dpo_10667.pdf

MENGELSCHRIFTEN
Z Y N D E
V R Y E G E D A C H T E N
OVER VERSCHILLENDE
ONDERWERPEN;
DOOR V
ABD1AS VELING1US, w. z
Meester in de Vrye Kunjlen, Doctor in
de H. Godgeleerdheid en in de Wysgeer*
te, Profesfor, en Leer aar der Her'
yormde Gemeente te Bergen op
den Zoom.
T W E E D E D E E L .
Te AMSTELDAM bij
M A R T I N U S D E B R U IJ N,
Ia de Warmoesftraat, het zesde Huis van dc
Vischfteeg, Noordzijde.
M D C C K C.

OTTGEGEEVEN OP VOORAFGAANDE KËRKELYKE
ADPROBATIE.

A A N Z Y N E
HOOG E D E L H E I D ,
D E N
HEER EN MEESTER
WILLEM ARNOUB ALTING-;
GOUVERNEUR-GENERAAL
V A N
N E E R L A N D S INDIEN, ,
&c. &c. &c,
WOR-

W O R D E N
D E E Z E
M E N G E L S C H R i F T E N
E E R B I E D / G S T
O P G E D R A G E ^
D O O R
H O O G D E S Z E L F ï
OOTMOEDIGSTEN
E N
ZEER FERP LICHTEN
E> IE NA A R,
ABDJJS VELINGWS.
VOOR,

V O O R R E D E N .
BEMINDE LEZERS.'
JE"indelyk hoorn het tweede Deel myner Mesgelfchriften
in het licht.
De uitgaav is zeer vertraagd door verfcheiden
onvoorziene toevallen, welke te noemen niet
noodig is.
Over den aanleg van dit ftuk, en deszelvs
inhoud, heb ik niets te zeggen, dan het geen
gezegd is in de Voorreden voor het eerjle Deel.
Dezelve gelde ook hier. Alleen met een woord:
Gy zult eene menigte van aanhaalingen in
dit ftuk ontdekken; het is my niet onbekend,
dat dezelve aan veelen mishagen; datfommigen,
misfehien wel, wyl zy flechts weinige
Schryvers lazen , laag van deeze fchryfwyze
fpreeken; doch zoo min ik my door het gezag
van eenigen ongewyden Schryyer wil laten
pinden , zoo zeer veracht ik hes pronken met
geleende veeren.
En, Schryvers te weerleggen, zonder de
bedoelde plaatfen * by hen te vinden, openlyk
aan-

V O O R R E D E N .
• aantewyzen, geeft verdenkinge van onoprechtheid
^ en den naauwkcurig onderzoekenden. Lezer
eene lastige moeite.
Mocht ook dit Deel dienen ter opluistering
ge der waarheid , en ter vermeerderinge van
kennisfe /
DRUK-

D R U K F E I L E N ,
BI. 41 reg. 1, ftaat, eene, lees, een.
— 94 hi de nota (m), reg. 9, ftaat, vergelyke,
lees, vergelykt.
— 96 boven aan, ftaat, 66, lees, 96.
— 97 aautek. reg'. ó, ftaat, rede, lees, reden.
— 98 . 2, —~— «e», eene.
>— 122 . . 5, — Guijïorpius , lees,
Oiiijlorpius,
— 184 reg, . 10, meeste, moesten.
•— 189 . f 21, erffchulden , lees,
erffchnld en.
•— 200 . . 3, • zonden, -—- zonde.
— 206 aantek. . 4 , • wonden, — wondend*
— 213 reg. . . 12,. zyn, zy.
•— 242 . . 24 ,* ais, • dun.
-— 259 . . 8, iunnnen, — hunnen.
— 289 . . 2, woraen, worden.
• , . 14, geboorte gezaaid,
lees geboorte,
» » . . 23 , —— zeiven, zelve.
— 304 . 15, de, die.

VERDEDIGING
VAN B E N I G E
Pag. i
BYBELPLAATSEN.
R I C H T E R E N IV: 16.
3Vïet ronde woorden getuigt de H. Schryver,
het ganfche hek van Sifera viel door de fcherpte
des zwaar ds, dat ,
er niet overbleev tot eenen toe.
Ziet daar, roept het ongeloov vermetel uit, we*
derom eene vertelling, welke onmooglyk waar kan
zyn; een ongemeen groot, welgewapend, in den
kryg byzonder ervaaren heir, is door een kleen
byeengeraapt hoopje volks , in eenen veldflag ,
zoo geflagen, dat 'er volftrekt geen een eenig man
van hetzelve overbleev: men verhaale zulke fprookjes
aan kleene kinderen.
Doch, men onderzoeke onpartydig de omltandigheden
van dit voorval, en het zal, als zeer
mooglyk , ja als waarachtig, over alle beknibbelingen
zegenpraalen.
Het is zoo, de H. Gefchiedfchryver fpreekt
fterk en ftelligj het is teffens waar, het geen hy
DEEL. A ge»

t V E R D E D I G I N G VAN
geboekt heeft, kan in den eerden opflag vreemd
voorkoomen, en heeft iets van het wonderbaare.
Maar, de door Gods Geest geleide Schryver,
heeft ook zorge gedragen, zynen lezer, in dit
voorval, eene byzondere, eene zichtbare beftellinge
der Allesregeercnde Voorzienigheid te doen opmerken
; want hy meldt, dat de Prophetes Debora
aan Barak seide, dat God hem geboden hadde,
tegen Sifera optetrekken, en dat hy hem zoude
overwinnen vs. 6, 7. dat zy hem een byzonder
merkteken gaf, waar uit hy konde vastftellen, dat
waarlyk eene Goddelyke openbaring aan haar gedaan
was, vs. 9. dat zy hem nader, uit Jehovahs
Naam aanwees , wanneer het de rechte tyd was ,
om op den vyand aanterukken, met herhaalde belofte,
dat hy zoude zegenpraalen. vs. 14.
Ja, hy doet ons duidelyk den vinger der hooge
Godheid, in deeze gebeurtenisfe zien, en derzelver
Almagt verheerlyken, fchryvende niet alleen
Kap. 5 : vs. 20. dat Debora, den Jehovah roemde
wegens deeze overwinninge, en Zyne krachtige
hulpe aan Israël geopenbaard, op hoose toonen
zong; maar, hy zelve geeft ook de Eere van deezen
ongemeenen zegenpraal, regelrecht aan Israels
Bondgod in dit ons hoofdftuk zeggende vs. 15.
De Heer verfloeg Sifera, met alk zy»e wagenen
en het ganfche heirleger.
Dit is genoeg, ter overreedinge van den Christen,
welke erkent, dat de lotgevallen der Volkeren
, in de handen van den Koning alkr Koningen
zyn, en dat by Hem niets onmooglyk zy.
Dit

BENIGE ÖYBELPLAATSEN. 5.
Dit te befpotten, verraadt een laag Karacter, en
is fchandelyk voor zulken, welke wysgeeren willen
genoemd worden.
Te bewyzen, dat dit voorval onwaar, -dat het
onmooglyk zy, blyft de plicht van hen , welke dit
zoo vrymoedig (tellen, en zoo lang dit niet gefphied
,• zal hun laffe fpottaal, en hard gefchreeuw ,
geenen oordeelkundigen doen waggelen, en niets
doen tegen deeze gebeurtenisfe,
. Doch., dit is het niet alleen, 't geen ter beanttypordinge
aan de fpotters met Gods woord, om*
trend deeze gefchiedenisfe gezegd kan worden!
Laat ons df/.olve nader iazien , en 't zal blyken,
en dat de ongeloovigen, zich door hunne handelwyze
omtreijd.deeze Bybelplaatfe, by weldenkende
lieden verachtelyk maakenj en, dat 'er niets
ongerymds , zelf niets ongehoords, door den gewyden
Gefchiedfchryver geboekt zy.
• Wat het eerfte betreft; de ongeloovigen handelen
oneerlyk door aan de betwiste woorden, opzettelyk,
en tegen beter weten, daar de H. Schryver
hen duidelyk het tegendeel leert, eenen valfchen
zin op te dringen; en door, langs een ongegrond
faatnenraapen van fpreekwyzen, alleen gefchikt om
'het voorval noch vreemder te doen voorkoomen,
"het weezen van 't gefchiedverhaal te veranderen,
en de waare meeninge van den H. Schryver te verduisteren.
Waar toch, waar is, vooreerst, het bewySj
troor zulk een ongemeen groot, welgewapend en in
As ' den

4 V E R D E D I G I N G V A N "
den kryg byzonder ervaar en heir, welk men hier
fchildert?
Wanneer wy de kleenheid van het Ryk, over '£
welk Sifera's Koning, Vorst Jabin, den Schepter
zwaaide , aanmerken, en hetzelve met andere Koningryken
van dien tyd vergelyken, dan kan zyn
legermagt niet uitneemend groot geweest zyn
Dan moeten wy het voor grootfpraak houden, 't
geen wy by JOSEPHUS lezen, dat Jabin driemaal
honderd duizend vtetknechten, tien duizend rui»
ters, en drie duizend flrydwagenen hadde (F). Ja
zelf het fchryven van den CHALDEEUWSCHEN
UITBREIDER (O» welke twee honderd vyftig
duizend mannen, beha/ven de wagenen noemt! en
hoe veel minder geloove verdient dan hy (d) 9
welke zegt, dat 'er negenhonderd zevenennegentig
duizend mannen, in Sifera's leger waren, en gevallen
zyn.
Doch, laat ons toeftaan, Jabins leger was ontzaglyk
groot, dan noch, zal men 'er een bewys
uit kunnen opmaaken, moet men eerst betoogd
heb-
(*) Conf. SALIANUS Annal. Eccl. V. T. Epitome
pag- 317-
JOSEPHUS Antiq. Jud. lib. 5. cap. ö.pag. 152. en,
over deeze zyne grootrpraake, ALGEMEENE HISTO­
RIE -2 D. I St. bl. 148.
Cc) In loc. 1
(i) PHILO BIBLICÜS cit, A LAPIDE in loc. pag,
lil» na.

EENIGE BYBELPLAATSEN. 5
hebben, dat de ganfche legermagt van dien Koning,
hier tegen Barak zy in het veld geweest.
Dit vind ik wel ergens (e) gezegd, doch zonder
eenig bewys daar voor aantevoeren; ja integendeel:
Dit is zeer onwaarfchynlyk ; want vooreerst.
Men boodfehapte aan Sifera, de legeringe van de
Israëlitifche benden, op den berg Thabor (ƒ); is
het wel te denken , dat die boodfehappers, de
fterkte van de met Barak opgetrokken manfehap,
in 't geheel niet zouden geweten hebben? Moet
men niet eer vast ftellen, dat men Sifera hebbe te
kennen gegeven , dat zich aldaar tien duizend Isra­
ëliërs hadden neergeflagen? En, dit gefchied zyn-
de, is het zeer natuurlyk, dat de Veldheer Sifera,
by de negenhonderd wagenen, waarfchynlyk om
byzondere redenen, ftraks te melden, door hem
meegevoerd, flechts zoo veel volk gevoegd hebbe,
als hy meende overgenoeg te zyn, om die tiendui­
zend vyanden te verflaan r want, fchoon 'er meer
Israëliërs gewapend waren, wist Sifera alleen van
hen , die met Barak op Thabor getogen waren: en
laat ons toeftaan, hy dacht wel, dat 'er meer Is­
raëliten zouden gereed ftaan, dan noch was de
krygs-
(#) By OSIANDER in loc. pag. 134. co E. C.
SCHRODTER cont. acerr. Bibl. Muller, tom, 13. pag.
733» 734- daar hy zich wel moeite geeft om 't getal van
900 en 3000 wagenen te vereffenen, doch geene grol­
den voor zyne Itellinge opgeeft.
(ƒ) Richt. IV: 12.
A 3 ':X "''

6 V E R D E D I G I N G VA»
krygsmagt, welke van Harofeth tot Kifon verzameld
konde worden, ruim fterk genoeg, om hen
afteweeren , ja te overwinnen. 7e» anderen; Debora
noemt vs. 7. geenzints het geheele leger van
Jabin, maar, in onderfcheidinge van hetzelve, SI*
fera met zyne wagenen en zyne menigte. • Ten der»
de, het ftaat zelf vfy duidelyk aangetekend, dat
Sifera, niet het geheel leger van Zynen Koning,
met zich njaffi, maar integendeel, het volk dat bi}
hem was, en met hetzelve trok hy van Harofeth
der Heidenen, tot de bceke Kifon vs. 13. Ja men
zoude die laètfte uitdrnkkinge zelfs noch bepaalder
kunnen opneemen ; hy trok zyn krygsvolk van Harofeth
, dat is, volgens vs. 2, de ftad waar hy
woonde, en voerde het tot de bceke Kifon.
Doch, laat ons deeze woorden in den volften
zin opvatten; hy nam al die manfehap mee, welke
van Harofeth af tot aan de beeke Kifon toe, gevonden
werd , en 't welk hy magt had faam te
trekken; gelyk myns oordeels daar toe aanleiding
is, Richt. 5: 19. daar wy lezen, van Koningen,
welke geftreden hadden, zynde die Koningjes van
Canaan, welke, 'fchoon zeer verbrooken, noch
eenig volk overhadden, en aan Jabins opperheerfinge
onderworpen waren: dan noch, blykt het,
dat déèze hier door Sifera faamgetrokke benden,
een gedeelte, ja Hechts een kleen gedeelte van Jabins
krygsmagt hebben uitgemaakt, daar zyn Land
zich verder uitftrekte dan van Harofeth tot de beeke
Kifon; en men tegen alle rede dus zou moeten
ftellen, dat juist dat gedeelte van het Ryk, 't
welk

EENIGE B YBELPL AATSEN. 7
welk in den text genoemd word, van krygsvolk
voorzien, en het overig gedeelte van hetzelve ,
geheel van hetzelve ontbloot was ; indien men dan
de van Harofeth tot Kifon te vinden manfehap
het geheel leger van Jabin noemt, handelt men
even onvernuftig. Ten anderen, 't blykt uit het
vervolg der gefchiedenisfe, dat Koning Jabin, na
de geheele nederlaage van zynen Veldheer Sifera ,
noch krygsmagt genoeg overhield, door welke hy
aan Israël eenigen tyd werk verfchafte, vooral eer
hy geheel kon worden uitgeroeid, vs. 24. 't geen
zeker niet waar konde zyn, zoo hy zyn geheel leger
tot den laatften man toe, in den flag tegen Barak
verlooren hadde, ja zelfs, indien men, zonder
grond, het getuichenis van JOSEPHUS voor
waarachtig houden wil, dan bewyst die Schryver,
tegen hen, die hier de geheele krygsmagt van Canaans
Opperkoning vinden willen; want hy telt
(g) in Jabins leger, tien duizend ruiters, en drie
duizend wagenen; daar in den text, in 't geheel
geen paardenvolk, en flechts negen honderd wagenen
genoemd worden.
Het is zoo, men zoude kunnen tegenwerpen,
dat Sifera alk zyne krygswagenen by een riep?
vs. 13.
Doch, het word zoo terftond nader bepaald
negen honderd yzere wagenen (h) , en men wil
* (g) JOSEPHUS 1. c. pag. 152.
(&) Zie over de Krygswagenen der ouden, onder ande-
A 4 1 m

9 V E R D E D I G I N G VAN
immers, dat by Jabins heir, een veel grooter aantal
krygswagenen geweest zy; ja, telt men die
met JOSEPHUS, op drie duizend, dus is ' e r
noch geen derdepart van dezelve, ten ftryde tegen
Barak, door Sifera aangevoerd.
't Waren echter alle de wagenen van Sifera , 't
zy dan, die hy onder zyn bevel hadde, in onderfcheidinge
van die krygswagenen, welke Koning
Jabin onder zich zeiven hield, of aan andre Be,
velhebbers hadde overgegeven; 't zy liever, alle
die wagenen, welke van'Harofeth tot aan Kifon
gevonden werden. ,
Wil men aandringen, hier waren echter negenhonderd
wagenen; hefchouwt men nu den toeftand
der heirlegers in oude tyden, dan maakt mea
billyk uit de evenredigheid van de krygswagenen
in dezelve, het aantal van de krygsbenden op; en,
dan blykt overredend, dat hier met Sifera een ontzettend
groot heir te velde getrokken zy. Men
handelt waarlyk in deezen gansch niet vernuftig.
Want, indien men de fterkte der krygslegeren ,
in oude tyden, bercekenen kan of moet uit het
aantal van de in dezelve voorkoomende krygswagenen,
gelyk men zoo vermetel zegt; dan moeten
ren BRISSONIUS de Reg. Perf. lib. 13. cap. 39. pag. m.
684 CLERICUS ad Jof. 17: 16. pag. 49. J. JANZO-
NIUS H. Uitfp. 2 D. bi. 10. vetv. vooral G. STEWE-
CH1US Comment. ad VEGETIUM de re millt. pag.a^.
feqq.
'er

EK NI GE BÏBELPL AATSEN. p
'er geene onderfcheide landftreeken, welke min of
meer het gebruik van zulke wagenen toelieten, dan
moeten 'er geene volken geweest zyn, onder welke
geene of zeer weinig paarden waren, en die echter
zeer talryke legerfchaaren konden opleveren; ja, dan
moet het magtig heir van den Monarch Darius, ruim
drie vierden kleener geweest zyn, dan dat van den
Koning Jabin, want in Darius krygsheir waren
Hechts tweehonderd wagenen, welke voor het aangaan
van eenen beroemden veldflag, in drie partyen
verdeeld werden Q), dan moet het geweldig
groot veldleger van Mithridates, Hechts een hoopje
volks geweest zyn, want, by hetzelve telde
men maar een honderd wagenen (£). Dan moet
Jabin, in een Ryk, 't welk Hechts eene geringe
Uitgebreidheid hadde, veel meer krygsvolk gehad
hebben, dan 'er gevonden werd, in de uitgeftrekftc
Monarchiën. Ja elk aandachtige, kan ligt bevroeden
, dat het meerder of minder aantal van
krygswagenen by de heirlegers, afhing van de by,
zondere gefteltheid en ligginge van die landen, en
volken, aan welke dezelve behoorden; en men
zoude met grond kunnen gisfchen , dat Jabins
voornaame magt in zyne Hrydwagenen geweest zy,
en dat dezelve de plaats van het paardenvolk, in
andre heirlegers te vinden, vervuld hebben, wyl
wy in deeze geheele gebeurtenisfe niets van ruiteren
lezen.
Zelf
0') ARRIANUS lib. 3. pag. up, i 2 a.
(*) PLUTARCHÜS in Lucuilo, opp. torn. i. pag, 405.
A 5

ZO V E R D E D I G I N G VAN
Zelf zoude men eenige redenen kunnen geven,
uit welke is optemaaken, dat de ervaaren Veldheer
van Jabin, hier vooral op wagenen gezet
was, en daar in de voornaame kracht van zyn
heir gefield hebbe. By voorbeeld, hy kan dit
gedaan hebben, om door zulk eene, gelyk uit
eene duidelyke Bybelplaatfe blykt (/),voor Israël
geduchte krygstoerustinge, het volk van Barak te
verfchrikken, en zoo zonder flag of floot te verjaagen,
en te overwinnen; hy kan dit ook gedaan
hebben, oai door dit groot getal wagenen ,
het Israëlitisch heir, zoo veel te gemakkelyker te
omfingelen, en het af koomen van Thabor te beletten
, om hetzelve dus, wegens gebrek aan leeftocht,
tot overgaave te dwingen O).
Het kan ook zyn, dat hy gedacht hebbe door
zyne krygsbenden, de Israëliërs van Thabor re
zullen verdryven, en hen dan, zoo ras zy in de
vlakte kwamen , door zulk eene menigte van
krygswagenen, gemakkelyk te vernielen.
Gelyk dus het gefchreeuw der ongeloovigen,
omtrend het ontzettend groot aantal van Jabins
krygsbenden , onder het bevel van Sifera tegen
Baraks kleene magt opgetrokken, een ydel geroep
is, zoo is ten anderen, louter verzonnen, hunne
verzekering, dat tegen dit ongemeen groot leger,
ge*
(/) Dus durfde Juda fommige Canaaniten niet aantas­
ten, wyl 231 yzere wagenen hadden, Richt. 1: 19.
O; ENGELSCHE GODGELEERDEN I.c.bl.'m.

E ENIGE BYBELPLAATSEN. II
gefteld was een Meen, byeengeraapt hoopje volks.
Want, fchoon Hechts tien duizend mannen uit Zebulon
en Naphtali, met Barak op Thabor trokken,
zoo waren deeze, geen faamgeraapte hoop, maar
uitgelezen krygslieden; of zou men kunnen denken
, dat Abinoams zoon , aangemaand om tien
duizend mannen met zich ten ftryde te voeren,
geen zorge gedragen hebbe, om ervaaren en moedige
krygslieden voor zich te verkiezen?
Schoon Barak, met die tien duizend mannen,
pp Sifera aanrukte; zoo is 'er geene de minde rede
om te zeggen, dat hem niet meer andere benden
gevolgd zyn. Want dat de twee ftammen, uit
welke die tien duizend foldaaten waren uitgekoozen,
toen dit gefchied was, gerust zyn thuisgebleven
, dat zy hunne Broederen niet in 't oog gehouden
hebben, dat zy zich niet hebben gereed
gemaakt, om hen des noods te onderfteunen, of
by hun vluchten, den verderen inbreuk des vyands
te ftuiten, kan geen bedaard denkenden waarfchynlyk
voorkoomen; en waar toe meer bewys , daar
Richt. 5. ons verzekert, dat Baraks ganfche legermagt,
niet alleen beftond, uit deeze met hem op
Thabor getrokken tien duizend mannen? Wy lezen
vs. 9. van wetgevers in Israël, die zich gewillig
aangeboden hebben onder den volke, vs. 11. van
des Heeren volk dat afging tot de poorten, en allerduidelykst
zien wy, uit vs. 15. dat de Vorften
vit Isfafchar , en Isfafchar zelve met Debora en
Barak geweest zyn, trouwens de legerplaats van
Ba-

II V E R D E D I G I N G VAN
Barak was aan de grenfen dier ftamme, terwyl
ook vs. 18. de ganfche ftammen, het volk van Zelulon
en Naphthali genoemd worden , welke beide
jframmen vry talryk waren.
Het is, ten derde, een volftrekte loogen, wanneer
men den Bybelbeftryderen hoort zeggen, dat
het ganfche leger van Sifera, IN EENEN VELD­
SLAG zoo gejiagen werd, volgens het verhaal van
den Gefchiedfchryver, dat 'er volftrekt geen een eevig
man, van hetzelve overbleef. Want, de Schryver
van het boek der Richteren, verhaalt integendeel
, dat Sifera met alle zyne wagenen en heirleger
verflagen werd voor Baraks aangezicht, en dat
Sifera daarop van zynen wagen klom en vluchtte
op zyne voeten, vs. 15. waar uit van zelve volgt,
dat de eerde uitdrukking niet anders zegge, dan
dat hy geheel uit het veld geflagen werd, dat hy
den flag gansch verloor. Trouwens, dat toen,
noch alle de wagenen, noch alle de krygsknechten
van Sifera, vernield waren, leert hy duidelyk,
zeggende vs. 16. Barak jaagde ze achter na, ach»
ter de wagenen, en achter het heirleger, tot aan
Harofeth dar Heidenen.
Men verklaare dan de uitdrukkinge, dat 'er van
Sifera's heir niet een overbleef, tot een toe, ztÏÏ
voor het dooden van alle die manfehap, zoo dat
'er geen een man van hetzelve bleef leven; dan
noch, is het onwaar, dat dit in eenen veld/lag
gebeurd zy; dan noch, blykt het uit den text zeiven
, dat het zy gefchied en in den flag, en onder
het aanhoudend najagen, 't geen met byzondere
om-

BENIGE BYBELPLAATSEN. IJ
ömftandigheden vergezeld ging; waar van zoo aan-
Honds nader.
Bleek dus de öneérlyke handelwys der fpotters
met het H. Bybelwoord; het ongegronde van hun
geroep, over het ongerymde en ongehoorde van
deeze gebeurtenisfe, zal by eene nadere ontvouwlnge
van dezelve, niet minder zichtbaar zyn.
Want, wat betreft de uitdrukkinge, 'er bleef niet een
over tot een toe, dezelve kan op meer dan eene
wyze verklaard worden: 't Zy dan, dat 'er geen
eenig krygsman van het heir ontkwam, maar dat
zy alle, of gedood, of door hunne wonden tot
den verderen krygsdienst onbekwaam, of gevangen
gemaakt werden; derwaards leidt ons toch de
uitdrukking van Debora, Richt. 5: 12. leid uwe
gevangenen gevangen , gy zoon van Abinoam.
't Zy dan, dat 'er niemand, na den flag en het
hittig najagen, overbleef, op den weg naar Harofeth
, of om de boodfchap van hunne geheele nederlaage
in die ftad te brengen (»), eene opvatting,
welke bevestigd word, niet alleen door de uitdrukkelyke
meldinge van dat Harofeth, vs. 16.
maar ook, uit Richt. 5: 28. verv. waar blykt,
dat Sifera's moeder geen het minst bericht van den
uitflag des veldflags ontvangen hadde.
't Zy dan, dat het niet overblyven van een eeni'
gen man, betrekkelyk gemaakt worde, op hen,
O) ENGELSCHE GODGELEERDEN 1. c.
wel-

14 V E R D E D I G I N G V A N
welke gevogten hadden tegen de Israëliten, wanneer
deeze van Thabor op hen waren afgetrokken ,
en welke vervolgens werden nagejaagd, daar andere
, te vooren by den eerften aanval gevlugt, van
het eigenlyk ftrydend heir moeten onderfcheiden.
worden.
Konde toch Sifera op zyne voeten wegvluchten,
en zich verbergen , dan konden gewis de wagenen ,
noch veel eer het gevaar ontkoomen; daar en booven,
wy lezen niet, dat Sifera's wagenen, door
de Israëliërs vernield of genoomen zyn, 't geen
echter waar moest zyn , zoo de ganfche heirmagt
van Sifera tot den laatften man toe, was omgeko- I
men; ja 't is zoo, die wagenen worden zoo wel
als het ganfche heirleger, gezegd verflagen te
zyn, vs. 15. maar teffens aldaar van dat heir onderfcheiden;
en, niet van de wagenen, maar alleen
van het heirleger word vs. 16. gezegd, dat
het viel, dat 'er niet overbleef tot eenen toe: doet
bier by, dat zeer waarfchynlyk, de kundige Veldheer
Sifera, niet terftond alle zyne benden en wagenen
hebbe doen aanrukken, tegen de hem aanvallende
Israëliten, maar dat hy, en die wagenen ,
welke by dien eerften fchok, zoo lang de grond
niet effen was, geen nut konden doen, en een gedeelte
van zyne benden , teruggehouden hebbe: 't
zy dan om dezelve gereed te houden, om de noch
niet ftrydende, maar vaardig flaande andere Israëliërs
afteweeren, wanneer deeze hunne land- en
ftamgenooten zouden willen onderfteunen; 't zy,
om indien zyne voorfte benden terugdynsden, het
ver-

EENIGE BYSELPLAATSEN. 1$
Verder doorbreeken van Baraks krygshoop, door
ventte manfehap te verhinderen, en de in het dal
alsdan gekoomen Israëliten, des te gemaklyker tee|Bpng§|8ji
, of door zyne wagenen te vernielen, •
Althans dat Sifera daadelyk , die krygskundige
fchikkinge gemaakt , en eenige benden geplaatst
hadde, voor zyne wagenen en het overig heirleger
, blykt uit vs, 16. daar wy lezen: Barak jaag-,
de ze na, 1 en naamlyk, die tegen hem gevochten
hadden , ACHTER de wagenen , en ACHTER
bet heirleger. Waar door die nagejaagde van de
wagenen en het heirleger onderfcheiden worden,
èn 't geheel veldleger van Sifera, blykt dus in drie
lichaamen onderfcheiden geweest te zyn; vooraan,
het naast by Barak, ftond een aanzienlyk aantal
van krygslieden; daar achter, waren de wagenen
geplaatst, en achter deeze bevond zich het overig
krygsvolk: hier koomt noch by, dat welzeker,
ook na deezen flag en deszelfs gevolgen, Koning
Jabin noch veel volk over had, daar de IsraëUera
noch veel werk met hem hadden, en van tyd tot
tyd, eerst de overhand dus op hem kregen, dat
hy geheel werd uitgeroeid, vs. 24,
Men zegge niet, dat door deeze verklaaringe,
de eigen aart van des gewyden Schryvers gezegde
worde weggenoomen, wyl 'er dan maar een hoop*
je volks zoude vernield zyn, daar hy ronduit zegt,
dat Sifera met alle zyne wagenen en hst ganscfi
heirleger verflagen zy. vs. 15, endat het gansch le*
ger van Sifera viel t dat 'er niet overbleef tot eenen
ioe. vs. 16,

16 V E R D E D I G I N G VAN
Immers dit goeegde blyft letterlyk waar, naar
de opgegeven uitlegginge; want Sifera, alle zyne
wagenen en zyn ganfche heir, Cgetuige. zy hun
vlucht, getuige hun onherftelbare toeftand,) zyn
verflagen. Ook bleef van het gansch heir van Sifera,
't geen gevochten had, geen een man overig.
Ook was dat tot den laatften man toe gevallen
heirleger, geen hoopje volks, maar ten minften
zoo veel volk, dat Sifera het met gerust vertrouwen
tegen de tien duizend Israëliërs hadde kunnen
ftellen, ja zoo veel volk, dat die Veldheer zich
door hetzelve de overwinninge over zyne hem aanvallende
vyanden konde verzekeren. En het geheel
uitdelgen van zulk eene talryke meenigte, mag het
vallen van een gansch heirleger genoemd worden,
te meer, daar niemand van hetzelve overbleef; ja
dit koomt overeen met den ftyl van dit boek der
Richteren. Wanneer van de magtige Moabiten,
omtrend tien duizend mannen tot een toe gejlagen
•werden, door de benden van Ehud , ftaat 'er
Richt. 3: 30. Alzoo werd Moah ten dien dage,
onder hra'éh hand t' onder gebragt (0).
Even min gaat het door, 't geen men met zoo
veel ophef zegt, dat het ongehoord zy, dat een
kleene hoop, dat tien duizend mannen, een veel
fterker leger, zoo geheel verfloegen, dat 'er niet
een mensch van overbleef; te meer daar dit heir
noch
(e) Vergel. ook Richt. IX: 21, 33. Richt. 20: 42,
43. vergel. vs. 47. en cap. 21: 3, 6, 17.

BENIGE BYBEÏ.PLAATSEN. if
noch gerugfteund werd, door een veel grooter legermagt.
Want, dit bewyst, vooreerst, eene
fchandelyke onkunde in de gefchiedenisfen, alzoo
veele voorbeelden leeren, dat een kleen leger, eene
veel grootere, ja ontzaglyk groote krygsmagt,
in verwarringe gebragt, verflagen, en vernield
heeft; ik zal ten bevvyze niet noemen het voorgevallene
met tien duizend foldaaten, die zich aart
vyfhonderd krygslieden gevangen overgaven, zonder
dat de laatfte eenen man verloren ik zal
niet zeggen, dat zelf by onzen leeftyd (a), Nadir
Schah met vyftien duizend Perfiaanen, het wel
toegerust leger der Turken, groot honderd en
twintig duizend mannen, geheel veffloeg, terwyl
hy maar weinigen van zyn volk verloor (V). De
volgende voorbeelden zullen het ftuk voldingen
kunnen; Alexander de groote, begon zynen merkwaardigen
veldflag , tegen het ontzettend groot
heirleger van den moedigen Porus , met zes duizend
mannen te Voet, de boogfchutters te paard,
en zyne eigen lyf bende, en verfloeg reeds ten grooten
deele, met die geringe manfehap, het vyandlyk
heir, eer zyne overige benden 'er waren bygekooriSén
(V); twee duizend Zweeden, hielden het eenen
ganlchen dag van den morgen tot den avond
uit,
O) ROBERTSON gefch. van Schotland i D. bl.95.
(jf) In den jaare 1734.
Ir) GESCHIEDENIS van Nadir Schach. 1D.bl.3ao,
(s) ARRIANUS lib. 5. pag. 216, 217.
II. DEEL. • B

l8 V E R D E D I G I N G V A N
uit, tegen honderd duizend Muscoviten, en floe-
gen zich eindelyk door hunne talryke vyanden
heen, verliezende in het geheel, maar omtrend
vyfhonderd mannen, de gevangenen daar onder
gerekend (/).
Maar ook, die taal der ongeloovigen, bewyst
hunne onoplettenheid op de omftandigheden van
deeze gebeurtenisfe; want, hier zyn vooreerst,
redenen om te denken, dat de God van Israël, op
eene byzondere wyze, voor Baraks aangezichte,
de Canaaniten geflagen gegeven hebbe, of naar
den fpreektrant van partyen, dat 'er een byzonder
geval gebeurd zy, waar door Sifera's leger zoo
deerlyk geflagen werd. Want, JOSEPHUS zegt,
dat onder den flag, ten zeer fier ke flortregen met
hagel gemengd, neerviel, en door den wind, den
krygslieden van Sifera in het aangezicht floeg (V).
Het is wel zoo, dat op dien Gefchiedfchryver
niet altyd veel ftaat te maaken zy; doch 't zou
teflëns onvernuftig z y n, dit zyn gezegde te hou­
den voor een louter verdichtzel (V), niet alleen,
wyl
(/) LEEVEN van Carel den twaalfden 2 D. bi. 188.
verv. en heeft iemand lust, om dergelyke voorbeelden
na te lezen, hy zie SABELLICUS oPP. torn. 4. P K
116. feqq. *
i ë
'
( « JOSEPHUS Antiq. Jud. Jib. 5. cap. 6. p a g. I 5 2 >
Cv) Zie CLERICUS in loc, pag. 0 0. Doch elk ziet
d« het met doorga, dat men Helle, die Schryver voegt
meermaal by de h. gefchiedverhaalen, zyn verzink*,
, der-

EENIGE BYBELPLAATSEN.
wyl zulke voorvallen niet onbekend zyn in de gefchiedenisfen,
maar wyl ook in de befchryvinge
van dit krygsgeval dingen zyn, welke dit bevestigen.
Wat het eerfte betreft, PLUTARCHUS 00
getuigt, dat in den veldflag der Romeinen onder
de Burgermeefteren Varro en Paulus Aemilius, tegen
Hannibal geleverd , een geweldige ftormwind
ontftond, welke het fcherpe flof, in de aangezichten
der Romeinen floeg, hen het gezicht belette , en in
verwarringe bragt. Dezelve PLUTARCHUS (*)
verbaalt, dat zoo ras de Corinthers met het
zwaard tegen de Carthagenienfers, en de met hen
vereenigde benden, begonden te vegten, fchielyk
donder/lagen en blikfemen, gemengd met ftortregen
en hagel, neder vielen , den laatJl en in het gezicht
Jloegen, en hunne oogen verwarden; terwyl
zy door hunne zwaare, nu nat geworden wapen»
rustinge belet, te ligter neergeveld werden, en die
gevallen waren, niet weer konden op/laan; FLO-
RUS zegt, dat in eenen veldflag, onder den Burgermeefter
Scipio , tegen de Perfiaanen , een fchielyk
overvallende flagregen, de boogen der Perfen,
tot
derhalven doet hy het ook op deeze plaatfe, behalven
dat de tedsnen in den text gegeeven, hier voor hem
pleiten.
PLUTARCHUS in Fabio Maximo opp. torn. i.
pag. 183. conf. FLORUS lib. 2. cap. 6 pag. 303 fèqq.
(x) PLUTARCHUS in Timoleone 1. 1. pag. 249.
B 2

SO V E R D E D I G I N G VAN
tot een byzonder geluk voor de Romeinen .onbruik­
baar maakte (y). En 't is algemeen bekend, 't
geen word aangetekend omtrend den veldflag tus-
fchen Keizer Theodofius, den ouderen, en tus-
fchen de dwingelanden Eugenius en Arbogaftes,
dat 'er onder denzelven een verfchriklyke flormwind
ontftond. welke flof, pylen en werpfpiesfen te rug
voerde op 's Keizers vyanden, en hunne gelederen
verbrak, 't Is niet alleen Dichter Claudianus,
•welke die gebeurtenisfe, in fchoone versfen fchil-
derde (z), maar ook verfcheide Gefchiedfchryvers
bevestigen dezelve (a).
Ge-
Ö) FLORUS lib. 2. cap. 8. pag. 377.
(*) CLAUDIANUS in paneg, de tertio Honorii Conul.
vs. 93. feqq.
Te propter, gelidis aquilo de monte procellis
Obruit adverfas acies, revolutaque tela
Vertit in auctores, & turbine repulit haftas.
O nimiura dilecte Deo, cui fundic ab antris
Aeolus armatas hyemes; Tibi militat anher,
Et conjurati veniunt ad claflïca venti:
ia) Zie SOZOMENUS bilt. lib. 7. cap. 24 p a g. 7, 2
THEODORETUS Hi;l. Ecclef. lib. s. CaP. H. pag.
233- en verfcheide andere Schryvers aangehaald door C.
DIETERICH Sonderb. pred. th 2. bl. 26o, 261. men
kan hier ook byvoegen het geen de Gefchiedfchrvver
JUSTINUS Hift. lib. 2. cap. I 2. p a g. ,09. «egt, m
die vierduizend mannen door Xerxes gezonden , om
den tempel van Apollo te Delphos te verwoesten, dat
zy

EENIGE BYBELPLAATSEN. 21
Gelyk nu zulke voorvallen, in het gemeen niet
onbekend zyn, zoo zyn 'er in het byzonder redenen
, om te ftellen, dat in den ftryd van Barak
tegen Sifera, iets diergelyks gebeurd zy, wyl meer
dan eene uitdrukking in het gefchiedverhaal, ons
daar op wyst. Want, de verheeve vraag, vs. 14.
Is niet Jehovah voor Uw aangezicht heen en uit*
getogen? leert, zelfs naar den gewoonen Bybelftyl,
dat hier iets gebeurd zy, waar door de byzondere
hulpe des Almagtigen aan Barak zichtbaar
en bevestigd werd. Dan zien wy de wichtige rede,
waarom zoo uitdrukkelyk gezegd worde vs.
15. De HEER Jloeg Sifera voor het aangezicht
van Barak.
Dan verftaan wy, wat Debora te kennen geeve,
als zy zegt, Richt. 5: 20. Van den Hemel ftreden
zy.
Ja ook 'er is een natuurkundig bewys , voor
zulk een byzonder voorval, voor eenen geweldigen
ftortregen; vooral , in de woorden van Debora.
Richt. 5: 21. De beek Kifon wentelde ze weg,
de beek Kedumim (b"), de beek Kifon. Want het
zy door flagregenen en blikfemen zyn uitgedelgd. Na>
druklyk zyn de woorden, welke hy gebruikt, qua; ma-
nussota, imbribus, & fulminibus deleta eft,ut intellige-
ret, quam nulla; effent hominum adverfus Deos vires.
(£) Uit verfcheide vertaalingen van dit woord, kies
ik deeze, de beek der ouden, zie C. LAPIDE ad loc.
pag. 119. en ouze RANDTEKENAARS.
B 3
is

22 V E R D E D I G I N G V A N
is bekend, dat de beek Kifon gewoonlyk niet diep
Z
Y i J a
» by droog weer zeer weinig water hebbe,
doch dat zy teffens, by eenen ftortregen, zeer
fchielyk zwelle, en zwellen moete, wyl 'er zeer
veele kleene beekjes van de bergen komende , zich
in haar ontlasten (c). Daar nu ter deezer tyd,
op den dag van het gevegt, die beek Kifon zelfs
zoo veel water hadde, dat zy met eenen zeer fhellen
afloop ftroomde, wyl zy de in haar gevallen
lichaamen, wegwentelde, moet 'er een ongemeene
ftortregen kort te vooren gevallen zyn; trouwens
en de driedubbele herhaaling, de beek Kifon, de
beek Kedumim, de beek Kifon, en het verheffend
lofzingen van Debora, over 't wegwentelen der
vlugtelingen door die beek wyzen aan, dat hier
iets ongemeens, iets wonderlyks, iets, over 't
welke Jehovah byzonder verheerlykt moest worden,
zy voorgevallen; en daar anders, zoo de herhaaling
als de juichtaal beide laf en laag zouden zyn,
leeren wy nu dezelve kennen, als zeer gepast en
alzints verheven. 'Er is eindelyk een taalkundig
bewys voor deeze byzondere om Handigheid, voor
een ongemeen blyk van Goddelyke vverkinge, want
het woord QOH het geen de Onzen vertolken ver-
Jlaan, betekent ook verfchrikken, gelyk daarom
ver-
CO Zie dit uit MAUNDREL by HENRY over het
boek der Richt. bi. 143, 144. vergel. vooral BACHIE-
NE H. Geogr. 1 D. bl. 130. verv. Zie ook het werk
genoemd DE CHRISTEN 2 D. bl. 319.

EENICE I3YBELPLAATSEN. 23
verfcheide lezing-en het dus hebben, en dit voor
my door anderen is aangemerkt Qd). 't Zy dan,
dat ook hier, gelyk meermaal, eene verfchyning
en daadelyke werking der Engelen geweest zy ,
gelyk men zelfs met een bewys uit de grondtaal
ontleend, door eenen Schryver vindt aangedrongen
00* 't Zy liever , dat de vyanden zelve, in
deezen ongemeenen ftortregen, en 't geen zy daar
door leden, den vinger van een hooger Wezen erkenden
, en daar door beroerd werden, het geen
zelfs, zonder dat hooger denkbeeld, uit den aart
der zaake, het gevolg moest zyn van zulk een hea
zoo zeer belemmerend voorval.
Doch , laat ons, fchoon zonder grond en tegen
reden, dit nu bewezene in twyfel trekken (ƒ_).
Dit navolgende kan door niemand, wyl 't in het
gefchiedverhaal zelve geboekt ftaat, ontkend worden,
en het verwydert al het onmooglyke van dit
voorval.
Vooreerst, Baraks leger ftond op eene hoogte,
en viel van daar op Sifera's benden aan, welke
zich in eene vlakte bevonden; eene omftandigheid,
wel-
(d) Zie F. BURMAN over de Richt. bl. 198. CLE­
RICUS in ioc. pag. 85. ENGELSCHE GODGELEER­
DEN 1. c. POLUS in Synopfi ad loc. torn. 1. pag.
999.
(e) Zie SALIANUS 1. c. pag. 320.
(ƒ) BASNAGE gr. waerel. tafer. bl." 57. ftelt h«t
dut twijfelachtig voor.
B 4

$4 V E R D E D I G I N G V A N
welke zelfs noch nu, en vooral in vroegere tyden,
als zeer voordeelig werd aangemerkt. Dit getuigt
niet alleen een oud Gefchiedfchryver
maar 't word ook als een blyk van Agefilaus kundigheid
geboekt, dat hy zich nooit in de vlakte
liet aantasten, wyl hy zag dat zyn vyand hem in
ruitery overtrof (/>), en men vindt verfcheide
voorbeelden van dergelyke legerplaatfingen en aanvallen
, welke de overwinningen veroorzaakten (ƒ).
Daar nu niet alleen Barak en zyne krygslieden,'
zulk eene voordeelige ligginge hadden, maar dezelve
vrywWg verlieten, en van booven als op
hunne vyanden nederftorteden, moest deeze omftandigheid
hen des te meer verbaazen en in verwarringe
brengen, daar zy niets minder, wegens
hunne menigvuldige wagenen, op 't effen veld zoo
vernielende, verwagten konden, dan dat de Israëliërs
zich in de vlakte zouden durven waagen.
Ten anderen, Barak en zyne benden, waren
volkoomen verzekerd, dat zy zouden zegenpraalen;
ja dat zy den Canaaniten aanvielen, als door
Israëls God ter neerlaage gedoemde vyanden; dit
had-
• (g) DIODORUS SICULUS lib. 15. cap. 32.pag. 68 r.
(h) C. NEPOS in Agefilao pag. 204, 205.
(0 Men zie verfcheide voorbeelden verzaameld door
FRONTINUS Strat. lib. 1. cap. 10. pag. 85. lib. 2. cap,
2. pag. IIQ, I 2 0. vergelyk ook CESAR de bello Gall.
lib. 3. cap. 4. pag. 135. en PLUTARCHUS opp. torn,
I. pag. 295. 4i

EENIGE BYBELPLAATSEN. 25
hadden zy gewis uit Baraks mond gehoord, of
zelve gedeeltelyk veritaan, toen de door Jehovah
zichtbaar bevoorrechte, de in Israël welbekende,
de Godvruchtige, de zoo zeer verheeven Debora,
den zoon van Abinoam verzekerde, dat Israëls
Bond-God, den veldheer Sifera met zyne wagenen
en meenigte in zyne hand gegeeven hadde, en
reeds voor zyn aangezicht ter hulpe was uitgetogen.
En elk een begrypt , hoe onweerftaanbaar
zulk een heir zyn moet; wy hebben het ook op
eene andere plaatfe reeds aangemerkt (T). Men
noeme dit, hoe verkeerd ook, met den fpotteren,
of een fnood bedrog van Debora en Barak, of eene
ydcle inbeeldinge der foldaaten; het blyft evenwel
tegen hen met dezelve kracht werken, gelyk de
voorheen opgegeven voorbeelden, daar enkel bedrog
plaats had, dit bevestigen.
Ten derde , de gefieldheid van Sifera's Iègermagt,
bragt van zelve meede , dat zoo ras de voorhoede
van dezelve aan het deinzen raakte, eene allerniterfte
verwarring het gevolg moest zyn , want
de door Israëls benden te rug gedreven manfehap
der Canaaniten , vond achter zich de menigte van
hunne ftrydwagenen , en werden door dezelve verhinderd
, om in order te rug te wyken; ja deeze
wa-
(k) Zie het aangetekende over Num. 31: 7. Mengel-
gelfchriften, I. D. bl. 21. 22. trouwens, dat wy Barak
als hier in een verzeekerd geloove ftrydende, moeten
aanmerken, leert ons Paulus Hebr. 11: 32.
B 5

C6 V E R D E D I G I N G VAN
wagenen, door den aandrang der foldaaten, welke
door dezelve zochten heen te booren, aan 't bewegen
gebragt zynde, moesten de naby en tusfchen
dezelve zich bevindende krygsknechten ,
noodwendig zeer deerlyk gehaavend worden, 't
Geen daarom JOSEPHUS ook met recht heeft aangemerkt
(O 5 en dergelyke krygsvoorvallen zyn te
bekend, dan, dat men 'er op ftaande zou blyven;
het onder elkandren verward worden, het fchielyk
vluchten, heeft ten gevolge, het zich onderling
vernielen
Ten vierde, de Canaaniten werden in hun vluchten
de opgezwolle beeke Kifon gewaar, zy werden
door dezelve geftuit, en die 'er zich in wierpen ,
door dezelve weggewenield; eene omftandigheid,
van welke PLUTARCHUS omtrend het vluchtend
leger der Carthagenienfen byna dezelve fpreekwyze
(ƒ) JOSEPHUS Antiq. Jud. lib. 5. cap. 6. pag. 153.
ge-
(m) Zie DIODORUS SICULUS, welke dit heeft,
omtrend het leger van Semiramis, geflagen door de In-
diaanen onder Stabrobates lib. 2. cap. 19. pag. 105. om­
trend het voor Alexanders benden vluchtend leger van
Darius. lib. 17. cap. 34. pag. 839. van de zich in hunne
flad met verwarringe werpende Thebaanen. lib. 17. cap.
11. pag. 822. JOSEPHUS Am. Jud. lib. 20. cap. 4. pag.
691. leert ons,dat by liet fchielyk vluchten der Jooden,
voor de op bevel van Cumanus aanrukkende Romeinen,
twintig duizend gefneuveld zyn, welke elkandren ver­
trapten.

EENIGE BYBELPLAATSEN. 2.J
gebruikt (»)» een voorval meermaal gebeurd, en
voor heirlegers, wanneer zy vluchten moeten, al-
zints doodlyk, gelyk zoo veele voorbeelden be-
wyzen (o).
Ten vyfde, de Israëliërs hadden ruimen tyd,
om hunne in verwarringe vluchtende vyanden,
zelfs tot in den laaten nacht na te zetten, gelyk
ten minden, al werd 'er niets meer door aangewe­
zen (ƒ>), de zin moet zyn, van Richt. 5= 2
°«
Dt
(») PLUTARCHUS in Timoleone opp. torn. i. pag.
350. daar hy van de beeke Crirnefus zegt. TloMovs S»
C TVOTUjAOg TOU iTl 7tae^M0jAtV0lt IA7IUIT0]/rHf tjjt@XK-
A«v x«« ita^a^^mv arroKAvtv. Vergelyk ook LIV1US,
fpreekende van het door Hannibal geflagen Romeinsch
leger onder Sempronimus. edit. Drakenb. torn. 3. lib, ar.
cap. 56. pag. 488. en naderhand van het Roomsch leger
onder Faminius. torn. 3. lib. 22. cap. 6. pag. 535.
(0) Zie alleen PLUTARCHUS in Camillo opp. tom. 1.
pag. 137. De vyanden hebben de linkervleugel, door
hen naar de rivier gedreven, terftond ondergebragt.
Toen de Duitfchers voor 't leger onder C.Marius vluch­
ten moesten, zegt hy van hen, in C. Mario ibid. pag.
416. Feele van hen zyn, elkandren dringende, aan
den oever der riviere gevallen, en hebben dezelve met
bloed en lyken gevuld.
(ƒ>) Ziet over de verfchillende verklaaringen van dee­
ze woorden, onder anderen M. ADAMI Del. Bibl. tom.
6. pag. 114. feqq. SCHMIDIUS in loc. pag. 5 £ 3. en ee­
ne zeer byzondere uitlegginge by HUGO CARDINALIS
in loc. opp. tom. 1. pag. 200. Vergelyk ook over den zin
van

i3 V E R D E D I G I N G V A N
De flerren uit haare loopplaatfen ftreden tegen Sif
era
waar van al wederom eene ongemeene
nederlaag van die vyanden , het gevolg moest zyn.
Laat ik by dit alles, 't geen eik bedaarddenkenden
volkomen van de waarheid der behandelde gebeurtenisfe,
en van de fchandelyke onkunde en
onoplettenheid der Bybelbeftryderen, overtuigen
zal , nu noch de gefchiedenisfe naar de valfche opgaave
der ongeloovigen voorftellen, en dan zelfs
zal hunne fpottaal hen befchaamen moeten.
Laat ons toeftaan, het geheele leger van Koning
Jabin was hier opgetrokken onder het bevel van
Sifera , en het zelve werd, in eenen veldflag zoo
vernield, dat 'er geen een man van overig bleef.
Dan noch moeten wy zeggen, dit is gcenzints
ongehoord, dit is niet onmooglyk; want dit leger,
gelyk bewezen is, was niet alleen door den onvermoedbaren
aanval der Israëliërs, door zyne eige
van deeze zegswyze, dien ik in den text overneem, J.
COLUMBUS in loc. comment, tom. i. pag. 604.
(q) Men boude dit niet enkel voor eene dichterlyke
fpreckwyze; de gefchiedfchryver FLORUS heeft dezelve
lib. 2. cap. 6. pag, 303. ibi ad exitiura infelicis exercitus,
dux, terra, ccelum, dies, tota denique rerura natura
confenfit, zie hem ook lib. 3. cap. 5. pag. 537. nocturna
ea dimicatio fuit, & Lima in partibus, quippe quafi con-
miütans, quum a tergo fe holtibus, a facie Romanis pra-
buifTet; Pontici per errorem longius cadentes umbras fuas,
quafi hollium corpora, petebant.

E ENIGE BYBELPLAATSEN. 09
ge fchikkinge, door de gezwolle beeke Kifon, en
het ongemeen lang achter na jaagen der vyanden,
in eene allerongelukkigfte gefteldheid; maar ook
(V), het was alleszints verfchrikt; en dat dit laat-
fte alleen genoeg zy, om magtige en anders moedi­
ge heirlegers, geheel te doen vernield worden,
leeren ons de gebeurtenisfen voldingende. Dus CO
lezen wy, dat twee fterke Romeinfche Kafteelen,
door derzelver bezettingen , verfchrikt op het ge­
zicht der fchielyk aanrukkende vyanden, en der­
zelver verfchillende wapenrustingen, zonder flag
of ftoot werden overgegeeven, en de fleutels der
poorten den vyand werden aangeboden. By CAE­
SAR CO vinden wy, dat het bericht wegens de
fchrikverwekkende vertoonihge der Duitfchers, het
Romeinsch leger zoodanig aandeed, dat alle de of-
ficieièn en foldaaten ten uiterftcn verbaast werden ,
e e n e
(r) - Zie het aangetekende over 053,"J;
dat
betekeuisfe
in de voornaamfte Woordenboeken genoeg te vinden.
(s) AMMIANUS MARCELLINUS Rer. Geit. lib. i3,
cap, io. pag. 160.
CO C7ESAR de bello gall. lib, 1. cap. 39. pag, 59.
feqq. vide & eum de bello. civ. lib. 2. cap. 43, 44.
pag, 657, 658. en zoo de gedachte van S. SCHMIDIUS
in loc. pag. 394. coll. 424, doorgaat, dat naamlyk Sifera
en zyne krygsknechten verfchrikt werden eer Barak hin
aanviel, zoo dat zy tegen eikanderen (treden met de
fcherpte des zwaards, dan is het doodlyk gevolg van die
verfchrikking ras optemaaken, te meer, daar Barak hen
onder die vervvarringe aanviel, en zoo hevig vervolgde.

SO V E R D E D I G I N G V A N
dat veele Overften, onder, allerhande voorwendzeis,
hun ontflag verzochten ; dat die uit fchaamte
bleven , zich foms van traanen niet onthouden konden
, en in hunne tenten, ja met hunne gemeenzaame
vrienden, hun gevaar beklaagden; dat de
dapperfte en meest in den kryg ervaaren bevelhebbers
en krygsknechten, verward werden , en allerhande
redenen zochten , voor hunne niet bedekt
blyvende vreeze,en dat men zelfs aan Cïefarboodfchappen
moest, dat de krygsbenden, indien hy
haar gebood optetrekken, en te vegten, hem niet
zouden gehoorzaamen.
Naar het fchryven van eenen anderen («) verfchrikte
het den Geeten zoodanig, toen zy hoorden,
dat Alexander in eenen nacht, en zonder
brug te Haan, den Ister was overgetrokken, dat
zy zelfs den eerften aanval van het paardenvolk
niet konden uitftaan ; maar, eerst naar hun bygelegen
ftad, en vervolgens, met zoo veelen van hunne
Vrouwen en Kinderen, als hunne paarden dragen
konden, naar woeftynen heenenvloden.
PLUTARCHUS O) zegt ons , dat het heir van
Catulus, op het gezicht, dat hun legerbrug gebrooken
werd, door de zwaare brokken, welken
de vyand de rivier deed afdryven, zoodaanig verichrikte
, dat het zyne legerplaatfe verliet, en wat
(u) ARRIANUS lib. i. pag. io, lï. coll. pag. 14.
ook
(v) PLUTARCHUS in C. Mario opp. tom. U pag.
418, 419.

EENIGE B YBELPL AATSEN. 3t
ook de Veldheer deed, niet weder aan het ftaan
konde gebragt worden, zoo dat dit Opperhoofd,
zelfs de vluchtelingen in hunnen aftocht moest
voorgaan, om hunne fchande te bedekken , en die
vlucht dus op zich nam. En, laat de volgende
plaats uit denzelven PLUTARCHUS (w), wel­
ke zoo veil overeenkoomst heeft, met het geen de
H. Gefchiedfchryver van Sifera's en Baraks heiren
verhaalt, en welke ik daarom by verkortinge uit
zal fchryven, deeze verhandelinge fluiten ; dus
luidt dezelve.
Lucullus rukte met twee benden voort, naar ee­
nen heuvel; de foldaaten volgden hem met, yver,
wyl zy zagen, dat hun bevelhebber, gewapend,
ook als voorganger den arbeid op zich nam, en op
zyne voeten den heuvel trachtte te beklimmen; zoo
als hy 'er op was, riep hy, wy hebben het gewon­
nen myne medgezellen; en viel toen de vyanden
aan ; doch deeze wachtten den Romeinen niet af,
maar gingen fchandelyk onder een fterk gefchreeuw
op de vlucht: dus zyn, zonder eenige wonde, zon­
der bloedftortinge, zoo veele benden verflagen, en
'er viel eene groote flachting voor, onder hen die
vluchtten of wilden vluchten; want zy, dicht op
elkandren gedrongen zynde, konden niet; men zegt
dat 'er meer dan honderd duizend voetknechten ge-
fneuveld zyn, en dat maar zeer weinige Ruiters
ontvlucht zyn; in het Romeinsch leger waren hon­
(w) IDEM in Lucullo. ibid. pag. 510, 511.
derd

3* V E R D E D I G I N G VAN
derd gewonden, en vyf vermisten ; Lhius zegt,
dat de Romeinen noch het twintig/ie deel van hun­
ne vyanden niet uitmaakten (x).
II C H R O N I K . XX: 24.
De laatfte Bybclplaats, betrekkelyk tot oorlogs-
gevallen waar in geheele legers vielen, welke de
ongeloovigen tot een onderwerp van hunne befpot-
tinge Hellen, is, zoo ver my voorkwam, a Chron.
co: 54, waar wegens het leger der Moabiten ,
Ammonitcn, en andere volkeren (aj, 't geen faa-
men tegen Juda was opgetrokken, ftaat aangete­
kend, als Juda tot den wagttooren in de woefty-
ne gekomen was .wendden zy zich tot de menigte,
en ziet! het waren doode lichaamen, liggende op
de aarde, en niemand was ontkoomen.
Het
(x) Voorbeelden van legers, welke zoo geflagen wer­
den, dat 'er niemand van overbleef, noemde ik reeds in
myne Mengelfchriften , 1 D. bl. 77. 78. en zwyg 'er dus
hier van; men kon intusfchen een diergelyk voorbeeld
bydoen, uit den veldflag tusfchen Koning Don Sebasiiaan
van Portugal en de Mooren by Alcacer, den 4 Aug. 1578
voorgevallen; dien, welke 'er was tusfchen Aly Moham-
met en Scheik Tamur, en meer andere. ,
(a~) Wie deéze andere Volkeren geweest zyn, is buiten
myu doel, hier te onderzoeken; men kan de verfchillen-
de opvattingen by de uitleggers nazien, en vergelyken
ALGEMEENE HISTORIE, 2 D. 1 St. bl. 29.

BENIGE BYBELI'LAATSEN. 33
Het fpottend ongeloov noemt wel dit voorval,
geen veldflag, trouwens dit zoude te lomp zyn ;
maar telt het echter onder de onmooglykheden;
doch zonder grond. Want de Christen erkent hier
met eerbied, en op genoegzaam vasten grond ,
een zichtbaar blyk van Jehovahs almagt; en dit te
ontkennen is onredelyk, zoo lang men geene bewyzen
daar tegen inbrengt, het is des te oriredelyker,
wyl dit blyk van eeuwig Alvermogen hier
gevorderd werd, door de Goddelyke waarheid;
de Heer moest toch Zyne gedaane belofte, door
welke Hy verzekerd hadde , gy zult in deezen flryd
wiet te flryden hebben; flelt u zeiven; ftaat ;en ziet
het heil des Heeren met u ,o Juda en Jeruzalem, vs.
17. op eene ongemeene wyze,en door eene byzondere
werkinge van Zyne magt, bevestigen.
Maar teffens, de Christen heeft ook hier, meer
dan een antwoord, waar door hy den lasteraaren
der Openbaringe den mond kan floppen.
'Er is een geleerd Man (£), welke de zwaarigbeid
weg tracht te neemen, door de woorden niemand
was ontkoomen , te vatten , als of 'er ftond,
'er was geen een overgebleven , naamlyk in de legerplaatfe;
wyl zy alle , die uit den ouderlingen
moord ontkoomen waren , van die legerplaatfe waren
weggevlucht (c).
Men
(b) CLERICUS in loc. pag. 606. -
(c) yoor my, ik durve deeze vertaalinge niet aandringen,
wyl dezelve mynj oordeels niet voldoet aan de kragc
II. DEEL. C der

54 V E R D E D I G I N G V A N
Men kan' met rede, en dit antwoord alleen is
voldocnend, de zegswyze niemand is ontkoomen,
dus opvatten,: niemand of niet een, van die neerge­
velde lichaamen was geborgen, zy alle die geval­
len waren, bleven daar liggen, en kwamen alle in
de handen van Juda. Eene byzonderheid, welke
aantekeninge verdiende; want, dat hier veele aan-
zienlyke en ryk geklede lichaamen, dat hier de ly-
ken van voornaame Mannen, van Vorften en Be­
velhebbers lagen , en door Jofaphats benden ge­
plunderd werden , blykt uit den ongemeen ryken
buit welken zy wegdroegen vs. 25. 't zy men daar
door het gereédfehap, lichaamsverfierfelen, 't zy
liever kostelyke vaten verftaan moet. En dit
blyven liggen der aanzienelyke lyken vooral, was
een blyk, van de uiterfte onderlinge woede niet al­
leen , maar ook van de allerfterkfte verwarringe,
moed en raadeloosheid, daar men anders de neer­
gevallen Vorften, Heeren en Opperhoofden , weg­
neemt, en den vyand belet derzelver lyken te na­
deren; men vocht zelf meermaal op de allerver-
woedfte wyze, om eenen neergcvelden Opperbe­
velhebber , of dcszelfs lyk, niet te doen koomen
in de magt van den daar op aandringenden vyand
00-
Of,
der grondtaal, welke hier eigenlyk zegt, en V was gee­
ne wegvluchting, geene ontkooming. Waar van het te­
gendeel omttend die weggevluchten zoude moeten gezegd
worden.
(dj Zie CüRTIUS lib. 9. cap. 5. num. 16-20. PATJ-
5A-

E ENIGS BYBELPLAATSEN. SS
Of, men kan die fpreekwys, niemand was ont­
koomen, dus vatten, niemand van die neergevel-
den , was den dood ontkoomen; dan is dit gezeg­
de, eene verklaaring van de even voorgaande uit-
drukkinge, ziet het waren doode lichaamen, lig­
gende op de aarde. Die van Juda, vonden niet ,
gelyk het anders doorgaans na een gevegt voorvalt,
dooden en gekwetften, maar alleen doode lichaa­
men , alle de zoo gekwetften, dat zy van het veld
niet konden wegkoomen, waren reeds geftorvcn,
wanneer Juda's heir by den wachttooren kwam;
iets dat door verfcheide omftandigheden , zelf zon­
der wonderwerk heeft kunnen voorvallen, gelyk
yder oplettende aanftonds zien zal.
Ja zelfs, wanneer wy het gefchiedverhaal, naai­
de duidelyke letter, in zyn geheel opneemen, zien
wy in het zelve, de bewyzen voor de mooglyk-
beid van dit voorval. Want het leert ons, dat
bier een onderling vermoorden hebbe plaats gehad,
immers de kinderen Ammons en Moab, ftonden
op, tegen de inwooneren van het gebergte Seir,
om te verbannen en te verdelgen, en ah zy met
de inwooneren van Seïr een einde gemaakt had­
den, hielpen zy de een den anderen ten verderve.
vs. 23.
SANIAS Meffen. feu lib. 4. 'pag. 304. edit. Kuhuii.
PLUTARCHUS in Pelopida pag. 296. in Lyfandro pag.
449, 450. in M. Crasfo pag. 559. vid. & in Pyrrho
pag. 405.
C 2
Al

56 V E R D E D I G I N G VAN
Al wisten wy zelf niet, door welke redenen,
deeze onderlinge woede veroorzaakt werd, zoude
het dwaas zyn, de waarheid van het voorval te
ontkennen, daar in een leger, uit verfcheiden natien
beftaande, en door onderfcheiden oogmerken
gedreven, meer dan eene rede , oorzaak geven
kan tot onderlinge verbitteringe, of verwarringe,
met dat gevolg, dat zy, fchoon bondgenoten,
op elkandren aanvallen, en zich onderling verderven;
ik zal ten voorbeelde niet aandringen, 't
geen gebeurde in het leger van Xerxes , toen
Leonidas met zyne dappere Spamanen, 'snachts
op het zelve aanviel, en de Perfen daar op elkandren
w/iedend aantastten, en zich onderling
vermoordden, (V).
' 't Geen voorviel tusfchen de Argonauten, en
hunne bondgenooten, welken zy meest allen met
hunnen Koning Cyzicus omhragten, volgens de
aantekeninge van APOLLODORUS (ƒ) en het
geen TACITUS (g) verhaaldt, dat de Bructeri,
door twee volkeren uit hunne nabuuren en bondgenoten
verdreven, en byna uitgedelgd zyn, onder
de toeftemminge der andere nabuurige natiën,
of [zegt hy] uit haat van hunnen hoogmoed; of,
door
347-
(O DIODGRUS SICULUS lib. u. cap. 10. pag,
(ƒ) APOLLODORUS lib. i. pag. m. 44.
(g) TACITUS de Morib. German. cap. 33. pag. o,
447-

EENIGE BYBELPLAATSEN. 37
door de aangenaamheid van den hult, of door ee­
ne zekere gunfte der Goden f onswaards (//), zal
genoeg de móoglykheid van zulk eene gebeurtenisfe
ftaven.
Maar het H. gefchiedverhaal tekent ons daar
beneven aan , de oorzaake van die onderlinge woede
en verwoestinge, want vs. 22. vinden wy, de
HEER. ftelde achterlagen tegen de kinderen Ammans,
Moab, en die van het gebergte Seïr, die
tegen Juda gekoomen waren, en 't gevolg daar
van word opgegeeven vs. 22, 23. Zy werden
geflagen ; want de kinderen Ammons en Moab
fionden op tegen de inwooneren van het gebergte
Seïr en als zy met de inwooneren van Seïr
een einde gemaakt hadden, hielpen zy, de een den
enderen ten verderve.
De wyze op welke de HEER. deeze achterlagen
ftelde is ons onbekend; of men dezelve eigenlyk,
dan liever oneigenlyk vatten moet, word verichillend
begrepen (/> Doch, men neeme het zoo
men wil, die achterlage blyft een zeer gefchikt
middel, om de aangetekende onderlinge verwoestinge
in dit leger te veroorzaaken.
Wil
fh) Deeze plaats van Tacitus, is reeds door GRO-
TIUS aangetekend, vid. Biblia Critica in loc.
(O Zie over de verfchillende opvattingen, onder anderen
J. H. MICHAELIS ad loc. in annot. ad Hagiogt.
V. T. Vol. 3- pag« 795»
C 3

SS V E R D E D I G I N G VAN
Wil men met verfcheide Uitleggers (k) welke 'in
deezen het voetfpoor der Jooden drukken, vastzeilen
, dat op Goddelyk bevel zich verfcheiden
Engelen, onverwagt en in eene fchrikverwekkende
hondinge, achter het vereenigd leger vertoonden
, 'er zal niets ongerymds in zyn, en daar deeze
den Moabiten, Ammoniten en die van Seïr ras
bekend werden, als niet tot hunne benden behoorende,
kon wel zeker eene bedenking van verraad,
door eene der in het leger zynde natiën gepleegd,
de andere zeer gemaklyk aan 't woeden helpen.
Echter zal ik dit, wyl 't geen vat heeft op die
lieden, met welke ik thans te doen hebbe, niet
aandringen.
Gelyk ik ook wel toe wil flaan, dat het geen
genoegzaamen grond hebbe, door die achterlagen
te verdaan (/), nayver en onderlinge verdeeldheid,
met eene daar uit volgende verbitteringe, welke
eerst onder hen fmeulden, en in heimelyke hinderlagen
zich vertoonden, en naderhand in openiyke
.woede uitbraken! 't geen, ging het door, gewis
het geval zeer wel zoude doen begrypen (#2).
Ko:>
(*) Zie ENGELSCHE GODGELEERDEN over 2
Chron. bl. 161. HENRY over 2 Chron. bl. 269. PA­
REUS in loc. opp. tom. 1. paree 2 pag. 18. P1SCATOR
in loc. pag. 486.
(/) Zie ENGELSCHE GODGELEERDEN l. c.
O) Voor my, ik kan deeze gedagte niet omhelzen,
wyl my niet bekend is, dat het woord 't
geen

EENIGE BYBELPLAATSEN. 39
Konde men bewyzen, 't geen men hier en' daar
vooronderfteld vind (») en waar toe ecnige aanleiding
is, in de verbindinge van de Ammoniten en
Moabiten, tegen de inwooneren van Scïrs gebergte
, by de eerde beroeringe; dat naamlyk aan die
van Seïr door hunne bondgenoten gelast was,zich
van het leger aftezonderen, en die van Juda uit
eene hinderlage aantetasten., doch dat zy, door
een' of anderen misflag, integendeel den Ammoniten
aanvielen ; dan was de zaak zeer duidclyk.
Doch daar 'er verfcheide andere redenen, voor dieeerfte
woede der twee volkeren, tegen de bewooners
van Seïrs* gebergte, kunnen gegeven worden,
zal ik dit liever voorbygaan.
Het kan waar zyn (o), dat de Idumeërs , een
gedeelte der Moabiten , tegen hunne overige bondgenoten
aangehitst, en zich in fchyn met hen vereenigd
hebbende, op dezelve , uit heimlyk gefielde
achterlagen zyn aangevallen ; doch , toen het bleek
dat zy ter kwaader trouwe handelden , ook op
hun beurt door die anderen zyn neergeveld. En
ook
geen vyandelyk verborgen benden, of plaatfen daar men
dezelve verbergen kan, te kennen geeft, ooit in het ou­
de Testament gebruikt worde in de betekenisfe van onder­
linge verdeeldheden of rerdenkingen.
(n) Zie ENGELSCHE GODGELEERDEN 1.1. conf.
POLUS in Syn. ad loc. tom. I. pag. 1924. SALIANUS
Annal. Ecclef. V, T. Epit. pag, 528.
(e) Zie CLERICUS in loc. pag. 605, 606.
C 4

4°
V E
R D E D I G I N 0 VAN
ook dan zien wy eene genoegzaame rede van zulk
eene algemeene vcrwarringe en onderlinge flachtingc.
Ook kunnen het achterlagen geweest zyn, uit
het leger zelve afgezonden, met bevel, om daar te
blyven ftaan, en den aftocht van het heir, zoo
dezelve mocht noodig worden, te dekken; doch
welke, het zy door misleidinge, het zy door onvergenoegdheid
, wegens dien op hen gelegden
post, op de benden hunner bondgenoten aanrukten
, waardoor de verwarring en onderlinge woede
moet aan 't gaan geraakt zyn: trouwens, in legers
uit verfchillende volkeren by een geroepen, kunnen
zelfs uit geringe oorzaaken, bloedige verfchillen
tusfchen de onderfcheide benden voorvallen Q)
De uitdrukking de HEER ftelde achterlagen te.
gen hen, kan voeglyk dus gevat worden, dat God
in de oogen deezer volkeren, of van derzelver bevelhebberen,
zich achterlagen deed vertoonen; dat
zy, 't een of ander, zelfs wel misfchien ee'n gedeelte
van hun leger, voor achterlagen aanzagen
waar door eene vrceze voor verraad, een oproer
en verfchrikking in het heir ontftond (qy En dit
bevestigt JOSEPHUS CO , zeggende: God zond
zulk een fchrik en verflagenheid onder hen, datzy
tegen elkandren vyandig woededen. Zulk ee'ne ver-
fchrik-
(ƒ>) Conf. OSIANDER in loc. pag. 1306.
(?) MALVENDA in loc. comm. tom. 3. pag i 9,
CO JOSEPHUS ant. jud. iib. 8. cap. 1. p a g. 2 p 8.'

EENICE BYBELPLAATSEN. 41
fchrikking baardt eene onderling vermoorden; zoo
raakte 'er een rumoer in V leger der Philiflynen,
en 't gevolg was, het zwaard des eenen was tegen
den anderen, I. Sam. 14: 19, 20. Toen de drie
honderdmannen, onder bevel van Gideon, rondom
het leger der Midianieten , met brandende fakkelen
gezien werden en op de bazuinen bliezen, verliep
het gansch Midianitisch heir, en h zwaard des
eenen was tegen den anderen, Richt. 7: 19—23.
Trouwens men kent den Terror panicus, van welken
de oude Heidenen zoo veel fpraaken, en de
voorvallen , van eene fchielyke verfchrikkinge in
een leger, met derzelver doodelyke gevolgen, zyn
niet zeer ongemeen. Wy zagen 'er verfcheide voorbeelden
van, by de behandelinge van Richt. 4:16.
Ik zal 'er nu alleen bydoen 't ge^n PAUSAN1AS
verhaalt van het ongemeen talryk leger onder Brennus
in Griekenland gevallen: 'er viel, zegt hy, deeze
vrees op het leger in den nacht, in den beginne
waren 'er rveinige die zoo verward werden, dat zy
zich verbeeldden, te hoor en het geluid van den grond,
betrapt door veelepaarden, en naby te zien de moedige
vyanden; niet lang daar na floeg de dwaasheid
tot allen over; dus de wapenen opgevat , en het
leger onderling zich afgefcheiden hebbende, doodden
zy beurteling eikanderen, en werden gedood (s}.
Ja,
(s) PAUSAMAS lib. 10. cap. 23. pag. 855:. iHTt

4« V E R D E D I G I N G V A N
Ja, uit den faamenhang der woorden, en den
afloop van het gebeurde, is het voorval zeer natuurlyk
dus geweest; eenige inwooners van den
bergftreek Seïr, eenige Edomiten, en andere nabuurige
volkeren, onderfcheiden van hen, welke
reeds met de Moabiten, en Ammoniten , tegen Juda
waren opgetrokken , vertoonden zich onverwagt
achter het vereenigd leger, 't geen, daar
bier verfcheiden volkeren tegen Juda waren faamgeroepen
, door de laatere komfte van deeze benden
zeer mooglyk ja waarfchynlyk was. Intusfchen,
de Kinderen Ammons en Moabs, van het aanrukken
deezer menigte niet bewust , en aan eenige
tekenen befpeurende, dat zy niet tot hun volk,
maar tot de inwooners van Seïrs gebergte en derzeiver
nabuuren behoorden ; kregen daar door verdenkinge,
dat zy door die van Seïrs bergen verraden
werden, en vercenigden zich daar op, om die
inwooneren van Seïrs gebergte welke in het leger
waren, te vermoorden. Dit is toch niet alleen
zeer mooglyk, uit het onderfcheiden beftaan, der
in dat leger faamgekoome volken, maar ook 't is
meermaal gebeurd , dat men voor vyanden aan
zag,
not. s, t, u, v, en doet 'er by 't geen ARRïANUS
heeft pag. 178. MAIMBURG Hüt. der Kruisvaard, heeft
'er verfcheiden voorbeelden van bl. 591. 609, 723. Eene
belagcheiyke oorzaak van eene verregaande verfchrikkingc
in het leger der Myfiers, verhaaldt FLORUS lib. 4. cap.
12. pag. 867.

EENIGE BYIïELPLAATSEN» 43
zag', zulkefi die-waarlyk vrienden waren (f). 't
Is meermaal voorgevallen, dat men tegen pas aangekomen
manfehap een wantrouwen opvatte, als
of deeze ter kwadertrouwe handelde (u). En een
der oude Gefehiedfchryvers leert- ons , dat het
voorneemen van fommigen, om weg te loopen,
eenen aigemeenen oproer en ouderlingen moord
veroorzaakt hebbe (v).
Ja, dat hier waarlyk zulk een geval geweest zy
als ik zoo even, omtrend die laatere aangekoomen
-Krygsmagt opgaf, word niet onduister bevestigd;
wyl de Moabiten en Ammoniten, openbaare vyan*
den van Juda op, deezen tyd waren; maar géenzints
de Edomiten- van het gebergte Seïr; deeze
waren tot op dit tydftip met Jofaphat in vreede
geweest; doch hadden, hunne cynsbaarheid moede
, zich by Judas vyanden gevoegd , nu deeze
'openlyk tegen dat land optrokken. Dus konde,
zoo ras de Ammoniten en Moabiten, onder zich,
niet alleen die van Seïr vonden , maar 'er ook
meer anderen van hen onverwagt achter zich zagen
, zeer ligt by hen het vermoeden ontdaan ,
dat die van Seïr het nog heirnelyk met Juda hielden,
en dat zy dus door dezelve misleid en verraaden
werden.
(?) Dit is reeds aangemerkt door LAVATERUS in loc
pag. 159. vfa.
(«) Zie C. NEPOS in Datame pag. 170.
(v) LIVIUS tom. 3. lib. si. cap. 48, pag. 405.
Ja

44 V E R D E D I G I N G VAN
Ja vs. 23. bevestigt myn gefielde genoegzaam ;
want men kan dan zeer natuurlyk, en anders niet
welvoeglyk rede geeven, waarom de Ammoniten
en Moabiten zich terftond met eikanderen , tegen
de inwooners van Seïrs gebergte verbonden , en
dezelve afmaakten : — Men ziet dan teffens dc
kracht van des H. Schryvers verdubbelde fpreekwyze,
zy ftonden tegen hen op om te verbannen,
en te verdelgen. Wyl zy hen naamlyk aanmerk!
ten, als vervloekte verraaders, tegen wien ban en
moord op de fterkfte wyze moesten worden uit.
geoefend (w~).
W T
anneer nu de inwooners van Seïrs bergftreek 5
door de Ammoniten en Moabiten dus deerlyk ver'
nield waren; begonden deeze twee natiën ook op
elkandren aan te vallen , zy hielpen de eene de
andere ten verderve, volgens het 23 vs.
W T
elke de oorzaak van dit laatfte voorval geweest
zy, heeft de gewyde Schryver, om dat hy het niet
noodig hadde, ons niet aangetekend. Moet men
gisfen, 'er kunnen zeer waarfchynlyke redenen van
gegeeven worden.
. By voorbeeld ; 't kan zyn, dat na het uitdelgen der
inwooneren van Seïr, de twee daaraan handdaadige
natiën, beuren grooven misflag ontdekt hebben;en
dat
O) Hier uit blykt in het voorbygaan , dat men zonder
grond zegge, de Ammoniten en de inwooners van den
berg Seïr, vielen den Moabiten uit hinderlagen aan. Zie
VATABLUS in Bib!, cm. ad loc.

EENIGE BYBELPLAATSEN. 45
dat daar op, de eene aan de andere verweet, dat
zy de oorzaak was van den verfoejelyken moord,
gepleegd aan trouwe bondgenoten, en nu de oor»
zaak van hëure onderlinge verzwakkinge; een verwyt
voor het noch ziedend bloed der wederzydfche
krygslieden geheel ondraaglyk.
't Kan zyn, dat onder het moorden van Seïrs
inwooners ook eenige Ammoniten en Moabiten,
't zy door de wapenen der aangetasten , 't zy
door onderlinge woede , gefneuveld waren, en dat
by de ontdekkinge daar van, men weerzyds begon
te morren , en dit verlies van waarde vrienden
wreeken wilde. Het kan ook waar zyn, dat een
verfchil over den buit, welken men van de neergevelden
halen wilde, de reeds woedende foldaaten,
noch meer en op nieuw verbitterde, en hen
het noch rookend zwaard, tegen elkandren deed
wenden O). Genoeg ! meer dan eene aanleidende
oorzaak, zoo gemaklyk en natuurlyk te vinden,
neemt alle bedenkingen tegen de mooglykheid van
dit voorval, volkoomen weg.
Dus bleek op nieuw, uit de behandelinge van
deeze Bybelplaatfen, hoe het ongeloov, fchandelyk
en zonder eenige vrucht voor zyn hoofddoel,
zich verzette tegen de waarheid der gebeurtenisfen,
in het H. Bybelboek te vinden.
o Mocht
(x) Deeze twee laatfte redenen, zyn reeds gegeeven,
ioot J. ALTING in loc. opp. torn. 2. parte 1. pag. 14»-

V E R D E D I G I N G VAN «lZi
o Mocht het geen over de zes nu verdedigde
Schriftplaatfen gezegd is , dienstbaar worden, om
ongelukkige befpotters der Goddelyke openbaaringe
te bewegen, dat zy aan de waarheid hulde
doen!
D E

D E
Pag. 47
M E L A A T S H E I D
DER OUDE
ISRAËLITEN.
TWEEDE VERHANDELING.
Wyl dit ftuk gefchikt is, om te onderzoeken |
of de Melaatsheid der oude Israëliërs befmetlyk
geweest zy, moeten wy vooraf melden:
De vraag is niet , of veele van die ziekten ,
welke Melaatsheid genoemd worden, befmettende
of aanfteekende geweest zyn ? dit fchynt omtrend
fommige van die kwaaien voldongen te zyn.
Ook is de vraag niet , of de Melaatsheid der
oude Jooden, eene afkeer - verwekkende, eene alzints
walchelyke ziekte geweest zy?
Ook

48 V E R D E D I G I N G V A N
Ook niet, of zy gevaarlyk was ? of althans,
wanneer zy lang by bleev, gevaarlyk werd voor
den lyder?
Ook niet, of dezelve in den reeds Melaatfen
eene toeneemende krankheid was?
Eindelyk niet, of deeze plaag iemand, met dezelve
bezogt, onder Gods oude Bondvolk, deed
houden , voor zulk eenen, die niet alleen zelve
onrein was, maar ook anderen verontreinigde?
Maar, deeze is de vraag; was die Melaatsheid
der oude Israëliten, een kwaal, welke voor andere
Israëliërs gevaarlyk was, wyl zy van eenen aanfteekenden,
van eenen befmettenden aart was ?
Zeer veele Geleerden antwoorden ftellig ja! en
onder hen fpreeken verfcheiden , met zoo veele
verzekeringe, dat men zich niet veel fterker uit
kan drukken. Dan is het, de Joodfche Melaatsheid
was zeer befmettelyk, zy was zoo geweldig,
dat niet alleen klederen en huisraad, maar zelfs de
muuren van het huis befmet werden (a).
Dan weer, het fchynt overtollig over de befmettelykheid
der Melaatsheid te twisten, welke byna
niemand in twyfel trekt, nademaal wy weten, dat
in de alleroud/le wetten [die van Mozes naamlyk]
gezorgd zy, dat de Melaatfen geene gemeenfchap
met
(a) Dit zegt MACQUET 1. c. bl. 22. doch zonder
eenig bewys, en zonder onderfcheidinge van die verfchil-
lende melaatsheden, welke men althans dus noemt.

DER OUD E ISRAëLITEN» 49
mi gezonde menfchen hadden O). Een ander
zegt, het is naauwlyks noodig dit, die befmette-
lykheid der Joodfche Melaatsheid, te bewyzen (c).
En hoe fterk luidt het, zelfs hy, die maar eene
zelfs kleene Melaatfe vlak heeft , kan vry veel;
andere menfchen, met welken hy verkeert, en ge-
meenfchap heeft, befmetten, en het gebeurt, dat
het vergif uit zoo *ene vlak voortkomende, f erker
•woede in verfcheiden daar door befmetten , dan in
hem uit wien dat vergif kwam (d).
Men verzekert, eene foort van deeze ziekte was
zoo befmetlyk van aart, dat 'er geene zorg genoeg
kende gedragen worden , om derzelver befmettin-
ge voor te koomen, tot zoo ver, dat zy die 'er
van ftierven, op eene plaatfe van de andere afge­
zonderd begraven werden (e).
i n h e t
(b) SCHILLING 1. c pag. 31-
Moest
TAFEREEL
VAN NATUUR EN KUNST 1 D. bl. 103. leest men:
dat zy befmetlyk was, getuigen alle Historiën, gewyde
beide en ongewyde.
(e) RATHLEFF Merg der Acad. Verh. 5 D. bl. 612.
Noch Iterker fchryft J. L1ËUTAUD in fynopfi univ. prax.
med. parte 1. pag. 428. doch hy noemt de Joodfche me­
laatsheid niet, maar die, welke meest den armoedige»,
behoeftigen , morfigen , en met vuil bedekten aantast.
(d) SCHILLING 1. c. pag. 161, 161. doch ook van
de melaatsheid of liever die kwaal welke hy melaatsheid
noemt, word dit in 't gemeen gezegd.
(,) ALGEMEENE HISTORIE 3 D- } St. bl. 314-
II. DEEL. ö

5° DE M E L A A T S H E I D
Moest dan gezag en hooge toon de zaak beflisfen,
dan zoude 'er geen plaats voor tegenfpreeken
over blyven.
Maar deeze en andere bewyzen , welke men
voor die befmetlykheid der Joodfche Melaatsheid
opgeeft , althans die ik immer zag, komen my
geenzints voldoende voor.
Laat ons dezelve naader inzien.
Het is een algemeen aangenoomen bewys voor
deeze ftellinge, de melaatsheid der Jooden was befmettend,
want, de melaatfen moesten buiten Israëls
leger gebannen worden.
Doch dit bewys is geenzints voldoende; niet alleen
, omdat de befmetting niet noodwendig door
die verbanninge vooronderfteld word; maar vooral
, wyl Mofes ons met ronde woorden leert, dat
ook alle vloejende, en alle die onrein waren van eenen
dooden, even eens als de melaatfen, uit het
leger van Israël, moesten worden weggezonden.
Num. 5: • a, 3. en wel om eene en dezelve reden,
op dat zy niet verontreinigen hunne legeren! Maar
zeker, niemand zal die vloejende,dien door eenen
dooden onreinen, houden voor met befmettende
krankheden aangetaste menfchen.
Ik weet, de Jooden melden veel van de verfchillende
afzonderingen der verfchillende onreinen (ƒ),
doch
(f) Zie ALTING ad Num. 5. opp. tom. ï. pag. 98.
SELDENUS de Synedr. Hebr. lib. 2. cap. 1. N. 5. pag,
490. Welke echter pag. 491. feqq. daar uit verfcheiden
din-

DER OUDE ISRAÜLITEN. 51
doch zy kunnen, daar zy zelve de befmettinge
der melaatsheid ontkennen, hoe llerk zy ook van
derzelver onreinheid fpreeken , daar door niets anders
bedoelen, dan eene meerdere onreinheid en
verfmaadelykheid der melaatsheid aantevvyzen; ook
geldt hun gezag niets tegen het gezag van Mofes,
welke eene en dezelve verzendinge uit het leger,
en wel om eene en dezelve reden, oplegt aan de melaatfen
, en die andere onreinen.
Men moet ook herdenken, dat de afzondering
der melaatfen van de andere Israëliten , niet gefchiede,
wyl zy als zieken, van gezonde menfchen;
maar, om dat zy als onreine, moesten afgefcheiden
worden van een heilig volk, of liever van een
heilig leger, in welks midden Jehovah woonde ; dit
immers word Num. 5: 3. als de reden van de wet
ter wegzendinge der melaatfen en andere onreinen,
duidelyk opgegeeven; en dit blykt, wyl zulken,
die geene de minde ziekte hadden, maar echter onrein
waren, hetzelve lot met den melaatfen moesten
ondergaan.
Indien eindelyk, de befmettelykheid, de oorzaak
was van de verbanninge der melaatfen uit het leger,
waarom moest dan Mirjam, zeven dagen buiten
dat leger gezonden worden, daar zy geheel melaats
, wit was als fneeuw, dat is, volgens hen ,
die
dingen befluit, die van zelve vervallen, als men let, op
die vryheden, welke den melaatfen gegund werden; waar
van nader.
D 2

5= DE M E L A A T S H E I D
die de nu beantwoorde tegenwerpinge opgeeven,
geheel geneezen was (g). En dus geenzints als
befmettende kon worden aangemerkt.
Myn lezer gunne my, daar ik hier van die ge­
heele melaatsheid der oude Israëliërs gewag maake,
eenige aanmerkingen mede te deelen over die aan
zoo veele uitleggingen onderhevige plaatfe van Mo-
fes, Levit. 13: 12, 13. Zoo de melaatsheid in
het vel ganfchelyk uitbotte, en de melaatsheid het
geheele vel des geenen die de plaage heeft, van
zyn hoofd tot zyne voeten bedekt heeft, naar al het
gezicht van de oogen des priesters; en de priester
merken zal, dat ziet de melaatsheid zyn geheele
vleesch bedekt heeft; zoo zal hy hem die de plaage
heeft, rein verklaar en , zy is geheel in wit veran­
derd , hy is rein.
Ik zal zwygen, van de uit de letter van den
text zich zelve wederleggende verklaaringe van
fommigen (A), welke die geheele en fneeuwwitte
melaatsheid , houden voor de droevigfte , ergfte
en ongeneeslykfte foort van melaatsheid; dan zou­
de toch dezelve zeker onrein zyn moeten; daar
het tegendeel regelrecht uit Mofes woorden blykt.
Schoon het ondertusfchen waar blyft, dat, indien
de melaatsheid befmettend was, deeze uitgebotte ,
(g) Zie vooral SCHILLING L 1. pag. 31, m , 122,
146, 159.
(h) AINSVVORTH over Num. 12: 10. GOEREE
Mof. Hifi. 4 D. bl. 601.
ea

DER OUDE ISRAëLITEN. 53
en het geheele vel bedekkende melaatsheid de aller-
gevaarlykfte zoude geweest zyn.
'k Zal ook hier zwygen van die glosfe, welke
de Jood Philo over deeze goddelyke wet gemaakt
heeft, als van welke in het vervolg byzonder zal
moeten gefproken worden.
Hoe gedrongen is die uitlegging (?) , Mofes ver-
ftaat door de melaatsheid alleen de witte verwe; en
derhalven is de zin der wet, als de mensch alleen
die witte verwe heeft, en dus wel melaats is, maat­
niet hehebt met die melaatsheid, welke iemand
onrein maakt, en door eenen zwaar en, ruilen en
hefmettenden adem aanfteekt. Wyl alleen de wit­
heid in de plaage is, en 'er geene zwelling, noch
eene verdieping door de fchurft plaats heeft, noch
de natuurlyke verwe van het hair, of vleesch door
witheid veranderd heeft.
Welke onderfteliïngen, nooit bewezen, worden
hier gevonden? hoe verkeerd is het, enkel de wit­
te verwe, melaatsheid te noemen? hoe duidelyk
ftrydt deeze opvatting tegen Mofes woorden ? doch,
genoeg hier van.
Het is niet ongemeen , te hooren , dat men dee­
ze plaatfe dus verklaare; de mensch van wien hier
Mofes fehryft, was wel van een allerleelykst aan­
zien , maar had echter eer eene fchurft, dan eene
melaatsheid C^)' En hier meede itemt overeen,
(/) Zie COLUMBUS in loc. pag. 392.
dat
(è) BQNFRERIUS in loc. pag. 634» LORINUS in
D 3 loc.

54 DE M E L A A T S H E I D
dat men zegge, die mensch hadde de witheid,
niet door de melaatsheid, fchoon zy melaatsheid
fcheen te zyn (/), doch, en dit is genoeg ter
wccrlegginge van die uitlegginge; Mofes , noemt
dien mensch by herhaalinge melaats, en zyne
kwaaie de melaatsheid.
Anderen meenen, dat Mofes hier fpreeke van
eene niet befmettende melaatsheid, in onderfchei-
dinge van eene andere , welke wel befmettend
was f » ; doch, wy hebben reeds getoond, dat
Mofes geenzints van onderfcheide foorten van me­
laatsheid gewagc Qn) • en, dat geheel in wit ver­
anderd , te zeggen zoude zyn, niet meer befmet­
tend te zyn, luidt wonder vreemd; ook zal ftraks
van de ondcrftellinge wegens de befmettenheid
der melaatsheid, aangewezen worden dat dezelve
ongegrond zy.
THEODORETUS (V) meent, dat de reden
van
loc. pag. 393. OSIANDER in loc. pag.578.STARlNGH
Byb. Woordenb. 5 D. 2 St. bl. 147.
(/) CLERICUS in loc. pag. 223, 226.
O) Dit is niet alleen de gedachte van MEAD Med. S.
pag. 11. maar word ook ten deele aangenoomen döor ze­
keren Schryver, in het Merg der Akad. Veih. 5 D. bl.
603. by wien echter, vergel. bl. 600, 601. eene tegen-
ftrydigheid voorkoomt; zie ook BURMAN over deeze
plaats bl. 52. L1G11TFOOT ad Matth. 8. 2. opp. tom. 2.
pag. 306.
(n, Zie myne eerfle verhandelinge over deeze (toffe»
{0) In Levit. Qna;ft. 16.

