niet
getreurd, de buren werden opgetrommeld om voor een oplossing te zorgen en we vonden
snel een onderkomen in een casa particular om de hoek. We kwamen er terecht bij een
vrouw van middelbare leeftijd en haar beide ouders, haar dochter en haar kleindochter.
In deze familie was er, afgezien van de bejaarde vader, in de beste Midden-Amerikaanse
traditie, van mannen geen spoor. De hartelijke uitbaatster noemde zich diep christelijk,
betuigde haar grote liefde voor Che Guevara en kloeg voortdurend over de levensduurte
in Cuba. Maar onze kamer was voorzien van alle basiscomfort en de maaltijden waren
zeer verzorgd en lekker. Jammer dat we ‘s morgens vergast werden op een demonstratie
Trinidad
van tafelkleden. We maakten de verkoopster duidelijk dat wij liever rustig wilden ontbijten,
maar haar vertrek met de nodige verontschuldigingen liet ons toch met een wrang gevoel achter : ze was duidelijk
iemand die het niet breed had.
In Trinidad zijn werkelijk alle toeristische troeven van Cuba samengebracht. De stad met haar goed bewaarde koloniale
architectuur is schilderachtig mooi, al kom je in de hogergelegen wijken, bij de ruïne van de Iglesia Nuestra Señora de la
Candelaria, opnieuw de armoede tegen. Op zaterdagavond treden bij de Casa de la Música
uitstekende live-bands op, met salsamuziek die de hele stad op de been brengt.
De turkoois-blauwe Caraïbische Zee ligt vlakbij, met prachtige witte stranden die nog
niet overgeëxploiteerd zijn. Aan de andere kant rijst de Sierra del Escambray op, een
gebergte met een weelderige begroeiing en diepe valleien, waar zich ooit de laatste
contrarevolutionairen schuilhielden. Het is een steil en lastig pad dat van het kuuroord
Topes de Collantes naar de Salto de Caburni gaat, maar de wandeling is beslist de moeite
waard. Langs een bos van koffiestruiken en een spectaculaire overhangende rots bereik
je uiteindelijk de Caburni-rivier, die aan de voet van een 62 m hoge waterval een
paradijselijke zwempoel vormt. Hier kwamen we toch wel in de buurt van de “mundo
soñado”, het verborgen paradijs uit onze dromen.
Van die dromen bleef evenwel niet veel meer over bij onze terugreis. Onze chauffeur, een Cubaan die gehuwd was met
een Duitse, verwarde de secundaire wegen van de provincie Cienfuegos met de Autobahn. Bijwijlen tegen 140km/u
vlogen we richting Havana. Onze enige troost : we zaten in een stevige Koreaanse jeep en de neef van de chauffeur had
telefonisch verzekerd dat er geen koeien op de weg waren…
In het westen van Cuba bezochten we in de Sierra del Rosario Soroa, een oud kuuroord. Ook hier een landschap van
groene bergen en een idyllisch watervalletje met een poeltje waarin je kunt baden, maar minder indrukwekkend en
afgelegen dan de Salto de Caburni. De voornaamste trekpleister van Soroa is evenwel de orchideeëntuin, maar enkel bij
een paar serreplanten waren er bloemen te zien en van de kolibries die ik hier in april 2006 had zien rondfladderen, was
geen spoor. Jammer…
Nog meer westelijk, in Viñales, toonde Cuba ons zijn vriendelijkste gezicht, dat van een lieflijk dorp in een prachtige
vallei van rode aarde met “mogotes”, begroeide kalksteenrotsen in de vorm van reuzebroden. We hebben er kilometers
gestapt langs de velden waar de tabak net geoogst werd, en achteraf was het goed toeven in El Patio del Decimista voor
een drankje en Cubaanse live-muziek van uitstekende kwaliteit. Toerisme heeft hier duidelijk een zekere welvaart gebracht,
zonder het landelijke leven te ontwrichten of het landschap te verwoesten. Alleen de Mural de la Prehistoria, een reusachtige
rotsschildering uit 1961 en vandaag nog slechts een verzameling onduidelijke kleurvlekken, ontsiert de omgeving:
duidelijk één van de minder goede ideeën van Fidel. Maar ze zit gelukkig verscholen achter de Mogote del Valle.
Viñales baadt in een gezellige gemoedelijkheid. Onze verblijfplaats was een kraaknette
casa particular in vrolijke pastelkleuren en de maaltijden van onze gastvrouw Felicia
werden overduidelijk bereid “con mucho amor”. Vanop een terras in de hoofdstraat
zagen we een jonge vader met paard en kar op zijn dooie gemak naar onze bar rijden,
gewoon om zijn zoontje, dat bij hem op de schoot zat, te trakteren op een zondags
ijsje. Buiten het dorp ontmoetten we de 82-jarige vader van onze gastheer, die op zijn
tabaksboerderij rustig een sigaar rookte, terwijl zijn 2 zonen rondom hem aan het
werk waren en een kleinkind aan zijn voeten speelde. De jongste zoon had aan de
universiteit geografie gestudeerd maar was uiteindelijk teruggekeerd naar Viñales,
Viñales
Sierra del Escambray
Salto de Caburni
naar de familieboerderij. Wie zou hem ongelijk kunnen geven ?
