1999-21-04 - Vrienden van Blijdorp

.ieuws uit Blijdorp
Deze keer beginnen we het nieuws uit Blijdorp met het afscheid van een bijzondere
Blijdorp-bewoner. Weet u het nog? Op 4 januari 1998 werd neushoorn baby Kaila Padam
geboren (foto). Het was de eerste keer dat er in Nederland een Indische of pantserneushoorn
werd geboren. Bovendien is de pantserneushoorn een sterk bedreigde diersoort. Kai was dus
zeer welkom. Vele bezoekers hebben destijds Taman Indah bezocht om een glimp van de
miniatuur neushoorn op te vangen. Inmiddels is Kai bijna twee jaar en voor een neushoorn oud
genoeg om op eigen benen te staan. Eind oktober is hij dan ook verhuisd naar de dierentuin
van Madrid, waar men een gloednieuw verblijf voor hem gebouwd heeft. Het is de bedoeling
dat ook Madrid gaat deelnemen aan het fokprogramma van deze bedreigde diersoort. Er wordt
gezocht naar een vrouwtje voor Kai zodat hij te zijner tijd zijn steentje kan bijdragen aan het
behoud van de soort. Kai gaat dus een zonnige toekomst tegemoet! In Blijdorp is er nu ruimte
voor gezinsuitbreiding bij de neushoorns. Moeder Namaste is namelijk opnieuw zwanger en als
alles goed gaat kunnen we in juli van het komende jaar weer een neushoorn baby bewonderen
in de Diergaarde.
Woningruil
In de afgelopen maanden hebben er
ook binnen de diergaarde een aantal verhuizingen
plaatsgevonden. De gibbons hebben
hun woning geruild met de mutslangoeren
(foto). In juni 1997 verhuisden de gibbons
van het Henri Martinhuis naar een door de
Vrienden gesponsord verblijf in de Maleise
bosrand. De dieren hadden het zo naar hun
zin in hun nieuwe verblijf dat ze afgelopen
voorjaar zijn gaan zingen. Dit is heel natuurlijk
gedrag. Elke gibbonfamilie geeft door
middel van gezang zijn territorium aan.
Meestal zingen de gibbons vroeg in de ochtend,
en naarmate de dagen langer werden
begon hun gezang steeds vroeger. Daarbij produceren
ze aardig wat decibellen! Bewoners
in de aangrenzende wijk kregen steeds meer
last van de dieren. Het is natuurlijk ook geen
pretje om elke dag voor dag en dauw (soms
begonnen de dieren alom 03 .00 uur) uit je
slaap te worden gehaald, zelfs niet door gibbongezang.
Blijdorpmedewerkers hebben
zich maanden het hoofd gebroken over
oplossingen voor dit probleem. Gedacht is onder
andere aan een geluidsscherm, of aan het
insluiten van de dieren gedurende de avond
en nacht. Dit laatste zou betekenen dat de
gibbons een groot deel van de dag binnen
zouden moeten doorbrengen. Intussen
kwamen er steeds meer klachten . Metingen
door Blijdorp wezen uit dat deze wel degelijk
gegrond waren. Uiteindelijk is besloten om
de gibbons te verplaatsen. Blijkbaar was een
verblijf aan de rand van de Diergaarde toch
geen goede plaats om deze apen te huisvesten
. Voor de gibbons was de verhuizing
geen probleem. Ze waren snel gewend aan
het verblijf in Taman Indah en slingeren als
acrobaten door het metershoge verblijf.
Vooral Matang, de jongste telg van moeder
Saar en vader Nico, haalt daarbij de gekste
capriolen uit. Gelukkig zingen ze nog steeds,
en dat is voor de verzorgers een teken dat ze
het ook hier goed naar hun zin hebben. Op
de vloer van het verblijf is een dikke laag
houtsnippers aangebracht, en voor de rest
waren er eigenlijk geen aanpassingen nodig.
Wat nog ontbreekt is een buitenverblijf, waardoor
de gibbons noodgedwongen nog even
binnen moeten blijven. Blijdorp had al plannen
voor een buitenverblijf voor de
mutslangoeren, maar zal deze flink moeten
wijzigen om het verblijf voor de gibbons
geschikt te maken. Gibbons zijn hele actieve
slingerapen, terwijl mutslangoeren ervan
houden om lekker rustig in de zon te zitten.
In het binnenverblijf in de Maleise bosrand
zijn dan ook meer takken geplaatst omdat de
langoeren zich op een andere manier door
het verblijf bewegen. In hun voormalige verblijf
in Taman Indah zaten deze dieren vaak
op de hoogste takken en waren ze voor ons
als publiek niet zo goed te zien . Op hun
nieuwe plek zijn ze beter te bekijken. Mis
schien vindt u dat de dieren nog wat verbaasd
uit hun ogen kijken? Dit is echter hun
normale gezichtsuitdrukking, en het is een
prachtig gezicht om deze apen met hun aandoenlijke
snuiten weer eens van zo dichtbij
te kunnen bekijken.
In het Amoerpanterverblijf is momenteel
een andere diersoort te vinden. In
het vorige Vrienden nieuws heeft u kunnen
lezen dat er nogal wat ellende is geweest bij
de Amoerpanters. Nadat moeder Kumura
overleden is aan de gevolgen van een vechtpartij
met zoon Leo, is deze laatste
teruggegaan naar Monde Sauvage in België.
Blijdorp wil wel weer gaan fokken met deze
bedreigde kattensoort en is nu in afwachting
van een nieuw fokstel. He.t verblijf wordt tijdelijk
gebruikt om de Siberische lynxen te
huisvesten . Deze dieren deelden hun buitenverblijf
met de tijgers. Als de tijgers aan het
einde van de middag naar binnen gingen,
konden de lynxen naar buiten. Blijdorp gaat
ook weer fokken met de tijgers. Nadat de
oude Boris was overleden bleef vrouwtje Pepper
alleen over. Deze tijgerdame is zelf al
behoorlijk op leeftijd. AI spoedig kreeg zij
gezelschap van het jonge mannetje Hermes
(foto). Inmiddels is er ook een jong tijgervrouwtje
gearriveerd. Tussen de drie dieren
boterde het niet echt goed, en nu kunnen
afwisselend het fokstel en Pepper van het
buitenperk gebruik maken. Zo kan Pepper ongestoord
van haar oude dag genieten. De
lynxen hebben dus tijdelijk de beschikking
over het verblijf van de Amoerpanters totdat
er nieuwe dieren arriveren. Hopelijk heeft
Blijdorp daarmee meer geluk!
Foto: }. Rijlaarsdam

.'
De Vrienden in actie voor
een nieuw Ok i-verblïf!
De bouw van het Oceanium vordert gestaag. Het gebouw wordt in de eerste helft van 2000
geopend. Het werk aan de tunnel die, onder het spoor door, het oude en nieuwe deel van de
tuin met elkaar zal verbinden, is inmiddels begonnen. De oude vogelquarantaine is reeds
weggehaald. De tunnel komt uit op de plaats van het huidige okapiverblijf. Een mooi moment
om dat deel van de Diergaarde onder handen te nemen.
Ituri-woud
Omdat de ruimte rond het oude
okapiverblijf deel uit maakt van het Afrika
continent wordt het in Afrikaanse sfeer heringedeeld.
Ten behoeve van onder meer de
okapi's en de penseelzwijnen heeft Blijdorp
er een nieuwe biotoop gepland, het 'Ituriwoud',
genoemd naar het gelijknamige
gebied in Congo (voormalig Zaïre), waar de
okapi's vandaan komen.
De plattegrond hiernaast biedt u een
eerste blik op dit nieuwe stuk Blijdorp. Let
wel: het is een eerste concept. Er kan dus
nog het een en ander veranderen! Er zijn
meerdere verblijven voor okapi's gepland, zodat
de dieren gescheiden van elkaar kunnen
worden gehuisvest. De oude stal blijft gehandhaafd.
Met de uitvoering van het plan komt
definitief een eind aan een klassiek stukje Blijdorp.
Vrienden in Actie
Diergaarde Blijdorp heeft het Bestuur
van de Vrienden van Blijdorp verzocht om
financiële steun bij de realisering van het Ituribiotoop.
Een verzoek waaraan het bestuur
graag gehoor heeft gegeven. Het werd hoog
tijd dat de verblijven voor de okapi's werden
gemoderniseerd. Het klassieke laantje steekt
erg af tegen de moderne biotopen die recent
zijn gerea liseerd.
Met de financiering van de nieuwe
verblijven voor okapi's zijn de Vrienden opnieuw
betrokken bij de verdere inrichting van
het Afrika-continent. Eerder dit jaar openden
wij het eerste Afrika-biotoop: het gori llaei
land. Geniet u ook zo van de capriolen van
Ernst en familie in de buitenlucht?
Okapi's in Blijdorp
Okapi's zijn nauwe familieleden van
de giraffe. Wanneer je de koppen met elkaar
vergelijkt is dit goed te zien. Er is heel weinig
bekend over okapi's in de vrije natuur. Dat
heeft te maken met het feit dat ze in de ondoordringbare
oerwouden van Congo leven.
Vanwege de ontoegankelijkheid van het gebied
waar de okapi's leven gaat men er van
uit dat hun aantal constant blijft. Helaas heeft
men vanwege de burgeroorlog alle contact
met het gebied verloren en is het niet mogelijk
onderzoek te doen.
Okapi 's maken al ruim veertig jaar
deel uit van de collectie van Blijdorp. In 1957
kreeg Blijdorp het eerste koppel. In 1960 was
Blijdorp de derde tuin in Europa waar een
okapi werd geboren . Het stamboek wordt beheerd
door de dierentuin in
Antwerpen . Niet verwonderlijk gezien het feit
dat Congo een voormalige Belgische kolonie
is. In Europese en Amerikaanse dierentuinen
samen leven nog geen honderd okapi's en dit
aantal stijgt niet of nauwelijks. Het sterftecijfer
bij de jongen is hoog. Volgens de
verzorgers is dit te wijten aan de extreme
gevoeligheid voor parasieten. De uitwerpselen
van de okapi's worden daarom meerdere
malen per dag verwijderd. Afgezien van de
strenge hygiëne is de verzorging van okapi 's
niet echt een groot probleem. De voeding
bestaat uit luzernehooi en verse takken. Daarnaast
krijgen ze krachtvoer en fruit.
De okapi's in Blijdorp doen het goed.
Er worden regelmatig jongen geboren. Met
uw hulp kunnen we deze prachtige dieren
aan een mooi nieuw verblijf helpen. Bij dit
Vriendennieuws treft u de acceptgiro voor
2000 aan. Als het in uw vermogen ligt, maak
dan iets extra's over voor het nieuwe okapiverblijf.
Bij voorbaat dank!
tunnel
keuzep/ein
1.2 okapi's
1.2 okapi's
1.1 okapi's en
pensee/zwijnen
pensee/zwijnen solo
grijze roodstaarten door­
/oopvo/ière (a/s ui/en)
verkoolde /ikboom boven
zwijnentunne/
educatief plein
(met wroetbak)
10. bongo's (iets aangepast)
11. /otusserre
12. okapista/
13. vriendenwinke//foto's
14. avonturenpad
15. hoofdroute
16. educatie/kijkpunt
17. horeca-aanvoer
18. terras lotusserre
19. fotograaf

Crevy's. Paarvorming tussen beide soorten is
echter, voor zover men weet, nog nooit voorgekomen.
Steppezebra's zijn te herkennen
aan hun brede vertikale strepen, doorgaand
in de korte, rechtopstaande manen evenals
op de buik.
De Chapman onderscheidt zich van
de andere steppezebra's door zijn zogenaamde
'schaduwstrepen'. Hij is lichter
dan de Crevy (300 kg tegenover 400), maar
maakt toch een stevigere indruk. Net als bij
alle andere zebrasoorten is het strepen patroon
voor ieder dier uniek. De grootste
onderlinge variatie in deze 'streepjescode'
vindt men in het gebied van de schouder.
Zebra's zijn herbivoren, ze eten plantaardig
voedsel, namelijk grassen. Hun gebit is
er dan ook op gebouwd grassen goed te kunnen
afsnijden en vermalen . Aangezien gras
maar weinig voedingsstoffen bevat, moet de
zebra heel veel eten. AI dit eten wordt
verwerkt in zijn zeer lange darm. Bij de Chapman
is de lengte van de darm wel 17 keer de
eigen lichaamslengte! Niet verwonderlijk dus
dat zebra's in gebieden met veel gras en wat
bosschages leven. Ze trekken continu, steeds
op zoek naar gebieden met voldoende voedsel.
Als er erg weinig voedsel is zijn ze vooral
te vinden in gebieden met water, bijvoorbeeld
in de buurt van een plas of rivier. De
Chapman zebra wordt als de makkelijkst te
temmen zebrasoort gezien. Vroeger werden
ze ook wel als rij- of lastdier gebruikt. Hun
kracht is echter veel geringer dan die van
andere rij- en lastdieren, zoals paarden . Er is
dus nooit veel gebruik van gemaakt.
Zebra's in Blijdorp
Blijdorp heeft al lang zebra's in de
collectie. Vroeger waren dat bergzebra's en
Crevy's. De bergzebra's waren echter zo wild
dat "de timmerman wel in de stal kon blijven
staan". De Crevy's (genoemd naar Jules
Crevy, een Franse president die eens zo'n
zebra uit Abessinië cadeau kreeg) stonden
toen op het huidige perk van de Damagazelles.
Chapman zebra's zijn al zo'n jaar of
twintig in Blijdorp te zien. Op dit moment
lopen er vijf Chapman's op de Afrikaanse
savanne. Het zijn de hengst, Josef, en de
merries Erica, Leonie, Marjolein en Marlin.
Josef is nog maar kort in de groep en nog te
jong om voor nageslacht te zorgen . Erica en
Marjolein zijn beide vijf jaar oud en geboren
in Blijdorp. De zevenjarige Marlin komt uit
Keulen. De jongste telg, Leonie, is de
dochter van Erica. Zij werd in 1998 geboren
en is vernoemd naar Leonie Sazias (de tv-presentatrice).
Voordat Josef kwam had Blijdorp kortdurend
een andere hengst. Helaas had deze
zebra een hartafwijking die hij niet overleefde.
Hij is echter in zijn korte leven nog wel
vader geworden: Leonie is zijn dochter. Hiervoor
had Blijdorp lange tijd een andere
hengst, Horatio, die voor veel Blijdorpse
zebraveulens heeft gezorgd. Op een gegeven
moment koos Blijdorp er echter voor om
door te gaan met de twee in Blijdorp geboren
merries Erica en Marjolein. Dit
betekende dat Horatio weg moest om inteelt
te voorkomen. Horatio stoootte altijd op een
gegeven moment zijn jong uit de groep,
zowel de mannetjes als de vrouwtjes. Vandaar
dat Blijdorp tot nu toe altijd de eigen
jongen heeft moeten wegdoen . Als het dan
weer zover was werd het zogende jong bij de
moeder weggehaald en een tijdje in de stal
gezet om over te gaan op vaste voeding. Als
dit eenmaal gelukt was kon de jonge zebra
op transport naar een andere dierentuin.
In Blijdorp krijgen jonge zebra's nooit
de fles. Het blijkt namelijk dat op die wijze
groot gebrachte zebra's later een vervelend
karakter krijgen. De dierenverzorgers hebben
weinig problemen met de zebra's, dit in
tegenstelling tot verzorgers in veel andere
zoo's. Als je maar een aantal regels in acht
neemt, blijken de zebra's in Blijdorp erg
rustige dieren te zijn . Zo moet je nooit gehaast
zijn als je bij ze werkt. Je moet ze ook
niet willen aaien, daar houden ze niet van .
Als een merrie een veulen heeft moet je er
ook voor zorgen dat je niet tussen de moeder
en haar jong gaat staan. Dan heb je namelijk
kans dat de merrie een flinke trap uitdeelt
met de achterpoten. Ook op de wei zijn ze
meestal erg rustig. Binnen het groepje merries
bestaat een duidelijke hiërarchie waarbij
de sterkste de baas is. Op dit moment is de
oudste (Marlin) ook de sterkste en dus de
leidster. Met de andere dieren op de savanne
zijn er weinig problemen. De zebra's zijn op
de wei duidelijk de baas. Soms zijn er wat
problemen als de elandantilopen jongen hebben.
De zebra's kunnen dan een jong
uitkiezen om dit vervolgens genadeloos te
gaan opjagen. Vandaar dat elandantilopen
met een jong een tijd apart worden gezet. Als
een zebramerrie een jong krijgt scheidt ze
zich met het veulen een paar dagen van de
groep af zodat moeder en kind elkaar goed
kunnen leren (her)kennen. Als dit zover is
gaan ze terug naar de groep. Omdat een
zogende moeder extra energie nodig heeft
krijgt ze per dag 250 gram extra paardebrokken.
Normaal krijgen zebra's per dag een kilo
paardebrokken, kuilgras en hooi. Daarnaast
kunnen ze op de savanne nog gras eten.
Zebra's zijn harde dieren die meestal
buiten slapen. Slechts een op de drie
nachten slapen ze 'op stal', volgens de
verzorger "om de gang er een beetje in te
houden". Ook 's winters staan ze in principe
buiten hoewel dan de staldeuren (in tegenstelling
tot 's zomers) open blijven staan,
zodat ze zelf in en uit de stal kunnen lopen.
Als het echter flink vriest staan ze de hele dag
op stal omdat anders bij de openstaande
deuren de waterleidingen in de onverwarmde
stal zouden bevriezen . In de stal staat
iedere zebra in een eigen box. De dierenarts
hoeft maar zelden bij de zebra's te komen
kijken: ze zijn bijna nooit ziek. Wel krijgen
ze soms een steentje in hun hoeven. Dit
wordt dan door de dierenarts, onder narcose,
verwijderd. Voorlopig zullen zebra's in
Blijdorp nog wel te zien blijven in Blijdorp.
In alle toekomstplannen is er een plekje voor
zebra's ingeruimd. En zoals het er nu naar
uitziet zullen dat Chapman zebra's blijven.
Tot slot vertelt verzorger Henk van
Hof nog van een zebrajong dat naar Madrid
zou verhuizen. Omdat het jong door zijn
vader met enig geweld uit de groep was
gestoten stond het veulen op een perk langs
de spoorbaan om wat aan te sterken. Toen
een aantal jongens over het hek in zijn wei
sprongen is hij van schrik over het twee meter
hoge hek(!) gesprongen. Vervolgens
galoppeerde hij over de spoorbaan naar
Station Rotterdam Centraal. Daar zorgde het
zebraveulen voor heel wat opschudding op
de perrons. Uiteindelijk heeft de dierenarts
het opgejaagde dier met een verdovingspijl
kunnen verdoven . Op een lorrie is het jong
zo uiteindelijk ook weer over het spoor naar
Blijdorp teruggebracht. Enige tijd later is hij
gezond en wel afgereisd naar Madrid.
Tekst en foto's: Jos en Anne Marie Nijkamp
Met dank aan Henk van Hof (o.a. zebraverzorger).
Foto uit 'The Wor/d's 8anker'

Naast de jacht door handelaren zorgt
ook het verlies van leefgebied er voor dat hij
nog steeds een bedreigde vogel is. Om ze zo
goed mogelijk te beschermen lopen er nu
langlopende studies naar het gedrag van deze
prachtige en zeer luidruchtige ara. Ook
probeert men via ecotoerisme de lokale
bevolking op een 'goede manier' van de vogels
te laten profiteren.
Hyacinthara's leven het liefst aan .de
randen van de vochtige tropische wouden en
palmsavannes. Het belangrijkste kenmerk van
hun leefgebied is de aanwezigheid van een
klein aantal soorten palmbomen. Het grootste
deel van hun voedsel bestaat immers uit
vruchten van die soorten. Daarnaast eten ze
af en toe ook nog wel wat ander fruit.
Ara's hebben een kale plek op hun
kop. Er wordt wel gedacht dat ze dit hebben
om te voorkomen dat het fruitpulp, dat ze
eten, aan hun veren vastkoekt. Anderen
denken echter dat ze met deze kale plek
blozen en dat dit een signaalfunctie heeft.
Hyacinthara's zijn slimme vogels. De
vogel moet erg veel moeite doen om de schil
en het vruchtvlees van de palmvruchten te
verwijderen om zo de smakelijke pit te
bereiken. Hier heeft hij echter iets op gevonden.
Hij 'ontdekte' dat agoeti's, en
waarschijnlijk ook andere knaagdieren, graag
de schil en het vruchtvlees van de palmnoten
opeten. Dus laat hij veel palmnoten op de
grond vallen. De volgende dag komt hij dan
terug om de, inmiddels door de agoeti's van
schiJ en vruchtvlees ontdane, pitten op te
eten. In deze pitten zitten veel giftige stoffen.
Men denkt dan ook dat ara's vaak van de
zoute kliffen zand eten om deze stoffen te
neutral iseren.
Broeden doen ze hoog in de bomen,
waar ze in een holte hun eieren leggen. Omdat
door houtkap het aantal geschikte
'broedbomen' is afgenomen en ook vleermuizen
gebruik maken van deze holen
worden er nestkasten geplaatst. Gelukkig
lijken de hyacinthara's deze kasten ook als
broedplaats te accepteren. Vanaf juli legt het
vrouwtje twee, soms drie, eieren in het hol.
Na zo'n maand broeden komen ze uit en
daarna duurt het nog 105-110 dagen voordat
de jongen het nest verlaten. In de tussentijd
zorgen beide ouders voor de jongen. Meestal
komt er maar één jong groot. In december zit
het broedseizoen er dan weer op.
Hyacinthara's in Blijdorp
"Wanneer men een dierentuin binnenkomt,
eist één of andere ongeschreven,
maar onwrikbare traditie, dat men, direct
achter de toegangspoort, begroet wordt door
papegaaien die op hoepels zitten. Zo was het
in de oude Diergaarde, zo is het ook in
Blijdorp. Zonder een papegaaienlaantje is
een dierentuin nu eenmaal niet compleet.
Men vindt er kaketoes, amazonepapegaaien
en natuurlijk onveranderlijk een aantal ara's"
Zo begon in 1959 een artikeltje in
'Blijdorp Geluiden' over ara's. Hoe anders is
het nu . De papegaaien zitten niet meer op
hoepels maar in volières. De Hyacinth ara
vindt u tegenwoordig in de Victoria serre. Op
dit moment heeft Blijdorp één koppel hyacinthara's
in de collectie. Het vrouwtje is in
het wild gevangen en in ieder geval al 23 jaar
oud. In 1993 kwam ze vanuit de dierentuin
in Stuttgart naar Blijdorp. Vanaf januari 1996
kreeg ze gezelschap van een 17 jarige man,
ook afkomstig uit Duitsland. Tussen deze
twee vogels klikte het wonderwel want al in
april 1996 waren er de eerste jonge hyacinthara's!
Ook de twee volgende jaren kreeg
het koppel jongen in hun broedton. Jammer
genoeg werd er steeds maar één jong groot.
Nadat die zo'n 100 dagen in de ton hebben
doorgebracht vliegen ze uit. Pas na zes tot
negen maanden zijn ze helemaal zelfstandig.
Dat is dan ook het moment dat ze vanuit
Blijdorp naar een andere dierentuin
verhuizen. Tot nu toe steeds naar een buitenlandse
dierentuin omdat ara's in Nederlandse
dierentuinen niet meer zo gewild zijn.
Ze zijn namelijk erg diefstalgevoelig (daarom
hebben ze in Blijdorp ook allemaal een identificatie-chip)!
Voordat ze verhuizen wordt nog het
geslacht van de jonge ara's bepaald. Dit gebeurt
door het jong een paar veren uit te
trekken. Deze veren worden vervolgens naar
een laboratorium opgestuurd waar men via
een DNA-bepaling uit de veren het geslacht
bepaalt.
In 1999 hebben de hyacinthara's
geen jongen gekregen. Ze hebben wel eieren
gelegd maar die kwamen niet uit. Mogelijk
heeft dit te maken met het feit dat hun
voeding het afgelopen jaar is veranderd.
Vogels hebben vaak een jaar nodig om hier
weer aan gewend te raken. Sinds een jaar
krijgen de ara's zgn. pellets. Dit zijn een soort
korrels waarin gelijkmatig alle benodigde
voedsel bestanddelen zitten. Zo kunnen ze
niet meer slecht eten door uit de gevarieerde
voeding alleen die bestanddelen te haler. die
ze het lekkerst vinden (b.v. zonnepitten).
Naast de pellets krijgen ze nog groenvoer en
fruit (zo'n 10-20 % van het voedselaanbod).
Als ze broeds worden en jongen hebben
krijgen ze ook noten voorgeschoteld. Zeker
als de ara's jongen hebben moet het voeren
en schoonmaken van de kooi door twee man
gebeuren. Het zijn zeer bijtgrage vogels die
bovendien erg veel kracht in de snavel hebben
en veel lichamelijk letsel kunnen
veroorzaken. Verder hebben ze weinig verzorging
nodig. De dierenarts is een keer
nodig geweest om een gezwel onder de tong
van één van de vogels te verwijderen en verder
wordt twee keer per jaar de mest
nagekeken op wormen.
Hyacinthara's kunnen erg oud worden,
hopelijk heeft Blijdorp dus nog heel lang
plezier van deze prachtige, grootse vogels.
Tekst: Jos en Anne Marie Nijkamp Hosman
Met dank aan Tjerk Wiersma, vogelverzorger
Blijdorp.
Foto: jos Nijkamp

Blijdorp logistiek: vervoer
Onder de kop 'LOGISTIEK' vindt u telkens een element van de dierentuinorganisatie. In de
komende afleveringen kunt u artikelen verwachten over bijvoorbeeld water, afval, catering, ete.
Dit nummer gaat over een voor de hand liggende zaak: dieren worden wel eens verplaatst.
Waarom dieren vervoeren?
In een dierentuin is het altijd wat, af
en toe een tekort en soms een overschot. Iedere
dierentuin wil per diersoort graag
uitgebalanceerde groepen houden. De
wetenschap is hier wel behulpzaam bij, maar
fokgedrag is een dier heel moeilijk op te
leggen. Sommige dieren doen het te vaak
(tijgers, leeuwen) andere dieren weer te weinig.
Solitair levende dieren verdragen alleen
in de vruchtbare periode een partner en zijn
dan nog kieskeurig ook (tapirs). En als de
dieren eenmaal jongen krijgen is het geslacht
niet altijd gewenst. In een kudde antilopen is
er bijvoorbeeld maar één mannetje nodig.
Kunnen dieren waarvan onzeker is of
alle jongen welkom zijn, niet beter onvruchtbaar
gemaakt worden? Het antwoord is
tweeledig: of het kan niet omdat sommige
dieren slecht op hormonen reageren en er
Foto: Rob Doo/aard
ook niet altijd operatief ingegrepen kan worden;
of het is voor het natuurlijk gedrag
noodzakelijk dat de dieren(groepen) verrijkt
worden met jongen.
Wat voor dieren worden wel
eens uitgewisseld?
Om een indruk te geven: hoefdieren
zoals onagers, addaxen, takins en antilopen;
dikhuiden met name olifanten en een
neushoorn (Kai); verder nog otters, een wrattenzwijn;
haaien, roggen, ijsberen, diverse
vissen ete.
Wilt u hem ingepakt of neemt u
hem zo mee?
Er zijn in Diergaarde Blijdorp in verband
met vervoer weinig vaste procedures.
leder transport is afhankelijk van de diersoort.
Vervoer per vliegtuig stelt andere eisen
dan vervoer over de weg.
De verpakking
Dieren die per vliegtuig vervoerd
moeten worden dienen verpakt te zijn volgens
voorschriften van de IATA (International
Air Transport Association). De luchtvaartmaatschappijen
hebben voor sommige dieren (b.v.
paardachtigen) standaard laadkisten. In de
meeste gevallen maken de technische
medewerkers van Blijdorp de kisten zelf.
Soms wordt een speciale verpakking geleend
van of uitgeleend aan een andere dierentuin.
Zo heeft men voor het transport van een
neushoorn een kist voor olifantenvervoer
verkleind. Een kist voor vervoer van ijsberen
is eens door de technische dienst aan de binnenkant
versterkt met tralies uit een
gevangenis.
Soms gaan dieren in een relatief
kleine kist zodat ze zo min mogelijk heen en
weer geslingerd kunnen worden. Andere
dieren daarentegen moeten zich in verschillende
richtingen kunnen draaien en zetten
zichzelf schrap zoals okapi's. Er zijn dieren
waar de gehele reis een begeleider bij moet
zijn: denk daarbij aan olifanten of gorilla's
(Xebo naar Barcelona)
Foto: Theo van de Velde
Hoe krijg je een dier in de
verpakking?
Sommige dieren lijken moeilijk te
sturen maar vallen in de praktijk best mee.
Leeuwen en tijgers zijn gewend om door een
luik van het ene naar het andere hok te springen.
Als de laadkist voor de kooi wordt
geplaatst dan zitten grote katten snel in de
verpakking. Andere dieren zoals takins, laat
men eerst wennen door de kist een week
lang in het verblijf te plaatsen . Op de dag van
verzending wordt het betreffende dier vanuit
het nachtverblijf in de kist gedreven.
De zogenaamde vluchtdieren (herten,
antilopen, zebra's e.d.) zijn veel moe!lijker te
verpakken. Stressgevoelige dieren krijgen
soms iets kalmerends toegediend . Met het
verdoven van dieren wordt heel terughoudend
omgegaan. Tijdens luchttransport is
de uitwerking van een verdoving niet altijd
voorspelbaar. Drukverschil in een vliegtuig
kan invloed hebben. Bovendien staat het debacle
met ijsbeert je Laska ons nog helder
voor ogen.
Kangoeroes moeten ruim van tevoren
hun stal ingewerkt worden om ze vanuit een
kleine ruimte in een transportkist te werken.
Een kangoeroe in het veld is door een mens
niet zonder geweld te vangen . Slechte voorbereiding
zou leiden tot komische taferelen
en onacceptabere vertragingen.
Voor een transport moet veel geregeld
worden. Voor een zwaar dier heb je een
heftruck nodig, of er komt een hijskraan aan
te pas. Een vliegtuig of een boot zit vast aan
een reisschema. Het is niet voor alle soorten
mogelijk om ruim van tevoren de dieren aan
te leveren, dus alles moet strak gepland worden.
Dus als een dier zich dan niet op tijd
laat vangen, kan het hele transport spaak
lopen!
Welke instanties bemoeien zich
met het transport?
Over het algemeen is er sprake van
een dier dat op de ene plek teveel is en op
de andere plek gewenst wordt. Blijdorp wil
net als veel andere dierentuinen tevens zekerheid
over de kwaliteit van de toekomstige
verblijfplaatsen. Hieruit is een gewoonte ontstaan
van uitwisseling met gesloten beurs; als
je iets cadeau geeft, kun je eisen stellen. Er
moet tevens afgesproken worden wie haalt of
brengt.
Van hieraf bemoeien de volgende instanties
zich met het transport:
De dierenarts; wie een dier laat komen
(of komt halen) wil dat het dier gezond is
dus vraagt de ontvanger een gezondheidsverklaring.
De Rijksdienst voor de keuring van Vee
en Vlees; het land van bestemming kan
eisen dat er door de Nederlandse overheid
een gezondheidscertificaat wordt
afgegeven. Een dergelijk certificaat ver-

.ieuws uit andere dierentuinen
Dierenpark Amersfoort
Wat betreft de apen in dit park valt
veel goed nieuws te melden. De magotapen
hebben twee jongen gekregen . Ook bij de
ringstaartmaki 's vond een geboorte plaats.
Bijzonder hierbij is dat de moeder blind is.
De moeder kan haar jong niet zien en wordt
geholpen door een oudere zoon en andere
dieren in de groep.
Verder vond gezinsuitbreiding plaats
bij de chimpansees, de laponderapen en de
kapucijnapen .
Over het grote project in Amersfoort,
de stad der oudheid, is ook nieuws te
melden. Uit de dierentuin van Ljubljana in
Slovenië en uit het Spaanse Cadiz kwamen
vijf vale gieren . De vogels uit Cadiz zijn
verkeersslachtoffers en waren niet meer terug
te zetten in de natuur. Twee voor Nederland
nieuwe soorten zijn de klipdas en de
dromedaris. De klipdas is in de stad der oudheid
gevestigd omdat zijn uitwerpselen
vroeger werden gebruikt om parfum en bal-
Foto: Noorderdierenpark Emm en
sems van te maken . De dromedaris, het eenbultige
familielid van de kameel, werd en
wordt gebruikt als lastdier.
Artis, Amsterdam
Het nieuwe wolvenverblijf, een onderdeel
van de eerste fase van de Artisuitbreding
werd in juni voltooid. Ook de Grevy zebra's
en de witstaartgnoe's voelen zich opperbest
op het ruime grasland dat zij tot hun beschikking
hebben op de savanne. Keien en beekjes
moeten de beide diergroepen enigszins uit elkaar
houden. Speciaal voor dit Afrika deel
breidde Artis de collectie uit met Abessijnse
grondneushoornsvogels (= hoornraven) en
parelhoenders. Op de savanne leven verder
ook kroonkraanvogels en pelikanen .
Vogelspin Vera overleed op bijna 31
jarige leeftijd. Deze spin nam geregeld een
slagroomtaart in ontvangst op haar verjaardag
en bezorgde Artis op deze manier veel publiciteit.
Een vale gier kwam in de broedmachine
uit het ei. Het dier werd geplaatst
bij een ouderpaar dat tot dan toe op een kun-

Blijdorpreactie op
verdachtmakingen
Algemeen Dagblad
Recent was er veel commotie over artikelen in het Algemeen Dagblad van 13 november jl.,
waarin AD-medewerker B. Huisjes de Nederlandse dierentuinen beschuldigde van onheuse
praktijken. Vanuit de tuinen is furieus gereageerd op de volgens hen onjuiste informatie in het
AD. Gezien uw bijzondere belangstelling voor Diergaarde Blijdorp willen wij u de reactie van
de heer Dorresteyn niet onthouden. In het eerste nummer van 2000 komen we nog op het
onderwerp terug.
Algemeen Dagblad
T.a.v. de heer P.j.F. de jonge
Adjunct-hoofdredacteur
ROTTERDAM
Geachte heer De jonge,
Dank voor uw fax van 17 november
jl. Het is plezierig dat u mij in de gelegenheid
stelt in detail in te gaan op de onjuiste en onvolledige
informatie in het AD van 13
november, die mede de basis vormt van het
artikel van uw medewerker de heer Huisjes.
Citaat 1 uit AD:
"Niemand krijgt te horen dat aapjes
worden verhandeld naar Tsjechië of Polen ".
Ik neem aan dat de heer Huisjes doelt
op het later door hem genoemde voorbeeld
van de pinché-aapjes. In Diergaarde Blijdorp
zijn in de afgelopen 10 jaar geen aapjes voor
handelsdoeleinden gegaan (en dus verhandeld)
naar welk land in de wereld dan ook. Er
zijn diverse soorten apen, ook pinchés, wel
naar andere dierentuinen in de wereld
gegaan. De betreffende dieren zijn, voor
zover wij hebben kunnen nagaan, altijd in de
collectie van de betreffende dierentuinen opgenomen
en daarin gebleven. (zie ook citaat
4 en 5).
Citaat 2:
"Manenwolf: Lot: In Blijdorp wordt in
1998 een nestje van zes geboren, alle gaan
dood, een dier wordt weggedaan. Volgens
Blijdorp is een deel afgemaakt, omdat de
moeder de jongen niet zoogde".
De heer Huisjes vraagt in zijn fax van
12 oktober j I. aan ons bevestiging van de uitspraak:
"was geen euthanasie; moeder had
geen melk". Reactie Blijdorp aan de heer
Huisjes d.d. 14 oktober jl.: " Klopt. jongen
zijn in de dagen na de geboorte gestorven.
Reden: moeder had (zeer waarschijnlijk) geen
of onvoldoende melk. In het jaar daarvoor
kwam er van het nest ook slechts één groot".
Er zijn dus geen jongen afgemaakt.
Dat is de heer Huisjes medegedeeld en om
het voor hem nog vervelender te maken: er
was een camera in het werphol geplaatst met
een on line verbinding naar een TV-toestel
waarop al onze bezoekers alles konden zien
en de gehele gang van zaken, hoe triest ook,
konden mee beleven.
Hetgeen is gesteld in het artikel lijkt
me een redelijk onjuiste weergave van de
werkelijkheid.
Citaat 3:
"Arabische oryx. Lot: Zeer gewild bij
Arabieren en zeer kostbaar. Blijdorp doet
pogingen twee dieren te leveren aan sjeik,
maar vergunningen worden geweigerd. Uiteindelijk
gaat een dier naar privé-collectie."
Ook hier kloppen de feiten niet. Op
verzoek van de Europese coördinator van het
fokprogramma van Arabische oryxen wordt er
een aantal dieren vanuit diverse dierentuinen
naar een privé-collectie in de Verenigde
Arabische Emiraten gestuurd. Betrokkene participeert
in het wereldfokprogramma en de
reïntroductie-programma's die er voor deze
soort lopen (Oman, Saoedi-Arabië, VAR). Blijdorp
zegt toe twee dieren te leveren, maar
uiteindelijk wordt besloten het oudste
vrouwtje, vanwege haar leeftijd, toch niet te
transporteren. Er wordt vergunning
aangevraagd en die wordt zonder enige
problemen verstrekt. Vanuit diverse landen
worden de betreffende dieren naar Schiphol
getransporteerd om vandaar gezamenlijk te
worden overgevlogen. Een van de transportkisten
(niet van het Blijdorp-dier) blijkt
niet aan de IATA-voorschriften te voldoen en
het transport moet worden uitgesteld. Om te
helpen levert Blijdorp een goede transportkist
en de volgende dag vertrekt de totale groep
alsnog. Geen geweigerde vergunningen en
geen " .. ..... pogingen om twee dieren te leveren"
dus. Over de suggestie van een louche
sjeik die rommelt met dieren heb ik het dan
niet.
Citaat 4:
"Pinché-aapjes. Blijdorp levert er tien
voor handelsdoeleinden aan Tsjechië en
Polen".
Er zijn geen tien pinché-aapjes (noch
in 1997, noch in 1998) aan Tsjechië en Polen
geleverd. Er zijn in 1998 zeven pinché's aan
de dierentuin van Pilzen in Tsjechië gegeven.
Een gift of een ruil van Blijdorp met een andere
erkende EAZA-dierentuin is bovendien
geen transactie voor handelsdoeleinden. Er
zijn in 1998 door ons geen pinchés naar een
Poolse dierentuin getransporteerd. (zie ook citaat
5).
Citaat 5:
"Blijdorp vroeg vorig jaar drie keer vergunning
aan voor de uitvoer van telkens vijf
pinché-apen naar Polen en Tsjechië. Uit vergunning
10593 blijkt dat de dieren weliswaar
naar een dierentuin, die van Pilzen zijn gestuurd,
maar het doel van de levering is een
heel andere. Purpose: trade, staat er. Handel
dus."
Er is inderdaad drie keer vergunning
aangevraagd, twee keer voor dezelfde groep
pinchés (vijf dieren). Als de heer Huisjes zijn
documenten goed had gelezen, had hij kunnen
zien dat vergunning 10593 inhoudelijk
precies gelijk is aan vergunning 05226, alleen
de datum verschilt. De reden is simpel: het
eerste transport is uitgesteld omdat er tussentijds
twee jongen geboren werden, de
vergunning verliep en er moest dus een
nieuwe vergunning worden aangevraagd. Er is
vervolgens een derde vergunning
aangevraagd voor de twee jongen. Deze
zeven dieren zijn naar de dierentuin van
Pilzen getransporteerd. In de vergunningsaanvragen
wordt door Blijdorp bij het geven of
ruilen van dieren aan een andere dierentuin
onder doel met een "Z" aangegeven dat de
dieren naar een andere dierentuin gaan. Het
Ministerie van L, N en V, en niet Blijdorp,
geeft op de definitieve vergunning middels
een letter aan in welke categorie de vergunning
door hen wordt afgegeven. Men houdt,
voor zover mij bekend, het ARKS-registratiesysteem
aan. Daarbij staat G voor gift (in
breeding loan), S voor sale (verkoop), T voor
trade (ruil) en P voor purchase (aankoop).
De dieren zitten inmiddels keurig in
de dierentuin van Pilzen. Geen dieren naar
Polen, geen drie keer vergunning voor dezelfde
groep dieren en geen handel dus.
Ter illustratie heb ik een kopie van de
aanvraag door Blijdorp en de door het Ministerie
verstrekte vergunning bijgevoegd.
Citaat 6:
"Dwergotter: Lot: in Blijdorp worden
in 1998 vijf jonkies geboren, het gehele nest is
dood voor het eind van het jaar. Incidenteel
geval van euthanasie, aldus Blijdorp in eerste
reactie. Dan: dieren zijn van koude gestorven,
waarna een tweede nest gewoon wordt grootgebracht.
Volgens jaarverslagen is er nooit een
tweede nest geboren ".
Huisjes vraagt in gesprek naar de reden
voor het doodgaan van vijf jonge
dwergotters in 1998. Mijn reactie:"lk heb
geen idee, kan door allerlei redenen gebeurd
zijn, ook euthanasie. Ik zoek een en ander
voor u uit". Huisjes vraagt per fax bevestiging
van genoteerde reactie: "kan incidenteel
geval van euthanasie geweest zijn".
Reactie Blijdorp via fax van 14 oktober:
" Eerste nest in 1998 is inderdaad kort
na de geboorte gestorven. Reden: vermoedelijk
koude en regen. Tweede nest dat jaar is
normaal groot gekomen. Euthanasie is niet
aan de orde".
Om dit verhaal verder te completeren:
Op 27 oktober 1998 zijn er vijf jonge
dwergotters geboren, die respectievelijk op 1
december (1), 16 december (1) en 18 december
(3) zijn gestorven. Op 19 maart 1999 zijn
er vervolgens weer drie jongen geboren, die
op 14 oktober 1999 nog gewoon in leven
waren . Ter aanvulling bovendien nog de opmerking
dat het hier het tweede en derde
nest jonge otters van dit vrouwtje betrof; ook
in 1997 waren jongen geboren en gewoon
groot gebracht. Dit is in onze dierenbestandlijsten
allemaal terug te vinden.
Citaat 7: