actieplan - Stichting Natuur en Milieu

actieplan
Op weg naar duurzaam goederenvervoer

2 NAtuur & Milieu // Actieplan c,mm,n Cargo
actieplan
C,mm,n cargo is een initiatief van Natuur & Milieu, zie ook www.cmmncargo.org.
Dit actieplan is mogelijk gemaakt door het Ministerie van Infrastructuur en Milieu,
Havenbedrijf Rotterdam en de RAI Vereniging.
Dit rapport is gebaseerd op onderzoek door studententeams van de volgende onderwijsinstellingen:
Hogeschool Rotterdam
Technische Universiteit Delft
Technische Universiteit Eindhoven
Universiteit Twente
Working Tomorrow afstudeerprogramma van Logica
Als achtergrondrapportage is er het rapport ‘C,mm,n cargo: op weg naar schoon en zuinig transport’ van TNO.
Dit rapport is te vinden op www.tno.nl/mobiliteit en op www.cmmncargo.org.
Logica heeft de website www.cmmncargo.org en de visualisatie van C,mm,n cargo op de BedrijfsautoRAI verzorgd.
De volgende partijen zijn ook betrokken geweest bij het proces van C,mm,n cargo:
BOVAG, Daf Trucks, EVO, Heineken, IvDM, Kuehne + Nagel, Rotterdam Climate Initiative, Scania,
Spar Holding BV, TLN, Topinstituut Dinalog.
Dit actieplan is op 19 april 2012 overhandigd aan de minister van Infrastructuur & Milieu tijdens het
branchecongres op de BedrijfsautoRAI.
duurzaam goederenvervoer:
doen, doen, doen!
In dit actieplan presenteren we breed gedragen voorstellen voor grootschalige
innovaties in het goederenvervoer over de weg. Deze innovaties zijn van essentieel
belang voor een economisch gezonde en duurzame ontwikkeling van transport
en logistiek. Stijgende olieprijzen, economische kwetsbaarheid door globalisering
en nieuwe markten, gebrekkige samenwerking in de hele keten van transport en
logistiek en groeiende milieuproblemen rond klimaatverandering en luchtkwaliteit
maken ingrijpende innovaties in deze branche noodzakelijk.
Zowel de wereld van later als de wereld van nu vraagt om ingrijpende innovaties
in deze branche. Innovaties die alleen kunnen worden gerealiseerd met
gezamenlijke actie van alle partijen in de keten, die bereid zijn om daarvoor over
hun eigen schaduw heen te springen.
Om de innovatiekracht in de branche te versterken stellen wij daarom de oprich-
ting van een Turboteam Transport en Logistiek voor. Met dit Turboteam wordt
een praktische koppeling gelegd tussen de logistieke wereld en de wereld van
de verladers, de vervoerders en de truck- en trailerbouwers. Het Turboteam
bestaat uit vertegenwoordigers van vervoerders, logistieke dienstverleners,
verladers, voertuigfabrikanten, brandstof- en energieleveranciers, ICT-bedrijven,
overheden, onderwijs- en onderzoeksinstellingen en maatschappelijke
organisaties. Doel van het Turboteam is het realiseren van brede samenwerking
in de hele keten, het wegnemen van belemmeringen voor duurzame innovatie
en het organiseren van grote ontwikkelprojecten – ‘living labs’ - om kansrijke
innovaties snel in praktijk te brengen.
Het motto van dit actieplan is: doen, doen, doen! Doet u mee?
Actieplan c,mm,n Cargo // NAtuur & Milieu 3

4 NAtuur & Milieu // Actieplan c,mm,n Cargo
INtro
Is er in 2035 nog een postbode die brieven bezorgt? Hoe ziet de brievenbus van
de toekomst eruit en waar staat hij? Wordt er nog geld vervoerd of betalen we
alleen digitaal? Kopen we nog een boek in de boekwinkel? Het tempo waarin
veranderingen op ons afkomen gaat steeds sneller. Het antwoord op deze
vragen is waarschijnlijk nee, nauwelijks.
Wat komt daarvoor in de plaats? Hoe ziet goederenvervoer er in de toekomst uit?
Een magneettrein die zich als een rollercoaster van de ene naar de andere stad
voortbeweegt? Een segway met een koelunit waarmee je supersnel restaurants
in de binnenstad kunt bevoorraden? Of een gecombineerde monorail voor
transport over zowel korte als lange afstanden? Zichzelf sturende pakketjes?
Deze en andere toekomstbeelden hebben we ontwikkeld in het project C,mm,n
cargo. Niet om de toekomst te voorspellen, maar wel om samen een route uit te
stippelen naar duurzaam en economisch gezond goederenvervoer en daarvoor
concrete stappen te zetten.
Dit actieplan is het resultaat van het project C,mm,n cargo, waarin studenten van
vijf Nederlandse universiteiten en de Hogeschool Rotterdam innovatiekansen in
goederenvervoer en logistiek hebben onderzocht. Ze hebben daarbij uiteraard
ook goed gekeken naar de vele studies en verkenningen die er op dit gebied
door anderen al zijn gedaan. TNO heeft de innovatiekansen, het onderzoek en
de achtergronden gebundeld in haar rapportage C,mm,n cargo.
Innovatiekansen zijn er volop. Snel op weg naar een economisch gezond en
duurzaam goederenvervoer!
INHOUD
Actieplan c,mm,n Cargo // NAtuur & Milieu 5
duurzaam goederenvervoer: doen, doen, doen! 3
Intro 4
1 // waarom dit actieplan? 7
2 // Project c,mm,n cargo 9
3 // Belemmeringen voor innovatie 11
4 // Hoe versnellen we de innovatie in deze branche 15
5 // een turboteam voor samenwerking en versnelling 19
Onderzoeken C,MM,N cargo 26

6 NAtuur & Milieu // Actieplan c,mm,n Cargo
Toename vervoer in Europa bij huidig beleid
EU doelstelling totale CO 2 -reductie ten opzichte van prognose vrachtvervoer 2050
CO 2
CO 2 emissie 100% = 1990
luchtvaart (binnenlands en binnen EU)
vrachtvervoer (weg, rails, binnenvaart)
vrachtvervoer over zee
personenvervoer korte afstand
personenvervoer lange afstand
Met uitzondering van luchtvaart van en naar de EU
en maritiem transport van en naar de EU.
Bron: PBL 2011
120
100
80
60
40
20
500
400
300
200
100
0
1990 2000 2010 2020 2030 2040 2050
index (1990 = 100)
0
1990 2000 2010 2020 2030 2040 2050
totale GHG emissies
transport emissies
transport Blue-map scenario
totale GHG doel (-60%)
totale GHG doel (-80%)
Bron: CE Delft 2011
1 // Waarom dit Actieplan?
Goederenvervoer is van groot belang voor een welvarende
samenleving. Wonen, werken, recreëren,
winkelen, consumeren, het zijn allemaal activiteiten
waarvoor een breed scala aan producten moet worden
aan- en afgevoerd. Goederenvervoer is daarom een
belangrijk onderdeel van onze economie. Tegelijk moeten
we constateren dat de enorme vervoersstromen over de
weg een sterke druk leggen op milieu, natuur en leefomgeving.
Het goederenvervoer levert een forse bijdrage
aan de klimaatverandering, aan de slechte luchtkwaliteit
en de geluidhinder in steden en dorpen en aan de
verkeersonveiligheid.
De huidige manier van goederenvervoer is bovendien
economisch kwetsbaar. De forse verkeersstromen dragen
bij aan de congestie op het wegennet en in de steden,
met tijdverlies en extra kosten als gevolg. De transportsector
als geheel is financieel kwetsbaar door de uiterst
geringe marges waarmee men moet werken. Besparing
op de brandstofkosten is daarom van cruciaal belang.
Bovendien draait het wegtransport overwegend op olie
en dat maakt deze sector kwetsbaar voor stijgende
olieprijzen en geopolitieke problemen. Deze schaarsteproblematiek
zal een steeds belangrijker effect krijgen op de
hele sector transport en logistiek.
Actieplan c,mm,n Cargo // NAtuur & Milieu 7
En dat terwijl de verwachting is dat het goederenvervoer
de komende jaren nog sterk zal blijven groeien.
Hoe ziet goederenvervoer er in de toekomst uit? Zowel de
bereikbaarheidsproblematiek en de economische
kwetsbaarheid als de klimaatverandering door de uitstoot
van broeikasgassen en de problemen rond luchtkwaliteit
maken een herbezinning op onze huidige manier van
werken noodzakelijk. Net als congestie hebben ook
klimaatverandering en milieuschade grote economische
effecten. Besparing op energie- en brandstofkosten
wordt steeds belangrijker voor bedrijven. De samenleving
accepteert onveiligheid, slechte lucht en geluidshinder
steeds minder. Alle betrokken partijen voelen een
toenemende urgentie om deze problemen aan te pakken.
Die trend zet door. Grootschalige innovatie is daarom een
must, en dat kan op een manier die juist ook economische
en financiële voordelen biedt. Innovatie leidt immers tot
nieuwe business cases en verdienmodellen die bedrijven
in staat stellen financieel gezond in te spelen op de
veranderende omstandigheden.
Daarover gaat C,mm,n cargo.

8 NAtuur & Milieu // Actieplan c,mm,n Cargo
2 // Project C,mm,n cargo:
op weg naar duurzaam
goederenvervoer
Welke innovaties zijn mogelijk om de sector transport en
logistiek economisch te versterken en echt te verduurzamen?
Hoe brengen we die innovatiekansen in de praktijk
en hoe kunnen we die verder versnellen? Hoe ziet de
(duurzame) truck van de toekomst eruit?
Deze vragen zijn voor Natuur & Milieu aanleiding geweest
om het project C,mm,n cargo te ontwikkelen. Het doel van
C,mm,n cargo is een vermindering van de CO -uitstoot van
2
het goederenvervoer over de weg met 60% in 2035 ten
opzichte van 2005. Daarbij hebben we een sterke nadruk
gelegd op de ontwikkeling van nieuwe, gezonde business
cases en verdienmodellen. Alleen dan is het bedrijfsleven
in staat om de mogelijke, kansrijke innovaties ook daadwerkelijk
in praktijk te brengen.
In het project C,mm,n cargo is samen met onderwijsinstellingen,
bedrijven en organisaties gezocht naar
kansrijke innovaties en naar de manier om die innovaties
ook te realiseren. In dit actieplan schetsen we de resultaten.
Innovatie gaat niet vanzelf. In hoofdstuk 3 analyseren
we een aantal structurele belemmeringen voor innovatie
die in de hele keten spelen. In hoofdstuk 4 gaan we dieper
in op het innovatieproces in de branche van logistiek en
transport. Tenslotte doen we in hoofdstuk 5 concrete
voorstellen om deze innovaties samen verder te ontwikkelen
en echt in praktijk te brengen.
Actieplan c,mm,n Cargo // NAtuur & Milieu 9

10 NAtuur & Milieu // Actieplan c,mm,n Cargo
3 // Belemmeringen
voor innovatie
Naast het verkennen en identificeren van belangrijke
innovatiekansen hebben we in het onderzoek veel aan-
dacht besteed aan de mogelijkheden om die kansen in de
praktijk te realiseren en aan belemmeringen die realisatie
juist tegenhouden.
We constateren in de huidige situatie een aantal structurele
belemmeringen voor snelle innovatie.
• Op logistiek gebied zijn versnippering en gebrekkige
samenwerking in de keten de meest in het oog
springende belemmeringen voor innovatie. Het gaat
nog een stap verder: er bestaan binnen een keten
grote belangentegenstellingen, die in de huidige situatie
niet worden overbrugd of opgelost. Dat betreft
financiële belangen, maar ook bijvoorbeeld barrières
rond de vertrouwelijkheid van gegevens over klanten
en marktpositie. Het algemene beeld is dat bestaande
innovaties vaak deeloplossingen zijn, die - hoe nuttig
op zichzelf ook - elders in de keten kosten of andere
problemen met zich brengen. Met andere woorden:
de winst van de ene partij, leidt tot kosten voor een
andere partij. Dit belemmert snelle innovatie bij veel
spelers in de keten. Veel partijen ervaren dat “de keten
op slot zit”.
Actieplan c,mm,n Cargo // NAtuur & Milieu 11
• Op het gebied van voertuigtechniek is er een opvallende
afstand tussen truckfabrikanten en trailerbouwers.
Er is vrijwel nooit sprake van een integraal
ontwerp van de voertuigcombinatie. Dat leidt ertoe
dat een deel van de mogelijke brandstofbesparing bij
de inzet van zuiniger trucks verloren gaat, doordat de
aërodynamische vormgeving van de combinatie
truck-trailer te wensen over laat. Hierdoor worden
belangrijke kansen op het gebied van brandstofbesparing
en CO -reductie gemist.
2
• Bij de materieelkeuze en -inzet door vervoerders en
logistieke dienstverleners is het meestal “one size fits
all”. Optimalisatie van de inzet van voertuigen naar de
kenmerken van ritprofielen vindt te weinig plaats. Dat
betekent dat zware vrachtauto’s worden ingezet op
korte ritjes waarvoor ze niet zijn ontworpen. Dat leidt
tot extra brandstofgebruik en omgevingshinder.
In stedelijk gebied kan men veel beter kleinere eenheden
gebruiken.
“Alleen haast maken
als het echt nodig is..... ”
Jos van Hillegersberg, Universiteit Twente

12 NAtuur & Milieu // Actieplan c,mm,n Cargo
Energieverlies van de vrachtauto
Totale verlies
Stedelijk: 58-60%
Lange afstand: 58-59%
Aërodynamisch verlies
Stedelijk: 4-10%
Lange afstand: 15-22%
Apparatuur
Stedelijk: 7-8%
Lange afstand:1-4%
Rem energie
Stedelijk: 15-20%
Lange afstand: 0-2%
Rol weerstand
Stedelijk: 8-12%
Lange afstand:13-16%
Bij huidige vrachtauto’s wordt een klein deel van de gebruikte energie
omgezet in beweging van het voertuig. De energieverliezen op allerlei
onderdelen zijn net zoveel mogelijkheden voor innovatie en vermindering
van de CO -uitstoot per kilometer.
2
Bron: National Research Council, Transportation Research Board, USA 2011.
Aandrijving
Stedelijk: 5-6%
Lange afstand: 2-4%
• Bij de verladers is de verlaging van de kosten van
transport en logistiek overheersend. Gegeven de
marktstructuur bij de vervoerders leidt dat vervolgens
in veel gevallen tot een volstrekt marginale financiële
positie van vervoerders met daardoor uiterst geringe
mogelijkheden voor innovatie. Een vervoerder heeft
vaak gewoon niet de financiële mogelijkheid om een
innovatief - en dus veelal duurder - voertuig aan te
schaffen. Ook als de exploitatiekosten door brandstofbesparing
geringer zijn dan bij conventionele voertuigen
ervaart men dit toch als een risicovolle, namelijk
nog onbekende, investering. Het is van belang om de
extra kosten en risico’s met andere ketenpartijen te
kunnen delen en daarvoor samen nieuwe verdienmodellen
overeen te komen.
• Wet- en regelgeving vormen in bepaalde gevallen een
belemmering voor toepassing van innovatieve
concepten. Een flexibele ‘boat tail’ achteraan een
trailer ter verbetering van de aërodynamische
prestaties stuit momenteel op problemen, omdat de
Europese regelgeving over maten en gewichten een
dergelijke verlenging niet toestaat. Het aanbrengen
Actieplan c,mm,n Cargo // NAtuur & Milieu 13
..
“Te vaak worden nieuwe ideeEn ontworpen om te
functioneren in een bestaand systeem. En dat
kan niet, want als je iets verandert in een systeem
verandert het systeem zelf ook.”
Elmer van Grondelle, TU Delft
van aërodynamische voorzieningen binnen de
bestaande voertuiglengtes gaat ten koste van de
nuttige ladingruimte en is dus geen optie. Een ander
voorbeeld betreft de problematiek rond de mededingingsregels.
Intensievere samenwerking in de
keten wordt vanwege de mededingingsregels zeer
kritisch gevolgd door de overheid (o.a. de NMA). Het is
voor ondernemers uiteraard van belang op dit vlak
geen problemen te krijgen. Daardoor wordt intensivering
van de samenwerking veelal geremd.
• De financiële ondersteuning vanuit de overheid voor
innovaties is te beperkt. Innovaties zijn in eerste
instantie veelal duurder door de kleine aantallen en
ze bevatten een risico vanwege o.a. hun vernieuwend
karakter. Dat vraagt om een (tijdelijke) financiële
bijdrage van de overheid en om een bereidheid bij de
overheid om de financiële risico’s mede te dragen.
Er zijn enkele instrumenten zoals de energie-investeringsaftrek
en de milieu-investeringsaftrek, maar de
mogelijkheden worden als te beperkt ervaren. Als een
bedrijf geen winst maakt, zijn deze regelingen niet
van toepassing.

14 NAtuur & Milieu // Actieplan c,mm,n Cargo
Als we de resultaten uit alle onderzoeken met elkaar
verbinden constateren wij dat er een cruciale omslag
noodzakelijk is om de grote innovaties naar een forse
CO -reductie van 60% te realiseren. De vraag dringt zich
2
daarbij op of er wel voldoende krachten aanwezig zijn die
leiden tot de benodigde versnelling en opschaling van
innovatie in de branche. Aan de pull-kant ontbreekt tot
nu toe veelal een business case voor innovatie. En zonder
duidelijk zicht op een goed verdienmodel aarzelen ondernemers
begrijpelijk om grote stappen te zetten. Daarbij
komt dat bij sommigen het urgentiegevoel – noodzakelijk
om te willen experimenteren en risico te willen nemen –
beperkt aanwezig lijkt.
Aan de push-kant zijn er ook nog onvoldoende krachten
om die veranderingen in gang te zetten. Concrete en
ambitieuze Europese normen voor de CO -uitstoot per
2
kilometer – zeer effectief gebleken bij personenauto’s –
zijn in ontwikkeling voor vrachtauto’s, maar ontbreken
op dit moment nog. Het Witboek Transport van de
Europese Commissie zet ambitieuze beleidslijnen uit,
Actieplan c,mm,n Cargo // NAtuur & Milieu 15
4 // Hoe versnellen we de
innovatie in deze branche?
maar voorlopig is het nog onduidelijk hoe Nederland
daarop wil sturen op korte en middellange termijn. Een
duidelijk sturend gemeentelijk beleid met beperkte
toegang tot de (binnen)steden voor milieubelastende
vrachtauto’s staat nog in de kinderschoenen.
In deze situatie zijn belangrijke nieuwe initiatieven nodig
om de noodzakelijke grote innovaties te realiseren, en
wel op de volgende gebieden:
Verbinden en opschalen
In ons onderzoek zijn we allerlei heel interessante en
inspirerende innovaties tegengekomen. Kenmerkend is
echter dat ze meestal een incidenteel karakter hebben.
Ze hebben betrekking op een klein deel van de keten of
op een bepaald aspect van het voertuig: kortom een
puntoplossing. Voor de echt grote benodigde innovaties
– de sprongen – is echter bundeling van initiatieven
nodig. Voor grootschalige verandering is het nodig om
innovaties op vele aspecten met elkaar te verbinden en in

16 NAtuur & Milieu // Actieplan c,mm,n Cargo
samenhang te ontwikkelen. Daarbij denken we met
name aan het combineren van logistiek en voertuigontwikkeling
vanuit een integrale visie op samenwerking
en afstemming in de hele keten. Aparte aandacht is
daarbij nodig voor opschaling van veelbelovende
initiatieven. Wat is er nodig aan de pull- en de push-kant
om die opschaling te bereiken? Wie neemt daarvoor de
verantwoordelijkheid?
Samenwerking en regie
Een essentiële voorwaarde voor innovatie in deze
branche is betere samenwerking en duidelijker regie in en
vooral over alle ketens heen. De wereld van transport en
logistiek is versnipperd. Er is sprake van deeloplossingen
en suboptimalisaties. Meestal leidt winst voor de ene
partij tot verlies voor een andere partij. Dat leidt tot
stilstand en vertraging en werkt snelle innovaties tegen.
Wij pleiten voor het doorbreken van deze verstarde
situaties. Voor vergaande innovaties is een integratie
tussen voertuigtechniek, brandstof-/energievoorziening
en logistieke vernieuwing van groot belang.
Wij willen met de voorstellen in het volgende hoofdstuk
inspiratie bieden om de bestaande ‘lock in’ te doorbreken
en innovatie voor duurzaamheid te versnellen.
Actieplan c,mm,n Cargo // NAtuur & Milieu 17

18 NAtuur & Milieu // Actieplan c,mm,n Cargo
Het Turboteam Transport en Logistiek
De kern van ons voorstel is het daadwerkelijk ontwikkelen
en versnellen van innovaties. De belangrijkste stap is
verbeterde regie over het hele veld heen. Strakkere regie,
verbetering van de samenwerking en afstemming en een
betere verdeling van winst en verlies in de hele keten zijn
van doorslaggevend belang. Het gaat daarbij met name
om een combinatie van de logistieke wereld met de
wereld van de verladers, de vervoerders en de truck- en
trailerbouwers.
Wij stellen daarom voor een Turboteam te vormen, waar
vertegenwoordigers van de relevante partijen aan
deelnemen: vervoerders, logistieke dienstverleners,
verladers, voertuigfabrikanten, brandstof- en energieleveranciers,
ICT-bedrijven, overheden, onderwijs- en
onderzoeksinstellingen en maatschappelijke organisaties.
We noemen dit sturing 3.0: geen overheidsnota, geen
commissie van wijze mannen, maar een brede coalitie van
direct betrokkenen die zelf de hoofdlijnen uitzet en de
innovaties in praktijk brengt.
Actieplan c,mm,n Cargo // NAtuur & Milieu 19
5 // Een Turboteam voor
samenwerking en versnelling
in de hele keten
Wat is het doel van het Turboteam?
Doel van het Turboteam is het realiseren van brede
samenwerking in de hele keten, het wegnemen van
belemmeringen voor duurzame innovatie en het organiseren
van grote ontwikkelprojecten – ‘living labs’ - om
kansrijke innovaties snel in praktijk te brengen.
Wat is de werkwijze?
Dit Turboteam maakt een concrete innovatieagenda,
stimuleert partijen tot integrale samenwerking, identificeert
belemmeringen en onevenwichtigheden in de
keten, ontwikkelt oplossingen daarvoor, geeft adviezen
over de ontwikkeling en aanpassing van overheidsbeleid
op alle niveau’s en stimuleert een aantal ontwikkelprojecten
om innovaties daadwerkelijk in praktijk te brengen.
De scope van het Turboteam is daarmee tweeledig:
enerzijds samenwerking in de keten bevorderen en
belemmeringen opheffen en anderzijds samen met
relevante partijen concrete oplossingen in de praktijk
testen.

20 NAtuur & Milieu // Actieplan c,mm,n Cargo
Wat is de meerwaarde van het Turboteam?
Er bestaan in de wereld van logistiek en onderzoek al
diverse belangrijke organisaties die zich met de toekomstontwikkelingen
en innovaties rond logistiek en
transport bezighouden. Te denken valt aan het Topteam
Logistiek, Dinalog, Connekt en AutomotiveNL en andere.
Voegt een Turboteam dan wat toe?
Wij menen van wel. Anders dan andere gremia is het
Turboteam primair gericht op afstemming en samenwerking
vanuit de truckfabrikanten, de trailerbouwers, de
vervoerders en de verladers zelf. Het accent ligt op de
praktische koppeling tussen deze sectoren, en op de
intentie om samen met ondernemers kansrijke innovaties
in de praktijk te brengen en uit te testen.
Het is uiteraard van groot belang om dit in nauw overleg
en samenwerking te organiseren met de andere organisaties.
Dit biedt naar onze mening goede kansen
gezamenlijk innovaties te versnellen.
Hoe realiseren we het Turboteam?
Wij stellen voor dat een kleine groep kwartiermakers
vanuit relevante partijen binnen drie maanden een
concreet voorstel hiervoor ontwikkelt.
Het is van groot belang om snel resultaten te boeken. Het
motto is daarom: doen, doen, doen.
De Agenda van het Turboteam Transport
en Logistiek
De wereld van logistiek en transport is veelzijdig en complex.
Daarom is voor het welslagen van het Turboteam
een duidelijke focus van groot belang. Wij stellen daarom
de volgende agendapunten voor.
1. Ontwikkel nieuwe business cases en
verdienmodellen
Het is belangrijk om snel de innovatiekansen en -
initiatieven in kaart te brengen en deze gezamenlijk
te beoordelen op hun potentie (economisch, bedrijfsmatig
en milieukundig). De financiële en economische
mechanismen in de keten verdienen daarbij de hoogste
prioriteit. Hoe bereiken we een andere (en evenwichtiger)
verdeling van de winst door innovaties binnen
de hele keten? Hoe ziet de business case eruit als de
verhouding tussen investering en exploitatiekosten bij
innovatieve oplossingen verschuift naar hogere up front
kosten? Hoe verdelen we de financiële risico’s beter
over de verschillende partijen in de keten? Ontwikkel
nieuwe business cases en verdienmodellen om deze
problemen aan te pakken. Een belangrijke taak voor het
Turboteam.
2. Neem belemmeringen weg en ontwikkel
stimulansen: aanpassing wet- en regelgeving,
regeling financiële steun en risico’s delen in de
aanloopfase.
Op diverse terreinen werkt de bestaande wet- en
regelgeving belemmerend voor innovaties. Dat geldt voor
alle overheidsniveaus: Europees, nationaal en gemeentelijk.
Voorbeelden zijn: mededingingsregels bij ketensamenwerking;
EU-regelgeving bij aërodynamische oplossingen.
Daarnaast zijn er ook overheidsmaatregelen die innovatie
juist stimuleren, zoals ambitieuze Europese normen voor
de CO -emissie van vrachtwagens en een selectief
2
toelatingsbeleid in (binnen)steden. Inventariseer die
kansen en belemmeringen, en ontwikkel voorstellen.
Innovatieprocessen kennen vaak een onrendabele
aanlooptijd. De overheid kan - eventueel samen met het
bedrijfsleven - deze belemmeringen wegnemen door
gedurende langere tijd garant te staan voor een risicodragende
financiële bijdrage. Ontwikkel creatieve
financieringsvormen. Continuïteit in overheidsbeleid is
daarbij essentieel.
Ook innovatie in de aard en het gebruik van de infrastructuur
kan belangrijk bijdragen aan innovatie. Te denken valt
aan nieuwe methoden voor soepeler intermodale overslag
en aan gedifferentieerd toelatingsbeleid door gemeenten
(privilegebeleid).
Actieplan c,mm,n Cargo // NAtuur & Milieu 21

22 NAtuur & Milieu // Actieplan c,mm,n Cargo
“Waar we het hebben over een
vrachtwagen zou het ook zomaar
een trein of binnenvaartschip
kunnen zijn...’’
Hans Moonen, Universiteit Twente en Logica
3. Breng innovatie in de praktijk: organiseer
ontwikkelprojecten (‘living labs’)
Het is belangrijk om kansrijke innovaties snel in praktijk
te brengen en uit te proberen. Daarom stellen we voor om
snel met drie integrale ontwikkelprojecten - living labs –
aan de slag te gaan.
Deze projecten zijn uit het C,mm,n cargo onderzoek als
kansrijke en zinvolle innovaties naar voren gekomen.
In het onderzoek worden drie innovatiegebieden onderscheiden
met verschillende ritprofielen: intern container
transport in en rond het Havengebied Rotterdam, goederenvervoer
over langere afstanden en stedelijke distributie.
Deze drie gebieden hebben qua problematiek en qua
innovatiekansen duidelijk verschillende karakteristieken.
Kenmerkend voor elk van de projecten is de integrale
benadering door verbinding van vraagstukken die op heel
verschillende punten in de keten spelen.
Het gaat om de volgende projecten:
• Slimme containers in Rotterdam
700.000 Containers blijven jaarlijks in het Rotterdamse
Havengebied binnen een straal van 20 kilometer.
In dit innovatieproject worden deze containers binnen
10 jaar innovatief en CO -neutraal vervoerd door ver-
2
beterde logistiek binnen het Rotterdamse Havengebied,
te starten op de Maasvlakte. Op basis van sterke
ketenregie en samenwerking, gericht op kortere
wachttijden, minder interne overslag en ontwikkeling
van dedicated voertuigen voor intern containervervoer.
• Stad en distributie
Ontwikkeling van de smart city, proefgebieden voor
distributie 2.0. Een gebied waar de planning van
goederenvervoer, het transport en de ontvangst van
goederen CO -neutraal gebeurt. Een pilot met combi-
2
natie van logistieke vernieuwing in de detailhandel,
stadsdistributiecentra, afhaalpunten en dedicated
elektrische voertuigen. Er is ook een belangrijke rol
voor ICT-toepassingen rondom home-delivery. Een
centrale vraag is: Waarom kwamen plannen voor
stadsdistributie tot nu toe niet van de grond? Aandacht
voor grotere afstemming en uniformiteit van
het beleid van de diverse gemeenten zijn van belang.
De ontwikkelingen rond de sterke groei van internetbestellingen
bieden daarbij nieuwe kansen voor een
compleet andere aanpak.
“Als alle vrachtwagens
voor de lange afstanden
in Europa worden
vervangen door BlueLiners
bespaart dat 7,6 a 10,8 miljard
liter brandstof per jaar.”
Gandert Van Raemdonck, TUDelft
,
Actieplan c,mm,n Cargo // NAtuur & Milieu 23
• Lange afstandsvervoer: de truck van de toekomst
Een in 2012 op te richten merkonafhankelijk R&Dontwikkelplatform
“High tech systems trucks”
ontwikkelt binnen 5 jaar een werkend prototype van
een integrale modulaire truck-en trailercombinatie
(integraal ontwerp truck en trailer, hybride aandrijving,
alternatieve brandstoffen, etc.). Essentieel
hierbij is dat deze HTS Truck een integraal onderdeel
is van de logistieke systeeminnovatie waarbij er door
middel van Truck-2-Truck en Truck-2-infrastructuur
communicatie real-time kan worden gestuurd op de
beschikbaarheid van de multimodale infrastructuur en
de bijbehorende vervoerscapaciteit. Hierdoor kan de
totale goederenstroom veilig, schoon, betrouwbaar en
effectief worden gestuurd. Een succesvol voorbeeld
is de onderzoekspool voor de halfgeleiderindustrie
(Holst Centre op de High Tech Campus), waar preconcurrentieel
technologie en apparatuur(investeringen)
gezamenlijk worden gedeeld en gezamenlijke programmalijnen
worden ontwikkeld.

24 NAtuur & Milieu // // Actieplan c,mm,n Cargo
Wij stellen voor dat voor elk project een groep initiatief-
nemers (“het consortium”) wordt gevormd die de komen-
de jaren samen het innovatieproject willen realiseren. De
trekkers zorgen voor een breed gedragen projectplan in
oktober 2012. Deze plannen bouwen voort op wat er al
eerder onderzocht is en nemen de leerervaringen mee.
De innovatieprojecten of living labs vormen een nieuwe
aanpak waarmee grote innovaties in de totale keten van
logistiek en transport in de praktijk worden ontwikkeld
en uitgeprobeerd.
Bij ons onderzoek is gebleken dat een aantal relevante
partijen graag bereid is om aan deze projecten deel te
nemen om de beoogde intensieve samenwerking en
nieuwe ideeën in de praktijk verder uit te werken.
Het is essentieel om deze living labs echt een multidisciplinair
karakter te geven, om boven de puntoplossingen
uit te stijgen. Studenten kunnen een
essentiële rol spelen in deze living labs, bijvoorbeeld
middels afstudeer-projecten, of beter nog studieprogramma’s
waarbinnen studenten van verschillende
opleidingen samen aan de slag gaan met de wereld,
hun wereld, in 2035.
Actieplan c,mm,n Cargo // NAtuur & Milieu 25
Deze ontwikkelprojecten worden - als ‘show cases’ - uitgevoerd
onder auspiciën van het Turboteam. De projectpartners
brengen hun ervaringen ter bespreking en
evaluatie in bij het Turboteam. Het Turboteam zoekt oplossingen
voor ondervonden generieke belemmeringen
en problemen. Project specifieke problemen worden in
eerste instantie door de projectpartners zelf aangepakt.
Naast deze drie ontwikkelprojecten zijn er andere be-
langrijke initiatieven in de branche die ook in het Turboteam
zouden kunnen worden opgenomen. We denken
o.a. aan het initiatief van TLN voor meer regieontwikkeling
rond het thema alternatieve brandstoffen. Dat zou
ook een van de projecten of werkgroepen op de agenda
van het Turboteam kunnen zijn. Het is zinvol als de kwartiermakers
op deze manier de agenda samenstellen.
4. Tenslotte; communiceer!
Innovatie moet worden gedragen door mensen. Geef
daarom veel aandacht aan communicatie naar alle
betrokkenen, zowel ter informatie als ter vergroting van
het draagvlak voor nieuwe, duurzame oplossingen.

26 NAtuur & Milieu // Actieplan c,mm,n Cargo
De onderzoeken
voor C,mm,n cargo
In deze bijlage vindt u een kort overzicht van de verschillende C,mm,n cargo onderzoeken. In de overkoepelende
rapportage van TNO ‘C,mm,n cargo: op weg naar schoon en zuinig transport’ zijn de onderzoeken uitgebreider
weergegeven. De volledige onderzoeksrapporten staan op de C,mm,n cargo website: www.cmmncargo.org.
Modal shift in de Rotterdamse haven –
Hogeschool Rotterdam
Het project ‘Thinking outside the container’ verschaft
inzicht in de current state en future state van de containerstromen
in- en vanuit de Rotterdamse haven naar
het achterland. Er wordt onderscheid gemaakt tussen
de verschillende modaliteiten. Per modaliteit wordt er
onderzoek gedaan naar de milieu, infrastructurele belasting,
betrouwbaarheid en veiligheid. Dit resulteert in
aanbevelingen voor grotere efficiency, kostenbesparing
en verduurzaming.
Nieuwe planning afhandeling containertrucks
Rotterdamse haven – Logica
In dit project is onderzocht hoe door beter gebruik te
maken van informatie in de keten het afhandelingsproces
van containers in het Rotterdamse havengebied kan
worden verbeterd. Uit een eerste studie werd duidelijk
dat het gebruiken van informatie met betrekking tot
wachttijden op de terminals tot op specifiek stackniveau
voor sommige terminals en informatie omtrent fileverwachtingen
bijzonder nuttig kan zijn om de wegafhandeling
te verbeteren. Minder kosten en duurzamer.
Middels simulatie is onderzocht wat de beste besturingsmethodiek
is.
BlueLiner – TU Delft Luchtvaart- en
Ruimtevaarttechniek
Ontwerp een ‘truck van de toekomst’, waarbij het verlagen
van de energiekosten, het verminderen van de CO - 2
uitstoot en het bevorderen van de verkeersveiligheid en
de werkomstandigheden voor de chauffeur de belangrijkste
ontwerpdrijfveren zijn. Met die opdracht gingen tien
studenten aan de slag. Het resultaat is de BlueLiner, een
voertuigconcept voor langeafstandstransport dat radicaal
afrekent met het traditionele denken over transport.
Substantiële efficiëntiewinst wordt behaald door een
verbeterde aërodynamica, een lichtgewicht constructie
in combinatie met een hybride aandrijflijn en intelligente
IT-subsystemen. De komende jaren zal het BlueLiner
concept verder ontwikkeld moeten worden.
Autonome elektrische vrachtvoertuigen in
Rotterdam – TU Eindhoven
Onderzoek naar de optimale aandrijflijn van een truck
ten behoeve van containervervoer in de regio Rotterdam
door middel van simulaties van het besparingspotentieel
bij toepassing van een volledig autonome elektrische
truck. Daarbij is verdergaande elektrificatie, terugwinning
remenergie, plug-in, etc. in beschouwing genomen.
Trefwoorden: optimale battery packet, terugwinning
remenergie, energy management.
Stedelijke ontwikkeling Rotterdam – TU Delft
Industrieel Ontwerpen
Dit project van Architecture en Automotive Design gaat
in op stedelijke ontwikkeling van Rotterdam in de toekomst
vanuit drie verschillende gebruiksperspectieven:
Business2Business, Business2Consumer en Consumer-
2Consumer. Voorbeelden zijn: een magneettrein die zich
als een rollercoaster van de ene naar de andere stad
voortbeweegt; de segway met een koelunit waarmee je
supersnel restaurants in de binnenstad kunt bevoorraden;
of een gecombineerde monorail voor transport over
zowel korte als lange afstanden.
S-HEV, remenergie terugwinning – TU Eindhoven
Dit project gaat over de optimale aandrijflijn van een
truck ten behoeve van stedelijke distributie in Nederland.
Onderzoek onder andere door middel van simulaties van
het besparingspotentieel bij toepassing van een serie
hybride elektrische truck en neem daarbij verdergaande
elektrificatie, terugwinning remenergie, plug-in hybride,
etc.. Ontwikkeling van voorstellen voor grotere efficiëntie
van de aandrijflijn door reductie van de lastverliezen
(lucht- en rolweerstand, massa), hybride aandrijving,
terugwinning remenergie, terugwinning thermische
energieverliezen. Aandacht voor energiemanagement.
Actieplan c,mm,n Cargo // NAtuur & Milieu 27
Chauffeurs beïnvloeding – Logica
Zijn vrachtwagenchauffeurs middels gamification
elementen te bewegen tot zuiniger rijgedrag? Brandstof
maakt een significant deel uit van de kosten van wegtransport
en onzuinig rijden zorgt voor een hoger brandstofgebruik.
Het positief beïnvloeden van chauffeurs
om tot een lager brandstofgebruik te komen is daarmee
uiterst relevant en interessant. Het resultaat van deze
ontwerpopdracht wordt door een truckfabrikant en logistiek
dienstverlener op de markt gebracht. Maar uit de
afstudeeropdracht is duidelijk geworden dat we pas aan
het begin staan van de mogelijkheden en dat (positief)
beïnvloeden van menselijk gedrag een van de belangrijkste
sleutels naar duurzaamheid is.
4C : Cross Chain Control Center – Logica
Een 4C is een Cross Chain Control Center, ofwel een
regiecentrum (fysiek of virtueel) dat optimaliseert over
meerdere supply chains heen. In deze afstudeeropdracht
is gewerkt aan een proof-of-concept voor een informatiedashboard
waarmee een logistiek dienstverlener gemakkelijk
orders en ritten identificeert als kandidaat voor
uitwisseling met andere logistieke dienstverleners. Er
wordt gekeken naar onnodige kilometers, leegrijden, hoge
emissies en type voertuig. Per saldo resulteert dit in
reductie van voertuigkilometers met besparingen op
kosten en uitstoot.

Natuur & Milieu is een onafhankelijke organisatie die zich met hart en ziel inzet voor schone energie, slimme mobiliteit,
gezond voedsel en een mooie natuur. Steun ons hierin en ga naar www.natuurenmilieu.nl
Postbus 1578
3500 BN Utrecht
030-2331328
info@natuurenmilieu.nl
www.natuurenmilieu.nl
Uitgave: Natuur & Milieu, Utrecht, april 2012 | Tekst: Natuur & Milieu | Beeld: Natuur & Milieu, De Hondsdagen - Utrecht, TU Delft Industrieel Ontwerpen,
Jilles Sloos - K\P Bureau Visueel, Eelke Dekker. | Ontwerp: De Hondsdagen, Utrecht | Druk: Drukkerij Groenewoud bv | Deze brochure is duurzaam geproduceerd in waterloos offset.