Er vliegen echter niet alleen sierlijke witte koereigers rond in Viñales; ook hier zie je,
zoals overal elders op Cuba, tiñosas, zwarte gieren. Zelfs deze lieflijke Cubaanse
microkosmos heeft zijn schaduwzijden. Regelmatig houden orkanen er lelijk huis. In het rampenjaar 2008 was onze
gastheer zo wanhopig dat hij zijn tabaksboerderij wou stopzetten. Maar solidariteitsbrigades uit Oost-Cuba - “heroes”,
helden werden ze door onze gastheer genoemd - hebben de tabaksschuren in de regio terug opgebouwd. Van de ravage
die de orkanen hier aanrichtten konden we ons vaag een idee vormen door een kleine hut die we onderweg passeerden :
haar wanden weken zo’n 30° af van de loodlijn. Hoe ze kon blijven rechtstaan, was een raadsel. En toen we onze gastvrouw
vertelden over de situatie in “el hogar del adulto mayor” van La Lisa, kwam al snel het bejaardenhome van de
provinciehoofdstad Pinar del Rio ter sprake, waar haar tante verblijft en dat er zeer slecht aan toe zou zijn. Felicia bood
ons onmiddellijk aan om gratis bij haar te verblijven, indien we met een bouwbrigade naar Pinar del Rio zouden komen.
Zij verzekerde ons bovendien dat we op hulp van Cubanen uit de regio zouden kunnen rekenen voor de renovatie.
En zo kregen we plots ideeën voor een nieuwe Belgische brigade mee. Ondertussen hebben de Vrienden van Cuba niet
stilgezeten. Het bejaardentehuis van Pinar wordt waarschijnlijk inderdaad de bestemming voor een volgende reis.
Voorzitter Marc heeft al contacten gelegd met de directie en het duo Karel & Karel, onze schrijnwerker-loodgieter en
onze elektricien, gaat in september ter plaatse bekijken wat er precies moet gebeuren. De kans is dus groot, Felicia, dat
we in 2011 al terugkeren naar je streek, in de hoop dat we even mooie resultaten kunnen boeken als in La Lisa en dat we
West-Cuba verder kunnen exploreren. In elk geval een project om met veel goesting naar uit te kijken.

La traductora
Over “Koppelingskes, kabels,
verbindingsstukjes” en meer Mireille Lefever
Als één van de laatste ‘getuigen’ van de Brigade Carlos
Habré, heb ik niet veel nieuwe elementen toe te voegen
aan wat mijn reisgenoten reeds in geuren en kleuren
beschreven. Maar toch….
Min of meer aangewezen als ‘vliegende tolk’ (als Marc
niet in de buurt was), werden mij al gauw sympathieën,
stemmingen en allerlei sentimenten duidelijk die
misschien niet steeds zozeer aan de oppervlakte te
bespeuren waren.
Ik holde van her naar der om allerlei vragen te beantwoorden,
onduidelijkheden uit de wereld te helpen, en
vooral om de communicatie op rails te houden tussen
de directie, het onderhoudspersoneel van het home, en
de mensen van onze ploeg.
Niet steeds makkelijk… Gedurende de eerste dagen kon
je het wantrouwen soms van de gezichten schrapen,
vooral dan bij de lokale ‘magazijnier’ die zijn schatten
achter slot en grendel bewaarde als betrof het juwelen
uit een Egyptisch koningsgraf !
Telkens weer opnieuw moest ik bedelen om de deur van
de magische grot te openen en ons toe te laten er een
of ander – mij trouwens volledig onbekend – stukje
gereedschap uit te halen en aan het zonlicht bloot te
stellen.
In elk geval is het mij
zeer duidelijk geworden
dat zélfs na
zeven jaar avondschool
Spaans, handen
en voeten nog steeds
uitstekende vertaalmiddelen
zijn !
Zeker als het ging om
“koppelingskes van 3
duim” en ander exotisch
materiaal, was
een feilloze samenwerking tussen taalkennis, fantasie
en handgebaren onontbeerlijk !!
Maar ook het kopen van kleine stukjes materiaal was al
niet simpel : toen een onmisbaar stukje nergens
gevonden werd, vroeg ik één van de mannen van de
Cubaanse onderhoudsploeg voor ons 2 verbindingsstukjes
te gaan kopen. We gaven hem geld mee en
stuurden hem op pad. Na meer dan een uur kwam hij
me vertellen dat dit niet te vinden was in een winkel en
hij dus bijgevolg bij een particulier gaan zoeken was,
die dit ook niet in voorraad had en hij voegde er de
vraag aan toe of hij bij een andere buur of vriend mocht
gaan kijken… (Van enige efficiëntie had hij geen last…)
Uiteraard zeiden we ja ! Want zonder konden de douches
niet aangesloten worden !!
Na nog een half uurtje extra kwam hij lachend terug
mét het materiaal en gaf netjes de rest van het geld
terug. En ja, alles komt goed in Cuba, maar met héééééél
veel geduld…
Eenmaal de eerste shock voorbij was van die troep Belgen
die daar met man en macht binnenvielen, nooit geziene
materialen uitspreidden en als gekken begonnen te
kappen, verven, vijzen, draad trekken etc…, kreeg ook
27
de ploeg van het home steeds meer (zelf-)vertrouwen
en kwam iemand soms al eens spontaan iets vertellen
of tonen.
Ook de bejaarden zelf vonden het fijn hun levensverhaal
te kunnen delen, samen met hun angsten, bezorgdheden
en ontevredenheden. In dat verband stond ‘La Directora’
stevig aan het roer en was zij duidelijk niet van plan om
over zich heen te laten lopen. Er was maar één legitieme
macht, en die kwam haar toe ! Getuige hiervan toch wel
volgende anekdote :
Volgens La Directora hadden de werken in de nieuwe
keuken en het verven van het hoofdgebouw (inclusief
de bloempotten, jawel) volstrekte prioriteit !
Maar toen wij, op
aanvraag van enkele
bejaarden zelf, vernielde
ramen begonnen
te herstellen in
de slaapzalen, zag ze
dit met een zeker
wantrouwen aan. De
oudjes vroegen me
trouwens uitdrukkelijk
haar zeker niet te
vertellen dat zij over natte bedden en tochtige nachten
geklaagd hadden…
Ze zag natuurlijk ook wel in dat wij niet van plan waren
hiervan af te zien, en dus… : heel diplomatisch nam ze
me op een onbewaakt ogenblik onder de arm en troonde
me mee naar de tweede slaapzaal. Ze deed me het
volledig verhaal van de miserie met de laatste orkanen,
en vroeg of het mogelijk was een aantal ramen af te
dekken en/of te herstellen om het comfort te verbeteren.