DER OUDE ISRAë L ITEN. 55
van deeze wet in de Goedertierenheid van den
Wetgever ligge; wyl die geheele melaatsheid volftrekt
ongeneeslyk was, en zy die dezelve hadden,
dus hun leeven lang zouden moeten uitgefloten
blyven uit Israëls leger; daar voor hen, die geene
geheele melaatsheid hadden, noch hoope was ter
herftellinge, en zy die uitfluitinge dus konden
doorltaan.
Eene gedachte , welke, indien zy doorging, genoegzaam
bewyzen zoude , dat zelf de allerergfte
melaatsheid niet befmettelyk geweest zy; doch
welke men, als tegen de H. gefchiedenisfe aanloopende,
verwerpen moet.
Laat ik, zonder byzondere uitleggingen verder
optenoemen Q&) , eenvouwig zeggen, deeze plaats
word duidelyk, als men herdenkt, de melaatsheid
der Jooden was eene byzondere plaag, door Gode
gedreigd en toegezonden, op de opzettelyke overtredinge
der levitifche Godsdienstgeboden. Zy
was eene door menfchelyke wetenfchap ongeneeslyke
Kwaal; doch de Almagtige, welke deeze bezoekinge
zond, nam dezelve foms wederom weg,
en dit bleek den priesteren dan, wanneer zy zagen,
dat die melaatsheid, te vooren hier en daar
aan'den lyder zichtbaar, nu zyn geheel vel bedekte
van het hoofd tot de voeten, zonder dat ergens
o-ezond vleesch onder dat vel gezien werd, en dus
ö
die
O) Zie MERG DER AKAD. VERHAND. 5 D-
v e r v
599- «
D 4

55 DE M E L A A T S H E I D
die Kwaal geheel in wit veranderd was; geen
vreemd, geen ongegrond gebod was het dus, dat
zulk een mensch rein verklaard moest worden ;
want uit die geheele witheid, dat koomen van de
melaatsheid over het ganfche lichaam van den lyder
, zag men, dat 'er geen gevaar meer was , dat
die Kwaal naar binnen voortzetten; dat zy geene
meer gevaarlyke, meer fchandelyke, en fcbaadelyke
gevolgen hebben zoude; ja die geheele uitbotting
der melaatsheid, was een blyk, dat in het
lichaam genoegzaame krachten gelegd waren, om
de zondigende doffe naar buiten uittedryven; en
daar dit reeds gefchied was, van de genoegzaame
zuiveringe des lichaams. Maar, daar dit natuurlyke
middelen niet doen konden, was het teffens een
doorflaand blyk, dat de Hooge God , welke naar
Zyne Rechtvaardigheid en Waarheid, dien zondigcnden
Israëliet met de melaatsheid bezocht hadde,
dezelve wederom, naar Zyne barmhartigheid, in
zoo verre hadde weggenoomen, dat 'er geene nadeelige
gevolgen voor dien mensch van zouden
zyn, maar integendeel de geneezing eerlang volkoomen
volgen.
Doch, dit zegt niet, dat Mofes zulk eenen
menfche niet meer oordeelde melaats te zyn, ten
waarc 'er tekenen van de verzwooren melaatsheid,
hier of daar overig waren (q). Want, behalven
dat dan de tegenftelling van die geheele witheid
(&> Ita SCHILLING pag. J 4 7.
en

DER OUDE ISRAëLITEN. 57
en het gezond vleesch, wegvalt zoo werd
ook het wonder door den Heiland aan den man
vol melaatsheid gedaan (r), geheel weggenoomen
(y) en zelf Mofes noemt ter deezer plaatfe,
dien mensch, by herhaalinge, melaats.
Noch eens, dit zegt niet, dat deeze geheele .
melaatsheid een ander, een meer geneeslyk foort
van deeze kwaaie was , dan daar zich hier en
daar vlekken, gezwellen , en zweeren, vertoonden
: het is wel zoo, een geloofwaardig Schryver
(O zegt, fommige gevallen gezien te hebben, van
eene algemeene witheid in het vel [leucel, welke,
offchoon zy alle tekenen van melaatsheid hadde,
echter veel gelukkiger en korter konde geneezen
worden , dan dat algemeen flag, in 't welk weinige
en kleene vlekken zyn. Doch dit bewyst niets,
omtrend die geheel witgeworden melaatsheid der
Israëliërs. Want, 'er blykt flechts uit, dat die gefteldheid,
in fommige gevallen, beter te geneezen
zy, dan een ander foort van ziekte, ook melaatsheid
genoemd. Vooral, 's mans zeggen
ziet alleen op eene fchielyker en gemaklyker geneezinge
, in tegenftellinge van eene zeer moejlyke
en dikwils mislukkende herftellinge, eener andere
Americaanfche ongefteldheid. De by Mofes
genoemde Israëliet, integendeel behoefde niet fpoedi-
(r) Luc. 5: 12.
($) Obf. STACKHOUSE by Henry, b!. 470.
(t) SCHILLING pag. 31.
D 5

55 DE M E L A A T S H E I D
diger en gemaklyker geneezen te worden, dan in
andere gevallen; hy was, naar het oordeel zelfs
van deezen Schryver («), geheel geneezen. —
Hy genoot , na het verrichten van wettifche
plechtigheden , welke geene betrekkinge op
lichaamsgeneezinge hadden, alle de Kerk- en
Volksvoorrechten met andere reine Israëliten. —
By den Grieken was ook de Leuce, immers dit
ftelt men algemeen, een erger foort van melaats­
heid dan de minder witte, de niet zoo zeer ver-
fpreide Alphos; • men moet ook erkennen
(y), dat zelfs in die Americaanfche algemeene
witheid, de geneezing, by.welke de natuur het
melaats vergif naar buiten dryft, zeer zeldzaam
zy, ja dat de poogingen der natuur in deezen
meest vergeefs zyn; en in tegendeel, het word
by den Israëliërs opgegeeven, als een algemeen
kenmerk van het rein zyn, wanneer de melaats­
heid , in wit veranderd was.
Laat ik deeze aanmerkinge eindigen, door aan-
tetekenen, dat deeze myne opvatting met de ge­
dachten van veele en verfchillende Uitleggers en
Schryvers , faamenftemme; AVICENNA en HfP-
POCRATES 00 Hellen de uitbottinge der me­
fa) SCHILLING pag. 122.
(r) IDEM pag. 42.
laats
f» Aangehaald door RATHLEFF, Merg der Akad.
Verh. 5 D. bl. 616. waar by ik echter aan moet teke­
nen, dat HIPPOCRATES edit. cit. lib. 2. pag. 114 &
edit.

DER OUDE ISRAÖLITEN. $9
laatsheid, tot een kenteken van de naderende ge-
neezinge; en verfcheide mannen van naam fprec-
ken op dezelve wyze (»• Trouwens, men mag
het als een algemeen kenmerk van beterfehap, ca
naderende herftellinge aanmerken, wanneer de zon­
digende ftof naar buiten gedreven , en dus het
lichaam van binnen gereinigd word (y).
Ja,
edit. VAN DER LINDEN tom. 1. pag. 522. onder­
fcheiden noeme \a%W$i KiTtgM, en teuxxt. En zeg­
ge, dat de AêJTfa* en Aêi^vsf, koomen uit ziekten
door de zwarte gal veroorzaakt, en dat onder dezelve,
die het ligtst geneezen worden, welke in zeer jsnge
lieden vallen, noch nieuw zyn, en in de 'zachtfle en
vleeschachtigfte deeleti van het lichaam voortkoomen,
en dat CELSUS de leuce geneeslyk (lelie, wanneer uit
het geopend vel, of de zweer, bloed; maar ongenees-
lyk, wanneer 'er een wit vocht uit voortkoomt.
O) BONFRERIUS in loc. pag. 634. evidens (lg-
num, hominem ftatim ea liberaudüm , ea enim excerioris
lepra; & candoris copia indicat, facultatem expultricem
prevalere, qua; omnem vitiofum fuccum ad exteriores
partes propellat,nullamque interius mali radicem refideie.
Zie ook LORINUS in loc. pag. 391. by wien een merk­
waardige plaats uit Valefius over dit kenteken in ver-
fcheiden ziekten te vinden is. GROTIUS in Bibl. crif,
ad loc. zegt kort en krachtig,- lepra non diffluens, per-
tinacior.
(y) Zie A LAPIDE in loc pag. 6>8. en den Grod-
ten LUTHER in de Kanttek. op Levit. 13. De kwaa­
ds ftof word dus uit het bloed gedreven, en van de
T0CB-

DER OUDE ISRAëLITEN, 6t
mocht; daar een met die zelve plaage, maar in
een mindren trap gekwelde Jood, en wiens toe-
ftand dus voor zyne medebroeders min gevaarlyk
was , van dezelven afgezonderd, en zelfs uitgeflo­
ten moest worden. En yder ziet, dat dit niet
voeglyk kan worden opgelost, door te zeggen,
dat die wet opleide tot diepe geheimen en verbor­
genheden (z).
Na deezen uitflap, keer ik weeder tot het on­
derzoeken van die bewyzen, door welke men de
befmettende kracht der melaatsheid betogen wil.
II. Wy hoorden reeds, dat men ter ftavinge van
die gedachte aanvoere , dat de aan melaatsheid
geftorven Israëliten, op eene plaatfe van de andere
afgezonderd, begraven moesten worden.
Doch, men zoude kunnen antwoorden, dat het
zonder grond zy, dit algemeen te ftellen; maar
't zal genoeg zyn, aantemerken, dat zelfs in het
geval van Koning Uzzia, 't geen men ten bewyze
van het geftelde aanvoert , de vooronderftelling

62 DE M E L A A T S H E I D
26: 23. fta, zy begroeven hem in het veld .
want zy zeiden, hy is melaats. Moest men de
woorden, welke 'er by ftaan, niet hebben afgelaaten,
zy begroeven hem, zegt de text, by zyne
vaderen, in 't veld van de begrafenisfe die der Koningen
was, terwyl zelfs 2 Kon. 15: §. ftaat, zy
begroeven hem by zyne Vaderen, in de ft ad Davids
(a). Behalven dat nergens de melaatsheid als
de middeloorzaak van 's Konings dood word opgegeeven;
en eene byzondere begraving der melaatfen
, zoo die hadde plaats gehad , ruim zoo
gefchikt, de verachtelykheid dier plaage, als derzei
ver befmettelykheid zou hebben aangeweezen.
III. Noch zegt men, de melaatsheid moet befmettend
geweest zyn, want zy die 'er mee behebt
•waren, moesten de boovenfte lip bewinden, opdat
zy door hunnen adem, ten bewyze, dat die allerbefmetlykst
was, geene anderen zouden aanfteehen.
Doch , dat fpreeken van den befmettenden adem,
geeft vermoeden, dat men de melaatsheid der Jooden
(*) Over de-fchynflrydigheid welke tusfehen deeze
twee Bybelplaatfen voorkoomt, zie men, onder anderen
ARNOLDI lux in tenebr. pag. 372. en ik moet in'tvoor-
bygaan aanmerken; men fielt zonder grond, dat Uzzia,
wegens zyne melaatsheid van zyn Ryk beroofd werd ;
want, fchoon zyn zoon Jotham de rykszaaken befiuurde,
bleef Uzzia Koning; de Zoon regeerde uit zyns vaders
naam; want na deszelfs dood werd by eerst Koning, vol-
gens 2 Kon. 15: 7. 2 Chron. 26: 23.

DER OUDE ISRAëLITEN. 63
den vermenge, met de Egyptifche en Syrifchc
halsverzweeringe (h) , aan welke die ftinkende
adem op eene doorflaande wyze eigen was (c).
Ook is 'er een Schryver, welke ftaande houdt,
dat het alleen eigen zy aan de Elephantiafis [en
deeze was, wy bewezen het, geenzints de melaatsheid
der oude Israëliërs] de lucht te befmetten
door den adem (d).
Maar ook, dat bewinden van de boovenfte lip,
was by den Jooden een bekend teken van droefheid,
ook in gevallen in welke geene de minfte
befmettelykheid plaats hadde, zie Ezech. 24: 17:
22. Micha. 3: 7. en de faamvoeging met die andere
verrichtingen, welke van den melaatfen gevorderd
werden, zoo wel als de eenpaarige verklaaring
der Jooden, bewyzen, dat men dat bewinden
der boovenfte lippe, voor zulk een blyk
van droefheid en verootmoediginge neemen moet.
Ja zelfs, dat bewinden van de boovenfte lippe,
het roepen , onrein, onrein; het ontblooten van
het hoofd , en het dragen van gefcheurde klederen
, waren zeer gepaste vertooningen , om en
eene Levitifche onreinheid , en eene droefheid
daar over aantewyzen; doch indien de melaatfen
be-
(&) Zie W. GOEREE Mof. Hifi. 3 D. bl. 187.
(f) Volgens ARETAEÜS aangehaald by Bartholinus,
1. c. pag. 455. Scheuchzer phyf. S. Jobi pag. 7. en
Schmidt 1. c. bl. 578.
(d) COLUMBUS 1. c. pag. 391. en myne eerfte Verh.

DER OUDE ISRAËL1TER. 65
welke willen, dat die ontblooting der melaatfen
tot hun voordeel verordend was , wyl zy daar
door des te gemaklyker konden uitwaafemen.
IV. Ja maar, de melaatfen, zegt men, moesten
geheel van alle reine menfchen -worden uit- en
opgeflooten, en waar toe zulk een ftreng kevel, indien
zy niet befmettend waren ? Doch , de reden
was in de wettifche onreinheid, en niet in de befmettinge,
gelyk blykt uit de afzonderinge van op
andere doch geenzints befmettende wyzen verontreinigde
Israëliërs, welke uit het leger moesten
worden gefloten, en van andere reine Jooden worden
afgezonderd.
Maar ook, die geheele af- en opfiuïting is niet
bewezen; en men fpreekt doorgaans te fterk van
de afzonderinge der melaatfen van andere menfchen,
zoo onder Israël, als by andere volken.
Het ftrengfte opfluiten waar van ik immer las,
heeft plaats in Japan, daar zich de zoogenoemde
melaatfen, een weinig bezyden de wegen, hier en
daar onthouden in hutjes, van rotting gevlochten,
booven met planken toegelegd, terwyl zy niet in
fteden of dorpen mogen koomen, op lyfftralfe (f)
wy de overzettinge van den Heer Michaëlis, de bewimpelde
kin willen volgen.
(ĥ) MONTANUS gezandfch. aan den Keizer van Japan,
bl. 95. Waar meê byna overeenftemt het geen SA.
VARYzegt: Brieven over Egypte, 3 D. bl. 12. op de
eilanden van den Archipel heb ik melaatfen gezien; afge-
XI. DEEL. E ZOUi
en

66 DE M E L A A T S H E I D
en in dit geval zelf, is het noodig, dat fommige
menfchen nu en dan by hen koomen, om hen levensonderhoud
te brengen; men heeft de gewoonte
, aelmoesfen, in de bekkens aan hunne hutten
hangende, te leggen; en moet hen dus zelf van
naby durven naderen.
Wat andere volkeren betreft, men zegt (g) dat
by de Abysfiniers de melaatfen niet afgezonderd
worden, maar met andere menfchen gemeenzaam
verkeeren; de Perfiaanen vermydden wel allen omgang
met de melaatfen , of met kwaad zeer bezette
menfchen, doch dit was niet, wyl zy hen befmettend,
maar, wyl zy hen voor openlyk geftrafte
misdaadigen hielden , als die met deeze plaagen
bezogt werden, wyl zy tegen de zonne gezondigd
hadden (A), ook is het volgens zeer veele Schryvers
zeker, dat by verfcheiden volkeren , de melaatfen,
fchoon eenigzints van anderen afgezonderd,
echter veele vryheden genieten, en onder andere
ook die, dat zy in de fteden mogen koomen bedelen.
Onder de oudere Christenen is het ook gansch
niet algemeen geweest , die menfchen dien men
noem-
zonderd van de maatfchappy der menfchen, gelyk die der
Jooden, woonden zy in hutten langs de Heerenwegen,
en verzochten de voorbygangers om eene aalmoes.
(g) LORINUS in loc. pag. 378.
(h) BRISS0NIÜS de Regno Perf. lib. 2. cap. 180.
pag. 523.

DER OUDE ISRAëLITEN. 6j
noemde melaatfen , geheel van andere menfchen
aftefluiten; de 17 Canon der Synodus Ancyrana
(/) liet hen r,oe tot de heilige vergaderingen; ver­
fcheiden Conciliën, hebben den Bisfchoppen gelast,
voor de zoogenoemde melaatfen te zorgen, eh heil
onderhoud te zenden, en in een van dezelve Cjv)
lezen wy, dat de Eisfchop hen het noodig voetzei
en klederen geeven meest, (N. B.) op dat hen de
yryluid konde geweigerd worden , DOOR ANDE­
RE STEDEN te gaan zwerven. Om nu te zwy-
gen, dat zelfs in het ftreng gebod, 't geen tegen
de melaatfen te Marfeille in laatercii tyd werd afge­
kondigd , zy echter de vryheid kregen, om binnen
die ftad te koomen, en daar te verkeeren, vyftien
dagen voor Paafclien, en acht dagen voor 's Hee-
ren geboorte (7).
Ik zal 'er niet meer byvoegen (m~), dan dat JO­
SEPHUS (n) ons leerc, dat in zynen tyd,by vee*
le volkeren de melaatfen vry verkeerden , niet ver-
ach-
(0 Zie BALSAMON Comm. in Can. Apoft. & Conc
pag. 400. edit. Faris 1561. in fol. Conf. SUiCERUS
Thef. Eccl. torn. 2. pag. 226. ad voc. tengas.
(*) CONSILIUM LUGDÜNENSE tertium. can. 6.
(/), STATUTA MASSIL1ANA lib. 5.
(»*) Ik konde anders, over die vryheden, en de re­
denen, om welke men de melaatfen in fommige opzich­
ten in moest binden, my beroepen op RAYMOND l.c.
pag. in, 112.
(«) Antiq. Judaic. lib. 3. cap. 10. pag. 54,
E 2

68 DE M E L A A T S H E I D
achtelyk waren, maar tot krygs- en burgerbeftuur
gebruikt, en van de heilige plaatfen niet geweerd
werden.
En wat den Jooden in het byzonder betreft ,
het fchynt niet alleen, dat zy in laatere tyden die
afzonderinge der melaatfen niet zoo naauwkeurig on­
derhouden hebben, althans 'er vertoonde zich aan
den Heiland een melaatfe, in eene der fleden , Luc.
5: 12. Maar ook, zy zelve, welke de melaats­
heid voor befmettend houden, ftaan toe, dat de
melaatfen, wel met reine menfchen fpreeken, dat
zy in Jeruzalem en in den Tempel koomen, maar
niet in die ftad vernachten mochten, en dat zy,
in eene afgezonderde plaatfe van den Tempel,
hunne Godsdienstplichten verrichten mochten (V).
Wie kan ontkennen, dat het den Jooden, volgens
de wet, niet verboden was, by dè melaatfen te
gaan, met hen te fpreeken, en hen te vertroosten
(p), en al wilde men niet toeftemmea, dat de
melaatfen, wanneer zy, zonder verlof, gekomen
waren op den berg des Tempels, minder geftraft
werden, dan andere onreinen, wanneer deeze de
heilige plaatfen ontheiligden (q) ; zoo kan men
toch niet loochenen , dat zy zich onder Israël
mochten ophouden in de vlekken , en de onbe-
(0 SCHILLING pag. 17».
(p) P. MARTYR ad 2 Kon. 8 : 4. pag. 256.
muur-
(?) W. GOEREE vervolg op Cunams Republ. d«
Hebr. 4 D. bl. 241.

DER OUDE ISRAëLITEN. 09
muurde freden (r~), en het is niet zonder grond,
wanneer men zegt, dat hen alleen verboden was,
te koomen binnen die Heden, welke ten tyde van
Jofua reeds bemuurd waren (s~).
V. Het heeft weinige kracht, dat men zegge,
het voorbeeld van Koning Uzzia bewyst de befmettelykheidder
melaatsheid. Want, hywerd,fchoon
Koning, uit Israëls gemeenfchap en van zyn Ryk
verftooten. Want behalven het geen wy daaromtrend
te vooren hebben aangemerkt, bewyst dit
voorbeeld alleen, dat zoo wel een Koning als een
gemeen man, by Israël, aan de onderhoudinge der
Goddelyke wet omtrend den melaatfen, verbonden
was; en, hoe zoude men bewyzen kunnen, dat
Koning Uzzia, geheel afgezonderd, dat hy, zonder
een Juisterryk Hofgezin geleefd hebbe ; dat
zyn Zoon en zyne Staatsraaden, Hy was en bleef
toch daadlyk Koning, hem niet meermaal bezocht,
en over Rykszaaken gefproken hebben? Behalven
dat op de buitengewoone en zoo zwaare overtredinge
van dien Koning, zelf eene ongemeene ftraf
konde gelegd zyn; en dus, al was 'er die geweest,
van dit geval, tot de melaatsheid in het gemeen,
niet zoude kunnen geredeneerd worden.
VI. Meer gewicht fchynt 'er te zyn in die redeneeringe,
de melaatsheid was befmettend, want
zy ging over van de ouderen tot de kinderen, zy
was
[f) Zie a Kon. 7: 3. Luc. 17: ia,
(0 IKEN 1. c. pag. 266.

73 D E M E L A A T S H E I D
was eene erfziekte in fommige geflachten. Edoch 1
men is het omtrend deeze ftellinge gansch niet
eens; een Geneesheer (?) , welke omtrend de melaatsheid
breed handelt, xegt rond uit, dat hy
nergens hebbe gevonden, een genoeg naaukeurig
omfchreren voorbeeld, en door de opmerkers zelve
gezien , het welk de befmettelykheid der melaatsheid
ten vollen bewyst. Een ander vermaard Geneeskundige
(«) ftelt, dat de eene foort van melaatsheid
, in welke de etterftof uit de zweeren
vloeit , befmettelyk; doch, die alleen in de huid
vlekken heeft, en als door fchuhben dezelve fcherp
maakt, niet befmettelyk zy. Ja, men ftaat toe;
dat niet zeldzaam , melaatfe ouderen , gezonde
kinderen voortbrengen, in welke , zoo lang zy
kinderen zyn, niet een eenig teken van die ziekte
}efpeurd word (v). En beroemde Mannen zyn
van oordeel, dat de overerving der melaatsheid,
Hechts tot in het derde of vierde gedacht gegaan
hebbe.
Maar, daarenbooven , wie weet niet, dat 'er in
verfcheiden Familien, verfcheiden erfelyke ziekten
zyn, welke men echter niet befmettelyk noemen
kan, en tot deeze, zoude de melaatsheid , derzel-
' ver overerving bewezen zynde , dan behooren ;
vooral, zoo 't waar is, 't geen men verhaalt van
s i«« " « de
(f) RAYMOND U c. pag. 47. verg. pag. 124.
(V) MEAD L c. pag. 11,
(r) SCHILLING L c.pag. 6.

DER OUDE ISRAëLITEN. 71
de melaatsheid op het eiland Candia, en andere
plaatfen , dat die ziekte wel van ouderen op kinderen
koome; maar, noch man, noch vrouwe, noch
anderen befmctte (w).
En eindelyk, men onderftelt die erfelykheid van
de Joodfche melaatsheid , zonder bewys; want
het voorbeeld van Gehazi, op wien en op wiens
gedacht de melaatsheid blyvend rustte, doet niets
af, wyl hetzelve uit een byzonderen vloek, en als
eene byzondere ftraf veroorzaakt werd; 't geen
teffens door andere voorbeelden onder Israël bevestigd
word, want die Kwaal.was by den meesten
onder dit volk enkel perfoneel.
VII. Men bewyst gewis ook niets voor dié befmettelykheid
der melaatsheid, door aantedringen,
dat de Muhamedaanen, onder welken dezelve wel
lekend is, met die plaage gekwelde menfchen,
zelfs tegen hunnen wille afzonderen, en dus voor
befmettend houden. Want, zoo men dit eenvouwig
toeftond, het geen men volgens het getuigenis
O) Van het eerfte lid deezer ftellinge, zie MICHAë-
LIS Mof. recht. 4 D. bl. 264. over 't laatfte RAYMOND
uit het bericht van Peisfonel, I. c. pag. 30, 35. welke
ook verhaalt, dat men de melaatsheid op geene, als wel
op fommige, maar niet op andere plaatfen overerfde.
Vergelyk hem ook pag. 23. en 't geen 'er is by E. BAN­
KROET, proeve over de nat. gefch. van Guianabl 311.
van de hunne vrouwen niet befmettende flaaven, fchoon
deerlyk melaats zynde.
E4

7ü DE M E L A A T S H E I D
nis van geloovwaardige Schryvers echter niet doen
kan, dan noch zoude 'er fiechts uit volgen, dat
de Muhamedaanen in dat denkbeeld zyn, en dus
de vry algemeene dwaalinge volgen.
Maar ook; men vooronderftelt dus, zonder bewys,
dat die Kwaal, welke zy melaatsheid noemen
, dezelve zy , met die plaage der oude Israëliten;
en eindelyk, die gewoonte is by hen niet
oorfpronglyk, uit de erkentenisfe van de befrnettendheid
der melaatsheid, maar uit een afkeer van
derzelver byzondere walglykheid en onreinheid, en
veelligt, wyl zy dezelve als eene ongemeene ftraffe
aanmerken; immers hun geloov aan een algemeen
noodlot, 't welk onverrukt en in alles bepaald is,
en hun niet afzonderen, van met de pest bezette
menfchen, welke zy zeer wel weten dat befmettend
zyn; bewyzen, dat die afzondering der melaatfen
, by hen niet kan gebooren worden, uit de
bewustheid van derzelver befmettelykheid.
VIII. Met dit zoo even genoemd bewys, Hemt
ten deele overeen, het geen men ftelt, dat onder
alle volken, daar de melaatsheid gevonden word,
dezelve voor befmettend gehouden worde, gelyk de
by hen opzettelyk gebouwde huizen ter afzonderinge
der melaatfen, duidelyk bewyzen. En dat zelfs
dit denkbeeld van de fterke befmettelykheid deezer
Kwaaie, allerduidelykst blyke, uit het geen men
doet wanneer een melaatfe naar het Gasthuis te
Damascus gebragt word, wyl men hem op de zyde
van eenen ezel in een ftoel zet, terwyl een man
daar toe voor eene goede betaalinge bewogen, zeer
ver

DER OUDE ISRAëLITEN. 73
ver achter hem gaat, en allen die hem ontmoeten,
toeroept, nadert niet tot hem die daar rydt, hy is
melaats, en eindelyk den ezel welke dien lyder ge-
drasen heefc, in de woestyn jaagt en doodjlaat, en
alles wat op en aan hem was, verbrandt O)-
Doch, het eerfte lid is eene verkeerde ja valfche
voo'ronderftellinge, gelyk zelfs alleen genoegzaam
blykt, uit de gedachten der Jooden daarom-
trend. .
En het laatfte beeft geene kracht; alzoo die huizen
niet voor de eigenlyk gezegde melaatfen, maar
voor allerhande lyders, voor met deeze en geene
walchelyke ziekten behebde menfchen gebouwd
zyn, en byzonder in Europa werden opgericht,
na dat de Kruisvaarders, hunne fchurfdige ziekten
derwaards gebragt hadden , welke ziekten
geenzints de eigenlyk gezegde' melaatsheid waren
ft). Om 'er nu niet by te doen, dat in den aan»
vang, wanneer de eigen aart der venerifche ziekte
noch niet bekend was, die menfchen, welke dezelve
hadden, byzonder, in zulke huizen verftoo-
ten werden (O-
0 m n i e t t e ze
SS en
> d a t u i t d i e
lazaretten zelve, blyken zoude, dat de melaatsheid
niet
(x) M. NORBERG by Björnltahl Reize 6 D.bl. 37Ö.
O) Zie SCHILLING pag. 174. en WITHOF I. c.
c. 9.
(2) CAMERAR1US 1. c. pag. 292. en NORBERG
by Björnftahl. 1. c. bl. 376. toont, dat dit nu noch te Da.
uiascus plaats hebbe.
E 5

74 D E M E L A A T S H E I D
niet befmettend zy, zoo 't waar is, 't geen men
duidelyk zegt (d). tiet h eene bekende zaak ,
dat arme menfchen, gefchikt cm in de gasthuizen
der melaatfen te dienen, aldaar zyn, bijverf, ee»
ten,' en drinken kunnen, zonder-eenig ongemak
van die ziekte te krygen.
Het vcrtelzel, omtrend het geen by het brengen
van eenen melaatfen naar Damascus in acht genomen
word, koomt, gelyk uit het verhaal zelve
blykt, uit den mond van eenen bygeloovigen Maroniet,
en is met zoo veele fprÓokjes opgevuld,
dat wy ons by dien man, van welken de Schryver
zelve zegt, dat alleen de gedachte aan zeven melaatfen
, hem misfelyk maakte , zoo dikwyls hy
verzocht werd 'er eene befchryvinge van te geven
niet langer behoeven op te houden.
Om nu te zwygen, dat het geen die Maroniet
omtrend de gefteldheid dier zoogenoemde melaatfen
opgeeft, ons in het vermoeden brenge, dat eene
verouderde venerifche ziekte, hunne Kwaal geweest
zy.
5
IX. Ja maar, AVICENNA verzekert ftellig,
dat de melaatsIteid befmettend zy (b). [ a, wy za'
gen reeds, dat niet alleen hy, maar "ook veele met
hem, dit verzekeren , doch Avicenna geeft in
( 't
(a) RAYMOND pag. 25. waar hy zich teifens beroept
op de Aa. de Coppenh. ann. 1671.
O) Dit word door RATHLEFF 1. c. bl. 612, 613,
als een voldingend bewys aangevoerd.

D ER OU DE ISR AëLlTEN. 75
't geiied 'er geene bewyzen voor, en dus kan zyn
.reza-r noch minder gelden, dan van hen, welke
de bewy^n, die wy thans onderzoeken, daar
voor opgeven; men kan het gezag van anderen
te«en dat van deezen ouden Geneesheer en hen die
hem volgen, met dezelve kracht aanvoeren; en
vooral, Avicenna fpreekt niet van de Joodfche melaatsheid,
waar over hier eigenlyk het gefchil is.
,.± Die melaatsheid, zegt men verder, moet befmettend
zyn, dit blykt uit haaren eigen aart,
want zy is eene voorteetetide ziekte. Doch , bet is
te bekend, dan dat het zou bewezen worden, dat
verfcheiden lichaamskwaaien , eene voorteetende eigenfehap
hebben, zonder dat dezelve eenigzints
befmettend zyn; de aanfteeking, het bederf der
deelen, naby de reeds aangedaane, heeft genoegzaam
plaats m alle Kwaaien, waar fcherpe vochten
in de wonden zyn; en de voorteetende kracht
der Joodfche melaatsheid, zoo dezelve heeft plaats
gehad , moest ten minften zeer flap en langzaam
geweest zyn. En laat zelfs de Joodfche melaatsheid,
't geen echter noch niet bewezen is, een
foort van voortloopende fchurft geweest zyn (c) ,
dit verandert niets in de zaak zelve , dit ontzenuwt
geenzints, het zoo even beredeneerde.
XI. Doch! die melaatsheid moet zeker befmettend'zyn,
zegt men, want 'er zyn blyken, dat
de-
(c) Zie VENEMA diff. facr. lib. 2. cap. 7. §• '8.
pag. 348.

76 DE M E L A A T S H E I D
dezelve zelf zeer ras aanfleehend is. Ten betooge
daar van, geeft men op, het voorbeeld Qd) van
eenen melaatfen, welke een fyn hemd, eenige dagen
door hem gedragen , verkoopen liet, aan een
vrouwsperfoon op welke hy verliefd was, en van
welke hy bericht kreeg, dat zy door de melaatsheid
ook was aangetast.
Maar, men zegt met rede, dat dit verhaal ea.
nigzints verdagt voorkoome O), en dit word te
meer waarfchynlyk, wyl het eene uitvinding van
dien zoogenoemden melaatfen was, om aan zyne
geile lusten dus te kunnen voldoen, immers hy begeerde
dat men haar ook in de wyk der melaatfen
brengen zoude; men fchynt dit te Bagdad ook dus
begrepen te hebben, althans men leest niet, dat
zyne begeerte werd ingewilligd: en dit vertelzel
ftrydt ook tegen de algemeene verzekeringe der
Schryvers, welke duidelyk melden , dat die Kwaal,
welke zy melaatsheid heeten, meest lang verborgen
blyve, en zich zeer langzaam , zelf wel eerst
na verloop van jaaren, ondekke: en gelyk 'er andere.
bydoen , of nooit of immers zeer zeldzaam
een vrouwsperfoon aantast. Eindelyk, zoo dit
geval al eens geheel waar was, zou het noch alleen
bewyzen, dat die zoogenoemd meiaatfe man, eene
befmettende Kwaaie hadde, maar geenzints, dat
de melaatsheid der oude Jooden belinettend was.
(V) Te vinden by NIEBUHR 1. c. bl. 130.
(f) MICHAELIS vraag. bl. 259.
XII. Te

DER OUDE ISRAëLlTEN. 77
XII Te zeggen, men heeft eenen algemeenen af­
keer 'en walginge van melaatfen- zelfs onder de on­
kundig/Ie Ethiopiers, ja een dwaaze zelv, konde
den flank eenes melaatfen niet lang verdragen; ts
dat niet eene vreeze en als een voorgevoel van be-
fmettinge (ƒ)? zegt niets. Want men kan ge­
grond antwoorden, die afkeer en walging word
veroorzaakt door den Mank, welken die melaatfen,
zoo als men hen noemt, rondom zich verfpreiden;
en vooral door derzelver affchuuwlyk aanzien, en
allerlelykfte gedaante, van welke die Schryver zei-
ve fpreekt, en van welke ook anderen gewag maa-
ken (g), doch, noch die frank, noch die mis­
maaktheid, bewyzen eene befmettende kracht ; en
veel minder, dat de Joodfche melaatsheid befmet­
tend geweest zy.
XIII. Men dringt te vergeefs aan, dat uit den
rotten flank der bedorven lichaamen, befmettende
ziekten voortkoomen (h). Want, men weet zeer
wel, dat 'er uit den vuilen flank van verdorven
lichaamen verfcheiden ziekten kunnen voortkoomen,
en daadlyk veroorzaakt worden, zonder dat dezel­
ve lichaamen aan eene befmettende ziekte voor den
dood onderhevig waren; zonder dat vooral die
daar
(ƒ") SCHILLING pag. 166.
fe) Dus zegt onder anderen P. MARTYR ad 2 Reg.
5:1.pag. 234.verfa. De melaatsheid maakt de menfchen,
yoor anderen verfchrikkelyk.
Qi) SCHILLING pag. 166.

