Jaargang 7 nr. 1 - Krant van de Aarde

NIEUWS / CULTUUR / BEAUTY / MODE / WONEN / VOEDING / NATUUR EN MILEU / DUURZAAM ONDERNEMEN / REIZEN
GRATIS
Jaargang 7, #1
februari / maart 2012
PLASTIC
Megareportage:
Plastic tot in de krochten van de voedselketen
Plastic Fantastic in Afrika: Rondvliegende toiletten,
‘trashy bags’ en meer
Mes en vork
• Eet niet wat je oma niet kent!
• Heerlijke streekproducten van
het eiland Curaçao
Catwalk
• Eindelijk. Groene mode is mainstream geworden
• Feelgood mode: een fijn gevoel voor koper én maker
Groene Horizon
• Luxe kamperen met een groen tintje:
het kan in Engeland en Frankrijk
Mooiste plekjes
• In een nieuw jasje:
uitleg over de mooiste plekken
door Stichting Landschapsbeheer
DUURZAME
VOORDELEN
Zie pagina 24
Uitgave van de Stichting
Dag van de Aarde
www.earthday.net
www.krantvandeaarde.nl
www.dagvandeaarde.nl

TONZON voor comfortabel, energiezuinig en gezond wonen
met slimme oplossingen voor o.a. koude vloeren en radiatoren
Hier doet TonZon
radiatorfolie
onzichtbaar zijn werk
TONZON isolatie, isoleren als een Thermosfl es
TONZON produceert opvouwbaar isolatiemateriaal dat is gebaseerd op het thermosfl esprincipe.
U kunt met TONZON zeer hoge isolatiewaardes halen. Bestaande vloeren worden nog warmer
dan in de nieuwbouw en ook een ‘TONZON‘ zolder blijft in de zomer koeler dan een zolder in een
standaard nieuwbouwhuis. Omdat u lucht gebruikt die overal gratis aanwezig is, is het volume
zeer beperkt. Het TONZON principe is van toepassing op vloeren, muren (voorzetwanden), daken,
radiatoren, verwarmingsbuizen, baden, sauna’s, woonboten, chalets en zomerhuisjes.
Meer comfort en lagere stookkosten met vloerisolatie
van TONZON
Veel beganegrondvloeren in Nederland zijn onaangenaam
koud. Dit probleem blijkt eenvoudig te
verhelpen met TONZON Thermoskussens. Ook bij
vloeren die al met andere isolatiematerialen zijn
geïsoleerd, kunt u met deze een unieke Nederlandse
uitvinding uw vloer extra isoleren en genieten van
een nog fi jner binnenklimaat.
Extra kostenbesparend
Een van de bijzondere eigenschappen van het
Thermos kussen is dat de vloer nog warmer wordt
dan de lucht erboven. Het systeem bespaart mede
daarom veel meer energie dan een gewone vloerisolatie.
Bij de bepaling van het energielabel telt het
ADVERTENTIE
“Een prima besteding van spaargeld.
Onder de vloer heeft het meer rendement en je krijgt
een prettiger huis op de koop toe.”
“Het verschil is direct merkbaar.
Hadden we dat maar eerder gedaan.”
Voor Koud en klam Na Warm en droog
met Rc=3,8 m²K/W zeer hoog mee. Deze waarde is
fors hoger dan van bijvoorbeeld 15 cm PUR-schuim
of van de dikke pakken EPS die in de nieuwbouw
worden gebruikt.
Gezondheid binnenmilieu
De warmere vloer en de droge kruipruimte heeft
een positief effect op de gezondheid van het binnenmilieu,
dat in veel woningen nog zeer te wensen
overlaat. Dat bleek onlangs weer in het programma
Apotheek en Gezondheid TV-Magazine van RTL4.
Voor een samenvatting van enkele afl everingen kijk
op www.TONZON.nl/tv.
Direct zien hoe het werkt?
Scan de code en bekijk
de fi lmpjes.
Wilt u meer weten over Tonzon isolaties?
Bezoek onze website www.tonzon.nl en bekijk de video’s op YouTube kanaal TONZONHR.
Voor onafhankelijke klantreacties, kijk op onze website www.tonzon.nl > klantreacties.
Radiatorfolie doet onzichtbaar zijn werk
Een radiator straalt nu nog naar twee kanten.
Niet alleen naar de kamer maar ook naar
de muur daar achter. Dat laatste is jammer,
want veel warmte gaat zo onbenut verloren.
TONZON heeft een nieuw concept ontwikkeld
om dit probleem op een slimme en elegante
manier te lossen. Niet zoals vroeger met
een folie op de muur, maar met een folie die
op de achterkant van de radiator zelf wordt
aangebracht. Bekijk het fi lmpje op onze
website www.tonzon.nl en zie hoe eenvoudig
het aanbrengen gaat.
Snel terugverdienen met radiatorfolie
TONZON radiatorfolie is de makkelijkste
manier om energie te besparen en voor het
milieu de meest effectieve. De energie die
nodig is voor de grondstoffen, de productie,
het transport en de montage bedraagt circa
0,1 m 3 gas. Maar u bespaart jaarlijks een
veelvoud.
Nu online te bestellen in onze webshop via
www.tonzon.nl. De radiatorfolie wordt u per
post toegestuurd, het past door de brievenbus.
TONZON BV • Enschede • T: 053 - 433 23 91 • E: info@tonzon.nl • www.tonzon.nl • YouTube: TONZONHR
Infraroodfoto van jaren 30
woning met erker.
Waarom zouden we buitenmuren
zo intensief opwarmen?

AARDEN (EARTHING)
De belangrijkste ontdekking op het
gebied van gezondheid?
Verminder op natuurlijke wijze ontstekingen, pijn,
stress, slapeloosheid, snurken, hoofdpijn en
verbeter het immuunsysteem, het energieniveau
en het herstel na ziekte.
CONTACT MET DE AARDE
Natuurvolkeren hechten grote waarde aan het
fysieke contact met de aarde. Dit is voor hen net zo
belangrijk als zonlicht, lucht, water en voeding. Uit
wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat het directe
contact van de huid met de aarde een helend
effect op ons lichaam heeft. Maar wanneer loop je
nog op blote voeten buiten?
AARDEN IS DE MANIER
om op een natuurlijke manier klachten te verminderen.
Het is heel eenvoudig en veilig. Maak met je
blote voeten contact met de aarde en het helingsproces
komt vanzelf op gang. In onze moderne tijd,
waarin we op schoenen lopen, onze huizen geïsoleerd
hebben en niet meer op de grond slapen, is dit proces
verstoord.
PRODUCTEN
In Amerika is er een manier ontdekt waarbij je op
eenvoudige wijze jezelf met de aarde kunt verbinden,
terwijl je binnenshuis bent en tijdens je slaap. Er zijn
verschillende producten ontwikkeld die simpel en
doeltreffend aarden, onder meer een laken voor op
bed, een mat voor op het bureau of op de grond en
een muismat.
ADVERTENTIE
Earthing Nederland
AARDEN
• vermindert de oorzaak van ontstekingen en
vermindert of elimineert de symptomen van
veel ontstekingsgerelateerde kwalen en ziekten
• vermindert of elimineert chronische pijn
• verbetert je slaap
• verhoogt het energieniveau
• vermindert spanning en stress in het lichaam
door het tot rust brengen van het zenuwstelsel
en de stress hormonen
• verbetert het immuunsysteem
• verdunt bloed en verbetert de bloeddruk en de
doorstroming
• verlicht spierpijn en hoofdpijn
• versnelt het helingsproces bij ziekte
• versnelt herstel na intensieve sport en bij
sportblessures
• beschermt het lichaam tegen mogelijke
gezondheidsproblemen door elektromagnetische
straling, zoals door tv en computer
• normaliseert het bioritme van het lichaam
• verlicht de symptomen rondom menstruatie en de
overgang
• vertraagt het verouderingsproces
Voor meer informatie en/of het bestellen van producten kunt u de website van Earthing Nederland
bezoeken: www.earthingnederland.nl Ook kunt u bellen met 0516-471888.
Aarden (Earthing)
De belangrijkste ontdekking
op het gebied van gezondheid?

4
REDACTIE
De schaamtas
“Mijn huisgenoot draaft wel érg door”,
mopperde een journalistenvriendje ooit
tijdens een avondje doorzakken. “Zijn
nieuwe vriendin is zo’n duurzaamheidsfreak.
En nu scheidt hij dus maniakaal
zijn afval. Tot en met het kleinste
flintertje plastic. Hij gaat zelfs met blote
handen de vuilnisbak in als ik daar een
boterhamzakje in heb gegooid!”
Ik scheid mijn afval ook en moet altijd
met een glimlach aan dat gemopper
denken wanneer ik thuis een piepklein
stukje plastic in mijn verzamelzak gooi.
Sinds deze Krant van de Aarde weet
Foto: Babette Elise
INHOUD/REDACTIE
ik dat ik daarmee goed doe. Want lees
maar in het – extra lange - hoofdartikel
over plastic: de minuscule stukjes plastic
in zee gaan een grotere ramp veroorzaken
dan welke olieramp dan ook.
Toch moet ik mij vaak genoeg schamen.
Wanneer ik in de supermarkt sta.
Zonder duurzame boodschappentas. Met
allemaal plastic verpakkingen (hoe ging
dat in het pre-plastic tijdperk eigenlijk?)
in mijn winkelmandje. En dat ik dan te
lui ben om met die losse boodschappen
één voor één mijn hippe stadsfiets met
fietstassen en krat voorop in en uit te
ruimen. En dan maar weer een plastic
tas vraag aan de kassa. Zo’n schaamtas.
Ik zie bewuste klanten kijken. Niet boos
maar verdrietig.
Gelukkig, bij mij in de buurt loopt een
proef met oranje containers voor plasticinname.
De proef is wat mij betreft nu
al geslaagd: schuldbewust kan ik mijn
schaamtassen kwijt. Oefff. Dat lucht op.
Veel leesplezier gewenst.
Afran Groenewoud
hoofdredacteur
INHOUD
Jaargang 7 #1 februari/maart
05 Gadget top 5
06 Opinie: Gezond binnen- en buitenklimaat
07 Nieuws op z’n Frans
Mes en Vork
08 Serie streekproducten:
Dushi! Lekker eten op Curacao
10 Eet niet wat je oma niet kent
11 Column: TINKEBELL
13 Demeter: De wereld voeden
Wereldwijd
14 Plastic Fantastic in Africa
Special: PLASTIC
16 Megareportage:
Plastic tot in de krochten van de voedselketen
Groene Horizon
19 Kamperen met een groen tintje
in Frankrijk en Engeland
22 CO2 compensatie:
Een Nederlands bos in Turkije
23 Achter de groene horizon
25 De Cultuurpagina
Catwalk
26 Frisgroen:
Feelgoed mode door jonge ontwerpers
28 Wordt groene mode al mainstream?
29 Mooiste plekjes nieuwe stijl
30 Column: Aaltje
31 Op de agenda
Foto: Babette Elise

Gadget Top 5
Elastieken bal
Op nr.
Deze elastieken bal wordt geproduceerd door vrouwen op Sri Lanka, die
na de Tsunami hiermee een klein inkomen verdienen. Een bolletje bevat
ongeveer 180 biologisch afbreekbare elastiekjes.
Elastieken bal. Prijs € 64,50.
Via www.bureaubewust.nl
Waarom onze
nummer 1?
Heel eenvoudig gezegd is deze elastieken bal hét
voorbeeld van hoe het kan: duurzaam en eerlijk
geproduceerd, kansen biedend aan mensen
die het minder makkelijk hebben, biologisch
afbreekbaar. Een nummer 1 met een gouden
randje.
Op nr.
3Tijd op water
Altijd de juiste tijd zonder netstroom of batterijen,
dat kan met de Hydro Power Clock. De klok heeft
drie buisjes, die gevuld worden met kraanwater.
Het water wordt omgezet in elektriciteit en de tijd
verschijnt in het LCD-schermpje. Pure waterkracht!
Prijs € 7,95.
Via www.klokken-expert.nl
5 Op nr.
Hart voor de wijnkurk
Bij Mezcla Tulp’s Touch worden champagne- en wijnkurken
ingezameld om te bewerken tot prachtige sieraden. Zoals deze
Heart 4 Yu-hanger. Het rode huayrurozaadje brengt geluk.
Aanvankelijk leek het erop dat alleen nog de synthetische
wijnkurk grootschalig werd gebruikt, maar gelukkig keren veel
wijnhuizen terug naar de echte natuurkurk.
Heart 4 Yu-hanger.
Prijs € 9,95. Via www.mezcla-tulp.com
1 2
Op nr.
Gadgets
Kerkkaarsen
‘Gewone’ kaarsen worden
gemaakt van aardolie. Niet zo
milieuvriendelijk. Een goed alternatief
zijn de prachtige designkaarsen van
Atelier Ozo. Ze worden gemaakt van
restjes kaarsen afkomstig uit Rooms
Katholieke kerken. En ze staan voor geloof, hoop en liefde.
Prijs € 29,-.
Via www.atelier-ozo.nl
4 Op nr.
Adembenemend Madagascar op DVD
De documentaires van BBC Earth over de aarde en haar bewoners
blijven onovertroffen. De bijzondere locaties, de indrukwekkende
landschappen en de diversiteit aan dieren en planten doen woorden
tekort schieten. In drie afleveringen van in totaal ruim drie uur gaan de
makers van MADAGASCAR op zoek naar buitengewone planten en
dieren die leven op dit prachtige Afrikaanse eiland. Sommige dieren
worden zelfs voor het eerst gefilmd.
Madagascar. Gepresenteerd door Richard Attenborough. Adviesprijs
DVD €19,99. Adviesprijs Blu-ray €22,99.
Meer weten?
Download de i-nigma QR scanner
en scan met je smartphone deze
QR-codes!
5

6
Opinie
Gezonde longen hebben baat
bij een schoon binnen- én
buitenklimaat
Stichtingen, wetenschappers, leveranciers van isolatiematerialen en – uiteindelijk – ook de overheid lijken elkaar
gevonden te hebben waar het gaat om onze longen. De algemene stellingname is inmiddels dat een slecht binnen-
en buitenklimaat negatieve effecten heeft op de luchtwegen. Inmiddels zijn door de wetenschap ook de
grootste boosdoeners in kaart gebracht. Waar het buitenklimaat voornamelijk te lijden heeft onder luchtvervuiling
en zaken als fijnstof en smog, is het binnenshuis voornamelijk de ongebreidelde groei van huisstofmijten die kan
leiden tot allerlei vervelende aandoeningen aan longen en slijmvliezen.
Buitenshuis
Onze luchtwegen kunnen last ondervinden van
bijvoorbeeld hooikoorts en andere allergieën. En
door het veranderende klimaat, met planten – en
dus pollen – uit warmere streken die nu in het
opwarmende Nederland kunnen aarden, kan het zijn
dat we meer of andere longgerelateerde klachten
ondervinden. Toch blijft de grote veroorzaker
van klachten aan het ademhalingsapparaat de
luchtvervuiling (‘smog’, fijnstof) die steeds grotere
vormen aanneemt. Luchtverontreiniging is een
internationaal probleem. De Nederlandse overheid
wil de schadelijke stoffen in de lucht beperken. Zij
doet dat door normen te stellen voor schone lucht
en door eisen te stellen aan de gassen die worden
uitgestoten. Tevens probeert zij invloed uit te
oefenen op internationale regelgeving op het gebied
van milieu en milieunormen. De gewone burger
heeft hier weinig directe invloed op, maar kan zijn
of haar eigen gezondheid bewaken met handige
tips en voorlichtingsmateriaal die bijvoorbeeld
het Astmafonds biedt. Bovendien lobbyt deze
voorvechter van gezonde én zieke longen met
campagnes als ‘Vieze lucht verziekt je longen’ bij
burgers en overheidsinstellingen voor een beter
milieubewustzijn.
Binnenshuis
Van invloed op het klimaat binnenshuis zijn onder
andere:
• vocht
- Elke dag produceren bewoners, huisdieren en
planten ongeveer 10 liter vocht in een woning;
- uit de bodem komt via de kruipruimte ook
vocht de woning binnen, soms wel tot 10 liter
per dag
• afvalstoffen van brandende apparaten zoals een
geiser, cv, kachel of gasfornuis;
• kookluchtjes;
• rook;
• radongas
• chemische stoffen uit bouwmaterialen en consu-
mentenproducten, zoals vluchtige organische
stoffen, formaldehyde, asbest en radon
• huisstofmijt
• schimmels;
• fijnstof;
• inpandige garages, waardoor benzeendampen
in de woning kunnen komen;
• uitstoot van schadelijke stoffen door bedrijven
onder, naast of boven de woning, zoals
stomerijen en garagebedrijven.
Kou en vocht zijn een ideale voedingsbodem
voor schimmels en huisstofmijt. Deze kunnen
dus het best bestreden worden door vocht te
beperken en het leefgebied van huisstofmijten
warmer te maken. De toetreding van vocht
uit de bodem kan eenvoudig tot nul worden
gereduceerd met een stevige bodemfolie. Er
zijn folies op de markt die ook de toetreding
van het radioactieve radongas remmen. De
praktijk lijkt aan te tonen dat vloerisolatie
met thermoskussens de vloer het warmst
maakt, ook onder de meubels en zelfs
langs de randen van de vloer. Pur-schuim
maakt de randen kouder ipv warmer en
wordt in het algemeen lang niet dik genoeg
gespoten om een substantieel warmere vloer
te krijgen. Dat is wel belangrijk want een
warmere oppervlak gaat gepaard met een
lagere luchtvochtigheid in het leefgebied van
huisstofmijten. Dit vermindert de aanwezigheid
van deze organismen en daarmee de
klachten die zij kunnen veroorzaken. Iets
waar het Astmafonds het mee eens is. De
overheid heeft maar weinig aandacht in regelgeving
en voorlichting voor het vocht uit de
kruipruimte en de huisstofmijtproblematiek.
Uit onderzoek blijkt dat het vervangen
van enkelglas door dubbelglas een forse
stijging van de allergeenconcentratie in de
vloerbedekking met zich meebrengt wanneer
de vloer niet is geïsoleerd. Hierdoor zijn
mogelijk tienduizenden mensen chronisch ziek
geworden. Het RTL4-programma Apotheek en
gezondheid heeft op haar website www.aeng.
tv een meldpunt geopend waar mensen met hun
ervaringen terecht kunnen.
Albert Poutsma is voorzitter van stichting Dag
van de Aarde. Hij schrijft hier op persoonlijke titel.

Nieuws op z’n Frans
Redacteur Frans van der Beek geeft zijn visie op wereldwijd duurzaam nieuws.
WAT KRIOELT
DAAR?
Beestjes in en rondom het huis ontdekken. Is dat
leuk? Ja, dat is leuk met de Dierenzoeker, een website
die is gelanceerd door Het Klokhuis en museum
Naturalis. Er staan nu 110 dieren en beestjes in de
database, zoals stadsvogels, spinnen, duizendpoten,
vlinders, rupsen, torren en slakken. Daar komen dit
jaar nog vierhonderd soorten bij. Je kunt zelf kleur,
vorm en bijvoorbeeld het aantal poten invullen in de
zoekmachine en zo kom je stap voor stap achter de
naam, het uiterlijk en het gedrag van het krioelende,
kruipende, vliegende of spartelende beest. De natuur
is dichterbij dan je denkt. Ook in de slaapkamer?
Jazeker, www.dierenzoeker.nl laat weten welke.
Groene
zoekmachines?
Lekker makkelijk om altijd Google te gebruiken
als je iets zoekt. Als je met vinden een bijdrage wilt
leveren aan een betere wereld kun je terecht bij de
volgende zoekmachines, waarbij gebruikers geld
doneren aan natuur- en klimaatprojecten:
• www.ecosia.org
• nl.forestle.org (redde al meer dan 10.319.493,0 m²
regenwoud)
• www.ecocho.nl
• www.treehoo.com
• www.ecosearch.org
• www.goodsearch.com.
Zoekmachines die stroom besparen dankzij een
zwarte achtergrond:
• www.blackle.com
• www.earthle.com.
En als je louter groene resultaten wilt:
• www.greenmaven.com
• www.menta.nl
• www.ecoseek.net
• www.ecoearth.info
• www.greenlinkcentral.com
Ik zeg: doen!
O, DIE PROPERE
FRIEZEN
Eind maart krijgt Friesland een aanval van properheid.
Dan is het ‘Himmeldei’, ofwel schoonmaakdag.
In veel gemeenten deelt de gemeente handschoenen,
prikstokken en vuilniszakken uit en gaat
vooral de jeugd op zoek naar de rotzooi die asociale
types met een IQ van tussen de veertig en de vijftig
op straat en in de natuur hebben geflikkerd. Mensen
met verstand en goede smaak gaan er dan op uit om
de troep op te ruimen. Een prima initiatief. Nederland
volgt met Clean Up Day, een beweging van
wereldformaat en dat is nodig ook, want er zwerft
honderd miljoen ton (!) rommel op deze planeet.
Kijk maar eens op cleanuptheworld.org als je mee
wilt doen.
GROEN DOE JE MET
MARIE-CLAIRE
Journaliste Marie-Claire van den Berg schreef een
boek voor mensen met een druk leven die geen tijd
hebben om tuin of balkon te transformeren tot een
groen paradijs met eetbare groenten en vruchten.
“Groen Doen” (ISBN 978904720204) geeft je
de inspiratie. Marie-Claire doet verslag van haar
zoektocht naar een klimaatvriendelijk bestaan. Ze
laat je weten hoe je biologisch boodschappen kunt
doen zonder duurder uit te zijn. Of wat het precies
betekent als een keurmerk beweert dat vis duurzaam
is gevangen. Ook controleert ze de cosmeticamerken
op hun groene claims. Handig en leerzaam en het
geeft je dat weldadige groene gevoel.
Nieuws
7
VUILE
BLACKBERRY
Het zit Blackberry niet mee. Enkele maanden
geleden was het netwerk enkele dagen ‘uit de lucht’,
waardoor gebruikers verstoken waren van email en
internet. Nu maakt Greenpeace bekend dat dit merk
het meest vervuilende mobieltje op de markt brengt.
De smartphone staat helemaal onderaan de lijst van
groene elektronicafabrikanten. HP staat bovenaan
(gefeliciteerd!), op afstand gevolgd door Dell,
Nokia, Apple en Philips. Greenpeace controleerde
op CO2 uitstoot, gifstoffen, recyclebaarheid,
energieverbruik en verpakking. Blackberry krijgt
strafpunten.
JE EET
522 DIEREN
Als je straks dood gaat heb je 522 dieren verorberd.
Dat heeft de Nederlandse Vegetariërsbond berekend.
Dat zijn 490 kippen, 27 varkens, 3 runderen en 2.5
lammetjes. Bij elkaar opgeteld komt dit neer op
gemiddeld 3200 kilo vlees in een mensenleven,
ofwel veertig kilo per jaar.
Volgens de bond betekent een vleesloze dag per
week al 74 dieren per mensenleven. Een onderzoek
van Natuur & Milieu leert dat slechts twee van de
elf hoofdgerechten in restaurant vegetarisch is. Er is
ook goed nieuws: de flexitariër is in opkomst. Dat
zijn mensen die eens per week vlees vervangen door
een vegetarisch alternatief. Slecht dertien procent
van de Nederlanders eet nog iedere dag vlees. We
gaan de goede kant op.

8
Mes en Vork
Scherpe en prikkelende artikelen in het katern over eerlijk en gezond eten.
Serie: Streekproducten
Door Renske de Zwart
Deel 6: Dushi!
Lekker eten op Curaçao
De warme zon schijnt op de pastelkleurige huizen van Willemstad. Mensen
lopen af en aan over de brug die het oude en het nieuwe deel van de
stad met elkaar verbindt. Het water van de rivier klotst tegen de kade en
de zeelucht vermengt zich met de geur van gefrituurde pasteitjes die op
de hoek van de straat worden verkocht. Even verderop prijst een man
zijn gekookte pinda’s en hartige cakejes gemaakt van witte bonen aan.
Als je dorst hebt kun je terecht bij kleine stalletjes op straat waar ze verse
fruitshakes voor je maken. En niet in de smaken aardbei of vanille, maar er
is keuze tussen inheemse vriuchten zoals zuurzak of mispel.
Een kleine wandeling door Willemstad is al een
culinaire ontdekkingsreis; op vele plekken staan
bijzondere straatventers die smakelijke snacks
verkopen. Maar ook de drijvende markt met de
vissersboten die direct van zee hun dagvangst
verkopen, en de aangrenzende markt met een
overdaad aan exotische groenten, fruit en kruiden
bepalen de sfeer en geur in Willemstad.
Met haar mengeling van vele culturen en
nationaliteiten is de Curaçaose keuken net zo
gevarieerd als haar inwoners. Soms vindt je in
één gerecht invloeden uit de inheemse, Spaanse,
Nederlandse en Creoolse keuken. Er is niet één
Curaçaose keuken, het is een samengaan van
uiteenlopende smaken en invloeden. Natuurlijk
zijn er wel ingrediënten en gerechten die specifiek
bij Curaçao horen zoals cactussoep, gestoofde
leguaan of zout vlees. Maar die vind je gerust op een
menukaart naast nasi goreng, gegrilde dorade met
pepers of een kaaskroket.
Marshe Bieuw
De plek waar je kennis kunt maken met de
authentieke keuken is de beroemde overdekte markt
in Willemstad: Marshe Bieuw. Daar eten is een
belevenis. De markt bestaat voor de ene helft uit een
lange balie met enorme fornuizen die op houtskool
worden gestookt. Daarachter staan verschillende
koks die hun eigen keuken bestieren, geholpen door
familie en vrienden. Je kunt niet reserveren maar
moet plaatsnemen op lange tafels die tegenover
de balie staan. De koks staan in de kokende hitte
boven het gloeiende houtskool vissen te bakken of
stapels pannenkoeken met pompoen en rozijnen.
Ook roeren grote armen met nog grotere pollepels
in enorme pannen met soep en stoofpotten. Waar
het het lekkerst ruikt ga je in de rij staan en laat je je
bord volscheppen.
Op een steenworp afstand is vervolgens de
overdekte markt waar je eten kunt kopen: de ronde
markt van Punda. Hier kun je eindeloos rondjes
lopen langs kraampjes met eten, kleding , potten
en pannen. In de binnenbocht huizen voornamelijk
de slagers in kleine winkeltjes. Hier liggen
varkensneuzen in de vitrine naast stapels gedroogd
vlees, of hangt een gevilde geit aan een grote haak.
De buitenring bestaat uit losse stalletjes waar je
kokosnoten laat openhakken om ze leeg te drinken
en je de geurigste kruiden, gekke souvenirs en
kleurige kleding vindt.
Zuurzak
Dushi
Of heb je trek in iets zoets? Dan loop je verder, naar
buiten waar elke dag op de brug een kraampje staat
waar de versgebakken zoetigheden je toelachen,
zoals panseiku (gebrande pinda’s in een knapperig
laagje gekarameliseerde bruine suiker) of kokada
(taartjes van geschaafde verse kokos met gekleurde
suikersiroop in uitbundige kleuren). Lekker,
smakelijk, zacht; dushi in het papiaments. Het geldt
voor al het lekkers dat je er kunt kopen.

Jaanchie’s
Maar ook elders op het eiland kan de culinaire
ontdekkingsreis worden voortgezet. Zo moet elke
bezoeker van het eiland toch eenmaal bij Jaanchie’s
gaan eten. Jaanchie’s is de vrolijke en gastvrije
‘godfather’ van de Curaçaose keuken die als enige
nog leguaan op de menukaart mag hebben staan.
Wat eens volkseten was (“als je honger had ving je
een leguaan en vroeg je je moeder om er soep van
te koken”, vertelt een oude inwoner van het eiland)
is nu een schaars goed. De leguaan is bedreigd
en mag niet meer worden gevangen en gegeten.
Nog zo’n lokaal gerecht dat aan populariteit ten
ondergaat is de koningsschelp, oftewel conch .
De grote prachtige roze schelp die men ooit zo
uit de branding pakte is ernstig overbevist. Hij
staat nog steeds op vele menukaarten maar wordt
tegenwoordig diepgevroren ingevlogen uit de
Filippijnen.
Snèk
Waar je ook gaat op het eiland, als je honger hebt
biedt de ‘snèk’ uitkomst. Elk moment van de dag
kun je daar aankloppen voor een snelle hap, koffie
of een ijskoud biertje. Je kunt er ontbijten of de
dag afsluiten. De snèk is een soort afhaalbalie
met tralies er voor waar je staand een kroket of
pasteitje eet , maar bij een aantal kun je ook grotere
maaltijden krijgen, of zelfs kleine boodschappen
doen. Groot of klein, ze zitten op bijna elke hoek
van de straat. Je herkent ze aan de vele brommertjes
en auto’s die er geparkeerd staan en de mensen die
er voor op een bankje zitten of gebroederlijk naast
elkaar aan de balie hangen. Hier neemt men het
nieuws van de dag door, en ontmoet men elkaar. De
snèk is onlosmakelijk verbonden met het dagelijks
leven op Curaçao.
’s Avonds na het uitgaan wordt de Truki Pan
van stal gehaald. Rond middernacht staan deze
vrachtauto’s, of caravans langs de hoofdwegen in de
buurt van uitgaansgelegenheden. Ze zijn ingericht
als afhaal grillbar en bij de bekende staan mensen
rijen dik te wachten voor broodjes barbecue steak of
karbonade. Lekker met veel (pinda)saus en je hebt
je bodem voor de volgende ochtend weer gelegd.
Zo ben je op Curaçao de hele dag, van vroeg tot laat
verzekerd van lekker eten. Dushi!
Typisch Curaçaose
gerechten zijn:
• Yuana-gestoofde leguaan, smaakt als kip. Of
probeer de leguanensoep (sopi Yuana). Alleen
te eten bij Jaanchie’s die ze als enige kok op
het eiland mag fokken voor consumptie.
• Kabritu - gestoofde geit. Stoofpotten (stoba)
zijn het basiseten van de Curaçaose keuken.
Ze zijn er in alle soorten en smaken. Geit is
specifiek voor het eiland.
• Kadushi – cactussoep. Basic food voor arme
mensen. Je kunt het puur eten, of in combinatie
met allerlei vlees, kip en groenten. Hoe rijker
je bent, hoe meer gevuld je soep is.
• Conch of wel koningsschelp. Wordt verwerkt
in stoofschotels, kroketten, soepen.
• Keshi Yena- een gevulde kaas (een kleine
ronde Edammer). Dit eet je vooral thuis bij
feestelijke gelegenheiden. Het meest beroemde
gerecht van Curaçao, samen met de:
• Bolo Pretu, een donkere, machtige fruittaart
die doet denken aan de Engelse Christmas
Pudding. Dit is de taart die gegeten wordt bij
feestelijke momenten zoals doopfeesten en
trouwerijen. Niet bij de bakker te krijgen.
Mes en Vork
9
Weet of maak jij nog een bijzonder streekgerecht
Weet of -product? maak jij nog Laat een het bijzonder ons weten streek- en
misschien gerecht neemt of -product? Renske Laat de Zwart het ons het weten mee en
misschien in haar neemt Ronde Renske van Nederland. de Zwart het mee
in Tips haar kun Ronde je sturen van naar Nederland.
renske.de.zwart@krantvandeaarde.nl
Tips kun je sturen naar
renske.de.zwart@krantvandeaarde.nl

10 Mes en Vork
Eet niet
wat je oma
niet kent
Als je overgrootmoeder een pakje gedroogde groentesoep in handen zou krijgen
zou ze de lijst met ingrediënten niet herkennen. Wat je eet als je deze soep maakt is geen echt
voedsel maar een optelsom van geproduceerde voedingsstoffen. “Hoe meer je aan voedsel gaat sleutelen,
hoe minder het echt eten is”, betoogt Amerikaans schrijver en journalist Michael Pollan. Volgens hem moeten
we terug naar de voedselcultuur van onze (over)grootouders. “Eet niet wat je oma niet zou herkennen als
voedsel”, beweert hij in zijn boek ‘Een pleidooi voor echt eten. Manifest van een eter’.
Door Renske de Zwart
Amerikanen eten niet meer, beweert Pollan, maar
nemen eetbare voedselachtige substanties tot zich.
Dat doen zij meestal voor de TV of in de auto
en vaak alleen. Tegelijkertijd is de Amerikaan
voortdurend bezig met voeding, diëten en het idee
van gezond eten. De voedingsindustrie speelt daar
op in door voortdurend nieuwe ‘gezonde’ voedselproducten
op de markt te brengen. Suiker wordt
vervangen door zoetstoffen, vet wordt geweerd.
Maar nergens ter wereld is er zoveel obesitas en
suikerziekte als in Amerika. En dat noemt Pollan de
‘Amerikaanse paradox’: een opvallend ongezonde
bevolking die voortdurend bezig is met gezonde
voedingsproducten en diëten. Maar deze nieuwe
producten en eetpatronen werken juist averechts.
Om dit tij te keren (want ook de Europeanen nemen
deze slechte gewoontes meer en meer over) houdt
Pollan in zijn boek een pleidooi voor écht eten, niet
teveel en vooral plantaardig. Daarnaast wil hij de
bijbehorende eetcultuur waarbij er met elkaar aan
tafel wordt gegeten weer in ere herstellen.
Om dit te bereiken geeft Pollan de volgende tips:
koop geen voedingsmiddelen met onbekende of
niet uit te spreken ingrediënten, met meer dan vijf
ingrediënten of fructoserijke maïsstroop. Mijd
voedingsproducten met gezondheidsclaims. Winkel
niet in het midden van de supermarkt, maar in de
periferie, waar de verse producten staan. Of beter
nog: blijf liever helemaal weg uit de supermarkt en
koop je eten op de markt of bij de lokale groenteboer,
bakker en slager.
Om zijn stellingen te onderschrijven is hier een
ouderwets en verrukkelijk recept van stoofvlees met
appelstroop zoals oma het maakte. De ingrediënten
zijn allemaal bij natuurvoedingswinkels en de
biologische slager te vinden. Als je ook nog boodschappen
doet zoals oma het deed; met een mand
aan de arm, zonder plastic verpakkingen alles los er
in kieperen dan ben je helemaal goed bezig!
Oma’s stoofvlees
met appelstroop
Ingrediënten voor 4 personen:
4 uien, fijngesneden
100 gr roomboter
3 el. appelstroop
5 laurierblaadjes
5 kruidnagelen
7,5 liter (rundvlees)bouillon
600 gr. sukadelappen (draadjesvlees), in grote
dobbelstenen gesneden
zout en peper
Braad in een braadpan de uien in de helft van
de boter zo’n 5 tot 6 minuten zonder ze bruin
te laten worden. Voeg de appelstroop, laurier
en kruidnagel toe, bak dit even mee en schenk
de bouillon er bij. Braad in een andere pan de
stukken vlees met zout en peper bestrooid,
aan in de overige boter. Niet te heet, maar wel
tot er een mooi bruin randje aan zit. Leg ze
daarna in de bouillonjus bij de uien. Het vlees
moet net onder staan. Voeg evt. nog wat water
toe. Stoof het vlees op een heel laag pitje
gaar in 2.5 à 3 uur. Je kunt het vlees afdekken
met vetvrij papier met een gaatje er in om te
zorgen dat het water langzaam verdampt.
Je kunt ook de braadpan met deksel (zonder
plastic handvaten natuurlijk!) in de oven
zetten op 180 graden. Breng op smaak met
zout en peper en eet er aardappelpuree bij en
ouderwetse (beetgaar) gekookte spruitjes met
een klontje boter en nootmuskaat.
E621
geleermiddelen
smaakversterkers
Michael Pollan, Een pleidooi voor echt eten. Manifest
van een eter, De Arbeiderspers, 2011
?
emulgatoren
verdikkingsmiddelen
E627
E415
??stabilisatoren

Elke week een tas
met biologische
groenten en fruit
van het seizoen
www.odin.nl
ADVERTENTIE
Column: Tinkebell
Column
Rot op met je berg!
Afgelopen maand opende een
tentoonstelling met mijn werk in
Ljubljana, Slovenië. Het is raar,
want ik heb aardig veel gereisd,
maar deze omgeving was volstrekt
nieuw voor mij. Ik had geluk:
de lucht was redelijk helder
op het moment dat ik aan kwam
vliegen en het uitzicht vanuit de
lucht op de bergen en het landschap
was overweldigend. Ook
tijdens de rit met de taxi vanaf het
vliegveld naar de stad Ljubljana
keek ik mijn ogen uit naar al het
groen en weer die prachtige bergen
in de -niet zo verre- verte. Het
deed mij ergens ook denken aan
vakanties die ik ooit met een exgeliefde
doorbracht aan het meer
van Geneve. Die hoogte, dat uitzicht
gaf mij altijd het ultieme
gevoel van rust. Een heerlijk
gevoel van niet thuis zijn.
Nu loopt er hier in ons lage,
vlakke Nederland een knakker
rond, zo’n journalistje met ‘eigen
ideetjes’, laten we hem voor de
grap “Thijs Zonneveld” noemen,
die het hele concept van reizen
- dat je dan eens iets anders ziet
en echt ervaart dat je in een ander
land bent en dat dat heel erg
fijn kan zijn,- niet helemaal heeft
begrepen.
Thijs Zonneveld heeft een plan
bedacht dat zelfs (letterlijk) van
de grond lijkt te gaan komen.
Thijs Zonneveld gaat een berg
bouwen. Althans, dat zegt hij zelf:
www.diebergkomter.nl
Kijk, hij heeft dan wel terecht
geconcludeerd dat ons land erg
plat is, maar even over het hoofd
gezien dat dat misschien wel een
eigenschap is die op zijn minst
zeer bijzonder te noemen is.
Dus ik ben tegen. “Verhuis lekker
naar Ljubljana”, zou ik tegen
Thijs Zonneveld willen zeggen.
Nederland is niet voor niets zoals
het is. Blijf met je poten van het
ontwerp af . Home sweet home -
Laagland.
Looove TINKEBELL
11

ADVERTENTIE
Demeter is het keurmerk voor producten
van biologisch-dynamische bedrijven.
Biologisch-dynamisch werkende boeren en tuinders vormen de bron
waaruit ‘biologisch’ is ontstaan. Het Demeter keurmerk stamt al uit 1928!
Maar Demeter gaat verder dan EKO. Er zijn hogere eisen voor het sluiten
van kringlopen van mest en voer op het eigen bedrijf, voor dierenwelzijn,
maar ook in de verwerking die zo puur mogelijk is. En dat proef je!
Meer info: www.stichtingdemeter.nl
Gezonde bodem, gezonde planten, gezonde dieren, gezonde mensen, gezonde aarde.
Tegen inlevering van deze bon ontvangt u
10% kassakorting op 1 Demeter-artikel naar keuze
bij Estafette de biologische eetwinkel.
Demeter is het keurmerk voor producten uit de
biologisch-dynamische landbouw. www.demeter-bd.nl
(actie is geldig bij alle Estafette-winkels t/m 31 maart 2012, max. 1 bon per klant)
Ontdek ons!
www.estafettewinkel.nl
ADVERTORIAL
Granen van Europese bodem
LunaeTerra, hét merk voor biologisch-dynamische (BD) voeding, heeft een
breed assortiment rijst, granen, melen en bakmixen en pasta’s. Afkomstig
van kleinschalige Europese BD-boerderijen. Zo rijpt de zilvervliesrijst op de
Italiaanse Povlakte en komen de gerst, spelt en tarwe van Duitse akkers.
Volwaardig is waardevol
We zijn er trots op dat onze BD-boeren geweldige producten voortbrengen
zónder kunstmest, chemie en mestoverschotten. Als de rijst en granen geoogst
worden, zijn ze sterk, vitaal en volrijp. We verwerken de graankorrels zo heel
mogelijk, omdat de voedingswaarde én vitaliteit dan zoveel mogelijk behouden
blijven.
Onze boer denkt in cirkeltjes
Graan is een sleutelgewas in de biologisch-dynamische landbouw. Het stro,
dat overblijft na het dorsen, is een warm en zacht ligbed voor de koeien,
varkens en kippen. In de stal vermengt de dierlijke mest zich met het stro en
dát gaat terug op het land en is de beste basis voor vitale akkers. Akkers die
een belangrijke functie hebben als groeiplaats van zeldzame kruiden en broed-
en voedselplaats voor vlinders, vogels en andere dieren. Wij vinden het heel
logisch dat onze boer in cirkeltjes denkt!
LunaeTerra heeft zo’n 20 producten op basis van granen. Verkrijgbaar bij de
Natuurwinkel, GooodyFooods en andere natuurvoedingswinkels.
www.luna-e-terra.nl
Biologische kwaliteit van oudsher!
De zuivelfabriek in Limmen was de eerste verwerker van biologische
melk in Nederland. Vanaf de oprichting van de fabriek in 1905 is er
een rijke zuivelkennis opgebouwd. Die proeft u sinds 1980 in de beste
kwaliteit biologische en biologisch-dynamische zuivel. 130 veehouders
leveren dagelijks hun verse melk voor Zuiver Zuivel producten.
Via de houdbaarheidsdatum op de verpakking kunt u terugvinden van
welke veehouders de melk in uw product onder andere afkomstig is.
Kijk voor meer info op www.zuiverzuivel.nl.

De winnaar van de
Demeter-actie uit de vorige
krant van de aarde is:
Toos Kluijtmans uit Heeze
Dit was haar slagzin:
Demeter is voor mij… een begrip
van waarde. Met Demeter verbeter ik
mezelf en de aarde.
Het Salamita-pakket is haar
inmiddels toegestuurd.
Demeter
De wereld voeden
De vraag klinkt herhaaldelijk op discussieplatforms;
kan biologische landbouw de
wereld voeden? En meestal wordt daar direct
ontkennend op geantwoord. Zeker niet met
de huidige 7 miljard bewoners, laat staan met
de verwachte 9 miljard wereldburgers in de
toekomst, die ook nog eens steeds meer vlees
willen eten. Conclusie: biologisch is leuk als kleine
nichemarkt, maar daarnaast hebben we het
serieuze werk nodig met kunstmest, chemie en
genetische manipulatie.
Deze discussie wordt gevoerd vanuit de gedachte dat de
opbrengst per hectare almaar omhoog moet. Maar onderbelicht
blijft de vraag wat het betekent voor de bodemvruchtbaarheid
wanneer we steeds meer eisen van de bodem, zeker wanneer
men vooral monoculturen teelt. Dat vraagt nu al om steeds
meer kunst(mest) en vliegwerk. Wereldwijd raakt steeds meer
landbouwgrond onbruikbaar door uitputting van de bodem,
overbemesting en gebruik van bestrijdingsmiddelen. Dat
enorme verlies aan productiecapaciteit wordt in discussies
gemakshalve nogal eens over het hoofd gezien. Bovendien
zijn voor de productie van kunstmest grote hoeveelheden
fossiele brandstoffen nodig. Grootschalige landbouw betekent
ook een aanslag op de biodiversiteit (red.: dat zijn alle
planten- en dierensoorten op aarde die de natuur in balans
houden). Is productieverhoging dan wel het antwoord? En als
we meer produceren, voor wie doen we dat dan? Soja voor
varkensmagen, maïs voor autobrandstof? Zou vlees niet een
veel hogere prijs moeten hebben, de werkelijke prijs, met daarin
alle nadelen voor ons milieu verdisconteerd?
Juist de biologisch en biologisch-dynamisch bedrijven werken
aan het behoud van de vitaliteit en veerkracht van de bodem.
De mest op de BD-bedrijven komt van het eigen vee (gesloten
kringloop). Biologische boeren halen de (natuurlijke) mest,
indien nodig, elders. Door meerdere gewassen te telen en
aandacht te besteden aan de natuur op het bedrijf leveren deze
boerderijen juist een positieve bijdrage aan de instandhouding
van de biodiversiteit. En verlies aan biodiversiteit is volgens
de VN voedsel en landbouworganisatie FAO de belangrijkste
bedreiging van onze voedselzekerheid.
Bovendien blijkt biologische landbouw door de betere
bodemstructuur vaak beter bestand tegen droogtes en extreme
regenval. Dat is voor de voedselzekerheid op langere termijn
een groot voordeel. De discussie over voedselzekerheid is
ingewikkeld en wordt vaak misbruikt vanuit economische
belangen. Behalve bovengenoemde punten speelt er nog
meer. Het is bovenal een verdelingsvraagstuk. Dat wereldwijd
ongeveer evenveel mensen lijden aan ondervoeding als aan
vetzucht geeft al veel stof tot nadenken.Voor het behoud
van de aarde en onze capaciteit om voldoende voedsel te
produceren is een open en op feiten gebaseerde dialoog nodig.
Zeker is dat alleen een energie- en waterzuinige landbouw die
de ecologische draagkracht van de directe leefomgeving als
uitgangspunt neemt, de problemen op een structureel niveau
kan oplossen. En op dat terrein heeft vooral de biologischdynamische
landbouw ons veel te leren.
Bert van Ruitenbeek , directeur Stichting Demeter
13

14 Wereldwijd
Het katern over internationale samenwerking. Over mensen, ontwikkelingen, grote én kleine initiatieven.
Plastic Fantastic
Een jongetje in Kibera
met zijn alternatief op de
flying toilet, de PeePoo.
Foto: PeePoo
Een jongetje in Zuid-
Afrika loopt langs een
enorme berg plastic.
Foto: Flickr CC
Foto: Chrissy Eastwood
Van rondvliegende toiletten van afbreekbare plastic zakjes tot immense
plastic kunstwerken van weggegooide plastic flesjes. Afrika-correspondent
Marlies Pilon duikt in de fascinerende levensloop van plastic afval
op het Afrikaanse continent.
Door onze Afrika-correspondent Marlies Pilon
Plastic is alom vertegenwoordigd in het straatbeeld
van stedelijk Afrika. Weggegooide tasjes slingeren
op straat, verstoppen het riool. Flesjes dwarrelen
verloren rond. Een prullenbak? Die is er zelden.
Laat staan een vuilnisman of groene biobak. Dus
wordt plastic vaak weggegooid, of verbrand. Als
je op straat een mango of banaan koopt, gaat die
al snel van hand tot hand in niet één, maar vaak
twee plastic tasjes. En als de banaan op is? Dan ligt
het plastic alweer op straat. Toch is deze houding
stilaan aan het veranderen. Want plastic kan ook
geld opleveren, kunst zijn, of veranderen in een
modieuze tas. In supermarkten duiken herbruikbare
rieten manden en tassen op en inwoners van grote
steden kunnen wat bijverdienen met het verzamelen
van ronddwalend plastic dat naar de recyclefabriek
gaat. Hieronder volgen vier voorbeelden van
projecten in Afrikaanse landen die oude plastic troep
een nieuwe rol toebedelen.
Oeganda: “Je kunt afval
schoonheid geven”
Hoewel in Oeganda het besef doordringt dat
oud plastic geld kan opleveren – via recycling
bijvoorbeeld - zien veel mensen het voornamelijk
als troep. Het straatbeeld wordt voor een groot deel
ingekleurd door plastic. Kleine zwarte goedkope
plastic tasjes, aka ‘cavellas’, verstoppen open riolen
en dwarrelen overal op straat. Een plastic flesje
doet er gemiddeld 1000 jaar over om af te breken,
en aangezien veel plastic flesjes in Oeganda niet
recyclebaar zijn, slingeren ze lukraak door de stad.
Een groep jonge Oegandese kunstenaars besloot
daarom de Oegandese blik op ‘afval’ te verruimen.
Ze verzamelen troep van vuilnisbelten, riolen
en sloppenwijken, en geven het verloren afval
een nieuwe functie. “Afval bestaat niet”, vertelt
Bruno Ruganzu, één van de initiatiefnemers van
het Eco-Art project. “We willen de bewoners van
Kampala uitdagen om op een andere manier naar
afval te kijken. Want, met zorg en creativiteit kun
je ook afval schoonheid geven”. De groep maakt
van het verzamelde afval de meest waanzinnige
bouwwerken. Zoals bijvoorbeeld ‘De Hand’,
een bouwwerk van maar liefst vier meter hoog,
bestaande uit 18.437 plastic flesjes. Het kunstwerk
biedt ruimte aan 16 personen, een televisie, ijskast
en minibar. In het futuristisch uitziende kunstwerk
kunnen mensen reflecteren op de rol en (her)bruikbaarheid
van plastic.
Rwanda: Plastic no more
In tegenstelling tot veel andere hoofdsteden in
Afrika, ligt Kigali, de hoofdstad van Rwanda,
er keurig bij. De Rwandese overheid staat erom
bekend niet van halve maatregelen te houden, en
besloot in 2008 tot een algemeen verbod op plastic
tassen. “Plastic afval is naast vervuilend voor het
milieu ook vervuilend voor de ogen, voor het
visuele landschap”, aldus dr. Rose Mukankomje,
directeur van Rwanda’s Milieu Autoriteit. In 2005
zag de eerste ‘Umuganda’, of ‘nationale opruimdag’
het licht. Duizenden burgers hielpen mee de plastic
rotzooi uit het straatbeeld te verwijderen. De dag
was een enorm succes en leidde uiteindelijk tot het
besef dat plastic tassen in het geheel verbannen
moeten worden.
De vliegende toiletten vliegen
je er letterlijk om de oren
Plasticloos betekent in Rwanda ook echt plasticloos.
Als toerist wordt je bij de Rwandese grens grondig
gefouilleerd op het beheren van alles dat ook maar
iets met plastic te maken heeft. Alle plastic tassen
worden in beslag genomen, en vervangen door
papieren zakjes. Hoewel sommige bewoners klagen
over de onhandigheid van deze maatregel (verse vis
in een papieren zak vervoeren bijvoorbeeld), is het
verbod op plastic over het algemeen goed ontvangen
en behoort Rwanda tot een van de schoonste landen
van Afrika, en de wereld.
Kenia: Vliegende toiletten van
recyclebaar plastic
Wie wel eens in een Afrikaanse sloppenwijk
is geweest, kent wellicht het concept van
het ‘flying toilet’. Bij gebrek aan sanitaire
voorzieningen poepen mensen in een plastic
zakje, en gooien dit lukraak uit het raam, of in
ieder geval zo ver mogelijk van zichzelf vandaan.
Enorm onhygiënisch, omdat zowel poep als
plastic zakje ook neus en straatbeeld vervuilen.
Sloppenwijkbewoners zijn het er mee eens dat
andere oplossingen wenselijk zijn, maar missen
vaak de financiële middelen om naar de betaalde,
publieke wc’s te gaan. In Kenia’s grootste slum
Kibera leven mensen dicht op elkaar in kleine, in
elkaar geflanste krotten van hout en afval. Om een
idee te geven, in Kibera wonen gemiddeld dertig

in Afrika
keer zoveel mensen per vierkante meter als in
Manhattan, het drukste gedeelte van New York.
De vliegende toiletten vliegen je er letterlijk om de
oren.
En die plastic zakjes met poep zorgen voor
stank, overlast en ziektes. Een bedrijf is daarom
op de proppen gekomen met de ‘PeePoo’, een
biologisch afbreekbaar plastic zakje. Een bepaald
poeder in het plastic neutraliseert de geur van de
uitwerpselen en doodt daarnaast bacteriën. Het
PeePoo-plastic breekt schadelijke chemische stoffen
af, en verandert het afbreekbare plastic en de poep
in waardevolle kunstmest. Maar er is ook kritiek
op de PeePoo. Consumenten betalen meer voor
het product dan voor een normaal plastic tasje, en
hoewel het voor het straatbeeld een verbetering
kan zijn, blijven sanitaire problemen als gebrek aan
wc-papier en de mogelijkheid handen te wassen
voortbestaan.
Het is nu superhip en
fashionable om in Ghana
met een Trashy Bag rond
te lopen
Ghana: Modieus met je Trashy Bag
Net als bijna alle andere Afrikaanse hoofdsteden,
kan de Ghanese hoofdstad Accra de hoeveelheid
plastic op straat nauwelijks aan. Naar schatting
belandt in het West-Afrikaanse land per dag 270
ton plastic afval op straat, waarvan slechts 2%
gerecycled wordt. De voornaamste bron van plastic
afval zijn de kleine zakjes met drinkwater, die
bewoners moeten kopen omdat water uit de kraan
niet drinkbaar is. Meteen na consumptie worden die
zakjes op straat gegooid. Een paar knappe koppen
zagen een gat in de markt, en besloten een bedrijfje
te beginnen dat modieuze tassen, kleding en
sieraden maakt van de aan elkaar genaaide plastic
zakjes; Trashy Bag.
De Verenigde Naties
schatten dat er rond de
1 triljoen plastic tassen per
jaar worden gebruikt.
Daarvan wordt minder
dan 1% gerecycled
Foto: Tomasso Galli voor Trashy Bag
Trashy Bag
In de afgelopen vier jaar zijn door Trashy Bag naar
schatting al 15 miljoen plastic zakjes van straat
geplukt en in een fancy design verwerkt. Bewoners
kunnen de weggegooide zakjes verzamelen en
ontvangen ongeveer 15 eurocent per 100 zakjes
die ze inleveren (ijs- en melkzakjes leveren meer
op dan de waterzakjes). Vervolgens worden de
zakjes gesorteerd, gewassen en gedroogd, en aan
elkaar genaaid. Het is nu superhip en fashionable
om in Ghana met een Trashy Bag rond te lopen.
En een teken aan de wand dat de houding en het
bewustzijn over afval aan het veranderen is.
Meer weten?
www.trashybags.org
Foto: Arjen Pieter Troost voor Trashy Bag
Wereldwijd
Recyclede-fair-trade-plastic-tas-kip.
www.wow-imports.com
Foto: Paula Barron voor Trashy Bag
Foto: Tomasso Galli voor Trashy Bag
15

16 Special
Plastic tot in
de krochten
van de voedselketen
Plastic in zee is een groeiend probleem. Scenario’s van een vernietigende ‘plastic soep’ duiken op in de media. Maar
hoe groot is de ramp nu werkelijk? En wat kunnen we zelf tegen de vervuiling van de wereldzeeën doen? De Krant
van de Aarde brengt het probleem in kaart en geeft het woord aan idealisten die hun handen laten wapperen, een
zeebioloog die pleit voor actie en een staatssecretaris die weigert stevige maatregelen te nemen.
Door Moniek Verstegen en Tom van der Beek
‘Sinds ik zwerfafval
oppak ben ik gelukkiger’
Al fietsend baant hij zich een schone weg door
Amsterdam-Noord. Met een grijper aan een stok
vist hij al het plastic van de weg, verzamelt het
in een bak aan zijn stuur en geeft het mee aan de
vuilnisman. Het is een curieus gezicht en hij trekt
heel wat bekijks. Peter Smith heeft daar al lang geen
last meer van: ‘Eerst doe je zoiets niet; je wil je
conformeren. Maar daar heb ik me van losgemaakt
en nu voel ik me vrijer dan ooit.’
Het lijkt er sterk op, maar dit is niet per se een
algehele levensles. Smith wil mensen aansporen
hetzelfde te doen. Niet alleen omdat je er gelukkiger
van wordt – al is het wel een punt dat hij wil
maken – maar vooral omdat zwerfvuil een van de
belangrijkste veroorzakers is van de plastic soep: de
minuscule deeltjes die het water op aarde alsmaar
verder vervuilen. ‘Met de geschatte honderd miljard
kilo aan plastic in de oceanen wordt de voedselketen
van alle levende wezens vergiftigd: vogels en vissen
eten het plastic, gifstoffen dringen hun lichaam
binnen en andere dieren eten hen weer. Uiteindelijk
belandt het op het bord van onze kinderen met
alle gevolgen van dien. Bij de Inuït – die sowieso
veel uit de zee eten – is al een daling van het IQ
geconstateerd en is de kans op kanker vele malen
groter. Moeders wordt sterk afgeraden borstvoeding
te geven. De oorzaak van dit alles is simpel: het
probleem is plasticvervuiling, onder andere plastic
op straat dat richting zee waait.’
De opruimactie begon met een persoonlijk inzicht
van beroepsfotograaf Smith: (k)lagen (l)oont
(e)cht (a)bsoluut (n)iet. Hij richtte de Stichting
Klean op en kwam er gaandeweg achter dat ook
zwerfvuil iets is dat je beter zelf kunt aanpakken
dan erover zeuren. ‘Als ik naar de bakker moet,
langs een vriend rijd en een brief moet posten heb
ik moeiteloos mijn bak weer vol. Ik hoef er niks
voor te doen, maar laat wel iedere dag de wereld
een stukje mooier achter.’
Als iedereen in Nederland één
keer per week iets van de straat
opraapt zijn we er grotendeels
vanaf!
‘Van mij hoef je geen grootschalige actie te
verwachten. Zwerfvuil oprapen is niet eenmalig,
maar moet juist een gewoonte worden.’ Met
filmpjes op YouTube wil Smith op een leuke en
luchtige manier mensen aansporen. ‘Eerst lijkt het
geen zin te hebben, maar als iedereen in Nederland
één keer per week iets van de straat opraapt zijn we
er grotendeels vanaf!’
Peter Smith in actie
Grijp zelf een grijper
Wil je net als Peter Smith je straat
schoonhouden? Gemeentes geven
vaak gratis grijpers weg: ga langs bij
de plaatselijke afvaldienst en je krijgt
er zo een mee. Op die manier hoef
je andermans afval niet met je blote
handen aan te raken en kun je net als
Peter al fietsend het zwerfvuil te lijf
gaan.
Kijk op www.kleanworldwide.nl voor
meer opruiminspiratie.

Overal
soep
De term ‘plastic soep’ gonst al een tijdje door de
publieke sfeer: het klinkt pakkend en zorgwekkend
tegelijkertijd. Maar wat wordt er nu precies mee
bedoeld? Hoe groot is die soep? En wat zit er
precies in? Is die soep aan het groeien?
Misverstand
Het idee dat er ergens in de Stille Oceaan een
gigantisch eiland van plastic voorwerpen drijft is
een misverstand. De werkelijkheid is misschien
nog wel erger: de term ‘plastic soep’ verwijst naar
de aanwezigheid van minuscule plastic deeltjes in
nagenoeg alle wateren ter wereld.
Deze plastic deeltjes zijn de overblijfselen van
alle flesjes, zakjes, tonnetjes, tasjes en andere
plastic voorwerpen die ooit in het water terecht
zijn gekomen. Je vindt ze in het grachtenwater van
Amsterdam, de Hofvijver van Den Haag, maar
ook in de Noordzee en alle oceanen. In sommige
gebieden – de vijf gyres genoemd - is de stroming
zodanig dat het de stukjes bij elkaar veegt. Hier is
de concentratie het hoogst: soms is er meer plastic
dan plankton.
Monsters
Hoewel we al decennia lang plastic in zee
dumpen werd de soep pas halverwege de jaren
negentig opgemerkt. De Amerikaanse kapitein
Charles Moore kwam tijdens een van zijn
tochten zwervende plastic voorwerpen tegen.
Hij besloot monsters te nemen van het water en
detecteerde de minuscule deeltjes. Eind november
was Moore in Nederland en vertelde hij over de
laatste onderzoeksresultaten: in alle monsters
die onderzoeksteams hebben genomen van de
vijf zogenoemde gyres werden plastic deeltjes
aangetroffen. In de buurt van Paaseiland in de
Grote Oceaan werd de hoogste concentratie
gedetecteerd: 420.000 deeltjes per vierkante
kilometer.
Plastic tsunami
Een van de meest tastbare voorbeelden van plastic
soep is wel de rotzooi die is ontstaan toen de
tsunami in Japan hele dorpen de oceaan in sloeg.
Dit front passeerde onlangs de Midway eilanden
en bereikt volgens berekeningen binnen twee jaar
Hawaï. Volgens Moore gaat het afval hier een
grotere ramp veroorzaken dan welke olieramp ook
en daarbij vermeldt hij dat er geen preventieve
maatregelen worden genomen. In mei van dit
jaar vertrekt er een expeditie van wetenschappers
naar het drijvende front om uit te zoeken wat
de eigenschappen zijn van de rommel. Het is
belangrijk inzicht te verwerven in de ellende die
het front op het eiland met haar nu nog weelderige
stranden teweeg zal brengen.
Strandvuil op Texel
Foto: J.A. van Franeker
Verstrikking in een ballonsliert is deze vogel
waarschijnlijk fataal geworden.
Foto: J.A. van Franeker
De gemiddelde hoeveelheid plastic in de maag
van een Noordse Stormvogel (links) omgerekend
naar de hoeveelheid plastic die een maag van
een volwassen mens van 60 à 70 kilo zou bevatten.
Foto: J.A. van Franeker
Rechts: Zeebioloog Jan Andries van Franeker
pleit voor hardere maatregelen om plastic in
zee tegen te gaan. ‘Van de vogels die ik heb
onderzocht, heeft gemiddeld 60 procent meer
dan 0.1 gram plastic in de maag. Daar is dus nog
heel veel werk aan de winkel.’
Industrie wil alleen
makkelijke plastics
recyclen
17
Van Franeker heeft kritiek op de aanpak van het
bekendste inzamelprogramma voor plastic dat veel
consumenten zullen kennen van de opvallende oranje
bakken, Plastic Heroes. ‘Ik erger me aan het feit dat
Plastic Heroes wordt gebruikt als legitimatie voor
eenmalig gebruik, terwijl slechts een gemengde afvalstroom
wordt gecreëerd waaruit een lage kwaliteit
plastic wordt teruggewonnen. Ik vind het ook kwalijk
dat de industrie alleen makkelijke plastics wil recyclen.
De moeilijke plastics zoals pvc en piepschuim
mogen we niet bij het Plastic Hero afval stoppen. Men
roffelt zich al snel op de borst maar moet beseffen dat
het veel beter kan’, vertelt Van Franeker. Ook schort
het volgens Van Franeker bij de aanpak van plastic in
zee aan politieke daadkracht. ‘Verschillende ministers
van landen aan de Noordzee hebben gezamenlijk de
volgende doelstelling geformuleerd. Zij achten het
acceptabel als 10 procent van de stormvogels meer
dan 0.1 gram plastic in de maag heeft. Ter vergelijking,
van de vogels die ik heb onderzocht, heeft
gemiddeld 60 procent meer dan 0.1 gram plastic in de
maag. Daar is dus nog heel veel werk aan de winkel.
Het is natuurlijk wenselijk dat de maaginhoud van
stormvogels helemaal geen plastic meer bevat. Maar
helaas is dat niet haalbaar.’ Toch zijn er ook maatregelen
genomen die wel hebben geleid tot een meetbare
vermindering van plastic afval in zee. ‘Afspraken en
maatregelen hebben ervoor gezorgd dat het verlies
van industrieel plastic granulaat, sinds de jaren tachtig
is gehalveerd. Dat is zichtbaar in de maaginhoud van
vogels uit zowel de Noordzee als bijvoorbeeld uit de
Stille Oceaan. Helaas wordt die afname overschaduwd
door een toename van plastic gebruiksafval’, aldus
Van Franeker.
Lees verder op volgende pagina

18
Special
7 Miljoen hits op Google
Hoe serieus het probleem ook is, de plastic soep
lijkt nog niet erg te leven in Nederland. Daarom
is twee jaar geleden de Plastic Soup Foundation
opgericht en sinds een half jaar is zij echt actief.
Tijdens een driedaagse afgelopen november heeft
de stichting geprobeerd bewustwording van het
probleem te creëren binnen de Nederlandse samenleving:
van wetenschap tot industrie tot politiek.
Campagneleidster Maria Westerbos is tevreden
Plastic soep geen issue in Den Haag
De fanatieke strijd van de Plastic Soup Foundation
heeft weinig weerklank gevonden in de Tweede
Kamer. In 2011 werden slechts eenmaal
Kamervragen gesteld over het groeiende probleem
van plastic in zee. PVV-Kamerlid Richard de
Mos pleitte voor een ommezwaai in het beleid
van staatssecretaris Joop Atsma (Infrastructuur en
Milieu). De Mos vroeg Atsma op 3 mei 2011 wat
Veel actieplannen en richtlijnen
‘Plastic in het mariene milieu is een wereldwijd
probleem dat om een gezamenlijke oplossing
vraagt. Daarom heeft Nederland het probleem
van plastic soep en microplastics geagendeerd
in Europees en mondiaal verband’, aldus Atsma.
Tijdens de Europese Workshop Marine Litter op
Strandtoeristen aanspreken
Ook nationaal heeft Nederland zich de afgelopen
jaren volgens Atsma ingezet om het probleem
van zwerfafval en afval op zee tegen te gaan. In
de periode 2007–2009 is het impulsprogramma
zwerfafval uitgevoerd. Eén van de acties betrof de
Zeebioloog Jan Andries van Franeker ziet als
geen ander hoeveel schade plastic aanricht in
zee. Hij onderzoekt de maaginhoud van Noordse
Stormvogels die langs de kust van de Noordzee zijn
gestorven. Zijn meest recente rapportage over de in
de maag aangetroffen hoeveelheid plastic verscheen
in 2011. In de periode van 2005- 2009 onderzocht
Van Franeker ongeveer 1300 magen. De gedreven
zeebioloog werkt namens IMARES (Institute for
Als onderzoeker en zeebioloog krijgt Van Franeker
vaak de vraag of een kleine hoeveelheid plastic in de
maag van een vogel, werkelijk kwaad kan en tot de
dood leidt? ‘Ik probeer het probleem te visualiseren.
In de zuidelijkste delen van de Noordzee hebben
stormvogels gemiddeld 0.6 gram plastic in de maag.
Dat lijkt misschien weinig, maar als je dat omrekent
naar het formaat van een volwassen mens van 60 à
met het verloop. ‘Voor de driedaagse hadden we
dertigduizend hits op Google. Na de driedaagse
ruim zeven miljoen.’ Patrick Neumann, woordvoerder
van de stichting, is ook tevreden, al vindt hij
het jammer dat de politiek het probleem nauwelijks
lijkt te erkennen: ‘Ze vinden het niet belangrijk
genoeg’.
Doel van het bewustwordingsproces is niet dat
de soep wordt opgeruimd, want dat kan volgens
de staatssecretaris onderneemt om de ‘plastic soep’
nationaal en internationaal te bestrijden.
Staatssecretaris Atsma antwoordde een onderzoek
te laten uitvoeren naar de omvang en mogelijke
gevolgen van microplastics in de Noordzee.
Vervolgens kwam Atsma met een opsomming van
bijeenkomsten, afspraken en richtlijnen in Europees
en mondiaal verband uit het verleden. Ondanks de
8 november 2010 heeft Nederland volgens de
staatssecretaris het belang van internationale inzet
naar voren gebracht. De Europese Commissie
werkt aan een actieplan. In april 2011 verscheen
het final report ‘Plastic waste in the environment’
van de commissie. Hierin staan richtlijnen voor
‘schoonste strand competitie.’ Samen met KIMO
(een internationale organisatie van kustgemeenten)
is het Fishing for Litter programma uitgevoerd,
waarbij vissers opgevist afval gratis kunnen
inleveren voor verwerking. Met Stichting de
Marine Resources and Ecosystem Studies) aan een
doorlopend onderzoek dat sinds de jaren tachtig
wordt uitgevoerd.
Om de grote hoeveelheden plastic in zee aan
te pakken, zijn volgens Van Franeker stevige
maatregelen nodig. ‘Vooral het terugdringen van
gebruiksafval moet naar een hoger niveau worden
getild. Ik pleit dan ook voor hoge statiegelden
op plastic verpakkingen en plastic producten. De
70 kilo, dan kom je uit op 60 gram. Dat betekent dus,
gemiddeld, dat je een lunchtrommel vol met schadelijke
stoffen in de maag hebt. Het is heel moeilijk om
getalsmatig bewijs te leveren en wetenschappelijk
vast te stellen hoe vaak plastic de directe of indirecte
doodsoorzaak is bij Noordse Stormvogels. Dan
vraag je bijna het onmogelijke van biologen. Wel
kunnen wij aantonen dat vogels eerder sterven door
Neumann helemaal niet: ‘Daar zijn de deeltjes veel
te klein voor; bovendien heeft Moore in het boek
Plastic Soep van Jesse Goossens aangegeven dat
de oceanen zichzelf geleidelijk aan reinigen. Het
is daarbij wel heel belangrijk dat er niet nog meer
afval bijkomt.’ Volgens deze kenners is het dus van
groot belang dat we het fenomeen niet verergeren,
door ervoor te zorgen dat de plastic soep almaar
meer ballen krijgt!
goede intenties
van staatssecretaris Atsma valt
op dat hij op korte termijn geen
daadkrachtige of stringente
maatregelen zal doorvoeren die de
vervuiler direct zullen raken.
Consument moet betalen voor ellende die plastic aanricht
Lunchtrommel vol schadelijke stoffen in maag
duurzame verpakkingen, recycling en preventie.
Ook is er aandacht voor onderzoek naar innovatieve
oplossingen.
Noordzee, KIMO en vele kustgemeenten wordt
daarnaast het programma ‘Zwervend langs Zee’
uitgevoerd. Dit project richt zich op bewustwording
van strandtoeristen omtrent zwerfvuil.
ellende en de schade die plastic aan het eind van
de keten aanricht, moet aan het begin, dus bij de
aanschaf worden betaald.’ Ook het eenmalige en
verspillende gebruik van plastics moet volgens
Van Franeker worden aangepakt. ‘Statiegeld is
een goede manier om eenmalig gebruik terug te
dringen en om zuivere afvalstromen te krijgen die
volwaardige recycling mogelijk maken.’
consumptie van plastic. Omdat opgehoopte plastics
een vogel de suggestie geven dat de maag gevuld
is, krijgt het dier minder snel vanuit de hersenen de
prikkel dat het moet eten. Dit heeft een minder goede
conditie van het dier tot gevolg. Daarnaast zorgt
plastic in de maag natuurlijk voor een stroom aan
toxische stoffen in het lichaam.’ www.imares.wur.nl/
NL/onderzoek/dossiers/plasticafval

Groene Horizon
Groene Horizon biedt een inzicht in het bewuste reizen
Wij mensen zullen altijd willen reizen. Met Groene Horizon
onderzoekt de Krant van de Aarde de mogelijkheden om
de mooiste plekken op aarde zo duurzaam mogelijk en
ecologisch bewust te bezoeken. Wat zijn initiatieven op
de plekken van bestemming? Hoe wordt de impact van
toerisme zo minimaal mogelijk gehouden? Hoe profiteren
de lokale bewoners? Wat zijn de toekomstperspectieven
van ecotoerisme? We zijn niet roomser dan de Paus – soms
vliegen we bijvoorbeeld – maar Groene Horizon biedt een
inzicht in de wereld van het bewuste reizen.
Luxe kamperen
Door Petra van der Veer en Moniek Verstegen
met een groen tintje
Verscholen tussen glooiende heuvels en groene bossen bevinden
zich de terreinen van Het Betere BoerenBed ofwel Feather Down
Farm Days in Engeland, Un Lit au Pré in Frankrijk of Wiessenbett
in Duitsland. Historische boerderijen, kenmerkend voor de
streek of regio, met een (kleinschalig) agrarisch bedrijf in een
landelijke en rustige omgeving. Waar de boer en de boerin graag
de deur openzetten voor campinggasten die geïnteresseerd zijn in
verantwoord en bewust leven. Terug naar het eerlijke landleven
van vroeger, maar wel het comfort van een goed bed, een eigen
toilet en stromend water in het eigen keukentje: een eigenwijze
mix tussen authentiek en comfortabel.
19

20 Groene Horizon
Foto’s Moniek Verstegen
Groene Horizon biedt een inzicht in het bewuste reizen
“Kijk die 2 varkens, van de
ene maak ik worstjes en
van de andere spek.”
Nieuwsgierig naar de drive
van de boeren en boerinnen
en de beweegredenen van de
vakantievierders toog de Krant
van de Aarde naar Mt Pleasant,
middenin de brede Blackmore Vale
vallei in Engeland en Ferme du
Moncel in de Picardie, Frankrijk en
genoot daar van de gastvrijheid die
er zo hoog in het vaandel staat.
Op weg naar de bestemmingen ontvouwt zich een
prachtig landschap. De indrukwekkende schoonheid
van de omgeving van Mt Pleasant en Ferme du
Moncel is het best te beschrijven als een optelsom
van fenomenale uitzichten, ruïnes, kastelen, bossen,
heuvels, smalle kronkelweggetjes langs hagen en
kliffen. De vakantie is begonnen…
Even slikken
Rondom de boerderij staan de grote vakantietenten.
Deze ‘bungalows gemaakt van tentdoek’ hebben
geen elektriciteit en zijn uitgerust met een houtoven.
En, dat was even slikken, als ijskast fungeert
een houten kist met bevroren kruiken. Dit doet
vermoeden dat je hier niets in moet bewaren
wanneer de buitentemperatuur zomers wordt.
Toch is deze vorm van kamperen luxueuzer dan
het verblijf in menig koepeltentje of vouwwagen.
Elke tent heeft een oppervlakte van minstens dertig
vierkante meter, echte bedden, een houten vloer,
een goed uitgeruste keuken en een toilet. Douchen
is een ander verhaal: hiervoor moet je enkele (of
meer….) meters door het hoge en soms natte gras
afleggen.
Ook de kinderen
voelen zich op deze
camping als een
kleine god in Frankrijk
De tent is met de houtoven heerlijk warm te stoken:
geen overbodige luxe in een typisch Engelse zomer
waarbij gezegd moet worden dat ook de Franse
ervaring deze keer gekenmerkt werd door regen,
regen en… regen.
Die houtoven is overigens een verhaal apart: het
zetten van een kopje thee duurt, als het vuur nog
aangestoken moet worden, minstens een uur; het
bereiden van een complete maaltijd inclusief het
koken van afwaswater minstens drie. Maar ach…..
het is vakantie!
Proeven van de natuur
Bij aankomst op Mt Pleasant is Jacky, de all-round
hulp, bezig de tenten op het veld naast de boerderij
schoon te maken. Terwijl ze de bagage met een
bolderkar richting de tent rijdt –auto’s mogen het
veld niet op zodat ze de sfeer en het uitzicht niet
kunnen verpesten- legt ze het een en ander uit over
het verblijf. ‘We hebben het campinggedeelte nu
voor het derde seizoen.’ Ook de Franse Michèle en
Sylvain zijn nog niet zo lang geleden begonnen.
Bij hen is het hoogseizoen en alle tenten zijn bezet.
Deze week allemaal stadse gezinnen met jonge
kinderen, op weg naar het zuiden, die hun kinderen
even van de natuur willen laten proeven.
Danni Minogue
Franse Michèle en Engelse Mike kennen elkaar niet
maar hebben veel gemeen: allebei even hartelijk,
gastvrij en enthousiast over hun bedrijf. Beiden
geven nieuwe gasten graag een toer over hun
terrein. Michèle doet dat vol enthousiasme in een
mengeling van Frans en Engels. Zelfs de jonge
kinderen luisteren. Iedereen steekt er wat van op!
Mike introduceert liefdevol zijn twee geiten
Danni Minogue en Sheryl Cole, Burger de pony,
Spook de hond, vier zojuist ter wereld gekomen
Foto: Petra van der Veer
Foto: Petra van der Veer

nog naamloze puppies, varkens, koeien met hun
kalveren, lammetjes en ongeveer duizend schapen.
De kinderen kunnen hun geluk niet op in de
beestenboel en terwijl ze Sheryl en Danni de fles
geven zegt Mike: ‘Kijk die twee varkens daar, ik
denk dat ik van de ene worstjes maak en van de
andere spek.’ Confronterend maar wel eerlijk. Want
zo gaan die dingen ten slotte.
De kinderen kunnen
hun geluk niet op in de
beestenboel
De boerderijen hebben hun eigen ‘Larder’, een
winkeltje met diverse producten en een grote
vriezer. In die vriezer zit het vlees van de dieren die
ooit in deze stallen rondliepen. De gasten kopen er
hun barbecuepakket. ‘Nu weet je tenminste precies
waar je worstjes vandaan komen’, zegt Mike en
vertelt dat de varkens zo’n zesentwintig weken bij
hem zijn voordat ze naar het slachthuis gaan. De
opbrengst van de producten is niet voldoende om
van te kunnen leven. Maar dat de boerderij in de
eerste plaats een bedrijf is moge duidelijk zijn, de
camping is er bij om extra inkomsten te genereren.
Gedwongen afremmen
Soms verrassen de gasten de boerderijeigenaren:
op een dag liet iemand pizza’s bezorgen tot aan de
tent. ‘Een pizzakoerier past niet binnen dit concept’.
Na een midweek Featherdown of Un Lit au Pré
realiseer je je waarom: het gebrek aan elektriciteit
vergt geduld, maar dwingt je af te remmen. Na
een dag of twee begint de rust te wennen… En
als je niet meer bij elk koeiengeloei in de verte
denkt dat je telefoon vibreert, kom je langzaam
los van de alledaagse drukte. Al wat rest zijn de
heerlijke eerlijke worstjes, de tientallen kaarsjes, de
pikzwarte nacht en de oorverdovende stilte.
Mount Pleasant Farm, Dorset,
Woolland, Blandford Forum.
Een auto is noodzakelijk om
er te komen; 300 kilometer ten
westen van Dover waar je met de
ferry vanuit Dunkerque in België
in minder dan twee uur bent.
Reserveren via de website:
www.featherdown.co.uk.
Ferme du Moncel, Fay, Orne,
Pays d’Ouche (Picardie). Een
auto is noodzakelijk om er te
komen; 175 km ten westen
van Parijs. Vanaf Utrecht 635
km; reistijd rond de 6 uur en
45 minuten. Reserveren via de
website:www.unlitaupre.com
of telefonisch (Nederland):
0528-229440.
gedeeltelijk biologisch
Groene Horizon
Mt Pleasant is ‘slechts’ gedeeltelijk biologisch en hoewel bij Featherdown duurzaamheid hoog in het vaandel
staat hoeven de boerderijen niet volledig aan de standaarden te voldoen. Zo hebben de varkens veel bewegingsruimte
en doet niets denken aan massaproductie, maar het voer is niet biologisch. Reden? Te duur
en het zou geen winst genereren. Het land is wel biologisch: er komt geen bestrijdingsmiddel aan te pas.
Rondscharrelen
Wie zijn nu de gasten en wat zoeken zij hier?
Veelal ouders met (jonge) kinderen ‘uit de grote
stad’ die genieten van de ontspannen sfeer en de
bedrijvigheid op en rond de boerderij. Verder
natuurlijk het hele dagen buiten zijn en de kinderen
die overal vrij kunnen rondscharrelen. “ Ik kan me
voorstellen dat oudere kinderen zich hier sneller
gaan vervelen, maar die kleintjes vinden de ruimte
en de dieren geweldig.”, aldus Mike.
Vraag de kinderen wat ze hier zo leuk vinden
en ze roepen …… ‘de dieren’ en dan met name
de pony’s. Verzorgen, rijden, weer verzorgen,
weer rijden…. En dat met soms wel 12 kinderen
In de Larder schrijf je zelf
op wat je meeneemt:
een echte eerlijke winkel dus.
21
tegelijkertijd. Gelukkig laten de vele de pony’s zich
de aandacht heerlijk welgevallen. En nog iets waar
de kinderen elkaar vinden: elke morgen vroeg op
zoek naar verse eieren. Welke ouder wil dat nu niet?
Maar voorop staat voor de meeste gasten toch wel
het bewuster leven en het omgaan met de natuur.
Het kamperen op zich is niet wat zij zoeken maar
wel de rust en de ruimte in een landelijke omgeving,
en de privacy. Duurzaamheid is voor de meeste
gasten niet per se een selectiecriterium, maar wel
belangrijk. Eén van de gasten verwoordde het
als volgt: “Het is hier niet nadrukkelijk duurzaam
terwijl het dat onnadrukkelijk wel is”.

22
Nederlands bos in Turkije
moet CO2-uitstoot compenseren
Door Tom van der Beek
Groene Horizon
Groene Horizon biedt een inzicht in het bewuste reizen
Vliegen is slecht voor het milieu. Om de schadelijke gevolgen van CO2-uitstoot tegen te gaan, zetten steeds meer
vliegmaatschappijen en tour operators zich in voor duurzaam toerisme. Een beproefd middel is het planten van
bomen om CO2-uitstoot te compenseren. De Krant van de Aarde bezocht een grootschalig project in Turkije waar dit
jaar volgens planning 400.000 bomen worden geplant. Initiatiefnemer Corendon is ambitieus, binnen vijf jaar wil deze
tour operator één miljoen bomen in de grond hebben.
‘Het getal 400.000 is niet zomaar gekozen’,
zegt Ahmet Taskan, voorzitter van de Corendon
Foundation. ‘We vieren dit jaar namelijk 400 jaar
handelsbetrekkingen tussen Nederland en Turkije.’
Op een stoffige heuvel in Denizli, vlakbij de
toeristische trekpleister Pamukkale pakt Taskan een
schep ter hand om samen met Corendon-directeur
Yildiray Karaer symbolisch de eerste boom te
planten. ‘De eerste mijlpaal is bereikt’, stelt Taskan
tevreden vast. Inmiddels zijn ruim 100.000 bomen
verkocht. Reizigers krijgen bij aankoop van een
vliegticket de mogelijkheid om voor 2.50 euro een
boom te kopen en daarmee de CO2-uitstoot van
hun vlucht te compenseren. Ongeveer de helft van
de reizigers maakt gebruik van deze regeling. Een
retourvlucht Schiphol- Antalya is volgens Corendon
met de aanschaf van twee bomen gecompenseerd.
Van woestijnlandschap naar bos
‘De bomen rijken nu nog tot kniehoogte maar als ze
verder gegroeid zijn, zal hier een ecologische zone
verschijnen’, vertelt Hank Curfs, bedrijfsjurist en
manager duurzaamheid van Corendon. De bomen
De bomenplantsters ontvangen ongeveer
acht euro per dag en hebben veel lol
moeten bodemerosie tegengaan op de heuvels waar
de wind in lange slierten het stuifzand overheen
waait. ‘Turkije heeft de bomen hard nodig. Als
we niets doen, waaien hele stukken land weg’,
waarschuwt Curfs. Om van een woestijnlandschap
een bos te maken, moet hard worden gewerkt. Op
de stoffige heuvels rond Denizli werkt een groep
Turkse vrouwen zich in het zweet. Met schoffels
en andere werktuigen maken zij de rotsachtige
bodem plantrijp om vervolgens een kluit in de
grond te steken. Uit navraag bij de groep vrouwen
blijkt dat zij gemiddeld 100 bomen per dag planten
en daarvoor een loon van 20 lira, omgerekend
zo’n acht euro per dag ontvangen. Maar de dames
hebben lol in hun werk, tijdens het graven en
schoffelen wordt gekletst en gelachen.
‘Mensen uit de omgeving zijn in de toekomst
ook verantwoordelijk voor het onderhoud van
het bos’, vertelt Curfs. Hij inspecteert regelmatig
de voortgang op beide locaties bij Denizli en
Antalya, waar bomen geplant worden. De keuze
is op Denizli en Antalya gevallen omdat beide
steden bekend zijn bij de Nederlandse toerist.
Curfs heeft hoge verwachtingen van het project.
‘Ik verwacht dat wij binnen vijf jaar een miljoen
bomen kunnen realiseren.’ Curfs wil benadrukken
dat de bomen absoluut niet bestemd zijn voor de
houtindustrie. ‘Er heeft zich een Utrechts bedrijf uit
de houtindustrie bij mij gemeld. Zij dachten zaken
te kunnen doen op het moment dat de bomen rijp
zijn voor kap. Ik heb ze uitgelegd dat de bossen
absoluut niet bestemd zijn voor productie en heb ze
vriendelijk de deur gewezen.’
Samenwerking met
de lokale bevolking
Nurgül Kasikci is de oprichtster van het
interactieve weblog duurzaamheidskompas.
nl. Hier wordt vanuit het consumentenperspectief
informatie gegeven over
ontwikkelingen en trends op het gebied
van duurzaamheid. Op haar weblog legt
Kasikci milieuvriendelijke en ecologisch
verantwoorde producten en diensten langs
de duurzame meetlat. Op verzoek kijkt ze
kritisch naar het bomenproject van Corendon.
‘Als tour operator of vliegmaatschappij moet
je niet zomaar bomen planten in verre landen
om zo van je schuldgevoel af te komen.
Samenwerking met de lokale bevolking is
belangrijk. Het project moet voorzien in een
behoefte die ook ter plekke van belang is. Zo
wordt bij het Corendon-project afgestemd
op de behoefte van de lokale bevolking,
door bodemerosie tegen te gaan. Dat klinkt
als een goed begin.’ Volgens Kasikci laten
steeds meer consumenten zich leiden door
maatschappelijk verantwoord ondernemen
en duurzaam toerisme, ‘maar ook hier geldt:
het succes van een initiatief hangt af van de
laagdrempeligheid voor de consument. De
mogelijkheid om tijdens het aanschafproces
van een vliegticket een boom te kopen, is
een goed voorbeeld. De wereld wordt niet
slechter van het planten van bomen.’

2x Amsterdamse bos
Eind dit jaar moeten er volgens planning van de Corendon
Foundation 400.000 bomen in de grond staan. Om een
voorstelling van de omvang van de projecten te maken,
volgt hier een vergelijking met het Amsterdamse Bos en
andere bekende parken. Het Amsterdamse Bos herbergt
200.000 bomen en 3500 solitaire- en laanbomen, die met
elkaar 530ton aan CO2 verwerken. Het Amsterdamse Bos
is 22x het Vondelpark en 3x Central Park.
Verschil in bedragen
Naast Corendon houden meer bedrijven zich bezig met het
planten van bomen om CO2-uitstoot te compenseren. Het
bedrag voor klimaatcompensatie van dezelfde vliegreis
kan nogal verschillen. Neem het voorbeeld van Trees for
Travel. Zij realiseren duurzame bos- en energieprojecten
in ontwikkelingslanden. Vorig jaar hebben ruim 2000
particulieren via Trees for Travel hun vlucht gecompenseerd.
Volgens de klimaatcalculator op www.treesfortravel.
nl is een retourvlucht Nederland – Turkije voor 13.50
euro te compenseren. Dit bedrag is beduidend hoger
dan compensatie via Corendon voor slechts 5 euro. ‘Het
bedrag van 13.50 euro is opgebouwd uit de kosten voor het
planten, het lesgeven aan lokale boeren en het onderhoud
van het bos. Het bedrag wordt niet direct gebruikt voor een
bepaald aantal bomen’, vertelt marketing manager Janjoris
van Diepen. Trees for travel heeft verschillende projecten
waaruit donateurs kunnen kiezen. ‘In Mali planten wij
bijvoorbeeld struiken om bodemerosie tegen te gaan. Aan
deze struiken groeit een noot. Deze noten worden door
de lokale bevolking verkocht aan biodieselfabriekjes. De
boeren hebben door de notenverkoop hun inkomsten met
een kwart zien toenemen. Hierdoor steunt de donateur ook
nog eens de plaatselijke economie’, aldus Van Diepen.
Om de CO2-uitstoot van een retourvlucht Nederland -
Turkije te compenseren, moet een boom (in de tropen)
volgens de klimaatcalculator, 132.5 jaar groeien. Van
Diepen geeft hiervoor de volgende verklaring: ‘We
berekenen hoeveel CO2 er in de lucht komt bij een
retourvlucht. Deze hoeveelheid zetten we af tegen de
hoeveelheid CO2 die een groeiende boom in de tropen
gedurende een jaar uit de atmosfeer kan halen.’
Van Diepen reageert op de bewering van Corendon dat
een vlucht Schiphol - Antalya met de aanschaf van twee
bomen (totaalprijs 5 euro) te compenseren is. ‘Ik kan niet
met zekerheid zeggen of dat zo is. Dat hangt af van de
certificering en de duur van het project. CO2-opname is
afhankelijk van verschillende factoren zoals het type boom,
de locatie en de bodemsoort.’ Op de vraag waarom het CO2compensatie
programma van Corendon veel goedkoper
uitvalt, antwoordt Van Diepen: ‘Hier kan ik geen pasklaar
antwoord op geven. Ik denk dat het met de certificering van
het project te maken heeft. Bij Trees for Travel hebben wij
een project op de Filipijnen dat goedkoper uitkomt omdat
de CO2-uitstoot niet gecertificeerd is.’
Groene Horizon
Achter de groene horizon
Directeur van Stichting Fair Tourism Charlotte Vogels gaat voor de Krant
van de Aarde dieper in op de vele aspecten van duurzaam toerisme.
Plastic…we kunnen niet meer zonder.
Sinds kort merk ik hoe veel van ons
afval plastic is (heel veel!). En hoe
licht plastic eigenlijk is. Sinds een paar
maanden woon ik namelijk in een gemeente
waar je naast papier en glas ook
plastic kunt scheiden en inleveren bij een
inzamelpunt van Plastic Heroes. Zij verwerken
het plastic vervolgens in nieuwe
producten, zoals fleecekleding, tennisballen,
enzovoorts. Zo wordt voorkomen
dat plastic eeuwig blijft rondzwerven (op
het land, maar ook in de zee) of wordt
verbrand (wat veel CO2 veroorzaakt).
Een win-win situatie dus.
Plastic en toerisme, is ook niet altijd
een goede combi. In veel ontwikkelingslanden
bijvoorbeeld bestaan geen
afvalverwerkingsystemen, waardoor er
veel plastic zwerfafval is. En omdat het
zo licht van gewicht is, zwerft het plastic
afval echt overal naartoe. Op mijn reizen
door Afrika en India zag het wit van
alle plastic tasjes. Dat doet afbreuk aan
de prachtige natuur en vaak bijzondere
omgeving. Plastic Heroes goes Africa,
perhaps?
Las Vegas daarentegen is helemaal a
plastic world. Een bruisende stad vol
glitter & glamour in het midden van de
woestijn. Ik mocht er afgelopen november
een paar dagen vertoeven. Het contrast
kon niet groter zijn met de nabijgelegen
Nationale Parken Zion en Bryce.
Daar kwamen we helemaal tot rust en
kregen we weer hernieuwde energie. Dat
doet de natuur met je, hè! Beide parken
zijn erg actief op het gebied van duur-
23
zaamheid. Zo heeft Zion National Park
sinds vorig jaar een volunteer program,
waarbij locals & toeristen wekelijks
samenkomen om onder andere afval op
te ruimen. Het bezoekerscentrum heeft
zogeheten cooling towers, waardoor er in
de zomer geen airconditioning en in de
winter geen verwarming nodig is. Ook
betrekken ze er het naastgelegen dorpje
Springdale bij, waar wij logeerden bij de
mensen thuis in een bed & breakfast. Zo
heeft Springdale een succesvol recycling
programma en zijn ze de trotse sponsor
van Earth Day, de internationale variant
van de Dag van de Aarde, de uitgever
van deze krant. It’s a small world.
Om nog even terug te komen op plastic:
Zion National Park heeft een bottle filling
station, waar je je herbruikbare waterflesje
kunt bijvullen met Zion spring
water. Zo roepen ze op om geen plastic
flesjes weg te gooien. En dat is hard
nodig, gezien de aantallen die ze noemen:
zo gebruikt elke Amerikaan 167
plastic flesjes per jaar! Het gros daarvan
komt terecht op vuilnisbelten. Om al
deze flesjes te maken, is extreem veel
olie nodig en komt er ook nog eens heel
veel CO2 vrij. Voor mij onbegrijpelijk
dat elke Amerikaan 167 plastic flesjes
per jaar koopt. Ik hergebruik namelijk
mijn waterflesje veelvuldig. En daarna
doneer ik hem aan Plastic Heroes, om er
mooie dingen mee te maken.

24
Lezersaanbiedingen en tips
Deze filmbon is inwisselbaar voor één gratis bioscoopkaartje
1+1 gratis
1. 25
Plaats hier de barcode
van de makers van
VERSCHRIKKELIJKE IKKE
Dit is een uitgave van de Nederlandse Vereniging van Bioscoopexploitanten
Plaats hier het artwork van de film
Plaats hier de barcode
11 apRIL In dE bIoSCoop
ooK In 3d!
WWW.LORAXFILM.NL
Dit is een uitgave van de Nederlandse Vereniging van Bioscoopexploitanten
Deze filmbon is inwisselbaar voor één gratis bioscoopkaartje
Geeft uitsluitend recht op één gratis bioscoopkaartje voor de film:
< logo filmtitel>
Geldig in alle bioscopen en theaters
zolang de film wordt vertoond.
Geldig voor 2D óf 3D. Niet geldig voor
Imax. Inclusief bruikleen van 3D bril.
Geen restitutie bij 2D.
Niet geldig i.c.m. met andere acties,
kortingen en/of speciale events en is
niet inwisselbaar voor geld en ook
niet verhandelbaar.
Svp bij de kassa melden dat u gebruik
maakt van deze bon.
van de makers van
VERSCHRIKKELIJKE IKKE
Plaats hier het artwork van de film
11 apRIL In dE bIoSCoop
€ 10,00
Geldig in alle bioscopen en theaters
zolang de film wordt vertoond.
Geldig voor 2D óf 3D. Niet geldig voor
Imax. Inclusief bruikleen van 3D bril.
Geen restitutie bij 2D.
Niet geldig i.c.m. met andere acties,
kortingen en/of speciale events en is
niet inwisselbaar voor geld en ook
niet verhandelbaar.
Svp bij de kassa melden dat u gebruik
maakt van deze bon.
Geeft uitsluitend recht op één gratis bioscoopkaartje voor de film:
< logo filmtitel>
ooK In 3d!
WWW.LORAXFILM.NL
€ 10,00

Kunst, cultuur & design
Door Frans van der Beek
Cultuur
A(RT)FVAL
LAMPEN UIT LOMPEN
Elze van den Akker had opeens oog voor lege verpakkingen. In haar ogen bestaat afval niet, maar materiaal wel. Ze maakte van
melkjerrycans de ‘Raw Cut Jerry’, een plafondlamp met aan elkaar geregen stukken plastic. Voor ‘Limonadethingie’ gebruikte ze oude
bussen limonadepoeder. Of een schitterend collier. Het resultaat is verrassend. “Ik werk veel met technieken uit de leer- en textielindustrie,”
vertelt Elze de KvdA. “Ik naai, rijg of borduur het.” Haar creaties zijn te zien op www.pou-belle-design.nl. Elze verscheen in
het ondernemersprogramma ‘Ik begin’ op Net 5 en ze exposeert nu in de Pop-Up Galerie in Utrecht. Deze dame is goed bezig!
HIP
TWEEDE LEVEN VOOR ZONNEBRIL
Het zal wel aan mij liggen, maar ik vind zonnebrillenmode stupide. Ieder jaar nieuwe modellen en als je die niet koopt, ben je
kennelijk niemand. Dan beteken je helemaal niets in deze wereld. Wat een onzin. Daarom ben ik blij met beeldend kunstenaar
Jorien Röling die creatief gepimpte en hergebruikte zonnebrillen verkoopt voor de vaste vijftig euro. “De zonnebril is min of meer
een wegwerpartikel geworden, omdat zonnebrillen zo modegevoelig zijn,” legt ze de KvdA uit. “Maar ik fleur ze op en gebruik
daarbij vrijwel geen nieuw materiaal. Alle versierspullen zijn tweedehands.” De bril kan gewoon worden gebruikt, maar ook als
kunstvoorwerp aan de muur hangen. De uitbundige brillen bieden een vrolijke kijk op een wereld in crisistijd. Vergaap je aan de
excentrieke modellen op www.hippe-brillen.nl.
ZEILWIJNTAS
ARTISTIEK HERGEBRUIK
Kunstenaars en architecten die hun ideeën en hergebruikte creaties aan het publiek willen tonen, doen dat op www.superuse.org.
Je kijkt er je ogen uit. Wat te denken van een vloer van oude broekriemen of een muur die is behangen met de toetsen van een
toetsenbord. Een bijzondere digitale etalage, maar je kunt ook terecht bij Studio Hergebruik in Rotterdam (www.studiohergebruik.nl).
Dat is een atelier en galerie voor kunstenaars die materiaal of concepten een nieuw bestaan gunnen. Je treft er meubels van resthout,
cadeautasjes voor wijnflessen gemaakt van vrachtwagenzeil, fietsen met tig zadels en beschilderde serviezen. Al was het alleen maar
om zelf te bedenken wat je nog kunt doen met iets dat je kwijt wilt.
2012ARCHITECTEN
HOE DICHTER BIJ DORDT…
Waarom weet ik niet, maar er is een gezegde: hoe dichter bij Dordt, hoe rotter het wordt. (Misschien omdat je Rotterdam nadert?)
Dat wil ik graag veranderen in: hoe dichter bij Dordt, hoe mooier het wordt. Met dank aan 2012architecten uit de havenstad die
zich specialiseren in bouwen met afgedankte materialen. Een speeltuin van oude windmolenwieken, een etalage van gebruikte
raamkozijnen of een espressobar van wasmachines, deze ontwerpers maken het mogelijk. In Scheveningen richtten ze een
schoenenzaak zo in dat schoenen worden uitgestald op schappen van autoruiten en de klanten testen hun aankoop op een loopband,
gemaakt van een band van een supermarktkassa. Zeer origineel! Nu legt het architectenbureau de laatste hand aan de transformatie van
een oude Dordtse scheepswerf in een kunsthal. Daarbij gebruiken ze oude expositiepanelen van de Kunsthal in Rotterdam.
Deze ‘DordtYart’ wordt dit voorjaar geopend. En daar gaan we straks allemaal naar toe!
PLASTIC EILAND
WONEN OP DE SOEPTROEP
Architect Ramon Knoester van WHIM Architecten heeft een wel heel wild en bijzonder plan, waarvoor hij alle waardering verdient.
Hij wil een eiland in de Grote Oceaan aanleggen dat wordt gemaakt van de ongeveer 102 miljoen kilo plastic rotzooi die daar drijft.
Knoester wil het afval omvormen tot nieuw bouwmateriaal. Zie www.recycledisland.com. Zo ontstaat een eiland van plastic met een
afmeting van tienduizend vierkante kilometer waarop een zelfvoorzienende samenleving van een half miljoen mensen kan leven.
Knoester beseft dat het veel technische hoofdbrekens kost, maar hij denkt dat het kan. Een prachtplan dat getuigt van groot denken en
vooral: lef!
MUURSTICKERS
NOOIT MEER LICHT LATEN BRANDEN
Een fraai staaltje van functioneel ecodesign is de muursticker die je rondom het lichtknopje kunt plakken. Altijd het licht uit doen
maakt de aarde weer een stukje koeler en daar helpt dit geheugensteuntje bij. Op de sticker zie je hoe energie wordt geproduceerd
en wat de gevolgen van lichtverbruik zijn. Bij de materiaalkeuze is rekening gehouden met het milieu, want de verpakking is
van gerecycled papier en het inkt op de sticker is plantaardig. De sticker van vinyl is eveneens recyclebaar. Zo maak je van een
doodgewone lichtschakelaar een zinvol ornament. Kies uit diverse ontwerpen. De webwinkel www.ecoreminders.nl is mogelijk nu
niet bereikbaar, maar blijf het proberen.
25

26
Catwalk
Het trendy katern vol scoops en diepgang in de jungle van groene mode
Nieuwe Serie: Frisgroen | Aflevering 2: feelgoodmode
Mode met net
dat beetje meer
De jeugd heeft de toekomst, zo luidt een tegeltjeswijsheid. En dat geldt zeker in de hedendaagse modewereld.
Daar werpen jonge honden zich met grenzeloos enthousiasme en een flinke dosis creativiteit op de uitdagingen van
onder andere recycling, fair trade en slow fashion. In de nieuwe serie Frisgroen zet de Krant van de Aarde startende
ontwerpers en jonge merken in de schijnwerpers.
In deze tweede aflevering: feelgoodmode.
Door Lynsey Dubbeld
Het wordt ook wel feelgoodmode genoemd:
kleding waarmee de maker én koper de wereld een
beetje beter maken. Het slow fashion label i-did,
dat in 2010 werd opgericht, heeft dit principe tot
de kern van zijn bedrijfsvoering gemaakt. In het
Utrechtse naaiatelier zijn vrouwen aan het werk
die, bijvoorbeeld door een taalachterstand, moeilijk
toegang krijgen tot de arbeidsmarkt. Hun werk
voor i-did levert hen een coupeuseopleiding op, en
praktijkervaring in de mode-industrie.
Een goed gevoel krijgen de naaisters van de
ervaring dat ze geen radertje in een fabriek zijn,
maar elk limited edition kledingstuk van begin tot
einde zelf maken. De kopers van de kledingstukken,
Oorbellen van Het Huis van de Vlinders
die gemaakt worden van restpartijen en biologische
materialen, kunnen zich wentelen in het aangename
gevoel een goede daad te verrichten door niet
de kas van een internationaal miljoenenbedrijf
te spekken, maar een vrouw in Nederland een
kans te geven op een welverdiende plek op de
arbeidsmarkt.
Feelgoodmode is kleding
waarmee maker én koper
de wereld een beetje
beter maken
Coaching
Feelgoodmode gaat dus verder dan fair trade.
Natuurlijk zijn eerlijke lonen, fatsoenlijke
werktijden, gezonde arbeidsomstandigheden
en respect voor werknemersrechten ook bij de
bedrijven achter feelgoodmode een must. Maar de
werkgevers doen meer dan dat. Ze geven mensen
een kans om zich persoonlijk te ontwikkelen en
bijvoorbeeld hun positie op de arbeidsmarkt te
verbeteren. Het Arnhemse Mode met een Missie
laat collecties bijvoorbeeld maken door vrouwen
uit de psychiatrie en verslavingszorg. En met de
inhuur van sociale werkplaatsen geven jonge
merken zoals reWrap (laptoptassen), Ellen Willink
(slow fashion) en Chatoui (sieraden en accessoires
van gerecyclede materialen) hun producten net dat
beetje extra.
Een nieuw merk dat past in dit rijtje is het Huis
van de Vlinders, dat in oktober de deuren opende
in Utrecht. Het Huis van de Vlinders ontwerpt,
produceert en verkoopt mode- en woonaccessoires
van resttextiel. Alle oorbellen, I-padsleeves
en heuptasjes zijn met de hand gemaakt, en
T-shirt van Kids Rights in samenwerking met watLief
door het gebruik van tweedehands materialen
is elk exemplaar uniek. In het naaiatelier, de
winkel en het open atelier van het Huis van
de Vlinders werken kwetsbare vrouwen die
verwijderd zijn geraakt van werk en samenleving
door persoonlijke omstandigheden, zoals een
vluchtelingenachtergrond, fysieke handicap,
chronische ziekte of laaggeletterdheid. Ze
krijgen een op maat gemaakt coachingstraject
zodat ze stappen kunnen zetten naar de reguliere
arbeidsmarkt.
Zij een toekomst
Ook andere maatschappelijk betrokken modeondernemers
zijn druk bezig ons een goed gevoel te

gunnen. Beadies4Life, dat in 2010 werd opgericht
door de Nederlandse onderneemster Malou
Tichelaar, helpt makers van sieraden in Afrika
om hun afzetmarkt te vergroten. Door de sieraden
uit Oeganda, Ghana en Kenia in Nederland te
verkopen, kunnen de producenten beschikken
over een buitenlands verkooppunt en worden ze
gestimuleerd om nieuwe items ontwikkelen. ‘Jij
een sieraad, zij een toekomst’, is de slogan. Van de
winst die het bedrijf elk jaar maakt, wordt 5 procent
geschonken aan de school ‘Soldiers of Christ’ in het
noorden van Oeganda.
We Beat the Mountain werkt sinds 2011 samen met
Dance4Life, de organisatie die zich – met steun
van ambassadeurs zoals Doutzen Kroes – inzet
om de verspreiding van hiv en aids tegen te gaan.
We Beat the Mountain, een wereldwijde beweging
van mensen en organisaties die de afvalberg willen
bestrijden door bijvoorbeeld het produceren van
gerecyclede producten, doneert voor elke verkoop
van zijn smartphone covers een geldbedrag aan
Dance4Life. De smartphone cover is gemaakt van
recyclebaar materiaal en is dankzij het strakke
design geschikt voor heren én dames. Doordat de
telefoonhoesjes zijn voorzien van het logo van
Dance4Life, dragen kopers bij aan de bekendheid
van het goede doel.
Indonesische basisscholen
Het Nederlandse t-shirtlabel Face This, dat
betaalbare t-shirts maakt voor dames en heren, heeft
een bijzondere band met Indonesische basisscholen.
Nieuwe collectie Toms Shoes
Op de trendy shirts zijn tekeningen afgebeeld die
zijn gemaakt door kinderen van basisscholen op
de Indonesische eilanden Lombok en Flores. Een
deel van de verkoopopbrengst van de shirts wordt
gedoneerd aan deze scholen, die behoefte hebben
aan lesmateriaal en geld voor renovatie van het
lesgebouw. Communicatiespecialist Jos van der
Hoek en onderwijzeres Jelka Priem, die Face This
in 2009 oprichtten, brengen regelmatig een bezoek
aan de scholen die zij met hun bedrijf steunen.
Op de website Facethis.nl doen zij verslag van de
ontwikkelingen in Indonesië, en kunnen dragers
van de shirts meteen zien welke vorderingen er
– mede dankzij hun aankoop – worden gemaakt.
Kinderrechten
Ook voor kinderen is er feelgoodmode op de markt.
Webwinkel watLief ontwierp in samenwerking met
KidsRights een t-shirt voor jongens en meisjes in de
leeftijd van 8 tot en met 12 jaar. Met het shirt, dat
voorzien is van de opdruk ‘I care so should you’,
kunnen ze laten zien dat ze KidsRights steunen,
een goededoelenorganisatie die opkomt voor
kinderrechten en voor de positie van kwetsbare
kinderen. Een deel van de verkoopopbrengsten van
het t-shirt wordt gedoneerd aan KidsRights.
Het KidsRights t-shirt van watLief is trouwens niet
alleen maatschappelijk verantwoord, maar ook fair
trade geproduceerd, gemaakt van 100% biologisch
katoen en bedrukt met milieuvriendelijke inkt. De
print van het blauwe shirt is ontworpen door Eline
Bochem en Serge Bottse.
Behoud van onze oceanen
Heb je in deze wintermaanden geen zin in
een luchtig t-shirt? Het stoere Nederlandse
modelabel Hoodlamb, dat gespecialiseerd is in
kleding van hennep, steunt al een aantal jaar de
goededoelenorganisatie Sea Shepherd. Deze winter
lanceerde Hoodlamb een water- en windproof
jack gemaakt van hennep en biokatoen. De jas
is voorzien van het logo van Sea Shephard en
een print van kunstenaar Majo. Een deel van de
verkoopprijs wordt geschonken aan Sea Shepherd,
een stichting die zich inzet voor het behoud van
onze oceanen.
Je kunt er zeker van zijn dat je er in de Sea
Shephard x Hoodlamb producten warmpjes bij zit,
want de jacks worden ook gedragen door kapitein
Paul Watson en zijn crew als zij ten strijde trekken
tegen bijvoorbeeld illegale walvisvaarders in Japan.
Catwalk
Nieuw in Nederland
Sinds kort is Tom Shoes ook in Nl. verkrijgbaar.. Dit Amerikaanse schoenenmerk werd in
2006 opgericht door Blake Mycoskie, die tijdens een reis in Argentinië merkte dat veel
kinderen zonder schoenen door het leven gaan. En dat terwijl het land ook bekend
staat om zijn klassieke alpargata, een comfortabele instapper van canvas die lokaal
geproduceerd wordt. Terug in California startte Mycoskie Toms Shoes vanuit het
principe dat voor elk verkocht paar schoenen, een paar wordt weggegeven aan een
kind in een achterstandspositie. Inmiddels zijn twee miljoen paar schoenen uitgedeeld
in 26 landen over de hele wereld. Naast variaties op de klassieke alpargata, die in
allerlei kleuren wordt uitgevoerd in bijvoorbeeld jute en mandweefsels, bestaat de
collectie van Toms ook uit ballerina’s, sleehakken, herenboots en kinderschoenen.
27
T-shirts van Face This
Met breien kun
je dieren redden
Zelf aan de slag als maker van
feelgood-mode? Brei dan truitjes
voor babypinguïns. Toen in 2011 een
olieramp plaatsvond voor de kust van
Nieuw Zeeland, haalden honderden
burgers de breipennen van zolder.
Met behulp van op maat gemaakte
patronen breien zij wollen sweaters
voor kleine pinguïns. Daarmee worden
de kleintjes warm gehouden terwijl ze
wachten op de hulpdiensten die hen
schoon en droog maken.

28
Catwalk
Inkopers verleiden
Wordt groene mode al mainstream?
De inkopers van modewinkels en retailketens bepalen in belangrijke mate wat wij dragen. Zij kiezen de merken en
collecties die in de winkels komen te hangen. De Krant van de Aarde nam een kijkje bij de Nederlandse modebeurs
voor inkopers. Zijn retailers al druk bezig de winkels vol te hangen met duurzame kleding, schoenen, tassen en
sieraden?
Tekst en foto’s door Lynsey Dubbeld
‘We zochten een naam die een ervaring oproept,
die fris en fashionable is.’ Daarom gaven Willa
Stoutenbeek en Marieke Eyskoot hun beurs met
duurzame mode de naam MINT. ‘We vermijden
nadrukkelijk een naam met termen erin zoals fair,
eco of groen, want daar hebben veel inkopers
vooroordelen over. En we willen die buyers juist
verleiden om voor duurzame mode te kiezen,’
vertelt Marieke Eyskoot.
MINT maakt deel uit van de Amsterdamse beurs
Modefabriek. Zo’n 19.000 retailers, journalisten en
fashion influencers bezoeken de Modefabriek twee
keer per jaar om kennis te maken met de nieuwe
collecties van de merken die verkocht kunnen
worden in de winkels in ons land.
Het wordt voor de retailsector
steeds moeilijker om forward
fashion over het hoofd te zien
Forward fashion
Het MINT evenement dat plaatsvond tijdens de
Modefabriek in januari 2012, presenteerde ruim
twintig voorbeelden van wat de organisatoren
‘forward fashion’ noemen: mode met stijl, die
wordt gemaakt met respect voor mensen en onze
omgeving. Deze groene kleding, schoenen, tassen
en accessoires moeten inkopers ervan overtuigen
dat de Nederlandse consument klaar is voor mode
die, zoals Stoutenbeek en Eyskoot het noemen,
‘happening & harmless’ is.
Vele schakeringen
‘We zochten merken die fashionable zijn en
goede kwaliteit leveren. We keken daarbij naar
een balans tussen verschillende soorten kleding:
van streetwear tot high fashion’, vertelt Marieke
Eyskoot, die actrice Halina Reijn als ambassadeur
voor MINT strikte. ‘Daarnaast hebben we merken
getoetst op een aantal criteria van forward fashion.
We hebben ze een vragenlijst laten invullen over
hun duurzaamheidbeleid.’ De vragenlijst had
betrekking op sociale aspecten (zoals behoorlijke
arbeidsomstandigheden, fair trade en transparantie
van productieprocessen) en op milieuaspecten
(waaronder gebruik van ecologische stoffen,
hergebruik van materialen en afvalbeheer).
Onder de deelnemers aan de tweede editie van
MINT bevonden zich zowel Nederlandse merken
(waaronder Elsien Gringhuis, die in 2010 The Green
Fashion Competition won) als internationale labels
(bijvoorbeeld People Tree, dat door actrice Emma
Watson wordt gepromoot).
Het evenement laat zien hoe veelzijdig duurzame
mode anno 2012 is. Er zijn bijvoorbeeld
verantwoord gemaakte jeans (Monkee Genes),
sportieve schoenen (Oat Shoes) en praktische
poncho’s (Traced Good). Maar ook voor luxe
jurken (Studio Jux), elegante pumps (OlsenHaus),
verleidelijke lingerie (In Bloom Londen) en
sieraden met een hoge bling factor (Fortblink) zijn
tegenwoordig groene opties.
Wat betreft duurzaamheid toont de Modefabriek
een al even gevarieerd aanbod aan initiatieven.
Sommige merken benadrukken fair trade, anderen
richten zich op de biologische afbreekbaarheid
van de producten, de diervriendelijkheid van de
materialen of het tijdloze design. Bij ecofashion
kent groen duidelijk vele schakeringen.
Voor massa
In de aanloop naar de Modefabriek besteedden
Nederlandse media, waaronder RTL Boulevard
en De Volkskrant, uitgebreid aandacht aan fair
fashion. ‘Groene mode voor massa’, kopte De
Pers. Toch is het aandeel sustainable brands binnen
de Modefabriek nog altijd uiterst beperkt: van de
ongeveer 600 deelnemende merken zijn er zo’n
dertig groen te noemen. En een groot deel van de
maatschappelijk verantwoorde ondernemers die te
zien waren bij MINT richten zich op consumenten
die bereid zijn een redelijk bedrag voor een
kledingstuk neer te tellen (de zogenoemde ‘midden
en hoge segmenten’). Confectiebedrijven zoals
C&A en V&D hebben dus nog geen stevige groene
concurrentie.
‘Duurzame mode is nog niet mainstream’, geeft
Marieke Eyskoot toe. ‘Maar MINT is een eerste
stap daar naar toe. De Modefabriek zet ons niet
voor niets op een opvallende plek, direct bij de
ingang van de beurs. We zijn dus geen niche, maar
maken echt deel uit van de beurs voor mainstream
mode. We wilden nadrukkelijk niet een apart
evenement zijn, waar alleen mensen komen die al
geïnteresseerd zijn in duurzaamheid.’
Hoopgevend is dat er in Berlijn, Parijs en Barcelona
ook al modebeurzen zijn met speciale platforms
voor fair fashion. Op die manier wordt het voor de
retailsector steeds moeilijker om forward fashion
over het hoofd te zien. En dat vergroot de kans dat
wij straks volop verantwoorde kleding in de winkels
tegenkomen.
Sieraden van Fortblink
Schoenen van Oat Shoes

Landschapsbeheer Nederland
en de Krant van de Aarde gaan
samenwerken!
De Krant van de Aarde staat voor een duurzame
omgang met onze planeet. Landschapsbeheer
Nederland onderschrijft dit van harte.
Wij zijn als samenwerkingsverband van 12
provinciale organisaties Landschaps-beheer samen
met 35 duizend vrijwilligers begaan met het
Nederlandse landschap in de breedste zin van het
woord: mooi en toegankelijk voor iedereen met
optimale kansen voor plant en dier. Ons motto luidt
‘Samen voor ons landschap’.
De Rubriek ‘Mooiste Plekjes’ in de Krant van
de Aarde verwoordt in dat opzicht precies waar
wij voor staan. Daarom stelt Landschapsbeheer
Nederland voor elke geplaatste foto in deze
rubriek een exemplaar ter beschikking van het
boek ‘Leestekens van het landschap, 188 kleine
landschapselementen in kort bestek’ (winkelwaarde
€17,50). De mooiste inzending van 2012 krijgt een
exemplaar van het Handboek Cultuurhistorisch
Beheer (winkelwaarde €35,-).
Winnende foto: Alphons van Dijk
Winnaar Mooiste plekjes
We zien op de winnende foto, genomen door
Alphons van Dijk nabij Zeist, de icoon van het
Nederlandse cultuurlandschap: de Knotboom, in
dit geval een knotwilg. Een knotboom ontstaat
als de ‘pruik’ van de boom elke drie tot vijf jaar
op dezelfde plek wordt gesnoeid. De pruik loopt
vanzelf weer uit en zo ontstaat de karakteristieke
vorm. Boeren gebruikten het hout voor
bijvoorbeeld hekken, takkenrillen, gereedschap
en manden. Wilgen zijn bij uitstek geschikt
als knotboom omdat de takken heel buigzaam
zijn. Daarnaast gedijt een wilg goed in natte
gebieden. De hoge waterstand in de sloot laat
zien dat we in een laag en nat gebied zitten. Op
de achtergrond zien we het bos van het landgoed
Oostbroek. ‘Broek’ betekent laag gelegen, nat
Mooiste plekjes
29
gebied. Oostbroek is eigendom van het Utrechts
Landschap. Landschapsbeheer Nederland houdt
er kantoor. De bomen op de foto zijn al lang niet
meer geknot, meestal omdat ze hun praktisch
nut verloren hebben en door de eigenaar niet
meer worden onderhouden. Wat rest is dan een
overigens zeer sfeervol plaatje. De keerzijde is
dat het risico bestaat dat de bomen omvallen.
Vrijwilligers die hier aan de slag willen gaan, zijn
van harte welkom. Overleg wel met de eigenaar!
Tenslotte: voor bewoners van Zeist is het niet
mogelijk om in dit gebied te wandelen. Een
eenvoudig wandelpaadje zou een uitkomst zijn.
Ook winnen?
Stuur een foto van een mooie plek met
vermelding waar deze is genomen naar
redactie@krantvandeaarde.nl

30
Column
Column: Aaltje
Kropjesdag
Of het een groot gat in de ‘plastic soep’ heeft geslagen is te betwijfelen,
maar een subtiele bijdrage aan het terugdringen van de berg plastic
afval moet de actie van Neerlands eetschrijvers wel hebben geleverd.
Antipaktivist Karin Luiten (schrijfster van Koken met Karin zonder
pakjes & zakjes) riep 4 december uit tot Nationale Antipakjesavond en
de media stonden vol met recepten met echt eten: eten dat niet uit een
zakje of pakje komt dus.
Ook ik vind mezelf op haastige dagen soms terug voor de kassa
met een pakje voorgewassen en gesneden sla of andijvie. Oerstom
natuurlijk, want ik ben daarmee dief van mijn eigen portemonnee (voor
de prijs van die paar voorverpakte sliertjes had ik twee hele kroppen
kunnen kopen), dief van de oceaan (daar stikt weer een visje in mijn
slazakje), dief van mijn gezondheid (vitamines en voedingsstoffen
zijn verdwenen uit de in chloor gewassen en in ‘gemodificeerde
atmosfeerverpakkingen’ verpakte sla) en dief van mijn eigen smaak.
Ik kan eigenlijk niet geloven dat er mensen zijn die gebakken
fabrieksaardappeltjes uit een zakje echt lekkerder vinden dan het echte
werk. Die liever een voorgebakken pannenkoek uit de magnetron eten
dan eentje die oma met een zwiep vanuit de pan op je bord gooit. Of die
de smakeloze gele reepjes die net zo plastic ogen als hun verpakking,
écht verkiezen boven een stuk boven je bord dwarrelende vers geraspte
Parmezaan.
Ik stel voor dat we straks van Rokjesdag Kropjesdag maken waarop we
de sla zelf wassen en snijden of breken. Gevolgd door een Nationale
Stukjesdag waarop we een stuk kaas raspen voor over de pasta en
schaven voor op brood. Een Nationale Schildag; knapperige gebakken
aardappels, huisgemaakte friet, vers geraspte worteltjes. Een nationale
Pel&Kraakdag waarop we mandarijnen, garnalen, walnoten, lychees en
wat nog meer in een velletje, vliesje of schilletje zit, zelf tevoorschijn
toveren. Met als afsluiter een Nationale Trekdag waarop onze huizen
zich vullen met de gelukzalige geur van een trekkende, verse bouillon
en de poeders en blokjes zich zachtjes gaan zitten schamen in hun
zakjes en pakjes.
Een week moet genoeg zijn. Wie nog maar een fractie van
smaakpapillen over heeft, wil niet meer terug naar de zakjes en pakjes.
Wedden?
Freelance journalist Annemarie Geleijnse schrijft als Aaltje
columns voor de Krant van de Aarde. Meer smakelijke
verhalen op www.delaatstepaling.nl
Panir, een heerlijke vleesvervanger
nu ook van schapenmelk!
Panir de perfecte vleesvervanger:
• is een unieke kaassoort
gemaakt van biologische
melk en citroenzuur.
• smelt niet en kan worden
gebakken, gefrituurd of
gegrild.
• heeft een romige en neutrale
smaak, kinderen zijn er
gek op.
• is zuiver, voedzaam en
makkelijk te bereiden.
Te koop bij uw natuurvoedingswinkel.
Zie ook www.panir.nl voor recepten.
ADVERTENTIE
ADVERTENTIE
Adv. Krant van de Aarde-nov.2011:- 19-11-2011 10:17 Pagina
Uitgeverij De Toorts Haarlem
Pia de Blok
Onbeperkt
ontspannen
voor jongeren
Ruim 140 korte en lange
ontspanningsoefeningen
voor in de klas
Prijs: a 24,-
ISBN 978 90 6020 836 6
ADVERTENTIE
OOK VOOR
INDIVIDUEEL
GEBRUIK
Heilige Koe
panir van koemelk
Heilige Schaap
panir van schapenmelk
Zeker ook in klassen of groepen
van jongeren is er rust nodig om
bezig te kunnen zijn met het doel
van die klas of groep.
Dit boek biedt leerkrachten en
begeleiders of coaches van groepen
ruim 140 korte en lange oefeningen
die kunnen worden gebruikt om
individuele jongeren klassikaal voor
of tijdens stresssituaties (zoals
toetsen en examens) te ontspannen
en weer bij zichzelf terug te brengen.
Het zijn praktische oefeningen
die het beste van de westerse en
de oosterse benaderingen
combineren. Er is bijvoorbeeld
een 8-weken-module, te gebruiken
als examenstressreductietraining.
Het boek biedt duidelijke aanwijzingen
voor het introduceren en
opstarten van deze aanpak.
Hoewel het boek zich vooral richt
op oefeningen voor jongeren van
11 tot 21 jaar, zijn de oefeningen
ook zeer geschikt voor individueel
gebruik op welke leeftijd ook,
of bij gebruik in groepen voor
volwassenen.
VOOR MEER INFORMATIE: www.toorts.nl
Ook verkrijgbaar bij de boekhandel

IN DE VOLGENDE
Thema: ZUINIG. Niet negatief, juist heel sociaal.
• De Over-datum Eetclub.
Smullen van afgeschreven voedsel
• Als we dan toch zuinig moeten zijn: kliekjes.
Wat kun je ermee?
• Cradle to cradle. Hergebruik van materialen om mooie
nieuwe dingen te maken
• Zuinig: hoe zit dat in Latijns-Amerika?
En verder:
• Boos over Bont: kan bont dragen echt weer?
• Groene Horizon in Zwitserland: genieten in Graubünden
• Catwalk: eerlijke t-shirts zijn top
COLOFON
De Krant van de Aarde is een uitgave van de Stichting Dag van de Aarde. De
Stichting wil samen met partners uit de natuurvoedingsbranche mensen aanzetten
tot een gezonde en duurzame leefwijze. Verder werkt de Stichting samen met
universiteiten, (semi)overheden en goede doelen.
© 2012 Krant van de Aarde | ISSN 1872-5104
Stichting Dag van de Aarde
Gerestein 1, 4158 GB DEIL
info@dagvandeaarde.nl
M: 06-53332980
Bestuur
Albert Poutsma, voorzitter, uitgever
Jos Huijser, penningmeester
Frans van der Beek, secretaris
Redactie
Afran Groenewoud, hoofdredacteur
afran.groenewoud@krantvandeaarde.nl
M: 06-53345880
Frans van der Beek, Tom van der Beek, Lynsey Dubbeld,
Moniek Verstegen, Diewke de Haan, Renske de Zwart
correspondent Afrika: Marlies Pilon
correspondent Latijns-Amerika: Jan-Albert Hootsen
Eindredactie: Petra van der Veer
Contact redactie: redactie@krantvandeaarde.nl
Columnisten
Tinkebell, Annemarie Geleijnse
Aan dit nummer werkten mee
Ben Deiman, Lindy Janssen, Fair Tourism, Skoon Ecodesign
Rectificatie: per abuis is in nummer 2011-5 bij het artikel ‘Over smaak valt te
twisten’ bij een tweetal foto’s van Maaike ter Brugge haar blog niet vermeld. Deze
fotoblog is te vinden onder http://missgefreubel.wordpress.com
Foto cover: Babette Elise
Redactionele partners
Stichting Demeter, Greenpeace, Lanschapsbeheer Nederland
Distributiepartners
Udea BV, EkoPlaza Groep BV, Natudis Nederland BV,
Estafette Associatie CV.
Vormgeving & Opmaak: www.insight-design.nl | Celina Koekenbier
Advertentieverkoop
Bureau Sjoerdsma, Peter Sjoerdsma
W.A. Scholtenlaan 47, 6865 VV Doorwerth
T: 026-3817658, info@bureau-sjoerdsma.nl
Distributie: Via de natuurvoedingswinkels.
Naar abonnees / leden van de stichting. Naar (semi) overheden
en overige partners. Oplage 50.000.
Abonnementen: Je kunt de Krant vd Aarde thuis ontvangen
door lid te worden. Maak € 19,95 over op rekening nr. 61 77
36 146 van de Stichting Dag van de Aarde onder vermelding
‘abonnement’. Je ontvangt dan ook onze voordeelkaart thuis.
Met de voordeelkaart krijg je 25% korting bij meer dan 1000
restaurants en vele andere kortingen zoals duurzame mode en groene stroom.
www.krantvandeaarde.nl
OP DE AGENDA
Op de agenda
Zadenbeurs 2012
Op 11 en 12 maart vindt in Amsterdam de zadenbeurs plaats. Een
evenement waar tuinders en belangstellenden zaden kunnen ruilen. Het
evenement wordt opgeluisterd met workshops, eten, muziekoptredens en
films. De organisatie streeft naar het in stand houden van soortendiversiteit in de land- en
tuinbouw.
Zadenbeurs 2012. Meer info op www.reclaimtheseeds.nl
Onkruidbeurs:
gezondheid en zingeving in Houten
De Onkruidbeurs is met circa tweehonderd standhouders en meer dan
veertig lezingen verreweg het grootste spirituele evenement in Nederland.
Op 18 maart kunnen belangstellenden naar hét ideale evenement
voor oriëntatie op het gebied van alternatieve geneeswijzen, spiritualiteit, persoonlijke
ontwikkeling en gezondheid. De Krant van de Aarde is ook aanwezig!
Onkruidbeurs. 18 maart in Houten. Entree €12,-.
Meer info op www.onkruidbeurs.nl
Zien wij nooit meer sneeuw?
De witte vlaktes van de Noordpool zijn een prachtig voorbeeld van de schoonheid van
ongerepte natuur. Een uitgestrekt ‘niets’ waar slechts weinig mensen of dieren weten te
overleven. Maar de Inuit-gemeenschap die er al eeuwen leeft, wordt bedreigd door stille
moordenaars. Onafbreekbare bestrijdingsmiddelen die hen vergiftigen. De opwarming van
de aarde. Het steeds dunner wordende ijs...
31
We volgen onder andere Pipaluk, een jonge Inuit, op zoek naar de oorzaken van
de vervuiling van haar land. Ze reist naar Afrika, Zuid-Amerika en Azië, waar ze
geconfronteerd wordt met de tegenstrijdige belangen tussen korte termijn winst en
duurzame oplossingen op het gebied van landbouw, industrie en gezondheidszorg. Zo
wordt DDT in Afrika, ondanks de schadelijke effecten, nog steeds gebruikt in de strijd tegen
malaria.
Deze documentaire moet iedereen zien.
Silent Snow. Zondag 18 maart, 14.00u op Nederland 2. Herhaling op 24 maart om 9.30u.
It’s food, stupid!
Waarom eten wij zo weinig vers voedsel? En wat zijn
daarvan de consequenties? Op deze vragen probeert
men op 3 april tijdens een debatavond een antwoord te
formuleren. Met onder andere Gary Taubes, Amerikaans
voedingswetenschapper en auteur van ‘The Big Fat Lie’ en
Jac Stroeken van het GroentenFruit Bureau.
It’s food, stupid! 3 april in De Rode Hoed, Amsterdam. Toegang €10,-.
Studenten betalen €6,-. Meer info op www.rodehoed.nl
Na tien jaar eindelijk terug: de Floriade
Vanaf 5 april tot en met 7 oktober vindt de Floriade 2012 plaats in
Venlo. Deze Wereld Tuinbouw Expo, die iedere tien jaar plaatsvindt,
biedt bezoekers schitterende planten- en bloementuinen
in vijf thema’s. Daarnaast heeft de Floriade een uitgebreid
internationaal cultuurprogramma met onder andere dans, mode
en een avondshow.
Floriade 2012. 5 april tot en met 7 oktober. Zie www.floriade.nl
Meer informatie over deze activiteiten?
Scan de QR-codes met je mobiele telefoon
en ga direct naar de website.

Skal 025099
en en en niet niet niet te te te
vergeten vergeten vergeten vergeten BRADEN BRADEN BRADEN BRADEN
geen geen geen geen geen zwart zwart zwart zwart zwart vet vet vet vet vet in in in in in de de de de de
pan, pan, pan, oxideert oxideert oxideert niet niet niet
goed voor de cholesterol
rijk aan laurinezuur
minder calorieen,
licht verteerbaar en
zonder transvetzuren.
19,95
Royal Green Odourless en Extra Virgin Coconut Cooking Cream
Royal Green viert feest met de komst van onze premium Extra Virgin 100%
koudgeperste en gecertifi ceerd biologische kokosolie. Proef de smaak van
heerlijke kokos! Of kies voor de Royal Green 100% geurloze kokosolie van
gecertifi ceerd biologische teelt.
Bakken, braden, wokken en frituren is nog nooit zo gezond geweest. Ook te
gebruiken ter vervanging van boter. Rijk aan laurinezuur, goed voor de cholesterolspiegel.
De gecertifi ceerd biologische kokosolie van Royal Green is een
ADVERTENTIE
Meer informatie: Frenchtop Natural Care Products BV. • Tel: 0226-364400 • www.royal-green.eu
Een gouden resultaat, frituur je eerste gezonde frites
ook te gebruiken ter
vervanging van boter
ROYAL GREEN AANBIEDING
4,95
2500ml 500ml 250ml
24,95 6,95 3,95
2,95
325ml
7,95
zeer gezonde olie die al haar goede eigenschappen behoudt bij verhitting.
Ideaal ter vervanging van onder andere olijfolie. Tijdens het braden, wokken,
bakken of frituren is er geen vorming van schadelijke stoffen of vrije radicalen.
Licht verteerbaar en zonder transvetzuren.
Royal Green gebruikt absoluut geen chemicaliën, conserveringsmiddelen,
synthetische zoet- of smaakstoffen
en is 100% vegeta risch. Ervaar het verschil nu.
6,95
Enjoy life, stay healthy!