Uiteraard luisterde ik gewillig en bood onze diensten
aan…
Op die manier kon ze
de buitenwereld toch
laten geloven dat dit
op haar initiatief gebeurd
was; extreem
belangrijk voor haar
toen de vertegenwoordigster
van Icap
langs kwam met de
Cubaanse televisie.
Maar wij gunden haar
dit succesverhaal wel want uiteindelijk was ook haar
enige wens een aangenamer verblijf te creëren voor
bewoners én personeel !
En wat heb ik persoonlijk overgehouden aan deze reis ?
Héél véél : mooie en warme herinneringen, een uitbreiding
van mijn Spaanse woordenschat, nieuwe vriendschappen,
een breder zicht op de wereld, kennis van
nieuwe soorten rum ? en last but not least een
“pennevriend” : een ingenieur die pas enkele weken in
het home verbleef en beloofde mij te schrijven om me
op de hoogte te houden van het verder leven daar, in
‘onze home’, in het verre en zonnige Cuba…

28
Nabeschouwing
Een goed gevoel, dat heeft iedereen er aan overgehouden.
De wrevel- en spanningsmomenten zijn allang vergeten
en hebben plaats gemaakt voor niets dan mooie
herinneringen, daar ben ik nu wel van overtuigd.
Nochtans rezen er tijdens de voorbereiding genoeg
twijfels, niet enkel tijdens de stroeve communicatie met
Cuba en bij het samen zoeken van het benodigde
materiaal, maar ook bij de samenstelling van de deelnemers.
Toch ongelooflijk, zeker als we terugkijken op de groep
van 25 personen die elkaar niet of nauwelijks kende, een
groep met heel verschillende karakters, met zeer uiteenlopende
interesses, maar ook een groep die varieert in
leeftijd van glorieus twenty tot swinging sixty.
De ideale mix bestaat niet, maar wij zaten er toch heel
dicht bij.
Ik wist dat het transport ter plaatse het zwakke punt was.
Het was ook het enige dat niet vanuit België kon worden
vastgelegd. Toen de bus op de eerste dag effectief niet
opdaagde en het op de tweede dag dezelfde weg opging,
beleefden we een heel moeilijk moment. Ikzelf ben, door
mijn jarenlange ervaring met Cuba, al heel wat gewend,
maar op dat ogenblik dreigde wel het hele project te
mislukken.
Omdat we daarna “stipt” vervoer kregen werd dit feit ook
naar de anekdotes verwezen.
Tweemaal hebben we geluk gehad : toen Karel van het
dak viel, en toen men de handtas van Mireille trachtte te
stelen. Beide voorvallen zijn goed afgelopen, maar ze
hadden de reis een totaal andere herinnering kunnen
geven.
Vooral het resultaat en de goede contacten met de bewoners
en de bevolking maken dat we ons zo goed voelden
en nog steeds voelen.
Er zijn daar vriendschappen ontstaan, binnen de groep,
maar ook daarbuiten. Waardevolle relaties zagen het licht.
De uitgelatenheid van de laatste dag en de euforie die
nazinderde, dat is misschien al wat bezonken, maar mocht
ik nu vragen wie van de groep in een nieuw avontuur wil
stappen, dan verwacht ik heel veel positieve respons.
Er zijn nog geen concrete plannen, maar wel ideeën.
Momenteel lopen er vier pistes :
- een ander bejaardenhome in Havana;
- een bejaardenhome in Pinar del Rio (de containers van
VZW Domino gaan daar naartoe);
- een trainingscentrum voor een boksschool voor jongeren
in Havana (een vraag voor subsidie werd ingediend bij
de Belgische Boksbond);
- een centrum voor weeskinderen in Matanzas.
Een nieuw project vraagt wel inzet : de onderhandelingen
met Cuba, maximum 25 deelnemers en sponsors, het
samenbrengen van het materiaal, het laden van een container,
de planning van de werken en de reis.
Een nieuw project vraagt geld : een 1600 euro voor een
container, een 1500 euro voor de aankopen bovenop het
materiaal dat we via schenkingen krijgen, een 500 euro
voor de algemene kosten ter plaatse.
Een nieuw project vraagt ook een team dat er voor gaat,
dat er in gelooft en de moeilijke momenten soepel
verwerkt.
Ik zou zeggen : geniet eerst nog een beetje na en dan
bekijken we het eens.
Marc Wuytack
(Vert. M. Dits)
Considération
Análisis
Un profond sentiment de satisfaction, voilà ce que chacun
d’entre nous a éprouvé.
Les moments de tension et de friction sont oubliés depuis
longtemps et ont laissé la place aux beaux souvenirs. J’en
ai maintenant acquis la certitude.
Pourtant, durant les préparatifs, bien des doutes avaient
surgi, pas seulement durant les laborieuses formalités
administratives avec Cuba ou encore pendant la récolte
du matériel nécessaire, mais également lors de la
composition du groupe des participants.
Incroyable, surtout lorsqu’on considère un groupe de 25
personnes qui ne se connaissaient pas, ou à peine, un
groupe formé de caractères totalement différents, mais
qui variait aussi en âges : de la vingtaine resplendissante
à la soixantaine dynamique.
Le mélange idéal n’existe pas mais je crois pouvoir affirmer
que nous en étions très proches.
Je savais que le transport sur place constituerait un point
faible. C’était aussi la seule chose qui ne pouvait être
réglée depuis la Belgique. Lorsque, le premier jour, le bus
n’est jamais arrivé et qu’il faillit bien en être de même le
second jour, nous avons effectivement vécu un moment
difficile. Ma longue expérience à Cuba m’avait habitué à
bien des situations mais, à ce moment-là, j’ai tout de même
cru que notre projet était dangereusement menacé
d’échec.
Lorsque par la suite le transport se présenta chaque jour
de manière ponctuelle, ces faits regrettables furent
rapidement relégués au rang d’anecdote.
A deux reprises, nous avons eu beaucoup de chance :
lorsque Karel est tombé du toit, et quand il y a eu tentative
de vol à l’arraché du sac à main de Mireille. Ces deux
incidents ont eu une suite heureuse mais ils auraient pu
donner une tout autre tournure à notre voyage.
Ce sont surtout les bons résultats et les excellents
contacts avec les résidents et la population qui nous ont
procuré un tel sentiment de satisfaction. Des amitiés sont
nées au sein du groupe mais aussi en dehors. Des relations
précieuses ont vu le jour.
La joie exubérante du dernier jour et l’euphorie qui s’en
suivit sont actuellement un peu retombées mais je suis
certain que si je demandais qui du groupe est prêt à se
lancer dans une nouvelle aventure, j’obtiendrais beaucoup
de réponses positives.
Il n’existe pas encore de projet concret mais bien des idées.
Pour l’instant nous avons quatre pistes :
- Un home pour personnes âgées à La Havane;
- Une maison de retraite à Pinard del Rio (à laquelle les
conteneurs de l’asbl Domino étaient destinés);
- Un centre d’entraînement rattaché à une école de boxe
pour jeunes à La Havane (une demande de subsides a
été introduite auprès de la Fédération Belge de Boxe);
- Un centre pour orphelins à Matanzas.
Un nouveau projet demandera beaucoup de travail et
d’efforts de la part de chacun : les arrangements et négociations
avec les autorités cubaines, un maximum de 25
participants, des sponsors, le rassemblement du matériel,
le chargement d’un conteneur, l’établissement d’un
calendrier de travail et le voyage.
De plus, la réalisation d’un nouveau projet nécessite de
l’argent : plus ou moins 1600 euros pour un container,
1500 euros pour l’acquisition de matériel en dehors de
celui que nous recevrons via des donations, et environ 500
euros pour les frais généraux sur place.
Un nouveau projet nécessite aussi une équipe qui en veut,
qui y croit et qui est prête à encaisser de mauvais moments.
Ceci dit, continuez à savourer encore un peu vos souvenirs
de voyage; ensuite nous réexaminerons la question.

Gracias
A A A A A HELPING HELPING HELPING HELPING HELPING HAND HAND HAND HAND HAND
For those that don’t know about Cuba, it is essential to go
a little into the history. Our character was forged in the
almost 500 year-old course of colonization, first, on the
part of Spain and later on in a continuous process of
assimilation of several cultures that came to the island
from Africa, Europe, Arabian countries and Asia, all of them
contributed to our culture bringing their architectural,
artistic and religious traditions. Small and big battles
marked the origin of the most genuine feeling of
independence in this nation, a legacy of enduring and
resistance that today is inherent to each man’s life and
woman of this country. A new colonialism, this time
engendered by the United States from North America to
beginning of the century 20 appeared. This country
supported the prevailing dictatorship that care for their
interest leaving the country in a serious economic and
social situation that after several years of confrontation
set the conditions for the victory of the Revolution on
January 1rst 1959.
Finally, we have achieved the impossible for the small
countries of our region, but the road toward the true
liberation was not easy. The nascent Revolution opened
with all type of attacks, sabotages, a mercenary invasion
supported from USA in the year 1961, the Crisis of October,
the rupture of the diplomatic relationships with almost all
countries in the area and the world and a strong economic
and commercial blockade that it persists still, made more
solid the ideal of the revolutionary watchword of Homeland
or Death.
Always used to face the setbacks and the lack of resources,
with our peculiar idiosyncrasy of assuming problems, giving
birth to miracles out of the necessity and the inventive
characteristic of the Cuban, with a smile and hard work,
Cubans came out ahead. However, Cubans have never
been alone, it is important to highlight how much
contributed in our advance, and how fundamental it has
been the solidary collaboration of different countries and
organizations around the world in the development of the
Cuban nation. Their solidarity and unconditional
contribution of all of them, challenging all the prohibitions
courageously, gave us an opportune and important
humanitarian help that in the middle of all sort of crisis
had print forever in the life and history of this island, an
eternal debt of gratitude and love.
The Cubans are fortunate when counting today among our
friends, with one of those fine examples of generosity in
the hands and hearts of the members of the Solidarity
Belgian Brigade “Carlos Habré” that visited us last
February. Motivated by their altruism and humanitarian
spirit, they made a valuable and important donation of
medical material and other constructive means, with their
own effort, with the purposes of helping, knowing and
touching literally, the Cuban reality. Each one of them
demonstrated once again that is possible to break the
breach between saying and doing.
With the support and attendance of the Ministry of Public
Health and officials of the Institute of Friendship with the
People of Cuba, we had the immense privilege and pleasure
of working during 15 days with those men, women and
young, in the repair of the Home for elderies “Lazo de la
Vega”, located in the periphery of our capital.
This installation had a
critical state of
deterioration that had
been increased by the
biggest economic crisis
lived during the last 20
years, well-known as the
“Special Period”
consequence of the
disappearance of the
socialist field. According
to the orientation of the
Directress of this facility
the brigade worked in the
immediate repair of the most urgent areas : the kitchen,
the dining room, the plumbing installation for the
bathrooms, the electric installation, the masonry work,
painting and some other work of maintenance.
The “Brigade of the patience” as affectionately they called
themselves, overcame successfully all the previous
expectations, giving the best from each one, with a great
sense of responsibility and hard work, overcoming all the
difficulties of transport, feeding, the cultural and idiomatic
barriers and of course, as any other Cuban finally, the last
minute surprises of our weather, characteristic of our
humid and very rainy climate. It was a very inspiring
experience, full with generosity, human heat and personal
commitment.
The repair works finished on time and although it is still a
lot to do, with their presence and effort, they marked the
difference where we needed them more. It was a quality
time, an unforgettable time of encounters, among the daily
work, we enjoyed the blessing of discovering us mutually
and forge new friendships while sharing improvised
lunches, laughs, concerns, worries and of course a lot of
pictures.
Their helping hand was decisive to improve life conditions
in a sensible area of our public Health Care system which
is remarkable while today, our world is governed by global
and psychological selfishness and human solidarity is a
luxury. In our world, where the ethical principles and moral
values are in crisis, this Belgian brigade is an
unquestionable example that the cultural and idiomatic
differences are not restrictive, as the fingers of our hand,
instead, what’s truly important is the interest of working
together to achieve a better future. There are not recipes,
just the will of giving to receive the best thing, the
satisfaction that something good and definitive it is already
happening.
So, thanks to each one of the members of the Brigade of
Belgian Solidarity :
Mireille, Chris, Monique, Marc, Raymond, Dominique, Karel,
Peter, Sonja, Frank, Cindy, Guy, Jacques, Manuela, Karel
DJ, Luc, Juan Carlos, Brigitte, Walter, Christine, Domien,
Simon, Nils, Jestke... Thank you all.
Written by : Marta Verdecia Betancourt,
Ciudad de La Habana, Cuba.
29

30
Un “Espace Wallonie” à
La Havane, plutôt discret,
mais plutôt actif...
Vous ne le saviez pas, et moi pas davantage. Il faut
consulter d'anciens débats parlementaires wallons pour
s'informer un peu sur l'existence de l'immeuble
“Valonia” installée au cœur de La Havane. Et encore,
c'est sous le feu des questions de la droite ou de
l'extrême droite qu' on en sait un peu.
La Région Wallonne a
des accords techniques
de coopération
avec Cuba depuis
2000. En 2002 (et ce
fut l'occasion d'un
voyage de J-C Van
Cauwenberghe à
Cuba et d' une rencontre
avec Fidel Castro),
on a établi un projet
de coopération portant sur la restauration d’un bâtiment
du centre historique de La Havane, “la Casa del Conde
San Esteban de Canongo” (sur la Plaza Vieja), aux fins
de sa réaffectation en logements sociaux et de développement
d’activités productives au bénéfice des habitants
de l’immeuble. Car la restauration de La Havane
(appuyée par l'UNESCO depuis 1982) est guidée par deux
principes : le premier vise à reloger la population dans
son quartier d’origine au terme de travaux de rénovation;
le second porte sur la création d’activités économiques
au sein des zones restaurées en vue de produire les
revenus nécessaires à la mise en place de services
sociaux et de santé pour la population relogée.
Concrètement, cela
est passé par une
restauration complète
du bâtiment, dans
le plus grand respect
de l'aspect d'origine,
ensuite par la mise en
valeur d’un appartement-muséeillustrant
un logement
luxueux du XIXe
siècle (les San Esteban de Canongo étaient de riches
diplomates espagnols), en tant qu’atout touristique et
source locale de revenus pour soutenir les programmes
sociaux; et des logements sociaux au deuxième étage.
En contrepartie, l'autorité qui mène la rénovation globale
de La Havane (“le bureau de l'Historiador”) a mis à la
disposition de la Région wallonne, un espace situé au
rez-de-chaussée du bâtiment (d'autres espaces abritent
une administration, une caféreria, etc.).
La Région wallonne a décidé d’y présenter une vitrine
de la Wallonie (tourisme, sport, savoir-faire, folklore et
gastronomie, patrimoine...).
Mais c'est la partie cubaine qui fournit et gère les
emplois et convient des activités avec la Wallonie et avec
l'ambassade de Belgique. L'inauguration a eu lieu en
Cultura
Gilbert
février 2006. Et la Région wallonne a soutenu à Cuba
un programme de formation aux métiers du patrimoine
à l’occasion de cet accord. Ces formations à la ferronnerie,
à la menuiserie à l'ancienne, au traitement du bois,
menées par notre Institut du Patrimoine, ont été appréciées
comme ailleurs dans le monde (Sénégal, Vietnam)
pour retrouver des savoir-faire perdus, et furent poursuivies
en 2007.
Le budget de la rénovation et celui de l'Espace Wallonie,
a été de +/- 800.000 euros, sur trois années. Au fil des
questions, on constate que les projets ont évolué selon
les personnalités des ministres ou des attachés, et qu’on
a maintenu le projet malgré les frictions de 2003
(arrestations diverses à Cuba), mais aussi qu'on a refusé
d'élargir le projet en 2007, malgré les demandes
cubaines.
Incidemment, on apprend que d'autres régions d'Europe,
dont la région bruxelloise (qui a soutenu un Musée du
Chocolat), l'Andalousie, etc., ont aussi coopéré à des
rénovations dans la Habana Vieja.
Ce qui est étonnant, c’est plutôt cette discrétion de nos
autorités (ou cette surdité de nos médias ?) sur cette
réalisation qui est honorifique pour notre région, et instructive
par le programme apporté par les autorités
cubaines.
En novembre 2009, la “Semana Belga” à la
Havane
Il semble donc logique
que l'inauguration
de la “Semana
Belga” (soutenue par
la Région Wallone, la
Région Bruxelles
capitale, la Communauté
Française de
Belgique et la communautéNéerlandophone),
qui débute à
Cuba le 6 novembre, voit l’enfant du pays investir un
des périmètres les moins accessibles de La Havane, la
Plaza Vieja, en plein cœur de la vieille ville cubaine.
Trente de ses clichés sur la Wallonie sont reproduits
sur des bâches et vont venir habiller l'espace de cette
place.
Ces photos ne sont malheureusement pas encore présentes
sur le site de l'artiste (Jim Sumkay). Elles
reprennent des scènes parfois énigmatiques et nous
poussent à admettre que les petits plaisirs de la vie
font de jolies photographies.
Cette performance “wallonne” ne sera pas la seule. Pendant
cette “Semana Belga”, Cuba assistera à un défilé
carnavalesque de nos Gilles et des Blancs Moussis, le
tout orchestré par la Région Wallone, présente sur place.

Proyecto
Solidariteitsproject
vzw Vrienden van Cuba
regio Aalst – Dender
Kinderziekenhuis Octavio de la
concepcion y de la pedraja Holguín
Situering van het project
De provincie Holguín bevindt zich in het noordnoosten van
Cuba en heeft een oppervlakte van 9300 km². Het is de
vierde grootste provincie van het land.
De provincie was vóór de revolutie één van de armste van
Cuba. Er was geen onderwijs noch gezondheidszorg voor
de arme boeren. Onderwijs en gezondheidszorg waren
prioriteiten in deze regio.
De bevolking van de provincie Holguín telt meer dan 1
miljoen inwoners. Het provinciaal pediatrisch hospitaal van
Holguín is het referentiecentrum voor de oostelijke
provincies op vlak van jongerenzorg. De dienst rehabilitatie
verleent secundaire zorg aan de bevolking van 0 tot
18 jaar in de provincie en aan de aanpalende provincies
(LasTunas, Granma, Guantanamo).
Het project geeft de mogelijkheid een integrale zorg en
een betere kwaliteit te bieden aan de kinderen die behandeld
worden, zodat secundaire letsels van chronische en acute
ziektes op jonge leeftijd aangepakt kunnen worden.
Daarnaast wordt ook de mogelijkheid geboden te rehabiliteren
en de kinderen opnieuw sociaal te integreren.
Doelstellingen voor de komende jaren :
1. Renoveren van de ziekenhuiszaal
Het kinderziekenhuis is meer dan 30 jaar oud zodat het
vernieuwd dient te worden. Er is nog nooit een andere
interventie ondernomen met externe financiering.
Nu heeft de opnamezaal van het revalidatiecentrum 25
bedden met defecten wegens het verslechteren van de
middelen, men streeft ook naar een volledige vernieuwing
van de infrastructuur.
Men verwacht met dit project het welzijn en het comfort
van de kinderen die revalidatie nodig hebben te verbeteren.
Dit komt ook ten goede aan de familiale sfeer.
Het revalidatiecentrum in een betere toestand brengen en
helpen in de wetenschappelijke ontwikkeling door de
aankoop van computers, vervolledigen van de fysieke
apparatuur, uitrusten van de logo- en gehoorafdeling en de
leeszaal voor de kinderen met bvb dyslectie.
Hier zijn al een groot aantal stukken in verwezenlijkt zoals:
- De wetenschappelijke studiedienst is al voorzien van een
aantal computers;
- De renovatie van de zalen is al voor een groot stuk gebeurd,
op een aantal plaatsen ligt nieuw plafond, er zijn al nieuwe
deuren;
- Meubilair zoals stoelen voor wakende ouders, kastjes voor
het opbergen van persoonlijke dingen en bureaus werden
eveneens al vervangen.
Dit alles brengt al wat meer comfort voor de kinderen, de
ouders en de dokters.
2. Bouw van een domein voor paardentherapie,
hydrotherapie, kunsttherapie en bezigheidstherapie
31
Op enkele meters van het pediatrisch hospitaal bevindt zich
een gebied dat nu niet benut wordt en dat over de ruimte,
ligging en ideale kenmerken beschikt om als centrum voor
paardentherapie te gebruiken alsook aanleunende
technieken in de kinderrehabilitatie.
In dezelfde plaats zal een ruimte voorzien worden om
activiteiten te organiseren van culturele, therapeutische of
sociale aard (vb. collectieve verjaardagsviering), een
plantenkwekerij waar de kinderen en adolescenten met een
handicap in zouden kunnen werken, een sportterrein en
zwembad, die de ontwikkeling van een sport zou toelaten,
dit is een noodzakelijk element in de programma’s van
kinderrehabilitatie.
De aanpassing van de voorgestelde ruimte zou toelaten om
een ruimte te hebben voor activiteiten zoals: paardentherapie,
fysiotherapie, bezigheidstherapie en artistieke
expressies (dans, schilderen, poëzie, theater, werken met
klei) alsook sportieve activiteiten en participatieve spelen
en oefeningen in het water, men zal kunnen werken op
beroepsopleiding, via de deelname van de kinderen aan de
groene ruimtes van de installatie, de ontwikkeling van
therapieën met affectieve dieren, een integrale en gespecialiseerde
raadpleging, een labo voor de evaluatie van de
kinderen en een leslokaal.
Rekening houdend met de economische beperkingen van
het land, wordt voorgesteld het project te verwezenlijken
met vrijwillige arbeid van de ouders, van gezondheids- en
onderwijswerkers en leden van de gemeenschap die
gesensibiliseerd zijn voor het probleem van kinderhandicaps.
Voor de realisatie van het project, die de mindervalide
kinderbevolking zal begunstigen maar ook de families en
de gemeenschap in het algemeen, is een gezamenlijke
inspanning nodig van alle instellingen die er van in het begin
bij betrokken zijn.
Begunstigden in het project
1. De gehandicapte kinderen
2. De familie van de gehandicapte ouders
3. De gemeenschap
Zij onderhouden een nauwe en directe relatie met de
structuren die het zorgsysteem in de provincie Holguin
integreren, in het bijzonder door hun banden met de centra
voor integrale rehabilitaties. Tegelijkertijd ondersteunen
vele de scholen van het systeem van speciaal onderwijs
van de gemeente.
Dankzij de steun van de Raad Internationale Samenwerking
van de Stad Aalst konden we al een serieuze
financiële injectie geven aan dit project. Zo verkregen
we dit jaar 3.652 euro.
Linda De Neef

32
Instruments pour Cuba :
c’est reparti en 2010 !
Rappelez-vous en septembre
dernier nous avons envoyé, en
présence des caméras du JT de
la RTBF, un container avec plus
de 250 instruments et accessoires
de musique, direction La
Havane, où ils ont été pris en
charge par l’Institut Cubain de
la Musique et distribués vers les
écoles et académies de musique
à l’attention des jeunes étudiants.
En novembre, nous avons nousmêmes
pu constater sur place
entre autres à l’Escuela Nacional
de Musica (ENA) combien ces
dons d’instruments sont importants et l’immense émotion
que cela a suscité (voir les Cuba Sí 164 – 165 et 166).
Gracias Señor Marka !
Devant ce succès, nous avions
convenu avec le chanteur Marka,
initiateur de l’action, d’essayer
de la relancer en 2010 car les
besoins en matériel et instruments
sont importants.
Il y a à cela plusieurs raisons.
D’une part l’embargo économique
(une nouvelle fois condamné
par l’ONU en 2009 mais
toujours en vigueur en 2010,
merci Mr Obama !) qui limite très
fort les importations et pénalise
les jeunes étudiants et musiciens
non professionnels qui
n’ont pas les moyens d’acquérir
du matériel neuf au prix fort et en devise. D’autre part
les conditions climatiques (humidité de l’air et ouragans
destructeurs comme Gustav et Ike en 2008) qui font qu’il
y a à Cuba beaucoup d’instruments en très mauvais état.
Voilà pourquoi, nous continuerons également de soutenir
nos amis de Luthiers Sans Frontières et leur atelier de
formation de luthiers à La Havane en particulier qui
permettent de remettre en état ce qui est récupérable sur
place.
Aidons les jeunes musiciens cubains !
Stéphane Sergeant (ADC),
Alejandro Guma (Instituto Cubano
de la Musica), Marka
Comme en 2009, nous
sommes en contact
avec Alejandro Guma
de l’Institut Cubain de
la Musique qui sera
notre relais sur place,
et qui s’assurera que
les instruments arrivent
dans les écoles
auprès des jeunes
musiciens qui en ont le
plus besoin.
Nouveaux instruments
arrivés à l’ENA
Escuela Nacional de Musica
Remise des instruments aux
élèves
L’action 2010 devrait officiellement être relancée le 1 er
juin et durera tout l’été.
Il sera possible de faire un don sur le compte de l’asbl
Les Amis de Cuba 523-0801177-32 avec la mention
Instruments pour Cuba ou de déposer vos instruments en
bon état dans des points de récolte qui seront communiqués
sur les sites www.marka.be et www.cubamigos.be
à partir du mois de juin. Comme l’année dernière nous
ferons appel à des volontaires pour nous aider à charger
le container avec les instruments vers la fin septembre.
A ce stade La Loterie Nationale de Belgique nous a assuré
de son soutien et la RTBF nous offrira aussi une campagne
de spots radio promotionnels pendant les mois d’été
comme en 2009.
De plus, l’émission “Le Beau Vélo de Ravel” qui passe tous
les samedis d’été sur VivaCité (RTBF radio) et qui se
terminera par une grande finale du 26 septembre au 3
octobre 2010 à Cuba, et l’Adeps (Communauté Française
de Belgique) seront partenaires de l’action. Il sera posible
de déposer vos instruments dans les centres Adeps ou
sur les lieux de réalisation de l’émission radio.
(retrouvez les détails du Beau Vélo sur : http://
blogrtbf.typepad.com/ravel/)
Instrumenten voor Cuba, in Vlaanderen ook...
Buiten de nauwe contacten met de Vrienden Van Cuba in
Vlaanderen en ondermeer de regio’s Gent en Leuven, zijn
wij ook in contact met sympathisanten die de actie graag
zouden willen steunen en communiceren in het noorden
van het land. Meer details hierover later op de website
van de Vrienden van Cuba, maar als jullie iets voor de actie
willen doen contacteer ons via info@cubamigos.be of doe
een gift op de rekening van de Vrienden van Cuba 523-
0801177-32.
Merci pour votre soutien !
Dank u voor uw steun !
Proyecto
Réparer les instruments à
Cuba, une autre priorité
Stéphane Sergeant

Patrocinadores
SPONSORS BRIGADE CARLOS HABRE
dupe
design
light metal glass
Evergem
33
Sint-Denijs-Westrem
Braeckman Schellinck en Zonen NV
Gent

34
Activités de la régionale de Liège :
Nous fêterons comme chaque année l’attaque de la
caserne de la Moncada par les forces révolutionnaires
le samedi 31 juillet.
Nous avons crée un blog pour la régionale de Liège :
http://acuba-liege.blogspot.com/
Activités de la Régionale de Charleroi :
Avenue Neptune 24 bte 10 - B-1190 Vorst - Forest
Tel : 03/290 49 10 € E-mail : info@cubamigos.be
Patrick
Mars 2010 a été un mois bien rempli à Charleroi, qu’on
en juge.
D’abord, le souper annuel de collaboration avec le
Comité Amérique Centrale de Charleroi (qui l’organise)
a rencontré le même succès que les autres années et la
même ambiance d’amitié.
Notre Régionale reçoit une part des bénéfices de ce
souper, qu’elle enverra aux médecins cubains oeuvrant
à Haïti : ceux-ci sont en permanence dans ce pauvre
pays et y étaient là avant tout le monde au moment du
tremblement de terre. Mais, bien sur, la presse a gardé
cela sous silence, tout en signalant bruyamment la
présence temporaire de quelques israéliens.
Nous avons aussi été partie prenante dans l‘organisation
de la “Semaine de la Solidarité internationale de
Charleroi”, coopérant avec beaucoup d’organisations.
Notre soirée cinéma a connu un certain succès : près
de 25 personnes assistaient à la projection du film de
R.Schaack. Un débat très intéressant a suivi, où des
responsables de la Régionale de Bruxelles ont répondu
avec plaisir à toute question.
La prochaine activité de notre Régionale sera d’être
présente avec son stand à la fête multi-culturelle de la
FGTB le 1er Mai à Charleroi.
Luigi Raone
Lidgeld (jaarlijks) 12 euro-6 euro (2e en volgend lid van het gezin)
Contribution (an) 12 euro-6 euro (2ième et membre suivant de
la famille)
Rekening - Compte : Les Amis de Cuba asbl 523-0801177-32
IBAN nr : BE905230801177
Hoofdredacteur/Rédacteur en chef > Raymond Verbinnen
Tel : 0484/58.50.77 – E-mail : vvc.regiogent@gmail.com
Activités Région de Bruxelles - Activiteiten Regio
Brussel
En dehors de l’action “Instruments pour Cuba 2010”
que nous partageons avec les autres régions qui nous
soutiennent, signalons aussi que nous serons présents
comme chaque année les 3, 4, 5 et 6 juin à “l’EuroFeria
Andaluza de Bruselas” sur le site prestigieux de
l’Atomium (Heysel).
Nous y aurons un stand avec vente de produits cubains
et diffusion d’information sur Cuba.
Buiten de actie “Instrumenten voor Cuba 2010” die we
delen met de andere regio’s die ons steunen, zullen
wij ook aanwezig zijn op 3, 4, 5 en 6 juni op de
“EuroFeria Andaluza de Bruselas”, een grote Spaanse
fiesta onder het Atomium.
We zullen er een stand hebben met Cubaanse producten
en info over Cuba.
De Vrienden van Cuba vzw - Les Amis de Cuba asbl
Redactie/rédaction > Mark Lamotte, Anne Delstanche,
Freddy Tack, Alexandra Dirckx, Youri Blieck, Yola Ooms,
Liliane Stadler, Monique Dits, Stéphane Sergeant.
Eindredactie/rédaction finale > Sylvie Vanhoegaerden
Lay-out/mise en page > Sylvie Vanhoegaerden en Eva Van
Malderen (cover)
Druk/impression > drukkerij A. Beullens - Holsbeek
Actividades regionales
Voorzitter/Président : Alexandra Dirckx - 03/290.49.10
Ondervoorzitter/Vice-président : Mark Lamotte
Schatbewaarder/Trésorier : Mark Lamotte – 02/453.17.42
CONTACT
Brussel - Bruxelles : Stéphane Sergeant - 485/82.90.98
Aalst : Linda De Neef - 053/77.31.48
Antwerpen : Lieve Gebruers - 0477/83.80.81
Leuven : Roger Liekens - 0475/23.26.24
Liège : Patrick Jeurissen - 04/337.88.87
Charleroi : Luigi Raône - 071/43.65.87
Gent : Marc Wuytack - 0476/65.22.40
Kempen : Hubert Celen - 014/31.34.87
Prijs per nummer/prix par numéro : 1,25 Euro
Leden gratis - membres gratuit
Stéphane Sergeant
Viering 10 jaar Vrienden van Cuba regio Aalst-
Dender
Ondanks het tropische weer waren er toch een aantal
sympathisanten die samen met ons terugblikten op de
voorbije 10 jaar. Niet alleen kregen ze te horen hoe het
project dat we ondersteunen in elkaar zit, maar ook hoe
onze nationale vereniging werkt.
Nadien was het woord aan de ambassadeur Elio Rodriguez.
Hij gaf ons een boeiende uiteenzetting over de relaties
tussen de EU en Cuba.
Een onschuldige hand, met name die van de Consul
Yurielkys Sarduy en in aanwezigheid van de Cubaanse
ambassadeur, trok nadien de winnende steunkaart.
Hoofdprijs 1603
2de prijs 1734
3de prijs 864
We willen dan ook langs deze weg iedereen hartelijk
bedanken voor het massaal kopen van een steunkaart !
De winnende steunkaart gaat naar mevr. An De
Smet
Linda De Neef

›› het eindfeest
›› la fête finale
marc & raymond
karel
luisteren
dansen
sonja
de taart
mireille
geert

ons vervoer
›› De vzw “De vrienden van Cuba”
›› L’asbl “Les Amis de Cuba”
ingang domein
belgische residentie p18
is een vereniging die tot doel heeft de toenadering tussen het Belgische en het Cubaanse volk te bevorderen en aan haar leden en het publiek
middelen ter beschikking te stellen om tot een betere kennis te komen van de Cubaanse realiteit. Zij heeft geen enkel partijpolitiek karakter.
Onze eigen artikels mogen geheel of gedeeltelijk overgenomen worden mits bronvermelding. Graag een presentexemplaar. ISSN 0771 4491
est une association qui a pour but d’oeuvrer au rapprochement entre le peuple belge et le peuple cubain et de mettre à disposition de ses
adhérents et du public des moyens d’accéder à une meilleure connaissance de la réalité cubaine. Elle n’a aucun caractère de parti politique.
Les articles de nos membres peuvent être repris entièrement ou partiellement, avec mention de l’origine. Prière de nous faire parvenir un
exemplaire témoin. ISSN 0771 4491
v.u./e.r. mark lamotte ›› hogeweg 9 B-1730 asse ›› afgiftekantoor 1730 asse 1 ›› P309090