7S DE M E L A A T S H E I D
daar door veroorzaakte krankheden befmettelyk
mogen genoemd worden; maar, daar en booven,
men onderftelt verkeerd, dat de lichaamen der melaatfe
Israëliten , zoo vuil, Hinkende, zoo verdorven
geweest zyn; en men ftaat zelve toe, dat be-
1'metting door de melaatsheid veroorzaakt, zeer
verfchille van de gewoone verrottinge, en derzelver
uitwerkzels.
XIV. Eenige gemcenfchap met dit laatstgenoemde
, heeft dat bewys, 't geen men dus in zyne
meeste kracht kan voordellen, dezelve reden welke
'er was, voor het verbod, omtrend het eeten van
een dood aas; of van iet, op 't welk het bedorven
vocht van een dood aas gevallen was, naamlyk de
ongezondheid van zulk voedzel; had ook plaats in
het gebod van de naauwkeurige afzonderinge der me»
laatfen , en het vermyden van alle gemeenfchap met
hen; en dus word de befmettende, althans de ongezondheid
aanbrengende kracht der melaatsheid,
daar door openbaar (/). Maar, ook deeze redeneering
geeft geen voldoend bewys; want, niet
alleen zyn de vooronderftellingen , omtrend die
naauwkcurige afzonderinge der melaatfen, en de geheele
onthoudinge van hen, vry te fterk.
Maar ook men ziet gemaklyk, dat de melaatfc onreinheid
niet voeglyk by bedorven voedzel vergeleken
kan worden men vergeet teffens, dat
'er een groot onderfcheid zy, tusfchen ongezond­
(0 Zie VENEMA I. &
heid

DER. OUDE I S R A Ë L I TEN. 79
beid aan te brengen, en tusfchen befmettinge te
veroorzaken en dat zy die van een dood aas
of door een dood aas aangedaan voedzel gegeeten
Radden, niet onrein waren, wegens het gevaar
van hunne gezondheid te verliezen, want zy waren,
volgens de duidelykc letter der wet, Levit.
a l l e c n m r e i t t m a a n e n a v 0 l ] d d a a r
II : "9, 4°« ^ '
zeker", 'de ongezondheid uit het eeten van zulk
voedzel te vreezen, zich meest al den volgenden
da* of laater konde ontdekken; zy waren ook niet
meer onrein, dan zuiken, welke een dood aas gedragen
, of zelfs aangeroerd hadden; en 'er is geen
grond om te denken, dat de Israëliërs reeds Hinkende
of zelf eenigzints bedorven krengen zouden
hebben willen eeten; maar, alle pas geftorven dieren
, zyn noch ongezond om te eeten, noch befmettende;
en echter, het verbod om dezelve te
eeten , ja zelf aanteraaken, was voor Israël algemeen.
XV. Het is wel een vry algemeen aangenoomen
, maar waarlyk zeer krachteloos bewys , voor
de befmettende kracht der Joodfche melaatsheid,
dat men zegge, de melaatfe waren rein, ah de
ziekte geheel naar buiten op de huid was uitgebot.
Wi blyke dat zy dan niet meer befmettelyk was (k).
Of gelyk ik het elders (7) vinde voorgefteld, rein
en
(*) Dus redeneeren verfcheiden Uitleggers over Le­
vit. 13'
(/; By RATTLEFF 1. c. bl. tfio.

80 DE M E L A A T S H E I D
en onrein, van den melaatfen gebruikt, kan by
Mofes niet zeggen, zuiver en onzuiver, want hy
noemt rein, zu/ken welker melaatsheid was uitgebot;
dus zegt het, dat de melaatsheid anderen be*
fmet, eer dezelve ten vollen is uitgebrooken ; maar,
dat ze niet meer befmet als zy ten vollen is uitge.
brooken.
Want het zoude genoeg zyn, daar op te antwoorden
; Mofes fpreekt niet, van eene natuurlyke,
maar, van eene wettifche reinheid en onreinheid.
Men erinnere zich hier tefFens , wat wy te
vooren over die geheel uitgebotte melaatsheid (m)
hebben aangetekend Ook is het eene vreemde
gevolgtrekking, de melaatfe, in wien die Kwaal
geheel was uitgebot, was rein; derhalven was hy
te vooren befmettend! Of is dan, wettisch onrein,
en befmettend, een en het zelve geworden?
En yder zal ras zien, dat in dit zoogenoemd bewys,
juist dat zelve, 't welk in verfchil is, als
zeker zynde, vooronderfteld worde. Om nu te
zwygen, dat indien de melaatsheid in haaren eigen
aart befmettend was, die geheel melaatfen, natuurlyk
allerbefmettende zouden moeten geweest zyn ;
gelyk reeds is aangewezen.
XVI. Ik zag als een bewys voor de befmettende
kracht der melaatsheid, elders («) opgegeeven het
geval van Mirjam, zoo als het ftaat aangetekend
(«0 Levit. 13: 12, 13.
(») By SCHILLING pag. 167.
NIP

DER OUDE ISRAËLITEN. 8t
Numer. 12. byzonder vs. 12. waar Aaron zegt,
laat ze doch niet zyh als een doode , van wiens
vleesch, als hy uit zyns Moeders lyf uitgaat, de
helft wel verteerd is. Doch, elk die deeze taal
van Aaron onpartydig befchouwt, zal erkennen
moeten, dat Mirjam niet als zulk een doode, als
een in Moeders lichaam half verteerde vrucht, geweest
zy, en dat dus Aarons uitroep, eene taal
van de uiterfte ontroeringe , en geene letterlyke
vertooning van Mirjams waaren toeftand zy; en
bet is dus vry wonderlyk, uit de openinge van
eene onder het baaren geftorven vrouwe, welker
bedorven vrucht noch half in haar lichaam was,
en waar uit een 'allerwalchelykfte flank voortkwam,
die woorden van Mirjams broeder, te willen verklaaren
(V).
Men zou zelf, daar Aaron in het tegenwoordige
fpreekt, wanneer men de laatfte woorden van vs.
12. op Mirjams toeftand brengt, befluiten moeten;
dat die Man , den eigen aart der fneeuwwitte, • de
geheele huid bedekkende melaatsheid, niet gekend
hebbe; wyl hy ze aanzag voor een verteerd zyn
van het vleesch, het geen zy geenfints was, daar
zy 'er wel fchandelyk uitzag, maar geene doodelyke
Kwaaie hadde. Het verhaal van Mofes geeft
ook geene de minfle aanleidinge, om die taal van
Aaron aan tem erken als eene befchryvinge van Mirjams
toeftand,zoo als die waarlyk was. Want Hy
(o) IDEM pag. iö8.
II. DEEL. F
zegt

g a DE M E L A A T S H E I D
zegt alleen van haar, dat zy melaats was, en wel,
dat zy melaats was wit als de fnceu-w vs. 10. Hy
bidt alleen, o God heelt, geneest ze toch vs. 13.
Hy verzekert ons zelfs, dat zy uit het leger zeven
dagen lang gefloten zy; niet, om dat zy befmettend
was, maar, om dat zy dien tyd befchaamd
moest zyn vs. 14. als zulk eene naamlyk, welke
wegens baare byzondere zonde, het bedreigde blyk
van Jehovahs heilig ongenoegen, de melaatsheid,
hadde gedragen.
Eindelyk, de uitdrukking van Mofes omtrend
Mirjam, zy was melaats, [wit"] als de fneeuw;
doet, uit vergelykinge van andere plaatfen, waar
die fpreekwyze voorkoomt, veilig befluiten, dat
zy met de het geheele vel bedekkende melaatsheid,
zy bezocht geworden; maar, dan was zy, zelfs
de befmettendheid der melaatsheid vooronderfleld
zynde , niet in dat geval, zy was dan niet befmettend
, zelfs volgens het geen die Schryver, welke
dit bewys opgeeft, zelve, en by herhaalinge Uit*
drukkelyk {taande houdt (ƒ> ).
XVIL Men geeft ook, als een blyk van de befmettende
kracht der melaatsheid op, de verplichtinge
onder welke de melaatfen lagen, om uitteroepen,
onrein, onrein (q)\ dat is, zegt men, om
anderen te waarfchouwen, dat zy niet te naby
hen kwamen , en daar door hefmet werden.
Doch,
(p) SCHILLING pag. 31. lal. I2Ï. 14& IS?»
Qq) Levit. 13: 45-

DER OUDE ISRAÖ-LITEN. g'
Doch, behalven het geen reeds booven in de
beantwoordingc van het derde bewys, over de ver*
plichtinge der melaatfen, tot het geeven van tekenen
eener openbaare droefheid en verootmoediginge
, is aangetekend ; zoo is het genoeg ter beant-
Woordinge aantemerken, en te herhaalen, dat indien
de melaatsheid befmettend was, dan juist dit
roepen aan de melaatfen moest verboden zyn;
want dit was dan het allergefchiktst middel, om dé
befmettinge door hunnen adem te verfpreiden. Doet
'er by, zy riepen ook geenzints , befmettelyk
geenzints wacht u van my, op dat gy niet befmet
word. Maar zy riepen by herbaaïinge, onrein, ert
gaven dus een blyk van erkentenisfe hunner zonde,
een blyk van fchaamte en verootmoediginge.
Laat ons zelfs, eindelyk, toeftaan; zy riepen
onrein, ter waarfchouwinge van anderen, op dat
deeze hen niet zouden aanraaken; dan noch bewyst
het niets voor de befmettende kracht der melaatsheid
; want de melaatfen waren, buiten kyf^
wettisch onrein; maar die iets aanraakte, het geen
wettisch onrein was, werd daar door zelve wettisch
verontreinigd, doch geenzints befmet, of door eene
aanftekende krankheid aangetast.
XVIII. Ten laatfte word met vry veel vertrouwen,
als een wichtig bewys, deeze redeneering
voorgefteld. De melaatsheid der Jooden moet zelf
geweldig befmettend geweest zyn, want niet alleen
kleederen en huisraad, maar zelfs de muur en van
het huis, werden befmet (r),
(r) Zie MACQUET 1. c. bl. 22.
F 2
D
° C h
'

84 DE M E L A A T S H E I D
Doch, zal dit gezegde klemmen, dan moest 'er
by zyn, die kleederen, huisraad, en muuren,
werden door de melaatfe Israëliten befmet; en dit
kan men nimmermeer bewyzen, ja het tegendeel
blykt duidelyk»
'£r was eene melaatsheid der kleederen, huisraad,
en huizen; maar nergens ftaat 'er dat die
veroorzaakt werd door de melaatfe menfchen, welke
dezelve droegen, gebruikten of bewoonden.
Te zeggen, in de pest, in de kinderpokken, in
den rooden loop en andere kwaadaartige ziekten
blykt het, dat ryne" uitvloeizelen, en zelf grovere
etterftoffen, de kleederen befmetten, langen tyd in
dezelve kunnen blyven , en naar elders worden
overgevoerd; doet niets af, wyl daar uit geenzints
volgt, dat dit ook plaats hadde in de melaatsheid
der oude Jooden.
Aantedringen , die kleederen , huisraad, en muuren,
worden met hetzelve woord, 't geen omtrend
de melaatsheid voorkoomt, onrein genoemd; is
zonder vrucht; want dat woord onrein, word by
Mofes gebezigd ,voor alles wat wettisch bezoedeld
was; maar , de wettifche onreinheid was geen bewys
van aanfteekende ziekten, vau eigenlyk gezegde,
van natuurlyke befmettinge, gelyk uit zoo veele
gevallen, in welke geen het minst vermoeden van
befmettinge plaats kon hebben , neem by voorbeeld
, kraamvrouwen , maanftondige, en zaad
Hortende, en welke omftandigheden nochthans den
Jooden onrein maakten , booven allen twyfel is.
Hier koomt by, dat Mofes de melaatsheid dier
klee-

DER OUDE ISRAëLITEN. 85
kleederen, huisraad, en woonïngen, geenzints
opgeeve, als een gevolg van de melaatsheid der
menfchen; maar integendeel dezelve eer van deeze
onderfcheide, want hy fpreekt afzonderlyk van de
melaatsheid der kleederen en vellentuig, en van de
byzondere wet omtrend dezelve, Levit. 13: 47.
en 59, en de melaatsheid der huizen, behandelt hy
eerst, Levit. 14: 54. verv.
En befchouwen wy die ongefteldheid der levenlooze
dingen, in het byzonder, dan zal noch duidelyker
blyken , dat 'er geene reden zy, om dezelve
als eene befmettinge, door de melaatfe Israëliërs
veroorzaakt, aantemerken, al wilde men zelfs ,
zonder genoegzaame redenen (taande houden, dat
die Kwaal der gewaaden, huisraad, en huizen,
eene eigenlyk gezegde melaatsheid geweest zy.
Want, wat de melaatsheid der kleederen en vellentuigen
betreft; zoo mocht,voor eerst,de gerei,
nigde Israëliet zyne kleederen aanhouden, als hy
dezelve gewasfen hadde, en 'er is geene reden om
te ftellen, dat deeze andere kleederen waren, dan
die hy in zyne melaatsheid gedragen hadde. Levit.
14: 8, 9. Ook werd fomtyds die plaag na de
wasfinge weggenoomen; en, ten bewyze, dat het
eene wettifche onreinheid was, moest het dan noch
wederom gewasfen worden, Levit. 13: 58. Ten
anderen, dit ongemak in de kleederen en huisraad,
kan zeer wel veroorzaakt zyn , door 't een of ander
mangel in de behandelinge van dewolle, vellen
j en ftoffen, alzoo dezelve in die tyden noch
F 3 zeer

86 DE M E L A A T S H E I D
zeer onvolmaakt was; of door de wolle en hair
van beesten door ziekten geftorven (J).
En-wat aangaat de melaatsheid der huizen; zeker
Schryver (/) zegt niet kwaalyk, V was ook,
by geïykenisfe , eene melaatsheid der huizen ,
naamlyk eene kwaade hoedanigheid, welke knaagde
en verteerde, gelyk de melaatsheid in den
ttienfche.
De Jehovah fielt ook zelve dit geval voor, als
door Hem gezonden in huizen van Israëliten, van
welker melaatsheid geene de minfte melding gemaakt
word. Levit. 14: 34, 35.
Of men, met grond zegge, dat dit ongefteld
zyn der huizen, kan worden toegefchreven, aan
zeker ongedierte, 't welk vier kaaken hadde, en
geduurig in beweeginge zynde, gaten in de muuren
maakte (z/), zal ik niet onderzoeken; doch,
dit is gewis, dat 'er geen grond zy, om te loochenen,
dat die zoogenoemde melaatsheid der huizen,
veroorzaakt werd, door Salpeter, en eenige Zuuren
, welke eene gistinge veroorzaakten; te meer,
daar 'er overvloed van Salpeter in het Joodfche
land gevonden werd (i>_). Een voornaam Geneeskun--
(j) T
A LAPIDE in loc. pag. 681. MICHAELIS Mof.
Recht. 4 D. bl, 279,
O) CARRIÈRE in loc. pag. 91,
(«) ALCEM. HISTORIE 3 D- 1 St. bl. 313.
(v) Zie MICHAELIS 1. c. bl. 283. verv. RAY-
MOND pag. 73. vergel. JOODSCHE BRIEVEN 3 D.
W. 44» 45«

DER OUDE ISRAÊLITEN. 8-
kundige heeft zeer wel gefchreven, dar in muuren
uit verfcheiden fioffen gebouwd, door gistinge,
groenachtige of roodachtige kuiltjes, laager dan
de wand, zich vertoonen kunnen; en naardemaal
deeze eenige gelykenisfe hebben, met de fchurft
in 's menfchen lichaam, werden zy mooglyk me­
laatsheid, of plaag in het huis genaamd (w). En
daar toe was gewis geene befmetting uit het
lichaam van eenen melaatfen menfche voorfkoomende,
eenigzints noodig (x). Ja dit was eene Kwaal
van eenen geheel anderen oorfprong en van eenen
gansch anderen aart dan de melaatsheid der Israëliten.
En, wie zoude genoegzaame redenen heb«
ben , om te ontkennen , indien men dit wilde aandringen,
dat beide die ongemakken, der kleederen
en huisraad , en der wooningen, door wormpjes
of andere foorten van infeften, kunnen veroorzaakt
zyn fjy) ? Wie zou kunnen loochenen , dat 'er wichtige
gronden zyn, om deeze ongefteldheden aantemer-
f» ME AD 1. c. pag. 16. en MACQUET 1. c. bl.
23, 24. heeft zelve deeze plaatfe ook aaugehaald.
(*) De bovenflaande oorzaaken van de melaatsheid
der leevenlooze dingen, zyn reeds opgemerkt door BON-
FREllIUS in loc. pag. 636.
(y) Zie CALMET in loc. pag. 8, 9. Men vergelyke
over hec een en ander, die melaatsheid der kleederen
en huizen raakende, de aantekeningen van W. E. DE
PERPONCHER, 1. c. bl, 101, 102. bl. 103.111. ua.
en verv.
F 4
5

SS DE M E L A A T S H E I D
merken, als eene onmiddelyke ftraffe (z), geene
gemeenfehap hebbende met die plaage, welke den
overtredenden Jood werd toegezonden?
Dus, alle de bewyzen, welke ik ooit las voor
de befmettelykheid van de Joodfche melaatsheid,
ingezien, en zoo ik meen, weerlegd hebbende:
Ga ik over, om te bewyzen, dat die pkiag der
oude Israëliërs, geenzints befmettende geweest zy.
Eene gedachte, door verfcheiden Geletterden om­
helsd, en met eenige redenen geftaafd van
wel-
(z) Behalven het geen de Heer 'er zelve van zegt,
Levit. 14: 34. kan men eenige bewyzen daar voor vin­
den by A. PFEIFFER opp. phil. tom. r. pag. 135.
Ook zoude men als een bewys tegen de befmettelyk­
heid van de huizen, voor al van het huisraad, kunnen
opneemen, 't geen de Jood PHILO ook heeft opge­
merkt 1. c. pag. 312. dat alles in het huis, van melaats­
heid verdagt,zoo lang rein bleef tot dat de Priester,die
het bezien moest, in hetzelve kwam. Men doe hier by,
gelyk CUNvEUS Rep. der Hebr. 1 D. bl. 398. zeer
wel fchreev: hoe dit gebrek ook aan de dingen zonder
ziel is geweest, hebben buiten twyfel de Syriers en E-
gyptcnaren eertyds geweten, wy hebben 'er hedendaags
geen kennis van.
(0) Men zie deeze gedachte, min of meer duidelyk
omhelsd, meer of min bewezen, niet alleen by hen,
dien ik vervolgens aan zal haaien, maar ook, by BOOT F
1. c. bl. 315- HENRY over Levit. 1 D. bl. 487. J.
VAN DEN HONERT 1. c. bl. 356. verv. C. IKEN
Antiq. Hebr. parte 1. cap. |8. J 30. pag. 264. THEO-
PHY-

DER ÖUDE ISRAëLITEN. 80
welke ik beken, dat zy my niet alle even zeer voldoen;
maar, daar deez!e niet geheel zonder kracht
zyn,'en 'er myns oordeels voldingende bewyzen
voor die ftellinge gevonden worden, zal ik eerst,
die gronden welke door Anderen worden aangeweezen,
onderzoeken; en dan de my dringende
redenen opgeeven.
I. Men ontleent een bewys, voor het niet befmettende
van die Joodfche melaatsheid, deels uit
de ftilzwy genheid der Jooden omtrend dezelve , deels
uit hunne tegengeflelde verzekeringe, deels uit het
geen zy melden, wegens het uit/lellen van de onderzoekinge
der melaatsheid. En, fchoon 't zeker is,
dat de Jooden, naar gewoonte, ook in dit ftuk
veele beuzelingen gemengd hebben, blyft nochthans
hunne vry eenpaarige verzekering, dat die plaag
niet befmettend was (6) van vry zwaar gewicht.
II. Mindere kracht koomt my voor, te zyn in
die (tellingen, befmettelyks ziekten zyn doorgaans
aan menfchen en beesten gemeen; maar, men
leest nooit, dat eenig beest melaats geweest zy;
want, de bevinding leert , dat de eerde (telling
gansch
PHYLACTUS Comm. in IV Euang. pag. 197, 337-
WITHOF de leproforiis Vet. Hebr. §. 1.
(b) Zie J. ALTING orat. 5. opp. tom, 5. pag. 300,
welke teffens aldaar, en opp. tom. 1. pag. 79- «en'S 0
bewyzen heeft, die uit hem, door my in den text zyn
opgenoemd. Men vergelyke ook OUSEEL in diff. ctt.
apud Schillingium.
F 5

DE M E L A A T S H E I D
gansch niet altyd doorga ; 'er zyn befmettende
ziekten, welke alleen de menfchen, en niet de
beesten treffen; en zoo ook by tegenftellinge,
III. De Israëliërs melaats zynde, konden niet
befmettende zyn, zegt men, want zy, zelfs zulken,
die eene verouderde melaatsheid hadden, moes~
ten tot de Priesteren gebragt, en door hen met
naaukeurigheid befchouwd worden; dit zoude ten
uiterflen gevaarlyk voor die bedienaars van het heiligdom
geweest zyn, ja deeze moesten dan ook zyn
befmet geworden, het geen wy nergens vinden.
Het is wel waar, men kan daar tegen zeggen ,
dat 'er een groot onderfcheid zy, tusfchen eene
Kwaaie te bezichtigen, en tusfchen met den bezochten
gemeenzaam te verkeerenj doch dit bewys
, behoudt echter eenige kracht, daar 'er dikwijs
, eene herhaalde, en altyd, eene zeer naauwkeurige
bezichtiging van die melaatfen plaats moest
hebben. Laat men toeftaan, dat enkele aanraaking
in eenen geneeskundigen zin niet befmetten kan (c);
men zal toch niet loochenen kunnen, dat de Priesters
door een aanhoudend wonderwerk van de melaatsheid
moesten vrygehouden worden, zoo die
Kwaal zoo zeer befmettend was; daar zy, zoo
wel als andere menfchen, voor dezelve bloot Honden
(d), en zoo dikwils, zeer naby die melaatfen
zyn , en dezelven behandelen moesten. En
CO MICHAELIS Mof. Recht. 4 D. bl. 268.
(d) Levit. 22: 4.
waar-

DER. OUDE ISRAëLITEN. 9 l
waarom klaagt men dan zoo geweldig, dat men de
leproozen vry door eene ftad laate wandelen (e).
Te zeggen, dat God de Priesters voor die befmettinge
&
bewaarde (ƒ), en dat het wonder zy,
dat zy ?
er niet door werden aangedaan Q>), is
wonderwerken zonder noodzaake te vermenigvuldigen
, en uit onderftellingen die niet bewezen
zyn, te redeneeren.
IV. Indien de melaatsheid der oude Jooden be­
fmettend was, dan moeten ook verfcheiden dienst-
baare onder Israël, zulke derhalven ook, welke
geene Joodengenoten der gerechtigheid waren ,
door die Kwaaie zyn aangetast; en ondertusfchen,
deeze bleven onder Israël verkeer en, wyl 'er gee­
ne wegzending buiten het leger plaats hadde,
voor dat de Priesters den bezochten hadden onrein
verklaard, en de befchouwing met de daarop vol­
gende verklaaringe der Priesteren ging alleen over
de Jooden, en in den naauwften zin genoemde
Joodengenoten; wordende geen anderen tot dat
einde aan de bedienaars van het heiligdom voorgefteld.
Een bewys, 't geen gewis voldingend zyn
zoude , indien maar de vooronderftelling zeker genoeg
was; doch dit durv ik niet vasthouden; te
meer daar Levit. 13: »• eenige aanleidinge geeft ,
om
(e) SCHILLING pag. 181.
(ƒ) LUNDIUS 1. c. bl. 193.
(g) LIGHTFOOT ad Matth. 8: 2. opp. tom. 2. pag.
306.

9* DE M E L A A T S H E I D
om zoo wel aan dienstbaaren, en wil men Jooden-
genoten ond e r Israël, als aan vrye, en eigenlyk
gezegde Jooden te denken; althans de uitdrukking
daar gebruikt, is vry algemeen.
V. Volgens de Jooden, maakte de melaatsheid,
alleen zulken, welke Israëliten, of i n de vol/Ie kracht
Joodengenoten waren .onrein (70; het geen niet waar
kan zyn lndien 'er eene natuurlyke befmettelykheid
in de melaatsheid gevonden werd.
* Weet men kan hier tegen inbrengen, dat dit
maar een Joods vertelzel zy; doch.' dit blykt 'er
echter uit, dat de Jooden Hechts eene wettifcbe on­
reinheid in de melaatsheid vinden ; ook kan het te-
gengellelde van deezehunneverzekeringe, geen,ints
m de Heilige Schrift bewezen worden; en zelfs
t geen omtrend de wedertoelaatinge van den gerei'nigden
melaatfen aldaar verhaald word , bevestigt
dezelve.
ö
. VI. Deeze Kwaal der Israëliten , z e g t men, kan
nie natuurlyk befmettend geweest zyn, « , d e
uitfpraak der Priesteren, maakte alleen den bezoch.
ten Jood rein of onrein; maar, wie kan geiooven,
dat zulk eene uitfpraak iemand al of niet befmettend
zou gemaakt hebben.
• Het is zoo, men kan daarop antwoorden, dat
de Priesters niemand, rein of onrein, befmettende
of met befmettende maakten , door hunne uitfpraa-
ke, maar dat zy alleen verklaarden hoe zy waren;
edoch,
(*) Zie SELDENUS L c. lib. 2. c a p, , 4. p a g i ^

DER OUDE ISRAëLITEN, 93
edoch, dit blyft aityd over; indien die Kwaal be­
fmettend was, waarom werden zy, die 'er van
verdacht waren, die ze waarfchynlyk hadden, dan
aiet eerder weggezonden buiten het leger, voor
dat de Priester de uitfpraake over zoodanigen ge­
daan hadde, het geen foms veertien dagen ver­
toeven konde. En zoude 'er niet meer zyn, in
dat onrein maaken door de Priesteren? 'Men ver-
gelyke flechts 't geen Levit. 14: 36. geboden word,
naamlyk, dat al het huisraad uit een huis, in 't
welk de melaatsheid fcheen te zyn, op het bevel
van den Priester moest worden uitgebragt, AL
EER DE PRIESTER KWAM OM DIE PLAA­
GE TE BEZIEN, op dat niet al wat in dat
huis is. onrein -worde. Om nu niet te zeggen,
hoe reeds voor my zy aangemerkt (/), dat in 't
Hebreeuws, omtrend de verklaaringe des Priesters
gezegd worde, hyzal hem onrein maaken.
VII. Hoe kan, zegt men, die plaag van Israël
befmettend geweest zyn ? Want men ziet, dat ge­
zonde kinderen en welke gezond blyven, uit melaatfe
ouderen by verfcheiden volkeren gebooren worden!
Over dit bewys , 't geen my voorkoomt niet ge-
. grond
(;) Zie by HENRY I. c. de aantek. bl. 464. Eene
aanmerking, welke alzints van gewicht is; en met welke
men,wat de laatstvoorgaande woorden betreft, vergelyken
kan, het geen de Jood PHILO heeft, lib. quod Deus Ct
inmut. pag. 312. hoewel hy daar eene vreemde verklaa­
ringe van geeft.

94 DE M E L A A T S H E I D
grond te zyn, wyl, gelyk bewezen is,de melaats-
hetd der oude Jooden, onderfcheiden was van die
krankheden , welke men onder andere volkeren met
deezen naam beflempelt, zal ik niet twisten - an­
ders konde ik zeggen, dat de uitzonderingen en
bepaahngen met welke men dit toeftaat (*) nki
doorgaan; daar hy, die dezelve opgeeft, op eene
andere plaatfe (l) erkent, dat niet zelden melaatfe
ouderen, gezonde kinderen voortbrengen, welke zoo
lang tot zy tot den manbaaren ftaat koomen, gezond
Wow», zonder dathy daar van eenige daar toe noo-
dige voorzorgen gewag maakt.
VIII. Noch zegt men; die Kwaal moet niet aan-
fteekende zyn , want van twee gehuuwden word wel
de een aangetast door die plaage, terwyl de ander
gezond blyft r » Doch, daar het wederom een
(*) SCHILLING 1. c. p ag. 3 4, « , &
(0 Pag- 6.
(m) Vergelyk het getuigenis aangetekend door MI
CHAé'LIS vraag: bl. 15. en RAYMOND pag i 4 l h
heb, zegt E. BANKROFT proeve over de Nat. gefch
be-
van Guia'na bl. 311. meiaatje flaaven gekend, die afzon',
der/yk met hunne roerige vrouwen een geruimen tyd ge-
leefd hebben, ftaande hun ongemak, zonder haar het-
zelve wede te deelen. En in de aanhaalinge uit Hem
TAFEREEL VAN NATUUR EN KUNST. 17 D. bl.
123. Men vergelyke hier ook mee 't geen BARTHOLI-
KUS heeft 1. c. pag. 461. doch ten onrechte, wy! hr
daar fchryft van de Venusziekte.

D E U OUDJE ISRACLITEN. 95
bewys is, ontleend van eene anderfoortige ziekte,
dan de melaatsheid dér oude Israëliërs , kan ik er
geene kracht in vinden, en het word ook door an­
deren ontkend (w).
IX De Melaatsheid der oude Jooden, zegt men,
was niet befmettend, -want by hunne herflelhnge,
•worden zy nooit gezegd, geneezen te zyn; maar in­
tegendeel zy worden gezegd gereinigd te zyn, dm
nochtham, was de melaatsheid eene ziekte geweest,
zy gezegd moesten worden geneezen te zyn (o). Men
kan echter, myns oordeels, daarop niet fterk
ftaan, alzoo het woord reinigen, het denkbeeld
van de geneezinge kan gedacht worden, mtefluiten.
Men zie ook Levit. 14: 3- 00'
Doch! laat ik overgaan, tot bewyzen, welke
my meer overtuigende voorkoomen, welke deels
by anderen te vinden zyn, doch, zoo veel ik
weet, niet op die wyze voorgemeld, op welke ik
dezelve opgeeve.
A. Het is bekend , dat 'er voorbeelden zyn, van
melaatfen, welke by reine niet alleen, maar zelfs
by
00 SCHILLIN:; pag. 34. 35- Men kan hier by
b r e e d ftaat
doeh 't geen by AbTRUC 1. c. pag. SU ««W-
aangetekend omtrend de leprooeen, welken men, gelyk
wy zagen ook al melaatfen, fchoon zonder grond, ge-
noemd heeft.
(0 Zie HENRY over Levit. 1 D. bl. 457.
(/,) Daar heeft niet alleen onze overzetting geneezen,
maar ook het grondwoord brengt die betekenisfe meede.

