Download 'Huis voor Br - brigittedeswart.com

Het provinciehuis van Noord-Brabant.
Voor de één een wanstaltig gebouw,
voor de ander een icoon aan de rand
van ’s-Hertogenbosch. Dat de creatie
van architect Hugh Maaskant markant
en imposant is, is onbetwistbaar.
Al vier decennia torent het robuuste
bouwwerk hoog boven zijn omgeving
uit. Als werkplek én als ontmoetingsplek.
Volgens commissaris van de koningin
Wim van de Donk zijn het de mensen
die het verschil maken. Zij impregneren
het gebouw met de ziel van Brabant.
Op 12 november 2011 was het precies
40 jaar geleden dat koningin Juliana
het provinciehuis opende. Ter gelegenheid
daarvan brengt de provincie dit
jubileumboek uit. Een kleurrijk beeldverhaal
van 40 jaar historie. Een
herinnering aan vervlogen tijden, maar
vooral ook een uitnodiging om in het
‘Huis voor Brabant’ te gast te zijn.
© November 2011
1
Huis voor
Brabant
40 jaar provinciehuis

3
Huis voor
Brabant
40 jaar provinciehuis

woord vooraf
De ziel van
Brabant
Ergens is ons provinciehuis een paradox.
Het is de tegenstelling tussen de opvattingen
van de architect Hugh Maaskant, die
met zijn gebouw zijn visie op de overheid
verbeeldde, en Brabant.
Maaskant zag de provincie als een afstandelijke
en wat statige overheid, slechts te
bereiken door het oversteken van een immens
voorplein. Een plein dat in de visie
van de architect leeg moest zijn, en waarop
dus niet geparkeerd mocht worden. Eenmaal
binnen is er de leegte van de hal en
de Statenzaal die als de brug van een schip
uitsteekt. Het gebouw ademt de esthetiek
van de industrialisering en modernisering,
zo is wel eens gezegd, en draagt daarmee
de onmiskenbare signatuur van Maaskant.
Een gebouw van koele, zakelijke materialen.
Aan de andere kant is er Brabant en zijn er
de Brabanders zelf. Het zijn de mensen die
het verschil maken. De leden van Provinciale
en Gedeputeerde Staten, het ambtelijke
team dat hen ondersteunt en -niet in de
laatste plaats- de talloze bezoekers.
Zij impregneren het gebouw met de ziel
van Brabant. De al even ontelbare als
warme ontvangsten laten hun sporen evenzeer
na als Maaskant. De kwaliteitsklanken
van ons Brabants Orkest dat zo graag in
ons provinciehuis optreedt, zijn er voor wie
goed luisteren kan eigenlijk altijd te horen.
Wie verwijlt in de mooie en indrukwekkende
hal droomt zich al snel op een gemoedelijke
markt waar de Brabanders samenkomen.
In de prachtige Bois le Duc-zaal is menige
bijeenkomst het toneel van ontmoeting
en reflectie. Nee, waar Maaskant de hal
gebruikte om te imponeren, krijgt zij een
heel ander, haast huiselijk karakter wanneer
er zo’n duizend protesterende buschauffeurs
of boeren worden ontvangen met
koffie en soep. Want zo zijn wij in Brabant
wel.
Nee, de hoge toren staat niet voor afstandelijkheid,
maar voor de aan het provinciebestuur
zo eigen opdracht om verder dan
vandaag te kijken. Om toekomstgericht aan
het welzijn van Brabant en de Brabanders
te werken.
5 6
Het is nu 40 jaar geleden dat het provinciehuis
door koningin Juliana werd geopend.
Het werden veertig bijzondere jaren. Het is
goed om even stil te staan bij die turbulente
geschiedenis van het Huis voor Brabant.
Kom er eens binnenlopen, geniet van de
prachtige wandkleden. Zie dit boekje niet
louter als herinnering, maar als een uitnodiging
om in het provinciehuis te gast te zijn.
Prof. dr. W.B.H.J. van de Donk,
commissaris van de koningin

sfeer van weleer
Het voormalige kloostercomplex
van de Jezuïeten aan de
Waterstraat in ’s-Hertogenbosch
(rechts op de foto)
bood vanaf begin 19e eeuw
tot en met 1971 onderdak
aan het provinciaal bestuur.
De Statenzaal (eens de kapel
van de Jezuïeten) werd in
1904 verbouwd tot vergaderzaal
van Provinciale Staten
en later van de Bossche gemeenteraad.
Nu is het onderdeel
van het Noordbrabants
Museum.
7 8

sfeer van weleer
9
Een statige entree, met
kleurrijk glas-in-lood, een
authentieke tegelvloer en
rijkelijk versierde trappen.
De voormalige Griffie aan
de Bossche Waterstraat
ademt nog steeds die typische
sfeer van weleer uit.
Het is nu het onderkomen
van het Noordbrabants
Museum, Erfgoed
Brabant, het Provinciaal
Depot Bodemvondsten
en vanaf maart 2012 ook
Griffier Mr. Bogaerts met zijn
secretaresse Ineke Verschure.
van museum SM’s. 10
De typekamer van de
provinciale Griffie.

De afdeling Nieuwe werken
van Provinciale Waterstaat.
Josje Kloppenburg van de
afdeling Kantinedienst in de
keuken van de Provinciale
Planologische Dienst (PPD).
sfeer van weleer
11 12
Het toenmalige college van
Gedeputeerde Staten in vergadering
onder voorzitterschap
van commissaris van de
koningin Constant Kortmann.

Begin jaren vijftig is het al duidelijk:
het oude Gouvernementsgebouw
in de Bossche binnenstad
wordt te klein. sinds de gouverneur
van Brabant er in 1814 zijn
intrek nam, biedt het gebouw,
naast zijn woning, ook kantoorruimte
voor alle ambtenaren van
de uitdijende, provinciale diensten.
nieuwbouw moet er komen,
in de binnenstad, vlakbij het
Gouvernementsgebouw. op de
wolvenhoek aan de waterstraat
koopt en sloopt de provincie
enkele statige stadswoningen.
GrooTse Plannen
van
bin nenstad
naar
polder
Vier ontwerpers van uiteenlopende signatuur
krijgen in 1952 de uitnodiging voor
een eerste plan. Eén daarvan is de functionalistische
architect Hugh Maaskant, bekend
om zijn moderne, niet-conventionele
gebouwen. Rijksbouwmeester Gijsbert
Friedhoff, lid van de adviescommissie,
vraagt zich af of Maaskant wel in staat is
‘iets te ontwerpen dat evenwicht heeft
met zijn omgeving’.
Tegen hun eigen verwachting in zijn de
leden van de adviescommissie dik tevreden.
Ze kiezen voor het ‘respect volle’ ontwerp
van Maaskant: twee blokken aan een tussenliggend
plein. De plannen blijven om
allerlei redenen liggen. Pas in 1958 neemt
de provincie weer contact op met Maaskant,
met de vraag zijn ontwerp aan te
passen aan de inmiddels bijna verdubbelde
behoefte aan kantoorruimte.
Toren met glas
Hij vervangt een van beide blokken door
een toren met veel glas en aluminium van
dertien verdiepingen en 62 meter hoog. Het
gemeentebestuur twijfelt over hoogbouw en
de aantasting van de skyline, tot dan toe
gedomineerd door de zeventig meter hoge
Sint-Janskathedraal. De directeur gemeentewerken
vraagt advies aan drie architecten,
die de bal echter tactisch terugleggen bij
de gemeenteraad. De raad, vinden de wijze
mannen, moet zelf beslissen of ze de binnenstad
onaantastbaar verklaart of dat er
ruimte komt voor moderne hoogbouw.
Als de aanbesteding bijna begint, blijkt dat
het gemeentebestuur in de tussentijd een
andere bestemming voor deze locatie heeft
bedacht: de ringweg rond het centrum.
Door kavelruil verplaatsen de plannen zich
in 1962 naar de Zuidwal aan de rand van
het centrum. Met een toren van 28 verdiepingen
en 100 meter hoog, volgens hem
het ‘esthetisch optimum’, zoekt Maaskant
bewust de concurrerende werking met de
Sint-Jan. De bestuurders proberen de plannen
geheim te houden, maar het Comité
Behoud Binnenstad brengt ze in de publiciteit.
Dit comité vindt dat het provinciehuis
de Sint-Jan reduceert tot ‘een onbelangrijk
gebouwtje’. Maaskant probeert echter met
een maquette te laten zien dat de toren een
aanwinst is voor het sil houet van de stad.
Opnieuw wordt de wijze mannen om
advies gevraagd. Ditmaal is slechts één van
de drie voor de toren. Ook de schoonheidscommissie
en de gemeenteraad, geschrokken
van alle ophef onder de bevolking, zijn
negatief. Daarmee is het plan definitief van
de baan.
13 14
Aan de overkant van
het oude Gouvernementsgebouw
in de Bossche
binnenstad is al ruimte
gecreëerd voor nieuwbouw.
Uiteindelijk komt er een
parkeergarage en verrijst er
een nieuw provinciehuis aan
de rand van de stad.
De provincie besluit de druk op te voeren
en dreigt het provinciehuis in Breda of
Tilburg te bouwen als de gemeente niet
snel met een geschikte locatie komt.
nieuw plan
Dat helpt. En zo komt het al spoedig tot
een nieuw plan: een provinciehuis aan de
rand van de stad, op een weiland dat net
door een grondruil met Den Dungen is
over gegaan in Bossche handen. Voor die
locatie past Maaskant in 1963 zijn plan
aan tot een derde ontwerp. De bouw start
in 1966 en in 1971 mag koningin Juliana
het nieuwe provinciehuis feestelijk openen.

Jan van oudheusden
Een symbool voor zelfbewust Brabant. Zo
typeert provinciaal historicus Jan van
Oudheusden, verbonden aan de Universiteit
van Tilburg, het provinciehuis. “Het
drukt één gedachte uit: Brabant richt zich
op. Het gebouw is het sluitstuk van een
langdurig emancipatieproces. Tot diep in
de twintigste eeuw was de provincie bezig
met het inlopen van een achterstand op de
rest van Nederland. Zowel economisch als
cultureel en intellectueel.”
‘Den Bosch
is een
ramp
bespaard’
Jan van Oudheusden
oude Bekenden
‘s-Hertogenbosch had plannen om de
historische stad door te breken voor het
verkeer. Een modern provinciehuis paste
goed bij de vernieuwingsslag.
felle protesten
Aanvankelijk zou het gebouw in het centrum
komen, later aan de Zuidwal. Maar dat plan
stuitte op felle protesten. “De Sint-Jan zou letterlijk
in de schaduw komen te staan. Met de
verhuizing van het provinciehuis naar Zuid,
is de stad een ramp bespaard gebleven.”
‘Het
waren
felle
tijden’
Ton Lensen
Ton lensen
“Het waren felle tijden, die jaren zeventig.”
Ton Lensen kan het weten. De huidige
directeur van ECORYS was van 1974
tot 1985 wethouder in ’s-Hertogenbosch.
“Het provincieapparaat verhuisde weliswaar
naar de stadsrand, de ambtswoning
van de commissaris van de koningin aan
de Verwersstraat bleef nog een tijd intact.
Naast zijn huis in het voormalige Gouvernementsgebouw,
vergaderden we met de
gemeenteraad in de oude statenzaal.”
Een openbare ruimte naast een privécomplex,
dat geeft soms spanningen. “Krakers
kwamen naar de raadszaal om te pleiten voor
meer betaalbare jongerenhuisvesting. Dat
ging er stevig aan toe”, memoreert Lensen.
De wethouder leerde het nieuwe provinciehuis
snel kennen. “Ik was ook bestuurslid
van het stadsgewest ’s-Hertogenbosch.
We zaten op de 16e verdieping. Als we iets
moesten regelen met een gedeputeerde,
dan waren de lijnen natuurlijk kort.”
Jacques van de vall
“Ons worstenbroodje was wel onze topper;
daar kwamen ze graag voor langs. De provincie
verstrekte toen nog de rijbewijzen,
dus dat gaf extra loop in de zaak.” Jacques
van de Vall -nu werkgeversvoorzitter van
het pensioenfonds Bakkers- was eigenaar
van Bakkerij Maas. Zijn zaak lag pal naast
het provinciehuis aan de Verwersstraat,
waar nu het Noordbrabants Museum is
gehuisvest. “Al in 1270 zat er een bakker
op die plek. Ooit runde een bastaardkind
15 16
‘Ons
worstenbroodje
was onze
topper’
Jacques van de Vall
van koning Willem II de zaak en de naam
Maas dateert uit 1860.”
vertrouwd
Het vertrek van de provincie uit de binnenstad
betekende niet het einde voor de bakkerij.
“De museumbezoekers waren ook
goede klanten. En mijn broer en ik werden
leverancier van het nieuwe provinciehuis.
Daar waren de ambtenaren blij om, want
onze broodjes en broodsoorten waren
vertrouwd.”

GrooT, GroTer, GrooTsT
17
Architect Hugh Maaskant
met commissaris van de
koningin Constant Kortmann
(links) voor het provinciehuis
in wording.
een asociale architect. een amoralistische
ontwerper met een
‘society’ imago. een rariteit van
een banale geest. eind jaren zestig
waren de meningen over de architect
van het provinciehuis en zijn
geesteskind op z’n zachtst gezegd
verdeeld. nu, veertig jaar later,
is de creatie van architect Hugh
Maaskant visionair gebleken.
Het contrast tussen het Bossche Gouvernementsgebouw
in de binnenstad en de
bijna 104 meter hoge toren van Maaskant
-in die tijd het hoogste kantoorgebouw
Brabants
huis
van een
Rotterdamse
grootheid
van Nederland- kon bijna niet groter zijn.
Toen de provincie haar Brabantse huis op
12 november 1971 in gebruik nam, was
er al vijf jaar lang aan gebouwd en twee
decennia over gediscussieerd.
eeuwigheidswaarde
Het was een publiek geheim dat Maaskant
‘met on-Nederlands lef grote gebaren wist
te bouwen’. Als voorvechter van het functionalisme,
ook wel ‘Nieuwe Bouwen’, pleitte
hij voor het gebruik van moderne materialen
als beton, kunststof, aluminium, glas
en staal. Hij verzette zich tegen het traditionele
bouwen in baksteen.
18
In het provinciehuis, het ‘magnum opus’
van Maaskant, komen zijn kenmerken
grandioos samen: de buitenzijde oogt strak,
massief en monumentaal, het interieur
transparant. Zowel in de entree als in de
kantoren uit zich dat in materiaalkeuze,
zichtlijnen en een duidelijke ruimtelijke
structuur. Het was Maaskants voornemen
om een gebouw met eeuwigheidswaarde te
maken, dat voornaamheid, waardigheid,
verhevenheid en duurzaamheid uitstraalt.
Dat lijkt gelukt.
(Bron: ‘Een hoog geheven standerd’ (Masterscriptie),
Bert van der Linden, 2010)

GrooT, GroTer, GrooTsT
Een markant ontwerp van
Maaskant is de Euromast in
Rotterdam. Met 185 meter
is het de hoogste toren van
Nederland die open is voor
publiek.
Hugh
Maaskant:
de grootste
architect
van
nederland
Groot, groter, grootst. Dat typeert architect
Huig Aart (Hugh) Maaskant (1907-1977).
Hij volgde zijn opleiding tot architect aan
de Rotterdamse Academie voor Beeldende
Kunsten en Technische Wetenschappen.
Tussen 1937 en 1955 werkte hij als compagnon
van architect Willem van Tijen.
Deze samenwerking resulteerde in een
aantal bedrijfsverzamelgebouwen in
Rotterdam, met als grootste en bekendste
het Groothandelsgebouw, tussen 1949
en 1953 gebouwd aan het Stationsplein.
Na 1955 richtte Maaskant zich met zijn eigen
bureau voornamelijk op utiliteitsbouw. Zijn
bekendste werken zijn het Hilton Hotel
aan het Hofplein in Rotterdam (1956-1963),
de Pier van Scheveningen (1955-1961) en
de Rotterdamse Euromast (1958-1960).
flamboyant
De markante, twee meter lange Maaskant
stond bekend als een flamboyante en
humo ristische figuur. Maar hij werd ook
gehaat als autoritaire en veeleisende baas.
Maaskant runde zijn succesvolle bureau als
een grootschalige onderneming. Hij bouwde
talloze standaardwoningen, flats en
schoolgebouwen volgens hetzelfde model.
Een efficiënte en lucratieve manier van
werken. Tegelijkertijd zijn veel van zijn
gebouwen unieke en artistieke ontwerpen,
waaruit de enorme creativiteit van de
architect spreekt.
Maaskants speciale talent was dat hij ook
zijn meer excentrieke ontwerpen wist te
realiseren. Door de opdrachtgever met
een combinatie van charisma en gewoon
rekenen te overtuigen van het nut van die
19 20
De Pier van Scheveningen is
één van Maaskants bekendste
werken. Op 60 meter hoogte
is er een uitkijkplatform met
zicht tot 17 kilometer.
opvallende vorm en ook het budget ervoor
te krijgen.
Architect Dick Apon werkte met Maaskant
aan de Pier van Scheveningen. “’Ik ben de
grootste architect van Nederland’, lachte
Maaskant dan een beetje spottend over zijn
eigen lengte. Wanneer je hem om een vuurtje
vroeg, haalde hij uit zijn broekzak een
marmeren tafelaansteker tevoorschijn.”
(Bron: ‘Hugh Maaskant, architect van de vooruitgang’,
Michelle Provoost, 2003)

oP de BouwPlaaTs
21
De kroon op zijn werk.
Dat was voor architect
Hugh Maaskant de bouw
van het provincie huis van
Noord-Brabant. In 1966
ging de eerste schop de
grond in. Eind 1971 was
het (toen nog) hoogste
kantoorgebouw van
Nederland een feit.
De ‘ontwerper van het
grote gebaar’ had zijn
laatste, immense klus
geklaard. Zes jaar later
stierf hij.
Commissaris van de koningin
Constant Kortmann verwelkomt
zijn gasten op de
bouwplaats, waar het nieuwe
provinciehuis moet verrijzen.
Omringd door enkele tientallen
bouwvakkers, verwelkomt
commissaris Kortmann
architect Hugh Maaskant
op de bouwplaats.
22
Op 20 mei 1966 krijgen de
niet herkozen Statenleden de
eer om gezamenlijk de eerste
schop in de grond te steken.

23
oP de BouwPlaaTs
De bekende contouren van
het provinciehuis worden
langzaam maar zeker zichtbaar.
De bouwvakkers werken
van 1 mei tot 17 juni 1968
non-stop door om de 103,5
meter tellende toren gereed
te krijgen.
23 24
Met man en macht wordt
de omstreden bronzen deur,
ontworpen door kunstenaar
Toon Sleegers, het nog lege
gebouw binnengerold.

architect Cor Berg
van klunder architecten
“Iedereen kent de ruim honderd meter hoge
toren bij de Zuiderplas in ’s-Hertogenbosch.
Dat is slechts een klein deel van wat ik ‘het
totaalkunstwerk van Maaskant’ noem. Alles
aan het gebouw is weloverwogen toegepast,
met een fenomenale beheersing en een grote
zelfverzekerdheid. De veelvoud aan kunstwerken
die in het provinciehuis aanwezig is,
gaat naadloos op in het bouwwerk. De uitbreiding
naast het hoofdgebouw en de restauratie
en renovatie van de hoofdgebouwen
‘Provinciehuis
nog altijd
actueel
en relevant’
Cor Berg
vakGenoTen
‘Een icoon
aan de
rand van
de stad’
zelf, beide uitgevoerd door ons bureau, waren
dan ook bijzonder complex en uitdagend. Het
ontwerp van Maaskant is zo kenmerkend,
dat er geen al te zichtbare nieuwe elementen
aan kunnen worden toegevoegd.Nog altijd
is het provinciehuis actueel en relevant. Zo
biedt het letterlijk alle ruimte om er het
concept het ‘nieuwe werken’ uit te rollen.”
Klunder Architecten in Rotterdam is vanuit de provincie Noord-Brabant
verantwoordelijk voor het beheer van het erfgoed van Maaskant.
Gerard Derks
architect Gerard derks
van dsa stedenbouw architectuur
“In de jaren zeventig, tijdens mijn studie
aan de Academie van Bouwkunst, was
kleinschaligheid en een zo gering mogelijke
verstoring van de bestaande sociale- en
stedenbouwkundige structuur een van de
uitgangspunten bij het ontwerpen van gebouwen
en de stedenbouwkundige ruimte.
In deze periode is het provinciehuis, een
autoritair gebouw met zware, massieve
vormen en een on-Nederlandse monumentaliteit,
aan de rand van de stad gerealiseerd.
‘Zo’n ‘landmark’
hoort bij een
provincie-
hoofdstad’
Marina Moons
De strijdigheid met de toen heersende gedachten
heeft destijds óók op de Academie
veel discussie opgeleverd. Veertig jaar later
is het provinciehuis niet meer weg te denken
uit het silhouet van ’s-Hertogenbosch.
Een icoon aan de rand van de stad dat alle
kritiek heeft weten te doorstaan. In tegen -
stelling tot de in de jaren zeventig heersende
gedachte is het een open, publieksvriendelijk
gebouw. En doordat het nog decennia
in gebruik blijft, uiter mate duurzaam.”
restauratiearchitect Marina Moons
van architectenbureau Moons
“Maaskants ontwerp is een totaal on-Brabants
gebouw en moet zeker de status van
monument krijgen, ondanks het feit dat het
nog geen vijftig jaar oud is. Alle kwaliteiten
van de grote meester zijn in het ontwerp
zichtbaar, dat door vorm, ruimtelijkheid en
gebruik van meedogenloze materialen als
beton, glas en staal een nieuwe zakelijkheid
ademt. Het provinciegebouw wijkt doelbewust
rigoureus af van de traditionele
baksteenarchitectuur van de Bossche
25 26
School; alsof het wil zeggen: ‘Kijk eens hoe
modern en vooruitstrevend onze provincie
is’. De ontvangstruimte is magistraal qua
licht en ruimte. Of je er nu vierhonderd
burgemeesters in ontvangt of er een
expositie houdt: het gebouw past altijd.”
“Ook de ligging is prachtig. Nader je vanaf
de snelweg ’s-Hertogenbosch, dan verrijst
daar ineens dat krachtige gebouw. Zo’n ‘landmark’
hoort bij een provinciehoofdstad.”

arCHiTeCTonisCH HooGsTandJe
27
Een monumentaal gebouw,
opgetrokken uit
moderne bouwmat erialen
als beton, glas en staal.
Met veel strakke lijnen en
robuuste, ronde vormen.
En voor het interieur
sobere mate rialen als
natuursteen, wol en leer,
aangekleed met kunst.
Dat is wat architect
Maaskant -voorvechter
van het ‘nieuwe bouwen’-
voor ogen had met het
provinciehuis. 28

29
arCHiTeCTonisCH HooGsTandJe
29 30

Jan Tervoort
In 1972 -vlak na de opening van het provinciehuis-
werd Jan Tervoort aangenomen
om ervoor te zorgen dat het provinciehuis
een representatieve functie kreeg, een huis
voor de Brabanders. “Niemand wist hoe je
dat moest doen. Dus ik ben aan de slag gegaan
met het organiseren van maandelijkse
tentoonstellingen, nieuwjaarsconcerten,
carnavalsbijeenkomsten en maatschappelijke
activiteiten in de ontvangsthal. Van
lieverlee werd ik degene bij wie iedereen
‘Dries van
Agt op
een kameel
gezet’
Jan Tervoort
oude Bekenden
terecht kon die iets creatiefs wilde. Bij de
opening van de nieuwe weg naar de Beekse
Bergen heb ik Dries van Agt geadviseerd
om op een kameel te gaan zitten.”
rené van den Heuvel
René van den Heuvel begon in 1967 bij de
provincie. Als 17-jarige was hij de eerste
in het provinciehuis met een spijkerbroek.
Zijn allereerste taak? “Het samenstellen
van knipselkranten. In die tijd moest je
voor het laten maken van een kopietje een
‘Meegegroeid
met de
organisatie’
René van den Heuvel
handtekening van je bureauhoofd hebben.
En een nieuwe pen kreeg je pas na inlevering
van de oude. In de provinciale griffie
was het één grote familie. Je kende iedereen.
Maar het college en de Staten leden
zag je zelden. Tegenwoordig zijn de bestuurders
en politici veel toegankelijker
en zichtbaarder.” Als chef redactie en
communicatieadviseur Provinciale Staten
voelt hij zich nog steeds goed thuis bij de
provincie. “Ik ben als het ware meegegroeid
met de organisatie.”
‘Weer terug
waar
de provincie
vertrok’
Patrick Timmermans
Patrick Timmermans
Als kleine jongen heeft hij het provinciehuis
zien verrijzen. “We haalden wel eens friet en
aten die dan in de kuil onder het provinciehuis.”
In 2008 ging Patrick Timmermans
bij de provincie aan de slag als beleidsmedewerker
cultuur. Sinds begin 2011 is hij
directeur van Erfgoed Brabant en werkt hij
in de voormalige griffie aan de Waterstraat
in ’s-Hertogenbosch. “Ik geef hier vaak
rondleidingen.” Zoals die keer toen een
oude dame op hem afstapte en zei: ‘Meneer
‘De kans
gekregen
me te
ontwikkelen’
Wim van Helvoort
Timmermans, waar gij staat, da’s de oude
postkamer’. En dus heet de vergaderzaal
nu Postkamer. Timmermans: “Ik ben weer
terug op de plek waar de provincie 40 jaar
geleden vertrok.”
31 32
wim van Helvoort
Wim van Helvoort was semiprofvoetballer
bij BVV/FC Den Bosch. Gedeputeerde
Van den Eerenbeemt was daar bestuurslid.
“Hij stimuleerde mij een goede baan te
zoeken. Zo werd ik in 1963 landmeter bij
de provincie. Die baan bracht evenwicht in
mijn leven. Ik werkte 48 uur per week,
trainde drie avonden en speelde ’s zondags
wedstrijden. Ik vond mijn werk prachtig.
En ik ben blij dat ik bij de provincie de kans
heb gekregen me te ontwikkelen.”

Koningin Juliana begroet de
architect van het provinciehuis,
Hugh Maaskant. Rechts
op de foto commissaris van
de koningin Kortmann en
links van de koningin burgemeester
Van de Ven van
‘s-Hertogenbosch. Rechts op
de achtergrond is nog net
bisschop Ernst van Breda
zichtbaar.
koninkliJke oPeninG
33
De opening van het provinciehuis
op 12 nov ember
1971 was van konink lijk
kaliber. Niemand minder
dan koningin Juliana
ver richtte de officiële
openingshandeling. Een
bonte mix van genodigden
én ongenodigden
verzamel de zich op het
plein voor het provinciehuis
voor de ontvangst
van Hare Koninklijke
Via een erewacht van
Brabantse Gilden betreedt
de koningin samen met de
commissaris van de koningin
en burgemeester Van de Ven
van ’s-Hertogenbosch (rechts)
het provinciehuis.
Met leuzen als ‘Dit doet de
dikke deur dicht’ en ’52
miljoen = 1.000 woningen’
wijzen demonstranten de
gasten op de hoge kosten die
gemaakt zijn voor de bouw
van het provinciehuis, terwijl
er woningnood heerst.
Hoogheid.
Koningin Juliana arriveert bij
het provinciehuis (foto midden).
Commissaris van de koningin
Constant Kortmann verwelkomt
haar met een helpende
hand.
34
Commissaris Kortmann toont
Juliana ‘D’n Oetel’ die hij zojuist
heeft ontvangen van een
carnavalsvereniging. Ieder
jaar komen carnavalsverenigingen
‘pacht betalen aan
D’n Oetel’ door een glas bier
over het figuurtje uit te gieten.
Op de achtergrond kijkt minister
van Binnenlandse Zaken
Molly Geertsema geamuseerd
toe.
Bij wijze van officiële
openingshandeling opent
koningin Juliana een zware
bronzen deur die toegang
geeft tot de Statenzaal. De
‘Dikke Deur’ is een geschenk
van de Brabantse gemeenten
die voor iedere inwoner 10
cent afdroegen als bijdrage
voor de deur. Op de foto
helpt Kortmann een handje.
Bij de opening van het
provinciehuis concerteert Het
Brabants Orkest onder leiding
van Hein Jordans. Vooraan,
middenin het gangpad,
koningin Juliana, geflankeerd
door Kortmann (rechts) en
minister Geertsema.

de atoomvrije bunker
Onder het provinciehuis ligt
de zogenaamde ‘atoomvrije
bunker’. Misschien wel de
enige ruimte waarop architect
Maaskant geen directe invloed
had, omdat de bunker
er al lag bij de start van de
bouw. De trapverbindingen
van en naar het provinciehuis
zijn later op elkaar afgestemd.
De bunker diende in
die tijd -de Koude Oorlog
woedde volop- als noodbestuurspost.
Het was geen
vluchtkelder, maar een plek
van waaruit een crisisteam
kon opereren. Tegenwoordig
vinden we er een kunstdepot,
archieven en repetitieruimten
van huisorkest De Torentoeters,
cabaretgroep Spiegel en
het provinciale pop/rockkoor
KOORbusiness. En binnenkort
krijgt ook de computerruimte,
die hard aan vernieuwing toe
is, een plek in de bunker.
Wel zo veilig!
MarkanTe deTails
35
Het provinciehuis is
met zijn 23 verdiepingen
nauwelijks over het
hoofd te zien voor wie
’s-Hertogenbosch vanaf
de zuidkant nadert. Wie
het gebouw van dichtbij
en van binnen bekijkt,
ontdekt de ene na de
andere kleine en grote
verrassing van architect
Hugh Maaskant. De
acht meest bijzondere
de centrale hal
Wat direct opvalt in het
imposante gebouw, is de
royale centrale hal met een
oppervlakte van meer dan
2.500 m2. De hal is dan
ook regelmatig het toneel van
bijeenkomsten, exposities en
presentaties. Midden in de
hal ‘zweeft’ de Statenzaal
met zijn vleugelvormige dak.
Deze zaal is bereikbaar via
de staatsietrap.
de signatuur van
Maaskant
Op een gevelplaat rechts
naast de ingang van het
gebouw heeft Maaskant zijn
handtekening in het beton
laten zetten. Hiermee wilde
hij laten zien dat het gebouw
-het laatste project dat hij
realiseerde voor zijn overlijden
in 1977- in feite een
kunstwerk is. Het provinciehuis
is zo nauw verweven
met de architect dat de
bekendste bijnaam ‘de
Dikke Vinger van Maaskant’
luidt.
op een rij. 36
Het varkenskunstwerk
Het varken heeft Brabant
mede groot gemaakt. Kunstenaar
Kees Jansen uit Dongen
vervaardigde in 1979 ‘het
Brabants varken’. Dit kunstwerk
bestaat uit elf bronzen
biggen en een eveneens in
edelmetaal gegoten zeug.
Jansen nam zijn werk uiterst
serieus en verbleef dagenlang
in de stallen van een plaatselijke
veehouder om de bewegingen
van de beesten te
bestuderen. De kunstenaar
kwam tot de conclusie dat
de zeug, type landvarken,
moest zijn gedekt door een
Yorkshire beer; dit gezien de
breedte van de achterwerken
van de biggen. De varkensgroep
die prijkt op het plein
voor het provinciehuis is
een gift van de Vereniging
van Varkenshouders van de
Noord-Brabantse Christelijke
Boerenbond (N.C.B.) aan het
provinciaal bestuur.

de antichambre
Tussen de kamer van de
commissaris van de koningin
en de kamer van de bode
bevindt zich de ‘antichambre’.
Dit is de wachtkamer voor
hooggeplaatste personen. De
bode, ook wel kamerbewaarder
genoemd, plaatst gasten
in deze ruimte om -heel toepasselijk-
te ‘antichambreren’,
voordat de commissaris er
zijn gezelschap verwelkomt.
Slechts in een klein aantal
gevallen zet het gesprek zich
daadwerkelijk voort in de
kamer van de commissaris.
MarkanTe deTails
de ‘ronde hoeken’
Maaskant ontwierp een gebouw
dat zich aan de buitenzijde
het best laat omschrijven
als strak, scherp en recht.
Binnen vallen juist de ronde
en zachte vormen op, als
perfecte compensatie daarvan.
Zo zijn er in het gebouw talloze
‘ronde hoeken’ te ontdekken,
bijvoorbeeld tussen de
afzonderlijke kantoorruimten.
Het balkon van de
commissaris
De kamer van de commissaris
van de koningin heeft als enige
ruimte in het gebouw een
eigen balkon. Op dit balkon,
dat uitkijkt op het zuiden,
kunnen acht personen vergaderen.
Bijzonder zijn de
twee bronzen beelden van
een vluchtende vogel en een
kat. Anet van de Elzen maakte
‘De Kat’, dat werd aangeboden
ter gelegenheid van
het tienjarig ambtsjubileum
van commissaris van de
koningin Frank Houben. Het
beeldje ‘Vluchtende vogel’ is
van de Bredase beeldhouwkunstenaar
Hein Koreman.
Hij maakte het toen hij in
1953 ‘vastzat’ met een ander
werk: oorlogsmonument ‘De
Vlucht’. Koreman noemde in
2011 ‘Vluchtende vogel’
zijn meest geslaagde werk.
de bronzen deur
Maar liefst vier ton weegt de
bronzen deur voor de ingang
van de Statenzaal. De bijnaam
‘de Dikke Deur’ verbaast
dan ook niet. En toch
kan de deur, dankzij een
slim geplaatste spil, met één
vinger open. Behalve brons
verwerkte kunstenaar Ton
Slegers er ook kogelvrij glas
in. De in het brons gegoten
tekst ‘Uit Voor En Tegen, Een
Zaak Die Draait’ wijst op de
gemakkelijk te openen deur,
maar vooral op de overwegingen
en stemmingen van
Provinciale Staten van Noord-
Brabant. De deur was een
geschenk van de Brabantse
gemeenten, die per inwoner
een dubbeltje moesten betalen.
Daar was niet iedere gemeente
voorstander van, en ook
daarnaar verwijst de tekst.
37 38

faCTs & fiGures
de apparaten voor klimaatbeheersing, de
elektriciteitsverdeelkasten en de computerservers.
De bovenste verdieping van het
gebouw wordt vooral gebruikt voor ontvangst
van hoog publiek. Deze 23e etage
is niet met de gewone lift te bereiken. Bezoekers
leggen de laatste etage te voet af.
Bij de laatste grote renovatie (1997-2000)
is toch een aparte lift aangebracht tussen
de 22e en 23e ver dieping. Speciaal voor
minder validen en voor de catering.
de hoogbouw
Hoogte 103,5 meter + NAP
lengte 150 meter
Breedte 60 meter
inhoud 133.000 m3 Top van het dak van de statenzaal
27 meter + NAP
verdiepinghoogte 4 meter
Plafondhoogte 3 meter
vloeroppervlak 43.000 m2 vloerbedekking 20.000 m2 natuurstenen vloer 7.000 m2 Glasoppervlak 9.000 m2 Tuin 13.000 m2 Medewerkers in 1971 ongeveer
500 mensen, nu zo’n 1.500
Parkeerruimte 500 plaatsen in
de parkeerkuil onder het gebouw,
100 plaatsen op het voorplein
verwerkte materialen
25.000 m3 beton, 1.600 ton betonstaal
en 1.000 ton constructiestaal
Bouwkosten (inclusief inrichting)
57 miljoen gulden
39 40
vijverwater
voor de wc’s
Het water uit de grote vijver dient als
spoelwater voor de toiletten. ‘s Nachts
wordt dit water opgepompt. En natuurlijk
gezuiverd, zodat de argeloze toiletbezoeker
nooit beplanting of vissen aantreft in
de pot.
energiebesparing
Het gasverbruik is spectaculair gedaald,
van 1 miljoen MW in 1971 tot 0,4 miljoen
nu. Dit is te danken aan dubbel glas,
efficiëntere gasbranders en slimmer
gebruik van de ruimten in het gebouw.
slim warmen en koelen
Op 60 meter diepte liggen twee putten in
de grondwaterlaag: het grondwaterkoelsysteem.
De temperatuur blijft daar constant
op zo’n 11°C. In de zomer koelt het
opgepompte water de binnenlucht. In de
winter verwarmt het water de ruimtes.
de nieuwbouw
opgeleverd: oktober 1994
Hoogte: 13 meter
lengte: 85 meter
Breedte: 20 meter
vloeroppervlak: 6.000 m2 verwerkte materialen: aluminium,
constructiestaal en beton
Bouwkosten: 22 miljoen gulden
Zorg voor onderhoud
De provincie heeft een ISO-certificaat voor
duurzame interne milieuzorg. Twee keer
per jaar komt daarop controle, van zeepgebruik
tot energiebesparing.
lift stopt niet overal
De liften hebben geen knop voor de tweede
en derde verdieping. Dit zijn de zogenaamde
‘beheerverdiepingen’, waar je alleen
met een speciale sleutel kunt komen.
Op deze verdiepingen staan bijvoorbeeld

oudGedienden
‘De bestuurlijke
molen
draaide maar
langzaam’
Dries van Agt (1983-1987)
Het waren er vijf: commissarissen
van de koningin die vóór commissaris
wim van de donk dienden
in het huidige provinciehuis. drie
van hen aan het woord: dries van
agt, frank Houben en Hanja Maijweggen.
over hun beleving van
het provinciehuis en de veranderde
bestuurscultuur.
Oud-minister en oud-commissaris van de
koningin Dries van Agt kijkt met gemengde
gevoelens terug op zijn bestuursperiode in
het Brabantse provinciehuis. “Ik werkte
liever buiten dan binnen het provinciehuis.
De wekelijkse vergaderingen van het college
van Gedeputeerde Staten vond ik geen
pretje. Daar trof ik een cultuur aan van
langdurig discuteren. Bovendien had de
voorzitter van het college niet meer het
vanzelfsprekende oppergezag dat CdK’s
gegund werd in vervlogen tijden. Ik mopperde
wel eens dat het dagelijks bestuur
van de provincie langduriger wilde beraadslagen
dan de Duitse Bondsregering.”
ongewis avontuur
Elf jaar was hij minister voordat hij ‘terugkeerde’
naar Brabant. “Het was voor mij
een ongewis avontuur het ambt van CdK
op me te nemen. Maar ik deed dat gedreven
door een bijzondere emotie: die van
terug te keren in mijn geboorteland nadat
ik ruim 30 jaar elders had gewoond en
gewerkt. De economische toestand van
de provincie was destijds zorgwekkend.
Brabant had toen de hoogste werkloosheid
van heel Nederland. Daarop heb ik mijn
werk in ‘s-Hertogenbosch dan ook geconcentreerd.
Ik heb me vooral beijverd om
investeringen uit het buitenland aan te
trekken.”
Van Agt vindt terugkijkend dat ‘de molen
van het provinciale bestuur’ maar langzaam
draaide. Ambtelijke nota’s waren te
lang en te wijdlopig. “Kernvragen gingen
soms in een overvloed van verhalende tek-
sten verloren.” En zijn positie als CdK
binnen het provinciaal bestuur noemt hij
‘deerniswekkend’ en ‘pover’. Om er in één
adem aan toe te voegen: “Ik moet trouwens
ook aan zelfkritiek doen. Ik was ongeduldig,
tuk op snelle resultaten. Dat ongeduld
kwam voort uit twee zaken: uit een idealistische
gedrevenheid, maar ook uit de wens
dadelijk te beantwoorden aan de hoge
verwachtingen die mijn overkomst naar
`s-Hertogenbosch had gewekt. Een ‘clairobscur’
dus van ijdelheid en idealisme.”
Betonkolos
Over het uiterlijk van het provinciehuis:
“Van buiten vind ik het zeker niet mooi.
Alweer een betonkolos, het zoveelste product
van de eigentijdse bouwcultuur waartegen
onder anderen kroonprins Charles
41 42
pleegt te fulmineren. De binnenkant is wel
fraai, vooral de monumentale benedenhal
met de staatsietrap naar de eerste etage.
Ook de Statenzaal betrek ik in deze hulde.
Goede herinneringen bewaar ik aan de
werkkamer van de commissaris. Die biedt
een weids uitzicht op het drassige land dat
de opmars van het Staatse leger onder
Frederik Hendrik destijds zwaar, maar helaas
niet lang genoeg, heeft opgehouden.”
Te vroeg geboren
Van Agt constateert dat het bestuur toegankelijk
is geworden en de burger kritischer.
“Hiermee zou ik goed overweg kunnen.
In het aangezicht van dit gegeven besef ik,
wederom, dat ik te vroeg ben geboren.”

oudGedienden
43
‘Ik ontdekte
de lift als
ontmoetingsplaats’
Frank Houben (1987-2003)
Frank Houben vindt het provinciehuis
een bijzonder gebouw. “Waar nog steeds
studenten uit Delft ‘ter bedevaart’ gaan.
Het is een sober, maar voornaam gebouw.
Uniek voor Brabant. Toen een statement
voor een nieuwe toekomst, maar nog steeds
vind ik de uitstraling van het gebouw
krachtig en hedendaags.”
Bijgepraat
“Het was een fijne plek om te werken. Wel
vond ik de afstand tussen de ambtenaren
in de toren en de bestuurders in de aparte
vleugel vrij groot. Vanwege een verbouwing
zaten wij als bestuurders ook een tijdje
bovenin het gebouw. Daardoor ontdekte ik
opeens de lift als ontmoetingsplaats. Dat
vond ik fantastisch. Binnen tien minuten
was je méér bijgepraat dan een hele ochtend
op je eigen bestuursafdeling.”
Culturele impuls
De kunst ín het gebouw noemt Houben
‘indrukwekkend’. “Grote kunstenaars van
naam. Daar is meer mee te doen dan nu
gebeurt. Te veel Brabanders hebben de
collectie nog niet gezien. Neem nu het
Jeroen Bosch-jaar. Als je dan Aurelia
Munoz de Ventosa in huis hebt met zijn
‘Hommage aan Jeroen Bosch’, dan moet
44
je daar natuurlijk iets mee doen. Of neem
de grote reliëfschildering van Karel Appel
in het restaurant. Heel bijzonder. Ik zie
het gebouw op zich als een culturele
impuls en de kunst binnen geeft dat nog
een extra zet.”
dikke deur
Natuurlijk moet hij ook de Dikke Deur
noemen; de deur naar de Statenzaal.
“Waar alle Brabanders aan hebben meebetaald.
Op de deur staat de tekst: ‘Uit
Voor En Tegen, Een Zaak Die Draait’.
Dat is de kern van het gebouw. Het was een
voorrecht om in dit gebouw te werken.”

Hanja Maij-Weggen vindt vooral de hal
in het provinciehuis heel bijzonder. “De
lichtinval, de grote ruimte, de mooie brede
trap naar de bestuursvleugel. Misschien wel
imponerend voor bezoekers, maar door de
vriendelijke ontvangst voelden de meesten
zich toch snel thuis. Daarnaast is de hal
natuurlijk voor veel evenementen gebruikt.
Of het nou een boekenruilbeurs was of
een jaarvergadering van een Brabantse
maatschappelijke organisatie: voor de
gasten was het altijd bijzonder om in het
provinciehuis te zijn.”
“In mijn tijd was het gebouw nog vrij toegankelijk.
Iedereen kon binnenwandelen.
oudGedienden
Er kon bij wijze van spreken zo iemand bij
mij binnenstappen. Daar hebben we een
einde aan gemaakt toen twee gedeputeerden
ernstig werden bedreigd. Toen is besloten
een glazen wand te plaatsen om zo de
toegang tot de bestuursafdeling en de werkruimte
van de ambtenaren af te schermen.
Vroeger was dat niet nodig, maar de tijd is
veranderd.”
warme kleuren
Puntje van kritiek van Maij-Weggen was
dat het gebouw er ’s avonds van buiten zo
kil uitzag. “Ik heb gepleit voor een mooie
belichting, liefst in verschillende kleuren.
Dat is later ook gerealiseerd. Het doet me
goed als ik nu ’s avonds vanuit Amsterdam
naar Eindhoven rijd en langs het provinciehuis
kom, dat het gebouw nu met mooie
warme kleuren wordt aangelicht.”
ontvangstruimte
Bij haar aantreden verbaasde het Maij-
Weggen dat de bovenste etage werd gebruikt
als gewone werkruimte. “Zo’n mooi
uitzicht. Ik heb die etage zijn oorspronkelijke
functie teruggegeven door er weer een
speciale ontvangstruimte van te maken.
Voor diners en recepties. Werkelijk een
prachtige plek om gasten te ontvangen.”
‘De meesten
voelden
zich snel
thuis’
Hanja Maij-Weggen (2003-2009)
45 46

naTuurliJke TrekPleisTer
47
Tussen het provinciehuis
en de A2 ligt een groene
oase. Langs de vijver
bloeit de paarse kattestaart.
In de lucht scheert
een slechtvalk voorbij;
zijn nestkast bevindt zich
op het dak van de toren.
Allerlei planten en
dieren hebben een plek
gevonden op de ecologische
oever of in de
vlindertuin. Van snavelzegge
tot zweefvlieg. 48

ons ‘Huis’
49
Voorzitters van de
fracties in Provinciale
Staten beoordelen het
provinciehuis. Wat de
een ervaart als een
icoon van de jaren zestig,
beoordeelt de ander
als een ivoren toren.
Maar allemaal vinden
zij hun ‘huis’ markant
en over weldigend.
‘net een schip’
Marusjka Lestrade (D66): “Er zijn architecten
die ons provinciehuis kenschetsen als een
van de meest wanstaltige gebouwen uit de
jaren zestig. Ik spreek eerder over een
markant gebouw. Binnen is het net een
schip, met de Statenzaal als kapiteinsruimte.
Tegelijkertijd is dat een groot
na deel. Statenleden, die het hart van de
provinciale politiek vormen, debatteren
in een ruimte die onzichtbaar is voor de
buitenwereld. Als je nu een provinciehuis
zou bouwen, leg je de Statenzaal natuur lijk
aan de buitenkant.”
‘iJkpunt in omgeving’
Ronald Dol (PVV): “Als ik langs het
provincie huis rijd, denk ik altijd: wat een
prachtig, imposant en indrukwekkend
gebouw. Een opvallend ijkpunt in de omgeving
van ‘s-Hertogenbosch. De hal is
enorm. Het was ongetwijfeld de bedoeling
van architect Maaskant om die immense
grootsheid te benadrukken. Dat is hem
uitstekend gelukt. Ik zit graag in de Statenzaal.
De indeling is perfect voor een stevig
politiek debat. Nee, aan het provinciehuis
hoeven we echt niets te veranderen.”
‘een icoon’
Conny Kerkhof (CDA): “De hoge ranke toren,
het vleugelvormige dak van de laagbouw,
het enorme voorplein, allemaal redenen
waarom ik ons provinciehuis als een icoon
wil omschrijven. Een gebouw trouwens dat
door veel mensen als kil wordt ervaren.
Niet door mij. De vorm geving en inrichting
zijn gedateerd.
50
Er moet wel eigentijds gewerkt kunnen
worden. En duurzaam. Zonnepanelen?
Wees voorzichtig, je tast gauw de eigen heid
van het gebouw aan.”
‘Monument van de tijd’
Marco van der Wel (Partij voor de Dieren):
“Van kilometers afstand zie je het provinciehuis
staan. Het is vooral een hoog
gebouw. Op de 20e verdieping heb je een
prachtig uitzicht. Het gebouw is een monument
van de tijd, erg imposant en geeft de
bezoeker onmiddellijk de indruk dat hier
belangrijke beslissingen worden genomen.
De Statenzaal heeft een deftige uitstraling,
ik vind het een eer om daar te mogen
zitten. De toren is een prachtige blikvanger.
Daarom helemaal volzetten met zonnepanelen.”

‘Meer eigentijdse kunst’
Paul Smeulders (GroenLinks): “Ik heb altijd
een dubbel gevoel als ik het provinciehuis
betreed. De buitenkant met al dat beton
en glas vind ik erg lelijk. Als ik eenmaal
binnen sta, krijg ik een ander gevoel.
Het marmer in de hoge hal, de brede trap
naar boven, de imposante Statenzaal; als
ik de binnenkant van de laagbouw in één
woord moet omschrijven, dan zeg ik: gaaf.
Ik pleit wel voor meer eigentijdse kunst
in ons huis, van Brabantse kunstenaars
natuurlijk.”
ons ‘Huis’
’Hier gebeurt echt wat’
Annegien Wijnands (PvdA): “Ik kan me goed
herinneren dat ik voor de allereerste keer
het provinciehuis binnenliep. Wat een uitstraling!
Heel imposant. De hal, de trap;
je krijgt direct het gevoel dat hier echt wat
gebeurt. En dat is natuurlijk ook zo. Het is
voor mij een eer om in zo’n gebouw politiek
actief te mogen zijn. Jammer dat er
aan de buitenkant weinig mag veranderen.
Ik weet niet hoe, maar het zou mooi zijn als
de voorbijganger onmiddellijk ziet dat hier
de provincie huist.”
‘ivoren toren’
Nico Heijmans (SP): “Het gebouw straalt
een zekere afstandelijkheid uit. Dat gevoel
krijgt de bezoeker die voor de eerste keer
het provinciehuis betreedt vast ook. Het
provinciehuis als ivoren toren. Dat gevoel
heb ik zelf niet, vast een kwestie van
gewenning, want ik kom hier al 17 jaar.
Ik vind het gebouw nu mooi en overweldigend.
De kunstwerken vond ik eerst
niks, maar nu hebben ze bij mij een plek
gekregen. Ik hou van dit gebouw, ik hou
van de kunst.”
‘Hoogstaand ontwerp’
Martijn Kap (Onafhankelijke Statenfractie
Noord-Brabant): “Het ontwerp van het
provinciehuis vind ik hoogstaand. Een
onderscheidend gebouw vergeleken met
andere gebouwen uit die tijd. De hal is
echt fan tastisch; als je daar staat en om je
heen kijkt, krijg je echt een gevoel van
ruimte, bijna science fiction-achtig. Ik hou
eigenlijk niet van moderne kunst, maar
een aantal objecten in de hal vind ik erg
mooi. Dat geldt niet voor de wandtapijten.
Daar word ik echt niet blij van.”
‘enorme uitstraling’
Mieke Geeraedts (VVD): “De combinatie van
architectuur, locatie en omvang geeft het
provinciehuis een enorme uitstraling. Als
je de hal inloopt, denk je: waar ben ik nu
in vredesnaam beland? Je realiseert je onmiddellijk
dat je niet in een gemeentehuis
staat. Dit is een nog belangrijker gebouw.
Voor de ambtenaren ligt dat natuurlijk
anders. Zij werken in een gebouw dat niet
is aangepast aan het nieuwe werken. Wat
mij betreft wordt de indeling van de toren
flink gemoderniseerd.”
51 52
‘Precies andersom’
Henk Krol (50PLUS): “Mij hoor je niet
snel over wat de goede en de verkeerde
kant is. Toch, het eerste wat me in het
provinciehuis opviel, was dat je de
toiletdeuren sluit door het knopje van
het deurkozijn af te draaien. Op andere
plekken waar ik kom is dat precies
andersom. Die symboliek blijkt te gelden
voor veel zaken op het provinciehuis.
Sommige dingen gaan er in mijn ogen
vaak precies andersom dan wat ik
logisch vind.”

Voor Manon Keser-Goosen is
het provinciehuis een vast punt
van herkenning. “Mijn hele
leven eigenlijk al. Als kind
van een jaar of vijf wist ik dat
we bijna bij oma waren als ik
het provinciehuis zag. Inmiddels
woon ik hier 4 jaar en is
het imposante gebouw weer
een vertrouwd beeld.”
Goede Buur
Buren. Het provinciehuis heeft er velen.
Bedrijven, maar ook particulieren in onder
meer de tegenoverliggende Gestelse Buurt.
Vier van hen over hun statige ‘buurman’.
Al 23 jaar heeft ze uitzicht op
‘de piel van Den Bosch’, zoals
ze het provinciehuis lachend
noemt. Mevrouw Van Buul was
nog bij de opening in 1971.
“Vooral de kunst vind ik er
mooi. Soms ga ik naar een
concert of loop ik een rondje
om het ‘huis’. Dan geniet ik
van de groene buitenruimte.”
Samen met zijn vrouw woont
Mohammed Achlal 33 jaar
tegenover het provinciehuis. Een
mooi gebouw, vindt hij. “Groot
ook. Ik ben er twee of drie keer
binnen geweest. Jammer wel,
dat er steeds meer bedrijven
omheen zijn gebouwd. Vroeger
zag je overal konijnen door het
groen rennen. Maar ja, er
moet ook gewerkt worden, hè.”
53 54
Marian Bernards ontbijt al
17 jaar met uitzicht op de
toren. “Eigenlijk is het maar
een saai gebouw. Wel handig
om er in de buurt te wonen;
iedereen kent het. Wat ik
heel bijzonder vind zijn de
zwanen die elk jaar terugkeren
in de vijver én de
aalscholvers. Dat stukje natuur
moet behouden blijven.”

De toenmalige koningin
Juliana brengt in oktober
1974 een werkbezoek aan
Brabant. De vijfjarige Erica
Brugman overhandigt in de
hal van het provinciehuis
bloemen aan de koningin.
Rechts commissaris Jan Dirk
van der Harten.
HooG BeZoek
55
Door de jaren heen
brachten veel hoogwaardigheidsbekleders
een
bezoek aan Noord-
Brabant en het provinciehuis.
Van ministers
en premiers tot Olympische
kampioenen, van
pauselijk tot presidentieel
en koninklijk
bezoek. Stuk voor stuk
ontving ‘Brabant’ ze
met grandeur.
Paus Johannes Paulus II brengt
in mei 1985 een bezoek aan
Nederland. Hij wordt ontvangen
op het provinciehuis in
’s-Hertogenbosch. Om hem
heen zitten de Nederlandse
bisschoppen en aarts bisschop
Ad Simonis (tweede van links).
Bisschop Jan ter Schure
(midden) brengt in december
1987 een bezoek aan het
provinciehuis. Samen met
commissaris van de koningin
Frank Houben (links) onthult
de bisschop een tweeluik.
56
Hanja Maij-Weggen, toen
nog minister van Verkeer
en Waterstaat, in gesprek
met directeur Paul van
Poppel van de Brabantse
Milieu federatie tijdens haar
bezoek aan het provincie-
huis in maart 1990. Van
Poppel maakt zich zorgen
over de gevolgen van de
aanleg van de TGV-hogesnelheidslijn
voor flora
en fauna.

De landelijke start van
Bevrijdingsdag vindt op 5 mei
2005 plaats in het Brabantse
provinciehuis. Prins Willem-
Alexander, premier Jan-Peter
Balkenende en voormalig
minister Els Borst zijn erbij.
HooG BeZoek
57
President Lech Walesa van
Polen brengt in 1994 een
bezoek aan Noord- Brabant.
Gildebroeders zorgen op
het voorplein van het provinciehuis
voor een warme
ontvangst.
Koningin Beatrix viert in 2005
haar 25-jarige regeringsjubileum
en brengt dat jaar
een bezoek aan alle provincies.
Brabant is op 18 oktober
aan de beurt. Onder
massale belangstelling komt
de koningin aan bij het
provinciehuis. Links op de
voorgrond commissaris van
de koningin Hanja Maij-
Weggen.
58
De provincies Noord-Brabant,
Limburg en Zeeland en het
zuidelijke bedrijfsleven maken
zich in 1998 sterk voor nieuwe
werkgelegenheid. Tijdens een
bezoek van premier Wim Kok
aan het provinciehuis vragen
zij om een actieve opstelling
van de regering. Commissaris
Frank Houben en premier
Kok luisteren naar gouverneur
Baron Van Voorst tot Voorst
van Limburg (rechts).
Anky van Grunsven, Pieter
van den Hoogenband en
Leontien van Moorsel winnen
in 2008 goud tijdens de
Olympische Spelen in Peking.
Daarvoor ontvangen zij in
januari 2009 de provinciepenning.
De gouden sporters
zijn nu ereburger van Brabant.

TrouwGedienden
Lunch met
liefde
Sakis Paipiroglou
al jarenlang zijn ze een vertrouwd
gezicht in het provinciehuis. vaak
achter de schermen, soms wat
meer op de voorgrond. eén ding
hebben ze gemeen: hun speciale
band met het Huis voor Brabant.
de kok
Oud-gedeputeerde Lily Jacobs riep hem op
het podium bij haar afscheid en bedankte
hem voor de lekkere salades. “Die bereidde
ik speciaal voor haar; ik wist wat ze lekker
vond.” Sakis Paipiroglou heeft hart voor
zijn werk. Begonnen in 1992 als enige man
tussen de koffiedames, verzorgt hij nu de
broodjes en salades voor de provincie. Hij
en de drie andere koks draaien hun hand
niet om voor een lunch voor achthonderd
mensen. “Het voelt hier als een tweede
huis. Mijn collega’s zijn mijn vrienden
geworden.” En grapjes over Griekenland
aan zijn balie? “Daar lach ik om. Trouwens:
vaker vragen ze om vakantietips.”
Alarmcode
1-2 en 9
Chris Kleijzen
de brandweercommandant
Zwarte rookwolken sloegen op 4 oktober
1979 van het provinciehuis af. De nieuwe
dakbedekking van de laagbouw had vlam
gevat. De ploeg van brandweercommandant
Chris Kleijzen -sinds 1977 werkzaam bij de
provincie- had de brand snel onder controle.
“Op calamiteiten zijn we goed voorbereid.
We hebben allemaal een professionele brandweeropleiding
gevolgd. Binnen twaalf minuten
kunnen wij het hele provinciehuis ontruimen.
Bij elk groot evenement in het
provinciehuis controleren we het vluchtplan.”
Wekelijks oefent het team met simulaties. De
veertien vrijwillige brandweerlieden werken
door het hele provinciehuis. Zo is Kleijzen
zelf gebouwbeheerder bij Bureau Huisvesting.
“Maar hoor ik alarmcode ‘1-2 en 9’
over de intercom, dan kom ik direct in actie.”
de gids
“We vonden er destijds niets aan als Bossche
gidsen: rondleidingen geven in een gebouw
zonder historische waarde.” Maar dat gevoel
maakte snel plaats voor enthousiasme.
“De architectuur, de kunst, het bestuursapparaat,
het uitzicht: er is zoveel te zien
en te vertellen.” Els van der Ven geeft vanaf
1972 als VVV-gids rondleidingen in het
provinciehuis. Haar speciale belangstelling
heeft de collectie wandkleden en is een vast
onderdeel van haar tour. “En de hal blijft
machtig. Tegenwoordig zijn groepen minder
snel geïmponeerd. Maar iedereen zegt
nog steeds na afloop: ‘We hadden niet
gedacht dat het gebouw zo interessant is’.”
59 60
Gids in
modern
monument
Els van der Ven

Schilderachtig
uitzicht
John Sleutjes
TrouwGedienden
Vrij als
een vogel
Harry van Eck
de schilder
Als 17-jarige leerling mocht hij aan de slag
in het provinciehuis. Schilder John Sleutjes
weet nog wat hij dacht: “Dit is een hoop
werk”. De architect Maaskant had in zijn
binnenontwerp veel kleur en bijzondere
stoffen verwerkt. “Het was fijn materiaal,
dat vinyl op de muur.” Het schilderwerk is
tot op de dag van vandaag precies zoals de
architect wilde. “Vooral provinciaal wit”,
grapt Sleutjes. Schildert hij bovenin de toren,
dan geniet hij na 25 jaar nog steeds van
het uitzicht. “Ik vraag mijn collega dan: kun
je de pagode van de Efteling zien en de televisietorens
van Gemert en Loon op Zand?”
de glazenwasser
Het provinciehuis heeft maar liefst 9.000
m 2 glas. Glazenwasser Harry van Eck
zorgt er sinds 10 jaar voor dat alle ruiten
schoon blijven. “Al het glas heeft vier keer
per jaar een wasbeurt nodig. Dus in drie
maanden tijd ben ik helemaal rond en
begin dan gewoon opnieuw.” Saai vindt
hij zijn werk allerminst. “Ik ben zo vrij als
een vogel. Bij mooi weer ga ik naar buiten,
bij slecht weer blijf ik binnen.” Ziet hij
weleens dingen die niet voor zijn ogen bestemd
zijn? “Aan het einde van de middag
wis ik altijd mijn harde schijf.”
Discreet en
dienstverlenend
Mohamed Lasgaa
de kamerbewaarder
“Het is mijn functie om aan te voelen wat
de commissaris nodig heeft. Ik heb aan één
blik genoeg.” Mohamed Lasgaa is al vijftien
jaar kamerbewaarder van de commissaris
van de koningin. Zijn werk is onderdeel
van de provinciale Bodedienst. Hij ontvangt
de gasten van de commissaris en stelt ze
op hun gemak. Ook begeleidt hij het provinciehoofd
bij officiële bezoeken. Wim
van de Donk is alweer de derde commissaris
die Lasgaa dient. “Ze moeten altijd
van me op aan kunnen. In dit werk moet
je discreet en dienstverlenend zijn en
bovenal betrouwbaar. Ik ben de enige die
de stukken mag brengen tijdens de collegevergaderingen.”
61 62

Het provinciehuis
herbergt meer dan tweeduizend
kunstobjecten,
waaronder de grootste
collectie wandtapijten
van Europa. Het kleinste
kunstwerk is een 5 cen timeter
hoge, bronzen
vlinder. Het grootste
object is het wandkleed
in de Bois le Duc-zaal
kunsTsCHaTkaMer
ria van eyk en Jan Hein van
Melis zijn twee van de nederlandse
kunstenaars in het
internationale gezelschap dat
in het provinciehuis te vinden is.
‘denkt u dat u dit kunt?, vroeg
Maaskant’
Het provinciehuis telt twee werkstukken
van Ria van Eyk. Volgens haar heeft de
provincie een verantwoordelijkheid om zich
te interesseren in kunst en om er ruimte
aan te bieden. Maar de provincie heeft
zelf geen professionele taak als het gaat
De kunstschat
kamer
van
noord­
Brabant
om het stimuleren van kunstenaars:
“Daar zijn kunstadviescommissies voor.”
Het wandkleed ‘Compositie in paars’ was
zelfs het eerste werk dat Van Eyk in opdracht
vervaardigde. Het werk was bestemd
voor de wand in de commissiekamer. Een
ruimte die nog in aanbouw was. Een voor
de hand liggende tegenreactie op het strakke
ontwerp van Maaskant heeft ze bewust niet
opgezocht. Ze beschrijft het wandtapijt eerder
als een sterke compositie, met reliëfachtige,
grillige vormen dat direct aan de ruimte
gerelateerd is. “Een werk waaronder ik veertig
jaar later nog altijd mijn naam wil zetten.”
van 8 bij 25 meter. 63
64
weinig woorden
Haar herinnering aan Maaskant? Een grote
man van weinig woorden, met een grote
gedachte. “Ik stond aan het begin van mijn
carrière. Hij oriënteerde zich op grote
Europese kunstenaars, daar was ik me
welbewust van. ‘Denkt u dat u dit kunt?’,
vroeg hij aan mij. Dat kenmerkte de man:
Maaskant was ‘straight’.”
Ria van Eyk (1938), Compositie in paars / 740 x 300 cm
/ wol / grote commissiekamer eerste verdieping / schenking
gezamenlijke gemeenten Noord-Brabant (1971)

‘Menig ambtenaar kan wel
wat kleur gebruiken’
Het werk van Jan Hein van Melis is allesbehalve
onopvallend. Dat geldt zeker voor
‘De ZadelOverslagenCampagne’; een van
de weinige kunstwerken in het provinciehuis
dat niet opgaat in het gebouw. “De
installatie is demontabel en in die zin zou
het morgen ook weer kunnen doorreizen
naar een andere plek. Zo staat het ook
opgesteld.”
veel vlagvertoon
Het werk herbergt Brabantse folklore,
Brabants bont en veel vlagvertoon. “Het is
kunsTsCHaTkaMer
afgeleid van ‘de steile wand’, een kermisattractie
uit de jaren zestig, en beschrijft
een show die is afgelopen als de beschouwer
is uitgekeken. Ik heb de installatie
ontworpen omdat de ambtenaren destijds
werden aangemoedigd om met de fiets naar
het werk te gaan. De zadeloverslagen zorgden
voor een aangenaam fietsgevoel. Het
geheel is uitgevoerd in Ral 2009, verkeersoranje.”
Controverse
Even was er controverse, herinnert Van
Melis zich: “De meest opvallende reactie
kwam vanuit het provinciehuis zelf en ging
over het feit dat het werk niet teruggeplaatst
zou worden na een interne verbouwing.
Ik beschouw dat als een compliment. Het
beeld is voor mij nog steeds vanzelfsprekend.
Menig ambtenaar kan wel wat kleur
gebruiken, denk ik.”
Jan Hein van Melis (1962), De ZadelOverslagenCampagne
/ 700 x 420 x 300 cm (h x b x d) / textiel, hout en metaal /
begane grond bij centrale hal / in opdracht van de adviescommissie
beeldende kunst (1994)
65 66

Als ‘Huis voor Brabant’
staan de deuren van het
provinciehuis altijd open
voor bezoekers. Meestal
zijn het genodigden,
soms gaat het om onverwachte
gasten die hun
ongenoegen komen uiten.
Het zijn mensen uit alle
lagen van de bevolking,
die naar het provinciehuis
trekken om hun eisen
kracht bij te zetten. Een
greep uit de protesten
en acties.
onverwaCHT BeZoek
67
Op een ochtend in september
1980 staat er opeens een stapel
autowrakken op het voorplein
van het provinciehuis.
Woonwagenbewoners protesteren
hiermee tegen het plan
van de provincie om de sloop
van auto’s aan strenge regels
te binden. Tweede van rechts
(met stropdas) is gedeputeerde
Henk Einmahl. Twee jaar
later wordt hij vermoord.
Onverwacht bezoek van
de brandweer op 4 oktober
1979. Tijdens reparatiewerkzaamheden
op het platte dak
van de laagbouw van het
provinciehuis raakt een pekketel
oververhit en breekt er
brand uit. De rook is in de
wijde omgeving zichtbaar.
Tientallen ambulances
bezetten op 3 maart 1988
het plein voor het provinciehuis.
De actievoerders protesteren
tegen het plan van
Den Haag om de Wet op
het ambulancevervoer te
wijzigen.
68
In de herfst van 1983 ligt
Nederland twee maanden
plat. Ook op het plein voor
het provinciehuis voeren
ambtenaren massaal actie
tegen de dreigende salariskorting
van 3,5%.
Provinciale ambtenaren protesteren
in mei 1984 voor
hun eigen provinciehuis tegen
mogelijke plaatsing van kruisraketten
in Woensdrecht.
Hovenier Mari van Drunen is
het in juni 1988 spuugzat.
Met zijn bord OP=OP maakt
hij buurtbewoners duidelijk
dat zij de geraniums in de
bloembakken moeten laten
staan. De bakken zijn de
nacht ervoor voor de zoveelste
keer leeggeroofd.

Als minister van Onderwijs
Wim Deetman in januari
1989 het provinciehuis
bezoekt, staan studenten
klaar met spandoeken. De
jongeren protesteren tegen
de verslechtering van het
onderwijs waar Deetman
volgens hun op aan koerst.
Op initiatief van de actiegroep
‘Megastallen Nee’ vergaderen
de Brabantse Staten in maart
2010 over de megastallen.
Het comité verzet zich tegen
de bouw van grote veehouderijen
en krijgt het onderwerp
met 33.000 handtekeningen
via een burgerinitiatief op de
politieke agenda.
onverwaCHT BeZoek
Bewoners van Rosmalen en
Hintham laten in juli 1991
hun stem horen. Zij ageren
in de centrale hal van het
provinciehuis fel tegen het
plan van de provincie om hun
woongebied bij ’s-Hertogenbosch
te voegen.
Buschauffeurs van de BBA
in Noord-Brabant leggen in
oktober 2006 het werk neer
om massaal naar het provinciehuis
te gaan. Ze eisen
zekerheid over hun toekomst
nu onduidelijk is wie vanaf
het einde van het jaar het
busvervoer verzorgt.
69 70
Boze Brabantse akkerbouwers
protesteren in 1990
in en voor het provinciehuis
massaal tegen de lage
graanprijzen.

Het Brabants Kamerorkest
poseert in 1973 op een
steiger in de Zuiderplas
met op de achtergrond het
provinciehuis.
onTMoeTinGsPlek
71
Het imposante provinciehuis
is sinds de opening
in 1971 niet alleen een
‘werkhuis’, maar zeker
ook een ontmoetingsplek.
De ene keer als
‘kijkhuis’ tijdens exposities,
de andere keer als
‘praathuis’ tijdens debatten
of als ‘muziek-‘ of
‘theaterhuis’ tijdens allerlei
culturele voorstellingen.
Oftewel: het provinciehuis
als ‘open huis’.
Het provinciehuis vormt in
1991 het decor voor de internationale
conferentie van de
wereldvoedselorganisatie
FAO. Het was uniek dat de
vergadering zich vanuit standplaats
Rome verplaatste naar
‘s-Hertogenbosch.
Bois le Duc, het wandkleed
van Magdalena Abakanowicz,
staat in brand. Dat gebeurt
op 31 oktober 1981 bij de
uitreiking van de Anton Huijbers-prijs.
Vuurwerk tijdens
een toneelvoorstelling was de
oorzaak. Op de foto probeert
een acteur de beginnende
brand te blussen.
72
Een benefietkunstveiling in
het provinciehuis in 1989.
De veilingmeester is Jan Peter
Glerum, die deze rol ook
op televisie vervulde.
Rechtsonder: Commissaris
van de koningin Frank
Houben bij de opening van
de expositie ‘World Press
Photo’ in het provinciehuis
op 16 november 1990.

onTMoeTinGsPlek
73
Brabant viert in 2006 haar
900e verjaardag met de
ontvangst van alle burgemeesters
in het provinciehuis
en een cultureel spektakel
op een drijvend podium in
de vijver.
Tijdens het vijverspektakel
vindt een keur van optredens
plaats. Door onder meer
Gerard van Maasakkers,
deLuchtmachtkapel, het
Brabant Koor en acteur Rob
van Gestel. Danshuis Station
Zuid danst geschiedenis
tegen het decor van Jeroen
Bosch.
Van het hoge provinciehuis
is het goed abseilen. Op de
foto rechts landmachtleerlingen
van het Schoolbataljon
Zuid uit Oirschot in actie tijdens
een oefening in 1999.
Vrijwilligers van de Vincentiusvereniging
zijn bezig met
de opbouw van hun boekenmarkt
in de hal van het
provinciehuis in 1996. Tot
2008 hield de vereniging
deze markt jaarlijks in het
provinciehuis.
74
De Prinsen Carnaval van
de grote Brabantse steden
gaan elk jaar op bezoek bij
commissaris van de koningin
Wim van de Donk, die
beschermheer is van de Brabantse
Carnavals Federatie.

ToekoMsTMuZiek
75
Een inrichting van het
provinciehuis die past bij
een veranderende organisatie.
Dat is wat Gedeputeerde
Staten graag willen.
Het provinciehuis als Huis
voor Brabant. Met flexplekken
in de hoge toren.
Samenwerken en ontmoeten
staan centraal. Het gedachtegoed
van architect
Maaskant wordt daarbij
zeker niet verkwanseld.
Provinciale Staten be-
Gedeputeerde Bert Pauli ziet het
helemaal voor zich: het provinciehuis
als Huis voor Brabant. “als
Provinciale staten akkoord gaan,
is dit huis straks het sprankelende
centrum van de provincie. de
deur gaat wagenwijd open. Het
provinciehuis wordt een echt
ontmoetingscentrum.”
Pauli benadrukt dat de maatschappij verandert.
De provincie past zich daarop aan.
Loopt misschien zelfs voorop. “De provincie
gaat burgers, bedrijfsleven, maatschappelijke
organisaties en overheden bij elkaar
brengen. Samenwerken is het devies. Met
de provincie als regisseur.”
Centrum
van
dialoog
en debat
Provinciehuis als Huis voor Brabant
De buitenwereld moet zich meer welkom
voelen in het provinciehuis. Het huidige,
wat kille bedrijfsrestaurant verandert
volgens het plan van GS in een plek waar
ambtenaren hun bezoek ontvangen.
Brabantse nieuwspoort
De grote hal met aangrenzende vergaderruimten
en kamers van politieke partijen
-in de wandelgangen de ‘laagbouw’ van het
provinciehuis- krijgt een forse renovatiebeurt.
Opener, transparanter en vooral gezelliger.
Na een bijeenkomst blijven de bezoekers
nog even napraten. Pauli: “Wij krijgen hier
ons eigen, Brabantse Nieuwspoort. Er komt
ruimte voor dialoog, voor stevige debatten
over de toekomst van Brabant. Daarvoor
slissen nog over het plan. 76
moeten we nu elders ruimtes afhuren.
Als het aan mij ligt, gebeurt dat allemaal
hier in ons vernieuwde provinciehuis.”
duurzaamheid
Overdreven in tijden van bezuinigingen?
“Nee”, zegt gedeputeerde Pauli. “We betalen
de renovatie voor een belangrijk deel uit de
verhuur van de later aangebouwde vleugel.
Soberheid, duurzaamheid en doelmatigheid
zijn uitgangspunt in ons voorstel.” Het
huidige provinciehuis is een monumentaal
bouwwerk, met allerlei prachtige details,
stelt Pauli. “Bij de verbouwing houden we
nadrukkelijk rekening met het gedachtegoed
van de toenmalige architect Hugh Maaskant.
Zijn principes verkwanselen we niet.”

ToekoMsTMuZiek
77
werkvloer
samenwerken
werkvloer
individueel
“vrijwel iedereen wil dat indeling
en inrichting van het provinciehuis
veranderen”, zegt projectleider
Jan van schijndel. Hij is aangetrokken
om in het markante, monumentale
gebouw een stimulerende
werkomgeving te creëren.
“De provinciale organisatie wordt kleiner
en verandert van karakter, van uitvoerend
naar regisserend. Dat laatste vraagt om intensieve
samenwerking. Niet alleen tussen
de medewerkers van de provincie onderling,
maar ook tussen provincie en buitenwacht.
Het renovatievoorstel van Gedeputeerde
Staten is daarom helemaal op
samenwerking gericht. Dat geldt voor de
laagbouw en voor de toren.”
renovatie
stimuleert
samenwerking
van eigen bureau naar flexplek
Aan de buitenkant is het straks niet te zien,
maar voor de provinciale medewerkers is
de verandering immens. Nu werken de medewerkers
in kamers. Met een eigen bureau,
computer en archiefkast. Dat leidt eerder
tot afzondering dan tot samenwerking.
Productiever
Van Schijndel: “Als Provinciale Staten
akkoord gaan met het plan gooien we
de boel open, breken muren af. Van een
eigen bureau naar een zogeheten flexplek.
Op elke tien ambtenaren creëren we zeven
flexplekken. Wie hier om half negen
binnenkomt, kiest een plek die past bij zijn
werkzaamheden die dag. Het wordt straks
leuker om hier te werken. En productiever.”
Van Schijndel spreekt over ‘het nieuwe
78
werken’, passend bij de veranderende
organisatie. De samenleving wordt steeds
complexer; de thema’s waarmee de provincie
zich bezighoudt, raken met elkaar vervlochten.
Bijvoorbeeld economie, ruimtelijke
ordening en biodiversiteit. “De
indeling van de nieuwe werkplekken, met
veel ruimte voor creatief overleg door
projectteams, stimuleert een integrale aanpak”,
zegt Van Schijndel. Overal komen
ontmoetingsplekken. “Je komt elkaar op
veel plekken tegen. Dat gaat verkokering
tegen. Oudere medewerkers leren van hun
jongere collega’s. En andersom.”
Tijdens de behandelingen over de begroting 2012
nemen Provinciale Staten een besluit over de
ver bouwingsplannen van Gedeputeerde Staten.

Hugo van Roermund: “Als
extern ICT-adviseur werk ik
hier aan het project ‘Bring
your own’. De bedoeling is
dat iedereen hier straks kan
werken met zijn of haar eigen
laptop en telefoon. Dat past
bij zo’n prachtig, groots en
indrukwekkend gebouw. Ik
kom hier iedere keer weer
graag.”
de draaideur
79
Dag in dag uit passeren
honderden mensen
de draaideuren bij de
ingang van het provinciehuis.
Medewerkers en
bezoekers van allerlei
pluimage. Wie zijn
deze mensen? Wat
komen ze doen in het
Huis voor Brabant? En
wat vinden ze eigenlijk
van het gebouw? Zomaar
een paar uur bij
de draaideur.
René van de Braak: “Zojuist
heb ik een wethouder hierheen
gebracht. Daar wacht
ik nu op; verderop staat mijn
taxi. Iedere keer als ik hier
kom, geniet ik van dit mooie
gebouw met zijn leuke kunst.
En ik zie er mensen van
allerlei pluimage. Daarvan
zal ik altijd het meest blijven
genieten.”
Corke Kolen: “Als beleidsmedewerker
bij de gemeente
Oisterwijk neem ik vanmiddag
deel aan een congres
over de toekomst van de
jeugdzorg. Ik kom hier gemiddeld
één keer per jaar. Steeds
vind ik de ontvangstruimte
groot, leeg en niet praktisch.
Dat zou toch ook anders
moeten kunnen.”
Dorene van der Heijden
(rechts): “Ik werk hier alweer
zes jaar bij de provinciale
Archiefinspectie. De binnenkant
vind ik hartstikke mooi.
En de buitenkant is een
begrip in ‘s-Hertogenbosch.
’s Avonds met de lichten erop
vind ik die toren ook wel
mooi. Maar voor de rest
is het maar een grijze bedoening.”
80
Jamie Nederpel: “Ik ben op
weg naar mijn werk op de
afdeling Communicatie,
directie SCO. Sinds ik hier
werk, merk ik dat het provinciehuis
voelt zoals je zelf in
je vel zit. Een tijd geleden
was het voor mij nog het
gebouw van de onbegrensde
mogelijkheden. Nu mijn contract
afloopt, zie ik het als iets
wat ik ga missen.”
Tim Tersmette: “Er is hier
vanmiddag een bijeenkomst
over de provinciale Risicokaart.
De Regionale Milieudienst
in Cuijk, waar ik werk,
is daarbij nauw betrokken.
Ik kom hier wel vaker en vind
dit een geweldig mooi gebouw.
Dat geldt vooral voor
de ontvangstruimte en de
ambiance; de werkplekken
vind ik minder.”
Sanne Weijers: “Ik ben hier
voor het eerst. Namens
Oberon, een onderzoeks- en
adviesbureau op het gebied
van onderwijs, bezoek ik hier
een congres over de toekomst
van de jeugdzorg. Als ik zo
eens links naar boven kijk,
zou ik zeggen: een kunstzinnig
en strak gebouw.
Maar ik vind het ook een
beetje grijs en suffig.”

werkelijk een prachtig gebouw.
Zo omschrijft commissaris van
de koningin wim van de donk
‘zijn’ provinciehuis. “Het open
en gastvrije karakter bevalt me
misschien nog wel het meest.
dat past ook goed bij de netwerkstijl
van besturen van tegenwoordig.
Het is echt het Huis voor
Brabant en ook een Huis van de
democratie.”
Samenwerken wordt volgens Wim van de
Donk -sinds 1 oktober 2009 commissaris
van de koningin in Noord-Brabant- steeds
Huis voor BraBanT
‘ de toren
is niet voor
niks zo
hoog’
Commissaris wim van de donk
belangrijker. “De wereld is zo complex
geworden; oplossingen bedenk je niet meer
in je eentje. Dat doe je samen. Daarvoor
wil het provinciehuis een ontmoetingsplaats
zijn. Het knooppunt van allerlei lijnen vanuit
de provincie.”
Ruimte om mensen te ontvangen is er
genoeg. “Ik geniet van het ‘plein’ in huis,
waar van alles gebeurt”, aldus de commissaris.
“Van cursussen ‘scootmobiel parkeren’
tot serieuze congressen. En natuurlijk
de vele optredens, zoals van ons eigen
KOORbusiness en de concerten van
Het Brabant Orkest.”
In het proces van nauwere samenwerking
heeft de provincie onder meer de taak om
voor informatie te zorgen.
radarfunctie
“Partijen inspireren en informeren”, verwoordt
Van de Donk. “Ook onze radarfunctie
vind ik belangrijk. Voortdurend
signalen opvangen, weten wat er speelt
en die kennis ook beschikbaar stellen. De
toren van het provinciehuis is niet voor
niks zo hoog. De provincie is bij uitstek de
bestuurslaag die ver vooruit moet kijken.”
“Die netwerkstijl zie je ook terug bij onze
ambtenaren. Steeds vaker werken ze samen
met partners in de provincie. Overal zie je
multidisciplinaire projectteams ontstaan.
Ook voor hun een goede ontwikkeling. Het
werken voor een moderne overheid wordt
er alleen maar leuker door.”
statenzaal
Het hart van het provinciehuis is voor
Van de Donk onbetwist de Statenzaal.
“Daar komt alles samen. Het werk van de
ambtenaren en het politieke proces tussen
het college van Gedeputeerde Staten en de
Statenleden. Dit proces is de laatste jaren
veel dynamische en interactiever geworden.
Dat heeft met het dualisme te maken, maar
ook met de noodzaak om beleid veel meer
in samenhang te zien. Daarbij werken we
nauw samen met de Brabantse organisaties.
Neem onderwerpen als economie en de
ontwikkeling van stad en land; die kun je
niet los van elkaar zien. Die integrale
aanpak is de basis van de Agenda van
Brabant.”
Volgens de commissaris van de koningin is
de tijd voorbij dat een overheidsorganisatie
langdurig dezelfde onderwerpen onder
haar hoede heeft. “Als provincie bewegen
we mee met de actuele kansen en oplossingen
die onze provincie nu nodig heeft. Dat
81 82
Voor commissaris van de
koningin Wim van de Donk is
de Statenzaal het hart van het
provinciehuis. “Hier komt alles
samen.”
betekent dat onderwerpen komen en gaan.
Die trend zet zich verder voort. Onze
werkwijze en ook ons werktempo is daarop
afgestemd.”
Bevlogen creativiteit
Van de Donk: “Ook het samenspel met
burgers en bedrijven wordt steeds belangrijker.
Gebruikmaken van de goede ideeën
en bevlogen creativiteit van Brabanders
zelf om zo tot oplossingen te komen.
Betrokken burgerschap is essentieel voor
het succes van Brabant.”

‘Huis voor Brabant’ is een uitgave
van de provincie noord­Brabant
ter gelegenheid van het 40­jarig
bestaan van het provinciehuis in
’s­Hertogenbosch in november
2011. de jubileum uitgave wordt
gratis verspreid. overname van
artikelen is alleen toegestaan na
schriftelijke toestemming van de
redactie.
Colofon
redactie
Bureau Communicatie provincie Noord-Brabant
Tekst
Aart van Cooten, Tjeu Cornet, Leonie Docter,
Arthur Hopstaken, Marjel Neefjes, Hagar Roijackers,
Brigitte de Swart, Martijn van der Ven
fotografie
Anefo, Piet den Blanken, George Burggraaff/Hollandse
Hoogte, Erik van der Burgt/Verbeeld, Merlin
Daleman, Wim Hollemans, Vincent van den Hoogen,
Walther Jansen, Felix Janssens/Brabants Dagblad,
Suzanne van de Kerk/ANP, Mischa Keijser/Hollandse
Hoogte, Frans Kuit, Joep Lennarts, Melchert Meijer
zu Schlochtern, Olaf Smit, Jan Verhoeff/Brabants
Dagblad, Jan Zandee, Fotopersbureau Het Zuiden
vormgeving en opmaak
Van Riet Ontwerpers, ‘s-Hertogenbosch
druk
OBT bv, Den Haag
83
speciale dank aan
Marika van Herwijnen, Cees Meijs, Marjan Vos,
erven Frans Kuit, Brabants Dagblad, Stadsarchief
‘s-Hertogenbosch
Copyright
Provincie Noord-Brabant
redactieadres
Provincie Noord-Brabant
Postbus 90151
5200 MC ’s-Hertogenbosch
(073) 681 28 12
info@brabant.nl
Het foto-overzicht in deze uitgave toont een greep uit
alle gebeurtenissen in en rond het provinciehuis in de
afgelopen 40 jaar en is zeker niet bedoeld om volledig
te zijn. De redactie heeft haar uiterste best gedaan
eventuele rechthebbenden van foto’s te achterhalen.
Personen of instellingen die desondanks denken aanspraak
te kunnen maken op rechten worden verzocht
contact op te nemen met redactie@brabant.nl.