Download hier het workshopverslag (pdf) - Werkpartners.net
Download hier het workshopverslag (pdf) - Werkpartners.net
Download hier het workshopverslag (pdf) - Werkpartners.net
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Sc<strong>het</strong>sboek<br />
Atelier Walcheren<br />
Dishoek 14/12/2004<br />
Inhoud<br />
1 Aanleiding en<br />
doelstelling<br />
2 Werkwijze<br />
3 Kwaliteitsprofielen<br />
4 Structuurbeelden<br />
5 Terug-/vooruitblik<br />
Bijlagen<br />
1 Deelnemerslijst<br />
2 Matrix Ruimtelijke<br />
Kwaliteit<br />
3 Kwaliteitsprofielen<br />
Provincie Zeeland / Projectbureau Zwakke Schakels / Dauvellier Planadvies - Januari 2004
Sc<strong>het</strong>sboek<br />
Atelier Walcheren<br />
Dishoek 14 december 2004<br />
1 Aanleiding en<br />
doelstelling<br />
Voor <strong>het</strong> kustgebied Zuidwest Walcheren tussen<br />
Westkapelle en Vlissingen is in september 2004 een<br />
planstudie gestart voor de aanpak van de zwakke schakels<br />
in de kustverdediging, gecombineerd met verbetering<br />
van de ruimtelijke kwaliteit in <strong>het</strong> gebied.<br />
Voor de eerste stappen willen we in <strong>het</strong> ruimtelijke kwaliteitsspoor<br />
<strong>het</strong> volgende realiseren:<br />
• Formuleren en operationaliseren van de voor de streek<br />
relevante criteria betreffende belevingswaarden<br />
(woon- en leefklimaat, toerisme);<br />
• Vanuit deze criteria een aantal gebiedsgerichte<br />
scenario’s ontwikkelen voor de kust-zone als geheel<br />
en voor de (nader te bepalen) deelgebieden;<br />
• Komen tot een afbakening van <strong>het</strong> plangebied<br />
(en studiegebied);<br />
• De scenario’s presenteren in de vorm van profielen en<br />
sc<strong>het</strong>sen met een korte karakterisering en toelichting.<br />
Het resultaat dient begrijpelijk te zijn voor een breed publiek<br />
en uit te nodigen tot reactie en aanvulling.<br />
Het vormt een belangrijke bouwsteen voor de Nota<br />
detail en reikwijdte van de Strategische<br />
Milieubeoordeling (SMB). Tevens draagt deze activiteit<br />
bij aan <strong>het</strong> vormgeven aan de betrokkenheid van de<br />
streek bij de planvorming en bij de communicatie daarover.<br />
Het Atelier Walcheren is de eerste stap in dit proces.<br />
Door een groep van ca 30 betrokkenen vanuit diverse<br />
bestuurlijke en maatschappelijke achtergrond (zie bijlage<br />
1 voor deelnemerslijst) wordt in twee atelierdagen de<br />
basis gelegd voor de toekomstscenario’s.<br />
De eerste dag vond plaats op 14 december 2004. Dit<br />
sc<strong>het</strong>sboek geeft een impressie van de werkwijze en<br />
resultaten van deze dag.<br />
1
2 Werkwijze<br />
Het planproces als kader<br />
Het streven naar ruimtelijke kwaliteit loopt als rode<br />
draad door de werkwijze. Uit ervaring blijkt dat <strong>het</strong><br />
belangrijk is die draad gedurende <strong>het</strong> werkproces goed<br />
uit te rollen en vast te houden. We bouwen daarbij voort<br />
op de werkwijze die bij Habiforum in ontwikkeld. (Zie:<br />
www.werkbank.habiforum.nl ). Het schema van <strong>het</strong> planproces<br />
met vier fasen een daarbij een belangrijk denkkader.<br />
We beginnen ons denkproces in de gebruiksfase met<br />
een (kaart)excursie, waarbij we de huidige kwaliteiten<br />
van <strong>het</strong> gebied ‘in <strong>het</strong> veld’ beleven. Daarna doorlopen<br />
we in twee dagen de drie andere fasen en eindigen<br />
opnieuw in de gebruiksfase.<br />
Dag 1<br />
Kaartexcursie<br />
Gezien de beperkte tijd is als alternatief voor een echte<br />
excursie een ‘kaartexcursie’ gepland, waarbij een viertal<br />
deskundigen ons op een grote wandkaart van <strong>het</strong><br />
gebied meevoeren langs kwaliteiten en zwakke plekken.<br />
Aan de orde komen : Cultuurhistorie, Economie,<br />
Landschap en Veiligheid<br />
Kwaliteitsprofielen<br />
Wat verstaan wordt onder ruimtelijke kwaliteit moet voor<br />
en door <strong>het</strong> gebied zelf worden gedefinieerd. Daaraan<br />
zal relatief veel tijd worden besteed. We gebruiken de<br />
Matrix Ruimtelijke Kwaliteit om kwaliteiten te inventariseren<br />
en te clusteren. Het gaat daarbij om de volgende<br />
vraag:<br />
"Welke kwaliteiten zal dit gebied over 30 jaar moeten<br />
behouden of ontwikkelen?"<br />
De begrippen in de matrix (zie bijlage 2) zijn niet beperkend,<br />
maar dienen ter inspiratie. De deelnemers benoemen<br />
kwaliteit met deze of met hun eigen begrippen. Dit<br />
2<br />
Gebruikswaarde<br />
Belevingswaarde<br />
Toekomstwaarde<br />
Economisch<br />
belang<br />
Sociaal<br />
belang<br />
Ecologisch<br />
belang<br />
Cultureel<br />
belang<br />
laatste heeft zelfs de voorkeur. Door clustering van kwaliteiten<br />
ontstaat een beperkt aantal ‘kwaliteitsthema’s’.<br />
Van deze thema’s wordt door de deelnemers aangegeven<br />
hoe belangrijk en/of kwetsbaar ze zijn. Dit levert vier<br />
kwaliteitsprofielen van <strong>het</strong> gebied op, onderscheiden<br />
naar economische, sociale, ecologische en culturele<br />
belangen.
Structuurbeelden<br />
De vier kwaliteitsprofielen worden in de volgende stap<br />
vertaald in kaartbeelden. Men maakt eerst een kaartbeeld<br />
met bestaande kwaliteiten. Daarna worden potenties<br />
voor behoud en ontwikkeling van kwaliteiten op<br />
kaart gezet, te onderscheiden naar een landwaartse en<br />
een zeewaartse kustversterking. Het streven naar kwaliteit<br />
is <strong>hier</strong>bij sturend voor <strong>het</strong> kiezen van opties voor<br />
kustversterking. De vraag is: "Hoe kan men de komende<br />
30 jaar de ruimtelijke kwaliteiten behouden of beteren in<br />
combinatie met een zeewaarts resp. landwaartse kustversterking"?<br />
Het resultaat van deze actie is een achttal<br />
structuurbeelden, ontwikkeld vanuit de vier belangen.<br />
Dag 2 (gepland op 19 jan 2005)<br />
Scenario’s<br />
Combinatie van (onderdelen) van de structuurbeelden<br />
leidt tot <strong>het</strong> formuleren van een aantal scenario’s. De<br />
projectgroep en <strong>het</strong> bureau kiezen deze combinaties<br />
tussen de beide workshops en sc<strong>het</strong>sen de ‘outline’ van<br />
de ontwikkelingsrichtingen. Dit levert vier scenario’s op,<br />
twee zeewaarts en twee landwaarts.<br />
Ingrepen/projecten<br />
De deelnemers werken deze scenario’s uit door <strong>het</strong><br />
onderscheiden van ontwikkelingsfasen. In iedere fase<br />
wordt op een kaartbeeld en op doorsneden aangegeven<br />
welke (ruimtelijke) veranderingen plaatsvinden.<br />
Er worden ingrepen en projecten benoemd. Belangrijk is<br />
daarbij aan te geven hoe dit inhaakt op reeds geplande<br />
of te verwachten ruimtelijke ontwikkelingen in en rond<br />
<strong>het</strong> gebied. Informatie daarover zou input voor <strong>het</strong> atelier<br />
moeten zijn, te leveren door <strong>het</strong> projectbureau.<br />
Kwaliteitssaldo<br />
De laatste stap van <strong>het</strong> atelier brengt ons terug in de<br />
gebruiksfase. De ontwerpers van <strong>het</strong> scenario verplaatsen<br />
zich in gedachten naar 2030. Er wordt opnieuw een<br />
excursie georganiseerd door <strong>het</strong> gebied. Welke kwaliteiten<br />
zijn in ieder scenario versterkt of nieuw ontwikkeld?<br />
3<br />
Welke kwaliteiten zijn verdwenen? Plussen en minnen<br />
worden gescoord op een lijstje. Men moet daarbij aannemelijk<br />
maken dat <strong>het</strong> saldo van kwaliteitswinst en verlies<br />
positief is: afrekenen op kwaliteit!<br />
Atelier Walcheren<br />
Programma dag 1<br />
14 december 2004<br />
08.30 Ontvangst met koffie<br />
09.00 Achtergrond en doel van <strong>het</strong> atelier<br />
(Ad Sannen / projectleider)<br />
09.15 ‘Kaartexcursie’<br />
- Cultuurhistorie (Cees Maas)<br />
- Economie (Cees Caljouw)<br />
- Natuur en landschap (John van Vliet)<br />
- Kustverdediging (Hans van der Sande)<br />
10.15 Kwaliteitsprofielen opstellen<br />
(Peter Dauvellier / dagvoorzitter)<br />
- Begrippen<br />
- Thema’s<br />
- Prioriteiten en kwetsbaarheden<br />
12.30 Lunch<br />
13.30 Structuurbeelden ontwerpen<br />
- Kwaliteiten 2004<br />
- Kwaliteitsontwikkeling 2030 bij<br />
landwaartse kustversterking<br />
- Kwaliteitsontwikkeling 2030 bij<br />
zeewaartse kustversterking<br />
15.45 Bespreken structuurbeelden<br />
16.30 Nabespreking van inhoud en proces<br />
onder genot van een drankje<br />
17.00 Einde programma dag 1
3 Kwaliteitprofielen<br />
De resultaten van <strong>het</strong> benoemen en clusteren van ruimtelijke<br />
kwaliteiten zijn samengevat weergegeven in<br />
onderstaande profielen. Per profiel zijn de kwaliteiten<br />
geclusterd in vier of vijf thema’s. Een compleet overzicht<br />
van alle genoemde belangen is opgenomen in bijlage 3.<br />
Dit zijn belangrijke bouwstenen van <strong>het</strong> denken over de<br />
kwaliteit van <strong>het</strong> kustgebied. Zij kunnen worden geraadpleegd<br />
in <strong>het</strong> vervolgproces als de vraag naar boven<br />
komt: “Welke kwaliteiten willen we nu eigenlijk bereiken”.<br />
De rode en groene bokjes geven de waardering van de<br />
deelnemers: hoe belangrijk en hoe kwetsbaar vindt men<br />
de betreffende kwaliteitsthema’s?<br />
Duidelijk is <strong>het</strong> belang van de economische thema’s. Bij<br />
Economisch kwaliteitsprofiel<br />
Afstemming economie op ecologie en sociaal-culturele belangen<br />
Identiteit versterkt uitdragen (kleinschaligheid, cultuurhistorie)<br />
Verbreden/versterken toeristisch aanbod<br />
Innovatief verblijf<br />
Bereikbaarheid voor iedereen<br />
Sociaal kwaliteitsprofiel<br />
Leefbaarheid en veiligheid<br />
Draagvlak en ruimte voor initiatieven<br />
Eigenheid/kleinschaligheid/spec. doelgroepen<br />
Toegankelijkheid<br />
Keuzevrijheid<br />
Ecologisch kwaliteitsprofiel<br />
Beleving, onthaasting, ruimte om te dwalen<br />
Gezond, veilig, schoon<br />
Duurzaam milieu/ecologische schakel<br />
Waterkwaliteiten<br />
Cultureel kwaliteitsprofiel<br />
Behoud cultuurhistorische identiteit<br />
Eilandcultuur van oudsher<br />
Zichtbare geschiedenis<br />
Ruimte voor ontwikkeling/verscheidenheid<br />
4<br />
<strong>het</strong> meest belangrijke thema: Afstemming van economie<br />
op ecologie en op sociaal-culturele belangen, ziet men<br />
echter ook een hoge kwetsbaarheid. Eigenlijk is in de<br />
naamgeving van dit thema <strong>het</strong> gehele dilemma van de<br />
toekomstige ontwikkeling van <strong>het</strong> gebied weergegeven:<br />
alle vier de belangen komen er in terug.<br />
Leefbaarheid en veiligheid zijn de topkwaliteiten in <strong>het</strong><br />
sociale profiel. Deze kwaliteiten worden nauwelijk als<br />
kwetsbaar aangemerkt. Draagvlak en eigenheid vindt<br />
men minder belangrijk, maar wel erg kwetsbaar.<br />
In <strong>het</strong> ecologische profiel scoort de beleving van rust en<br />
ruimte hoog: onthaasting en ruimte om te dwalen. Het<br />
<strong>het</strong> culturele profiel toont de belangstelling voor over de<br />
cultuurhistorie en de zorg over de eilandcultuur.<br />
Belangrijkheid Kwetsbaarheid<br />
Belangrijkheid Kwetsbaarheid<br />
Belangrijkheid Kwetsbaarheid<br />
Belangrijkheid Kwetsbaarheid
4 Structuurbeelden<br />
De vier kwaliteitsprofielen vormden in de middag de<br />
basis voor <strong>het</strong> sc<strong>het</strong>sen van structuurbeelden.<br />
Gevraagd werd eerst de huidige kwaliteiten op kaart te<br />
zetten (kaart 2004). De kwaliteitsthema’s leverden daarbij<br />
de hoofdindeling van de legenda.<br />
Daana werd de groepen gevraagd zich een beeld te vormen<br />
van mogelijke versterking van deze kwaliteiten bij<br />
een landswaartse en een zeewaartse ontwikkeling van<br />
de kustverdediging. Het ging <strong>hier</strong>bij uitdrukkelijk nog niet<br />
om technische alternatieven, maar om kwalitatieve toekomstvisies.<br />
De deelnemers werden uitgenodigd te zoeken<br />
naar ‘extreme’ ontwikkelingen. Haalbaarheid is in<br />
deze fase nog geen criterium.<br />
5
Economisch profiel<br />
2004<br />
1 Versterking<br />
kleinschaligheid<br />
2 Verblijf innovatief<br />
4 Bereikbaarheid<br />
(Bebouwings)concentratie<br />
“Bosgebieden”<br />
Grote campung<br />
Minicamping<br />
Strandtenten<br />
Landfront<br />
Waardering kleinschaligheid (schaal1-10)<br />
Slaaphuisjes<br />
3 Afstemming natuur-recreatie-economie<br />
Fietspad<br />
Zicht op scheepvaart<br />
Waardering afstemming natuur-recreatie (schaal1-10)<br />
(Slechte) bereikbaarheid<br />
6
Economisch profiel<br />
2030 Landwaarts<br />
1 Versterken kleinschaligheid<br />
2 Verblijf innovatief<br />
3 Afstemming natuur-recreatie<br />
4 Bereikbaarheid verbeteren<br />
5 Verbreden/versterken toerisme<br />
• Kleinschaligheid is nu een breed gewaardeerde kwaliteit.<br />
Toevoeging van massale bebouwing moet worden<br />
voorkomen. Nieuwe (recreatie)bebouwing moet passen<br />
in <strong>het</strong> huidige beeld. Breek Kustlicht maar af! is een motto<br />
dat daarbij past.<br />
• Bij nieuwe vormen van verblijf is <strong>het</strong> uitgangspunt dat<br />
<strong>het</strong> iets moet toevoegen aan <strong>het</strong> huidige aanbod, dat <strong>het</strong><br />
in moet spelen op nieuwe wensen en zo mogelijk nieuwe<br />
doelgroepen aan moet trekken. De aanleg van een jachthaven<br />
met verblijfsrecreatie (aanpak Joossesweg) en de<br />
realisatie van landgoedachtige recreatie-objecten achter<br />
<strong>het</strong> (uit te breiden) waterwingebied Biggekerke past daarin.<br />
• De kuststrook moet vooral een stuk groener worden. In<br />
de toekomst willen toeristen actief zijn en genieten van<br />
rust, ruimte en natuur. Het openbaar toegankelijk maken<br />
van (nieuwe) natuurgebieden is daarom een belangrijk<br />
motto. Met name <strong>het</strong> natuurontwikkelingsgebied tussen<br />
Westkapelle en Domburg moet voor iedereen beleefbaar<br />
7<br />
zijn. Het gebied Westduin zal altijd een belangrijke functie<br />
blijven vervullen voor de stad Vlissingen. Het accent in<br />
dit gebied ligt op dagrecreatie.<br />
• Het aanpakken van de bereikbaarheid van de kust, zonder<br />
dat dit de leefbaarheid aantast, vereist een nieuwe<br />
recreatieverdeelweg. De huidige kustroute wordt opgebroken.<br />
• Ook in een landwaartse variant zal bij Zoutelande voor<br />
een zeewaartse oplossing gekozen moeten worden. Het<br />
weer "heel" maken van <strong>het</strong> hart van <strong>het</strong> dorp zou een<br />
belangrijk doel moeten zijn.<br />
• Ook Westkapelle is nog niet "af". Het dorp heeft wel een<br />
sterke identititeit, maar voegt weinig toe aan <strong>het</strong> toeristisch<br />
product. Het is de dijk en verder niets.<br />
• Hoe verder met de landbouw is bij dit scenario nauwelijks<br />
uit de verf gekomen. Daartoe zijn ook geen suggesties<br />
naar voren gekomen.
Economisch profiel<br />
2030 Zeewaarts<br />
1 Versterken<br />
kleinschaligheid<br />
3 Afstemming natuur-recreatie<br />
4 Bereikbaarheid verbeteren<br />
5 Verbreden/versterken toerisme<br />
• Nog sterker dan in <strong>het</strong> vorige scenario is gekozen voor<br />
<strong>het</strong> inspelen op de wens van de toekomstige recreant.<br />
Het volop inspelen op dagrecreatieve mogelijkheden<br />
(verdwaalnatuur), nieuwe verblijfsvormen (hotel op<br />
palen), nieuwe vormen van vervoer (de pendelboot als<br />
moderne variant op de kusttram) en nieuwe doelgroepen<br />
(een jachthaven in de lagune, een zeer forse uitbreiding<br />
van de golfbaan Domburg) is <strong>hier</strong>van <strong>het</strong> resultaat.<br />
• Op de nieuwe landlobben kan de oernatuur zijn gang<br />
gaan. Verblijfsrecreatie (zeer ruim opgezet; solitaire<br />
huisjes in <strong>het</strong> groen) krijgt alleen een plek bij de overgang<br />
naar <strong>het</strong> "oude" land.<br />
• De opmerkingen uit <strong>het</strong> vorige scenario over <strong>het</strong> versterken<br />
van de kleinschaligheid en <strong>het</strong> versterken van<br />
de kustkernen Zoutelande en Westkapelle gelden ook<br />
<strong>hier</strong>. Hetzelfde geldt voor de infrastructuur.<br />
8
Sociaal profiel<br />
2004<br />
4 leefbaarheid<br />
Huidig voorzieningenniveau handhaven<br />
++ = zeer goed + = goed<br />
+/- = redelijk - = onvoldoende<br />
Sociale ontspanning<br />
Strand / dijk<br />
Bereikbaarheid auto<br />
Bereikbaarheid OV<br />
Bereikbaarheid LV<br />
Vaargeul = kwaliteit<br />
Zwakke schakel kust<br />
• Bij de beoordeling van de huidige situatie zijn de globaal<br />
de sterke en zwakke kanten (sociaal maatschappelijk<br />
bezien) beoordeeld binnen de kustzone.<br />
De verschillende dorpskernen zijn daarbij qua voorzieningenniveau<br />
beoordeeld (+/-)<br />
Tevens is een beoordeling toegekend aan de belevingswaarde<br />
van de stranden en duinen.<br />
• Het directe achterland biedt op dit moment mogelijkheden<br />
voor sociale ontspanning in de vorm van wandelen,<br />
fietsen en recreëren<br />
• De vaargeul met zijn scheepvaart wordt als een positief<br />
element beschouwd.<br />
9
Sociaal profiel<br />
2030 Landwaarts<br />
2 Eigenheid<br />
3 Toegankelijkheid<br />
Afwisseling druk/rustige strand<br />
Duinlandschap<br />
Bos en duin (breed)<br />
Jachthaven bij Westkapelle<br />
Fietsroutes<br />
Auto<br />
Pendelbus<br />
OV-boot met pontons<br />
Bij de landwaartse variant wordt nadrukkelijk nagestreefd<br />
om meer verscheidenheid aan te brengen tussen<br />
de verschillende strandvakken: Drukke stranden met<br />
veel voorzieningen bij de duinovergangen; rustige stranden<br />
met minder voorzieningen.<br />
Alle duinovergangen moeten goed bereikbaar zijn voor<br />
de langzame verkeersdeelnemers en de (parkeer-) voorzieningen<br />
moeten daarop aansluiten.<br />
Vanuit <strong>het</strong> achterland worden op transferia, pendelbusjes<br />
ingezet naar de verschillende strandovergangen.<br />
De auto is uitsluitend te gast bij de duinovergangen voor<br />
de drukke stranden (met strandtenten); ook <strong>hier</strong> geldt<br />
dat er voldoende parkeervoorzieningen aanwezig moeten<br />
zijn.<br />
Het station in Vlissingen gaat aansluiten op een pendelbootdienst<br />
langs de kust die afmeert bij pontons in <strong>het</strong><br />
10<br />
water. Vanaf de pontons kunnen de toeristen <strong>het</strong> strand<br />
bereiken.<br />
Bij Westkapelle wordt de mogelijkheid gecreëerd om<br />
een volwaardige jachthaven te maken.<br />
Het bos en duinlandschap ter hoogte van Vlissingen<br />
(Westduin) wordt versterkt en kwalitatief opgewaardeerd<br />
met bescheiden toevoegingen voor recreatief gebruik.<br />
Bij een landinwaartse dijkversterking ter hoogte van<br />
Zoutelande zou een strook van <strong>het</strong> dorp langs de dijk,<br />
gesaneerd kunnen worden onder gelijktijdige nieuwbouw<br />
aan de oostzijde waardoor de 2 kernen Meliskerke en<br />
Biggekerke opgewaardeerd kunnen worden. Zo ontstaat<br />
er een levensvatbaar voorzieningenniveau in deze<br />
kernen.
Sociaal profiel<br />
2030 Zeewaarts<br />
1 Draagvlak<br />
3 Toegankelijkheid<br />
4 Leefbaarheid + veiligheid<br />
5 Keuzevrijheid<br />
Versterken / handhaven<br />
voorzieningen<br />
Nieuwe pieren<br />
Ontsluiting auto (beperkte parkeerplaatsen)<br />
OV<br />
Geul verleggen<br />
Druk / rustig strand<br />
• De huidige vaargeul wordt zeewaarts verlegd. Dit<br />
opent mogelijkheden om de stranden en duinen te verbreden<br />
met ook in dit model diversiteit in de verschillende<br />
strandvakken (druk/rustig)<br />
• Dit model opent de mogelijkheid om op drie plekken bij<br />
de drukke strandvakken pieren (of toeristische speerpunten<br />
in zee) te bouwen.<br />
• In dit model lijkt er geen directe noodzaak om <strong>het</strong> achterland<br />
kwalitatief te verbeteren.<br />
11
Ecologisch profiel<br />
2004<br />
1 Onthaasten<br />
2 Ecologische kwaliteit<br />
3 Water<br />
Wandelen op duinen<br />
Horizon (zee en land)<br />
Wandelen op strand<br />
Zicht op binnenduinrand<br />
Bos / bosjes<br />
Geen bos<br />
Vroongronden<br />
Open<br />
Stepping stone duin/kustvogels<br />
Stepping stone vogels bovenprovinciaal<br />
Natte duinvallei<br />
Potentiële vroongronden<br />
Water, vogelgebied<br />
Schone zeelucht<br />
• De mogelijkheden voor onthaasten zijn in de ochtendsessie<br />
als belangrijkste kwaliteitskenmerk gezien.<br />
Daarvoor zijn de volgende zaken in <strong>het</strong> gebied van<br />
belang: wandelen op de duinen (uniek in Nederland)<br />
met vrij uitzicht op zee en platteland; wandelen op <strong>het</strong><br />
strand, <strong>het</strong> zicht vanuit <strong>het</strong> platteland op de duinen, de<br />
bosgebieden in binnenduinrand (momenteel niet zo<br />
hoge kwaliteit –te smal-, maar dit wordt door bosaanleg<br />
ikv ruilverkaveling verbeterd); de afwisseling van bos<br />
met open landbouwgebieden; de vroongronden tussen<br />
Westkapelle en Domburg; en <strong>het</strong> open platte van<br />
Walcheren (uitloopgebied voor wandelen, fietsen, paardrijden,<br />
skeeleren). Mede gelet op <strong>het</strong> huidige strenge<br />
natuurbeleid worden weinig bedreigingen voor deze<br />
kwaliteit gezien.<br />
• Tweede belangrijke kwaliteitskenmerk is de ecologische<br />
kwaliteit. Daarvoor zijn met name de volgende<br />
zaken van belang: twee "stepping stones" voor duinkustvogels<br />
bij Westkapelse kreek en Nollebos (vragen water<br />
12<br />
en beschutting); <strong>het</strong> open, platte gebied vormt stepping<br />
stone voor ganzen/zwanen; floristische waarden in <strong>het</strong><br />
voormalige drinkwatergebied Biggekerke; en de (ikv ruilverkaveling<br />
nog verder te ontwikkelen) natuurwaarden<br />
van de vroongronden.<br />
• Een discussie is in de groep gevoerd over <strong>het</strong> belang<br />
van de milieuhygiënische kwaliteit (geluid, lucht, licht) en<br />
dan met name de luchtkwaliteit. Enerzijds wordt de lekkere<br />
zeelucht door bewoners/toeristen een belangijke<br />
kwaliteit gevonden, anderzijds is de luchtkwaliteit feitelijk<br />
niet geweldig (hoge achtergrondconcentraties) en is er<br />
geen/nauwelijks beïnvloeding ervan mogelijk door lokale/regionale<br />
ingrepen en beleid.
Ecologisch profiel<br />
2030 Landwaarts<br />
1 Onthaasten<br />
2 Ecologische kwaliteit<br />
3 Water<br />
Hoge kwaliteit verblijfsrecreatie: luxer<br />
+ minder mensen: rust. (zoekgebied)<br />
Heggestruin dwaallandschap<br />
Openheid versterken<br />
assimilatieverlichting kas verbieden<br />
Nieuw duin: natuurlijk verstuiven<br />
Ecologische verbinding voor fauna:<br />
bosjes, erfbeplanting, laanbeplanting, paddepoelen<br />
Kansen voor kwel<br />
Diffusere overgang van:<br />
- zout naar zoet<br />
- water naar land (flauwer talud)<br />
Meer natuurbeleving voor minder mensen.<br />
• Hoe kunnen de mogelijkheden om een gevoel van onthaasten<br />
te verkrijgen worden versterkt? Belangrijkste<br />
elementen daarin zijn rust en ruige (dwaal)natuur.<br />
Grotere duingebieden, waarin gewandeld/gestruind mag<br />
worden, heggelandschap in middengebied, én vermindering<br />
topdrukte zijn daarbij van belang. Wat betreft <strong>het</strong><br />
laatste wordt gedacht aan <strong>het</strong> versterken van de zonering<br />
(scheiding tussen drukke en rustige gebieden) en<br />
<strong>het</strong> toewerken naar luxere, hoogwaardiger vormen van<br />
verblijfsrecreatie (gelijke of meer economische opbrengsten<br />
bij minder mensen).<br />
• De ecologische kwaliteit kan worden versterkt door de<br />
aanleg van verbrede duinen (evt. in de vorm van een<br />
gekerfde zeereep) bij Westduin en ten noorden van<br />
Zoutelande. Bij Zoutelande zal dat gepaard moeten<br />
gaan met sanering van bestaande recreatieterreinen<br />
(Joossesweg, Kustlicht). Dit wordt als een pluspunt<br />
gezien.<br />
13<br />
• Verder liggen er kansen voor versterking van ecologische<br />
waarden in de Westkapelse kreek (door aanleg<br />
ondiepe oevers en inbrengen getijbeweging) en door<br />
een ecologische verbinding voor fauna te realiseren tussen<br />
<strong>het</strong> bosgebied aan de noordzijde van Walcheren en<br />
<strong>het</strong> bos van de Westkapelse kreek. Langs de binnenduinrand<br />
liggen er (bescheiden) kansen voor <strong>het</strong> benutten<br />
van zoet kwelwater.<br />
• Een klein detail: de waarde van duisternis kan worden<br />
versterkt door <strong>het</strong> afschermen van de kassen bij<br />
Aagtekerke, waar assimilatieverlichting wordt toegepast.
Ecologisch profiel<br />
2004 Zeewaarts<br />
2 Ecologische kwaliteit<br />
Breed duin, waardoo mogelijkheden voor<br />
natuur ontstaan, maar:<br />
- suppletie is niet natuurlijk.<br />
- elders ontstaat meer dynamiek<br />
Vraag:<br />
Is zeewaarts niet altijd een aantasting van<br />
<strong>het</strong> mariene ecosysteem?<br />
Natuurwinst????<br />
• Er zijn grote vraagtekens gezet bij de mogelijkheden<br />
om bij zeewaartse versterking een ecologische meerwaarde<br />
te bereiken. Door extra zandsuppletie zou je wat<br />
meer dynamiek (aangroei duinen) kunnen krijgen, maar<br />
benodigde maatregelen betekenen tevens een aantasting<br />
van bestaande ecologische kwaliteiten.<br />
14
Cultureel profiel<br />
2004<br />
Algemeen<br />
In de kwaliteitscriteria, zoals die zijn aangegeven met de<br />
gekleurde stickers zat veel diversiteit, waarbij de vermelde<br />
items zowel "kwetsbaar" als "belangrijk" werden<br />
gekwalificeerd.<br />
Het kwaliteitsitem dat uit al die verschillende bewoordingen<br />
en aanduidingen kon worden gedestilleerd kan worden<br />
omschreven als de algemeen als uniek en bijzonder<br />
ervaren identiteit van <strong>het</strong> gebied in al haar facetten.<br />
Onder die identiteitsnoemer vallen bijv. steekwoorden<br />
als "rust", "(ver)dwalen", "landschap", "ontmoeting landwater",<br />
"dorpen", "eigen karakter" .<br />
Mede in relatie <strong>hier</strong>mee werd voor <strong>het</strong> uitwerken van de<br />
structuurbeelden een ruime cultuurdefinitie gehanteerd,<br />
n.l. al datgene wat een samenleving haar identiteit verschaft.<br />
15<br />
Inventarisatie kwaliteiten 2004<br />
De bestaande kwaliteiten zijn in de eerste plaats de<br />
stads- en dorpskernen in <strong>het</strong> gebied met de daar woonachtige<br />
gemeenschappen; beperkt tot <strong>het</strong> kustgebied<br />
dus Vlissingen, Zoutelande en Westkapelle.<br />
Een belangrijke cultuurwaarde vertegenwoordigt <strong>het</strong> om<br />
de woonkernen gelegen agrarische cultuurlandschap<br />
met de daarin voorkomende opvallende elementen als<br />
boerderijen en andere karakteristieke gebouwen, vliedbergen,<br />
groene coulissen, boomgroepen, kreken en<br />
watergangen en noordelijk van Vlissingen <strong>het</strong> Duitse<br />
"landfront" uit de 2e wereldoorlog.
Cultureel profiel<br />
2030 Landwaarts<br />
Structuurbeeld "landwaarts"<br />
Wanneer de zeeweringen aan de landzijde zouden worden<br />
verbreed en verhoogd mag dat, gelet op de geïnventariseerde<br />
huidige culturele waarden, niet tot aantasting,<br />
kwaliteitsvermindering of identiteitsverlies van de<br />
stads- en dorpskernen leiden. In <strong>het</strong> verleden was dat<br />
vaak wel onvermijdelijk. Nee, de bestaande identiteit<br />
moet zelfs worden versterkt. Waar bebouwd gebied<br />
moet wijken voor een groter dijk- of duinlichaam moet<br />
dat zodanig worden aangepakt dat <strong>hier</strong> "bewoonbare dijken"<br />
worden aangelegd. Stedelijke, aaneengesloten<br />
bebouwing op en direct tegenaan de zeewering met een<br />
bij de streek passende architectuur en stedebouwkundige<br />
vormgeving, dat moet <strong>het</strong> beeld bepalen. Dit kan leiden<br />
tot een aanzienlijke uitbreiding van <strong>het</strong> stedelijke<br />
gebied aan de landzijde. Ook <strong>hier</strong>bij mag men niet vervallen<br />
in de nieuwbouwstijl die ook overal elders te vinden<br />
is maar moet sprake zijn van een volwaardige stedebouwkundige<br />
vormgeving, waarin de "kerk in <strong>het</strong> mid-<br />
16<br />
den staat" en de bevolking zich thuis voelt als ware <strong>het</strong><br />
altijd zo geweest.<br />
Wat Vlissingen betreft betekent deze gedachte een uitbouw<br />
van de havenwerken, de boulevard en de binnenstadsvoorzieningen<br />
over een grotere lengte dan nu<br />
(vanaf de buitenhaven tot en met de huidige Nolledijk),<br />
eventueel in samenhang met de herstructurering van <strong>het</strong><br />
Scheldeterrein. Het na te streven stedebouwkundige<br />
karakter van <strong>het</strong> Vlissingse kustgebied kan worden<br />
omschreven als "fortificaties".<br />
De verzwaarde kustverdediging tussen de woonkernen<br />
krijgt <strong>het</strong> karakter van "nieuwe duinen", die naadloos en<br />
natuurlijk aansluiten bij <strong>het</strong> agrarische landschap. Het<br />
gehele buitengebied krijgt meer allure en belevingswaarde<br />
en wordt met recht een "Walcherse Arcadia".
Cultureel profiel<br />
2030 Zeewaarts<br />
Structuurbeeld "zeewaarts"<br />
Bij een kustversterking aan de zeezijde hanteert de discussiegroep<br />
dezelfde filosofie als in de landwaartse<br />
variant: versterking van de identiteit en de stedebouwkundige<br />
vormgeving van de woonkernen, die omgeven<br />
zijn door een arcadisch landschap.<br />
Voor de dorpen Zoutelande en Westkapelle zou de zeewaartse<br />
dijkversterking zo rigoureus kunnen worden uitgevoerd<br />
dat deze dorpen <strong>het</strong> gebied dat ze in de loop<br />
van de tijd aan de zee hebben moeten prijsgeven weer<br />
terug krijgen. Concreet werd daarbij voor Westkapelle<br />
gedacht aan <strong>het</strong> terugbrengen van de (onder water<br />
deels nog aanwezige) zeedijk van voor 1944 en voor<br />
Zoutelande herstel van <strong>het</strong> in de jaren 1955-1956 aan<br />
de zeewering opgeofferde dorpsgebied. Men krijgt dan<br />
nieuwe, ver in zee uitstekende dijklichamen, ook <strong>hier</strong><br />
voorzien van een aaneengesloten stedelijke bebouwing.<br />
Dit heeft waarschijnlijk als consequentie dat <strong>het</strong> nu recht<br />
voor de dorpen gelegen strand gaat verdwijnen. Een<br />
17<br />
compensatie <strong>hier</strong>voor is te vinden in <strong>het</strong> duingebied tussen<br />
Westkapelle en Zoutelande en voor <strong>het</strong> noordoostelijke<br />
gedeelte van de Westkapelse zeedijk, waar door<br />
zandsuppleties in plaats van nu aanwezig harde duinvoetversterkingen<br />
meer strand kan worden verkregen.<br />
Het idee van fortificaties in Vlissingen over een grote<br />
lengte kan ook in de zeewaartse variant worden gerealiseerd<br />
zelfs met meer stedebouwkundige mogelijkheden<br />
dan bij een landwaartse kustversterking.<br />
De nieuwe duinen tussen de woonkernen en <strong>het</strong> aansluitende<br />
buitengebied krijgen <strong>het</strong>zelfde karakter als in<br />
de landwaartse variant.
5 Terug-/vooruitblik<br />
Samenvatting evaluatieronde<br />
Algemeen<br />
Deelnemers waren allen zeer positief over <strong>het</strong> eerste<br />
ontwerpatelier. Het werd boeiend, leerzaam, inspirerend<br />
en goed voor <strong>het</strong> proces gevonden. Overschrijding tijdsplanning<br />
werd door een enkeling betreurd. Methode<br />
Habiforum werd, hoewel tamelijk abstract, toch bruikbaar<br />
gevonden. Resultaten geven zeker aanknopingspunten<br />
voor vervolg. Proces van divergeren (eerste atelier)<br />
naar convergeren (tweede atelier) wordt ondersteund.<br />
Van verschillende kanten werd een pleidooi voor<br />
ambitieuze scenario’s gehouden.<br />
Methode<br />
De gehanteerde werkwijze werd gewaardeerd. Een<br />
(groot) deel van de deelnemers had van tevoren de<br />
Habiforum-site bezocht en geoefend met de matrix.<br />
Matrix bevat voldoende breedte en diepgang, maar is<br />
wel erg abstract. Het is niet altijd even gemakkelijk de<br />
abstracte begrippen in tastbare zaken (op de kaart) om<br />
te zetten. Gesuggereerd wordt een volgende keer de<br />
begrippen te illustreren met voorbeelden. Door enkelen<br />
werd <strong>het</strong> onderscheid tussen sociale en culturele kwaliteiten<br />
te weinig onderscheidend gevonden voor ons<br />
plangebied en onze planopdracht. "Voorbewerking" van<br />
de matrix was mogelijk en nuttig geweest.<br />
Samenwerking met andere disciplines/achtergronden<br />
werd inspirerend gevonden. Wellicht door andere<br />
groepsindeling nog meer kruisbestuiving mogelijk tussen<br />
de verschillende partijen.<br />
Resultaten en vervolg<br />
Presentaties aan <strong>het</strong> eind van de middag gaven onvoldoende<br />
de denklijnen in de groepen weer. Grote lijn<br />
(motto, nieuwe identiteit) blijft zo onduidelijk. Zou een<br />
volgende keer meer aandacht voor moeten zijn. De<br />
groepsresultaten verschillen nogal in ambitieniveau,<br />
integraliteit, creativiteit en uitwerking. Niet iedere groep<br />
is voldoende losgekomen van de huidige beleidskaders<br />
en werkelijkheid.<br />
De gepresenteerde resultaten van de eerste dag zullen<br />
nog fors bewerkt moeten worden, om te kunnen komen<br />
tot ambitieuze, maar realistische scenario’s op basis van<br />
duidelijke denklijnen/motto’s. Voor de<br />
uitvoerbaarheid/effectiviteit, maar wellicht ook voor nieuwe<br />
aanvullende ideeën, is inzet van deskundigen daarbij<br />
noodzakelijk.<br />
Een pleidooi werd gehouden (en breed ondersteund)<br />
voor ambitieuze, prikkelende scenario’s. In de loop van<br />
<strong>het</strong> proces zal daar toch al voldoende van af worden<br />
geknabbeld, is de verwachting. Dus aan <strong>het</strong> begin hoog<br />
inzetten.<br />
18
Bijlage 1<br />
Lijst van deelnemers<br />
Provincie Zeeland<br />
• Ad Sannen (projectbureau Zwakke schakels)<br />
• Johan Mathijssen (projectbureau Zwakke schakels)<br />
• Lies Dekker (projectbureau Zwakke schakels)<br />
• Annemarie Vinke-Vermazen<br />
(projectbureau Zwakke schakels)<br />
• Lein Kaland<br />
• Leo Caljouw<br />
Gemeente Veere<br />
• Jan Kaland<br />
• René Dekker<br />
• Chris Maas<br />
• Jan Muizelaar<br />
Gemeente Vlissingen<br />
• Walter Vael<br />
• Guido van Goethem<br />
• Anton Riems<br />
• André Houwing<br />
• Fred Slager<br />
Waterschap Zeeuwse Eilanden<br />
• Wilgerd Heldens<br />
• Hans v.d. Sande<br />
RWS<br />
• Karel Boone<br />
• Piet Roelse<br />
Natuur&Milieu<br />
• John van Vliet, Stichting Duinbehoud<br />
• Geertje v.d. Krogt, ZMF,<br />
• Gert-Jan Buth, Het Zeeuwse Landschap<br />
Recreatie en toerisme<br />
• Monique de Heer (Horeca Walcheren)<br />
• Joke de Witte (Recron Walcheren)<br />
• Carla Schönknegt, VVV-Walcheren,<br />
• Nita Kramer, SSW<br />
Landbouw<br />
• Han Kole (ZLTO)<br />
Bewoners<br />
* A. Hendrikse (dorpsraad Westkapelle)<br />
• Ans Landzaat (dorpsraad Zoutelande)<br />
• Els de Nooijer-de Buck (wijkvereniging Pauwenburg)<br />
Overigen<br />
• Piet Dieleman (beeldend kunstenaar)<br />
• Cees Maas (publicist)<br />
• Desiree Bokma, VROM<br />
• Peter Dauvellier, (Dauvellier Planadvies)<br />
19
Bijlage 2<br />
De matrix<br />
Ruimtelijke Kwaliteit<br />
Gebruiks<br />
waarde<br />
Belevings<br />
waarde<br />
Toekomst<br />
waarde<br />
Economisch<br />
belang<br />
Allocatie efficiëntie<br />
Bereikbaarheid<br />
Stimulerende effecten<br />
Gecombineerd gebruik<br />
Imago/uitstraling<br />
Aantrekkelijkheid<br />
Sociaal<br />
belang<br />
Toegang<br />
Eerlijke verdeling<br />
Inbreng<br />
Keuzemogelijkheden<br />
Gelijkwaardigheid<br />
Verbondenheid<br />
Sociale veiligheid<br />
Stabiliteit en flexibiliteit Iedereen aan boord<br />
Agglomeratie<br />
Gebundelde aantrekke<br />
lijkheid<br />
Sociaal draagvlak<br />
20<br />
Ecologisch<br />
belang<br />
Externe veiligheid<br />
Schoon milieu<br />
Water in balans<br />
Ecologische structuur<br />
Rust en ruimte<br />
Schoonheid der natuur<br />
Gezonde leefomgeving<br />
Ecologische voorraden<br />
Gezonde ecosystemen<br />
Cultureel<br />
belang<br />
Keuzevrijheid<br />
Culturele verscheiden<br />
heid<br />
Eigenheid<br />
Schoonheid der cultuur<br />
Contrastrijke omgeving<br />
Erfgoed<br />
Integratie<br />
Culturele vernieuwing<br />
Vrij naar: Hooimeijer Pieter Henk Kroon en Joke Luttik () Kwaliteit in meervoud; Conceptualisering en operationalisering<br />
van ruimtelijke kwaliteit voor meervoudig ruimtegebruik Habiforum Gouda
Bijlage 3<br />
Kwaliteitsprofielen<br />
21
Scenario’s<br />
ontwikkeling kustgebied<br />
Zuidwest Walcheren<br />
Vier toekomstbeelden voor<br />
veiligheid en ruimtelijke kwaliteit<br />
Resultaten van<br />
twee ontwerpateliers<br />
gehouden op 14 dec<br />
2004 en 19 jan 2005<br />
Provincie Zeeland / Projectbureau Zwakke Schakels / Dauvellier Planadvies - Februari 2005
1<br />
Inhoud<br />
1 Aanleiding en<br />
doelstelling<br />
2 Werkwijze<br />
3 Kwaliteitsprofielen<br />
4 Structuurbeelden<br />
5 Ontwikkelingsrichtingen<br />
6 Vier scenario’s<br />
- toekomstbeelden<br />
- projecten<br />
- kwaliteitssaldo<br />
7 Vooruitblik<br />
Bijlagen<br />
1 Deelnemerslijst<br />
2 De matrix ruimtelijke kwaliteit<br />
3 Structuurbeelden<br />
4 Kustversterkingsopties<br />
5 Urgentie van kustversterking<br />
Provincie Zeeland / Projectbureau Zwakke<br />
Schakels / Dauvellier Planadvies<br />
Februari 2005
1 Aanleiding en<br />
doelstelling<br />
In de Nota Ruimte is <strong>het</strong> kustgebied van Zuidwest<br />
Walcheren - tussen Westkapelle en Vlissingen - door de<br />
regering aangemerkt als een van de ‘prioritaire zwakke<br />
schakels’ in de kustverdediging. Voor dit gebied wordt<br />
een gecombineerde aanpak van verbetering van veiligheid<br />
en ruimtelijke kwaliteit voorgestaan. Onder regie<br />
van de provincie Zeeland wordt voor <strong>het</strong> gebied een<br />
integrale planstudie uitgevoerd, die in 2007 moet zijn<br />
afgerond.<br />
De ontwikkeling van scenario’s is de eerste stap in deze<br />
planstudie met de nadruk op ruimtelijke kwaliteit. In deze<br />
stap willen we <strong>het</strong> volgende realiseren:<br />
• Formuleren en operationaliseren van de voor de streek<br />
relevante ruimtelijke kwaliteitscriteria;<br />
• Vanuit deze criteria een aantal gebiedsgerichte<br />
scenario’s ontwikkelen.<br />
2<br />
Deze scenario’s zijn sc<strong>het</strong>sen van mogelijke toekomstbeelden<br />
die op zodanige manier zijn weergegeven dat<br />
ze aansprekend zijn voor een breed publiek en uitnodigen<br />
tot reactie en aanvulling. De voor- en nadelen van<br />
de scenario’s en de haalbaarheid ervan zullen nader<br />
onderzocht worden.<br />
De scenario’s vormen een belangrijke bouwsteen voor<br />
de Startnotitie Strategische Milieubeoordeling (SMB).<br />
Tevens draagt deze activiteit bij tot <strong>het</strong> vormgeven aan<br />
de betrokkenheid van de streek bij de planvorming en bij<br />
de communicatie daarover.<br />
Door een groep van ca 30 betrokkenen vanuit diverse<br />
bestuurlijke en maatschappelijke achtergrond werd in<br />
twee ontwerpateliers de basis gelegd voor de toekomstscenario’s.<br />
De eerste dag vond plaats op 14 december<br />
2004 te Dishoek, de tweede op 15 januari 2005 te<br />
Middelburg. Bijlage 1 bevat een lijst van deelnemers van<br />
de ontwerpateliers.
2 Werkwijze<br />
Het planproces als kader<br />
In de ateliers is een werkwijze gevolgd die bij<br />
Habiforum is ontwikkeld (zie: www.werkbank.habiforum.nl<br />
). Het schema van <strong>het</strong> planproces met vier fasen<br />
vormt <strong>het</strong> denkkader.<br />
We beginnen in de huidige gebruiksfase. Daar signaleren<br />
we kwaliteiten maar ook gebreken. In de initiatieffase<br />
worden wensen voor de toekomst geformuleerd, die<br />
in de visiefase worden geprojecteerd op <strong>het</strong> plangebied.<br />
Het levert ideeën en concepten op voor <strong>het</strong> aanpassen<br />
van de ruimtelijke structuur. In de uitvoeringsfase worden<br />
deze visies vertaald in projecten en maatregelen.<br />
Is dit uitvoeringsprogramma eenmaal gerealiseerd, dan<br />
moet <strong>het</strong> beheer en gebruik goed worden geregeld.<br />
Voor een groot gebied, zoals de kustzone van<br />
Walcheren kan dit proces vele jaren in beslag nemen.<br />
In die tijd doorlopen we in ons denken en plannen alle<br />
fasen verschillende malen. Steeds proberen we ons een<br />
beeld te vormen van de keuzes die we moeten maken<br />
en van de gevolgen die dit heeft voor <strong>het</strong> leven in <strong>het</strong><br />
gebied. In de ateliers is in zeven stappen de cirkel van<br />
<strong>het</strong> planproces voor eerste keer helemaal doorlopen.<br />
Kaartexcursie<br />
Gezien de beperkte tijd is als alternatief voor een echte<br />
excursie een ‘kaartexcursie’ gehouden, waarbij een viertal<br />
deskundigen ons op een wandkaart van <strong>het</strong> gebied<br />
meevoerden langs kwaliteiten en zwakke plekken. Aan<br />
de orde zijn gekomen :<br />
- Cultuurhistorie, door Cees Maas (Gemeente Veere)<br />
- Economie, door Leo Caljouw (Provincie Zeeland)<br />
- Natuur en landschap, door John van Vliet (Stichting<br />
Duinbehoud)<br />
- Kustverdediging door Piet Roelse (RIKZ)<br />
3<br />
Kwaliteitsprofielen<br />
Wat verstaan wordt onder ruimtelijke kwaliteit moet voor<br />
en door <strong>het</strong> gebied zelf worden gedefinieerd. Daaraan is<br />
relatief veel tijd besteed. We gebruikten de Matrix<br />
Ruimtelijke Kwaliteit om kwaliteiten te inventariseren en<br />
te clusteren. Dit leverde 18 kwaliteitsthema’s op.<br />
Structuurbeelden<br />
De kwaliteitsprofielen werden in de volgende stap vertaald<br />
in kaartbeelden. Men maakte eerst een kaartbeeld<br />
met bestaande kwaliteiten. Daarna werden potenties<br />
voor behoud en ontwikkeling van kwaliteiten op kaart<br />
gezet, te onderscheiden naar een landwaartse en een<br />
zeewaartse kustversterking.<br />
Ontwikkelingsrichtingen<br />
De structuurbeelden vormen de basis voor <strong>het</strong> formuleren<br />
van verschillende ontwikkelingsrichtingen. Gekozen<br />
is voor ‘Metamorfose’ tegenover ‘Idenditeitsversterking’.<br />
Voor beide wordt een landwaartse en een zeewaarts<br />
alternatief uitgewerkt. Dit levert vier scenariobeelden op.<br />
Scenario’s: toekomstbeelden<br />
Voor alle vier scenario’s wordt een toekomstbeeld 2050<br />
gesc<strong>het</strong>st.<br />
Scenario’s: projecten<br />
Per scenario’ worden projecten en ingrepen benoemd<br />
die nodig zijn om de toekomstbeelden te realiseren. Ze<br />
worden grofweg onderscheiden in drie fasen: tot 2015,<br />
2015-2050 en na 2050.<br />
Scenario’s: Kwaliteitssaldo<br />
Tot slot wordt afgerekend op kwaliteit. In een tabel wordt<br />
aangegeven op welke manier een scenario positief dan<br />
wel negatief scoort ten aanzien van de 18 kwaliteitsthema’s.<br />
In de navolgende hoofdstukken worden de resultaten<br />
van de stappen weergegeven, te beginnen met de kwaliteitsprofielen.
3 Kwaliteitsprofielen<br />
Het gaat om de volgende vraag:<br />
"Welke ruimtelijke kwaliteiten zal dit gebied over 30 jaar<br />
moeten behouden of ontwikkelen?"<br />
De matrix ruimtelijke kwaliteit zoals die door Habiforum<br />
is ontwikkeld vormt <strong>het</strong> denkraam voor <strong>het</strong> benoemen<br />
van kwaliteiten. De matrix bevat een aantal meer algemene<br />
kwaliteitskenmerken (zie bijlage 2). Deze zijn niet<br />
beperkend voor de deelnemers, maar dienen ter inspiratie.<br />
De deelnemers benoemden ieder voor zich de<br />
gewenste kwaliteit met behulp van de algemene of met<br />
hun eigen begrippen. Dit laatste heeft zelfs de voorkeur.<br />
Het onderstaande schema geeft aan hoeveel kwaliteitsbegrippen<br />
in de cellen van de matrix werden genoemd.<br />
In onderling overleg werden daarna gelijksoortige kwaliteitsbegrippen<br />
onder één noemer gebracht en ontstaan<br />
‘kwaliteitsthema’s’.<br />
Gebruiks<br />
waarde<br />
Belevings<br />
waarde<br />
Toekomst<br />
waarde<br />
Economisch<br />
belang<br />
Sociaal<br />
belang<br />
Ecologisch<br />
belang<br />
4<br />
Individueel kwaliteiten benoemen met behulp van de matrix<br />
Cultureel<br />
belang<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Gezamenlijk gelijksoortige kwaliteiten<br />
clusteren in kwaliteitsthema’s
Achttien kwaliteitsthema’s<br />
Alle door de deelnemers genoemde kwaliteiten zijn <strong>hier</strong>onder<br />
weergegeven, geclusterd in achttien thema’s.<br />
Economisch profiel<br />
Economisch profiel<br />
gebruikswaarde belevingswaarde toekomstwaarde<br />
Afstemming economie op ecologie en sociaal-culturele belangen<br />
bereikbaarheid natuur-recreatie ruimtereservering waterkering(2x)<br />
drager, sterk door samenhang geen verstening stabiel en flexibel (3 x)<br />
allocatie-efficientie schepen vlak voor de kust gecombineerde ontwikkeling<br />
bereikbaarheid (2 x) je ziet <strong>het</strong> niet continuïteit en duurzaamheid<br />
behoud strand (2 x) evenwicht tussen rood en groen bundeling van krachten<br />
kleine overstromingskans/schade gezonde ecosystemen differentiatie<br />
samenwerking versterken econ. swing dmv kernkwaliteiten<br />
rustig fietsen niet helemaal volbouwen<br />
recreatie duurzaam bouwen<br />
natuur (2 x) drinkwaterreserve<br />
natuurwaarden beter benutten stabiliteit agglomeratie<br />
historie beter benutten afstemmen identiteit/imago<br />
stabiel en flexibel afwisseling rust/drukte<br />
gecombineerd gebruik (6 x) toegankelijkheid<br />
strandpaviljoens betere planologie<br />
Identiteit (kleinschaligheid, cultuurhistorie) versterkt uitdragen<br />
behouden kleinschalig karakter identiteit recreatieboerderijen<br />
ontwikkelen watertaxi e.a. aantrekkelijkheid (4) gebundelde aantrekkelijkheid (2 x)<br />
imago/uitstraling (7) flexibel<br />
aantrekkelijk landschap<br />
extensief<br />
eigenheid en historische uitstr.<br />
wijds zeegezicht<br />
kleinschaligheid<br />
oorspronkelijkheid<br />
natuurschoon<br />
diversiteit<br />
keuzemogelijkheden<br />
Verbreden/versterken toeristisch aanbod<br />
zomer- en winteruitstraling (2) uitbreiding routes mogelijkheid rendabel bedrijf<br />
flexibiliteit tijd aan jezelf - fietsen investeringen kunnen doen<br />
tramlijn langs kust actieve recreatievormen toename economische bestedinge<br />
nieuwe voorzieningen (jachth.) richten op spec. Doelgroepen ruimte voor vernieuwing<br />
meer kansen voor watersport bijzondere toeristische attr. uitbreiding werkgelegenheid<br />
stimulerend duurzaamheid<br />
actief bezig kunnen zijn innovatief vermogen<br />
uitbreiding elk-weer-voorzieningen<br />
Innovatief verblijf<br />
nieuwe vormen stimuleren uitstraling stimulerende effecten<br />
stimuleren effecten (ruimte voor) blijven innoveren (3x)<br />
slaaphuisjes duurzame bedrijfsvoering<br />
strand belangr. econ. pijler<br />
uitbreiding verblijf aan strand<br />
bereikbaarheid<br />
bundeling intensief gebruik<br />
Bereikbaarheid voor iedereen<br />
bereikbaarheid (4x)<br />
bevorderen alternatieve mobil.<br />
ontsluiting van <strong>het</strong> strand<br />
bezoekers concentr. op 2/3 plaatsen<br />
OV met aandacht voor veel bagage<br />
Ecologisch profiel<br />
Ecologisch profiel<br />
gebruikswaarde belevingswaarde toekomstwaarde<br />
Beleving, onthaasting, ruimte om te dwalen<br />
van natuur kunnen genieten rust, stilte en ruimte (9) gekerfde zeereep<br />
schoonheid der natuur (3)<br />
struinen en dwalen (2)<br />
contrasten (3)<br />
ongestoorde horizon<br />
inpasbaar recreatief medegebruik<br />
scheiding rust en drukte/vertier<br />
Gezond, veilig, schoon<br />
veiligheid (3) gezonde leefomgeving (4) gezonde ecosystemen (2)<br />
externe veiligheid (4) veiligheid kust afstemmen op water en bodem<br />
schoon milieu (3) robuuste kustverdediging<br />
gezonde ecosystemen no-regret maatregelen aan kust<br />
ontmoetingsplaatsen<br />
Duurzaam milieu/ecologische schakel<br />
ecol. structuur/samenhang (4) versterken landschap gezonde, dyn. ecosystemen (4)<br />
extra natuur raakvlak rust/dynamiek ecol. voorraden/diversiteit (3)<br />
bijdragen aan HR/VR-doelen schoonheid der natuur dynamische ecosystemen<br />
vluchtplaats bij hoogwater ecol. struct. en verbindingen<br />
gebruiksnatuur versterking duinlandschap/vege<br />
geen aantasting ecol. waarden<br />
natuurontwikkeling waar mogelijk<br />
landschappelijk <strong>net</strong>werk<br />
Waterkwaliteiten<br />
water in balans (2) zoetwaterbel<br />
op natuur gericht waterbeheer brak water natuur<br />
ruimtelijke besch. Bufferzones<br />
zoet-zout<br />
duinrellen (schoon water)<br />
watersysteem zvm ongestoord<br />
goede zwemwaterkwaliteit<br />
5<br />
Sociaal profiel profiel<br />
gebruikswaarde belevingswaarde toekomstwaarde<br />
Leefbaarheid en veiligheid<br />
veiligheid tegen overstroming (2) leefbare kernen (2) duurz. besch. tegen overstroming<br />
behoud voorzieningenniveau (2) rust aan de kust (2)<br />
strandwandeling onveilig door scheepvaart<br />
schoon milieu en waterbalans veilig recreëren uitdragen<br />
gezonde ecosystemen kernen met perm. Bewoning<br />
kwaliteitsverhoging recr.voorz. massieve robuuste waterkering<br />
Draagvlak en ruimte voor initiatieven<br />
lokale initiatieven gelijkwaardigheid (3) sociaal draagvlak (6)<br />
kennis vs draagvlak integratie bewoners/recreanten (3) iedereen aan boord<br />
stimuleren doelgroepen cultuur vs natuur alliantie recreatie-natuur-landb.<br />
sociaal draagvlak betrokkenheid eerlijke verdeling<br />
eerlijke verdeling<br />
Eigenheid/kleinschaligheid/spec. doelgroepen<br />
ruimte voor bewoners (+ recr) verbondenheid (2) betere architectuur<br />
herkenning eigen roots bescherming erfgoed<br />
identiteit, thuis voelen menselijke maat behouden<br />
imago: meer kwaliteit en kleinsch.<br />
activiteiten voor vaste bewoners<br />
Toegankelijkheid<br />
toegang (2) verschillende recreatievormen<br />
toegankelijkheid voorzieningen voorzien. voor 65+ en kinderen<br />
langzaam verkeer (voet/fiets) zoeken naar nwe combinaties:<br />
activiteiten voor diverse groepen educatie en toerisme<br />
zorg en landbouw<br />
Keuzevrijheid<br />
keuzemog.h./toegang (4) vrijheidsgevoel (3)<br />
ook rect. mog. voor kleine beurs gelijkwaardig<br />
eerlijke verdeling geen blik op de weg<br />
multifunctioneel keuze in beleving sportief/rust<br />
openbare toegank. strand/natuur<br />
Cultureel profiel<br />
Cultureel profiel<br />
gebruikswaarde belevingswaarde toekomstwaarde<br />
Behoud cultuurhistorische identiteit<br />
erfgoed eigenheid (5) erfgoed (4)<br />
contrastrijke omgeving <strong>het</strong> droge, hooggelegen land<br />
geen standaardmodel invoeren<br />
Eilandcultuur van oudsher<br />
mensen voelen zich thuis eigenheid (4) erfgoed (2)<br />
inpasbaar in landschapsbeleving contrastrijk (3) erfgoed met vernieuwingsmogel.<br />
schoonheid anders dan elders<br />
trost-gevoel stimuleren kleinschalig landschap<br />
dorpssilhouetten worsteling met water gaat door<br />
Zichtbare geschiedenis<br />
cultuurhistorie gebruiken zichtbare geschiedenis historie in landschap leesbaar<br />
zichtb. maken in kinder-doe-tent.<br />
fietsroutes langs CH-punten<br />
zicht op natuurlijke processen<br />
hoog duin: uitzichtpunt<br />
Ruimte voor ontwikkeling/verscheidenheid<br />
keuzevrijheid (7) contrasten (3) integratie (2)<br />
culturele verscheidenheid (3) nieuwe architectuur ruimte voor culturele vernieuwing<br />
cultuur leidend voor inrichting kennis uitdragen behoud erfgoed door ontw. (2)<br />
behoud en oppoetsen erfgoed inspirerende culturele omgeving<br />
cult.elementen benadrukken<br />
Met de achttien thema’s wordt verder gewerkt, maar de<br />
afzonderlijke kwaliteiten blijven belangrijk. Zij zijn <strong>het</strong><br />
fundament van denken en praten over kwaliteit. Het is<br />
de ‘woordenschat van onze kwaliteitstaal’. Daar kan je<br />
later in <strong>het</strong> planproces op terugvallen als bijvoorbeeld de<br />
vraag opkomt: “Wat bedoelden we ook alweer met ‘identiteit’?
Belangrijke en kwetsbare<br />
kwaliteiten<br />
‘Hoe belangrijk en hoe kwetsbaar vindt men de<br />
betreffende kwaliteitsthema’s?’<br />
De rode en groene blokjes geven de waardering van de<br />
deelnemers aan. Duidelijk is <strong>het</strong> grote belang van de<br />
economische thema’s. Bij <strong>het</strong> meest belangrijke thema,<br />
afstemming van economie op ecologie en op sociaalculturele<br />
belangen, ziet men echter ook een hoge kwetsbaarheid.<br />
Eigenlijk is in de naamgeving van dit thema<br />
<strong>het</strong> gehele dilemma van de toekomstige ontwikkeling<br />
van <strong>het</strong> gebied weergegeven: alle vier de belangen<br />
Economisch kwaliteitsprofiel<br />
Afstemming economie op ecologie en sociaal-culturele belangen<br />
Identiteit versterkt uitdragen (kleinschaligheid, cultuurhistorie)<br />
Verbreden/versterken toeristisch aanbod<br />
Innovatief verblijf<br />
Bereikbaarheid voor iedereen<br />
Sociaal kwaliteitsprofiel<br />
Leefbaarheid en veiligheid<br />
Draagvlak en ruimte voor initiatieven<br />
Eigenheid/kleinschaligheid/spec. doelgroepen<br />
Toegankelijkheid<br />
Keuzevrijheid<br />
Ecologisch kwaliteitsprofiel<br />
Beleving, onthaasting, ruimte om te dwalen<br />
Gezond, veilig, schoon<br />
Duurzaam milieu/ecologische schakel<br />
Waterkwaliteiten<br />
Cultureel kwaliteitsprofiel<br />
Behoud cultuurhistorische identiteit<br />
Eilandcultuur van oudsher<br />
Zichtbare geschiedenis<br />
Ruimte voor ontwikkeling/verscheidenheid<br />
6<br />
komen er in terug.<br />
Leefbaarheid en veiligheid zijn de topkwaliteiten in <strong>het</strong><br />
sociale profiel. Deze kwaliteiten worden nauwelijks als<br />
kwetsbaar aangemerkt. Draagvlak en eigenheid vindt<br />
men minder belangrijk, maar wel erg kwetsbaar.<br />
In <strong>het</strong> ecologische profiel scoort de beleving, onthaasting<br />
en ruimte om te dwalen hoog bij de deelnemers.<br />
Het is zowel een belangrijke als een kwetsbare kwaliteit.<br />
Hetzelfde geldt voor de duurzaamheid en de betekenis<br />
van <strong>het</strong> gebied als ecologische schakel.<br />
Het culturele profiel toont veel belangstelling voor de<br />
cultuurhistorie en grote zorg over de toekomst van de<br />
eilandcultuur.<br />
Belangrijkheid Kwetsbaarheid<br />
Belangrijkheid Kwetsbaarheid<br />
Belangrijkheid Kwetsbaarheid<br />
Belangrijkheid Kwetsbaarheid
4 Structuurbeelden<br />
In <strong>het</strong> eerste atelier brachten we ruimtelijke kwaliteiten<br />
letterlijk in kaart door structuurbeelden te sc<strong>het</strong>sen. Het<br />
streven naar ruimtelijke kwaliteit was daarbij sturend<br />
voor <strong>het</strong> kiezen van opties voor kustversterking. De<br />
vraag is:<br />
"Hoe kan men de komende 30 jaar de ruimtelijke kwaliteiten<br />
behouden of versterken in combinatie met een<br />
zeewaartse respectievelijk een landwaartse kustversterking"?<br />
De vier kwaliteitsprofielen vormen <strong>het</strong> startpunt. Vanuit<br />
<strong>het</strong> specifieke economische, sociale, ecologische en <strong>het</strong><br />
culturele belang vormen we ons een beeld van de huidige<br />
situatie van <strong>het</strong> gebied (2004) en van de ontwikkelingsperspectieven<br />
2030. Zo veel mogelijk worden de<br />
achttien kwaliteitsthema’s gebruikt als legenda-eenheden.<br />
Daardoor blijft de relatie tussen kaartbeeld en kwaliteitsprofiel<br />
goed zichtbaar en dus goed bespreekbaar.<br />
Hieronder een voorbeeld van een structuurbeeld.<br />
In bijlage 2 zijn alle gesc<strong>het</strong>ste structuurbeelden opgenomen.<br />
Economisch profiel<br />
2004<br />
1 Versterking<br />
kleinschaligheid<br />
(Bebouwings)concentratie<br />
“Bosgebieden”<br />
Grote campung<br />
Minicamping<br />
Strandtenten<br />
Landfront<br />
Waardering kleinschaligheid (schaal1-10)<br />
2 Verblijf innovatief<br />
Slaaphuisjes<br />
3 Afstemming natuur-recreatie-economie<br />
Fietspad<br />
Zicht op scheepvaart<br />
Waardering afstemming natuur-recreatie (schaal1-10)<br />
4 Bereikbaarheid<br />
(Slechte) bereikbaarheid<br />
7
5 Ontwikkelingsrichtingen<br />
Proceskenmerken<br />
Uit de eerste atelierdag kwam naar voren dat de toekomstige<br />
identiteit van <strong>het</strong> kustgebied de centrale vraag<br />
vormt. Op welke manier gaan gebruik en vormgeving<br />
van <strong>het</strong> gebied op lange termijn veranderen? Er zijn<br />
twee mogelijke richtingen.<br />
• Metamorfose: waarbij een transformatie van identiteit,<br />
functionaliteit en gedaante van de kustzone<br />
plaatsvindt.<br />
• Identiteitsversterking: waarbij bestaande en in <strong>het</strong><br />
verleden opgebouwde kwaliteitskenmerken een nieuwe<br />
vorm, betekenis en werking krijgen.<br />
Beide ontwikkelingsrichtingen vragen om visie, beeldvorming,<br />
planning, actie en sturing. Identiteitsversterking is<br />
mogelijk nog complexer dan metamorfose. Maar die processen<br />
zullen in beide richtingen zeer verschillend verlopen.<br />
Hieronder is in een aantal steekwoorden dit onderscheid<br />
aangegeven.<br />
Proceskenmerken<br />
Basiskwaliteiten voor alle scenario’s<br />
In <strong>het</strong> eerste atelier zijn in totaal 18 kwaliteitsthema’s<br />
benoemd. Hieruit zijn 2 basiskwaliteiten afgeleid die alle<br />
scenario’s zouden moeten versterken. Het zijn randvoorwaarden<br />
voor ontwikkeling van andere kwaliteiten, maar<br />
wel randvoorwaarden die expliciet aandacht nodig hebben.<br />
Basiskwaliteiten<br />
Metamorfose Identiteitsversterking<br />
• Transformeren<br />
• Dynamisch / grote<br />
sprongen<br />
• Grootschalig<br />
• Robuust<br />
• Nieuwe kansen<br />
scheppen<br />
• Nieuwe uitdagingen<br />
• Consolideren en<br />
uitbouwen<br />
• Rustig / kleine<br />
stappen<br />
• Kleinschalig<br />
• Flexibel<br />
• Bestaande kansen<br />
benutten<br />
• Behoud door<br />
ontwikkeling<br />
Metamorfose Identiteitsversterking<br />
• Een goede afstemming van economie<br />
op ecologie en op sociaal-culturele<br />
belangen;<br />
• Een gezond, veilig en schoon milieu;<br />
(onder veiligheid wordt <strong>hier</strong> in eerste<br />
instantie de veiligheid tegen overstroming<br />
verstaan)<br />
8<br />
Kernkwaliteiten<br />
De twee ontwikkelingsrichtingen onderscheiden zich<br />
door <strong>het</strong> accent dat gelegd wordt op specifieke kwaliteiten:<br />
kernkwaliteiten.<br />
Economisch • Verbreden en<br />
versterken van <strong>het</strong><br />
toeristisch aanbod<br />
• Bereikbaarheid voor<br />
iedereen<br />
Sociaal • Draagvlak en ruimte<br />
voor initiatieven<br />
Ecologisch • Duurzaam milieu /<br />
ecologische schakel<br />
Metamorfose Identiteitsversterking<br />
Cultureel • Ruimte voor ontwikkeling<br />
/ verscheidenheid<br />
• Identiteit versterkt<br />
uitdragen<br />
(kleinschaligheid,<br />
cultuurhistorie)<br />
• Eigenheid, kleinschaligheid;specifieke<br />
doelgroepen<br />
• Leefbaarheid en<br />
veiligheid<br />
• Beleving, onthaasting,<br />
ruimte om te dwalen<br />
• Behoud cultuurhistorische<br />
identiteit /<br />
eilandcultuur<br />
Kwaliteiten genoemd op dag 1, die niet als kernkwaliteit<br />
van een scenario zijn aangemerkt kunnen bij de uitwerking<br />
van toekomstbeelden zeker aan de orde komen:<br />
zelfstandig, of gekoppeld aan de kernkwaliteiten. Maar<br />
de eerste prioriteit ligt bij de kernkwaliteiten.<br />
Vier scenario’s<br />
De tweede invalshoek voor de scenario’s is de richting<br />
van de kustverdediging. Op deze wijze ontstaan vier<br />
scenario’s.<br />
Metamorfose Identiteitsversterking<br />
Landwaarts scenario 1 scenario 2<br />
Zeewaarts scenario 3 scenario 4
Inspiratie voor de scenario’s<br />
Projectideeën<br />
Tijdens de eerste dag van <strong>het</strong> atelier zijn ideeën voor<br />
projecten naar voren gekomen. Hieronder wordt aangegeven<br />
hoe deze ideeën passen binnen de twee ontwikkelingsrichtingen<br />
Metamorfose Identiteitsversterking<br />
Economisch • Jachthaven<br />
• Fietsmogelijkheden<br />
• Watersportmogelijkheden • Drinkwaterreserve<br />
• Actieve recreatievormen • Recreatieboerderijen<br />
• Tramlijn langs de kust<br />
• Watertaxi<br />
• Openbaar vervoer<br />
verbeteren<br />
• Uitbreiden routes<br />
• Recreatieverdeelweg<br />
met transferia<br />
• Attracties (18 holes<br />
golfbaan)<br />
• Elk weer voorzieningen<br />
• Innovatief verbijf (hotel<br />
op palen)<br />
• Nieuwe pieren<br />
• Alternatieve mobiliteit<br />
• Bezoekers concentreren<br />
Sociaal • Alliantie: recreatienatuur-landbouw;<br />
• Bewoners-recreanten<br />
• Vluchtplaatsen bij<br />
hoogwater<br />
Ecologisch • Extra natuur +<br />
recreatie<br />
• Versterken duinland-<br />
schap<br />
• Ecologische<br />
verbindingen<br />
• Meer dynamiek<br />
• Lagunes vormen<br />
Cultureel • Nieuwe architectuur<br />
• Oppoetsen erfgoed<br />
• Cultuur is leidend<br />
• Bewoonbare dijken<br />
• Betere architectuur<br />
• Voorzieningenniveau<br />
• Robuuste waterkering<br />
• Herkennen eigen roots<br />
• Fietsen, wandelen<br />
• Aandacht voor 65+ en<br />
kinderen<br />
• Relatie educatietoerisme<br />
• Relatie zorglandbouw<br />
• Struinen en dwalen<br />
• Gekerfde zeereep<br />
• Ontmoetingsplaatsen<br />
• Diffuse zoet-zout<br />
overgangen en<br />
water-land overgangen<br />
• Duinrellen<br />
• Brakwater natuur<br />
• Kinder-doe-tent<br />
• Fietsroutes<br />
• Uitzichtspunt (hoog duin)<br />
• Historie leesbaar maken<br />
• Fortificatie bij Vlissingen<br />
9<br />
Beleidsprocessen<br />
Bepaalde plannen, voorstellen en ideeën die circuleren<br />
in de lopende discussie over <strong>het</strong> ruimtelijk beleid van<br />
Walcheren kunnen aansluiten bij een van beide ontwikkelingsrichtingen.<br />
Hieronder wordt daarvan een overzicht<br />
gegeven.<br />
Economisch Landbouw<br />
• Verschuiving naar<br />
andere teelten, rol bij<br />
landschapsbeheer,<br />
groene diensten<br />
Metamorfose Identiteitsversterking<br />
Recreatie<br />
• Beachvakanties<br />
• Kustrecreatie<br />
(binnenduinrand)<br />
• Resort vakanties<br />
• Boulevard langs de kust<br />
• Rood voor groen aanpak<br />
Landbouw<br />
• Streekeigen producten,<br />
mariene gewassen,<br />
agrarisch recreëren;<br />
• Op verschillende landbouwvormen<br />
toegespitst<br />
waterbeheer<br />
Recreatie<br />
• Inzetten op kwaliteitsverbetering<br />
(geen volumevergroting);<br />
• Recreatieconcentraties;<br />
• Extensieve ontwikkeling:<br />
ontsluiting landelijk<br />
gebied voor fiets, kano,<br />
wandelen, sportvisserij;<br />
• Herinrichting Nollehoofd<br />
en verplaatsing van <strong>het</strong><br />
strandpaviljoen<br />
Sociaal • Medegebruik van de • Maatwerk bij woning-<br />
waterkering;<br />
• Mogelijkheden gebruiken<br />
van de wet stedelijke<br />
vernieuwing (Vlissingen)<br />
bouwontwikkeling<br />
Ecologisch Natuur<br />
• Ontwikkeling karakteristieke<br />
natte natuur in<br />
diverse Zeeuwse landschapstypen;<br />
• Grotere aaneengesloten<br />
natuurgebieden (geen<br />
versnippering);<br />
• Nieuwe kerngebieden<br />
vormen;<br />
• Nieuwe ecolologische<br />
verbindingen<br />
Milieu<br />
• Duurzaam ondernemen;<br />
• Stimuleren alternatieve<br />
energie en<br />
energiebesparing;<br />
• Milieuvriendelijk<br />
transport (duurzame<br />
mobiliteit)<br />
Cultureel Vlissingen<br />
• Land-art achtige<br />
markering van de<br />
verdedigingslinie;<br />
• Kunst in zee<br />
• Popconcerten vanuit zee<br />
• Hangende terrassen<br />
• Balkon van Vlissingen<br />
Natuur<br />
• Binnendijkse zoute kwel<br />
stimuleren, waardoor<br />
mogelijkheden voor<br />
brakke binnendijkse<br />
natuur;<br />
• Ruimte voor waterberging<br />
en retentie;<br />
• Ontwikkelen van de grote<br />
zoetwatersystemen;<br />
• Ontwikkeling van<br />
nationaal landschap met<br />
de kernkwaliteiten:<br />
polderpatroon met<br />
geulensysteem,<br />
overgangen,<br />
verdedigingswerken;<br />
• Open gebieden<br />
behouden met de<br />
kwaliteiten rust, ruimte en<br />
duisternis<br />
Milieu<br />
• Duurzaam bouwen<br />
• Bescherming van de<br />
karakteristieke delen van<br />
<strong>het</strong> Landfront Vlissingen:<br />
• Höckerhindernisse bij<br />
Valkenisse en tankgracht<br />
met vliedbergbunkers;<br />
• Versterken van <strong>het</strong><br />
maritieme karakter van<br />
Vlissingen: <strong>het</strong> waterfront
6 Vier scenario’s<br />
Op basis van de voorgaande ontwikkelingsrichtingen en<br />
de randvoorwaarden van de kustverdediging worden<br />
vier scenario’s ontworpen. De opdracht is drieledig:<br />
• Sc<strong>het</strong>s een toekomstbeeld voor ontwikkeling van <strong>het</strong><br />
gehele gebied op langere termijn (2050)<br />
• Geef aan welke ingrepen en projecten nodig zijn bij<br />
de realisering van dit toekomstbeeld. Onderscheid<br />
daarbij de fase tot 2015, van 2015-2050 en na 2050.<br />
• Bepaal <strong>het</strong> kwaliteitssaldo waarin winst en<br />
verlies van ruimtelijke kwaliteit zichtbaar worden.<br />
Landwaarts<br />
Zeewaarts<br />
Metamorfose Identiteitsversterking<br />
Kleurrijk land Veilig & Vrij<br />
Balkon van<br />
Walcheren<br />
10<br />
De vier scenariobeelden<br />
Walcheren<br />
‘Off the road’
Toekomstbeeld scenario : landwaarts / metamorfose<br />
Kleurrijk land<br />
‘Het Bolwerk<br />
Walcheren’<br />
Dijkwoningen op<br />
‘doorlatende’ dijk<br />
Duinverbreding landwaarts<br />
en saneringverblijfsrecreatie<br />
Dijkversterking landwaarts /<br />
Dijk met paviljoens<br />
Duinverbreding<br />
Dijkversterking (duin over dijk) / versterken<br />
relatie Nollengebied-duin/strand<br />
Multicircuit: kano, fiets, wandelen, paardrijden,<br />
skeeleren, struinen, eco-verbinding<br />
Nieuwe Vliedberg, met horeca,<br />
dagrecreatie en verblijfsaccomodatie<br />
Innovatieve, hoogwaardige vormen<br />
van verblijf<br />
Landfront<br />
Ecologisch consolideren<br />
binnenduinranden<br />
Nieuw centrum<br />
Ontsluitingsroute<br />
Watertaxi<br />
Toekomstbeeld ‘Kleurrijk land’<br />
Diversiteit landbouw: bloementeelt,<br />
zaadhandel, verfstoffen, etc<br />
Centrale doelstelling bij de opstellers van dit scenario was<br />
de versterking van <strong>het</strong> toeristisch-recreatief product (de<br />
belangrijkste economische sector in <strong>het</strong> kustgebied van<br />
Walcheren). Hiervoor is nodig:<br />
1 Ruimte voor nieuwe en zittende (recreatie- of agrarische)<br />
ondernemers om een breed scala aan initiatieven te<br />
ontplooien, en:<br />
2 Versterking van natuur en landschap en de belevingsmogelijkheden<br />
daarvan.<br />
Uitgangspunt daarbij was uiteraard een robuuste en veilige<br />
waterkering, in dit scenario te realiseren door een landwaartse<br />
versterking. Een dilemma voor de groep vormde de<br />
in <strong>het</strong> eerste ontwerpatelier reeds genoemde zeejachthaven<br />
11<br />
bij Westkapelle. Hoewel een zeejachthaven gezien<br />
wordt als een goede mogelijkheid voor versterking en<br />
verbreding van <strong>het</strong> toeristisch-recreatief product en<br />
passend in de metamorfose-filosofie, is deze toch niet<br />
opgenomen. Een dergelijke jachthaven laat zich beter<br />
combineren met een zeewaartse versterking (d.m.v.<br />
strekdammen). Realisering van een jachthaven in de<br />
Westkapelse kreek wijst de groep af in verband met de<br />
consequenties voor de waterkering (een dure/ongewenste<br />
zeesluis of een enorme dijk rond de kreek) en<br />
voor de natuurwaarden in de kreek.<br />
In <strong>het</strong> scenario is ervan uitgegaan dat een robuuste<br />
kering goede mogelijkheden geeft voor medegebruik.<br />
Daarbij hebben we tevens gepoogd de relatie tussen<br />
kustverdediging en achtergelegen gebied te versterken.<br />
Bij <strong>het</strong> Nollebos wordt de kering aan de landzijde
De Westkapelse kreek<br />
versterkt met zand (duin over dijk), dat als <strong>het</strong> ware<br />
overloopt in <strong>het</strong> Nollepark. Bij Westduin wordt de duinverbreding<br />
gecombineerd met woningen in <strong>het</strong> duin. In<br />
Zoutelande komen paviljoens aan de zeezijde van de<br />
dijk. Bij de Westkapelse kreek wordt een doorlaat<br />
gecreërd (zodat kreek onder invloed van <strong>het</strong> getij komt,<br />
wat de natuurwaarden vergroot) en kunnen (luxe) huizen/appartementen<br />
op de dijk worden gebouwd met uitzicht<br />
op zowel de zee als de kreek. De Westkapelse<br />
zeedijk behoudt zijn ‘stoere’ karakter, inclusief de mogelijkheden<br />
om erover heen te rijden.<br />
Het gebied tussen Westkapelle en Middelburg verandert<br />
aanzienlijk. Een samenhangende ontwikkeling wordt<br />
daar voorzien met uitbreiding van de kreek, aansluitende<br />
routestructuren, horeca in nieuwe vliedbergen, innovatieve<br />
verblijfsrecreatie, groene verbindingszones met de<br />
Manteling en meer kleur in <strong>het</strong> landbouwgebied door<br />
bloementeelt. Zoutelande, dat een deel van de (centrum)bebouwing<br />
kwijt raakt als gevolg van de landwaartse<br />
dijkverzwaringen, krijgt een nieuw centrum, dat<br />
Kustlicht II meer met <strong>het</strong> dorp verbindt. Tussen<br />
Koudekerke en Dishoek zien we mogelijkheden voor<br />
een rood-groene ontwikkeling, waarin ook plaats kan<br />
worden geboden aan recreatiebedrijven, die onder ’t<br />
zand verdwijnen (zoals aan Joossesweg).<br />
12<br />
Projecten<br />
Tot 2020<br />
• versterking Nolledijk (waterkering met overslag<br />
toelaten, incl binnendijk) en inrichting tussengebied;<br />
of duin over dijk en relatie verbeteren tussen groene<br />
Nollepark en strand/duin<br />
• duinverbreding bij Westduin en aanleg duinwoningen,<br />
nieuw fiets- en wandelpad<br />
• compensatielocatie (in veel groen) tussen Dishoek en<br />
Koudekerke<br />
• rondweg Zoutelande<br />
• nieuw centrum voor Zoutelande creëren tussen kern<br />
en Kustlicht<br />
• uitgeven dijkpaviljoens aan zeezijde Zoutelande<br />
• watertaxi<br />
• sanering recreatiebedrijven Joossesweg (met oog op<br />
kwaliteitsverbetering en toekomstige landwaartse<br />
duinverbreding)<br />
• hoogwaardige, innovatieve verblijfsrecreatie rond<br />
Westkapelse kreek<br />
• openluchttheater in Westkapelse kreek;<br />
• verbetering waterkwaliteit/natuur Westkapelse kreek<br />
door doorlaatmiddel en ondiepe oevers<br />
• uitbreiding kreek naar zuid-oosten t.b.v. natuur en<br />
recreatie<br />
• nieuwe vliedbergen met horeca/dagrecreatie langs<br />
multi-route (kano, paard, fiets, wandel, skeeler) in<br />
gebied ten zuid-oosten van Westkapelle, richting<br />
Middelburg, incl. aansluiting op routes Landfront (linies)<br />
• dijkversterking bij Westkapelle met behoud bestaande<br />
karakter.<br />
Afbreukrisico<br />
Er zijn enkele afbreukrisico’s onderkend. Bureaucratie,<br />
rechtsbescherming en gebrek aan lef (zowel bij ondernemers<br />
als bij overheden) kunnen een belemmering vormen<br />
voor een voorspoedige realisering van initiatieven.<br />
Essentieel is <strong>het</strong> verkrijgen van draagvlak in de streek.<br />
Daarnaast hangt <strong>het</strong> succes van <strong>het</strong> scenario af van de<br />
totstandkoming van pragmatische vereveningsconstructies,<br />
uitgaande van <strong>het</strong> principe, dat degene die baat<br />
heeft bij versterking van natuur en landschap (zoals<br />
recreatiesector) daaraan ook meebetaalt.<br />
Nieuwe, recreatief/toeristische vliedberg
KWALITEITSALDO<br />
Kleurrijk Land +<br />
Economisch<br />
Afstemming economie op<br />
ecologie en sociaal-culturele<br />
belangen<br />
Identiteit versterkt uitdragen (kleinschaligheid,<br />
cultuurhist.)<br />
-<br />
+ sanering Joossesweg en in richten<br />
compensatielocatie;<br />
+ realisering multi (water) circuit;<br />
+ samenhangende ontwikkeling (rood en groen)<br />
rond Westkapelse kreek<br />
+ creëren nieuwe identiteit voor Zoutelande<br />
Verbreden/versterken toeristisch aanbod + dijkpaviljoens Zoutelande;<br />
+ dagrecreatieve mogelijkheden via<br />
multi-circuit;<br />
+ evenementen (openluchttheater Westkapelse<br />
kreek) als promotiemiddel;<br />
+ watertaxi;<br />
+ kwaliteitsversterking verblijfsrecreatie ;<br />
Innovatief verblijf + duinwoningen Vebenabos;<br />
+ dijkwoningen Westkapelle<br />
+ kansen voor vernieuwing op compensatie-<br />
locatie en rond Westkapelse kreek<br />
Bereikbaarheid voor iedereen + nieuwe rondweg Zoutelande - <strong>hier</strong> en daar zou auto-infrastructuur onder<br />
langs duin kunnen verdwijnen;<br />
Sociaal<br />
Leefbaarheid en veiligheid + nieuw centrum Zoutelande;<br />
+ nieuwe rondweg;<br />
+ passende dynamiek (vitaal platteland, meer<br />
recreatieve mogelijkheden voor bewoners)<br />
Draagvlak en ruimte voor initiatieven + kansen voor kleinere en grotere initiatieven;<br />
Eigenheid/kleinschaligheid/spec. doelgroepen<br />
+ middengebied wordt versterkt;<br />
+ uitbreidingen/vernieuwing doen geen afbreuk<br />
aan kleinschaligheid<br />
Toegankelijkheid + R&T-mogelijkheden breed toegankelijk voor<br />
iedereen<br />
Keuzevrijheid + meer te doen, meer te kiezen<br />
Ecologisch<br />
Beleving, onthaasting, ruimte om te dwalen + multi (water) circuit;<br />
+ herinrichting kreek;<br />
+ duinverbreding geeft meer mogelijkheden<br />
voor struinduin;<br />
Gezond, veilig, schoon + bewegingsstimulansen;<br />
+ verbeterde ontsluiting;<br />
Duurzaam milieu/ecologische schakel + watercircuit en kreek;<br />
+ verbreding duinen<br />
Waterkwaliteiten + verbetering uitwisseling met kreek;<br />
+ vergroten wateroppervlakte/berging<br />
Cultureel<br />
Behoud cultuurhistorische identiteit + versterking bolwerk, herstel oorspronkelijk<br />
landschap<br />
13<br />
- grotere recreatiedruk bij Westkapelle,<br />
Zoutelande, Dishoek;<br />
- verlaten eigen grond/afbraak huizen bij<br />
landwaartse dijkverbreding Zoutelande<br />
- wonen in de duinen<br />
- rondweg is extra barriere<br />
Eilandcultuur van oudsher - toename toerisme;<br />
Zichtbare geschiedenis + versterking landfront;<br />
+ aansluiten bij oorspronkelijke structuren<br />
Ruimte voor ontwikkeling/verscheidenheid + ruimte voor nieuwe cultuur en natuur;
Toekomstbeeld scenario : landwaarts / identiteitsversterking<br />
Veilig en Vrij<br />
Bewoonbare dijk<br />
+ waterfront<br />
(cultureel profiel)<br />
Machtige dijk<br />
Duinverbreding<br />
landwaarts<br />
Stuifduinen<br />
Bos met<br />
verblijfsrecreatie<br />
Natuur / ecologische<br />
verbindingszone<br />
Stedebouwkundige opgave<br />
Markant<br />
uitzichtpunt<br />
Landfront<br />
Kerkepaden in open,<br />
kleinschalig landschap<br />
Kanoroute (potentie)<br />
met beplanting<br />
Autoroute<br />
Fietsen<br />
Wandelen<br />
Route over<br />
water<br />
Transferium<br />
Parkeren<br />
Toekomstbeeld ‘Veilig & vrij’<br />
De centrale doelstelling voor deze groep was om via<br />
een geleidelijke transformatie van <strong>het</strong> gebied te komen<br />
tot een vesterking van de huidige identiteit, en meer<br />
ruimte te creëren voor <strong>het</strong> beleven van de <strong>hier</strong>mee<br />
gepaard gaande kwaliteiten. Dilemma was dat dit<br />
gecombineerd moest worden met een landwaartse kustversterking.<br />
Dit houdt dus in dat er meerdere functies<br />
gecombineerd moeten worden, maar ook dat bepaalde<br />
functies zullen verdwijnen. Afbreukrisico voor dit scenario<br />
is onvoldoende draagvlak <strong>hier</strong>voor.<br />
In dit scenario wordt de kustlijn gekarakteriseerd door 3<br />
fortificaties (de waterfronten Vlissingen, Zoutelande en<br />
14<br />
Nieuwe<br />
buitens<br />
Westkapelle), met daartussen twee robuuste duingebieden<br />
die aan de landzijde overgaan in een brede zone<br />
van recreatienatuur. Drukte door toeristisch autoverkeer<br />
wordt uit de kustzone geweerd door aanpassing van de<br />
wegenstructuur, de aanvoerroutes en <strong>het</strong> parkeren. De<br />
verblijfsrecreatie tussen Zoutelande en Westkapelle<br />
krijgt een hoogwaardig karakter. Hier verwijnen campings<br />
en stacaravans geleidelijk. Het kamperen zal<br />
geconcentreerd worden in de recreatienatuur tussen tussen<br />
Zoutelande en Dishoek.<br />
Van de Westkappelse zeedijk is <strong>het</strong> westelijke hoofd tot<br />
2050 veilig. Het noordwestelijk deel dient na 2006 aangepakt<br />
te worden. Dit deel van de dijk behoudt <strong>het</strong> solitaire<br />
karakter waar <strong>het</strong> veilige gevoel van de machtige<br />
dijk optimaal beleefd kan worden via een onbelemmerd
uitzicht over de zee en <strong>het</strong> achterland. Voor <strong>het</strong> westelijk<br />
deel aansluitend op <strong>het</strong> dorp wordt een stedenbouwkundige<br />
visie ontwikkeld waarbij een bebouwde dijk tot de<br />
mogelijkheden behoort.<br />
Belangrijke kansen voor de versterking van de ruimtelijke<br />
kwaliteit liggen in <strong>het</strong> gebied rondom Westkapelle en<br />
aan de Westkapelse kreek. Op dit moment wordt<br />
Westkapelle als tamelijk oninteressant ervaren terwijl er<br />
volop kansen zijn. Een samenhangende ontwikkeling is<br />
noodzakelijk.<br />
De dijkversterking zal aansluiten op de herinrichting van<br />
<strong>het</strong> gebied rondom de westkapelse kreek via de ontwikkeling<br />
van een boulevard. De twee vuurtorens zullen<br />
benadrukt worden als landmark en kunnen bezocht worden<br />
door toeristen.<br />
Zowel de westkapelse kreek zelf als <strong>het</strong> gehele gebied<br />
er rondom heen wordt opnieuw ingericht. Als eerste<br />
dient de waterkwaliteit verbetert te worden. Hierbij wordt<br />
gekozen voor een zoetwater milieu wat bereikt wordt<br />
door verondieping en <strong>het</strong> bevorderen van de doorstroming.<br />
De oevers worden verflauwd en nieuw aangeplant.<br />
Er wordt meer bos aangelegd en er komen fietsen<br />
wandelpaden. In <strong>het</strong> ontstane groene gebied komt<br />
ruimte voor hoogwaardige vormen van verblijfsrecreatie.<br />
Gedacht wordt aan resorts, een kasteel en/of een landgoed.<br />
De bestaande weg wordt verlegd. Vanuit de kreek<br />
ontstaat een kanoroute richting Middelburg via de westkapelse<br />
watergang. Deze watergang wordt interessanter<br />
gemaakt voor natuurontwikkeling en beleving via flauwe<br />
oevers, en boombeplanting. Ook komt er een fiets- en<br />
wandelpad langs te liggen. Tussen Westkapelle en<br />
Domburg wordt een ecologische verbindingszone aangelegd,<br />
met een nieuwe fietroute erlangs.<br />
Het recreatiepark "Kustlicht" wordt landschappelijk ingepast<br />
in een "duinmilieu" aansluitend aan de brede duinen.<br />
De duinen tussen Westkapelle en Zoutelande voldoen<br />
tot 2050. Er zal een proces gestart worden van<br />
duinverzwaring aan de landzijde om ze na 2050 op<br />
sterkte te hebben.<br />
De dijk bij Zoutelande dient in 2050 versterkt te zijn. Ook<br />
<strong>hier</strong> is de stedenbouwkundige opgave een bebouwde<br />
dijk (fortificatie) in samenhang met de ontwikkeling van<br />
<strong>het</strong> stadje.<br />
De duinen bij Valkenisse zijn tot 2200 veilig. Hier zal<br />
alleen geïnvesteerd worden in recreatienatuur achter de<br />
duinen. Het landfront Vlissingen wordt beleefbaar<br />
gemaakt door een landschappelijk ontwerp en een route<br />
over water. De duinen bij Dishoek zijn in 2050 versterkt<br />
door deze aan de landzijde te verbreden en over te<br />
laten lopen in nieuwe recreatienatuur.<br />
De smalle duinen bij de Vijgeter en <strong>het</strong> Nollestrand worden<br />
versterkt met een dijk die eventueel overstoven kan<br />
worden met zand. Omdat <strong>hier</strong> landinwaarts meer ruimte<br />
is voor de waterkering dan bij Zoutelande en<br />
Westkapelle is <strong>hier</strong> gekozen voor een brede waterkering<br />
met een binnendijk. Incidenteel kan golfoverslag plaatsvinden<br />
over de buitendijk en wordt <strong>het</strong> water er achter<br />
opgevangen. In <strong>het</strong> tussengebied kan een brak milieu<br />
heersen, waarbinnen mogelijkheden zijn voor extensief<br />
gebruik.<br />
15<br />
De Vlissingse boulevard dient in 2050 op sterkte te zijn<br />
gebracht. Hierbij zal aansluiting gezocht worden bij <strong>het</strong><br />
beschikbare beeldkwaliteitsplan.<br />
Het toeristisch verkeer wordt verdeeld vanuit Vlissingen<br />
via een Transferium. Niet alleen stapt men <strong>hier</strong> op de<br />
boot naar Breskens, maar ook op een watertaxi die badgasten<br />
afzet op diverse plaatsen tot aan Oostkapelle.<br />
Een frequente OV verbinding brengt de bezoekers naar<br />
de tranferpunten langs de kust vanwaar zij de stranden<br />
te voet kunnen bereiken. Ook <strong>het</strong> toeristisch autoverkeer<br />
wordt afgewikkeld en opgevangen achter de recreatiezone.<br />
Er komt een recreatieverdeelweg met afslagen naar<br />
de kustplaatsen en de recreatieconcentraties.<br />
In noord-zuid richting loopt één doorgaande wandelroute<br />
over de duinen met uitzicht op zee én uitzicht op <strong>het</strong><br />
achterland. Door de recreatienatuur lopen twee fietsroutes.<br />
Het achterland wordt voor de wandelaar verder<br />
opengelegd via <strong>het</strong> herstel van de voormalige kerkepaden<br />
in <strong>het</strong> open kleinschalige landschap.<br />
Projecten<br />
Tot 2020:<br />
• versterking Nolledijk (waterkering in de breedte met<br />
binnendijk en herinrichting tussengebied)<br />
• versterking Westkapelse Zeedijk met uitzichtpunt;<br />
• stedenbouwkundige visies fortificaties Vlissingen,<br />
Zoutelande, Westkapelle;<br />
• beleefbaar maken Landfront<br />
• aanpassen hoofdwegenstructuur en transferium<br />
• visie op paden<strong>net</strong>werk in open landschap, plus<br />
uitvoeren<br />
• samenhangende ontwikkeling rond Westkapelse kreek:<br />
• landschappelijke herinrichting rond Westkapelle (rond<br />
kreek)<br />
• verbeteren waterkwaliteit kreek, verondieping en meer<br />
doorstroming of doorlaatmiddel naar zee<br />
• herinrichting Westkapelse watergang (flauwe oevers,<br />
beplanting, fiets- en wandelpad;<br />
• hoogwaardige verblijfsrecreatie rond Westkapelse<br />
kreek<br />
• kustversterking Westkapelle-Zoutelande<br />
• landschappelijke inpassing recreatiepark Kustlicht<br />
• Walcheren-hopper<br />
Projecten 2020-2050:<br />
• uitvoering stedenbouwkundige visie op fortificaties<br />
• versterking dijk Zoutelande<br />
• duinversterking Dishoek<br />
• versterking boulevard Vlissingen<br />
• aanleg recreatienatuur Dishoek-Zoutelande, incl.<br />
routes (paden)<br />
• ecologische verbinding Westkapelle-Domburg<br />
• voltooiing paden<strong>net</strong>werk<br />
• doorontwikkeling recreatiebedrijven (incl. rood voor<br />
groen)
KWALITEITSALDO<br />
Veilig & Vrij +<br />
Economisch<br />
Afstemming economie op<br />
ecologie en sociaal-culturele<br />
belangen<br />
Identiteit versterkt uitdragen (kleinschaligheid,<br />
cultuurhist.)<br />
-<br />
+ nieuwe economische functies, ingepast in<br />
recreatienatuur en cultuur;<br />
+ diversiteit en kwaliteit zijn versterkt en<br />
benadrukt;<br />
Verbreden/versterken toeristisch aanbod + Westkapelle en omgeving, plus Meliskerke en<br />
Biggekerke;<br />
+ verbrede kuststrook;<br />
Innovatief verblijf<br />
Bereikbaarheid voor iedereen + toegankelijkheid via de weg, water, OV, fiets<br />
en kano<br />
Sociaal<br />
Leefbaarheid en veiligheid + veiligheid gegarandeerd;<br />
+ voorzieningen blijven overeind;<br />
Draagvlak en ruimte voor initiatieven + landbouw krijgt kansen als recreatieondernemer<br />
Eigenheid/kleinschaligheid/spec. doelgroepen<br />
Toegankelijkheid + onrust door verkeersoverlast in de kernen<br />
neemt af<br />
16<br />
- landbouwproductie;<br />
- minder rust in kuststrook (?)<br />
- er verandert veel;<br />
- toeristische druk neemt toe;<br />
- druk op leefbaarheid in orthodoxe dorpen<br />
neemt toe (onrust)<br />
+ waardering door de "buitenwereld" - middengebied (greep op ontwikkeling)<br />
Keuzevrijheid + in klein gebied liggen zeer veel mogelijkheden<br />
voor recreanten en bewoners;<br />
- grotere afstanden voor autoverkeer;<br />
- hinder bij aanleg;<br />
Ecologisch<br />
Beleving, onthaasting, ruimte om te dwalen + diversiteit neemt toe en is geborgt - isico is verstedelijking middengebied<br />
Gezond, veilig, schoon + waterkwaliteit neemt toe - meer drukte<br />
Duurzaam milieu/ecologische schakel + ecologische verbinding; areaalvergroting<br />
natuur;<br />
+ transferium;<br />
Waterkwaliteiten + kreek en doorstroming;<br />
+ meer zoetwater door duinverbreding;<br />
Cultureel<br />
Behoud cultuurhistorische identiteit + fortificaties; landfront;<br />
+ watergangen<br />
Eilandcultuur van oudsher + zichtpunten machtige dijk<br />
- weinig ruimte voor waterberging<br />
- "oppompen" Westkapelle<br />
Zichtbare geschiedenis + routes landfront, etc. - "vliedbergen"?<br />
Ruimte voor ontwikkeling/verscheidenheid + toename diversiteit
scenario : zeewaarts / metamorfose<br />
Balkon<br />
van<br />
Walcheren<br />
Nieuw landgoed<br />
Dubbele dijk<br />
Westkapelle<br />
Ecologische zone<br />
Jachthaven<br />
Natuur<br />
Kerf /Gekerfde<br />
zeereep (optie)<br />
Uitkijkpunt<br />
Saneren verblijfsrecreatie<br />
Verzwaarde /<br />
bebouwde dijk<br />
Jachthaven<br />
Kabelbaan<br />
Kleinschalige<br />
recreatie<br />
Nieuwe intensieve<br />
verblijfsrecreatie<br />
Stadsboulevard/<br />
fortificatie<br />
Nieuwe<br />
ontsluitingsweg<br />
Toekomstbeeld<br />
‘Balkon van Walcheren’<br />
Centrale doelstelling bij dit scenario is om <strong>het</strong> toeristisch<br />
aanbod (de belangrijkste economische sector in<br />
<strong>het</strong> kustgebied van Walcheren) te verbreden en te versterken<br />
op een wijze waarbij <strong>het</strong> aanzicht van de<br />
Walcherse kust stevig zal veranderen. Door <strong>het</strong> Oostgat<br />
fors westwaarts te verleggen komt aan de kust veel<br />
ruimte beschikbaar om nieuwe activiteiten een plaats te<br />
geven.<br />
Vaste stedelijke punten in dit scenario zijn Vlissingen,<br />
Westkapelle en Zoutelande. In deze plaatsen worden<br />
stadsboulevards en fortificaties gedacht waarbij innova-<br />
17<br />
tieve vormen van wonen en recreëeren ontwikkeld worden.<br />
Deze boulevards moeten trekpleisters (casino,<br />
hotels, appartementen, zeejachthaven) worden voor<br />
zowel dagrecreatie als ook meerdaagse recreatie.<br />
Deze plaatsen worden onderling verbonden door een<br />
kabelbaan zodat de recreant op een panorameske<br />
wijze zich langs de kust kan bewegen.<br />
De zandsuppleties voor de kust bieden veel ruimte voor<br />
allerlei vormen van strand- en waterrecreatie. Hierbij<br />
wordt een onderscheid gemaakt tussen de intensieve<br />
vormen van intensieve en extensieve recreatie. De<br />
meer intensieve vormen zijn gedacht in <strong>het</strong> zuidelijk<br />
deel van de kustzone (Vlissingen – Zoutelande) terwijl<br />
de meer extensieve vormen in <strong>het</strong> noordelijk deel
(Zoutelande – Westkapelle) zijn gedacht. De intensieve<br />
zone sluit dan beter aan op <strong>het</strong> stedelijk gebied van<br />
Vlissingen; de extensieve zone bij <strong>het</strong> meer rustige<br />
gebied rond Westkapelle. Het gebied tussen Domburg<br />
en Zoutelande zal worden ingericht als natuurgebied dat<br />
deel uitmaakt van de EHS.<br />
De hoge duinen bij Valkenisse geven de mogelijkheid tot<br />
een ver uitzicht zowel naar <strong>het</strong> achterland ("Tuin van<br />
Walcheren") als naar de zee. Om deze aantrekkelijke<br />
situatie te behouden wordt <strong>hier</strong> zeewaarts geen grote<br />
strandverbreding voorzien en blijft de waterlijn dichtbij de<br />
huidige duinen. Meer naar <strong>het</strong> zuiden wordt <strong>het</strong> strand<br />
en de duinen aanzienlijk verbreed met in de duinen<br />
nieuwe intensieve verblijfsrecreatie. In de lagune voor<br />
Zoutelande wordt een jachthaven voorzien en zeewaarts<br />
voor Dishoek een kunstmatig eiland met zeehonden.<br />
In <strong>het</strong> meer rustige gebied ten noorden van Zoutelande<br />
is er ruimte voor wandelen, duinontwikkeling met zandverstuiving,<br />
een gekerfde zeereep en nieuwe natuur. De<br />
zuidrand van dit nieuwe land kent wel een strand voor<br />
dagrecreatie. De huidige verblijfsrecreatie achter de duinen<br />
(Kustlicht, etc.) zal gesaneerd worden. In <strong>het</strong> gebied<br />
ten noorden van Westkapelle zullen nieuwe landgoederen<br />
worden ontwikkeld in samenhang met de golfbaan.<br />
Het verbreede strand geeft ruimte voor windsurfen, kitesurfen<br />
en strandzeilen.<br />
Om <strong>het</strong> gehele gebied toegankelijk te maken zal een<br />
ringweg via Domburg, Zoutelande en Koudekerke aansluiten<br />
op de A58. Voor <strong>het</strong> intensieve recreatie gebied<br />
worden parkeeronthaalplaatsen voorzien. Voor de<br />
onderlinge verbinding tussen de badplaatsen is een<br />
ferry service aanvullend op de kabelbaan mogelijk.<br />
Doordat <strong>het</strong> ruimtebeslag van deze nieuwe ontwikkelingen<br />
vooral zeewaarts plaatsvindt kan <strong>het</strong> huidige achterland<br />
zich blijven profileren als Tuin van Walcheren.<br />
Projecten<br />
Projecten in eerste fase (tot 2015):<br />
• omleggen vaargeul (2008-2015)<br />
• basis van strandlobben opspuiten voor Westkapelle.<br />
Zoutelande en Dishoek<br />
• aanleggen dijk bij Westkapelle<br />
• boulevard versterken<br />
Projecten in tweede fase (2015-2050)<br />
• bovenbouw op lobben realiseren (2015-2050)<br />
• ontwikkeling bij nieuwe dijk Westkapelle<br />
• start natuurontwikkeling op noordzijde lob Zoutelande<br />
• ontwikkeling op boulevard Vlissingen<br />
Projecten in derde fase (na 2050)<br />
• recreatieve ontwikkeling op lobben<br />
• haven Zoutelande<br />
• rondweg Zoutelande<br />
• voortgaande natuurontwikkeling op noordzijde lob<br />
Zoutelande<br />
• aanleg kabelbaan over lobben<br />
18
KWALITEITSALDO<br />
Balkon van Walcheren +<br />
Economisch<br />
Afstemming economie op<br />
ecologie en sociaal-culturele<br />
belangen<br />
Identiteit versterkt uitdragen (kleinschaligheid,<br />
cultuurhist.)<br />
-<br />
+ versterking stedelijk karakter van Vlissingen,<br />
+ keuze voor ontwikkeling van natuur voor<br />
extensief recreatief mede gebruik en intensief<br />
mede gebruik<br />
+ behoud bestaand landschap en uitzicht hoge<br />
duinen bij Valkenisse<br />
+ landwaarts blijft identiteit redelijk overeind<br />
19<br />
- Kleinschaligheid gaat verloren, identiteit gaat<br />
deels ook verloren.<br />
- Metamorfose brengt "grote stappen" met zich<br />
mee<br />
Verbreden/versterken toeristisch aanbod + intensieve recreatie bij Vlissingen,<br />
+ watersport, casino<br />
+ jachthaven bij Zoutelande<br />
+ publiekstrekkende Westkapelse dijk<br />
+ kitesurfing, windsurfing tnv Westkapelle<br />
Innovatief verblijf + veel mogelijkheden en kansen<br />
+ huizen op palen<br />
+ woningen in dijk<br />
+ hotel op strand<br />
Bereikbaarheid voor iedereen<br />
Sociaal<br />
+ via OV<br />
+ via weg, onthaalparkings<br />
+ via kabelbaan<br />
+ via strandferry<br />
Leefbaarheid en veiligheid + Contour Externe Veiligheid verschuift<br />
zeewaarts<br />
+ Veiligheid achterland 1:4000<br />
+ Nieuwe land mogelijk < 1:4000<br />
Draagvlak en ruimte voor initiatieven + Erg veel ruimte voor initiatief +/- draagvlak ??<br />
- metamorfose misschien een brug te ver<br />
Eigenheid/kleinschaligheid/spec. doelgroepen<br />
Toegankelijkheid + goed, geen hekken, mogelijkheid om te lopen<br />
van Vlissingen tot Westkapelle<br />
+ geen speciale voorzieningen voor specifieke<br />
doelgroepen<br />
Keuzevrijheid + volop aanwezig<br />
Ecologisch<br />
Beleving, onthaasting, ruimte om te dwalen + Dwaalruimte bij Westkapelle - identiteit verdwijnt<br />
- kleinschaligheid verdwijnt voor een groot deel<br />
in kustzone<br />
Gezond, veilig, schoon - groei aantal bezoekers, meer verkeer<br />
- risico van "ongewenste" ontwikkelingen<br />
Duurzaam milieu/ecologische schakel + tussen Zoutelande en Domburg ecologische<br />
zone<br />
+/- in overig gebied geen uitbreiding EHS<br />
+/- nieuw gebied duinuitbreiding +/-??<br />
- Aanleg weg creert nieuwe barriere tussen<br />
kustgebied en binnenland<br />
Waterkwaliteiten - Risico verslechtering in lagunes<br />
Cultureel<br />
Behoud cultuurhistorische identiteit - geen uitgangspunt van scenario 3 maar<br />
weinig aantasting in <strong>het</strong> binnenland<br />
Eilandcultuur van oudsher +/- niet versterkt/niet verzwakt<br />
Zichtbare geschiedenis - niet versterkt<br />
Ruimte voor ontwikkeling/verscheidenheid + ruim aanwezig
Toekomstbeeld scenario : zeewaarts/ identiteitsversterking<br />
Walcheren<br />
‘Off the road’<br />
Transferium<br />
“Off road”<br />
Off road routes<br />
Transferium<br />
“Off shore”<br />
Off shore<br />
routes<br />
Zeewaarts verleggen<br />
van de dijk: uitgroei van dorp<br />
Drempel voor de kust : zeewaarts<br />
verleggen duin en (hangend) strand<br />
‘Nollenveste’ Vlissingen<br />
Nieuw strand<br />
Nieuwe haven met sluizen<br />
Nieuwe buitens:<br />
recreatie, wonen, werken, boeren<br />
Concentratie toeristische<br />
accomodatie in <strong>het</strong> groen<br />
Natte landbouw<br />
Toekomstbeeld<br />
Walcheren ‘Off the road’<br />
Uitgangspunt van dit scenario is dat Walcheren zijn rust,<br />
kleinschaligheid en ruimtelijke diversiteit hervindt.<br />
Walcheren wordt weer een eiland. De bezoeker stapt bij<br />
Middelburg en bij Vlissingen via twee transferia over op<br />
een aan geheel ander vervoerssysteem.<br />
Het ‘Off-road’-systeem van trage (50km/u) electrische<br />
wagentjes brengt je op een comfortabele manier naar je<br />
bestemming. De geleide besturing wordt geprogrammeerd<br />
op je reisdoel en zoekt zelf via een in de weg<br />
verzonken magneetspoor zijn weg op <strong>het</strong> traject. Het<br />
geeft je meteen vrije tijd waarin je van de omgeving kan<br />
genieten of via een via een computerscherm kan com-<br />
20<br />
municeren. Reistijd verdwijnt en wordt recreatie- en<br />
werktijd. Dit is de ideale combinatie van auto die individueel<br />
is en je van deur tot deur brengt en railsysteem<br />
dat veilig is en je handen vrij maakt. Ook goederentransport<br />
kan via dit systeem worden geregeld. Een kratje pils<br />
zoekt bij wijze van spreken zelf zijn weg naar van producent<br />
naar consument in kleine onbemande containers.<br />
Een zelfde ontspannen eilandgevoel ontstaat door <strong>het</strong><br />
‘Off-sfore’-syteem van watertaxi’s dat van <strong>het</strong> transferium<br />
bij Vlissingen vertrekt naar diverse kustplaatsen.<br />
Het ‘Off-road’-vervoersysteem volgt de bestaande routes<br />
die over de kreekruggen lopen. Langs deze routes kunnen<br />
‘nieuwe buitens’ ontstaan met een multifunctioneel<br />
karakter. Landbouw, recreatie/toerisme, wonen en werken<br />
ontmoeten <strong>hier</strong> elkaar. De nieuwe bebouwing voegt
Uitgangspunt: de huidige karakteristiek van Walcheren<br />
Identiteit kustzone<br />
• strandhuisjes, leven op <strong>het</strong> strand<br />
• rustig strand<br />
• maagdelijk strand<br />
• openbaarheid strand<br />
• wandelen op duin/uitzicht<br />
• hoge, steile duinen (tot 1:1)<br />
• paalhoofden<br />
• scheepvaart: attractie, golven en<br />
dynamiek<br />
• strand als uitloopruimte voor lokale<br />
bewoners<br />
• beleven van <strong>het</strong> dorpse<br />
• diversiteit dorpen en steden,<br />
vervlakking<br />
Westkapelle<br />
• lelijke dijk (in onze groep, groep 1,<br />
wordt overigens <strong>het</strong> huidige karakter<br />
enorm gewaardeerd!)<br />
• <strong>het</strong> polderhuis<br />
• "werk aan de dijk"<br />
• rooie dakpannen<br />
Kustlicht<br />
• oud: groen park<br />
• duinpark: niet mooi<br />
Zoutelande<br />
• kerkringdorp<br />
• van landbouw naar R&T<br />
• huizen in <strong>het</strong> duin<br />
• bunkermuseum<br />
Valkenisse<br />
• deltavliegen<br />
• keienweg?<br />
• hoog duin<br />
Dishoek<br />
• hoog duin<br />
• strandhuisjes<br />
• R&T (oud)<br />
Vlissingen<br />
• bunkers/haven<br />
• duinenrij<br />
• boulevard<br />
• Nollebos als gevolg van doorbraak<br />
• maritiem karakter, scheepvaart<br />
• lelijke glooiing oud Vlissingen<br />
Motto’s voor <strong>het</strong> scenario<br />
• versterken kleinschalig en<br />
diversiteit kust<br />
• levendig en vertraging<br />
• beleven van strand en water<br />
21<br />
met een vernieuwende, maar streekgebonden architectuur<br />
culturele meerwaarde toe aan <strong>het</strong> landschap. In de<br />
lagere tussengebieden ontwikkelt zich een nieuwe vorm<br />
van ‘natte landbouw’. De beperkingen van bodem en<br />
water zijn maatgevend en dagen uit tot nieuwe productiewijzen.<br />
Natuurbeheer (vogels) is daarin ingepast.<br />
De diversiteit van de kustplaatsen wordt versterkt.<br />
Grootschalige verblijfsvoorzieningen worden gesaneerd,<br />
en vervangen door kwalitatief hoogwaardige accomodaties.<br />
Dat kan meer geconcentreerd zijn, bijvoorbeeld in<br />
de vorm van ‘uitgeholde’ vliedbergen, maar ook meer<br />
verspreid in de ‘nieuwe buitens’.<br />
De kustverdediging wordt zeewaarts versterkt op een<br />
manier die past bij de karakteristiek van dit kustgebied:<br />
door paalhoofden en nollen. Bij Westkapelle wordt zeewaarts<br />
een nieuwe zeedijk aangelegd met daarop promenade,<br />
afgedekt door een karakteristiek pannendak.<br />
Achter deze ‘pannendijk’ ontstaat ruimte voor kleinschalige<br />
uitbreiding van <strong>het</strong> dorp. Door de aanleg van nollen<br />
op de kop van deze dijken vindt aangroei van strandvlaktes<br />
plaats, zowel aan de noordzijde als aan de oostzijde.<br />
Aan de oostzijde vormen de nollen tevens de hoofden<br />
van een nieuwe, kleinschalige zeehaven.<br />
Bij Zoutelande ontstaat nieuwe dorpsruimte door zeewaartse<br />
aanleg van een hogere dijk. Ook <strong>hier</strong> zorgen<br />
nollen voor nieuwe strandontwikkeling aan de oostzijde.<br />
Bij Vlissingen worden verschillende begaanbare nollen<br />
aangebracht om de stroming en afslag tegen te gaan.<br />
De ‘Nollenveste" is niet alleen een sterk bolwerk in de<br />
kustverdediging, maar wordt ook een toeristisch attractiepunt<br />
van (inter-)nationaal niveau. Hier kan je de nabijheid<br />
van zee en scheepvaart intens ervaren. De boulevard<br />
en de achterliggende binnenstad en haven vormen<br />
een culturele trekpleister.<br />
In de kuststrook ten westen van Vlissingen vindt zeewaartse<br />
kustversterking plaats door de aanleg van een<br />
’hangend strand’, gecombineerd met een zeewaartse<br />
verbreding van de duinen. Daarmee ontstaan nieuwe<br />
mogelijkheden voor strandrecreatie.<br />
Projecten<br />
Projecten tot 2015:<br />
• Vijg<strong>het</strong>er/Zwanenburg<br />
• nieuwe buitens, 1e fase<br />
• proef, experiment met nieuw individueel<br />
vervoerssysteem vanaf transferium Vlissingen<br />
• Bellamypark/haven<br />
• keuze strategie verblijfsrecreatie: concentratie of<br />
spreiding?<br />
• nieuw strand bij Westkapelle<br />
Projecten tot 2050:<br />
• realisering nieuw individueel vervoerssysteem vanaf<br />
transferia Vlissingen en Middelburg<br />
• nieuwe buitens, 2e fase<br />
• Nollenveste Vlissingen<br />
• pannendijk Westkapelle<br />
• haven Westkapelle<br />
• Zoutelande in zee<br />
Projecten na 2050:<br />
• suppletie Zoutelande-Westkapelle
KWALITEITSALDO<br />
Walcheren ‘Off the road’ +<br />
Economisch<br />
Afstemming economie op<br />
ecologie en sociaal-culturele<br />
belangen<br />
Identiteit versterkt uitdragen (kleinschaligheid,<br />
cultuurhist.)<br />
+ natte landbouw (vogels);<br />
+ nieuwe buitens<br />
Verbreden/versterken toeristisch aanbod + kwaliteit beter:<br />
+ nieuwe buitens;<br />
+ watertaxi;<br />
+ grotere stranden<br />
Innovatief verblijf + wonen in vliedberg;<br />
+ jachthaven<br />
-<br />
+ identiteit kustplaatsen benadrukken;<br />
+ cultuurhistorische elementen vernieuwen:<br />
+ pannendijk;<br />
Bereikbaarheid voor iedereen + nieuwe vervoerssysteem in combinatie met<br />
transferium<br />
Sociaal<br />
Leefbaarheid en veiligheid + uitbreiding Zoutelande en Westkapelle houdt<br />
voorzieningen op peil;<br />
+ individueel vervoerssysteem<br />
Draagvlak en ruimte voor initiatieven + nieuwe buitens;<br />
+ dijken/stranden<br />
Eigenheid/kleinschaligheid/spec. doelgroepen<br />
Toegankelijkheid + transferium;<br />
+ watertaxi;<br />
+ identiteit kustplaatsen benadrukken;<br />
+ cultuurhistorische elementen vernieuwen:<br />
pannendijk;<br />
Keuzevrijheid + buitens (voor wonen, recreatie, bedrijven,<br />
landbouw);<br />
+ diversiteit in aanbod en plekken;<br />
Ecologisch<br />
Beleving, onthaasting, ruimte om te dwalen + traag vervoerssysteem<br />
+ binnenduinrandzone;<br />
22<br />
- ontwikkeling is beperkt tot strand; geen<br />
aandacht voor musea etc.<br />
- voorzieningen in andere kernen staan onder<br />
druk;<br />
- veel overheidssturing nodig/kaders<br />
- toegang mindervaliden<br />
- meer ‘kustmatige’ kust;<br />
Gezond, veilig, schoon + verdwijnen van de auto - onveiligheid scheepvaart neemt toe;<br />
Duurzaam milieu/ecologische schakel + autoverkeer teruggedrongen;<br />
+ meer natuurlijk recreatief landschap;<br />
+ natte landbouw;<br />
Waterkwaliteiten - Westkapelse kreek<br />
Cultureel<br />
Behoud cultuurhistorische identiteit + landbouw blijft;<br />
+ structuur eiland niet aangetast;<br />
+ kleinschaligheid;<br />
+ diversiteit;<br />
Eilandcultuur van oudsher + overstap naar andere wereld;<br />
Zichtbare geschiedenis + vestingstad Vlissingen;<br />
+ dijkverhaal Westkapelle;<br />
+ ringdorp Zoutelande;<br />
+ vliedbergen;<br />
Ruimte voor ontwikkeling/verscheidenheid + nieuwe buitens;<br />
+ verblijfsaccomodatie;<br />
+ ontwikkeling nollen;<br />
+ nieuw/breder strand;<br />
- ingreep in kustverdediging (door beperking<br />
vaargeul);
7 Vooruitblik<br />
Hoe verder?<br />
Met de ontwikkeling van de vier scenario’s is een<br />
belangrijke stap gezet in <strong>het</strong> proces van de visievorming<br />
op de kustzone. Eind 2005 zal dit proces uitmonden in<br />
een keuze voor een voorkeursalternatief. Er is dus nog<br />
<strong>het</strong> een en ander te doen.<br />
Als eerstvolgende stap willen we de vier toekomstbeelden<br />
voorleggen aan diverse experts, bestuurders,<br />
gemeenteraden en marktpartijen. Wat vinden zij van<br />
deze toekomstbeelden? Wat missen ze er nog aan? Wat<br />
is haalbaar en wat is onhaalbaar of onrealistisch? In<br />
deze stap willen we de scenario’s dus nog wat verder<br />
uitdiepen, en de keuze tussen <strong>het</strong> een of <strong>het</strong> ander aanscherpen.<br />
Ook bekijken we of de visievorming aansluit<br />
op <strong>het</strong> provinciale Integraal Omgevingsplan dat momenteel<br />
opgesteld wordt.<br />
Deels parallel aan deze stap wordt ook verkennend<br />
onderzoek uitgevoerd, naar de (on)mogelijkheden voor<br />
de verlegging van <strong>het</strong> Oostgat, naar de beschikbaar van<br />
gegevens over natuurwaarden en naar financieringsmogelijkheden.<br />
Vervolgens worden enkele veelbelovende ideeën een<br />
stap verder uitgewerkt zodat ze beter getoetst kunnen<br />
worden. Deze fase wordt in juni 2005 afgesloten met <strong>het</strong><br />
kiezen van de alternatieven en varianten die in een uitgebreider<br />
onderzoek met elkaar vergeleken gaan worden.<br />
Dit onderzoek betreft een zogenaamde strategische<br />
milieubeoordeling en een maatschappelijke kostenbaten<br />
analyse. Ook een veiligheidstoetsing zal <strong>hier</strong>van<br />
deel uitmaken.<br />
Uiteindelijk moet dit leiden tot een keuze van <strong>het</strong> voorkeursalternatief,<br />
die in een streekplanuitwerkingsprocedure<br />
zijn beslag zal krijgen.<br />
23
Bijlage 1<br />
Lijst van deelnemers<br />
Provincie Zeeland, Postbus 165, 4330 AD Middelburg<br />
• Ad Sannen (projectbureau Zwakke schakels)<br />
• Johan Mathijssen (projectbureau Zwakke schakels)<br />
• Lies Dekker (projectbureau Zwakke schakels)<br />
• Annemarie Vinke-Vermazen (projectbureau Zwakke<br />
schakels)<br />
• Lein Kaland<br />
• Leo Caljouw<br />
• Marcel van Wezel<br />
Gemeente Veere, Postbus 1000, 4357 ZV Veere<br />
• Jan Kaland<br />
• René Dekker<br />
• Chris Maas<br />
• Jan Muizelaar<br />
Gemeente Vlissingen, Postbus 3000, 4380 GV<br />
Vlissingen<br />
• Walter Vael<br />
• André Houwing<br />
• Fred Slager<br />
Waterschap Zeeuwse Eilanden, Postbus 1000, 4330<br />
ZW Middelburg<br />
• Wilgerd Heldens<br />
• Hans v.d. Sande<br />
RWS<br />
• Karel Boone, RWS-Directie Zeeland, Postbus 5014,<br />
4330 KA Middelburg<br />
• Piet Roelse, RIKZ, Postbus 8039, 4330 EA Middelburg<br />
Natuur&Milieu<br />
• John van Vliet. Stichting Duinbehoud,<br />
• Roosmarijn Haring, Stichting Duinbehoud, Postbus<br />
664, 2300 AR Leiden<br />
Recreatie en toerisme<br />
• Joke de Witte (Recron Walcheren), Bizetlaan 1,<br />
4384 KP Vlissingen<br />
• Carla Schönknegt, VVV-Walcheren,<br />
Schuitvlotstraat 32, 4357 EB Domburg<br />
• Nita Kramer en Gerard Bal, SSW, Postbus 19,<br />
4347 ZG Domburg<br />
Landbouw<br />
• Han Kole (ZLTO) Bergweg 1, 4373 RH Biggekerke<br />
Bewoners<br />
• A. Hendrikse (dorpsraad Westkapelle), Rookstraat 10,<br />
4361 BB Westkapelle<br />
• Engel v.d. Weyden, Molenweg 21, 4361 BV<br />
Westkapelle<br />
• Ans Landzaat (dorpsraad Zoutelande), Zwinstraat 39,<br />
4374 BS Zoutelande<br />
• Emmy de Nooijer-de Buck (wijkvereniging<br />
Pauwenburg), Dreesstraat 57, 4384 DB Vlissingen<br />
24<br />
Overigen<br />
• Piet Dieleman (beeldend kunstenaar), Molenwater 125,<br />
4331 SG Middelburg<br />
• Peter de Kam (Innovatiecoöperatie), Prinseweg 3A,<br />
4357 RB Domburg<br />
• Desiree Bokma, VROM, IPC 350, Postbus 30940,<br />
2500 GX Den Haag,<br />
• Peter Dauvellier, Dauvellier Planadvies,<br />
Antwerpsestraat 16, 2587 AG Den Haag
Bijlage 2<br />
De matrix ruimtelijke<br />
kwaliteit<br />
Gebruiks<br />
waarde<br />
Belevings<br />
waarde<br />
Toekomst<br />
waarde<br />
Economisch<br />
belang<br />
Allocatie efficiëntie<br />
Bereikbaarheid<br />
Stimulerende effecten<br />
Gecombineerd gebruik<br />
Imago/uitstraling<br />
Aantrekkelijkheid<br />
Stabiliteit en flexibiliteit<br />
Agglomeratie<br />
Gebundelde aantrekkelijkheid<br />
Sociaal<br />
belang<br />
Toegang<br />
Eerlijke verdeling<br />
Inbreng<br />
Keuzemogelijkheden<br />
Gelijkwaardigheid<br />
Verbondenheid<br />
Sociale veiligheid<br />
Iedereen aan boord<br />
Sociaal draagvlak<br />
Vrij naar: Hooimeijer, Pieter, Henk Kroon en Joke Luttik<br />
(2001) Kwaliteit in meervoud; Conceptualisering en<br />
operationalisering van ruimtelijke kwaliteit voor meervoudig<br />
ruimtegebruik. Habiforum, Gouda, 2001.<br />
25<br />
Ecologisch<br />
belang<br />
Externe veiligheid<br />
Schoon milieu<br />
Water in balans<br />
Ecologische structuur<br />
Rust en ruimte<br />
Schoonheid der natuur<br />
Gezonde leefomgeving<br />
Ecologische voorraden<br />
Gezonde ecosystemen<br />
Cultureel<br />
belang<br />
Keuzevrijheid<br />
Culturele verscheidenheid<br />
Eigenheid<br />
Schoonheid der cultuur<br />
Contrastrijke omgeving<br />
Erfgoed<br />
Integratie<br />
Culturele vernieuwing
Bijlage 2<br />
Structuurbeelden<br />
In <strong>het</strong> eerste atelier brachten we ruimtelijke kwaliteiten<br />
letterlijk in kaart door structuurbeelden te sc<strong>het</strong>sen. Het<br />
streven naar ruimtelijke kwaliteit was daarbij sturend<br />
voor <strong>het</strong> kiezen van opties voor kustversterking. De<br />
vraag is:<br />
"Hoe kan men de komende 30 jaar de ruimtelijke kwaliteiten<br />
behouden of versterken in combinatie met een<br />
zeewaartse respectievelijk een landwaartse kustversterking"?<br />
De vier kwaliteitsprofielen vormen <strong>het</strong> startpunt. Vanuit<br />
<strong>het</strong> specifieke economische, sociale, ecologische en <strong>het</strong><br />
culturele belang vormen we ons een beeld van de huidige<br />
situatie van <strong>het</strong> gebied (2004) en van de ontwikkelingsperspectieven<br />
2030. Zo veel mogelijk worden de<br />
achttien kwaliteitsthema’s gebruikt als legenda-eenheden.<br />
Daardoor blijft de relatie tussen kaartbeeld en kwaliteitsprofiel<br />
goed zichtbaar en dus goed bespreekbaar.<br />
26
Structuurbeelden<br />
Economisch profiel<br />
2030 Landwaarts<br />
• Kleinschaligheid is nu een breed gewaardeerde kwaliteit.<br />
Toevoeging van massale bebouwing moet worden voorkomen.<br />
Nieuwe (recreatie)bebouwing moet passen in <strong>het</strong> huidige beeld.<br />
• Bij nieuwe vormen van verblijf is <strong>het</strong> uitgangspunt dat <strong>het</strong> iets<br />
moet toevoegen aan <strong>het</strong> huidige aanbod, dat <strong>het</strong> in moet spelen<br />
op nieuwe wensen en zo mogelijk nieuwe doelgroepen aan<br />
moet trekken. De aanleg van een jachthaven met verblijfsrecreatie<br />
(aanpak Joossesweg) en de realisatie van landgoedachtige<br />
recreatie-objecten achter <strong>het</strong> (uit te breiden) waterwingebied<br />
Biggekerke past daarin.<br />
• De kuststrook moet vooral een stuk groener worden. In de toekomst<br />
willen toeristen actief zijn en genieten van rust, ruimte en<br />
natuur. Het openbaar toegankelijk maken van (nieuwe) natuurgebieden<br />
is daarom een belangrijk motto. Met name <strong>het</strong> natuurontwikkelingsgebied<br />
tussen Westkapelle en Domburg moet<br />
voor iedereen beleefbaar zijn. Het gebied Westduin zal altijd<br />
een belangrijke functie blijven vervullen voor de stad Vlissingen.<br />
Het accent in dit gebied ligt op dagrecreatie.<br />
• Het aanpakken van de bereikbaarheid van de kust, zonder dat<br />
dit de leefbaarheid aantast, vereist een nieuwe recreatieverdeelweg.<br />
De huidige kustroute wordt opgebroken.<br />
• Ook in een landwaartse variant zal bij Zoutelande voor een<br />
zeewaartse oplossing gekozen moeten worden. Het weer "heel"<br />
maken van <strong>het</strong> hart van <strong>het</strong> dorp zou een belangrijk doel moeten<br />
zijn.<br />
• Ook Westkapelle is nog niet "af". Het dorp heeft wel een sterke<br />
identititeit, maar voegt weinig toe aan <strong>het</strong> toeristisch product.<br />
Het is de dijk en verder niets.<br />
• Hoe verder met de landbouw is bij dit structuurbeeld nauwelijks<br />
uit de verf gekomen. Daartoe zijn ook geen suggesties naar<br />
voren gekomen.<br />
2030 Zeewaarts<br />
• Nog sterker dan in <strong>het</strong> vorige structuurbeeld is gekozen voor<br />
<strong>het</strong> inspelen op de wens van de toekomstige recreant. Het<br />
volop inspelen op dagrecreatieve mogelijkheden (verdwaalnatuur),<br />
nieuwe verblijfsvormen (hotel op palen), nieuwe vormen<br />
van vervoer (de pendelboot als moderne variant op de kusttram)<br />
en nieuwe doelgroepen (een jachthaven in de lagune,<br />
een zeer forse uitbreiding van de golfbaan Domburg) is <strong>hier</strong>van<br />
<strong>het</strong> resultaat.<br />
• Op de nieuwe landlobben kan de oernatuur zijn gang gaan.<br />
Verblijfsrecreatie (zeer ruim opgezet; solitaire huisjes in <strong>het</strong><br />
groen) krijgt alleen een plek bij de overgang naar <strong>het</strong> "oude"<br />
land.<br />
• De opmerkingen uit <strong>het</strong> vorige scenario over <strong>het</strong> versterken<br />
van de kleinschaligheid en <strong>het</strong> versterken van de kustkernen<br />
Zoutelande en Westkapelle gelden ook <strong>hier</strong>. Hetzelfde geldt<br />
voor de infrastructuur.<br />
27<br />
Economisch profiel<br />
2004<br />
1 Versterking<br />
kleinschaligheid<br />
(Bebouwings)concentratie<br />
“Bosgebieden”<br />
Grote campung<br />
Minicamping<br />
Strandtenten<br />
Landfront<br />
Waardering kleinschaligheid (schaal1-10)<br />
2 Verblijf innovatief<br />
Slaaphuisjes<br />
3 Afstemming natuur-recreatie-economie<br />
Fietspad<br />
Zicht op scheepvaart<br />
Waardering afstemming natuur-recreatie (schaal1-10)<br />
4 Bereikbaarheid<br />
(Slechte) bereikbaarheid<br />
Economisch profiel<br />
2030 Landwaarts<br />
1 Versterken kleinschaligheid<br />
2 Verblijf innovatief<br />
3 Afstemming natuur-recreatie<br />
4 Bereikbaarheid verbeteren<br />
5 Verbreden/versterken toerisme<br />
Economisch profiel<br />
2030 Zeewaarts<br />
1 Versterken<br />
kleinschaligheid<br />
3 Afstemming natuur-recreatie<br />
4 Bereikbaarheid verbeteren<br />
5 Verbreden/versterken toerisme
Structuurbeelden<br />
Sociaal profiel<br />
2004<br />
• Bij de beoordeling van de huidige situatie zijn de globaal de<br />
sterke en zwakke kanten (sociaal maatschappelijk bezien)<br />
beoordeeld binnen de kustzone. De verschillende dorpskernen<br />
zijn daarbij qua voorzieningenniveau beoordeeld (+/-). Tevens<br />
is een beoordeling toegekend aan de belevingswaarde van de<br />
stranden en duinen.<br />
• Het directe achterland biedt op dit moment mogelijkheden<br />
voor sociale ontspanning in de vorm van wandelen, fietsen en<br />
recreëren<br />
• De vaargeul met zijn scheepvaart wordt als een positief element<br />
beschouwd.<br />
2030 Landwaarts<br />
• Bij de landwaartse variant wordt nadrukkelijk nagestreefd om<br />
meer verscheidenheid aan te brengen tussen de verschillende<br />
strandvakken: Drukke stranden met veel voorzieningen bij de<br />
duinovergangen; rustige stranden met minder voorzieningen.<br />
• Alle duinovergangen moeten goed bereikbaar zijn voor de<br />
langzame verkeersdeelnemers en de (parkeer-) voorzieningen<br />
moeten daarop aansluiten.<br />
• Vanuit <strong>het</strong> achterland worden op transferia, pendelbusjes<br />
ingezet naar de verschillende strandovergangen.<br />
De auto is uitsluitend te gast bij de duinovergangen voor de<br />
drukke stranden (met strandtenten); ook <strong>hier</strong> geldt dat er voldoende<br />
parkeervoorzieningen aanwezig moeten zijn.<br />
• Het station in Vlissingen gaat aansluiten op een pendelbootdienst<br />
langs de kust die afmeert bij pontons in <strong>het</strong> water. Vanaf<br />
de pontons kunnen de toeristen <strong>het</strong> strand bereiken.<br />
• Bij Westkapelle wordt de mogelijkheid gecreëerd om een volwaardige<br />
jachthaven te maken.<br />
• Het bos en duinlandschap ter hoogte van Vlissingen<br />
(Westduin) wordt versterkt en kwalitatief opgewaardeerd met<br />
bescheiden toevoegingen voor recreatief gebruik.<br />
• Bij een landinwaartse dijkversterking ter hoogte van<br />
Zoutelande zou een strook van <strong>het</strong> dorp langs de dijk, gesaneerd<br />
kunnen worden onder gelijktijdige nieuwbouw aan de<br />
oostzijde waardoor de twee kernen Meliskerke en Biggekerke<br />
opgewaardeerd kunnen worden. Zo ontstaat er een levensvatbaar<br />
voorzieningenniveau in deze kernen.<br />
2030 Zeewaarts<br />
• De huidige vaargeul wordt zeewaarts verlegd. Dit opent<br />
mogelijkheden om de stranden en duinen te verbreden met<br />
ook in dit model diversiteit in de verschillende strandvakken<br />
(druk/rustig)<br />
• Dit model opent de mogelijkheid om op drie plekken bij de<br />
drukke strandvakken pieren (of toeristische speerpunten in<br />
zee) te bouwen.<br />
• In dit model lijkt er geen directe noodzaak om <strong>het</strong> achterland<br />
kwalitatief te verbeteren.<br />
28<br />
Sociaal profiel<br />
2004<br />
4 leefbaarheid<br />
Huidig voorzieningenniveau handhaven<br />
++ = zeer goed + = goed<br />
+/- = redelijk - = onvoldoende<br />
Sociale ontspanning<br />
Strand / dijk<br />
Sociaal profiel<br />
2030 Landwaarts<br />
2 Eigenheid<br />
Bereikbaarheid auto<br />
Bereikbaarheid OV<br />
Bereikbaarheid LV<br />
Vaargeul = kwaliteit<br />
Zwakke schakel kust<br />
Afwisseling druk/rustige strand<br />
Duinlandschap<br />
Bos en duin (breed)<br />
3 Toegankelijkheid<br />
Jachthaven bij Westkapelle<br />
Fietsroutes<br />
Auto<br />
Pendelbus<br />
OV-boot met pontons<br />
Sociaal profiel<br />
2030 Zeewaarts<br />
1 Draagvlak<br />
Versterken / handhaven<br />
voorzieningen<br />
Nieuwe pieren<br />
3 Toegankelijkheid<br />
Ontsluiting auto (beperkte parkeerplaatsen)<br />
OV<br />
4 Leefbaarheid + veiligheid<br />
Geul verleggen<br />
5 Keuzevrijheid<br />
Druk / rustig strand
Structuurbeelden<br />
Ecologisch profiel<br />
2004<br />
• De mogelijkheden voor onthaasten worden als belangrijkste<br />
kwaliteitskenmerk gezien. Daarvoor zijn de volgende zaken in<br />
<strong>het</strong> gebied van belang: wandelen op de duinen (uniek in<br />
Nederland) met vrij uitzicht op zee en platteland; wandelen op<br />
<strong>het</strong> strand, <strong>het</strong> zicht vanuit <strong>het</strong> platteland op de duinen, de<br />
bosgebieden in binnenduinrand (momenteel niet zo hoge kwaliteit<br />
- te smal -, maar dit wordt door bosaanleg in <strong>het</strong> kader<br />
van de ruilverkaveling verbeterd); de afwisseling van bos met<br />
open landbouwgebieden; de vroongronden tussen Westkapelle<br />
en Domburg; en <strong>het</strong> open platte van Walcheren (uitloopgebied<br />
voor wandelen, fietsen, paardrijden, skeeleren). Mede gelet op<br />
<strong>het</strong> huidige strenge natuurbeleid worden weinig bedreigingen<br />
voor deze kwaliteit gezien.<br />
• Tweede belangrijke kwaliteitskenmerk is de ecologische kwaliteit.<br />
Daarvoor zijn met name de volgende zaken van belang:<br />
twee "stepping stones" voor duinkustvogels bij Westkapelse<br />
kreek en Nollebos (vragen water en beschutting); <strong>het</strong> open,<br />
platte gebied vormt stepping stone voor ganzen/zwanen; floristische<br />
waarden in <strong>het</strong> voormalige drinkwatergebied<br />
Biggekerke; en de (in <strong>het</strong> kader van de ruilverkaveling nog verder<br />
te ontwikkelen) natuurwaarden van de vroongronden.<br />
• Een discussie is in de groep gevoerd over <strong>het</strong> belang van de<br />
milieuhygiënische kwaliteit (geluid, lucht, licht) en dan met<br />
name de luchtkwaliteit. Enerzijds wordt de lekkere zeelucht<br />
door bewoners/toeristen een belangijke kwaliteit gevonden,<br />
anderzijds is de luchtkwaliteit feitelijk niet geweldig (hoge achtergrondconcentraties)<br />
en is er geen/nauwelijks beïnvloeding<br />
ervan mogelijk door lokale/regionale ingrepen en beleid.<br />
2030 landwaarts: Meer natuurbeleving voor minder<br />
mensen.<br />
• Hoe kunnen de mogelijkheden om een gevoel van onthaasten<br />
te verkrijgen worden versterkt? Belangrijkste elementen<br />
daarin zijn rust en ruige (dwaal)natuur. Grotere duingebieden,<br />
waarin gewandeld/gestruind mag worden, heggelandschap in<br />
middengebied, én vermindering topdrukte zijn daarbij van<br />
belang. Wat betreft <strong>het</strong> laatste wordt gedacht aan <strong>het</strong> versterken<br />
van de zonering (scheiding tussen drukke en rustige<br />
gebieden) en <strong>het</strong> toewerken naar luxere, hoogwaardiger vormen<br />
van verblijfsrecreatie (gelijke of meer economische<br />
opbrengsten bij minder mensen).<br />
• De ecologische kwaliteit kan worden versterkt door de aanleg<br />
van verbrede duinen (evt. in de vorm van een gekerfde zeereep)<br />
bij Westduin en ten noorden van Zoutelande. Bij<br />
Zoutelande zal dat gepaard moeten gaan met sanering van<br />
bestaande recreatieterreinen (Joossesweg, Kustlicht). Dit<br />
wordt als een pluspunt gezien.<br />
• Verder liggen er kansen voor versterking van ecologische<br />
waarden in de Westkapelse kreek (door aanleg ondiepe<br />
oevers en inbrengen getijbeweging) en door een ecologische<br />
verbinding voor fauna te realiseren tussen <strong>het</strong> bosgebied aan<br />
de noordzijde van Walcheren en <strong>het</strong> bos van de Westkapelse<br />
kreek. Langs de binnenduinrand liggen er (bescheiden) kansen<br />
voor <strong>het</strong> benutten van zoet kwelwater.<br />
• Een klein detail: de waarde van duisternis kan worden versterkt<br />
door <strong>het</strong> afschermen van de kassen bij Aagtekerke,<br />
waar assimilatieverlichting wordt toegepast.<br />
2030 Zeewaarts: Natuurwinst?<br />
• Er zijn grote vraagtekens gezet bij de mogelijkheden om bij<br />
zeewaartse versterking een ecologische meerwaarde te bereiken.<br />
Door extra zandsuppletie zou je wat meer dynamiek (aangroei<br />
duinen) kunnen krijgen, maar benodigde maatregelen<br />
betekenen tevens een aantasting van bestaande ecologische<br />
kwaliteiten.<br />
29<br />
Ecologisch profiel<br />
2004<br />
2 Ecologische kwaliteit<br />
3 Water<br />
Wandelen op duinen<br />
Horizon (zee en land)<br />
Wandelen op strand<br />
Zicht op binnenduinrand<br />
Bos / bosjes<br />
Geen bos<br />
Vroongronden<br />
Open<br />
Stepping stone duin/kustvogels<br />
Stepping stone vogels bovenprovinciaal<br />
Natte duinvallei<br />
Potentiële vroongronden<br />
Water, vogelgebied<br />
Schone zeelucht<br />
Ecologisch profiel<br />
2030 Landwaarts<br />
1 Onthaasten<br />
Hoge kwaliteit verblijfsrecreatie:<br />
luxer + minder mensen:<br />
rust. (zoekgebied)<br />
2 Ecologische kwaliteit<br />
3 Water<br />
Heggestruin dwaallandschap<br />
Openheid versterken<br />
assimilatieverlichting kas verbieden<br />
Nieuw duin: natuurlijk verstuiven<br />
Ecologische verbinding voor fauna:<br />
bosjes, erfbeplanting, laanbeplanting, paddepoelen<br />
Kansen voor kwel<br />
Diffusere overgang van:<br />
- zout naar zoet<br />
- water naar land (flauwer talud)<br />
Ecologisch profiel<br />
2030 Zeewaarts<br />
2 Ecologische kwaliteit<br />
Breed duin, waardoo mogelijkheden voor natuur<br />
ontstaan, maar:<br />
- suppletie is niet natuurlijk.<br />
- elders ontstaat meer dynamiek<br />
Vraag:<br />
Is zeewaarts niet altijd een aantasting van <strong>het</strong><br />
mariene ecosysteem?
Structuurbeelden<br />
Cultureel profiel<br />
Inventarisatie kwaliteiten 2004<br />
De bestaande kwaliteiten zijn in de eerste plaats de stads- en<br />
dorpskernen in <strong>het</strong> gebied met de daar woonachtige gemeenschappen;<br />
beperkt tot <strong>het</strong> kustgebied dus Vlissingen,<br />
Zoutelande en Westkapelle.<br />
Een belangrijke cultuurwaarde vertegenwoordigt <strong>het</strong> om de<br />
woonkernen gelegen agrarische cultuurlandschap met de<br />
daarin voorkomende opvallende elementen als boerderijen en<br />
andere karakteristieke gebouwen, vliedbergen, groene coulissen,<br />
boomgroepen, kreken en watergangen en noordelijk van<br />
Vlissingen <strong>het</strong> Duitse "landfront" uit de 2e wereldoorlog.<br />
Structuurbeeld 2030 "landwaarts"<br />
Wanneer de zeeweringen aan de landzijde zouden worden<br />
verbreed en verhoogd mag dat, gelet op de geïnventariseerde<br />
huidige culturele waarden, niet tot aantasting, kwaliteitsvermindering<br />
of identiteitsverlies van de stads- en dorpskernen leiden.<br />
Waar bebouwd gebied moet wijken voor een groter dijkof<br />
duinlichaam moet dat zodanig worden aangepakt dat <strong>hier</strong><br />
"bewoonbare dijken" worden aangelegd. Stedelijke, aaneengesloten<br />
bebouwing op en direct tegen de zeewering aan, met<br />
een bij de streek passende architectuur en stedebouwkundige<br />
vormgeving, dat moet <strong>het</strong> beeld bepalen. Dit kan leiden tot een<br />
aanzienlijke uitbreiding van <strong>het</strong> stedelijke gebied aan de landzijde.<br />
Ook <strong>hier</strong>bij mag men niet vervallen in de nieuwbouwstijl<br />
die ook overal elders te vinden is maar moet sprake zijn van<br />
een volwaardige stedebouwkundige vormgeving, waarin de<br />
"kerk in <strong>het</strong> midden staat" en de bevolking zich thuis voelt als<br />
ware <strong>het</strong> altijd zo geweest.<br />
Wat Vlissingen betreft betekent deze gedachte een uitbouw<br />
van de havenwerken, de boulevard en de binnenstadsvoorzieningen<br />
over een grotere lengte dan nu (vanaf de buitenhaven<br />
tot en met de huidige Nolledijk), eventueel in samenhang met<br />
de herstructurering van <strong>het</strong> Scheldeterrein. ("fortificaties")<br />
De verzwaarde kustverdediging tussen de woonkernen krijgt<br />
<strong>het</strong> karakter van "nieuwe duinen", die naadloos en natuurlijk<br />
aansluiten bij <strong>het</strong> agrarische landschap. Het gehele buitengebied<br />
krijgt meer allure en belevingswaarde en wordt met recht<br />
een "Walcherse Arcadia".<br />
Structuurbeeld "zeewaarts"<br />
Bij een kustversterking aan de zeezijde hanteert de discussiegroep<br />
dezelfde filosofie als in de landwaartse variant: versterking<br />
van de identiteit en de stedebouwkundige vormgeving van<br />
de woonkernen, die omgeven zijn door een arcadisch landschap.<br />
Concreet werd voor Westkapelle gedacht aan <strong>het</strong> terugbrengen<br />
van de (onder water deels nog aanwezige) zeedijk van<br />
voor 1944 en voor Zoutelande herstel van <strong>het</strong> in de jaren<br />
1955-1956 aan de zeewering opgeofferde dorpsgebied. Men<br />
krijgt dan nieuwe, ver in zee uitstekende dijklichamen, ook <strong>hier</strong><br />
voorzien van een aaneengesloten stedelijke bebouwing. Dit<br />
heeft waarschijnlijk als consequentie dat <strong>het</strong> nu recht voor de<br />
dorpen gelegen strand gaat verdwijnen. Een compensatie <strong>hier</strong>voor<br />
is te vinden in <strong>het</strong> duingebied tussen Westkapelle en<br />
Zoutelande en voor <strong>het</strong> noordoostelijke gedeelte van de<br />
Westkapelse zeedijk, waar door zandsuppleties in plaats van<br />
nu aanwezig harde duinvoetversterkingen meer strand kan<br />
worden verkregen.<br />
Het idee van fortificaties in Vlissingen over een grote lengte<br />
kan ook in de zeewaartse variant worden gerealiseerd zelfs<br />
met meer stedebouwkundige mogelijkheden dan bij een landwaartse<br />
kustversterking.<br />
De nieuwe duinen tussen de woonkernen en <strong>het</strong> aansluitende<br />
buitengebied krijgen <strong>het</strong>zelfde karakter als in de landwaartse<br />
variant.<br />
30<br />
Cultureel profiel<br />
2004<br />
Cultureel profiel<br />
2030 Landwaarts<br />
Cultureel profiel<br />
2030 Zeewaarts
Bijlage 3<br />
Kustversterkingsopties<br />
Technisch gezien zijn er diverse opties voor versterking<br />
van de kust van ZW-Walcheren. Hieronder wordt daarvan<br />
een overzicht gegeven. Bij de landwaartse en zeewaartse<br />
scenario’s kon men per kustvak een keuze maken uit de<br />
betreffende kolom. Beide scenariostrategieën kunnen<br />
gebruik maken van de opties onder ‘consolideren’.<br />
31
Bijlage 4<br />
Urgentie van kustversterking<br />
De onderstaande kaart geeft aan op welke termijn versterking van de kustverdediging<br />
aan de orde is. Er zijn drie tijdslijnen weergegeven: 2006, 2050 en<br />
2200. Een groene lijn geeft aan dat de kustverdediging op orde is, een rode<br />
lijn geeft aan dat versterking nodig is.<br />
32
Verslag ontwerpatelier<br />
Walcheren<br />
6/7/8 juni 2005 Zoutelande<br />
Inhoud<br />
Dauvellier Planadvies / Den Haag / augustus 2005<br />
Achtergrond 1<br />
Doel en opgave 2<br />
Werkproces 3<br />
Samenvatting 12<br />
Bijlagen 13
Verslag<br />
Ontwerpatelier Walcheren<br />
Op 6, 7 en 8 juni 2005 organiseerde <strong>het</strong> projectbureau Zwakke<br />
Schakels van de provincie Zeeland een ontwerpatelier om te<br />
komen tot de uitwerking van een drietal alternatieve ontwikkelingsvisies<br />
voor de kustzone van Zuidwest Walcheren. Dit verslag<br />
geeft de gevolgde werkwijze en <strong>het</strong> proces weer. De inhoudelijke<br />
resultaten zijn te vinden in de ‘Nota Alternatieven en<br />
Varianten’.<br />
Achtergrond<br />
Planstudie<br />
De kust van Zuidwest Walcheren is door <strong>het</strong> rijk aangemerkt als een<br />
‘zwakke schakel’. Voor deze kustzone moet een planstudie worden<br />
uitgevoerd waarin de mogelijkheden worden verkend voor <strong>het</strong> gelijktijdig<br />
versterken van veiligheid en ruimtelijke kwaliteit.<br />
De eerste stap was <strong>het</strong> benoemen van kwaliteitsprofielen en <strong>het</strong><br />
opstellen van scenario’s in een tweedaags atelier rond de jaarwisseling<br />
20054. Dit leverde een viertal sterk uiteenlopende toekomstbeelden<br />
op: ‘Kleurrijk land’, ‘Veilig en Vrij’, ‘Balkon van Walcheren’<br />
en ‘Walcheren off the road’. In <strong>het</strong> werkdocument ‘Scenario’s ontwikkeling<br />
kustgebied Zuidwest Walcheren’ (februari 2005) worden<br />
de vier scenario’s gesc<strong>het</strong>st.<br />
Kleurrijk land Veilig en vrij Balkon van Walcheren Walcheren “off the road”<br />
Consultatieronde<br />
In een consultatieronde is de mening van deskundigen en betrokkenen<br />
over de scenario’s gepeild. Verder is kustmorfologisch onderzoek<br />
uitgevoerd. Daaruit kwam naar voren dat de scenario’s een<br />
goed beeld geven van de denkbare oplossingen, maar dat de bandbreedte<br />
van de toekomstbeelden zowel in technisch als in maatschappelijk<br />
opzicht enigszins zullen worden beperkt. Op technisch<br />
gebied is <strong>het</strong> sterk verleggen van de vaargeul en de ontwikkeling<br />
van een brede lagunenkust, zoals in scenario ‘Balkon van<br />
Walcheren’ gesc<strong>het</strong>st, geen realistische optie. In maatschappelijk<br />
1
2<br />
opzicht lijkt een scenario dat zich richt op vergaande metamorfose<br />
niet goed te passen in de Zeeuwse cultuur. Men denkt liever in kleinere<br />
stappen, maar wel met een open oog voor vernieuwing. De<br />
uiterste opties in technisch en maatschappelijk opzicht blijven wel in<br />
beeld als inspiratiebron voor de alternatieven. Zo heeft de lagunenkust<br />
voor <strong>het</strong> kustvak tussen Westkapelle en Domburg al geleid tot<br />
<strong>het</strong> denken over een zeewaartse kustuitbreiding.<br />
SMB en alternatieven<br />
In de concept-startnotitie voor de Strategische Milieubeoordeling<br />
(SMB) zijn op basis van deze conclusies drie alternatieven en<br />
varianten benoemd: “Veerkracht, Fortificatie en Breed strand.<br />
De alternatieven moeten nu verder worden uitgewerkt om ze<br />
geschikt te maken voor een Strategische Milieubeoordeling.<br />
De uitwerking richt zich op de volgende punten:<br />
• Een ontwikkelingsvisie voor veiligheid en ruimtelijke kwaliteit voor<br />
<strong>het</strong> gehele gebied (2050)<br />
• Maatregelen gericht op versterking van de veiligheid en ruimtelijke<br />
kwaliteit per deelgebied in de periode 2006-2050, met nadruk op<br />
2020.<br />
Waar nodig kunnen per alternatief verschillende varianten worden<br />
onderscheiden.<br />
De reikwijdte van de alternatieven is beperkter dan die van de sce-
De lagenbenadering houdt in dat<br />
ondergrond, <strong>net</strong>werken en occupatie<br />
ruimtelijk goed op elkaar zijn afgestemd.<br />
De ondergrond heeft daarbij<br />
een sterk sturende invloed.<br />
Zeewaarts<br />
(breed strand)<br />
Consolidering<br />
(fortificatie)<br />
Landwaarts<br />
(veerkrachtige kust)<br />
3<br />
nario’s, zoals in <strong>het</strong> schema is aangegeven. Deze beperkingen gelden<br />
voor de uitwerking van deelgebieden voor <strong>het</strong> jaar 2020. Bij de<br />
overallvisies (2050) kan over deze grenzen heen gekeken worden.<br />
Doel en opgave<br />
Doel van <strong>het</strong> ontwerpatelier is de alternatieven nader vorm te geven<br />
en de maatregelen in beeld te brengen die nodig zijn om veiligheid<br />
en ruimtelijke kwaliteit te versterken.<br />
Daarbij wordt de lagenbenadering gehanteerd. Voor ieder van de<br />
alternatieven is de volgende opgave richtinggevend:<br />
Onderlaag<br />
• Veiligheid kustverdediging, ook op langere termijn: 1:4000<br />
• Ruimte zoeken voor waterberging (in combinatie met andere<br />
functies)<br />
Netwerklaag<br />
• Oplossen van verkeersdruk op de kuststrook door voortbouwen op<br />
<strong>het</strong> principe van een recreatieverdeelweg met slagen naar de kust;<br />
(Geen grootschalige nieuwe infrastructuur)<br />
Occupatielaag<br />
• Meer ruimte en variatie in de kustzone voor recreatie, toerisme en<br />
(recreatie)natuur.<br />
• Toerisme is/wordt belangrijkste economische peiler.<br />
• Verbreding van <strong>het</strong> toeristisch aanbod met meer (innovatieve)<br />
verblijfsmogelijkheden;<br />
• Nieuwe perspectieven zoeken voor de landbouw<br />
In <strong>het</strong> onderstaande schema is de opgave per alternatief gespecificeerd.<br />
Principe kustverdediging Te onderzoeken kwaliteiten /<br />
inrichtingsconcepten<br />
- Bredere (zeewaartse) waterkering,<br />
robuust en veerkrachtig<br />
- Robuuste waterkering aangrijpend op<br />
<strong>het</strong> huidige profiel;<br />
- Benadrukken van de smalle<br />
overgangszone tussen zee en land<br />
- Bredere (landwaartse) waterkering,<br />
robuust en veerkrachtig, met plaats<br />
voor andere functies<br />
- 18 kwaliteitsthema’s<br />
- Ontwikkeling beach concept : zon, zee<br />
en strandtoerist die komt voor<br />
dynamische omgeving. (‘Zeeuwse<br />
Riviera’)<br />
- 18 kwaliteitsthema’s<br />
- Bebouwde dijken<br />
- Uitvalsbasis voor <strong>het</strong> ervaren van de<br />
deltawerken.<br />
- 18 kwaliteitsthema’s<br />
- Ontwikkeling van <strong>het</strong> recreatielandschap<br />
<strong>het</strong> Nationaal Landschap Walcheren.<br />
- Ecologische herinrichting en uitbreiding<br />
van de Westkapelse kreek.
Teamindeling<br />
Team Zeewaarts<br />
• Martin Knuijt (Bureau Okra)<br />
• Elsbeth Luning (Royal Haskoning)<br />
• Peter Dauvellier (Dauvellier<br />
Planadvies)<br />
• Lies Dekker (projectsecretaris ZSZ)<br />
Team Consolidering<br />
• André Houwing (Gemeente<br />
Vlissingen)<br />
• Marty vd Klundert (RDH Goes)<br />
• Jan Harman van den Hamer<br />
(Partitio)<br />
• Johan Mathijssen (projectmanager<br />
ZSZ)<br />
Team Landwaarts<br />
• Huub Droogh (RDH Goes)<br />
• Klaas Jan Wardenaar (Bureau Vista)<br />
• Boudewijn Almekinders (Bureau<br />
Okra)<br />
• Ad Sannen (Projectleider<br />
ZSWalcheren)<br />
Werkwijze en werkproces<br />
Deelnemers<br />
Voor <strong>het</strong> ontwerpatelier zijn negen ervaren ‘externe’ ontwerpers uitgenodigd.<br />
Zij hebben allen een zekere betrokkenheid bij de kustontwikkeling.<br />
De meeste van hen zijn echter nog niet betrokken<br />
geweest bij de ontwikkeling van de Zuidwestkust van Walcheren.<br />
Juist daardoor zouden zij een frisse kijk kunnen geven op de concretisering<br />
van de scenario’s naar alternatieven. Vanuit de projectorganisatie<br />
Zwakke Schakels Zeeland (ZSZ) werken drie medewerkers<br />
actief mee aan <strong>het</strong> ontwerpproces en letten tevens op werkwijze<br />
en de voortgang. Peter Dauvellier treedt op als algemeen atelierleider.<br />
Als procesbegeleider neemt Jannemarie de Jonge (Alterra)<br />
deel aan de bijeenkomsten van maandag en dinsdagmorgen.<br />
Werkwijze<br />
De eerste ochtend wordt de opgave en de beoogde werkwijze toegelicht<br />
aan de deelnemers. Het concretiseren van ruimtelijke kwaliteit<br />
staat centraal in de werkwijze. De methodiek die daarbij wordt<br />
gehanteerd bouwt voort op de werkwijze zoals die is omwikkeld bij<br />
Habiforum, en ook in <strong>het</strong> vorige atelier is toegepast. In drie dagen<br />
zullen we de vier fasen van <strong>het</strong> planproces doorlopen. We beginnen<br />
in de gebruiksfase met een excursie om de huidige situatie ‘op te<br />
meten’. We eindigen ook in die fase met <strong>het</strong> sc<strong>het</strong>sen van een<br />
beeld van de beoogde situatie in 2050.<br />
4
5<br />
Stap 0: Excursie<br />
Gestart wordt met een inleiding van gebiedskenner/planoloog Ad<br />
Beenhakker over de cultuur en ruimte van Walcheren en de kustzone.<br />
Hij sc<strong>het</strong>st de verbanden tussen de cultuurhistorie, ecologie en<br />
ruimtelijke inrichting van <strong>het</strong> gebied. Daarna wordt onder zijn leiding<br />
een excursie door <strong>het</strong> gebied gemaakt. We gaan op zoek naar de<br />
ruimtelijke kwaliteiten zoals die in <strong>het</strong> scenario-atelier zijn gesc<strong>het</strong>st.<br />
Het profiel van achttien kwaliteitsthema’s is daarbij de leidraad. Hoe,<br />
waar en op welke schaal zijn (aanzetten voor) deze kwaliteiten te<br />
herkennen? Deze ervaringen, ideeën en beelden worden overzichtelijk<br />
samengevat in posters kwaliteit kustzone 2005.<br />
Stap 1: Poster ruimtelijke kwaliteit 2005<br />
De excursie leverde een grote hoeveelheid aan impressies en<br />
ideeën op. We proberen die indrukken in eerste instantie samen te<br />
vatten in een beoordeling van sterke en zwakkere kwaliteiten van<br />
<strong>het</strong> gebied. Per team worden de sterkste en zwakste kwaliteiten<br />
aangegeven, die in <strong>het</strong> onderstaande schema zijn samengevoegd.
6<br />
Voor de poster wordt een format van vier kwadranten gebruikt waarin alle<br />
kwaliteiten tot uiting komen. Rood staat <strong>hier</strong> voor sterk, zwart voor zwak.<br />
Voorbeeld van een poster ‘Kwaliteiten 2005 ‘ (Team Zeewaarts)
Intermezzo: Aanscherping van de opgave<br />
Op basis van de discussie tijdens de avondsessie en <strong>het</strong> totaalbeeld van <strong>het</strong><br />
bovenstaande schema wordt de probleemstelling voor de ontwikkeling van de<br />
kustzone aangescherpt. Uit de verdeling van sterke en zwakke kwaliteiten blijken<br />
voor de toekomst spanningen te bestaan, die kunnen worden opgevat als uitdagingen<br />
voor de ontwerpteams.<br />
Walcheren kan worden gezien als een kleinschalig, gevarieerd en stabiele ruimte<br />
in een spanningsveld van hoge ecologische en economische druk.<br />
Opgave1 : Profiteren van de confrontatie tussen de grootschaligheid en dynamiek<br />
van de zee enerzijds en de kleinschaligheid van <strong>het</strong> landschap en de<br />
behoudende cultuur anderzijds. (spanning tussen ecologische vs sociaal/culturele<br />
kwaliteiten)<br />
Opgave2: Benutten van de economische kansen voor ontwikkeling van <strong>het</strong><br />
gebied vlak bij metropolen, en tegelijkertijd versterken van de eigen identiteit.<br />
(spanning tussen economische vs sociale/culturele kwaliteiten)<br />
Stap 2 : Richtinggevende principes<br />
Op basis van de eerder omschreven opgave en aangescherpte uitdaging<br />
wordt door ieder van de groepen een tweetal richtinggevende<br />
principes geformuleerd.<br />
Richtinggevende principes<br />
Zeewaarts 1 Ruimte voor dynamiek creëren door wegduwen van de geul:<br />
- verstuiving versterkt overgang<br />
- kleinschalig landschap grenst aan dynamische zeereep<br />
- bastions richting zee opschuiven<br />
- driedeling: wal / gat / eiland<br />
2 Verschillende doelgroepen per kustplaats.<br />
- Niches in de markt (kleinschalig) voor landbouw en recreatie<br />
- Beachconcept bij Vlissingen<br />
Consolideren 1 Confrontatie aanscherpen in smalle kuststrook<br />
- openheid handhaven<br />
- silhouet Westkapelle<br />
- met behoud van strand; versterken aan de landzijde (behalve bij<br />
Zoutelande)<br />
2 Veiligheid, economie, ecologie en cultuurhistorie aan elkaar verbinden<br />
Landwaarts 1 Herstructureren hele binnenduinzone: zonering:<br />
- Duin verbreden en verdubbelen<br />
- Kleinschalig landschap in binnenduinzoom<br />
- open landschap<br />
2 Zonering identiteit tussenzones van ZO naar NW:<br />
- kleinschalig gezinstoerisme<br />
- bierkratten/jongerenlandschap (grootschalig, niet hoogwaardig)<br />
- open en niet doorsneden natuurlijke zone<br />
- Economische impulsen in de kernen tussen Z’lande en W’kapelle<br />
7
Voorbeeld van een totaalvisie<br />
8<br />
Stap 3 Visie Kustzone<br />
In de visiefase worden per alternatief samenhangende ruimtelijke<br />
ontwikkelingsconcepten gesc<strong>het</strong>st voor <strong>het</strong> gehele gebied (Visies<br />
kustzone 1:15.000). Daarbij wordt de lagenbenadering gebruikt. Een<br />
visie op de ontwikkeling van de ‘ondergrond’ vormt <strong>het</strong> startpunt.<br />
Daarbij gaat <strong>het</strong> over een periode van 50-200 jaar. Op basis daarvan<br />
worden <strong>net</strong>werken en ten slotte <strong>het</strong> ruimtegebruik ontworpen.<br />
Landwaarts / totaalbeeld<br />
Bebouwd gebied<br />
Nieuw stedelijk element<br />
Bebouwingslint<br />
Verdichten bebouwing<br />
Recreatie/camping<br />
Golfterrein<br />
Duinzoom<br />
Stroomruglandschap<br />
Zie voor de resultaten de ‘Conceptnota Alternatieven en varianten’<br />
(Nota A&V).<br />
Stap 4 Visie deelgebieden<br />
Bij de uitwerking van visies deelgebieden (1:5.000) wordt dezelfde<br />
weg gevolgd. De drie deelgebieden zijn:<br />
- Domburg-Westkapelle<br />
- Zoutelande eo.<br />
- Vlissingen<br />
Deze visies resulteren in een inrichtingssc<strong>het</strong>s en overzicht van<br />
gefaseerde maatregelen.<br />
Alvorens stap te nemen vindt een presentatie plaats van de resultaten<br />
van de stap 2 en 3 aan een aantal deskundigen op <strong>het</strong> gebied<br />
van kustmorfologie, landschap, recreatie en een aantal gemeentelij-<br />
Bos<br />
Duin en strand<br />
Kreek/plas<br />
Open landschap<br />
Versterking dijk<br />
Landwaartse<br />
duinverbreding<br />
Waterwinning
Deskundigen die dinsdagmiddag<br />
deelnamen aan de uitwerking van<br />
deelgebieden<br />
Kust experts<br />
• Piet Roelse (RIKZ)<br />
• Hans vd Sande (WZE)<br />
• Leo van Nieuwenhuizen (Royal<br />
Haskoning)<br />
Inhouds/beleidsdeskundigen<br />
(Gemeenten/Provincie)<br />
• Wim Crusio, Hans van<br />
Dam, Hans Mulder (Vlissingen)<br />
• Jan Kaland, Chris Maas, René<br />
Dekker, Marco Huybrechtse<br />
(adviseur) (Veere)<br />
• Erik de Koning (landschap)<br />
(Provincie)<br />
Inhouds/beleidsdeskundigen<br />
(Rijkswaterstaat/waterschap ZE)<br />
• Wilgerd Heldens, (waterbeheer)<br />
(Waterschap ZE)<br />
9<br />
ke deskundigen. Zij hebben vervolgens een inbreng bij <strong>het</strong> ontwerpen<br />
van deelgebieden in de middagsessie. Om de gebiedsdeskundigen<br />
de kans te geven mee te denken over alle drie alternatieven<br />
voor hun deelgebied behandelen de drie teams de drie deelgebieden<br />
om beurten.<br />
Zie voor de resultaten de ‘Concept-nota Alternatieven en varianten’<br />
(Nota A&V).<br />
Stap 5: Procesontwerp<br />
Het ruimtelijk ontwerp wordt daarna uitgewerkt in een procesontwerp<br />
voor de uitvoering. De projecten die daarin worden benoemd<br />
hebben steeds betrekking op <strong>het</strong> gecombineerd ontwikkelen van<br />
ingrepen voor veiligheid en ruimtelijke kwaliteit (projectenveloppen).<br />
Daarbij wordt bovendien steeds als derde factor financiering en uitvoering<br />
betrokken. Wat kost <strong>het</strong>, wat levert <strong>het</strong> op en hoe kunnen de<br />
marktpartijen (consumenten-producenten) erin worden betrokken?<br />
Ruimtelijke kwaliteit en veiligheid worden goed op elkaar afgestemd.<br />
Intermezzo: aanpak procesontwerp<br />
De overgang naar de uitvoeringsfase vormt een punt van discussie.<br />
Team landwaarts heeft per kwadrant van <strong>het</strong> kwaliteitenschema<br />
een ontwikkelingsbeeld gesc<strong>het</strong>st (Zie stap 1 Poster 2005). De<br />
andere groepen nemen deze benadering over.<br />
Maar daarnaast willen we ook dwarsverbanden leggen tussen de<br />
verschillende kwadranten en daarbij bovendien <strong>het</strong> aspect veiligheid<br />
steeds expliciet betrekken. Het beeld van ‘<strong>het</strong> huis’ vormt<br />
daarbij <strong>het</strong> kader voor <strong>het</strong> benoemen van de uitvoeringsgerichte<br />
projecten. (zie p.10 en 11). Uitgangspunt vormde steeds een<br />
bepaalde oplossing voor veiligheid (dak). Op de andere hoekpunten<br />
zijn ideeën/projecten aangegeven die daarmee kunnen worden<br />
gecombineerd.<br />
De teams krijgen de opdracht per deelgebied een drietal concrete<br />
projecten te benoemen op <strong>het</strong> raakvlak van twee of meer van deze<br />
kwaliteiten. Deze projecten zouden als ‘procesmotor’ moeten kunnen<br />
dienen voor <strong>het</strong> op gang brengen van de <strong>het</strong> proces van versterking<br />
van ruimtelijke kwaliteit en veiligheid.<br />
Stap 6: Poster ruimtelijke kwaliteit 2050<br />
In de planning stond ten slotte <strong>het</strong> sc<strong>het</strong>sen van een mogelijk toekomstbeeld<br />
voor ieder alternatief, met daarin een impressie van de<br />
kustzone gegeven zoals die zal worden beleefd door de toekomstige<br />
bewoners, bezoekers en beheerders (Poster kwaliteit kustzone<br />
2050). Daarbij wordt tevens een eerste (kwalitatieve en kwantitatieve)<br />
vergelijking gemaakt tussen de alternatieven. Door gebrek aan<br />
tijd komen de groepen <strong>hier</strong> niet meer aan toe. Wel worden sc<strong>het</strong>sen<br />
gemaakt van de ontwikkeling van de vier kwadranten van ‘<strong>het</strong> huis’.
Deelgebied Westkapelle Deelgebied Zoutelande Deelgebied Vlissingen<br />
10
Deelgebied Vlissingen<br />
Presentatie<br />
Aan <strong>het</strong> eind van de derde dag werden de resultaten van <strong>het</strong> ontwerpatelier<br />
gepresenteerd aan een aantal genodigden, waaronder<br />
de deelnemers van <strong>het</strong> vorige ontwerpatelier. Zij kregen de gelegenheid<br />
vragen te stellen en aan te geven op welke punten zij aanpassing<br />
van de alternatieven wenselijk achten.<br />
11
Samenvatting<br />
In <strong>het</strong> onderstaande schema zijn de geplande producten<br />
(’Produktdefinitie’) en de resultaten van iedere stap (‘Realisering’)<br />
kort samengevat.<br />
Stappen Productdefinitie Realisering<br />
0<br />
Excursie<br />
1<br />
Poster 2005<br />
o indrukken, foto’s<br />
o schema met sterke en<br />
zwakke kwaliteiten<br />
o beeldcollage van de<br />
huidige ruimtelijke<br />
kwaliteit<br />
o Inleiding van Ad Beenhakker en toelichting in <strong>het</strong> veld leverde<br />
veel informatie over ruimte, ecologie en cultuur.<br />
o Beoordeling van 18 kwaliteitsthema’s aanvankelijk stroef<br />
lopend, maar toch leidend tot nuttig totaalbeeld.<br />
o Ontwerpen van poster op basis van sterkte/zwakte-analyse<br />
leidde niet tot beelden die sterk beklijven en sturend waren<br />
voor de volgende stappen.<br />
Intermezzo Aanscherpen opgave o Napratend met kleine groep ontstond een discussie over ‘de<br />
opgave’. Er werden twee aangescherpte opgaven geformuleerd.<br />
2<br />
Richtinggevende<br />
principes<br />
3<br />
Ontwikkelingsvisie<br />
Kustzone 2050<br />
(schaal 1: 15.000)<br />
4<br />
Ontwikkelingsvisie<br />
Deelgebieden 2020<br />
(schaal 1:5.000)<br />
o ambitie ruimtelijke kwaliteit<br />
2050<br />
o ambitie veiligheid/risico<br />
o beperkingen voor ontwikkeling<br />
o ontwikkelingsconcept (vanuit<br />
lagenbenadering)<br />
o ruimtelijk beeld 2050<br />
o globale fasering: beeld<br />
tussenstappen.<br />
o inrichtingssc<strong>het</strong>s 2020<br />
o doorsneden en perspectieven<br />
o maatregelen per fase<br />
o De drie teams formuleerden elk een tweetal richtinggevende<br />
principes voor de beide opgaven.<br />
12<br />
o Veel ideeënsc<strong>het</strong>sen en kaartbeelden, sterk beïnvloed door de<br />
excursie en de beschouwingen van Ad Beenhakker.<br />
o De deskundigen schuiven aan en de teams presenteren hun<br />
totaalvisies. De 18 kwaliteitsthema’s raken enigszins op de<br />
achtergrond. De richtinggevende principes zijn ‘leidend’ voor<br />
de visies.<br />
o De deskundigen denken mee over <strong>het</strong> uitwerken van drie de<br />
deelgebieden. De kustmorfologie wordt sterk<br />
richtingbepalend, met name zeewaarts.<br />
o Lokale deskundige brengen hun expertise, en ook hun<br />
planologische agenda in.<br />
Intermezzo Aanpak Procesontwerp o Het schema met de vier kwadranten zoals gebruikt bij de<br />
poster wordt als uitgangspunt genomen voor <strong>het</strong> benoemen<br />
van uitvoeringsgerichte projecten. Zoeken naar projecten die in<br />
verschillende kwadranten ‘wortelen’.<br />
o De volgende ochtend wordt <strong>het</strong> schema aangevuld met<br />
veiligheid. Zo ontstaat ‘<strong>het</strong> huisje’ dat een stevig bouwwerk<br />
moet worden door de onderlinge verbanden te versterken.<br />
5<br />
Procesontwerp<br />
6<br />
Poster 2050<br />
o concrete aangrijpingspunten<br />
voor verandering (sociaal/ruimtelijk/<br />
cultureel/economisch)<br />
o combinaties van projecten<br />
gericht op veiligheid en<br />
ruimtelijke kwaliteit<br />
(projectenveloppen)<br />
o partijen benoemen (opdracht<br />
gevers / pps constructie)<br />
o beeldcollage van ruimtelijke<br />
kwaliteit in 2050 zoals beleefd<br />
door toekomstige bewoners,<br />
bezoekers, beheerders.<br />
o De inleider van de avond, een projectontwikkelaar in<br />
recreatie/toerisme laat <strong>het</strong> afweten.<br />
o Als opdracht voor deze stap wordt geformuleerd:<br />
‘Benoem drie uitvoeringsprojecten die in 2020 ten minste in<br />
eerste fase gereed zijn. Geef aan hoe deze zijn verankerd in de<br />
hoekpunten van <strong>het</strong> huis.’<br />
o Er wordt nadrukkelijk gezocht naar ‘procesmotoren’ per<br />
deelgebied. Projecten die energie kunnen opwekken om veranderingen<br />
te genereren.<br />
o De beeldcollages 2050 zijn niet gemaakt in de ‘geest’ van de<br />
posters 2005. Het werden meer structuurbeelden per kwadrant.<br />
In een geval bleef <strong>het</strong> bij tekst alleen (team Consolidatie)
Bijlage 1<br />
Programma ontwerpatelier Walcheren<br />
op 6, 7 en 8 juni 2005 te Zoutelande<br />
maandag 6 juni<br />
10.00 - Ontvangst en kennismaking<br />
10.30 - Briefing:<br />
- opgave<br />
- basisinformatie<br />
- werkwijze<br />
12.30 - Lunch met inleiding door Ad Beenhakker:<br />
"Ruimte en cultuur van Walcheren"<br />
13.30 - Excursie<br />
17.00 - Poster Kwaliteit kustzone 2005<br />
18.30 - Diner<br />
20.00 - Bespreken posters en definitie van richtinggevende<br />
concepten<br />
dinsdag 7 juni<br />
08.30 - Ontwikkelingsconcepten / -sc<strong>het</strong>sen in drie<br />
teams<br />
12.00 - Presentatie / aspectdeskundigen /lunch<br />
13.30 - Uitwerken aspecten en deelgebieden<br />
18.00 - Diner<br />
19.30 - Intermezzo: over ontwikkelstrategie<br />
- Discussie over aanpak procesontwerp<br />
woensdag 8 juni<br />
08.30 - Procesontwerp en projectenveloppen<br />
12.30 - Lunch<br />
13.30 - Poster Kwaliteit kustzone 2050<br />
- Presentatie voorbereiden<br />
15.30 - Presentatie en discussie met bestuurders /<br />
deskundigen / betrokkenen<br />
17.00 - afsluiting<br />
1
Bijlage 2<br />
Plenaire opmerkingen aan <strong>het</strong> einde van <strong>het</strong> atelier<br />
Jan Bostelaar (wethouder gemeente Veere)<br />
Vindt <strong>het</strong> zeewaartse model wat behoudend en denkt dat in <strong>het</strong> landwaartse<br />
model teveel niet realistische elementen zitten. Hij noemt de verontrusting die er<br />
bij de Veerse gemeenteraad is over vertraging die lopende initiatieven mogelijk<br />
oplopen in afwachting van de nieuwe plannen.<br />
Reactie Ad Sannen (projectleider): ieder model zal zijn plus en minpunten hebben.<br />
In <strong>het</strong> verdere ontwikkelingsproces zullen de onrealistische elementen uitgefilterd<br />
worden, maar er kunnen ook nieuwe elementen toegevoegd worden.<br />
Wat de provincie betreft zullen bestaande initiatieven op geen enkele manier vertraging<br />
ondervinden door schaduwwerking vanuit <strong>het</strong> planproces zwakke schakels.<br />
Plannen van initiatiefnemers worden gewoon beoordeeld op basis van<br />
bestaand beleid.<br />
We nodigen partijen wel uit om actief mee te denken in <strong>het</strong> planproces om ervoor<br />
te zorgen dat hun belangen zo goed mogelijk vertegenwoordigd zijn in de verschillende<br />
alternatieven.<br />
Han Koole (bestuur ZLTO)<br />
Waarschuwt voor <strong>het</strong> verplaatsen van campings (gezien de ervaring met Moens)<br />
en is ook beducht voor schaduwwerking.<br />
Reactie Ad Sannen (projectleider): in dit atelier hebben we nog geen rekening<br />
gehouden met de ligging van bestaande eigendommen en bedrijven. Hier zijn 3<br />
toekomstvisies voor 2050 ontwikkeld die een globale ontwikkelingsrichting aangeven.<br />
Bij de verdere planuitwerking zullen we uiteraard in contact treden met eigenaren.<br />
Dat geldt vooral voor de kustvakken die <strong>het</strong> eerst aan de beurt zijn na<br />
2008 (Westduin/Nollegebied in Vlissingen en <strong>het</strong> noordelijke deel van de westkapelse<br />
zeedijk).<br />
Stichting Duinbehoud<br />
Benadrukt dat <strong>het</strong> golfterrein ecologisch niet past in de duinen bij Domburg. Zij<br />
zien dit golfterrein liever naar de binnenduinrand verhuizen. De stichting maakt<br />
zich ook zorgen om de aantasting van <strong>het</strong> Walcherse coulissenlandschap.<br />
Bebouwing die boven de dijk uitsteekt vindt men niet passen.<br />
Reactie Ad Sannen: de inpassing van <strong>het</strong> golfterrein is een punt van aandacht in<br />
alle 3 de visies. Versterking van de duinen ter hoogte van <strong>het</strong> golfterrein is pas<br />
aan de orde na 2020.<br />
Dik Kruis (provincie Zeeland)<br />
Ziet mogelijkheden voor <strong>het</strong> in elkaar schuiven van de 3 visies. Hij adviseert om<br />
scherp te maken waar de visies verschillen en waar de overeenkomsten zitten.<br />
Deze suggestie wordt overgenomen<br />
Hans Mulder (gemeente Vlissingen)<br />
Vindt de transparantie van <strong>het</strong> vervolgproces belangrijk. Bij <strong>het</strong> fijnslijpen van de<br />
alternatieven moet bewaakt worden wat afvalt en wat meegenomen wordt.<br />
Belangrijk is ook dat de haalbaarheid getoetst wordt van de verschillende ideeën<br />
uit de visies. Verder dient er inzicht te komen welke functieveranderingen de<br />
visies teweeg brengen.<br />
Ook deze suggesties worden overgenomen<br />
13
Change language