6 6 D E
M E L A A T S H E I D
by zeer aanzienelyke menfchen, voor welker fc.
zondheid men by uitflek zorgde, gemeenzaam toegelaaten,
en zelf verzocht werden, by hen te koomen
, om breed met hen te fpreeken! Maar, hoe
is dit mooglyk, indien men de. melaatsheid voor
beimettend gehouden hadde ?
alleen beroepen, op de reeds genoemde pfcatfc
rplkeren, de melaatfen gemeenzaam verkeeren enge-
«rd zyn, zoo dat zy niet weggezonden of veracht
worden, maar men hen eerampten in de Krygsonder.
*eemmgen, en in het burgerbejtuur opdraagt, en zy
van de heilige plaatfen niet geweerd worden
Maar ik bedoel inzonderheid, Naaman en Gehaz>.
De eerfte, zoo ellendig melaats, verkeerde
misfchien daaglyks en gemeenzaam met zynen Komng
(r I; doch laat dit onwaar zyn, dit althans »
zeker, dat hy den toegang tot zynen Opperheer
hadde en zoo als hy hoope kreeg, door den Propheet
die onder Israël was, geholpen te zullen
(S) Ant. Jud. lib. 3. cap. io. p a g, P 4.
wor-
{>•) Deeze gedachte vindt grond in 3 Kon. 5: 1. e n , 8
en zy word omhelst, door J. VAN DEN HONERT 1
c. bl. 3 5 7. en SPENCERUS de leg. Hebr. rit. lib.,. cap'.
8- feft. 3. pag. 143. Zelfs zegt het H. HL'LSIUS prar.
pnsc, Israël: pag. M

DER OUDE ISRAëLlTEN. 97
worden, tot hem ging, en hem, 't geen in zyn
huis was voorgevallen, bekend maakte , zie 2 Kon.
5 : 4 ? 5. 't Is ook zeker , dat hy den brief, door
zynen Heer aan Israëls Koning gezonden, aan den-
zelven overbrugt 2 Kon. 5 = 6- 0. 't Is te.ffens
waar,
(s) Te zeggen, met SCHILLING pag. 17L. Dat hy
door de Hovelingen, welke zyne ziekte niet kenden, zy
toegelaten tot hraëh Koning, is een onwaarfchynlyk
zeggen, niet alleen, wyl Naaman moet voorondenteld
worden , aan eenen of anderen der voornaame Hovelin­
gen , de rede van zyne komfte te hebben geopenbaard,
maar vooral, wyl hy zoo zwaar bezocht was met die
Kwaaie, dat de Hovelingen van Koning Joram, welke die
plaage zeer wel kenden, daaromtrend niet konden onkun­
dig zyn.
Te zeggen met den zeiven Schryver, (ibtd.) Wie zal
srelooven , dat die taal: ben ik dan God, enz. door Lraëlz
^Koning in tegenwoordigheid van Naaman zou gefproken
zyn, zegt niets, wyl de onmiddelyke famenvoeging van
die''woorden, met het lezen van den brief, en de uiterlte
verbaasdheid, de fchielyke ontroering van Israëls Heer-
Tcher, dit zeer vvaarfchynlyk maaken.
Met dien geleerden Man aan te dringen (pag. 172.) het
aiet uitgaan van.Elifa tot Naaman, ten bewyze van des-
zelfs befmettendheid, is zonder gewicht, zelf dan, wan­
neer wy dellen, dat de Propheet van Naaman afbleef,
"om niet wettisch onrein te worden; hoe veelte meer dan ,
wanneer men nagaat, dat Elifa redenen had om dus te
handelen, ter verootmoediginge van den, gelyk uit dege-
beurtenisfe blykt, trotfcben Naamau; en vooral, om hem,
II. DEEL. G
, n

DE M E L A A T S H E I D
waar, dat hy verzeld werd, door eene talryke
menigte, welke gemeenzaam met hem omging, 2
Kon. 5: 13, 15. En 't is eindelyk , byna zeker,
dat noch zyne Gcmalinne, noch anderen in zyn
paleis door deeze plaage waren aangedaan, niet te-
genftaande hy onder hen verkeerde, wyl zy anders
met Hem, hulpe by Elifa zouden gezocht hebben.
Maar, hoe kan dit alles plaats gehad hebben, in­
dien die plaag befmettend was, of voor zoodani­
ge gehouden werd?
Gehazi droeg de melaatsheid van Naaman, en
bleef ongeneeslyk onder die plaage, en evenwel
Israëls Koning fpreekt gemeenzaam met hem, en
begeert dat hy een verhaal doe, waar toe een ge­
ruime tyd gevorderd werd, 2 Kon. 8: 4, 5.
Het is zoo , daar uit volgt juist niet , dat Geha­
zi eenen onbepaalden vryen toegang tot den Ko­
ning hadde; doch zelf gefield zynde, gelyk ik
gaerne ftellen wil, dat deeze melaatfe, overeen-
komftig de Goddelyke wet, alleen woonen en niet
tn allen die by hem waren, te overtuigen , dat niet eene
van Eiifa uitgaande kracht, niet een fchielyke en onge­
merkte aanraaking, niet eenige aangewende lierkwerkende
geneesmiddelen, maar alleen gehoorzaamheid aan het be­
vel van den God Jsraè'ls, door den Propheet asn den Sy-
rifchen Veldheer bekend gemaakt, de weg was , lang»
welken hy tot het verkrygen zyner herllellinge koomen
konde, en op dat dus alleen de eer en roem van die ge-
neezinge aan Jehovah zoude gegeevea worden.
tot

DER ÖUDE ISRA'éLITEN* 99
tot den Koning koomen mocht, ten zy hy geroe­
pen werd; zoo blyft dit echter altyd over, dat,
meer dan waarfchynlyk, Israëls heerfcher zich ge-
wagt zoude hebben, van met hem zoo lang en zoo
gemeenzaam te fpreeken, indien hy befmettend
geweest was ; te meer , daar hy, het geen hy we­
ten wilde, op meer dan eene wyze, zonder hem
in zyne tegenwoordigheid toetelaaten, verneemen
konde (O- ,
Het zal ook niet noodig zyn, te antwoorden op
het zeggen van eenen beroemden Schryver 00.
(,) Zy door Hovelingen aan hem te zenden, of te
«•lanen, het bericht fchriftelyk te geeven; en dit zal ge­
noeg zyn ter beamwoordinge van deeze bedenking*,
door SCHILLING pag. 172. opgeworpen.
O) WITSIUS Mifc. S. lib. >. cap. 15- 3^. pag- 151-
Ook ga ik hier voorby de inwerping, ontleend van
de fneemvwitte of den geheelen huid bedekkende me.
lausheld, als ware dezelve in onderfcheidinge van de
gewoone melaatsheid niet befmettend; want die gedacn-
te is reeds te vooren weerlegd; en zelf, wanneer men
toeftond, dat de onmiddelyk en van den aanvang af.
met die geheel witte melaatsheid geplaagden, bettenmg
i„ denzelven toeftand b.eeven, zoude noch daar uit geen
bewys voor het tegendeel genoomen kunnen worden.
Om nu te zwygen, dat Gehazi zyne melaatsheid ook
0 P zyn nagedacht kan hebben overgebragt, en dus m
hem bepaald beftendlg overerfelyk, en wil men, mee-
aen byzonderen zin befmettend geweest 2y; ten wure(en
G a
d m

I0O DE M E L A A T S H E I D
dat de Koning toet Gebazi gefproke-n hebbe, eer
hy melaats was , daar de aaneenhegting der heilige
gefchiedenisie, het tegendeel allerduidelykst ont-
dékt.
B. Het tweede bewys ontleen ik daar uit, wyl
de melaatfen onder Israël, nooit befmettend ge­
noemd worden , noch eenig gewag van die bejmet-
tinge omtrend hen gemaakt word. Ja zelf in te­
gendeel , zy heeten beftendig onrein, met dat
woord (V), het teen van allerhande, Levkifche
onreinheden, en onder die van zulken, welke gee­
ne fchaduwe van befmettelykheid hadden, gebruikt
word; en , dat fterker luidt, nooit iet dat befmet­
tend is noch de befmettinge zelve te kennen geeft
60.
C. Ten derde; alle de befch r
yvinc;en van, alle
de plechtigheden omtrend die melaatfen, wyzen
ons op eene wettifche onreinheid 5 maar zyn zoo ver­
re van eene befmettinge aanteduidcn .. dat zy dezel­
ve veel eer tegenfprecker. Want deeze Kwaal
ftaat in dcnzelven rang met, en word opgetcld%
onder, verfcheiden onreinheden, van welke ie­
mand
daar heb ik niets tegen,) men ook in zyn nagedacht ee­
ne onmiddelyke oplegginge van die plaa«e Hellen wilde,
volgens het over het zelve gevelde vonnis.
(»0 Zie Levit. 11: 24 55. 28, 36. K?p. 12: 2. en
elders, daar het woord voorkoomt, dat hier gevondea
word.
(w) Vergelyk ALT1NG 1. c. pag. 301.

DER OUDE ISRAëLITEN. I°I
mand ooit dacht , dat zy befmettend kunnen
zyn (x). , . T
De melaatfen werden om dezelve reden uit is­
raëls leger weggezonden, om welke alle vloejende,
en alle die onrein waren van eenen dooden, het­
zelve verïaaten moesten ; en die reden was niet in
de befmettelykheid der Kwaaien , maar in de heili­
ge tegenwoordigheid van Israëls Bondgod , welke
in het midden van het zelve woonde, Numer.
5
'Het is waar, de plechtigheden by de reiniginge
der melaatfen, waren ten deele onderfcheiden van,
ten deele veel omflagtiger dan by de andere Kwaa­
ien of onreinheden; doch, daar uit eene befmet­
tinge te willen afleiden, is des te meer ver ge­
zocht wyl 'er eene genoegzaame reden voor te
vinden is, in het zichtbaars van Gods ftrafoefe-
nende gerechtigheid, en de byzondere zonden,om
welke üie plaag dien en deezen Israëliet getroffen
hadde. Ja zelf, die plechtigheden vertoonen ons
eene wettifche onreinheid, en geenzints eene befmet­
telykheid; want — het word omtrend alle die
plechtigheden, zelfs na de geneezinge des bezog-
ten, telkens herhaald, dat zy waren verzoeninge te
doen voor htm (j>)-
h e t
£ e e n l l i e t
ondiuisfer, eene
voorafgegaane byzondere, en opzettelyk met Gods
toorn bedreigde zonde, te kennen geeft. — De
(x) Zie Levit. 12, 13, 15-
rj) Levit. 14: 18, JQ, 20. 29, 3 1
*
G 3
reeds

Ï03. Dï M E L A A T S H E I D
reeds geneezen Israëliërs, moesten zoo lang buiten
bet leger blyven, tot dat eerst het offer der
twee vogelen en de befprenging met het bloed
van den eenen vogel, V 0 0r en aan hem volbragt
was; dan moest hy noch zeven dagen buiten zyne
tente blyven, en na de volbrenginge der andere
offerhanden daar op volgende, was eerst de
reiniging volkoomen: — j a degeneezen melaatfe
bleef na deeze zyne geneezinge, noch verfcheiden
dagen onrein; hy kon, al was hy het
zelfs te vooren geweest, niet meer befmettend
Zyn want hy was geneezen, en evenwel hy was
en bleef noch eeven onrein tot dat de priester
hem rein verklaard, en voor hem alle die plechtigheden
verricht hadde, welke de wet vorderde
Dingen welke ongerymd.zyn , indien zy op eene
befmettende ziekte; maar zeer gepast, zoo zy op
eene wettifche verontreiniginge gezien hebben.
D. De handeling omtrend den melaatfen in
wien de plaag in wit veranderd, die door deeze
Kwaaie geheel bedekt was, die rein verklaard
werd en nochthans daadelyk melaats was, ja zoo
melaats,dat zyne Kwaal allerbefmettendst in dien
ftaat moest geweest zyn, wyl de uitwaafeming i n
hem herfteld was, en dus de melaatfe uitvloejingen
onbelemmerd van hem uitgingen; toont zeer
duidelyk, dat wy eene wettifche en geenzints natuurlyke
onreinheid en verontreiniginge in die
Plaage, moeten zoeken.
a a
" d l C roelaatfen
> *e» «« alleen, dat zy moch-
ten

DER. OUDE ISRAëLITEN. I03
ten koomen in de vlekken en zelf tot aan de poot-
ten van bemuurde, ja van hoofdlieden (z) nevens
het geen omtrend dit ftuk reeds vooraf is aangete­
kend, levert ook geen onduidelyk bewys , dat de
Israëliërs die plaage niet voor befmettend gehouden
hebben, daar zy anders eene ftrengere afzonderin­
ge verordend, en zorge gedragen zouden hebben,
dat hunne vlekken en Meden niet werden aangefte-
ken.
F. De Melaatfen, bleven zoo lang in het leger,
en naderhand, in hunne tenten, en in laateren
tyd, in hunne fteden, en zy hadden toegang tot
het heiligdom, tot dat zy voor den Priester ge­
field, en door Denzei ven waren onrein verklaard;
en de bezochten , verbergden wel eens hunnen toe­
ftand, en werden tot den Priester gebragt, dan
eerst' wanneer hunne Kwaal,eene reeds verouder-
de melaatsheid was, en dan noch, gefchie.de het
onderzoek en de befchouwing binnen het leger;
terwyl in twyfelachtige gevallen, ook de lyders
zoo lang binnen het zelve bleven, tot dat de uit-
fpraak over hen, door de Dienaars van het heilig­
dom gefchied was. Dingen welke aanliepen tegen
de wysheid en voorzichtigheid, zoo men die Kwaa­
ie voor befmettende gehouden hadde; dan moesten
toch de eenigzints verdachte, aanftonds buiten
gezonden, de befchouwing op eene afgezonderde
plaatfe gefchied, de verbergers van hun voor an­
deren zoo gevaarlyk ongemak, geftraft zyn.
G. En,
fz) Luc.17: 15. 2 Kon. 7: 3. en elders.
G 4

I°4 D E M E L A A T S H E I D
• G. En, zoude het niet alzints vreemd zyn
dat, vooral in laatere tyden, verfcheiden volkeren
gemeenfchap met de Jooden gehouden, dat zy beu
vryheid gegeeven hadden, om in hunne landen te
woonen, dat vooral de Romeinen, hén, onder
hunne heerfchappye verfpreid, by hen zich op
meer dan eene plaatfe opgehouden, en ten laatften
hen in zeer grooten getale als hunne flaaven kl
bruikt hadden; indien deeze volkeren de melaats
heid der Jooden [welke men toch wil, 0p welken
grond onderzoek ik thans niet, dat by hen vry al
gemeen geweest zy,] erkend hadden, als befmet
tende.
Zoude ten minften die befmettende Kwaal der
Israëliërs zich dan niet onder die natiën hebben
moeten verfpreiden? en echter, daar van vindt
men niets («).
Men zal veelligt denken, de verandering van
uchtffreeken, en van levenswyze, kan die melaatsheid
der Jooden, toen zy onder andere volken
verftrooid waren, hebben doen ophouden
Doch, wy weten uit de Euangeliefchryvers dat
er melaatfe Israëliten waren, wanneer hunne natie
reeds m verfcheiden landen woonde; ook kon dat
ophouden dier Kwaaie, niet dan langzaam gebeu-
ren;
J'A ï Z0
°' J ALTING 1 c
' ' ^ >
dat de Elephamiafis door de Jooden in Italië zonde
bragt zyn; doch dat hy dwaale, is zeker. ZieHAHN Ju
proleg. ad Schiilingium pag. 2 I. feqq.

DER OUDE ISRAëLITEN. log
ren; de meeste habyfiggende landen verfchïlden
zoo veel niet in het luchtgellel; en de levenswy-
ze der tot flaaven verkochte Jooden, zoude veel
eer deeze Kwaaie onder hen vermeerderd moeten
hebben.
Laat ik hier noch twee bewyzen, welke althans
fommigen moeten overtuigen, bydoen, en dan dit
ftuk voor voldongen houden.
H. Men erkent, dat by verfcheiden volkeren,
de zoogenoemde melaatsheid, niet befmettend zy;
men verzekert dit byzonder van eenige foorten
van dezelve; maar nu; de melaatsheid der oude
Jooden , hadde juist de meeste overeenkomst,
met die niet befinettelyke foorten Q>), en dus is
'er
(b) Beide deeze Hellingen zyn vooraf bewezen, en dus
hier alleen met een woord aangeftipt. Men kan 'er by-
voegen het geen van de liktraad in Ysland, die men daar
ook melaatsheid noemt, gezegd wordt, dat zy zeer hard.
nekkig, maar niet befmettend zy, in de Boekzaal voor
August. 1782. bl. 196, 197. uit de Genees-, Natuur-,
en Huishoudk, Jaarboeken 4 D. 4 St. en het wonderlyk
verhaal van C. W. LUDEKE Befchr. desTurkfchen Ryks
1 ü. bl. 97, 98. Zeldfaamer doch niet heel vreemd is
de melaatsheid, waarmee de menfchen op de Sy ifche
Kusten, het eiland Kandia en elders worden aangefloo-
ken, en welke zich door den langduurigen omgang, en
het aanraaken, aan anderen mededeelt. ——— De
melaatfen leven te SSnyrng en elders met andere men-
ft hen faamen, of houden zich, wanneer de Kwaal heel
G 5 *rg

ïe6 DE M E L A A T S H E I D
'er geene reden, om welke men dezelve voor eene
befmettende Kwaaie houden moet.
I. Men ftaat toe, men verdeedigt zelf, en
met gewichtige redenen , dat de melaatsheid
der oude Israëliërs eene ftraffe was, otizettelyk
gedreigd , op het begaan van byzondere
zonden, vooral de afgodery (

DER OUDE ISRAëLITEN. 10?
Dus heb ik, myns oordeels, en den byzonderen
aart, en het niet befmettend zyn van de melaatsheid
der oude Jooden bewezen, en zal dus,
in de derde Verhandelinge, deeze twee dingen ,
alleen vooronderltellen.
IPE-

IoS CHRISTUS EEN LEEVENDE STEEN,
r PE TRI II: 4.
C H R I S T U S
l E N
L E E V E N D E STEEN.
D e groote Petrus, fchreef, als de Apostel der
befnydinge, dat is, wien de verkondiging van
het Euangelium onder de Jooden voornaamlyk
was toebetrouwd, aan de tot Christus bekeerde
Israëliërs, in een gedeelte van Klein Afia zich
bevindende; of, naauwkeuriger gezegd, welke waren
in Anatolie. De toeftand, in welken zy waren,
verplichtte hunnen Apostel , tot het fchryven
van deezen brief; en die toeftand, leert ons teffens
het hoofdoogmerk van dit gefchrift duidelyk
kennen. Die tot Christus door het Euangelium
overgebrachte Jooden, waren blootgefteld aan de
geduurige aanvallen van die Naamchristenen, welke
wilden, dat zy die het Euangelie omhelsden,
ech-

OF VERHANDELING OVER I PETR. II: 4- 109
echter ook verplicht bleven, tot de ouderhoudin-
ge der Mofaifche wetten, en zoo ver zelf gingen,
dat zy geene bekeerlingen uit de Heidenen, tot de
o-emeenfchap der Christenen wilden toelaaten, ten
zy zy vooraf befneden werden. Aanvallen en ver-
leidingen, des te gevaarlyker, en, wyl die nu uit
bun Vaderland verdreeven en verftrooide Christe­
nen uit de Jooden, noch zeer veel op hadden,
niet de uitwendige voorrechten van Jacobs zaad;
en wyl die Joodfche verleiders, zich fcheenen te
kunnen beroepen, en zelf misfchien daadelyk be­
riepen op den Apostel Petrus, als tusfchen wien ,
en Paulus, in deezen verfchil was; en di« zyne
byzondere hoogachtinge voor de gewoonten der
Jooden hadde geopenbaard (a). Het was dus
hoognoodig, dat Petrus deeze geflingerde Christe­
nen , en bemoedigde, in hunne treurigheid over
het gemis van de vermeende voorrechten, eigen
aan 't uitwendig Israël; en aftrok van hunne ge­
hechtheid aan die uitwendige bezittingen, op wel-
ke hunne Broederen naar den vleefche, zoo fnor-
kend roemden ; door hen aan te toonen , dat zy,
door hun aandeel aan Christus, veel uitneemender
goederen waren deelachtig geworden.
Dat hy hen tellens leerde, wat van hen, over-
eenkoomende den ftaat in welken zy gefield wa­
ren,
(a~) Men vergeJyke Galat. 2: 11. en verv. en dat de
verleiders daar van gebruik maakten, kan men niet on?
duister afneemen, uit het geen 'er is, 1 Corinth. 1: 12.

ÏIO CHRISTUS EEN LEEVENDE STEEN,
ren, gevorderd werd, en de wyze op welke zy
daar aan voldoen moesten.
En, dat hy, door bet een en ander, hun bewees,
zyne volmaakte overeenftemminge, met zynen
Medeapostel Paulus , in de Jeere van de waare
vryheid, en die groote voorrechten, 200 wel als
de wichtige plichten, welke de Christenen genoten
, welke op hen rusten
Aan dit oogmerk voldoet Petrus zeer naauwkeurig,
in de beide deelcn van deezen brief; waar van
het eerlTe lid uitmaakt, eene keurige fchildery, van
de tot eenen Euangelifchen wandel verplichtende
voorrechten, welke de uit het Joodendom bekeerde
Christenen, booven de vleefchelyke Israëliten,
waren deelachtig geworden, Hoofdft. 1 en 2: vs!
1—11. en het tweede lid , een voorftel is, van het
geen hun , als rechte Christenen , in allerhande
betrekkingen, zoo in opzicht tot anderen, als omtrend
hen zeiven , te betrachten ftond; in het overige
van den brief.
In het eerfte, neemt Petrus naauwkeurig ach»-,
op het geen den roem van 't letterlyk Jodendom
uitmaakte, om uit vergelykinge van de voorrechten
der Christenen met het zelve, de heilbézittingen
dier bekeerlingen des te luisterryker te doen
uitfchitteren; want, na het opfchrift, en de A-
pos-
Vergal. J. GERHARDUS proleg. ad b. Ep. pag.
9 N HARTIVMN Hnfcbybel 14 D. bl. 41. verv. S. VAN
TIL. Op. Anil. tom. 2. pag. 600.

OF VERHANDELING OVER I PETR. II: 4. tlt
postolifche groetenisfe, Hoofdft. 1 vs. 1, 2. merkt
hy deeze Christenen aan, als zulken, van wien
hy getuigen konde, dat zy, [en hoe veel beter was
dit, dan de verliesbaare erfenis van Canaan; na
zoo veele verdrukkingen verkregen , en geene zielverheugende,
geene waare behoudinge aanbrengende
V] deel hadden, in en door Christus Jefus,
aan eene onverderfelyke erfenisfe in de hemelen
bewaard; dat zy, in dezelve zich verheugden,
en zich der verdrukkingen troostten, uit ovwdenkinge
van derzelver heerlyke eindens , en uit het
vooruitgezicht in eene eeuwige zaligheid , vs. 3-10.
Eene zaligheid, zoo groot, en voor hen verworven
, langs eenen zoo wondervollen weg, dat dezelve,
zélf in den tyd, wanneer IsraëJs uitwendige
voorrechten het alleruitnemendst waren, het
voorwerp was, van de onderzockinge en voorzegginge
der Propheeten, en dat de Engelen zelve begeerig
zyn, om in die dingen in te zien, vs. 10,
11, 12. Voorrechten , welke het Euangelisch
Christéhdom verplichtten, om te hoopen op die
genade, en als gehoorzaame kinderen, te trachten
naar waare heiligheid, uit kracht van de aan hen
gefchonken verlosfinge , en geestelyke geboorte; ja
zelfs dit te doen met meerdere bereidvaardigheid,
dan 't letterlyk Israël met opgefchorte lendenen
vertoonde, toen het Gode uitwendig geheiligd,
en uit Egypte verlost zoude worden, en de
voorrechten erlangen, welke hen, als uit het zaad
van Abraham geboren , waren toegezegd , van vs.
I|. tot het einde van het eerfte Hoofdftuk, Ge­
lyk

112 CHRISTUS EEN LEEVENDE STEEN,
]yk nu Petrus toefpeelde, op het geen de verheffinge
van Jacobs zaad, by en na hunne bevrydinge
uit Egyptens diensthuis uitmaakte; zoo gaat hy
in den zeiven fmaak voort, met beirekkinge tot
het geen de grootlle roem was van dat lettcrlyk
Israël, reeds ingeleid tot de bezittinge der aan
hetzelve toegezegde erfenisfe; in het tweede
Hoofdltuk; toonende de.n Christenen , dat zy, als
geestelyke, als wedergebooren kinderen, met vermydinge
van die ondeugden, welke hen, die alleen
naar den vleefche Abrahams kinderen waren,
zoo jammerlyk bjzoetelden, en zonder verkleefdheid
aan Canaans overvloed, fchoon een land
vloejende van melk en honig, in waare deugdsbetrachtinge
wandelen, en zeer begeerig moesten
zyn, naa de redelyke onvervalschte melk des
Euangeliums, welke waare kracht hadde, om hen
te doen opwasfehen; gelyk zy zelve de zoetigheid
van den geestelyken honig, de zalige Gemeenfehap
met God in Christus, gefmaakt hebbende,
erkennen moesten, vs. i, 2, 3. Het is
zoo, 'er was noch, voor 't uitwendig Joodendom,
eene meer door hetzelve geroemde bezitting,
de kostelyke Tempel en de vrye nadering
tot denzelven; ja dit was het, over welks gemis,
de verftrooide bekeerlingen, aan welken Petrus
byzonder fchreef, vaak al te veel klaagden,
welks wederkryginge zy niet zeldzaam begeerden;
en even daarom, breidt de Apostel zich hier
over het breedfte uit, van vs. 4 tot 11. en wel
zoo, dat hy de heerlykheid van den zichbaaren
Tem-

OF VERHANDELING OVER I PETR. II: 4- "3
Tempel, ingewikkeld toeftaande, en de voortreffe-
lykheid van het letterlyk priesterdom erkennende,
den geloovigen doet zien , dat zy eenen veelkoste-
lyker Tempel hadden , met denzelven op het
naauwst vereenigd , ja fierelyke deelen van denzel­
ven , en een heilig een koninglyk priesterdom wa­
ren, en dus die voorrechten bezaten, welke hen,
door Gods outferminge, maakten tot Jehovahs ei­
gen volk; nu zelf, in tegenftellinge van het let­
terlyk , den Christus verwerpend Israël (c)«
Het is dus, zelfs door deez'e redelieeringe vart
den Apostel, booven alle tegenfpraak, dat de LE­
VENDE STEEN , op welken de bekeerde Israëliërs
«•ebouwd moesten worden, tot of ah een Geeste*
lyk Huis, hier de Christus , de door hen geloovig
aan"-enoomen Jefus van Nazareth zelve zy, i zy
danregelrecht zoo genoemd, 't zy by denzelven
vergeleken 00-
• Behalven dat verfcheiden bewyzen, dit ontcgen-
zeggelyk betoogen, als de aancenhegting met het
voorafgaande , door irgis ov. tot welken, dien Heer
naamlyk, wiens goedheid zy gefmaakt hadden ys.
„ .- als op wien ook alleen, de omfcluyvin-
°' gen
(c) Verg. VAN TIL 1. c. pag. 705, 706.
(d) Het eerfte is waar, wanneer men hier geene ver-
zwyginge van cSs wil Hellen; het fehtfte-, wanneer men
dezelve met de meeste Uitleggeren aanneemt. Doch
waar tóe ik geene noodzaake vinde; zie intusfchen J.
ALBERTI obf. phil. pag. 45^-
II. DEEL. H

ÏI4 CHRISTUS EEN LEEVENDE STEEN,
gen van deezen fteen, in deszelfs verwerpinge en
verhooginge; — — op wien regelrecht de God-
fpraaken, uit welke Petrus zyne woorden vs. 6
7- ontleende, toepaslyk zyn. ——. Die met zyne
eigen naamen,Jefus Christus vs. 5. genoemd word.
Hy trouwens is het eenig fundament dat ge­
legd is, op Hem alleen, kunnen de levende
fteenen derhalven worden opgebouwd, en
Hy is alleen het voorwerp van het geloovskoomen
der begenadigde Euangelifche Christenen , wien
Petrus aanmerkt, als dit reeds erkend hebbende,
noch erkennende, en overeenftemmend met die innige
overredinge, met Hem den Christus werkende
co.
Het is ook eenigzints kundigcn zeer wel bekend,
dat die groote Heiland, in de gewyde Schrif­
ten, zeer dikwils onder die benaaminge. van. EE­
NEN STEEN voorkoome (f). De voorzeggingen,
(e) Daarom fpreekt Petrus naauwkeurig in het tegen­
woordige irfocrepxofAtvoi. Zy waren reeds tot den Chris­
tus gekoomen, want zy waren wedergebooren geloovi-
gen, levende fteenen; maar zy moesten daar in teffens
aanhouden, ja zy deeden dit. Vergel. A. NOVARINUS
in N. T. tom. 2. pag. 402.
•ƒ) By de Schryvers, aangehaald door J. D'OU-
TRE1N leerrede over deeze plaatfe byv. bl. 110, m.
zie men J. BOTSACCÜS Moral. Ged. pag. 524. W.
EWALD. Embl. S. parte 2."pag. 284. TH, HASjEUS
DuT. de lap. fund, vooral cap, 4 pag. 75. fgqq, j, VAN
DEN

OF VERHANDELING OVER. I PETR. II: 4. 115
gen, welke Petrus ter deezer plaatfe in het oog
heeft, fiaven dit alleen genoegzaam; de Jooden
erkennen, dat die naam den Mesfias eigen zy (g),
en 't is dus onnoodig, daar op té blyven (laan. .
Het is hier ook gansch buiten het doel, te mel­
den, dat die naam, in onderfcheiden opzichten eri
verfchillende betrekkingen, aan den Mesfias wor­
de toegevoegd; daar Petrus ons duidelyk aanwyst,
dat hy het oog hebbe, op den Christus, als den
grondflag , de vastheid , en het fieraad van een
geestelyk gebouw.
Doch, het fchynt in den eerften opflag vreemd ,
dat de Apostel zoo plotsling, den grooten Zalig­
maker, onder dit zinbeeld voorftelle, daar hy in
deezen brief, voor en na, den Heere Jefus Chris­
tus , teikens met deeze zyne eigen naamen noemt,
en daar zelfs, waar hy. Hem als een onbellraflyk
en onbevlekt lam befchryft, zyjtjen naam, en z.yn
bloed üitdruklyk vermeldt Qh), en dit heeft met
recht de aandagt der Uitleggeren opgewekt; dit
heeft verfcheiden gisfingen veroorzaakt.
Het
DEN HONERT H. Hallel. bl. 592. verv. J. C. SUICE-
R.US thef. Eccl. tom. 2. pag. 241. feqq. zonder te fpree-
ken van de ongegronde uitbreidinge van dit zinbeeld, te
Vinden by C. A. LAP1DE in loc. pag. 233.
fg) Vergel. J. A. EISENMENGER Entdeft. Judenth.
1 th. bl. 217. RAYMUNDUS MARTINI, pugio fidei
pag. 341, 342. ed. Lipf. 1687. C. V1TRJNGA in Jef
tom. 2. pag. 142.
(hj 1 Petri 1: 19.
H 2

116 CHRISTUS EEN LEEVENDE STEEN,
Het doet ondertusfchen, myns oordeels, niets
af, dat men zegge (i), de reden van die zinbeeldige
vergelykinge is, wyl Petrus het oog hadde , op
zulke plaatfen van het oude Testament, welke hy
in de volgende verfen aanhaalt; want daar in word
Christus vergeleken by een fundament of hoekfteen,
welke een voornaam gedeelte van een gebouw uitmaakt.
Want de vraag blyft geheel dezelve, hoe
valt hier de aandagt van Petrus op die voorzeggingen
, welke in 't geheel geene betrekkinge hebben ,
op het geen hy te vooren gemeld hadde? Het is
zoo. Veele Geleerden (k) vinden de aanleidinge
tot dit zinbeeld by Petrus, in het voorgaand twee­
de vers, daar nieuwgebooren kinderkem genoemd
worden. De Apostel naamlyk, zoude daar door
zyn opgeleid, om Gods Zoon, die teffens een
zoon des menfchen geworden was , eenen STEEN
te noemen, wyl het Hebreeuwsch woord, 't welk
een kind betekent, afkoomt van een woord dat
bouwen zegt, en de woorden, welke kinderen, en
'flee-
(0 Zie ENGELSCHE GODGELEERDEN. Verkl.
der H. Schrift. 17 D. bl. 96.
O) Zoo zeggen, M. FORTGENS Predik, bl. 372,
373. GERHARDUS in loc. pag. 166. D. G0LTZ1US
over 1 Petri. bl. 257. Ik heb 'er echter geenen gevon­
den, dan A LAPIDE in loc. pag. 232. J. C. WOL-
FIUS cur. phil. ad loc. tom. 5. pag. 108. noemt ook Vi-
tringa obf. f. lib. 4. cap. 9. §. 29. maar dit is verkeerd.

OF VERHANDELING OVER I PETR. II: 4' n
?
fteenen aanduiden , by de Hebreen genoegzaam
gelykluidende zyn (/).
My dunkt echter, dat dit wat te ver gezocht
zy; niet alleen, om dat bet denkbeeld van nieuw
gehooren kinderkens, met hun daadlyk koomen,
niet wel faamengaat; maar ook, wyl een pasgebooren
kind, een zuigeling, eigenlyk in het Hebreeuwsch
, niet mét dat woord, op het welk de
Apostel, naar de vooronderftellinge, moest oogen,
maar met een geheel anders luidend woord ,
genoemd word (ni). Ook kan ik niet zien, dat
de aanleiding tot dit zinbeeld zy (n), in de uitdrukkinge
van vs. 3. fmaaken dat de Heer goedertieren
zy. Als of daar door gezien werd, op dien
rotiteen, welke in de woeftyne overvloejend water
gaf voor het dorftend Israël; want, om nu niet te
zeggen, dat die woorden van Petrus, ons eerder
leiden tot de verkwikkinge door .de melk, welke
hy eeven te vooren noemde, dan wel tot het water
uit de rots, of de twee rotfteenen, 't welk
oudtyds Israëls dorst gelescht had. Het is zeker ,
_ dat op deeze fteenrotfen in de woeftyne,
Gods Israël, reeds in Canaan zynde, geene betrekkinge
hadde, om door het water uit dezelve
verkwikt te worden; welke betrekking hier by Petrus
(/) D»33 en 0*J3N-
(m) Niet p maar ^JJ.
(«) H. VAN ALPHEN over 1 Petri, bl. 316. in de
Aantek,
H 3

8ll ' CHRISTUS EEN LEEVENDE STEEN,
trus echter in het oog moet gehouden worden
Dat Jacobs nagedacht geenzints moest worden
opgewekt, om tot die fteenrotfen te koomen, 't
geen nochthans Petrus vordert omtrend den door
hem bedoelden Heen; dat hier gefproken
worde van eenen Steen, op welken gebouwd moest
worden, die een grond en hoekfteen was; 't geen
wederom op die fteenrotfen in de wildernisfe , niet
toepasfelyk is. Het is wel waar (o), dat, daar
Petrus gefproken hadde van een opwasfchen der
kinderen, hy nu gepast konde overgaan tot een
ander opgroejen, of grooter worden , naamlyk van
een gebouw; en dat ook een huis gezegd worde
op te wasfehen. Ephef. a: ai. Doch, tusfchen
dat tweeërlei opwasfchen, als van eenen zeer ver-
fchillenden aartzynde, is g c en faamenbang. - ,
Het is zelfs een vreerad denkbeeld, eenen fteen,
welke uitgehouwen, en tot een grondflag van een
gebouw, of tot deszclfs hoekfteen gelegd is, aantemerken,
als in ftaat om voedzel te geeven/—
En Petrus, fpreekende van het door hem bedoeld
gebouw, gebruikt geenzints het woord opwasfchen;
maar ^zegt, gebouwd worden.
Ook vinde ik geenen grond om te denken, dat
wy den Apostel hier moeten aanmerken, als denkende
aan Pfalm Jft : ,7. Ik zoude u verzadigd
hebben met honig uit de rotfleentn (p). Men fta
toe,
(O D. GOLTZIUS over 1 Petri, bl. 257.
(p) VAN ALPHEN 1. c. bl. 316. En ten deeleFORT-
GENS 1. c. bl. 374,

CF VERHANDELING OVER I PETR. II: 4- «9
toe, dat Petrus, door het denkbeeld van melk,
opgeleid worde, tot den met betrekkinge op Canaan
daar dikwerf bygevoegden honig; dat hy
zelfs daar op zie, in de uitdrukkinge, fmaaken
dat de Heer goedertieren zy! Dan noch was er
niets, dat den Apostel aanleidinge gaf, om Christus,
in die toefpelinge, in het vierde vers eenen
fteen te noemen.
Niet alleen, wyl de te vooren reeds gegeeven
reden, ook hier geldt: die honig gevende rotfteenen,
waren zoodanige niet meer , wanneer zy uitgehouwen
waren tot bouwfteenen. Maar ook;
wyl Pfalm 81: 17. geenzints van eenige voortreflykheid
der rotfteenen, maar alleen van den honig,
in derzelver reeten te vinden, gewaagd word;
wyl eindelyk, honig ook by een gebouw niet te
ftade koomt.
Ook is 'er in dien Pfalm geen oog op een gebouw,
maar alleen op den overvloed, welken Israël
, had het zynen God gehoorzaamd, in het beloofde
land zoude genoten hebben. .
Laat ik, zonder meer te twisten over deeze op.
vattingé , alleen melden. Men heeft reeds gemerkt,
dat het oogmerk van den Apostel en de
faamenhang van zyne redeneeringe, allerduidelykst
zy, wanneer wy ftellen, dat Petrus den Christus
eenen fteen noeme , in betrekkinge tot, en in vergelykinge
met den Tempel te Jeruzalem en deszelfs
kostelyke fteenen.
En geen wonder dat dit al lang door veele en
H 4 ver-

ISO CHRISTUS EEN LEEVENDE STEEN,
vermaarde Uitleggers (?) gezien zy, daar alles ons
derwaards heenen roept.
Het vyfde vers alleen, is genoeg om dit te bewyzen;
daar word toch gewag gemaakt van een
geestelyk huis, tot het welk de geloovigen gebouwd
zouden worden; en de faamvoeging van
dat huis met het priesterdom en de offerhanden,
leert ons, het was een offerhuis, een huis waar
inde Priesteren hun heilig werk verrichteden, een
Tempel; daar nu de geloovigen op Christus gebouwd
worden; daar Hy zelve door Petrus een
fteen in Sïön gelegd, een uiterfte hoek/deen, en een
hoofd des hoeks, in den afloop van dit hoofdftuk,
uit de oude Godfpraaken, op welken de Apostel zich
beroept, genoemd word; moet van zelve volgen ,
dat die benoeming, een fteen, den Heiland aanwyzc,
als eenen Tempelfteen.
Ja die benoeming van hoofd des hoeks, wyst ons
tot die kostelyke hockfteenen van den Tempel,
welke zoo by uitflek geroemd waren.
Men erinnere zich, daar beneven, dat Petrus
hier bezig zy, den geloovigen verftroojek'ngèö te
vertroosten, wegens het gemis van hunne uitneemendfte
uitwendige voorrechten, en in hen aftetrek-
ken
(?) Men zie, onder veele Uitleggeren, flechts de vol­
genden. BEZA in Nov. Telt. ad loc. pag. 461. 46*.
CALV1NUS in loc. opp. tom. 7. pag. n. Onze RAND-
TKKENAARS, en J. W1NCKELMAN, in epifl, Petri
Pag- 57.

OF VERHANDELINO OVER I PETR. II: 4. 121
ken van hunne verkleefdheid, aan den zichtbaaren
Tempel; dit konde hy niet beter doen, dan door
hen den geestelyken Tempel en deszelfs uitneemen-
de heerlykheid te vertoonen; en dit doet Hy ver-
ftandig, door hen voorteftellen het voortrefièlykfte
van denzelven, den hoofd- en hoekfteen op welken
dit gcestelyk Godshuis gebouwd is, en deeze is
Jefus Christus zelve (V). Het fchynt ondertus-
fchen bedenkelyk , in welke bepaalde betrekkinge ,
Petrus den Christus eenen fteen noeme, in die
toepasfinge op den Tempel. Doch de Godfpraa-
ken, welke de Apostel aanhaalt, beflisfen, dat
wy hier en aan een fundament aan eenen grondfteen ,
en teffens aan eenen zichtbaaren hoekfteen denken
moeten. Trouwens, Jefaia 28: 16. fpreekt, en
van eenen grondfteen, of een fteen dien de Heer
gronden, dat is tot eenen grondfteen leggen zou­
de, vaneenen fteen, die gegrondvest is; en teffens
van eenen kostelyken hoekfteen, terwyl een fteen,
geworden tot een hoofd des hoeks, genoemd word,
Pfalm 118. En de fteen des aanftoots, Jefaia 8 :14.
ons ook wyst, op eenen fteen booven den grond
liggende, en dus op den hoekfteen; daar men zich
aan de fundamentfteenen, althans zoo ligt niet
ftooten kan. Maar nu, deeze uitdrukkingen zyn
in de voorzeggingen, welke Petrus aanhaalt vs.
6 en 7.
Dus
(r) Vergelyk J. G. MICHAELIS diff. phil. theol. ad
h. 1. Men vindt dezelve ook in het Merg der Akad.
Verhand. 12 D. 4 St. bl. 388.
H 5

122 CHRISTUS EEN LEEVENDE STEEN ,
Dus ziet de Apostel gewis op beide die betrek­
kingen.
Dit fchyne in den eerften opflag eene tegenftrv-
dïgheid , het is nochthans gemaklyk te verefFe-
nen- Want waarom zoude een en dezelve fteen ,
niet deels onder, en deels booven den grond, en
dus, te gelyk, het Iteunzel, en het fieraad van
een huis, kunnen zyn? te meer, daar in Canaan
de rotfteenige grond althans op veele plaatfen, gee­
ne diep ingelegde fondamentfteenen vorderde.
Maar
(s) Deeze zwaarigheid word gemaakt door GATAKER
volgens de aanhaalinge van d'Outrein 1. c. pag. na, 113.
En daarom fpreekt misichien OECUMENIUS expof. ad
Joc. pag. 109. alleen'van eenen hoekfteen, gelyk ook
GUISTORPIUS daar van voornaamlyk gewaagt, en in
exerc. phil. fafc. 9. pag. 489. deeze byzonderheid heeft,
dat Christus een hoekfteen genoemd wordende, die be-
naaming ontleend zy, van dien by uitftck harden en
beroemden hoekfteen, welke aan den toeren Siloam ge­
vonden werd. Eene gedachte , voor welke ik geene
gronden vinden kan, en welke, althans naar het oogmerk
van Petrus, niet toepaslyk is. Gelyk ik daarom ook zwy-
ge van dien byzonderen tempelfleen, die wel eer een
hoofd- en topfteen was, maar naderhand als een hoek-
lteen werd aangemerkt, van welken Prudentius zingt, en
zoo veele Schryvers gewag maaken, zie D'OUTREIN,
I. c. omdat het geen men van denzelven zegt, zoo onze.
ker is, dat ik 'er de toefpelinge, hoe aangenaam, en
welklinkende dezelve anders zyn zoude, niet van durve
ontleenen.

OF VERHANDELING OVER I PETR. II: 4. 12$
Maar vooral , deeze tweeërlei betrekking van
dien Heen, is te begrypen, en welvoegend in op­
zicht tot den Tempel; daar tot denzelven zulke
. uitneemend groote fteenen, kostelyke fteenen, om
den grond te leggen , werden aangevoerd (/). En
dus kan die tweeërlei betekenis zeer wel faamen—
gaan, die zelve fteen, welke aan den hoek tot den
grondflag diende, kan teffens begrepen worden ,
als aan de zyde van het gebouw opgaande (if), en
dus te gelyk als een grond- en als een hoekfteen-,
als een fundamentfteen, aan welken men zich ftoo-
ten konde ,als die teffens een hoofd des hoeks was.
Ja zoude zelfs, van eenen Geestelyken , van Jefus
Christus, als eenen zinbeeldigen fteen, niet iets
kunnen en mogen gezegd worden, het geen maar
ten deele in letterlyke fteenen plaats hadde ? Is het
niet genoeg, wanneer in de overbrenginge en toe-
pasfmge geene tegenftrydigheid gevonden word?
Trouwens, dat hier een zinbeeldig voorftel, dat
hier alles geestelyk te verltaan zy, toont de gehee­
le faamenhang, het oogmerk, en de zegswyzen
zelve; ook die fpreekwys vooral, op welker ver-
klaaringe ik hier bepaald zie, daar Petrus den
Christus noemt eenen LEVENDEN STEEN.
(/) 1 Koningen 5: 17.
Een
(u) Vergel. ZANCHIUS ad Ephef. 2: 20. opp. tom.
6. pag. 75. Men konde 'er bydoen, het geen ATHA-
NASIÜS opp. tom. 2. pag. 402, 403. en CATHARI-
NUS in loc. pag. 549. daar over zeer wel zeggen.

124) CHRISTUS EEN LEEVENDE STEEN,
Een zinbeeld van eene uitmuntende verhevenheid;
en 't is daarom vreemd , dat men dat leven of levend
zyn, geheel ziet overgeflagen, en de ganfche
fpreekwyze verklaard, door fterk en vast te zyn,
gelyk een fteen (V), te meer, daar dat denkbeeld
fterk en vast zyn , van zelve gehegt is, aan eenen
.;fteen, die ten grondllage en-hoek van een zwaar
gebouw moet ftrekken, al is dezelve een alzints
doode fteen.
Eene fpreekwys teffens, over welker ontleeninge,
men zeer veele gedachten vindt, en aan welke
men niet voldoet, door te zeggen, dat LEVEN­
DE word 'er by gedaan, op dat niemand van de
ontleende fpreekwyze zoude onkundig zyn (w). Of
wanneer men dit uitbreidt, dat dit zy, om te toonen,
dat Christus, ja wel by eenen rotfteen of
ft er ken fundamentfteen, moge vergeleken worden,
maar, dat hy evenwel ook moet aangemerkt worden,
als oneindig veel van eenen eigenlyk gezegden fteen
verfchillende (jx). Want daar toe was gewis, noch
het woord levend, noch eenig ander woord noodig,
daar 't van zelve fpreekt, dat een mensch,
hy zy wie hy zy, geen eigenlyke fteen, dat hy
voortreffelyker dan een fteen zy; daar toe was
zelfs
(v) B. ARETIUS in N. Tefl. tom. 2. pag 496. Zie
ook J. C. WOLFIUS cur. phil. tom. 5. pag. 94.
(V) MARLORATUS in N. Telt. parte 2. pag. 520.
en ten deele FORTGENS 1. c. bl. 317.
(*) VAN ALPHEN 1. c. bl. 37.

OF VERHANDELING OVER I PETR. II: 4. I25
zelfs het woord levend, niet zeer gefchikt, zoo
als nader blyken zal. En wanneer Petrus dit bedoeld
hadde, zoude hy gewis eenige andere omfchryvinge
of byvoeginge gebruikt hebben.
Ook meen ik, dat het niet voldoe, den levenden
fteen, overtezetten en te verklaaren , den geestelyken,
den oneigenlyken fteen fj>). Want fchoon
dit op zich zei ven waar zy, en men zich door
deeze opvattinge ontfla van het veelen geleerden
pynigend onderzoek, welke de eigenlyke bedoeling
van den Apostel in deeze fpraakbeeldige benaaminge
zy, is het hier niet eigenaartig; wyl een levende
fteen geen regelrecht denkbeeld geeft van eenen
geestelyken fteen ; welke twee woorden Petrus
dan ook zeker, zoo wel als in 't vervolg, zoude
hebben faamgevoegd.
Ja de Apostel onderfcheidt in dit zyn voorftel,
levend zyn, en geestelyk zyn van elkandren, vs.
5. zoo word gy als levende fteenen , zegt hy, opgebouwd
tot eengeestelyk huis.
En de aanmerking, tegen de even te voorerf genoemde
gedachte, geldt ook tegen deeze opvattinge.
Ik kan ook niet zien, dat het doorga, deeze
fpreek-
(j) Zie VAN ALPHEN 1. c. A. CALMET Com*
inent. tom. g. pag. 375. GROTIUS in Bibl. crit. tom.
7. pag. 4520. ouze RANDTEKENAARS en anderen.
D'OUTRSIN 1. c. bl. 16. heeft daar eene bedenkinge
tegen, welke ik echter niet geloove , dat onbepaald
doorga.

126 CHRISTUS EEN LEEVENDE STEEN,
fpreekwyze van Petrus aantezien, als fpelende,
op de gedachte der Heidenen xvegens levende ftee­
nen , welke als bezielde beelden, of een foort van
Goden waren (z).
Het is zoo, men fprak oudtyds veel van A*9s<
f^u^a». Bezielde fteenen van levende ftee­
nen , met eenen eigen naam gatTuto* of BalnMt
bekend, misfchien wel ontleend,uit den fteen dien
Jacob met olie overgoot, ea tot een opgericht te­
ken ftelde , noemende die plaat fe Beth-el (£>
't js
(2) A. MORUS fchynt daar heen te willen, wyl hy
ad qua;d. Lcca N. Foed. pag. 210. zegt, na dat hy van
de levende fteenen, by de Heidenen bekend, gefproken
hadde; Petrus noemt integendeel de geloovigen, waar­
lyk levende fteenen , ademende, en fpt eekende Geéstely-
ke Godsbeelden.
(a) Het is zoo, BOCHART Geogr. S. lib. 2. cap.
2. opp. tom. 1. pag. 717. leest gezalvde fteenen, doch
dit voldoet niet, aan de kracht van het woord f^wJ/u^/af,
en het kan niet bewezen worden; dat Sanchuniathon ge-
fchreven hebbe D»£tiM en niet Q»£>£)J gelyk die ge­
leerde man wil. lob J. O WEN theolog. pag. 215.
(J>) Zie Genef. 28: 18, 19. en over de hierbooven
genoemde gedachte, nevens den aart van die fteenen,
ALGEMEENE HISTORIE, 1 D. 1 St. bl, 420, 421!
in de aantek. HASALUS diff. 1. cap. 2. §. 34. p 3g. 4s.
J. C. S. HOELLINGIUS diff. de Bauiliis veter. pag. 4!
ièqq. J. MARSHAM Canon Chron. pag. 56, 57. MI­
CHAELIS diff. 1. in het Merg der Akad, Verh. 1. c.
bl.

OF VERHANDELING OVER I PETR. II: 4. 12.?
't Is waar,men leest van verfcheiden Menfchen ,
veranderd in fteenen, welke noch leefden , althans
fcheenen te leven (c) by eenen der Heidenfche
Dichteren.
En
bl. 3E9. verv. OTTO de Diis vialib. pag. 25. OWEN
I. c VTTRINGA in Jefaiam tom. 2. pag. 143, et pag.
879. in not. G. J. VOSSIUS de Phyf. Chrift. & Theol.
Gent, opp. torn. 5. lib. 6. cap. 39. pag. 714. en ver­
fcheiden anderen, aangehaald door TH. ALETR/EUS,
grundl erleut 1 th. bl. 381.
(f) Verfcheiden zulke voorbeelden zyn by OVIDIUS.
Dus verhaalt of zingt hy, dat de baard en hairen van
den in eenen berg veranderden Atlas , een groejend
bosch werden: metam. lib. 4. vfu 655.dat Niobe, in
eenen fteen veranderd, noch telkens fchreije, metam.
lib. 6. vfu 310. Behalven de poëtifche vertooningen,
in welke hy den zeelieden doet gelooven, dat Lichas,
in eenen fteen veranderd, noch gevoel hebbe, en daar­
om niet moge betreden worden, metam. lib. 9 vfu 228.
een geworpen fteen, door 't hooren van Orpheus lier,
zyne kracht doet verliezen; de rotfen doet rood wor­
den, en de kanten eener beeke fchreijende doet ant­
woorden, metam. lib. 11. vfu io, i3, 53* Behalven
ook, 't geen hy meldt van zulke fteenen, welke in de
houdinge en gedaanten, in welke zy (tonden, hun voo-
rig leven eenigzints vertoonden, metam. lib. 4. vfu 551.
feqq. lib. 5. vfu ; 80. lib. 7. vfu 790. lib, 11. vfu 404.
waar by men voegen kan 't geen PLUTARCHUS lib.
de fliivtis opp. tom, 2. pag. 1155. heeft, uit Thrafyllus
Mendeflus, van de in fteenen veranderde Rhodope en
HE-

128 CHRISTUS EEN LEEVENDE STEEN,
En het geen nader koomt, verfcheiden Schryvers
gewagen , van op eene wonderbaare wyze levende
fteenen; en van in fchyn, of door verfcheiden be­
driegeryen, waarlyk leven vertoonende Afgods ,
en zoogenoemde heilige beelden (_d).
Maar,
Hamius, welke van eikanderen afgefcheiden zynde, ont­
bonden werden-, D'OUTREIN I. c. brengt ook hier
toe, het geen Ovidius van Anaxarete heeft, doch ver­
keerd; alzoo hy haar harder dan eenen levenden fteen .
of op eenen levenden wortel noch vastliggenden fteen,
genoemd heeft, eer zy noch de naderhand verhaalde
veranderiuge ondergaan hadde.
(d) Daar toe behooren de levende fteenen, in den
Tempel van Diana te Laodicea, van welken verfcheiden
Schryvers, na en met Salmafius gewag maaken; de op
eene wonderbaare wyze levende rivierfteenen, waar van
PLUTARCHUS fchryft; want, fchoon hy het woord
iyc^ivytn niet gebruikt, wyst nochthans het geen hy'er
van zegt, hun leven aan; zie hem opp. tom. 2. pag.
1152, 1158. Hier toe kon men ook brengen, dien ge-
barften fteen in Guatemala, uit wiens fcheur een dikken
damp uitwaafemt, A. MONTANUS nieuwe en onbek.
waereld bl. 274. Den fteen Xinxe, zie J. N1EUHOF
crezandfch. aan den Keizer van Sina, 2 D. bl. 87. den la­
pis raanalis, van welken men vindt by TM. DEMPSTE-
RUS ad Rofini antiq. Rom. lib. 4. cap. 17. pag. 300.
IVlen vergelyke hier meede H WITSlUs Aegypt. lib. 2.
cap. 12. pag. 145 feqq. en verfcheiden Schryvers aange­
haald door D'OUTREIN 1 c. bl. 3c Zie ookMICHvE-
LIS diff. 1. t c. om nu te zvvygen van Memnons beeld,
van

OF VRRHANDEtTNO OVER I PETR, II: 4. I29
Maar, met dit alles, houde ik het voor onge-
rymd , te denken, dat de Apostel, den Christus
eenen levenden fteen noemende, op deeze dingen
ge-
van 't welk zoo veele Schryvers gewagen, en PLINIUS
Nat. Hifi. lib. 3°. cap. 7. pag. 71a. gemeld heeft. By­
zonder van dien vluchtenden fteen, welke meermaal weg­
liep, van welken die laatfte Schryver, lib. 36. cap. 15'
pag 716. een verhaal doet. Om niets te zeggen, van
die uitdrukkinge by EUSEBIUS PAMPHILUS, de fteenen
en onbezielde ftof beweenden het bedrevene. Zie des-
zelfs Kerkel. Gefch. uitg. door A. A. van der Meersch,
a St. bl. 504. en HOELLING1US 1. c. pag, 16, 17.
De bedriegeryen door Heidenfche, ja door Roomsgezin­
de Geestólyken, omttend beelden, die men door inge­
goten water deed fchreijen, die men andere beweegin-
gen liet maaken, zyn genoeg bekend,en meermaals ont­
dekt. Zie ook A. A. VAN DER MEERSCH, aantek.
op de Kerkel. Gefch. van Eufebius Pamphilus 1. c. en
bl. 525. Dat zelf de woeste Heidenen dit kunstje ken-
den, om fpreekende en als levende beelden te maaken,
kan men zien in de fcheepstocht van C. KOLUMBUS
uitg. in 8vo. bl. 63. TAVERNIERS reizen 2 D. bl.
140. en over zeer kunftig gemaakte, als levende, en
ook' zich daadelyk bewegende beelden , BRYDONE
reizen door Italië, 3 D. bl. 66, 67. BEKNOPTE HIS-
TORIE DES VADERLANDS, 1 D. bl. ro8. A. M.
CERIS1ER, 2 D. 1 St. bl. 669. Nederd. uitg. Men
weet hoe in den tegenwoordigen tyd, zulke meer af
min kunftig gemaakte zich bewegende beelden, zelfs
niet ongemeen zyn.
II. DEEL. 1

130 CHRISTUS EEN LEEVENDE STEEN, '
gefpeeld hebbe. Want Petrus fchreef niet aan
Heidenen, by welken. zulke fteenen bekend, en
deels voor hunne bekeeringc mooglyk vereerd waren
; maar, by fchreef aan den verftrooiden , nu
tot Christus gebragten Jooden, welke meer dan
waarfchynlyk, weinig of niets daar van wisten.
Hoe zoude ook zulk een overfprong tot de vertelzelen
der Heidenen te pas koomen in eene redeneeringe,
van welke de Joodfche Tempel, en een
daar by vergeleken gebouw,het onderwerp isfV)?
En vooral, geene van alle die genoemde fteenen,.
waren bouw-, fundament-, of hoekfteen en; op hoedaanigen
fteen, hier nochthans volzeker geoogd
word.
Ook kan ik niet toeftemmcn de gedachte, voorgefield,
fchoon niet volftrekt omhelsd, door eenen
knndigen Godgeleerden (f) , dat in de fpreekwyze
van Petrus, gezien zoude worden, op den
magneet of zeilfteen, welke fclrynt te leven,daar
hy, het zy door fyne uitvloeizelen, of op eene
andere, noch niet genoeg verklaarbaare wyze, eenige
lichaamen aandoet, en vooral het yzer naar
zich trekt (g).
Want 5
(e) Dh is reeds aangemerkt door C. STRESO medit.
in utramque Epifh Petri, pag. 58.
(f) D'OUTREIN 1. c. bl. 22-24. en bl. 115, n6. ia
welke kvirtte plaatfe , hy zelfs eenige tegenwerpingen
•racht te beantwoorden.
Qr) Men voege by hen, welke de zoo even genoemde

OF VERHANDELING OVER I PETR. II: 4' 13*
Want, fchoon ik niet ontkennen wil, dat ver­
fcheiden Bybelfche fpreekwyzen in toefpelinge op
den zeilfteen, zeer aangenaam verklaard zouden
kunnen worden (h).
Schoon ik ook niet geloove, dat het genoeg zy
ter weerlegginge van deeze opvattinge , dat men
zegge, men vindt geene voorbeelden, dat magneet-
fteenen ooit tot grond- of hoekfreenen van gebou­
wen gebruikt zyn; daar zy wel deeglyk in de da­
ken van gebouwen voorkoomen CO'
Zoo
de Schryver bl. 116. aanhaalt, over dien fteen, HOFF-
MANNUS lex. univ. ad. voc. magnes en GODGEL.
HIST. PHILOS. VERMAAKLYKH. 3 D. bl. 521-
v e r v
'
bl. 687. verv. JOH. OOSTENDORPII difp. phil. de mag-
nete, en vooral A. BRUGMANS tent. philof. de mat.
magnet. FR. RUEUS de Gernmis pag. 268. drukt zich
omtrend denzelven dus uit. Natura videtur magneti fen-
fum manusque tribuifle.
(h) By voorbeeld, Hoog'. 1: 4. Trek my, wy zullen
« naloopen, Joh, 6: 44- Niemand kan tot my koo­
men; V zy dan, dat de Vader die my gezonden heeft,
'hem trekke, Joh. ia : 32. En ik, wanneer ik van de
aarde zal verhoogd zyn, zal ze allen tot my trekken;
zie D'OUTREIN, 1. c. bl. 23.
(O By voorbeeld, in de pagode, öf nu moskee en
grafplaats van Mahomet; en in de Tempelen van Arfinoe
en Serapis. Zie BOCHART Hieroz. parte 2. lib. 5. «P-
7. pag. 699. opr> tom. 3.
I E

13a CHRISTUS EEN LEEVENDE STEEN,
Zoo ftrydt echter, myns oordeels, deeze meening.
Wyl by den Jooden, zulk een gebruik van dien
fteen, zoo al niet die fteen zelve, in zyne werkingen
, byna geheel onbekend was (#).
Wyl, zoo veel ik weet, in den ganfchen Bybel
van de trekkende kracht, den magneetfteen eigen,
geene melding voorkoomt (7).
Wyl byzonder , Petrus hier geenzints fpreekt
van Christus trekkende genadekracht; maar integendeel
, den geloovigen aanmerkt, als uit overredinge
van Jefus dierbaarheid gewillig, en door redelyke
werkzaamheden tot hem koomende.
Het is voorwaar geene onaangenaame opvatting,
dat Petrus zie op dien fteen des Heiligdoms, op
welken Jehovabs troon, [dat is, de verbonds ark]
geplaatst ftond, en dat, wyl die fteen,waarfchynïyk
was een ftuk van dien Rotfteen, welke levend
water in de woeftyne uitgav, de Apostel, om die
(&) Alle die zeïlfteenen, welke een pilaar, beeld, of
kist, aamrokken, en dezelve als in de lucht deeden han.
gen; behooren tot de Heiderfche of Mahometaanfche gefchiedenisfen,
e.i zyn miifchien ten deele enkele verzinzels.
(t) Dat de Jooden echter, omtrend twee piaatfen, dit
denken, zie men by BOCHART 1. c. doch men zal teffens
zien, dat daar geen grond toe zy.
re-

OF VERHANDELING OVER I PETR. II: 4. I33
reden, of in die toefpelinge den Christus noeme,
eenen levenden fteen (tn).
Doch, om nu van dien fteen zeiven niet te fpreeken
(») noch aantemerken, dat deeze, als de
grondfteun der verbondsarke,niet wel een zinbeeld
kan zyn van den Mesfias, welke door die arke zelve
verbeeld werd (0), zal ik alleen zeggen: Dat
deeze verklaaring fteune op meer dan eene onzekere
, en betwiste onderftellinge.
Dat het geen by dien geleerden te vinden is, ter
goedmaakinge van dat byvoegzel, van de menfchen
wel verworpen, maar by God uitverkooren dierbaar
; zeer gedrongen zy, en alleen, gelyk de geleerde
Voorfteller van deeze gedachte zelve erkent
(/»), op mooglykheden fteunende.
Dat het geen omtrend den in de woeftyne water
gevenden fteenrots, te vooren gezegd is, genoegzaam
zy, ter weerlegginge.
Dat
(m) TH. HAS^US diff. 1. cap 4. §. 32. pag. ioff.
lid, & in BIBLIOTHECA BREMENSI ci. 1. fafc. 4.
pag. 560. feqq.
C») Veel was 'er van te zeggen, doek ik vergenoeg
my, met alleen aantehaalen EISENMENGER 1. 1. 1 th.
bl. 156. verv. en H. RELAND Antiq. Judaic. pag. 124.
Men vergelyke EXERC. PHILOL. Fafc. 7. pag. 681.
(0) Dit zou echter vervallen, wanneer men zag op dien
fteen als in de plaatfe der Arke zyn de, toen deeze niet
meer in den Tempel te vinden WAS; doch, toen was die
fteen niet meer de voetbank van den troon.
(j>) L. c. pag. 07, 08.
I 3

134 CHRISTUS BEN LEEVENDE STEEN,
Dat byzonder die fteen, onder de arke gelegd,
geen bouwfteen , geen grond- of hoekfteen was,
welke hier in het oog moet blyven.
Dat wy ook, niet eenen, maar twee rotfteenen
vinden, welke ten nutte der kinderen van Jacob,
op hunne reize naar Canaan water hebben uitgegeeven
Qq), waar door ten minften het denkbeeld,
van eenen eenigen grond- en hoekfteen, zeer verzwakt
word.
Het is waar, dat Christus een levende fteen genoemd
kan worden, in eenen flaauweren zin naamlyk;
met opzicht tot die fteenen, welke de natuurkenners
levende fteenen noemen Qr).
En dan kan men dit, of meer in het gemeen,
brengen tot de groejende, daar door toeneemende
en leven vertoonende fteenen; het geen in de meeste
kezelfteenen, en genoegzaam in alle de geaderde
fteenen word waargenoomen; ja 't welk misfchien
waar is, in alle harde fteenen, zoo lang
zy noch in hunne groeven, en zonder aan de
lucht
(?) Zie Exodus 17. en Numeri 20. En vergelyk W.
EVERSDYK Heerlykh. des Mesfias, 2 D.- bl. 624.
(r) In deeze gedachte zyn zeer vermaarde Uitleggers.
VAN ALPHEN fielt dit eenigzints 1. c. bl. 313. Stellig'
hebben dit, TH. ANTONIDES over 1 Petri bl. sgp.
DR.USIUS in Bib!, crit. tom. 7. pag. 4517. GËR.
HARDUS in loc pag. 118 J. JUNIUS.zin en fpreukr.
predik, bl. 15, en onze RAND TEKENAARS.

OF VERHANDELING OVER I PETR. II: 4. 135
lucht of afhouwinge blootgefleld te zyn, vast
blyven zitten (J).
Of meer in het byzonder, op de vuurgevende
fteenen; het zy dan, in eenige ruimte; wanneer
men om de gemeene vuurfteenen denken kan ; men
wil toch, dat die harde fteenen, welke wanneer
zy geflagen worden, vonken verfpreiden, levende
fteenen zyn , en dat dit door het Hebreeuwfchc fp
en
(s s
Zie over dit ftuk A. CALMET Comment. tom. 8.
pag, 5 7 5. welke zegt: in eenen let ter lyken zin, is een
lev nde fteen, die in de mynen of groeven vast zit, en
uit dezelve als uit den fchoot der moeder gehaald word;
een vaste, geheel harde fteen, welke de ongevallen van
den tyd, en van het hun kan dragen; in tegenover [iel-
linge van eenen dooden fteen, die bros is, ge-makkelyk
verminderd word, en die vorst, koude en winter niet
verdragen kan; of, die door onverwinbare hardheid,
alles wederftaat, en dus niet tot gebruik aan een huis
kan bereid worden. Voeg hier by J CLERICUS an-
Hot. ad loc. in N. Test. pag. 372. C. A LAPIDE in
loc. pag. 233. Eu hoe men het leven der fteenen, be-
fchouwen moete, vindt men onderzocht door VOSS1US
1. c. opp. tom 5. P^. 678, 679 En die fpreekwys,
een harde vaste levende fteen, vindt men by OVIDIUS
metam. lib. 14. vfu 713. daar by van Anaxarete, on­
buigzaam voor de aanzoekingen van den haar beminnen-
den Iphis, zegt, dat zy harder was Saxo, quod adhuc
viva radice tenetur: waar men de aantekeninge van P.
a k a a z 5 e n
BURMANNUS pag. 9S»5- " « d a a r m e e r
fea worden aangehaald.
U
P 1
"''

I36 CHRISTUS EEN LEEVENDE STEEN,
en liet Syrifche worde aangewezen (/) Of
meer bepaald, wanneer de eigenlyke pyrites vivus
de levende vuurfteen, een foort van edelgefteente
'er door word aangeduid fjw).
Dan konde men, in de fpreekwyze van Petrus
eene tegenftellinge vinden, tegen zulke fteenen ,
welke, fchoon anders in hunne binnenfte deelen
groeibaar, echter door van buiten aankoomende
om Handigheden , van dien groei ontzet worden ,
gelyk men van die anders groejende fteenen aanmerkt,
dat zy gefpleten zynde, of aan de lucht
zelfs maar voor een gedeelte wordende blootgefleld
, die groejende kracht verliezen?
Of de tegenftelling zoude zyn, tegen gebakken,
door kunst gemaakte fteenen, in welken zin men
meent dat aan een rotfteen Daniël 2: 35, 44. het
leven worde toegekend.
Ik kan echter niet zien , dat deeze opvatting
ftrooke met de bedoelinge van Petrus, ja zelfs
niet, dat zy voldoe aan de kracht van 's Apostels
uitdrukkinge. Want men erkent zelve, dat zulke
natuurlyk groejende, en dus levende fteenen, dit
hHn leven verliezen, wanneer zy uitgegraven , behouwen
, uitgehold , »f zelfs zonder deeze bewerkingen
, op andere plaatfen buiten hunne groeven
Or) J. LORINUS in loc, pag. aio.
ge-
(«) PLIN1US Hifi. Nat. lib. 36. cap, ip, pag. 720.
& annot. ibid. & lib. 37. cap. 11. pag. 745. Vergel,
SALMASIUS left. Plin. in Sol. polyh. pag, 595,

OF VERHANDELING OVER I PETR. II: 4. 137
gebragt worden ; en op zulk eenen verlegden ,
buiten zyne myn of natuurlyke ligginge gebragten ,
en tot een fundament en hoekfteen, aan een ge­
bouw geplaatften fteen, is hier buiten kyf het oog
(?), en by gevolge, zoude Petrus aan deezen
fteen zeer verkeerd, een tegenwoordig leven toe-
fchryven.
Ja zulk een bouw-, grond-, of hoekfteen, moest
in de natuur geen levende fteen meer zyn , fchoon
hy het zelf te vooren geweest was, wyl hy door
zyn groejen, de andere fteenen verdringen, of al­
thans eene wangeftalte aan het gebouw veroorzaa-
ken zoude.
Het denkbeeld van vuurfteenen en vooral van
den edelen pyrites, zoude zeker keurig zyn, en *t
koomt hier nader, dan al het voorige; doch, wyl
de vuurfteenen niet gefchikt zyn tot bouwfteenen ,
als die geene behakkinge dragen kunnen , maar
zeer ligt fpringen, en aan kleene ftukken breeken;
en, wyl 'er van geene vuurgevende, of aanftee-
kende, of verwarmende kracht van Christus, ge-
fprooken word ; wyl eindelyk de voornaame pyri­
tes , van binnen zoo min aanzienlyk is, als van
buiten, is ook deeze opvatting niet wel gepast.
Men vindt zeer veele Uitleggers, welke die be-
naaminge levenden fteen , zonder eenig zinbeeld
bren-
(v) Deeze bedenking is reeds gemaakt door F. RID-
DERUS aanm. op verfch. plaatfen der H. Schrift, bl,
15

I38 CHRISTUS EEN LEEVENDE STEEN,
brengen op de hoedaanigheden, welke in den Chris*
tus gevonden worden; het zy men flaauwer zegge ,
Christus keft, omdat hy de grond/lag is van het
geestelyk gebouw, omdat hy regeert, en bet gebied
voert over alles, als die door Gode tot dat
einde uit den dooden is opgewekt (w). Het zy
men dit beter dus uitdrukke; Christus is een levende
/leen, wyl hy is de genoegzaame grond/lag
tot het leven en zaligheid fjc). Of nader bepaale,
Hy is een levende fteen, als die, en het leven heeft
in zich zeiven, en die door zyne ouftandinge herleefde,
en anderen die op hem gebouwd worden,
het leven geeft (y), om dat hy hen als een hoekfteen
in zich vat en het leven fchenkt (z), en
door zyne levenskracht, met zich vereenigt, en
hen onderfchraagt
Maar,
(w) J. SLICHTING A BUKOWIEK in loc. Biblioth.
Fratrum polon. tom. 6. pag. 310.
(x) COCCEJUS in loc. opp. anecd. tom.2.pag.440.
(y) G. AMESIUS in loc opp. tom. 1. parte 2 pag.
54. FORTGENS 1. 1. bl. 374, 375. GKRIIARDUS
I. ï. pag. 167. GOLTZIUS 1. c. bl. 260. J C. KLEM*
MIUS anscr. pag. 24. M. SCHOTANUS Conc. in loc.'
pag. 110. WINCKELMAN I. 1. pag. 58. en allerbreedst
D'OUTREIN J. c bl. 33—38.
(21) TH. ALETHiEUS erleut. der dunkl. oert. aus N.
T. 1 th, bl. 377.
Ca) C. L. SCHWARTZENAU Cathol. Coinm. ia.
loc. pag 36.

0E VERHANDELING OVER I PETR. II: 4' *o9
Maar, als men deeze opvattinge van naby beziet
, ontdekt zich ras , dat'dezelve niet voldoende
zy , niet met de fpreekwyze van den Apostel overeenkoome;
want, Christus gebied voering word in
's Apostels redenceringe niet bedeeld , en koomt
met het denkbeeld van.eenen fteen niet overeen.
. Ook merkten wy reeds aan , dat een levende
fteen, tot een grondflag van een gebouw , of tot
een hoekfteen , niet gefchikt zy.
Ook word by Petrus niet gedoeld , op die kracht
van Christus, welke het leven geeft aan in zich
zeiven doode fteenen, daar integendeel de geloovigen
, eer zy noch tot dien grond- en hoekfteen op
de hier bedoelde wyze gekoomen waren, hier levende
fteenen genoemd worden, en als zoodaanige
tot dien levenden fteen konden en moesten koomen.
Ook ziet elk opmerkende, dat wy in deeze opvattinge
, het denkbeeld van eenen fteen geheel
verliezen. Indien Petrus alleen den Christus genoemd
had , den levenden, die keft. Dan zoude
deeze uitlegging gepast zyn; maar nu moet 'er eene
reden geweest zyn , om welke de Apostel juist
fpreeke van eenen levenden fteen.
Wat my betreft, ik denk, dat Petrus blyve in
dezelve betrekkinge en in het zelve onderwerp van
3
z welk hy hier fpreekt, ik meen den Tempel te
Jeruzalem, en dat hy dus den Christus eenen levenden
fteen noeme, in zinfpelinge op, en verhef,
fi'nge booven de zoo zeer geroemde kostelyke fteenen
s welke aan en in dat zichtbaar heiligdom gevon-

Ï4° CHRISTUS EEN LEEVENDE STEEN,
vonden werden, het zelve tot fieraad ftrekten, en
den zichtbaarden rykdom van hetzelve uitmaakten,
doch welke fteenen, althans fommige van
dezelve ook leven vertoonden, en met betrekkinge
op de edele fteenen leven hadden; maar booven
welke de Christus, als een allerheerlykst
edelgefteente, waarlyk leven hadde in zich zeiven,
en op eene veel uitneemender wyze.
Eene gedachte, van welke deeze en geene Uitleggeren
, iets meer of min duidelyk gezegd hebben
; daar zy zelve erkennen, dat in deeze fpreekwyze
het oog zy, op de uitmuntende toehereidinge
van de fteenen tot het Tempelgebouw dienende;
dat Petrus vs. 5. den geloovigen levende
fteenen noeme, om den hovaardigen Jooden, welke
op het uitwendig gebouw van den aardfchen
Tempel pochten, te bewegen, om te gedenken,
dat in plaatfe van den aardfchen Tempel, de
Christenen des Nieuwen Testaments, geestelyke
en levende wooningen Gods. waren; terwyl een
Uitlegger, den Christus als eenen edelen fteen
aanmerkende, eenige tegenbedenkingen'tegen deeze
opvattingen beantwoord (2>).
Doch ik heb geen gezag noodjg! Myne verklaaring
(V) Zie het eerde, by MICHAELIS I. c. bl. 392. en
A. VON STEUBE erkl. des N. T. 2 th. bl. 48r. Het
volgende, by den zoogenoemden TH. AMEL1US erörc.
der dunkk fchriftft. im N. T. 2 th. bl, 170. en het laat-
8e by D'OUTREIN 1. c. bl. 28, 44.

OP VERHANDELING ÓVER I PETR. II: 4. I4t
ring zal zich zelve, zoo ik my niet geheel bedriege,
door verfcheiden drangredenen aanptyzenwant
'er was voor Petrus, daar de Tempel Gods,
het geestlyk huis, in onderfcheidinge van den door
Herodes deels herbouwden, of liever verfierden
Tempel te Jeruzalem, en in vergelykinge mét denzelven
, het onderwerp van zyne redeneeringe is ,
eene regelrechte aanleidinge, om die zinnebeeldïge
benaaminge, ja om juist by uitkiezinge, en bepaald
, deeze, en geene andere, te gebruiken; ert
den Christus eenen levenden fteen te noemen. Immers
fchoon 'er geen grond is, om te Hellen, dat
die tempelfteenen, van zelve gegroeid waren, in
die gedaante welke zy hebben moesten om aan dat
praalgebouw te voegen, waar door zy een byzonder
groejend leven moesten gehad hebben fV).
Schoon het beuzelingen zyn , dat die door eenen
wonderlyken worm bereid zynde, althans ten deele
gekoomen van zelve genaderd waren tot den
tempel (d).
Zoo konde nochthans dit ten grooten deele algemeen
Joodfche denkbeeld, hier Petrus dienen, om
'er
(c) Zie THEODORETUS in 3 Regum 33. opp. tom.
ï. pag. 304.
(d) Hoe de Jooden in deezen beuzelen, en elkan-
dren tegenfpreeken, zie men by EISENMENGER I. c.
1 th. bl. 358. LUNDIUS Joodf. Heiligd. 1 D.bl. 382.
en over dien worm BOCHART Hieroz, parte 2. lib. 6.
cap. 11. pag. 841. opp. tom. 3.

142 CHRISTUS EEN LEEVENDE STEEN,
'er aanleidinge uit te neemen, tot die zegswyzö
omtrend den hoek- en grondfteen, van den door
hem bedoelden Tempel, die fteen is een levende
fteen. Ja, het is booven tegenfpraak waar, dat
het zichtbaar heiligdom te Jeruzalem, van de allerkqstelykfte
fteenen gebouwd, en met edele fteenen
verfierd was.
Dit weien wy van den Tempel door Salomo gebouwd,
al is het zelfs niet zeker, dat de grond
van dat geheel gevaarte, en vooral van de galleryen,
ingelegd was met ongemeen kostelyke fteenen
van verfchillende verwen , en dat in de hoofden
der nagels van het binnenst Heiligdom, veelverwige
edelgefteenten waren ingewerkt (e). 'Er
waren door David toe gefchikt, Sardonixfteenen ,
verfterfteenen, en allerlei kostelyke fteenen, onderfcheiden
van, en genoemd booven het toen kostbaar
marmer en dat huis was overtogen met kostelyke
fteenen tot verfteringe (f).
Maar ook, dit was waar van den tweeden
Tempel, inzonderheid na dat Koning Herodes
zul-
0) Zoo zegt VILLALPANDUS. Doch hy word te-
gengefprooken door L. CAPELLUS. Zie Bibiia critica
tom. 9. pag. 3751, 3752.
(/) 1 Chronik. 29: 2. De 70 Griekfche walsmannen
hebben daar delaatfte uitdrukkinge x«t nttvrx AiSov TtjAW.
2 Chronik. 3: 6, daar de 70 taalsmanuen, 't woord
dat de onze verfteringe vertaaien zeer wel hebben, hg
}o£civ. Zie verder LAVATERUS ad loc. pag. 105.

OF VERHANDELING OVER I PETR. II: 4. I43
zulke aanzienlyke verbeteringen en verfieringen
aan denzelven gemaakt hadde. Het verwyt dat
hy daaromtrend, niet lang voor zynen dood, den
Jooden deed, en door Jofephus (g) ftaat aangetekend
, levert 'er het bewys van op.
En fchoon ik niet geloove, dat die door deezen
Koning zoo mild begiftigde Tempel, dien
van den wysten der Koningen-, geëvenaard, ik
zwyg dan, overtroffen hebbe (h), is het gemak-»
lyk optemaaken, dat de grootfte fieraadien, het
goud en edelgefteente, al waren zy minder en
van geringere waarde, echter, om zoo veel mooglyk
Salomons Tempel te gelyken, niet ontbroken
zullen hebben.
Zelfs de uitwendige, de van buiten zichtbare
fteenen, van dat Heilig Huis, waren kostelyke
fteenen, zy [tonden recht fier lyk en levendig (7).
Jefus leerlingen vonden dezelve, de opmerkinge
van hunnen Meester zeer wel waardig, ziet zeggen
zy, hoedaanige- fteenen, Marcus 13: 1. Sommigen
zeiden in 's Heilands byzyn, van den
Tempel, dat hy met fchoone fteenen, en begiftingen
ver fier d was, Lucas 21: 5. en Jefus ftond
dit ftilzwygend toe.
En wel in 't byzonder, die, zelf de uitwendi.
{£) JOSEPHUS Ant. Jud. lib. 17. cap. 8. pag. 597.
(*) Zie LUNDIUS 1. c. bl. 612.
(O Deeze fpreekwyze gebruikt ANTON1DES 1. c
bl. 200.
ge

144 CHRISTUS EEN LEEVENDE STEEN,
ge tempelfteenen, vertoonden een foort van levert.'
Zy waren wit en blinkend marmer Dan zelf
wanneer wy daar door dachten aan enkel wit marmer
, zouden wy, daar Jofephus (/) aantekent ,
dat de fteenen van de toorens door Herodes gebouwd
, ook van gefneden wit marmer waren, by
gevolgtrekkinge moeten befluiten, dat die Koning
aan den Tempel, meer dan gemeen wit marmer,
een byzonder fyn keurig en blinkend foort van
marmer gebruikt hebbe. Ja, dit wit marmer,
moet van verre, eene vertooninge gegeeven hebben
, als of de ganfche Tempel een levende Rots
was, uit eenen wortel voortgekomen, en als of
men een fnceuwberg voor zich zag («).
Maar my dunkt, wy dienen, om geaderd, en
dus, daar het ftaarend oog, in die blinkende aderen
(*) JOSEPHUS Antiq. Jud. Mb. 15. cap. 14. pag.
543. tx AiSw KtuKuv Kdi xfctrtguv. Doch dit dringt
ons geenzints, om a3n enkel wit te denken, daar en de
faamvoeging der twee woorden, op eene glansrykheid en
kostelykheid heenwyst, en wy deezen Schryver moeten
overeenbrengen, met het geen, zoo als vervolgens blyken
zal, de Joodfche meesters van die tempelfteenen zeggen,
en het bekend is, dat Afuxa? ook voor blinkend, ja
voor prachtig wit genoomen worde,zie G. E. MULLER
phil. verhand, over Luc. 23: 11. bl. 24. en JOSEPHUS
zelve gebruikt dit woord van een prachtig, een kouing-
lyk praalkleed, de Bell. Jud. lib. 2. cap. 1. pag. 775.
(0 JOSEPHUS de Bell. Jud. lib. 6". cap. 6. pag. SUS.
(/») Zie MICHAELIS 1. c. bl, 394.

OF VERHANDELING OVER I PETR. II: 4' J
45
ren en verfchillende coleuren, als bewegende fchitteringen
zag, om een alslevend marmer te denken;
wyl een der Joodfche Meesteren f» ons leert, dat
het ganfche gebouw des tempels, belfond uit zuiver
marmer fteen , die in glans, naar de faphierftee*
nen , ja naar den helderen hemel zweemde. Het
geen niet waar kan zyn , zoo het enkel wit, zonder
blaauwen weerfchyn te geven, zoo het geen
geaderd marmer was.
En Jofephus (o) ja zelfs IGNATIUS Q>) befchryven
deeze fteenen zoo , dat zy aan dezelven
een foort van leven toeëigenen. En 't is derhalven,
als of wy Petrus hoorden zeggen, ja geliefden
, de fteenen aan den zichtbaaren Tempel, zyn
kostelyk, zy zyn in onze oogen en verbeeldinge
levende fteenen; maar, die grond- en hoekfteen van
het huis Gods, tot het welke gy behoort, is niet
alleen, een in waarheid levende fteen, veel edeler
dan faphieren, veel blinkender, dan alles wat uiten
inwendig in dat by u zoo zeer geroemd zichtbaar
(«) R. JUDA LEO naar de aanhaalinge van LUN-
DIUS, 1. c. bl. 380.
(O Dus fcbtyft MICHAELIS 1. c. bl. 392. Maar de
plaats, welke by, uit Jofephus aanhaalt, en te vinden is
Ant. Jud. lib. 8. cap. 3. pag. 260. koomt my niet genoeg­
zaam voor, om dit te bewyzen.
(/,) Iji Ep. ad Ephef. ex ed. Cotteleri pag. 14. Schoon
ik niet ontkenne, dat hier meer eene fpeiing* dan eene
daadelyke verzekering zy.
Ji. DEEL, K.

Ï46 CHRISTUS EEN LEEVENDE STEEN,
baar heiligdom eenen fchitterenden glans ver*
fpreidt.
En zoude het niet vreemd zyn , dat de Apostel
, daar het onderwerp over 't welk hy fchreef,
hem e?ne zoo duidelyke aanleidinge tot deeze zinnebeeldige
benaaminge gaf, met zyne gedachten op
geheel iets anders gevallen zoude zyn,en daarvan
zyne zegswyze ontleend hebben ?
ff. Het booldoogmerk van Petrus bevestigt deeze
myne opvattinge. De Apostel wilde niet alken ,
de begenadigde verftroojelingen vertroosten, over
het gemis van die heerlyke voorrechten, welke de
bezitting van Canaan met zich bragt, en hen byzonder
aftrekken van hun verkeerd verlangen naar,
en met hunnen ftaat ftrydende verkleefdheid aan
den zichtbaaren Tempel, gelyk wy reeds gezien
hebben; maar, de heerlykheid van dien Tempel,
de kostelykheid van deszelfs fteenen, de rykdom ,
welke binnen denzelven was, fchitterden niet alleen
den noch onbekeerden Israëliërs, maar ook den
bekeerden uit den Jooden, zoo fterk in het oog en
in de gedachten, dat zy om 't gemis van dien
Tempel treurden, en naar het zyn by en in denzelven
rykhalsden; wilde Petrus hen dan , op eene
verftandige wyze van deeze hunne verkeerdheid
overtuigen, hy moest hen aantoonen, dat de Christus
, de grond- en hoekfteen van den geestelyken
Tempel, tot welken zy als Christenen koomen
moeten, een veel beter, een alle de heerlykheden
van de tempelfteenen in zich vattende, een alzints
«dele, een levende fteen was, zoo veel voortreffely-

CE VERHANDELING OVER I PF.TR. II: 4. Ï47
lyker, dan die kostelyke en Hechts een leven ver»
toonende tempelfteenen, als de fiiadamenten van
jaspis, faphieren, en fmaragden, de gehouwen
fteenen van den Libanon; als een waarlyk edelgefteente,
de fteenen des velds te booven gaan. En
derhalven moet hy zyne fpreekwyze van die tempelfteenen
ontleend , en in toefpelinge op dezelve
gebruikt hebben.
III. Ja, die toefpeling is zelfs eigenaartig in opzicht
tot dat geestlyk huis, waar van hy hier ge«
wag maakt. Dit huis was toch de Kerk des Nieuwen
Testaments, en daar van was niet alleen de
letterlyke Tempel, een fchets en af beeldzei, maar
zelf, Petrus erinnert in die betrekkinge, den bekeerden
uit den Jooden, nadruklyk, aan de ver*
wagtinge, welke de verftandigfte onder hunne natie
hadden, dat naamlyk de Mesfias, geenen derden
ftoffelyken Tempel, maar een geestelyk huis
moest bouwen (q~). Maar nu, dit geestelyk huis,
zoude uit kostelyke, uit levende, uit edele fteenen
beftaan, en dit kon niet zyn, zoo deszelfs gronden
hoekfteen, niet zelve was , eén heerlyke, levende,
en edele fteen.
Wat zeg ik, in dien zin, en in die toefpelinge
op den Tempel, worden ons , de Christus, als
de grond- en hoekfteen, en de op hem gebouwde-
Kerk, als edele en levende fteenen befchreven. IIc
zal
(q) Men vergelyke hiermede, EISENMENGER 1. e*
s th. bl. 847, 848, 849.
K a

I48 CHRISTUS EEN LEEVENDE STEEN,
zal niet zeggen, dat verfcheiden Geleerden, zulke
edele fteenen vinden , in die belofte Zacharia 9:
16. gekroonde fteenen, of fteenen der kroone, zullen
in zyn land, als een banier opgericht worden.
Want, myns oordeels, vordert de faamenhang en
het oogmerk der Godfpraake, daar eene andere uitlegginge
(r). Ik bepaal my tot deeze twee plaatfen.
Jefaia 54: 11, 12. word de Euangeliekerk dus
aangefprooken. Gy verdrukte, door onweer voortgedrevene
, ongetrooste, ziet ik zal uwe fteenen
gansch Jterlyk leggen, en ik zal u OP SAPHIE-
REN GRONDVESTEN, uwe vengfters zal ik
Christalyne maaken , EN UWE POORTEN VAN
ROBYNSTEENEN, en alle uwe landpaalen, uwen
omtrek, uwen ringmuur van kostelyke fteenen (».
Hoe
(t) Men zie intusfehen over deeze plaatfe, de twee
merkwaardige verklaaringen van A. J300TIUS anim. facr.
fid lext. Hebr. V. Telt. pag. 18Ö. feqq. en W.E.EWALD
embl. f. lib. 3. exerc. 10, pag. 260. feqq.
($) Ik onderftel, zonder nader bewys, dat het onder­
werp van deeze Godfpraake, de Kerk des Nieuwen Tes-
taments zy; wyl het in de zaak zelve geene veranderin-
ge maakt, hoe men ook over dit zoo zeer verfchi'Iend
begrepen hoofdfluk denke; de Kerk, in welke betrekkin­
ge men dan ook dezelve aanmerke, blyft altyd het on-
derwerp. Behalven het keurig werk van VITRlfXGA,
Itan men hier over nazien de Vei handelingen van 't GIL­
DE, HELLENBROEK, MlLLIÜS. Voor my, ik kie-
ze

OF VERHANDELING OVER I PETR. II: 4. 149
Hoe prachtig is de befchryving van het nieuw
Jeruzalem , Openb. 21: 18-22. Het gebouw van
haaren muur WAS JASPIS , en de ftad was zuiv
e r gmd. — M DE FUNDAMENTEN van
den muur der ftad, waren met ALLERLY KOS-
TELYK GESTEENTE VERSIERD; het eer/te
fundament was JASPIS, het tweede SAPHIRUS,
het derde CHALCEDON, het vierde SMARAG-
DU>, het vyfde SARDONIKS, het zesde SAR-
DIUS , het zevende Cl 1R.YSOLYTHUS , het
acht [te BER.YLLUS, het negende TOPASION,
het tiende CI1RYSOPR ASUS , het eVde HYA-
CINTHUS, het twaalfde AMETHISTUS. En
de twaalf poorten, w. r n twaalf T>AAU.~LEN, eene
ygelyke poort was elk UIT EENE PAAilL (/).
IV.
ze de gedachten door MARCKIUS in Syll. ,v

IJÖ CHRISTUS EEN LEEVENDE STEEN,
IV. Myn vierde bewys voor myne ftellinge ,
baal ik uit de omfchryvinge van deezen levenden
fteen, welke by Petrus voorkoomt, hy zegt dat
die van de menfchen wel verworpen, maar by God
uitverkooren dierbaar zy.
Het
voorkoome, niet faam te ftemmen met de uitdrukkingen ,
door Johannes gebruikt, wanneer men het ganfche ge­
zicht der edele gefteenten, verklaart voor glansfen of
weerkaatfingen, zich zoo opdoende, als of Johannes, jas­
pis , faphieren, fmaragden , en zoo verder, zag. De op
elkandren blinkende, en door elkandren weerfchyn ge­
vende fteenen , zouden, vooral in zoo grooten aantal, en
van zoo verheven luister zynde, voor het oog van den
aanfehouwer, het onmooglyk maaken, die coleuren te
onderfcheiden, althans te bepaalen, welke de glans van
die, en niet van de andere nevens hen zynde fteenen
was. Ook geven de paarlen zulk eenen grooten weer­
fchyn niet van zich; en met Grotius, daar door wit mar­
mer te verftaan, ftrookt niet, met de voorafgenoemde
gedeelten van deeze heerlyke ftad, noch met den eigen
aart der grondtaale.
Men zie, behalven de Schryvers over de Openbarin-
ge, wegens de hiergenoemde fteenen W. E. EWALD,
Embl. f. lib. 4. exerc. 0. pag. 528. & exerc. 10. pag,
546. feqq. En M. HILLERUS, fyntagm. Hermen, lo-
co i. pag. 2. feqq. Tefens kan de befchryving der edele
fteenen, welke J. H. ALSTEDIUS heeft, Theol. Natur.
parte 2, cap. 18. pag. 400. feqq. met vrucht gelezen wor­
den. Ook heeft J. C. WOLFIUS cur. phil. tom. 5. pag.
607. feq

OF VERHANDELING OVER I PETR. II: 4. I5t
Het eerde is , die fteen is van de menfchen ver->
worpen. Een gezegde liet geen wy in zyne volle
kracht niet vatten kunnen, ten zy wy, volgens
myne gedachte, den Christus aanmerken, als een
kostelyk edelgefteente ; want het grondwoord , 't
geen de Apostel gebruikt ,koomt af van een woord
(«), dat eigenlyk zegt, keuren, onderzoeken,
probeeftn, op de proeve ftellen O), dus bedoelt
Petrus eenen afgekeurden en daarom door men­
fchen , door die beproevers verworpen fteen. Maar
juist vertoont dit de handelwyze der menfchen,
omtrend edele fteenen; men keurt, men beproeft
dezelve, of zy valfche, dan of zy waarlyk zulke
echte kostelyke fteenen zyn; men onderzoekt der-
zeiver hardheid, en wanneer zy reeds gefleepen >
of zelfs van hunne aardkorst gezuiverd zyn, men
keurt die aan hun water, aan hun leven, aan hun­
nen glans en gloed, en men verwerpt zulken wel­
ke deeze kenmerken niet ontdekken, in welke men
die vereischten niet kan vinden.
En dus gebruikt Petrus, op de dryvinge vaa
den Geest, dit woord met de verhevenfte nadruk ,
om-
(«) iataWmufjutvpitfK van taMfAx^iv. Petrus ge­
bruikt dat zelve woord van de beproevinge van bet
goud. 1 Petci r: 7.
(v) Hier over zyn merkwaardige aantekeningen by C.
ADAM! obf. theol. philol. pag. 478. Én VAN AL-
HïEN 1. c. bl. 318. erinnert ook deeze betekenisfe.
K 4

I5& CHRISTUS EEN LEEVENDE STEEN,
omtrend den Christus; veele der Jooden, ja alle
kundigen onder hen, verwagtten in dien tyd, in
welken Christus gekoomen is in het vleesch, den
Mesfias, de verloslinge van Israël; zy zagen in
den Heere Jefus, fchitterende hoedaanigheden, eene
uitmuntende kracht, ja eene onweerftaanbaarheid
van dezelve in zyn leeren; eene meenigte van
wonderwerken, en eene weergalooze zagtmoedigheid,
gepaard met de edelmoedigfte onverfchrokkenheid;
maar, zy keurden, met dit alles, hem
af; zy verwierpen hem, als die de Mesfias niet
zyn konde! Waarom toch? Even om die redenen ,
om welke men by de keure der edele fteenen, zulken
verwerpt, welke de in die kostelyke mynvoorbrengzels
gevorderde vereischten niet vertoonen.
Hy was naar hunne denkbeelden, niet alleen,
niet gehaalt uit die groeven, uit welke de Jooden
dien edelen fteen te gemoed zagen; kan, zeggen
zy, uit Nazareth, uit Galilea, een propheet, kan
*er iets goeds uit voortkoomen? maar vooral, hy
hadde die fchitteringen, hy had dat leven niet,
welke en hoedaanig de Jooden zich inbeeldden ,
dat de Mesfias hebben moest; laat ik het zeggen
met die Bybehaal, Jefaia 53: 2. