Handboek veiligheid in en om scholen - Gemeente Heerlen

Handboek
Integrale veiligheid in en rond scholen

Voorwoord
H ANDBOEK I NTEGRALE VEILIGHEID IN EN ROND SCHOLEN
Voor u ligt het handboek integrale veiligheid in en
om scholen. Het handboek is gebaseerd op de
ervaringen in de pilot ‘Veiligheid in en om scholen’
Heerlen in de wijken GSM (Grasbroek, Schandelen,
Musschemig,) en MSP (Meezenbroek, Schaes -
berger veld, Palemig). Ook de ervaringen van
(brede) scholen met integrale veiligheid in de
Heerlense buurten Vrieheide en Zeswegen zijn in
dit handboek meegenomen.
In de pilot is tussen diverse partners een intensieve
samenwerking aangegaan, hetgeen uitmondde
in een integraal veiligheidsarrangement. Dit arrangement
is innovatief omdat in de aanpak integraal
met verschillende soorten veiligheidsmaatregelen
wordt gewerkt. Naast samenwerking tussen scholen
is intensief samengewerkt met derden, zoals
de gemeente, de politie en de buurtorganisaties.
Op basis van ketenafstemming tussen de belangrijkste
stakeholders zijn fysieke en sociale maatregelen
getroffen om de veiligheid in en rondom de
scholen, in de wijken GMS/MSP, te verbeteren.
In de pilot hebben de partners eenduidige en sluitende
afspraken gemaakt over het creëren en
behouden van een veilig klimaat in en rond de
scholen (proactief) en het voorkomen (preventief)
en bestrijden (curatief) van overlast, vandalisme
en crimineel gedrag op school en in de buurt.
Het handboek is in coproductie tussen de
gemeente Heerlen en Heerlense scholen tot stand
gekomen. Het betreft de volgende scholen:
Herlecollege, School voor Praktijkonderwijs
Parkstad Limburg, Arcus College (unit administratie
en handel), De Griffel, De Zonnewijzer en
Citaverde College.
1
De provincie Limburg heeft - naast een stimuleringsbijdrage
voor het project - mogelijk gemaakt
dat Spark Result de procesbegeleiding van de
pilot in Heerlen heeft uitgevoerd en op basis daarvan
de tekst voor het handboek heeft geleverd.
In dit handboek worden de stappen beschreven,
die nodig zijn om te komen tot integraal veiligheidsbeleid.
Daarnaast bevat het werkmateriaal
voor de partijen, die bij het samenspel in de uitvoering
van integrale veiligheid betrokken zijn.
URBAN II programma
Integrale veiligheidsarrangementen in Heerlen zijn
een onderdeel van het URBAN II-programma van
de Europese Unie dat als algemene doel heeft te
komen tot duurzame stadsontwikkeling. In Heerlen
richt het URBAN II-programma zich onder andere
op het creëren van meer werkgelegenheid, het
optimaliseren van het sociale en economische
leven, het verhogen van het kennisniveau en het
bevorderen van (het gevoel van) veiligheid. De
integrale veiligheidsarrangementen sluiten naadloos
bij dit laatste thema aan.
Er is sterk ingezet op de belangrijke rol die scholen
vervullen in de buurt waarin ze gelegen zijn.
De functie van scholen in de sociale infrastructuur
wordt steeds belangrijker. Met name basisscholen
zijn plaatsen waar veel ouders elkaar ontmoeten
bij het brengen en halen van de kinderen. Die
functie valt bij het voortgezet onderwijs grotendeels
weg. Toch kunnen ook scholen voor voortgezet
onderwijs een wezenlijke bijdrage leveren
aan de sociale cohesie, de leefbaarheid en de versterking
van de veiligheidsinfrastructuren in de
buurt.

H ANDBOEK I NTEGRALE VEILIGHEID IN EN ROND SCHOLEN
Naast het bieden van onderwijs hebben scholen
voor voortgezet onderwijs immers ook een socialiserende
taak. Vanuit die taak kunnen scholen en
leerlingen (ook al wonen zij niet in de buurt) een
belangrijke bijdrage leveren aan de kwaliteit van
de buurt en kunnen zij iets betekenen voor buurtbewoners.
Dat sluit vervolgens weer aan bij één
van de achterliggende doelstellingen van het
URBAN II-programma, namelijk het stimuleren van
bewoners om zelf mede invulling te geven aan de
leefbaarheid in hun buurt. De bewoners hebben
hierbij een even grote inbreng en verantwoordelijkheid
als de overige partners: de gemeente, de
politie, de scholen en het welzijnswerk. Door projecten
als Veiligheid in en om Scholen te ondersteunen
maakt de Europese Unie het mogelijk dat
burgers, overheid en scholen samen werken aan
het verbeteren van de leefbaarheid in de buurt.
2

Inhoud
H ANDBOEK I NTEGRALE VEILIGHEID IN EN ROND SCHOLEN
Inleiding en leeswijzer 5
Stappen integraal veiligheidsbeleid 6
Voorbereiding
Hoofdstuk 1 Oriëntatie, analyse, selectie en keuze 7
1.1 Een breed thema vraagt om afbakening 7
1.2 Oriënteren en analyseren 7-8
1.3 Selecteren en een keuze maken 8-10
1.4 Samenvattende aandachtspunten 11
Proces en projectorganisatie
Hoofdstuk 2 De uitvoeringsfase 12
2.1 Het maken van een projectplan 12
2.2 Het maken van uitvoeringsplannen 12
2.3 Samenvattende aandachtspunten 13
Hoofdstuk 3 Het communicatietraject 14
3.1 Voorbeelden van overleg- en communicatiestructuur 14
3.1.1 Stuurgroep integrale veiligheid 14
3.1.2 Werkgroepen integrale veiligheid 14-15
3.2 Vastleggen van de samenwerking 15
3.3 Informeren, communiceren en PR 15
3.4 Samenvattende aandachtspunten 15-16
Hoofdstuk 4 Evalueren en borgen 17
4.1 Evalueren 17
4.2 Borgen 17-18
4.3 Samenvattende aandachtspunten 18
Bijlagen 19
Bijlage 1 Quick scan om de veiligheid in beeld te krijgen 19
Bijlage 2 Meten en registreren 20-22
Bijlage 3 Enkele voorbeelden van samenwerkingactiviteiten 23-24
Bijlage 4 Een format voor een uitvoeringsplan 25
Bijlage 5 Voorbeelden van een convenant integrale veiligheid 26-41
Bijlage 6 Checklist voor monitoring 41-43
1
3
Pag.

H ANDBOEK I NTEGRALE VEILIGHEID IN EN ROND SCHOLEN
Het Handboek Veiligheid in en om scholen is totstandgekomen met medewerking
van de volgende partijen:
4

Inleiding
H ANDBOEK I NTEGRALE VEILIGHEID IN EN ROND SCHOLEN
De school moet voor alle betrokkenen een veilige en
prettige omgeving zijn. De school biedt leerlingen
kansen en moedigt hen aan het beste uit zichzelf te
halen. Een veilig klimaat in en rond de school is
hiervoor een voorwaarde. Vaak manifesteren problemen
van jongeren zich in het onderwijs, terwijl
de oorzaak van problemen doorgaans ergens
anders ligt: in de opvoeding, in de gezinssituatie
en/of de leefomgeving van de leerlingen. Het
onderwijs beseft maar al te goed dat voor het
oplossen van die problemen andere partners
nodig zijn en heeft daarin reeds diverse plannen
en activiteiten ontwikkeld. De ontwikkeling van
brede scholen en de zorgadviesteams zijn daarvan
voorbeelden.
Er kunnen verschillende redenen zijn om veiligheid
als thema expliciet op de agenda te zetten. Zo kan
een vervelend incident de aanleiding zijn om het
bestaande veiligheidsbeleid onder de loep te
nemen. Ook bijvoorbeeld signalen van leerkrachten
en leerlingen over (on)veiligheid in en rond de
school kunnen het uitgangspunt vormen. Maar veiligheid
op scholen heeft ook een wettelijk kader. De
inspectie van Onderwijs houdt toezicht op het veiligheidsbeleid
van scholen en beoordeelt scholen
op een aantal elementen van veiligheid, zoals het
inzicht in de veiligheidsbeleving van leerlingen en
medewerkers, de aanwezigheid van een veiligheidsplan,
dat incidenten kan voorkomen en dat
adequaat optreden na incidenten mogelijk maakt.
5
Dit handboek is bestemd voor scholen die samen
met andere partners activiteiten en programma’s
over veiligheid in en rond de school willen voorbereiden,
uitvoeren, evalueren en borgen. In het
handboek worden de stappen uitgewerkt die daarvoor
nodig zijn. Daarnaast bevat het handboek
werkmateriaal, dat gebruikt kan worden bij de concretisering
van die stappen.
Leeswijzer
Na een korte inleiding op het begrip integraal
beleid worden de fasen en stappen beschreven,
die doorlopen moeten worden om integrale veiligheid
te ontwikkelen, uit te voeren en te borgen.
In het 1ste hoofdstuk staat de voorbereiding centraal.
Ingegaan wordt op de fase van oriëntatie,
analyse, selectie en keuze van activiteiten en programma’s.
Hoofdstuk 2, 3 en 4 gaan over proces en projectorganisatie.
Het 2de hoofdstuk handelt over het
maken van een project- en uitvoeringsplan. In het
3de hoofdstuk wordt het communicatietraject
onder de loep genomen en in het 4de hoofdstuk
wordt nader ingegaan op de evaluatie en borging.
Daarna volgen bijlagen met werkmateriaal. In het
stappenplan wordt naar de bijlagen verwezen.

Stappen
De stappen om te komen tot integraal veiligheidsbeleid
In dit deel van het handboek worden de stappen
besproken, die nodig zijn om te komen tot integraal
veiligheidsbeleid.
Kort vooraf
H ANDBOEK I NTEGRALE VEILIGHEID IN EN ROND SCHOLEN
Integrale aanpak kent zowel inhoudelijke als organisatorische
aspecten. Het inhoudelijk aspect
houdt verband met de samenhang tussen de verschillende
thema’s en de daarbij behorende
beleidsterreinen. Voorkomen moet worden dat de
inspanning van de ene partij door een gemis aan
(communicatieve) aansluiting op een andere partij
verloren gaat. Dit laatste heeft te maken met het
organisatorisch aspect van integrale aanpak,
namelijk het partnerschap.
Partnerschap vraagt om effectieve en bestendige
samenwerking die zowel het karakter kan hebben
van samenwerking tussen (relatief) autonome
(semi-) overheidsinstellingen als van publiek-private
samenwerking. Gemeenten vervullen een centrale
rol in het regisseren van het proces van integrale
samenwerking.
Bij het ontwikkelen en uitvoeren van een integraal
veiligheidsbeleid zorgt de gemeente ervoor dat de
gewenste activiteiten en programma’s zoveel
mogelijk in onderlinge samenhang worden aangepakt.
Maatgericht werken geeft de grootste kans
op succes. Om dit maatgericht werken te bevorderen
is een gebiedsgerichte aanpak een goed in te
zetten instrument. Dat betekent dat per kern, wijk
of buurt de specifieke problemen in beeld worden
gebracht en aan de hand daarvan gekozen wordt
voor een samenhangend pakket van activiteiten,
programma’s en maatregelen.
6
Integraal beleid kent in zijn algemeenheid de
volgende kenmerken:
1. Aanbrengen van systematiek (proces)
Het verkrijgen van inzicht in de veiligheidssituatie
door middel van het verzamelen van informatie
en gegevens, een gedegen analyse, het
stellen van prioriteiten, het formuleren van activiteiten,
programma’s en maatregelen, het
maken en uitvoeren van actieplannen en het
evalueren van de resultaten.
2. Samenhang in activiteiten en programma’s
(inhoud)
Bij het verbeteren van de veiligheid worden
activiteiten, programma’s en maatregelen in
samenhang bekeken en op elkaar afgestemd.
3. Samenwerking tussen partners (draagvlak)
Bij het opstellen en uitvoering van activiteiten,
programma’s en maartregelen spelen diverse
instanties een rol. Algemene betrokkenheid,
een transparante projectorganisatie en
gestructureerde vormen van samenwerking
zijn nodig om tot gezamenlijke oplossingen en
continuïteit in het proces van integrale veiligheid
te komen.
4. Voldoende middelen (financiën)
Bij het realiseren van integraal beleid dienen
voldoende financiële middelen ter beschikking
te zijn. De middelen kunnen afkomstig zijn van
diverse financiers (lokale, landelijke en
Europese).

Hoofdstuk Oriëntatie, analyse, selectie 1en
keuze
1.1 Een breed thema vraagt om afbakening
Hoe brengen we ordening aan?
H ANDBOEK I NTEGRALE VEILIGHEID IN EN ROND SCHOLEN
Veiligheid is een zeer ruim begrip en kan vanuit
diverse invalshoeken worden benaderd. Zo kent
het begrip veiligheid fysieke, sociale, criminogene,
economische en demografische aspecten. In dit
handboek ligt de klemtoon op:
1. Fysieke aspecten van veiligheid, zoals:
• fysieke veiligheidsmaatregelen in en buiten
het schoolgebouw en schoolomgeving,
zoals camerabewaking, hekwerk, zitbanken
• verkeersveiligheidsmaatregelen
• toezicht
• brandveiligheid (valt buiten bestek van dit
handboek)
• ontruimingsplan (valt buiten bestek van dit
handboek)
• calamiteitenplan (valt buiten bestek van dit
handboek)
2. Sociale aspecten van veiligheid, zoals:
• projecten en programma’s voor leerlingen
en leerkrachten (Marietje Kessels, Leefstijl,
Peermediation, cursussen voor medewerkers)
• verkeerseducatie
• ontwikkelen gedragsregels en gedragscode
• formuleren van pestbeleid
3. Criminogene aspecten van veiligheid, zoals:
• de aanstelling van een schoolagent
• aangiftebeleid
• afstemming met de strafrechtketen
Veiligheid is verder op te splitsen in objectieve en
subjectieve veiligheid. Feitelijke aantastingen van
7
de veiligheid, ook wel objectieve veiligheid
genoemd, worden vastgesteld aan de hand van
voornamelijk schadegegevens, aantallen delicten
en slachtoffers, aantallen aangiften en door de
politie vastgestelde strafbare feiten.
De gevoelens van onveiligheid van leerlingen, personeel,
buurtbewoners en anderen betrokkenen in
de buurt, ook wel subjectieve veiligheid genoemd,
zijn moeilijker te peilen. Het gaat hierbij immers
om de beleving van onveiligheid, die wordt beïnvloed
door een scala van factoren.
1.2 Oriënteren en analyseren
Wat doen we al? Wat gaat goed? Waar lopen we
tegenaan?
Bij deze stap inventariseert de school:
- welke documenten over veiligheid er zijn;
- welke activiteiten en maatregelen veiligheid
reeds zijn ondernomen;
- hoe de communicatie daarover intern en
extern verloopt;
- welke partijen betrokken zijn.
Bij het inventariseren is het van belang de risicoen
beschermingsfactoren in beeld te krijgen. Met
risicofactoren worden bedoeld de factoren die in
en rond de school onveilige situaties in de hand
werken. Beschermingsfactoren werken veiligheidsbevorderend
en beïnvloeden de veiligheid in en
om de school positief. Zo kunnen de ligging van
een school (einde van een doodlopende straat bijvoorbeeld)
of andere omgevingsfactoren (weinig
parkeervoorziening, onoverzichtelijke plaatsen) het
risico van onveiligheid en onveiligheidgevoel verhogen.
De aanwezigheid van een veiligheidscoördinator
of duidelijke richtlijnen inzake sancties zijn
dan weer voorbeelden van beschermingsfactoren.

Er zijn diverse vormen om de situatie veiligheid in
en rond scholen in beeld de krijgen en te analyseren:
* Quick scan
Stelt de school in staat om op een snelle en
adequate wijze een overzicht te krijgen van de
situatie inzake (on)veiligheid, van de risico- en
beschermingsfactoren en van de bestaande
communicatie hieromtrent. In bijlage 1 is een
voorbeeld van een quick scan opgenomen.
* (Thema)bijeenkomsten
Om een goed beeld te krijgen van wat de
school al aan veiligheid doet en hoe veiligheid
wordt beleefd, kunnen ook medewerkers, veiligheidscoördinatoren
vertrouwenspersonen,
leerlingen en ouders bevraagd worden.
Daarnaast kunnen gesprekken met externe
partners, waarmee de school in het kader van
veiligheid samenwerkingscontacten heeft, relevante
informatie opleveren.
* Metingen en incidentenregistratie
Veel scholen hanteren reeds veiligheidsthermometers
voor leerlingen en medewerkers en
vormen van registratie om inzicht te krijgen in
de sociale veiligheid bij leerlingen en personeel.
Gegevens van metingen en registraties
leveren belangrijke inzichten op in de objectieve
en subjectieve veiligheid. In bijlage 2 wordt op
het thema meten en registreren uitgebreid
ingegaan.
Hoe maken we een analyse?
H ANDBOEK I NTEGRALE VEILIGHEID IN EN ROND SCHOLEN
Een analyse maken is een essentieel onderdeel in
de voorbereidingsfase van integraal werken aan
veiligheid. Het maken van een analyse vereist dat:
• de veiligheidsproblemen vanuit verschillende
gezichtspunten worden bekeken;
• onderscheid wordt gemaakt tussen hoofd- en
bijzaken, tussen relevante en irrelevante informatie;
8
• verschillende relevante aspecten en deelproblemen
van veiligheidsproblemen worden
onderscheiden;
• de benodigde informatie wordt verzameld over
de achtergronden en oorzaken;
• verbanden worden gelegd tussen de gegevens
die zijn verzameld.
1.3 Selecteren en keuze maken
Wat willen we beter? Wat gaan we ontwikkelen?
Met wie gaan we dat doen?
Wat?
Als de stand van zaken in beeld is gebracht en de
gegevens geanalyseerd zijn volgen die veiligheidsonderwerpen
die extra aandacht behoeven.
Uiteraard kan niet alles tegelijk aangepakt worden.
Er moet selectie en prioritering aangebracht worden.
Dat is niet altijd even eenvoudig. Wat voor de
ene partij een belangrijk aandachtspunt is kan
voor de andere minder relevant zijn.
Bij het maken van een selectie en keuze van thema’s
waaraan met andere partijen gewerkt gaat
worden kunnen de volgende aspecten in de
weging worden meegenomen:
- noodzaak: welke zaken moeten? Bijvoorbeeld
omdat er zich een incident heeft voorgedaan
en de inspectie daarin actie van de school eist.
- inpasbaarheid: sluiten de gekozen activiteiten
aan bij de plannen integrale veiligheid van de
gemeente, bij andere veiligheidsactiviteiten van
de school en bij activiteiten van andere partners
in de omgeving of buurt? Leveren de activiteiten
een bijdrage aan de sociale cohesie in
de school en in de buurt?
- uitvoerbaarheid: zijn de activiteiten praktisch
uitvoerbaar? Welke tijdsinvestering is met de
uitvoering gemoeid?

- financiering: zijn er voldoende financiële
middelen ter beschikking? Zijn er externe
financieringsbronnen voor de uitvoering van de
activiteiten?
- duurzaamheid: hebben de activiteiten blijvend
effect? Zijn ze makkelijk in te bouwen in het
reguliere beleid van de scholen en dat van
andere partners?
- variatie: zit er voldoende verscheidenheid in
de gekozen activiteiten? Bijvoorbeeld kortdurende
en lange termijnactiviteiten? Gaat het
om activiteiten uit diverse aandachtsgebieden
en met diverse partners?
TIP: Bij de inhoudelijke keuze van activiteiten is
het handig gebruik te maken van de mogelijkheden
die de methodiek SchoolSlag
biedt. Via deze methodiek worden scholen
begeleid in het maken van keuzes op het
terrein van preventief schoolgezondheidsbeleid,
gericht op gezondheid, welzijn en
veiligheid. De vraag van de school zelf
staat in dit geheel centraal. Meer informatie
over SchoolSlag via www.schoolslag.nl
Met wie?
H ANDBOEK I NTEGRALE VEILIGHEID IN EN ROND SCHOLEN
De keuze van de samenwerkingspartners is
uiteraard afhankelijk van de gekozen veiligheidsthema’s.
Een aandachtspunt voor scholen is
dat ook leerlingen, ouders en medewerkers gezien
moeten worden als (interne) samenwerkingspartners.
Interne afstemming en samenwerking
Voor een aantal activiteiten zal de school zelf het
voortouw gaan nemen en zal de interne afstemming
vooral binnen de eigen school (met ouders,
leerlingen en medewerkers) gestalte krijgen. De
veiligheidscoördinator, waarover steeds meer
scholen beschikken, heeft een belangrijke taak om
9
alle geledingen te betrekken bij het thema veiligheid.
Daarnaast kan het interne draagvlak voor het
thema veiligheid nog op andere manieren worden
verhoogd:
• Het thema veiligheid en de ideeën daaromtrent
kunnen op de agenda van de ouder- en leerlingenraad
worden gezet en via een brainstormsessie
of bijvoorbeeld de samenstelling van
een top-10 lijst worden besproken.
• In het kader van deskundigheidsbevordering
kan voor medewerkers van de school een themabijeenkomsten
over veiligheid worden georganiseerd.
• De school kan een interne werkgroep veiligheid
oprichten, die de veiligheidsactiviteiten initieert,
coördineert en die zorgt voor voldoende
draagvlak bij alle betrokkenen (directie, onderwijsondersteunend
personeel, leerkrachten,
ouders en leerlingen) in de school. De werkgroep
veiligheid (of een afvaardiging daarvan)
kan daarnaast een belangrijke functie vervullen
om de school te vertegenwoordigen bij de partners
buiten de school.
TIP: Het transferpunt “Jongeren, school en veiligheid”
beschikt over werkvormen, die heel
geschikt zijn om het thema veiligheid met
leerlingen, ouders en medewerkers aan de
orde te stellen. Zie voor meer informatie:
www.aps.nl/transferpunt
Externe afstemming en samenwerking
Werken aan integrale veiligheid vraagt op de eerste
plaats afstemming met de gemeente, die de
verantwoordelijkheid heeft om samen met lokale
partners passende oplossingen te zoeken voor
veiligheidsproblemen en met hen samenhangend
veiligheidsbeleid tot stand te brengen. De
gemeente heeft een regisseursrol in de mobilisatie
van lokale daadkracht.

H ANDBOEK I NTEGRALE VEILIGHEID IN EN ROND SCHOLEN
Andere partners zijn bijvoorbeeld collega-scholen,
politie, welzijnsorganisaties, jeugdzorg, justitie en
buurtorganisaties. Deze partners kunnen vanuit
hun ervaringen met en hun kijk op de school een
belangrijke bijdrage leveren aan de oriëntatiefase
op het thema veiligheid. Die informatie kan zeer
aanvullend zijn op het beeld dat de school zelf
heeft over haar veiligheidsbeleid. Het is belangrijk
de informatie van externe partners te benutten en
mee te nemen in de fase van oriëntatie, analyse,
selectie en keuze.
TIP: Zorg vanaf het begin voor goede contacten
met de gemeente. De gemeente vervult de
regierol inzake integrale veiligheid. Daarbij
zijn diverse afdelingen binnen de gemeente
nauw betrokken. De gemeente is voorwaardenscheppend
en volgt of zaken ook
uitgevoerd worden. Voor de scholen is het
van belang dat ze in de oriënterende fase
bij de gemeente kunnen terugvallen op een
vaste contactpersoon die de terugkoppeling
verzorgt naar verschillende afdelingen van
de gemeente, die met (aspecten van) veiligheid
te maken hebben (openbare orde,
volkshuisvesting, ruimtelijke ordening, welzijn,
jeugdbeleid, onderwijs, beheer en
onderhoud).
In bijlage 3 is een aantal inspirerende samenwerkingsactiviteiten
en -projecten genoemd, die scholen
in samenwerking met externe partners kunnen
uitvoeren.
Ze zijn grotendeels ontwikkeld en uitgevoerd in de
Heerlense pilot ‘Veiligheid in en om scholen’.
10
1.4 Samenvattende aandachtspunten bij oriëntatie,
analyse, selectie en keuze
1. Ordenen en oriënteren
Cluster het thema veiligheid in een aantal aandachtsgebieden
en besteed voldoende aandacht
aan een ruime oriëntatie op het thema.
Kijk daarbij ook naar activiteiten en maatregelen
die de school al goed geregeld heeft en
betrek externe partners bij de oriëntatie.
2. Maak werk van een gedegen analyse
Neem voldoende tijd om in gezamenlijkheid te
komen tot een grondige analyse van de verzamelde
informatie. Partijen moeten zich herkennen
in de analyse.
3. Selectie en keuze
Maak een kritische selectie in de veelheid van
wensen over veiligheid. Hanteer bij de keuze
een aantal criteria. Maak gebruik van de
SchoolSlag methodiek om tot een weloverwogen
inhoudelijke keuze van activiteiten en programma’s
te komen.
4. Interne afstemming
Betrek vanaf het begin alle geledingen binnen
de school bij de oriëntatie op het thema. Benut
bijeenkomsten met personeel, ouders en leerlingen(raad)
om te informeren en ervaringen
en meningen te horen. De veiligheidscoördinator
speelt hierin een belangrijk rol. Bekijk ook
de mogelijkheden voor de vorming van een
interne werkgroep veiligheid in de scholen, die
de ontwikkelingen inzake integrale veiligheid
volgt en stimuleert.

H ANDBOEK I NTEGRALE VEILIGHEID IN EN ROND SCHOLEN
5. Externe partners
Zorg ervoor dat externe partners reeds vanaf
de oriënterende fase bij het thema veiligheid
zijn betrokken. Gebruik de informatie en de
ervaringen van de externe partners bij de
oriëntatie op het thema veiligheid. Vergeet
daarbij zeker niet dat de school een onderdeel
is van de buurt/wijk en maak gebruik van de
aanwezige expertise van buurtorganisaties om
tot een integrale aanpak van veiligheid te
komen.
6. Contacten met de gemeente
Zorg vanaf het begin voor goede contacten
met de gemeente en zorg dat de school bij de
gemeente een vaste contactpersoon heeft.
11

Hoofdstuk De uitvoeringsfase 2
H ANDBOEK I NTEGRALE VEILIGHEID IN EN ROND SCHOLEN
Na de fase van afbakening van thema’s, oriëntatie,
analyse, selectie is het zaak om in overleg met de
betrokken partners de afspraken over de uitvoering
van de gezamenlijke plannen en voornemens
te gaan vastleggen in een integraal projectplan en
een start te maken met de uitvoering ervan.
2.1 Het maken van een integraal projectplan
Het projectplan is in feite de basis voor de verdere
samenwerking, die via een intentieverklaring of
convenant kan worden bekrachtigd. Over de
inhoud dient commitment te zijn bij de diverse
partners, ook op management en bestuursniveau.
In een projectplan neemt de informatie- en communicatiestructuur
een belangrijke plaats in. In
hoofdstuk 3 wordt hierop ingegaan. Globaal kent
een projectplan integrale veiligheid de volgende
onderdelen:
• Beschrijving van de veiligheidsproblematiek
• De aanleiding en doelstelling van het integrale
project
• De te behalen resultaten.
• De projectaanpak:
- inhoud
- organisatie
- in te zetten middelen
- planning en fasering
- informatie- en communicatiestructuur.
• Kosten en financiering.
• Evaluatie.
2.2 Het maken van uitvoeringsplannen
Waar in het projectplan de globale afspraken over
de uitvoering van het project worden weergegeven,
worden in het uitvoeringsplan concrete
afspraken over de te realiseren activiteiten geformuleerd.
12
Een uitvoeringsplan is het middel bij uitstek voor
de voorbereiding, uitvoering en evaluatie van activiteiten.
In een uitvoeringsplan komen de volgende
vragen aan de orde:
• Om welke activiteiten gaat het?
• Wat is het meetbaar resultaat van de benoemde
activiteiten?
• Wat houden de activiteiten concreet in?
• Wie is verantwoordelijk voor de voortgang van
de afgesproken activiteiten?
• Met welke partners, binnen en buiten de
school wordt over welke aspecten van de activiteit
gecommuniceerd?
• Wanneer wordt (ook tussentijds) geëvalueerd?
• Binnen welke tijdsperiode dient een en ander
gerealiseerd te worden?
• Welke afspraken worden gemaakt over de borging
van de activiteit in de dagelijkse praktijk?
Uiteraard is er binnen het uitvoeringsplan ook
ruimte voor reeds bestaande activiteiten op het
gebied van veiligheid. Het uitvoeringsplan is een
doorlopend document dat de voortgang van de
activiteiten inzake de integrale aanpak van veiligheid
in en rond de school bewaakt en, zo nodig,
bijstelt. Het is aan te raden om per cluster van
activiteiten of rond een bepaald veiligheidsthema
(bijvoorbeeld verkeersveiligheid) een uitvoeringsplan
te maken, waarin diverse activiteiten zijn
opgenomen, die uitgevoerd zullen worden.
In bijlage 4 is een format opgenomen, dat
gebruikt kan worden bij de invulling van een
uitvoeringsplan.

H ANDBOEK I NTEGRALE VEILIGHEID IN EN ROND SCHOLEN
2.3 Samenvattende aandachtspunten bij de uitvoering
1. Projectplan als basisdocument
Beschouw het projectplan als een basisdocument,
een contract als het ware, waarin voor alle betrokkenen
duidelijkheid wordt gegeven over de gezamenlijke
voornemens en plannen, over de resultaten
van die plannen, over wat daarvoor nodig is en
over de wijze waarop het integrale karakter van de
samenwerking vorm krijgt. Het projectplan bevat
ook gegevens met betrekking tot planning en
financiën van plannen en voornemens.
2. Uitvoeringsplan
Beschouw het uitvoeringsplan als een werkdocument,
dat houvast biedt bij de voorbereiding, uitvoering
en evaluatie van de activiteiten. Een uitvoeringsplan
kan al werkende bijgesteld worden
en vormt de basis voor de voortgangsbijeenkomsten
van werk- en themagroepen. In hoofdstuk 3,
punt 3.1.2 wordt nader ingegaan op de functie en
samenstelling van werkgroepen.
13

Hoofdstuk Het communicatietraject 3
H ANDBOEK I NTEGRALE VEILIGHEID IN EN ROND SCHOLEN
De continuïteit in het proces van integrale samenwerking
valt of staat met de aanwezigheid van een
transparante projectorganisatie en een efficiënt
systeem van overleg, communicatie, regie en het
vastleggen van taken, rollen en verantwoordelijkheden.
3.1 Voorbeelden van overleg- en communicatiestructuur
tussen de partners
3.1.1 Stuurgroep Integrale Veiligheid
In een Stuurgroep integrale veiligheid participeren
vertegenwoordigers van organisaties, die op
beleidsniveau integrale veiligheid ontwikkelen en
uitvoeren. De samenstelling is afhankelijk van de
thema’s en activiteiten die in het kader van integrale
veiligheid gepland en uitgevoerd worden. Over
het algemeen gaat het om de volgende partners:
• de gemeente
• scholen/scholen
• politie
• buurtorganisatie(s)
• welzijnswerk
• jeugdzorg
De Stuurgroep is verantwoordelijk voor:
• volgen en waar nodig bijstellen van de ontwikkelingen
van het integraal veiligheidsbeleid en
de voortgang van de activiteiten, maatregelen
en programma’s;
• bewaking van de onderlinge afstemming van
de inhoudelijke activiteiten;
• de beoordeling van de stand van zaken integrale
veiligheid;
• het ontstaan en behoud van draagvlak voor het
beleid bij de diverse achterbannen;
• signaleren van knelpunten in de samenwerking
en het doen van voorstellen voor verbetering
van de samenwerking tussen de organisaties;
14
• het volgen van ontwikkelingen en trends in het
kader van integrale veiligheid en deze omzetten
naar beleidsadviezen, bijvoorbeeld voor de
gemeente;
• de communicatie en voorlichting over de activiteiten
naar buiten.
Bij een gebiedsgebonden aanpak van integrale
veiligheid is, zeker bij de start, ook een gebiedsgebonden
stuurgroep aan te bevelen. Afhankelijk van
ontwikkelingen kunnen meerdere gebiedsgebonden
stuurgroepen op termijn samensmelten tot
een gemeentelijke stuurgroep.
3.1.2 Werkgroepen/kerngroepen per thema
Het werken aan integrale veiligheid moet afgebakend
worden in overzichtelijke en duidelijk
omschreven aandachtsgebieden en thema’s.
Het is aan te bevelen per thema of per cluster van
activiteiten een (tijdelijke) werkgroep te vormen.
Bijvoorbeeld een werkgroep verkeersveiligheid,
een werkgroep sociale veiligheid. Bij de samenstelling
en functioneren van de werkgroepen dient
rekening te worden gehouden met het volgende:
• bemens de werkgroepen vooral met praktijkmensen:
vertegenwoordigers van buurtorganisaties,
medewerkers scholen, jongerenwerkers,
schoolagent. Waar mogelijk dienen ook
ouders en leerlingen bij de werkgroepen
betrokken te worden;
• zorg voor continuïteit in de werkgroepen;
• de werkgroepen werken aan de hand van een
uitvoeringsplan (zie bijlage 4);
• let erop dat de werkgroepen aandacht geven
aan de borging en de implementatie van de
activiteiten;
• de werkplannen worden besproken en goedgekeurd
in de Stuurgroep integrale veiligheid;
• iedere werkgroep duidt een contactpersoon
aan, die verantwoordelijk is voor de organisatie
en de coördinatie van de bijeenkomsten van

H ANDBOEK I NTEGRALE VEILIGHEID IN EN ROND SCHOLEN
de werkgroep. Die contactpersoon treedt
tevens op als informant voor de Stuurgroep;
• de contactpersonen zorgen voor afstemming
tussen de werkgroepen onderling, bijvoorbeeld
via verslaglegging;
• de stand van zaken in de werkgroepen staan
als vast punt op de agenda van de Stuurgroep.
• het werk van de werkgroepen is afgebakend
en tijdelijk;
• in de stuurgroep worden afspraken gemaakt of
en hoe de door de werkgroep geïnitieerde activiteiten
ondergebracht worden in het reguliere
beleid van de diverse betrokken organisaties.
3.2 Vastleggen van de samenwerking
Afspraken tussen organisaties op het terrein van
integrale veiligheid kunnen worden vastgelegd in
een samenwerkingsovereenkomst of convenant.
Hoewel deze geen juridische consequenties hebben,
kunnen de ondertekenaars elkaar wel
gemakkelijker aanspreken op het niet naleven van
de afspraken. Ze bieden tevens schriftelijke garanties
dat overeenstemming is over de resultaten die
gezamenlijk worden beoogd. Meestal worden
zaken opgenomen die niet reeds als reguliere
taken gelden.
Een samenwerkingsovereenkomst of convenant
versterkt de bereidheid tot samenwerking en geeft
een officieel tintje aan de voorgenomen plannen.
Het tekenen ervan gaat veelal gepaard met een
“feestelijk” gebeuren.
Over het algemeen worden de volgende zaken
vastgelegd:
• de aanleiding voor de samenwerking;
• een overzicht van de organisaties die bij de
intentieverklaring of het convenant zijn betrokken;
• het werkgebied waarop de afspraken betrekking
hebben;
• de aandachtsterreinen, waarop de samenwerking
betrekking heeft;
15
• de rol en verantwoordelijkheid van de partners;
• de communicatie- en overlegstructuur;
• de duur van de samenwerkingsovereenkomst
of convenant en de afspraken over evaluatie;
• een overzicht van organisaties met de naam
van de ondertekenaar.
In bijlage 5 is een voorbeeld van een convenant
integrale veiligheid opgenomen met bijbehorende
afspraken over aangiftebeleid.
3.3 Informeren, communiceren en PR
Werken aan integrale veiligheid in en rond de
school en het realiseren van veiligheidsarrangementen
vragen inspanning van diverse organisaties
en van de geledingen binnen die organisaties.
Een samenwerkingsproces gaat in de praktijk
gepaard met vallen en opstaan, teleurstellingen,
ongeduld, maar zeker en gelukkig ook met successen
en resultaten. Het is erg belangrijk hierover
te informeren en te communiceren. Hiervoor
kunnen diverse middelen worden ingezet, zoals:
• nieuwsvoorzieningen van scholen en buurtorganisaties
• schoolgidsen
• perspublicaties
• website van de gemeente/ van de scholen
• ouderbijeenkomsten
• ouder- en leerlingenraden
• personeelsbijeenkomsten.
3.4 Samenvattende aandachtspunten
In de praktijk is integrale samenwerking een moeilijk
proces, waaraan risico’s en kansen verbonden
zijn. Het is goed rekening te houden met onderstaande
aandachtspunten en valkuilen.

H ANDBOEK I NTEGRALE VEILIGHEID IN EN ROND SCHOLEN
1. Terugkoppeling tussen beleid en praktijk
Afspraken over integrale samenwerking worden
vaak op bestuurlijk/directie niveau gemaakt. Op
dat niveau worden handelingsvoorschriften vastgelegd
voor de uitvoerders in de praktijk. Het is zaak
de communicatie en terugkoppeling tussen
“beleid” en “praktijk” goed te regelen. Dat kan bijvoorbeeld
door afspraken te maken over het toezenden
van verslagen van de werkgroepen naar
de stuurgroep en vice versa. De stand van zaken
in de werkgroepen kan ook als vast punt op de
agenda van de stuurgroep gezet worden.
2. Belangen
Organisaties hebben belangen bij de samenwerking.
Het is belangrijk dat partners op de hoogte
zijn van elkaars belangen en over mogelijke belangenconflicten
in alle openheid praten.
3. Stimuleren ontwikkelingen vanuit de praktijk
Uitvoerders op de werkvloer moeten in de gelegenheid
worden gesteld en gestimuleerd worden
om samenhangende oplossingen voor problemen
in de praktijk te zoeken. Het is belangrijk ruimte en
mogelijkheden te creëren voor experimenten en
de creativiteit van werkers optimaal te benutten.
4. Coördinatie en regie
Integrale samenwerking vraagt om procescoördinatie
en regie. Samenwerkingsprocessen vragen
veel tijd en inspanningen van partners. In de praktijk
lijken samenwerkingsprocessen vaak te verwateren,
omdat niet duidelijk is wie “de kar moet trekken”.
Duid verantwoordelijken voor de coördinatie
en regie aan.
16

Hoofdstuk Evalueren en borgen 4
4.1 Evalueren
H ANDBOEK I NTEGRALE VEILIGHEID IN EN ROND SCHOLEN
Evaluatie is een essentiële schakel in het leerproces
dat de scholen met hun partners doormaken
bij het werken aan integrale veiligheid. Dat leerproces
speelt zich zowel op uitvoerend (in de
werkgroepen) als op beleidsniveau (in de stuurgroep)
af.
Evalueren is geen fase aan het einde van een proces
van integrale samenwerking, maar een activiteit
die voortdurend plaatsvindt. Na een (op voorhand
afgesproken) looptijd van activiteiten, is het
zinvol terug te kijken op wat de samenwerking tot
die tijd heeft opgeleverd. Het doel van dergelijke
evaluatie is duidelijkheid te krijgen in:
• de bereikte resultaten en de meetbare veranderingen:
dit kan door het vergelijken van de
gegevens van de nulmeting met de gegevens
van de tweede meting;
• het verloop van het proces van samenwerking:
dit kan door het evalueren van rollen, taken en
bevoegdheden van de betrokken partners;
• de ervaringen van de partners, die bij het integraal
veiligheidsbeleid zijn betrokken, zowel op
beleidsniveau als op uitvoerend niveau.
Leerlingen, ouders en buurt mogen daarbij niet
vergeten worden.
Evalueren is pas zinvol als partners op voorhand
met elkaar de gewenste resultaten en criteria voor
de beoordeling van een activiteit hebben afgesproken.
Die resultaten kunnen kwantitatief en kwalitatief
van aard zijn.
Voorbeeld 1
Omdat er sprake is van vandalisme rond de
school, spreken de school, de gemeente en de
politie af dat een camera wordt geplaatst bij de
school. Het aantal aangiften van vandalisme is
geregistreerd door de politie via een nulmeting.
17
Met het plaatsen van de camera beogen de partners
het aantal vandalismegevallen binnen de
periode van een jaar te verminderen met 50%. De
tweede meting van de politie levert gegevens op
voor de evaluatie van de cameraplaatsing.
Voorbeeld 2
Buurtbewoners klagen bij de buurtorganisatie over
het gedrag van leerlingen op weg van en naar
school. Tuintjes worden daarbij soms vernield. De
klachten worden door de buurtorganisatie geregistreerd.
In overleg met de buurtorganisaties start
de school een groenproject in de buurt, waarbij
leerlingen tuinen van oudere buurtbewoners voor
een bepaalde periode gaan onderhouden als een
vorm van maatschappelijke stage. Op die manier
wil de school de leerlingen respect bijbrengen voor
de buurt en het aantal klachten over de leerlingen
bij de buurtorganisatie verminderen. Bij de evaluatie
van die activiteit wordt (de vermindering van)
het aantal klachten van de buurtorganisatie betrokken
alsmede de ervaringen van leerlingen en
oudere buurtbewoners, bijvoorbeeld via een gezamenlijke
bijeenkomst.
4.2 Borgen
Het borgen van activiteiten en het opnemen van
afspraken en activiteiten in het reguliere aanbod
en beleids- en werkplannen van de betrokken
partners is op de eerste plaats een verantwoordelijkheid
van de individuele partners. In de praktijk
blijkt vaker dat tijd en geld in deze fase spelbrekers
zijn.
Voor scholen kan het borgen van afspraken en
activiteiten rond integrale veiligheid in en rond de
school vorm krijgen door:
• het aanduiden van een of meerdere contactpersonen
in de school (bijvoorbeeld een contactpersoon
per aandachtsgebied) die de ontwikkelingen
in het aandachtsgebied/thema
volgt.

H ANDBOEK I NTEGRALE VEILIGHEID IN EN ROND SCHOLEN
Deze taak kan ook bij de veiligheidscoördinator
en/of bij een interne werkgroep veiligheidsbeleid
worden neergelegd;
• het opnemen van de activiteiten en maatregelen
integrale veiligheid in het schoolveiligheidsplan
en de schoolgids;
• het maken van afspraken over het monitoren
van de projecten, activiteiten en maatregelen,
bijvoorbeeld via een checklist. In bijlage 6 is
een voorbeeld van een checklist opgenomen
met onderwerpen die de scholen inzicht kunnen
geven in de stand van zaken inzake hun
sociale veiligheid en hen de mogelijkheid biedt
om het sociale veiligheidsbeleid te monitoren;
• het onderbrengen van programma’s voor leerlingen
in het reguliere lesaanbod;
• het opnemen van het thema veiligheid als vast
onderdeel van deskundigheidsbevorderende
programma’s voor medewerkers van de school.
4.3 Samenvattende aandachtspunten evalueren
en borgen
1. Evaluatie van resultaten en processen
Evalueren is een doorlopend proces en heeft pas
zin als op voorhand afspraken zijn gemaakt over
de te behalen resultaten en over taken en verantwoordelijkheden
van de partners. Als zaken niet
lopen zoals afgesproken is het nodig tussentijdse
evaluatiemomenten in te bouwen.
2. Evaluatie op alle niveaus
De evaluatie vindt plaats op beleidsniveau en op
uitvoerend niveau. Ervaringen van leerlingen,
ouders en buurtbewoners kunnen belangrijke
gegevens leveren voor de evaluatie.
3. Borgen van afspraken en activiteiten
Besteed vanaf het begin voldoende aandacht aan
de inhoudelijke en organisatorische borging van
succesvolle activiteiten. Houd daarbij ook rekening
met aspecten van tijd en geld.
18

H ANDBOEK I NTEGRALE VEILIGHEID IN EN ROND SCHOLEN
Bijlage Quick scan om de 1veiligheidssituatie
in beeld
te krijgen
1. Met betrekking tot fysieke en technische
aspecten van veiligheid
• Is er goed zicht op wie er binnenkomt in de
school?
• Bevat het gebouw onveilige plaatsen,
onoverzichtelijke hoeken, trapportalen?
• Is het gebouw voldoende ontoegankelijk
voor onbevoegden?
• Voldoet het hekwerk?
• Zijn er plaatsen rond de school waar zich
vormen van vandalisme concentreren?
• Zijn er onveilige plekken in de omgeving
van de school?
• Is er sprake van verkeershinder in de
buurt?
2. Met betrekking tot de interne en externe communicatie
en de samenwerking op het gebied
van veiligheid
• Welke communicatiekanalen over veiligheid
zijn er binnen de school?
• Welke structuren benut de school om veiligheid
te ontwikkelen?
• Is iedereen binnen de school betrokken bij
het veiligheidsbeleid?
• Hoe loopt de communicatie met de ouders
over veiligheidsbeleid?
• Hoe is de samenwerking met de andere
scholen?
• Wat is de betrokkenheid van de school bij
de buurt(organisatie) ?
• Is er al overleg met externe partners op het
gebied van veiligheid? Welke zijn dat?
Liggen afspraken structureel vast?
19
3. Met betrekking tot de sociale veiligheid en het
zorgbeleid?
• Heeft de school inzicht in hoe leerlingen en
medewerkers binnen de school het schoolklimaat
en de veiligheid ervaren?
• Is er zicht op hoe leerkrachten en leerlingen
onderling met elkaar omgaan?
• Beschikt de school over specifieke programma’s/cursussen
voor leerkrachten en
leerlingen, gericht op het vergroten van de
sociale veiligheid?
• Komt het thema veiligheid aan de orde tijdens
functioneringsgesprekken van medewerkers?
• Beschikt de school over een vertrouwenspersoon?
• Hanteert de school een gedragscode?
• Bestaat er een pestbeleid?
• Is er een sanctiesysteem?
• Is er een zorgadviesteam in de school?
• Heeft de school een klachtenregeling?
4. Met betrekking tot criminogene en justitiële
aspecten van veiligheid
• Heeft de school te maken met drugsproblematiek?
In de school? In de omgeving van
de school?
• Vinden er incidenten als vecht- en scheldpartijen
plaats?
• Wordt er verzuimd en gespijbeld?
• Heeft de school een verzuimbeleid geformuleerd?
• Zijn er Halt-waardige jongeren op school?
• Hanteert de school een registratie-,
meldings- en aangiftebeleid?
• Zijn er klachten van de politie en/of de
buurt over incidenten/strafbare feiten door
leerlingen?

Bijlage Meten en registreren 2
H ANDBOEK I NTEGRALE VEILIGHEID IN EN ROND SCHOLEN
Gezamenlijk werken aan het verbeteren van de
veiligheid brengt bij de betrokken partners verwachtingen
met zich mee. Die verwachtingen worden
vaak vertaald in resultaten en effecten.
Daarbij stelt zich meteen de vraag: wanneer zijn
partners tevreden over hun gezamenlijke inspanningen
en wanneer hebben gezamenlijke maatregelen
effect? Al te vaak wordt verondersteld dat
samenwerken vanzelfsprekend leidt tot oplossing
van problemen of verbetering van situaties. In
nogal wat gevallen vermindert echter de animo
voor samenwerking, omdat de uitgangssituatie
voor partners niet duidelijk is en gegevens ontbreken
op grond waarvan resultaten en effecten kunnen
worden gemeten en getoetst. Meten en
registreren zijn in dit kader belangrijke activiteiten.
Meten en registreren van de objectieve veiligheid
1. Veiligheidsinventarisatie van de schoolroutes
door de politie
In het kader van de veiligheid in en rond de scholen
kan de politie belangrijke gegevens leveren
over de overlast en onveiligheid in en rond de
school. Om gegevens te kunnen vergelijken is het
belangrijk om een eerste meting te verrichten die
als nulmeting kan worden beschouwd. De veiligheidsinventarisatie
van de politie kan betrekking
hebben op:
• aanrijding zonder letsel
• aanrijding met letsel
• dodelijke aanrijding
• straatroof
• vernieling auto
• inbraak auto
• eenvoudige mishandeling
• zware mishandeling
20
• overlast jeugd
• overlast drugs
• baldadigheid
In de samenwerking van de school met de politie
is het goed rekening te houden met de volgende
aandachtspunten:
• het aantal en de aard van de gegevens, die de
politie aanlevert zijn afhankelijk van de aangiftebereidheid
van de scholen. Bij een integrale
aanpak van veiligheid is het van belang te
komen tot gezamenlijke afspraken over het
registreren van incidenten en het doen van
aangiften over strafbare gedragingen in en
rond de school. Dat is zeker van belang als
meerdere scholen in eenzelfde buurt gelegen
zijn. In bijlage 5 onder 2 is een voorbeeld
opgenomen van een gezamenlijke richtlijn voor
scholen inzake aangiften en meldingen van
strafbare gedragingen.
• om goed te kunnen vergelijken, bepaalde
trends te ontdekken en om het resultaat van
ingezette middelen, programma’s en maatregelen
te kunnen meten, is het goed met de
politie af te spreken dat de veiligheidsinventarisatie
bijvoorbeeld bij het begin en op het einde
van het schooljaar wordt gehouden.
• het is belangrijk de medewerkers van de scholen,
de leerlingen en de ouders te informeren
over de veiligheidsinventarisaties en over de
afspraken die de school op het gebied van
aangiften en incidentenmeldingen, hanteert,
bijvoorbeeld via de schoolgids. Ook de inspectie
Onderwijs verwacht van scholen dat ze
inzicht kunnen geven in de incidenten inzake
fysische en psychische veiligheid bij leerlingen
en medewerkers van de scholen. Naast het
geven van inzicht verwacht de inspectie tevens
dat scholen die gegevens analyseren en een
actieplan ter verbetering kunnen voorleggen.

H ANDBOEK I NTEGRALE VEILIGHEID IN EN ROND SCHOLEN
Meten van de subjectieve veiligheid
1. Vragenlijsten over veiligheidsbeleving
Voor leerlingen van het basisonderwijs en voortgezet
onderwijs is landelijk een aantal standaard-vragenlijsten
ontwikkeld. Als basis voor metingen bij
leerlingen zijn deze zeker bruikbaar. Ze kunnen
overigens aangepast worden aan de situatie en de
actualiteit van de school.
Ter uitvoering van het veiligheidsbeleid in het
voortgezet onderwijs heeft het ministerie van OCW
in 2005 het initiatief genomen tot de inrichting van
een veiligheidsmonitor voor het voortgezet (spe -
ciaal) onderwijs. Het instrument is ontwikkeld door
ITS en is bedoeld om de veiligheidsgevoelens bij
leerlingen, docenten, onderwijsondersteunend personeel
en locatieleiding te meten.
Meer informatie hierover kan verkregen worden
via www.minocw.nl. Daar zijn ook de onderzoeksresultaten
2006 van de veiligheidsmonitor voor
V(S)O te bekijken.
Aan de instrumenten voor veiligheidsmetingen
moeten hoge eisen worden gesteld. Een heel
belangrijk element daarbij is dat voor eenieder duidelijk
is wat de bedoeling is van het in te zetten
instrument en wat met de resultaten wordt gedaan.
Het is zinvol om een in te zetten instrument (bijvoorbeeld
de veiligheidsthermometer of een vragenlijst)
eerst op kleine schaal uit te proberen en
te kijken of er bijstellingen nodig zijn.
Mogelijke criteria voor vragenlijsten en/of invulformulieren
zijn:
1. compactheid van de vragen: verzamel die
gegevens die je daadwerkelijk kunt gebruiken;
2. duidelijkheid en concreetheid van de vragen:
zorg dat de vragen herkenbaar en begrijpelijk
zijn voor de betrokkenen;
3. flexibel gebruik: let erop dat de vragenlijsten
kunnen worden aangepast aan de situatie van
de school;
21
4. gebruiksvriendelijkheid: zorg dat er niet
teveel tijd gaat zitten in het invullen van de vragenlijst.
Bekijk de mogelijkheid om de vragenlijst
digitaal in te vullen;
5. bruikbaarheid: bekijk de vragenlijst op bruikbaarheid
voor en verbetering van intern en
extern veiligheidsbeleid.
2. Meten veiligheidsbeleving leerlingen
Een aantal aandachtspunten bij het meten van
de veiligheidsbeleving van leerlingen
• Start met een nulmeting. Laat de vragenlijsten
invullen bij het begin van het schooljaar en bed
ze in, in een les of project over veiligheid.
• Neem zeker een onderdeel over de veiligheidsbeleving
van de leerlingen in de buurt, op
weg van en naar school op in de vragenlijst.
Deze gegevens kunnen goed gebruikt worden
in de contacten van de school met bijvoorbeeld
de buurtorganisaties.
• Informeer de ouders via een ouderavond of via
een nieuwsbrief over de vragenlijst.
• Zorg voor goede begeleiding bij afname van de
vragenlijst en wijs de leerlingen op het belang
van een ernstig antwoord.
• Verwerk de gegevens van de vragenlijst snel.
• Bespreek de resultaten van de vragenlijst met
de klas, haal “opvallende” (ook positieve!)
zaken naar voren en laat leerlingen suggesties
geven voor verbetering.
• Herhaal de afname van de vragenlijst bijvoorbeeld
na een half jaar.
• Bespreek de wijzigingen in antwoorden met
leerlingen en ouders.
• Zorg voor alternatieven als blijkt dat het
gebruik van een schriftelijke vragenlijst in
bepaalde klassen problematisch is; gesprekken
met (individuele of groepjes) leerlingen
kunnen soms meer geëigend zijn.

H ANDBOEK I NTEGRALE VEILIGHEID IN EN ROND SCHOLEN
Eventueel kan de school ook systematisch
informatie inwinnen bij de vertrouwenspersoon
of bij de ouders van deze leerlingen.
3. Meten Veiligheidsbeleving medewerkers
scholen
Een aantal aandachtspunten bij het meten van
de veiligheidsbeleving van medewerkers
• Laat de meting bij medewerkers parallel lopen
met de veiligheidsmetingen bij de leerlingen.
• Gebruik de gegevens van de veiligheidsmeting
ook als input voor deskundigheidsbevorderende
activiteiten, zoals nascholing, themabijeenkomsten
of coachings- en intervisietrajecten.
• Schep mogelijkheden binnen de school te
komen tot een centraal meldpunt, waar medewerkers
met hun vragen en/of onzekerheden
inzake (on)veiligheid terecht kunnen. De veiligheidscoördinator
of een werkgroep veiligheid
kunnen hierin wellicht een rol spelen.
22

H ANDBOEK I NTEGRALE VEILIGHEID IN EN ROND SCHOLEN
Bijlage Enkele voorbeelden 3van
samenwerkingsactiviteiten
1. Veiligheid op en rond de school en in de buurt
via de aanstelling van een schoolagent en via
een protocol aangiftebeleid.
Over het algemeen geldt als doelstelling van de
inzet van de politie op het gebied van veiligheid in
en rond scholen dat er een aantoonbare bijdrage
wordt geleverd door middel van het uitvoeren van
een aantal nader te omschrijven repressieve, signalerende,
doorverwijzende en preventieve taken.
Bij de plannen om te komen tot de aanstelling van
een schoolagent is het goed rekening te houden
met de volgende punten:
• Stem verwachtingen af: bekijk samen met de
politie welke zaken een interne afhandeling
van de school vereisen en welke zaken een
politietraject vereisen. Praat erover met verschillende
geledingen binnen de school of
besteed er een les of themabijeenkomst voor
leerlingen en medewerkers aan.
• Maak een taakomschrijving: Ontwerp samen
met de schoolagent een taakomschrijving en
let erop dat in de taakomschrijving ook de
afstemming van de schoolagent met de leerlingenzorg
en met de verantwoordelijke van de
politie (wijkagent) in de buurtteams geregeld is.
• Besteed aandacht aan de introductie: zorg
voor een goede introductie van de schoolagent
bij de leerlingen en medewerkers en laat de
schoolagent zich voorstellen aan de ouders
(bijvoorbeeld via een artikel van de school -
agent in de nieuwsvoorziening van de school).
Informeer ook de buurtorganisaties en de
buurtteams over de schoolagent en over de
afstemming met het werk van de schoolagent
met de buurtteams en/of wijkagent.
• Zorg voor een contactpersoon in de school:
regel dat de schoolagent steeds kan terugvallen
op een vaste contactpersoon in de school.
23
TIP: De politie regio Haaglanden heeft, op basis
van ervaringen met jeugdagenten op
school een handreiking uitgegeven, die
heel bruikbaar is voor scholen die met een
schoolagent aan de slag willen. Voor meer
in formatie kan contact worden opgenomen
via jmolck@dsp-groep.nl of via de website:
www.security-online.nl.
2. Veiligheid op en rond de school en in de buurt
via samenwerking met buurtorganisaties
De aanwezigheid van een schoolgebouw en van
leerlingen, die iedere schooldag door de buurt
lopen, fietsen, met de brommer “racen” hebben
invloed op het klimaat in de buurt. Bewoners voelen
dit vaker als overlast, hetgeen negatief kan
werken op het imago van de school in de buurt.
Samenwerking tussen scholen en buurtorganisaties
is een vrij nieuw fenomeen, zeker als het
scholen voor voortgezet onderwijs betreft. Die
samenwerking kan echter heel wat perspectieven
bieden. Een brainstorm-sessie van Heerlense
scholen met de buurtorganisaties leverde interessante
ideeën en plannen op, zoals:
• het schoolplein beschikbaar stellen voor het
kindervakantiewerk tijdens de schoolvakanties;
• het aanbieden van een klussendienst door
leerlingen voor buurtbewoners, onderhoud van
tuintjes en een boodschappendienst bijvoorbeeld;
• het geven van computerlessen door leerlingen
aan oudere buurtbewoners;
• aanbieden van faciliteiten aan buurtbewoners
via het openstellen en gebruik laten maken van
bijvoorbeeld de sportaccommodatie of het
restaurant van de school;
• deelname van (een vaste vertegenwoordiging
van) scholen aan de voortgangsoverleggen in
de buurt.

H ANDBOEK I NTEGRALE VEILIGHEID IN EN ROND SCHOLEN
Enkele aandachtspunten in de samenwerking
met de buurtorganisaties
• Start bij de samenwerking met de buurtorganisaties
met de uitvoering van concrete activiteiten,
die ook zichtbare resultaten met zich meebrengen.
• Leerlingen zijn meer te motiveren voor activiteiten
die passen in het examenpakket en
waarvoor eventueel studiepunten te behalen
zijn. In dat kader kan gekeken worden naar de
mogelijkheden van maatschappelijke stages,
waarbij leerlingen door middel van vrijwilligersactiviteiten
kennis maken met allerlei aspecten
en onderdelen van die samenleving. Als
samenleving op kleine schaal is de buurt letterlijk
bij de hand als terrein om zaken te leren en
te ontdekken.
• Maak, zeker in de beginfase, een apart thema
van de samenwerking tussen scholen en buurt.
Stel een werkgroep samen (met vertegenwoordigers
van scholen en buurtorganisaties), die
de samenwerkingsactiviteiten tussen de buurt
en de scholen initieert, volgt en evalueert en
daarover rapporteert.
• Houd elkaar op de hoogte van de activiteiten,
nodig elkaar uit voor bijeenkomsten en evenementen.
3. Verkeersveiligheidsarrangementen voor scholen
Een verkeersarrangement is een samenwerking
van verschillende partijen die betrokken zijn bij
een concreet ervaren verkeersonveilige situatie.
Het doel is te komen tot een gezamenlijke probleemanalyse
en oplossing. Betrokken zijn diegenen
die “last hebben” van het probleem, degenen
die het probleem mede veroorzaken en degenen
die kunnen bijdragen aan het analyseren en oplossen
van het probleem. Een wezenlijk kenmerk van
een verkeersarrangement is dus dat het wordt uitgevoerd
door meerdere betrokken partijen. Dat
zijn in ieder geval de scholen (docenten, ouders,
24
leerlingen), de politie, Openbaar Vervoer, de buurtorganisatie
en gemeente. In het arrangement werken
de betrokken partners samen aan een oplossing
voor hun probleem. Voor meer informatie, zie
www.rovl.nl en www.verkeersarrangementen.nl.
4. Uitwisselen van expertise en programma’s tussen
scholen onderling
Scholen hebben een belangrijke verantwoordelijkheid
in het bevorderen van positief sociaal gedrag
van leerlingen (prosociaal gedrag) en hechten veel
waarde aan de uitvoering van programma’s die
gericht zijn op het verhogen van de sociale weerbaarheid
van hun leerlingen. Hoe scholen dat
doen en welke activiteiten ze daartoe uitvoeren
behoort in eerste instantie tot hun eigen verantwoordelijkheid.
Leerlingen, ouders en medewerkers
zijn daarin vragende partij zijn. Zo zal de ene
school meer nadruk leggen op het verhogen van
de weerbaarheid van leerlingen via bijvoorbeeld
het Marietje Kesselsproject of Leefstijl en zal de
andere school kiezen voor een programma, waarin
de sociale participatie centraal staat via
Peergroup-projecten. Met betrekking tot medewerkers
van scholen zal in het ene geval de school
meer investeren in een cursus omgaan met
pesten en agressie en zal een andere school het
accent leggen op het vergroten van vaardigheden
in het omgaan met groepsdruk in de klas of het
voeren van gesprekken met ouders.
Scholen die met elkaar samenwerken aan het vergroten
van de veiligheid kunnen echter ook veel
leren van elkaar en van elkaars ervaringen en hun
energie gezamenlijk inzetten voor de realisatie van
activiteiten. Naast inhoudelijke meerwaarde is een
gezamenlijke inzet tevens tijd- en kostenbesparend
zijn. Thema’s voor gezamenlijke studiebijeenkomsten
zijn bijvoorbeeld: veiligheidsmeting, cyberpesten,
het opstellen van een gedragscode voor
leerlingen en medewerkers en een pestprotocol.

Bijlage Een format voor een 4uitvoeringsplan
Inhoud
• Probleemstelling van de activiteit: waarom
deze activiteit? Wie wil het eigenlijk?
• Inhoud van de activiteit: wat houdt de activiteit
globaal in?
• Wat gaan we concreet in e uitvoering doen?
• Doel en resultaat van de activiteit: wat willen
we ermee bereiken? Welke rendement verwachten
we? Hoe gaan we dat meten? Welke
toetsingscriteria hanteren we?
• Op welke doelgroep is de activiteit primair
gericht?
Organisatie
• Coördinatie: wie gaat de kar trekken?
• Welke organisaties zijn bij de uitvoering betrokken?
• Hoe wordt de samenwerking geregeld?
Beheer (tijd en geld)
H ANDBOEK I NTEGRALE VEILIGHEID IN EN ROND SCHOLEN
• Wat is de start- en einddatum van de uitvoering
van de activiteit?
• Welke capaciteit moet door welke organisatie
worden ingezet (kwalitatief en kwantitatief)?
• Wie volgt de voortgang van de activiteit? Hoe
wordt dat geregeld?
• Welke middelen zijn ter beschikking? Hoe is de
kostenraming? Wat is het budget?
• Wie draagt bij aan de financiering van het project/activiteit?
Wie regelt de financiering?
Overleg, informatie en communicatie
• Wie is verantwoordelijk voor de communicatie
en de informatie over de activiteit?
25
• Welke overlegsituaties worden in het leven
geroepen om de ontwikkelingen in de activiteit
te volgen en, waar nodig, bij te stellen?
Evaluatie en beoordeling
• Hoe worden de (tussentijdse) evaluatiemomenten
van de activiteit vastgelegd?
• Hoe worden de toetsingscriteria toegepast?
• Wie beoordeelt het resultaat van de activiteit?
• Welke afspraken worden gemaakt over de borging
van de activiteit?

H ANDBOEK I NTEGRALE VEILIGHEID IN EN ROND SCHOLEN
Bijlage Voorbeelden van een 5 convenant integrale veiligheid
1. Samenwerkingsafspraken met betrekking tot
de veiligheid in en rondom de scholen binnen
het voortgezet onderwijs en het middelbaar
beroepsonderwijs in de gemeenten Brunssum,
Landgraaf, Heerlen en Kerkrade.
Doel
Het doel van dit convenant is erop gericht dat
zowel leerlingen, personeel als bezoekers van de
school veilig zijn en zich veilig voelen binnen de
school- en lesomgeving.
Het convenant geeft daartoe handvatten over
eigen rol en aandeel van de school, maar ook om
te komen tot een concrete en heldere invulling van
taken en afspraken tussen de school en de andere
veiligheidspartners.
Veiligheid op school heeft vele componenten en is
nauw verbonden met veiligheid in andere sectoren
van het maatschappelijk leven. Veiligheid op scholen
staat niet los van veiligheid in de wijk, op
straat, in publieke gebouwen of in uitgaanscentra.
Het heeft ook nauwe raakvlakken met veiligheid
en geborgenheid in de privé-sfeer en veiligheid in
het gezin. Veiligheid is een facet van ons maatschappelijk
functioneren en is dientengevolge een
zaak die iedereen aangaat en waar iedereen ook
verantwoordelijkheid in draagt en een eigen bijdrage
aan levert. Het wordt steeds meer als collectieve
verantwoordelijkheid beschouwd. Daar waar de
gemeente de regie voert over het algemene veiligheidsbeleid
en dus ook over de veiligheid rond de
scholen, zijn de scholen in eerste instantie zelf
verantwoordelijk voor de veiligheid op de school
zelf. Als dan toch strafbare feiten worden
gepleegd, dienen de justitiële partners, waaronder
de politie en het openbaar ministerie, hun verantwoordelijkheid
voor veiligheidsactiviteiten op en
rond de scholen op te pakken. Zij handhaven de
26
openbare orde en treden op tegen plegers van
strafbare feiten en stellen strafvervolging in, zeker
als er sprake is van een slachtoffer.
Partijen overwegen het volgende:
- De Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de
ontwikkeling en uitvoering van een veiligheidsbeleid.
- De School is op grond van de Wet op de
Arbeidsomstandigheden verantwoordelijk voor
de veiligheid en het welzijn van leerkrachten,
onderwijsondersteunend personeel, leerlingen
en bezoekers van de school.
- De Politie is belast met de handhaving van de
wet- en regelgeving en de openbare orde onder
verantwoordelijkheid van het bevoegd gezag.
- Het Openbaar Ministerie is verantwoordelijk
voor de strafrechtelijke handhaving van de
rechtsorde.
- De GGD Zuid-Limburg (Geneeskundige
Gezondheids Dienst Zuid-Limburg) heeft via
de gemeente de uitvoering van de jeugdgezondheidszorg,
- Halt Limburg Zuid is belast met bestrijding
van de jeugdcriminaliteit en afhandeling van de
Halt-waardige zaken onder verantwoordelijkheid
van het Openbaar Ministerie in samenspraak
dan wel overleg met de betreffende
scholen.
- Bureau VSV (Voortijdig schoolverlaten)
Parkstad Limburg is belast met het toezicht op
de naleving van de leerplichtwet en de coördinatie
inzake het voorkomen en bestrijden van
voortijdig schoolverlaten.
Partijen hebben derhalve een gezamenlijk belang
bij het maken van een eenduidig en sluitend stelsel
van afspraken ten behoeve van het voorkomen
en bestrijden van overlast, vandalisme en ander
strafbaar gedrag en het creëren van een veilig klimaat
in en om school.

Zij maken daarom de volgende afspraken:
• Contactpersonen
Artikel 1
De school wijst per vestiging een persoon aan, die
optreedt als contactpersoon ten behoeve van de
andere partijen bij dit convenant. Bij personeels -
mutaties draagt de school zorg voor het aanwijzen
van een nieuwe contactpersoon. De school zal de
naam van de nieuwe contactpersoon schriftelijk
kenbaar maken aan de andere in dit convenant
genoemde partijen.
Artikel 2
De gemeente wijst een contactpersoon aan voor
de uitvoering van dit convenant. Bij personeelsmutaties
draagt de gemeente zorg voor het aanwijzen
van een nieuwe contactpersoon. De gemeente zal
de naam van de nieuwe contactpersoon schriftelijk
kenbaar maken aan de andere in dit convenant
genoemde partijen.
Artikel 3
Het openbaar ministerie wijst een contactpersoon
aan voor de uitvoering van dit convenant. Bij personeelsmutaties
draagt het openbaar ministerie
zorg voor het aanwijzen van een nieuwe contactpersoon.
Het openbaar ministerie zal de naam van
de nieuwe contactpersoon schriftelijk kenbaar
maken aan de andere in dit convenant genoemde
partijen.
Artikel 4
H ANDBOEK I NTEGRALE VEILIGHEID IN EN ROND SCHOLEN
De politie wijst voor iedere betrokken school een
contactpersoon aan, die voor de school het eerste
aanspreekpunt is. Bij personeelsmutaties draagt
de politie zorg voor het aanwijzen van een nieuwe
27
contactpersoon. De politie zal de naam van de
nieuwe contactpersoon schriftelijk kenbaar maken
aan de andere in dit convenant genoemde partijen.
Per politiebasiseenheid is de chef basiseenheid
verantwoordelijk voor de uitvoering van het convenant
en laat de contacten onderhouden door de in
lid 1 genoemde aanspreekpunten met de convenantpartners.
Omtrent de frequentie en wijze van
contact zullen door partners onderlinge afspraken
gemaakt worden.
Artikel 5
De GGD Zuid-Limburg wijst een contactpersoon
aan voor de uitvoering van dit convenant (in gang
zetten van hulpverleningstrajecten). Bij personeelsmutaties
draagt GGD Zuid-Limburg zorg voor het
aanwijzen van een nieuwe contactpersoon. De
GGD Zuid-Limburg zal de naam van de nieuwe
contactpersoon schriftelijk kenbaar maken aan de
andere in dit convenant genoemde partijen.
Artikel 6
Het Halt Limburg Zuid wijst een contactpersoon aan
voor de uitvoering van dit convenant. Bij personeelsmutaties
draagt het Halt Zuid Limburg zorg voor
het aanwijzen van een nieuwe contactpersoon.
Het Halt Limburg Zuid zal de naam van de nieuwe
contactpersoon schriftelijk kenbaar maken aan de
andere in dit convenant genoemde partijen.
Artikel 7
Het bureau VSV wijst een contactpersoon aan
voor de uitvoering van dit convenant. Bij personeelsmutaties
draagt het bureau VSV zorg voor
het aanwijzen van een nieuwe contactpersoon.
Het bureau VSV zal de naam van de nieuwe contactpersoon
schriftelijk kenbaar maken aan de
andere in dit convenant genoemde partijen.

• Veiligheid in en rond de school
Artikel 8
De school ontwikkelt een schoolgebonden veiligheids-
en zorgplan conform de zorgsystematiek
van de Wet op de Arbeidsomstandigheden.
Artikel 9
Binnen de school worden zodanige afspraken
gemaakt dat het voor eenieder duidelijk is tot wie
men zich kan wenden inzake de veiligheid op
school.
Politie en school maken in het kader van het convenant,
afspraken over hun (te ontwikkelen) activiteiten
op basis van het “Visiedocument
Schoolveiligheid en Politie” en de “Checklist
Schoolveiligheid”, welke documenten (bijlage 1 en
2) deel uit maken van dit convenant.
• Overleg, samenwerking, melding en aangifte
Artikel 10
H ANDBOEK I NTEGRALE VEILIGHEID IN EN ROND SCHOLEN
In het kader van veiligheid staat preventie centraal.
De school is als eerste verantwoordelijk voor
het waarborgen van de veiligheid in en rondom de
eigen school. Om, in het kader van dit convenant,
zicht te krijgen op haar eigen taken en verantwoordelijkheden
en die van de andere betrokken partijen,
wordt gebruikt gemaakt van de Checklist
Schoolveiligheid (bijlage 2). Alle partijen gaan
akkoord met het gebruik van deze checklist en de
uitkomsten te gebruiken als leidraad en uitgangspunt
voor concretisering van hun bijdrage aan
schoolveiligheid.
Van strafbare feiten doet de school melding of
aangifte. In deze wordt gehandeld conform ‘richtlijn
Aangiftes en Meldingen strafbare gedragingen’,
die deel uitmaakt van dit convenant (bijlage 3).
28
De school zorgt ervoor dat ouders/verzorgers en
leerlingen op de hoogte zijn van de binnen schoolse
afspraken, die voortvloeien uit de uitvoering
van dit convenant.
In deze binnen schoolse afspraken worden in
ieder geval opgenomen:
Een verbod op het plegen van vandalisme, (seksuele)
intimidatie, discriminatie, bedreiging en
ander strafbaar gedrag.
De mededeling dat bij het plegen van een misdrijf
conform bijgevoegde richtlijn (bijlage 3) aangifte
wordt gedaan.
De mededeling dat ook ingeval van (het vermoeden
van) het vóórkomen van strafbaar gedrag,
anders dan in artikel 12, contact met de politie kan
worden opgenomen, welk contact zonodig gevolgd
wordt door verdere acties zoals bijvoorbeeld aangifte.
De mededeling dat het voorgaande ook geldt als
er sprake is van het voorhanden hebben of verhandelen
van verdovende middelen.
De mededeling dat de directie van de school of
een door de directie aangewezen personeelslid
van de school zich het recht voorbehoudt om de
ter beschikking gestelde c.q. verhuurde kluisjes en
dergelijke te openen en op inhoud te controleren.
Dit controleren zal gebeuren in aanwezigheid van de
leerling en al dan niet in het bijzijn van de politie.
Tevens wordt in deze binnen schoolse afspraken
opgenomen dat, ongeacht het bovenstaande,
binnen de school een of meer vertrouwenspersonen
zijn aangesteld met een omschrijving van die
functie.
De directie van de school of een door de directie
aangewezen personeelslid kan aan de politie toestemming
verlenen om tijdens de les met een leerling
te praten.

Deze toestemming zal niet worden verleend indien
de betreffende leerling op dat moment bezig is
met een onderdeel van het schoolexamen, een
proefwerk of een schriftelijke overhoring. Indien er
een gesprek heeft plaats gevonden worden de
ouders hiervan schriftelijk of telefonisch van op de
hoogte gebracht.
Artikel 11
De school werkt waar mogelijk mee aan de uitvoering
van maatregelen die de politie inzake de
handhaving van wet- en regelgeving en de openbare
orde noodzakelijk acht met inachtneming van
ieders verantwoordelijkheid.
Artikel 12
Bij het vermoeden van een ernstige bedreiging
van de veiligheid in en om de school, dan wel het
bestaan van strafbaar gedrag in en om de school,
zal de school in alle gevallen melding doen bij de
politie en overleg voeren inzake te nemen maatregelen.
Voornoemde incidenten worden opgenomen
in de incidentenregistratie van de school (zie
bijlage 3).
Artikel 13
De convenantpartners spannen zich in om bij melding
dan wel aangifte van strafbaar gedrag binnen
een van de betrokken scholen prioriteit te geven
aan een snelle interventie en afhandeling.
Artikel 14
H ANDBOEK I NTEGRALE VEILIGHEID IN EN ROND SCHOLEN
De convenantpartners spannen zich in om, aan de
politie en het openbaar ministerie, advies en/of
informatie te verstrekken, ten behoeve van het,
treffen van eventuele (pré-)justitiële sancties,
indien het een leerling van de school betreft.
29
Artikel 15
De school zal, daar waar mogelijk en op basis van
overleg, medewerking verlenen aan het ten uitvoer
brengen van eventueel aan een leerling van de
betrokken school op te leggen (pré)-justitiële sancties.
Artikel 16
De rol van het openbaar ministerie ligt vast in de
normale handhavingafspraken tussen openbaar
ministerie en politie.
• De rol van de Gemeente
Artikel 17
1. De gemeente houdt als hoedster van het algemeen
belang toezicht op de naleving van de
afspraken en biedt facilitaire ondersteuning aan
bij de uitvoering van de afspraken. Zij zal in dit
verband zorg dragen voor het organiseren van
de in artikel 21 bedoelde evaluatiebijeenkomst.
2. Voorts zal de gemeente zorg dragen voor het
zoveel mogelijk afstemmen van activiteiten van
leerplichtambtenaren enerzijds en door gemeente
gesubsidieerde voorzieningen op terreinen
van jeugdzorg en jeugdgezondheidszorg en de
hulpverlening anderzijds.
3. Daar waar nodig en voor zover mogelijk, gelet
op regelgeving en eventuele andere beperkingen,
treft de gemeente voorzieningen in de
sfeer van de openbare orde.
• Voorlichting en advies
Artikel 18
Partijen geven desgevraagd voorlichting en advies
aan schoolleiding, leerkrachten, onderwijsondersteunend
personeel, ouders en leerlingen inzake
het voorkomen van overlast, vandalisme en criminaliteit.

De politie heeft in het algemeen geen rol bij algemene
voorlichting over diverse zaken. Voorlichting
kan wel gegeven worden naar aanleiding van of in
het kader van een strafrechtelijke gebeurtenis met
grote impact voor de school.
Artikel 19
Partijen maken onderling afspraken omtrent het
naar buiten treden met informatie voortvloeiende
uit de afspraken van dit convenant met inachtneming
van de voor de respectievelijke convenantpartners
geldende wettelijke bepalingen. Het
Openbaar Ministerie is daarbij -als ook voor wat
betreft andere vormen van informatieverstrekking
aan convenantpartners- gehouden aan de Wet
justitiële en strafvorderlijke gegevens en de aanwijzing
verstrekking van strafvorderlijke gegevens
voor buiten de strafrechtspleging gelegen doeleinden.
De politie is daarbij -als ook voor wat betreft
andere vormen van informatieverstrekking aan
convenantpartners- in ieder geval gehouden aan
de Wet politieregisters en het Besluit politieregisters.
• Duur van de overeenkomst
Artikel 20
Dit convenant geldt voor onbepaalde tijd en treedt
in werking per datum van ondertekening en kan
op basis van toekomstige ontwikkelingen en na
algemene goedkeuring van de convenantpartners
en diens instemming c.q. adviesorganen, in de
loop der jaren aangepast, uitgebreid dan wel
gewijzigd worden. Dit convenant wordt ieder jaar
op 1 augustus stilzwijgend verlengd.
• Evaluatie
Artikel 21
H ANDBOEK I NTEGRALE VEILIGHEID IN EN ROND SCHOLEN
De ondertekenaars van het convenant zullen,
lopende de overeenkomst, de wijze van uitvoering
30
van deze overeenkomst 1 maal per schooljaar
evalueren. Een verslag van dit overleg wordt aan
alle partijen beschikbaar gesteld.
2. Voorbeeld van een procedure voor aangiften
en meldingen, behorend bij het convenant integrale
veiligheid
1. Inleiding
Vanaf mei 2007 sluiten scholen voor het voortgezet
onderwijs en het middelbaar beroepsonderwijs,
in de vorm van een basisconvenant, met onderscheidenlijke
partners samenwerkingsafspraken af
met betrekking tot de veiligheid in en rondom de
school.
Doel: vanuit ieders taak en verantwoordelijkheid
een bijdrage leveren aan en het in standhouden
van de veiligheid in en rondom scholen. De vastgelegde
afspraken moeten enerzijds een veilig klimaat
creëren in en rond de scholen en anderzijds
overlast, strafbaar gedrag en vandalisme voorkomen
en bestrijden.
In het basisconvenant spreken partijen af gezamenlijk
beleid te formuleren ten aanzien van aangifte
en meldingen van strafbare gedragingen.
Elke school houdt er nu een eigen aangifte en
meldingenregime op na. Dit kan tot gevolg hebben
dat in “aangifte”overzichten op de ene school
meer strafbare gedragingen plaatsvinden dan op
een andere school, terwijl in de praktijk de strafbare
voorvallen op een school niet of nauwelijks van
elkaar afwijken.

De wijze waarop een school met strafbare gedragingen
omgaat is bepalend voor de “score” in de
overzichten. Een lage score van de ene school wil
dan nog niets zeggen over het daadwerkelijk aantal
strafbare gedragingen op die school.
Door het opstellen van een richtlijn “aangiftes en
meldingen strafbare gedragingen” wordt getracht
de deelnemende scholen op een lijn te brengen
teneinde een voor alle scholen reëler beeld te krijgen
hoe veilig het op de scholen is.
Het is een richtlijn voor de scholen, geen beleidsnotitie.
Het is nI. ondoenlijk om voor te schrijven
hoe in alle omstandigheden gehandeld dient te
worden. Elke strafbare handeling kent zijn eigen
specifieke omstandigheden en vraagt daarbij zijn
eigen specifieke optreden van de school, het
slachtoffer, de dader, de ouders en de politie.
2. De spelers
Strafbare gedragingen kunnen gericht zijn tegen
leerkrachten, directieleden, medescholieren,
medewerkers van de school, ouders van leerlingen
en buurtgenoten. Maar ook kunnen bijv. vernielingen
verricht worden aan eigendommen van
de school of eigendommen van medeschool
gebruikers. Zelfs buiten de genoemde partijen om
kunnen anderen strafbare gedragingen plegen op
het terrein/gebouw van de school. Dan is het
schoolbestuur ook partij in het conflict.
Is een van de genoemde “spelers” betrokken bij
het strafbare voorval dan kan die partij melden of
aangifte doen bij de politie.
3. Reikwijdte richtlijn
H ANDBOEK I NTEGRALE VEILIGHEID IN EN ROND SCHOLEN
Deze richtlijn heeft betrekking op die strafbare
gedragingen op de school, op het schoolterrein die
de leerlingen (en de ouders/verzorgers daarvan),
docenten, schoolmedewerkers in de rol van
slachtoffer en/of dader rechtstreeks treffen.
31
Onder deze richtlijn vallen dus niet bijv. de vernielingen
door derden aan het gebouw of diefstal in
de nachtelijke uren door derden.
4. Aangifte doen en/of melding
In artikel 161 van het Wetboek van Strafrecht staat
dat een ieder die kennis draagt van een begaan
strafbaar feit bevoegd is daarvan aangifte of klacht
te doen. Wordt aangifte gedaan dan heeft dat als
consequentie dat door de politie een strafrechtelijk
onderzoek zal worden ingesteld ten behoeve van
het verzamelen van bewijs. Hetgeen uit het politieonderzoek
is gebleken wordt vastgelegd in een
door de politie op te maken proces-verbaal. Dit
proces-verbaal wordt gezonden aan de Officier
van Justitie. Laatstgenoemde zal beoordelen of er
al dan niet een vervolging tegen de dader zal worden
ingesteld.
In geval van aangifte zal ook hiervan registratie
worden bijgehouden in het schoolincidentenregister.
Voor wat betreft de informatieverstrekking
in dit kader dient rekening te worden gehouden
met de voor de respectievelijke partners geldende
regelgeving.
Indien er geen aangifte wordt gedaan, maar de
politie de strafbare gedraging zodanig ernstig
vindt, kan zij ambtshalve overgaan tot het instellen
van een strafrechtelijk onderzoek. Dit kan gebeuren
wanneer de geestelijke of lichamelijke integriteit
ernstig wordt bedreigd. Of als er sprake is
van een afhankelijkheidspositie.
Het begrip “melding” heeft in tegenstelling tot het
begrip "aangifte" geen wettelijke status. Een melding
is een min of meer officiële mededeling en
kan mondeling, al dan niet telefonisch, of schriftelijk
worden gedaan bij de politie of school.

H ANDBOEK I NTEGRALE VEILIGHEID IN EN ROND SCHOLEN
Meldingen kunnen worden vastgelegd in het ge -
automatiseerde systeem van de politie als ook in
het schoolincidentenregister.
Bijvoorbeeld: u wordt onheus bejegend door een
ander persoon waarvan niemand getuige is. Het is
uw woord tegen dat van de andere persoon. Toch
wilt u daarvan melding maken, de politie zal dan
die melding vastleggen in het geautomatiseerde
systeem. Met deze ene melding kan de politie op
zich niet zoveel. Anders wordt het als verschillende
personen meer, soortgelijke, meldingen over
dezelfde persoon de politie bereiken. Dan kan de
politie, met meer kansen op een vervolging, een
onderzoek instellen, die persoon daarmee confronteren
en proces verbaal opmaken.
Het verschil tussen aangifte en melding zit ook in
de consequenties voor de dader en het slachtoffer.
In geval er geen aangifte wordt gedaan en wordt
volstaan met een melding aan de schooldirectie,
dan zal door de politie geen onderzoek worden
ingesteld en resteert slechts een registratie van
het betreffende incident in het schoolincidentenregister.
Afhankelijk van de aard van de melding kan
in overleg met de schoolagent en betrokken partijen
bekeken worden welk acties nog wenselijk zijn.
Het verdient aanbeveling om het voornoemde
schoolincidentenregister uniform in te richten ten
behoeve van een eenduidige communicatie tussen
de convenantpartners.
5. Strafbare gedragingen waarvan aangifte
wordt gedaan bij de politie
Het aantal en soort strafbare gedragingen is legio.
Hieronder staan de strafbare gedragingen waarvan
de school in ieder geval aangifte zal doen.
32
Ongewenst gedrag = strafbare gedraging
Geweld: elk misdrijf waarbij de dader(s) fysiek
geweld heeft/hebben gebruikt tegen een werknemer
of scholier of bezoeker of een bedreiging
daarmee.
Seksuele ongewenste handelingen, zoals verkrachting,
aanranding en schennis van de eerbaarheid.
Handel en bezit van hard- en/of softdrugs, met uitzondering
van bezit van een hoeveelheid hennep
van 5 gram of minder.
Elke vorm van wapenbezit als bedoeld in de Wet
Wapens en Munitie.
Daarnaast zal de directie aangifte of melding doen
indien:
- een interne afdoening niet mogelijk is of
- een interne afdoening reeds is ingezet maar tot
onvoldoende resultaat heeft geleid of
- de gedraging, alhoewel niet opgenomen in
bovenstaande opsomming, te ernstig wordt
bevonden om intern afgedaan te worden.
Indien aangifte wordt gedaan door een werknemer
van school kan, indien daartoe behoefte bestaat,
door betreffende persoon ten behoeve van het
doen van de aangifte domicilie worden gekozen
aan het schooladres.
6. Afspraken aangiften en meldingen
Scholen spreken af dat zij aangifte doen van strafbare
gedragingen als genoemd onder punt 5. In
spoedgevallen wordt 112 gebeld.
Met betrekking tot overige strafbare gedragingen
bespreken zij dit zo nodig met de schoolagent.

De schooldirectie informeert de ouders/verzorgers
van de (vermoedelijke) dader(s) en de ouders/verzorgers
van het slachtoffer(s) dat zij van het strafbaar
gedrag/feit aangifte hebben gedaan dan wel
dit hebben besproken met de politie.
De (school)agent bespreekt het voorval/strafbare
gedraging met alle betrokken partijen; de uitkomst
kan zijn:
a. het vastleggen van alleen de melding door de
school in het schoolincidentenregister;
b. er wordt aangifte gedaan en vindt registratie
plaats in het schoolincidentenregister, (strafrechtelijke
vervolging vindt plaats; eventuele
getuigen en verdachte(n) worden gehoord);
c. er vindt bemiddeling plaats;
d. er wordt door justitie overgegaan tot ambtshalve
vervolgen.
In het kader van het strafrechtelijk onderzoek kan
de politie (zonodig op last van de Officier van
Justitie) inzage krijgen in de leerlingenadministratie
van de school e.e.a. met in achtneming van de
Wet bescherming persoonsgegevens. De school is
in strafrechtelijke zin op basis van stand, beroep of
ambt niet tot geheimhouding verplicht (zgn. verschoningsrecht).
Bovenstaande registraties vormen onderdeel van
een periodiek overleg dan wel van de jaarlijkse
evaluatie met de verantwoordelijke convenantpartners.
De scholen vermelden in hun schoolgids van
welke strafbare gedragingen aangifte zal worden
gedaan bij de politie (zie onder 5 van deze richtlijn);
de scholen communiceren dit met de leerlingen
en de ouders/verzorgers.
7. Ondersteuning school
H ANDBOEK I NTEGRALE VEILIGHEID IN EN ROND SCHOLEN
Een intern protocol gebaseerd op deze richtlijn
kan alle betrokken partijen helderheid verschaffen
hoe de school handelt bij strafbare gedragingen.
33
De schooldirectie ondersteunt de medewerkers/
docenten bij het doen van de melding dan wel
aangifte. Een zelfde, kan nuttig zijn voor de ondersteuning
van gedupeerde leerlingen en ouders/
verzorgers en wellicht ook van de daders/ouders.
Van belang is dat de schooldirectie de docenten
en leerlingen die het slachtoffer zijn van een strafbare
gedraging serieus neemt. Een verdere uitwerking
van de wijze waarop de school ondersteuning
biedt, is gezien de reikwijdte van deze richtlijn
hier, hoe interessant ook, niet aan de orde.
Overigens vormen de door de school te nemen
sancties richting dader(s) ook een onderdeel van
deze richtlijn.
8. Communicatie
De schooldirecties stellen hun medewerkers/
docenten op de hoogte van deze richtlijn. Zij
geven aan hoe de school zal optreden ingeval van
strafbare gedragingen jegens leerlingen, docenten
en schoolmedewerkers.
De scholen vermelden in hun schoolgids van
welke strafbare gedragingen aangifte zal worden
gedaan bij de politie. De ouders en leerlingen van
de school ontvangen informatie over deze richtlijn
via de door de school geëigende informatiekanalen
en - momenten.
De schoolagent wordt op de hoogte gesteld van
de wijze waarop de schooldirectie betrokkenen
heeft geïnformeerd.

3. Checklist Schoolveiligheid
Naam school
.................................................................................
Locatie
.................................................................................
Adres
.................................................................................
Telefoonnummer alg.
.................................................................................
Checklist ingevuld door:
.................................................................................
Naam invuller school
.................................................................................
Naam invuller politie
.................................................................................
Datum
.................................................................................
Invulinstructie
H ANDBOEK I NTEGRALE VEILIGHEID IN EN ROND SCHOLEN
Deze checklist is bedoeld als ruggesteun voor het
maken van afspraken tussen school en politie over
de activiteiten van de school en de politie ten
behoeve van de veiligheid in en rond de school.
De checklist sluit aan op de landelijke visie van
politie op school-veiligheid die is vastgelegd in de
notitie ‘Politie en Schoolveiligheid’.
• Per domein waarop de politie actief is met
betrekking tot schoolveiligheid, staan aankruismogelijkheden
aangegeven. Kruis aan welke
van toepassing zijn.
• In het ruimtelijke, sociale en criminogene
domein is gebruik gemaakt van tabellen. Vul
deze tabellen zo volledig mogelijk in.
• De aankruismogelijkheden en tabellen zijn niet
uitputtend. Daarom is op de laatste pagina
ruimte open gelaten voor het maken van
afspraken met betrekking tot werkzaamheden
die uitgevoerd moeten worden door school
en/of politie.
34
Omschrijf welke activiteiten door wie ondernomen
gaan worden, welk doel de activiteit heeft
en wanneer de activiteit is afgerond.
• Houd bij het aankruisen en het maken van
afspraken rekening met de maatregelen die
partijen wel/niet hebben genomen of werkzaamheden
die partijen wel/niet uitvoeren op
dit moment.
Institutionele domein
Met betrekking tot het maken van sluitende afspraken
met de veiligheidspartners
Contactpersonen
❐ De politie en de school beschikken elk over
een vast aanspreekpunt voor schoolveiligheid.
De vaste contactpersoon van de politie is
.................................................................................
Functie
.................................................................................
Naam wijkteam
.................................................................................
Telefoonnummer direct
.................................................................................
Telefoonnummer algemeen
0900-8844 - vraag naar het wijkteam
indien de contactpersoon niet direct bereikbaar is
112 - alleen bij spoedeisende hulp
De vaste contactpersoon van de school is
.................................................................................
Functie
.................................................................................
Telefoonnummer direct
.................................................................................

Informatieverstrekking
• De school verstrekt aan de politie die informatie
die nodig is voor een goede uitvoering van
haar kerntaken, zodat effectief en efficiënt
opgetreden kan worden op de in deze checklist
beschreven domeinen.
• De politie informeert de school waar mogelijk
over de uitvoering van haar werkzaamheden in
en rondom de school en betrekt de school
waar mogelijk bij de besluitvoering.
Algemene verantwoordelijkheid
• De school is eerstverantwoordelijke voor het
waarborgen van de veiligheid van haar leerlingen
in en rondom de school.
• De school kan worden aangesproken op het
gedrag van haar leerlingen tijdens de openingstijden
van de school.
• De politie is verantwoordelijk voor de uitvoer
van haar kerntaken:
opsporing van strafbare feiten en gedragingen;
handhaving van de openbare orde;
noodhulpverlening;
toezicht in het publieke domein;
signalering en advisering inzake veiligheid
en veiligheidsbeleid.
Naast deze algemene verantwoordelijkheden worden
de volgende afspraken gemaakt tussen de
school en de politie:
Sociale domein
H ANDBOEK I NTEGRALE VEILIGHEID IN EN ROND SCHOLEN
Met betrekking tot de school als plek (vindplaats)
waar leerlingen en leerkrachten verblijven, ook
leerlingen die uit de boot dreigen te vallen, overlast
veroorzaken (op school of elders) of crimineel
actief zijn of dreigen te worden.
35
Ga na of de school de volgende maatregelen
getroffen heeft en vul het schema volledig in.
Maatregel wel/niet Wanneer
1. Schoolreglement
Schoolveiligheidsplan
Pestprotocol
Gedragsregels
2. Incidentenregistratie
Incidentenprotocol
3. Verzuimregistratie
4. Zorgadviesteam/social team
Doorverwijzing naar partner
Signalering radicalisering
getroffen? gereed (datum)
1. Schoolreglement
• De politie vindt het noodzakelijk dat een school
een schoolreglement heeft; het schoolveiligheidsplan
en pestprotocol moeten onderdeel
uitmaken van het school- reglement.
Leerlingen en medewerkers kunnen moeilijk
aangesproken worden op hun gedrag als er
geen schoolreglement aan ten grondslag ligt.
Alleen het handhaven van de wet vindt de politie
onvoldoende.
• De politie vindt het belangrijk dat de school de
meest belangrijke schoolregels uit het schoolreglement
haalt en jaarlijks actief onder de
aandacht van leerlingen, ouders en medewerkers
van de school brengt. Dit maakt onderdeel
uit van het actieve beleid op schoolveiligheid.
❐ De school heeft geen schoolreglement of één
of meerdere van onderstaande items ontbreken:
• De school heeft geen schoolveiligheidsplan
De politie voert alleen haar kerntaken uit; te
weten handhaven van de openbare orde en
veiligheid binnen het ruimtelijke domein, taak-

veld repressie en reguliere activiteiten bij misdrijven
en overtredingen in het criminogene
domein, taakveld repressie. Dit betekent grote
terughoudendheid bij het maken van overige
afspraken.
• De school heeft geen pestprotocol
Noteer in het schema de datum dat de school
het pestprotocol invoert. Overige afspraken
Kunnen wel gemaakt worden.
• De school ventileert de gedragsregels niet
Noteer in het schema de datum dat de school
de gedragsregels invoert en kenbaar maakt.
Overige afspraken kunnen wel gemaakt worden.
2. Incidentenregistratie
H ANDBOEK I NTEGRALE VEILIGHEID IN EN ROND SCHOLEN
De politie vindt het noodzakelijk dat de school een
incidentenregistratie bijhoudt met voorvallen
in en om de school die leerlingen of medewerkers
van de school aangaan.
Voorvallen betreffen meer dan alleen strafbare feiten.
In een incidentenprotocol wordt vastgelegd
hoe door de school gehandeld wordt in geval van
verschillende incidenten.
Ook wordt vermeld bij welke incidenten de politie
kan worden benaderd.
• De school heeft geen incidentenregistratie
De politie voert alleen haar kerntaken uit; te
weten handhaven van openbare orde en veiligheid
binnen het ruimtelijke domein, taakveld
repressie en reguliere activiteiten bij misdrijven
en overtredingen in het criminogene domein,
taakveld repressie. Dit betekent grote terughoudendheid
bij maken van overige afspraken.
• De school heeft een incidentenregistratie
De politie wordt door de school geïnformeerd
over risicojongeren* waardoor een goede informatiepositie
wordt opgebouwd.
In geval van strafbare feiten wordt de politie te
allen tijde geïnformeerd door de school.
36
De politie voert hierbij haar ‘reguliere activiteiten
bij misdrijven en overtredingen’ uit, waarbij
overleg met de school in principe niet nodig is.
Maak afspraken over hoe de politie het beste
geïnformeerd kan worden met betrekking tot
algemene informatie over risicojongeren* en
specifieke informatie inzake incidenten/strafbare
feiten. Indien er een incidentenprotocol is,
wordt dit gevolgd.
*Jongeren die ontoelaatbaar gedrag vertonen
in het kader van de openbare orde en/of crimineel
gedrag vertonen. Jongeren met leerproblemen
en/of gedragsproblemen worden hier
niet bedoeld.
• De school heeft een incidentenprotocol
Neem de inhoud van het incidentenprotocol
met elkaar door. Wanneer de inhoud vooraf
niet is afgestemd met de politie, moet de politie
de inhoud checken en eventueel om aanpassingen
verzoeken daar waar het protocol niet
voldoet aan de taken die de politie zijn toegeschreven.
• De school heeft geen incidentenprotocol
Noteer in het schema de datum dat de school
het incidentenprotocol invoert. Overige afspraken
kunnen wel gemaakt worden.
3. Verzuimregistratie
• De school is wettelijk verplicht een verzuimregistratie
te voeren.
4. Zorgadviesteam/social team
• De school heeft geen zorgadviesteam
De politie vindt het noodzakelijk dat probleemjongeren
in een vroeg stadium op casusniveau
besproken worden binnen de school. Indien
hieraan niet voldaan wordt door de school, is
het van belang dat de politie per geval waar-

H ANDBOEK I NTEGRALE VEILIGHEID IN EN ROND SCHOLEN
voor haar hulp wordt ingeroepen, inschat of de
school zelf iets aan de ontstane problemen
had kunnen doen. Wanneer de politie van
mening is dat het probleem door niet adequaat
reageren van de school zijn huidige vorm heeft
aangenomen, zal zij zich terugtrekken van de
casus. Dit geldt niet voor die zaken die betrekking
hebben op ‘reguliere activiteiten bij misdrijven
en overtredingen’.
• De school heeft een zorgadviesteam
De school verwijst probleemjongeren waarvoor
binnen het zorgadviesteam geen oplossing kan
worden gevonden, door naar een relevante
hulpverleningspartner.
• De politie neemt alleen deel aan overleggen
van het zorgadviesteam als uit de politiepraktijk
of de incidentenregistratie van de school
blijkt dat zich m.b.t. veiligheid een probleem
voordoet met jongeren van de school. Het
deelnemen heeft geen structureel karakter en
eindigt op het moment dat het probleem afgenomen
is. Doorverwijzen naar andere hulpverleningspartner(s),
is in eerste instantie leidend.
Maak afspraken over de gewenste inzet, resultaat
en de duur van de aanwezigheid van de
politie.
5. Preventieve aanwezigheid op school
• De politie houdt geen preventief spreekuur op
school.
De politie komt een aantal keer per jaar op de
school in het kader van ‘kennen en gekend
worden’, tijdens deze bezoeken worden de
gemaakte afspraken geëvalueerd en eventuele
nieuwe afspraken gemaakt. Plan jaarlijks een
aantal vaste bezoekmomenten.
37
• De politie komt vaker dan de afgesproken contactmomenten
op de school als uit de politiepraktijk
blijkt dat zich een probleem m.b.t. veiligheid
voordoet waarbij jongeren van de
school zijn betrokken. En waar zowel de
school als de politie (nog) geen vat heeft.
De school is primair verantwoordelijk, maar het
kan zinvol zijn voor de politie om in het kader
van ‘tegenhouden’ en ‘kennen & gekend worden’
op school te zijn. Met aanwezigheid op
school kan geprobeerd worden het probleem
beter inzichtelijk te krijgen, door bijvoorbeeld
gesprekken te voeren met leerkrachten en
(groepen) leerlingen. Maak duidelijke afspraken
over het doel van de aanwezigheid, de frequentie
ervan en de looptijd. Denk hierbij ook
aan het betrekken van de (deel)gemeente voor
bv het faciliteren van de integrale aanpak van
problematische jeugdgroepen volgens de
methode Beke. Zie het ruimtelijke domein voor
afspraken over surveilleren.
Ruimtelijke domein
Met betrekking tot de veiligheid van het schoolgebouw,
het schoolplein en de omgeving van de
school
❐ Beveiligingsmaatregelen
Ga na of de volgende fysieke beveiligingsmaatregelen
noodzakelijk zijn en ook aanwezig zijn.
Kruis aan wat van toepassing is.
Maatregelen Noodzakelijk Aanwezig
Ja Nee Ja Nee
Cameratoezicht
Detectiepoort
Hekken om
schoolplein
Algemene bewaking/surveillance
Anders, nl……..

H ANDBOEK I NTEGRALE VEILIGHEID IN EN ROND SCHOLEN
• Maak afspraken indien beveiligingsmaatregelen
wel noodzakelijk zijn gezien de situatie,
maar niet aanwezig.
• De politie voert geen werkzaamheden uit op
het gebied van de fysieke maatregelen. De
politie kan de school adviseren over te nemen
maatregelen.*
Surveillance/toezicht
6. Verkeerstoezicht
❐ (brom)fiets/scooteroverlast
• De school maakt een aantal basisafspraken
met alle leerlingen over (brom)fiets/scootergebruik
op de school
• De politie houdt preventieve (brom)fiets/scooter
controles in de nabije omgeving van de school.
• de politie houdt gerichte controles als uit de
politiepraktijk of de incidentenregistratie van de
school blijkt dat zich ongeregeldheden voordoen
met betrekking tot (brom)fiets/scooter
gebruik.
Maak afspraken over de capaciteit die hierop
wordt ingezet (indien mogelijk) en over de
looptijd van deze afspraak. Informeer elkaar
over gemaakte afspraken en indien gewenst
over geplande acties.
❐ autoverkeer overlast
• De school maakt een afspraak met
(deel)gemeente en evt politie over mogelijke
veranderingen in infrastructuur.
• De politie houdt extra verkeerstoezicht op “spitsuren”
(bijvoorbeeld aanvang/uitgaan van de
school), als uit de politiepraktijk blijkt dat een
onveilige verkeerssituatie geldt.
Maak afspraken over de capaciteit die hierop
wordt ingezet (indien mogelijk) en over de
looptijd van deze afspraak.
7. Schoolplein
❐ Schoolterrein
• De school is verantwoordelijk voor surveillance/toezicht
38
❐ Openbare ruimte
• De school heeft ook verantwoordelijkheid voor
haar leerlingen als het schoolplein openbare
ruimte betreft, maar in het kader van surveillance
speelt de politie hier ook een rol. De
school kan echter geen beroep doen op permanente
surveillance, de wijkteamchef bepaalt
de prioritering van werkzaamheden.
• De politie surveilleert/houdt toezicht op het
schoolplein en in de buitenruimte rondom de
school, als uit de politiepraktijk dan wel de incidentenregistratie
van de school blijkt dat zich
in de buitenruimte “problemen” voordoen,
zoals:
Overlast door groep(en) jongeren eigen school
Overlast door groep(en) jongeren andere scholen
Vernielingen
Diefstal
Anders, nl. …...................................……………
Maak afspraken over de capaciteit die hierop
wordt ingezet (indien mogelijk) en over de
looptijd van deze afspraak. Denk hierbij ook
aan het betrekken van de (deel)gemeente voor
bv het faciliteren van de integrale aanpak van
problematische jeugdgroepen volgens de
methode Beke.
8. Schoolfeesten/evenementen
Tijdens schoolfeesten of andere grote evenementen
(in het gebouw) surveilleert de politie niet. De
school kan hier particuliere diensten voor inhuren.
• Tijdens of na afloop van schoolfeesten / evenementen
surveilleert de politie in de buitenruimte,
indien uit de politiepraktijk of de incidentenregistratie
van de school blijkt dat zich
in de buitenruimte ‘problemen’ voordoen, zoals
bijv.:
- Overlast door groep(en) jongeren (van
andere scholen).

- Plegen van vernielingen van locatie naar
huis
- Anders, nl. …………………………………
.................................................................
Maak afspraken over de capaciteit die hierop
wordt ingezet (indien mogelijk) en over de looptijd
van deze afspraak.
Criminogene domein
Met betrekking tot de school als locatie waar delicten
kunnen plaatsvinden of waar (mogelijk) daders
zich kunnen ophouden.
Ga na of de school ten aanzien van de volgende
onderwerpen actief beleid heeft ontwikkeld, bijvoorbeeld
door het onderwerp op te nemen in het
schoolreglement:
Beleidsonderwerp Wel/niet Wanneer
Wapenbezit
Drugsbezit
Alcohol
Seksuele intimidatie
Vandalisme
Diefstal
Fysieke en verbale
bedreiging
Discriminatie
Aanpak radicalisering
getroffen gereed
(datum)
9. Voorlichting
H ANDBOEK I NTEGRALE VEILIGHEID IN EN ROND SCHOLEN
De politie geeft geen voorlichting, niet in algemeen
preventieve zin over veiligheid en ook niet over
specifieke onderwerpen.
· De school schakelt voor het krijgen van voorlichting
partners in die op vele verschillende
vlakken actief zijn.
39
10. Repressieve aanwezigheid op school
• De politie komt vaker dan de afgesproken contactmomenten
op de school, als uit de politiepraktijk
of de incidentenregistratie van de
school blijkt dat jongeren van de school risicogedrag*
vertonen in de school of daarbuiten.
De school is primair verantwoordelijk voor wat
zich afspeelt in de school, maar het kan zinvol
zijn voor de politie om bijvoorbeeld in het kader
van een rechercheonderzoek op school te zijn.
Maak duidelijke afspraken over het doel van de
aanwezigheid, de frequentie ervan en de looptijd.
* Het vertonen van ontoelaatbaar gedrag in het
kader van de openbare orde en/of crimineel
gedrag.
11. Klascontact
• De politie bezoekt een klas als uit de politiepraktijk
of de incidentenregistratie van de
school blijkt dat een gehele klas of meerdere
klassen betrokken is/zijn bij (groeps)delictgedrag.
De politie voert een normerend gesprek
met de jongeren. Het klascontact kan eventueel
aangevuld worden door een partner die
gespecialiseerd is in het desbetreffende probleem.
Maak duidelijke afspraken over het doel
van het klascontact, de vorm van het klascontact,
de frequentie ervan en de looptijd.
12. Kluisjescontrole
• De politie werkt mee aan kluisjescontrole zoals
is vastgesteld in de werkinstructie “kluisjescontrole”.

13. Vuurwerkcontrole
• De politie houdt geen specifieke vuurwerkcontroles,
geeft hierover geen voorlichting.
Controle naar vuurwerk kan wel meegenomen
worden tijdens de kluisjescontrole.
14. Inzet bij incidenten
• Spoedeisende hulp: bel 112
H ANDBOEK I NTEGRALE VEILIGHEID IN EN ROND SCHOLEN
• Incident waarbij hulp van wijkpolitie op dezelfde
dag gewenst is: bel contactpersoon of bel
bij geen gehoor of voice mail het wijkteam
• Incident waar gesprek met contactpersoon
gewenst is: bel contactpersoon en laat eventueel
een bericht achter
• Geen incident maar wel contact met politie
gewenst: bel contactpersoon en laat eventueel
een bericht achter.
40

Bijlage Voorbeeld van een 6checklist
om activiteiten
(sociale) veiligheid in beeld te brengen en te
monitoren
Checklist monitoren sociale veiligheid in en om
scholen
Toelichting checklist
H ANDBOEK I NTEGRALE VEILIGHEID IN EN ROND SCHOLEN
In bijgaande checklist zijn onderwerpen genoemd
die de scholen inzicht kunnen geven in de stand
van zaken inzake hun sociale veiligheid en hen de
mogelijkheid biedt om het sociale veiligheidsbeleid
te monitoren.
De onderwerpen van de checklist zijn voor een
gedeelte gebaseerd op een aantal indicatoren, die
de Inspectie voor Onderwijs hanteert bij de beoordeling
van de sociale veiligheid op scholen voor
voortgezet onderwijs. Het gaat om de volgende
indicatoren:
• De school heeft inzicht in de beleving van de
sociale veiligheid door leerlingen en personeel
en in incidenten die zich op het gebied van de
sociale veiligheid voordoen.
41
• De school heeft een uitgewerkt veiligheidsbeleid
gericht op preventie van incidenten.
• De school heeft een uitgewerkt veiligheidsbeleid
gericht op het optreden na incidenten.
De checklist is deels zeker ook te gebruiken voor
het basisonderwijs.
Toelichting checklist per kolom:
1. Ja: is er aandacht voor het item/thema in de
school?
2. Neen: is er geen aandacht voor het onderwerp
in de school?
3. In voorbereiding: is de school met de voorbereiding
van het onderwerp bezig?
4. Bereid tot uitwisseling in formatie/(werk)
materiaal: wil de school over het betreffende
onderwerp informatie en (werk)materiaal met
andere scholen uitwisselen?
5. Wenst informatie van de andere scholen: wil
de school voorhanden zijnde informatie en
(werk)materiaal van andere scholen over het
betreffende onderwerp?
Onderwerp ja neen in voor- bereid tot wenst informatie
bereiding uitwisseling van de andere
informatie/ scholen
materiaal
Inzicht in de beleving
sociale veiligheid
Veiligheidsmetingen
1. vragenlijsten veiligheidsbeleving
voor leerlingen
2. veiligheidsmonitor voor
leerlingen
3. panel- en/of groepsgesprekken
met leerlingen
over veiligheidsbeleving
4. inwinnen informatie bij
ouders over veiligheidsbeleving
leerlingen

H ANDBOEK I NTEGRALE VEILIGHEID IN EN ROND SCHOLEN
Onderwerp ja neen in voor- bereid tot wenst informatie
bereiding uitwisseling van de andere
informatie/ scholen
materiaal
5. vragenlijsten veiligheidsbeleving
voor alle medewerkers
school
6. panel- en/of groepsgesprekken
over veiligheidsbeleving
medewerkers
school
7. activiteitenplan(nen) naar
aanleiding van veiligheidsmeting
leerlingen
8. activiteitenplan(nen) naar
aanleiding van veiligheidsmeting
medewerkers
Inzicht in incidenten die
sociale veiligheid kunnen
aantasten
9. jaarlijkse registratie van de
incidenten met leerlingen en
medewerkers
10. schriftelijke analyse van de
registratiegegevens
Preventie van incidenten
11. gedragsregels voor leerlingen
12. communicatie over gedragsregels
met ouders
13. regelmatige evaluatie van
de gedragsregels
14. aanwezigheid pestprotocol
15. projecten sociale weerbaarheid
16. lessen in sociale vaardigheden
17. voorlichting door HALT/
politie/adoptie-agent
18. aanwezigheid vertrouwenspersoon
voor leerlingen en
medewerkers
19. gedragscode medewerkers
school
42

H ANDBOEK I NTEGRALE VEILIGHEID IN EN ROND SCHOLEN
Onderwerp ja neen in voor- bereid tot wenst informatie
bereiding uitwisseling van de andere
informatie/ scholen
materiaal
Curatieve maatregelen na
incidenten
20. procedures bij incidenten
21. procedures bij schending
van afspraken
22. procedures inzake sancties
(zoals schorsing en verwijdering)
23. aanwezigheid afspraken
over communicatie met
leerlingen, ouders en medewerkers
bij incident
24. begeleiding/scholing medewerkers
scholen na incident
25. nazorg voor slachtoffer(s)
incidenten
43

Projectcoördinatie: Spark Result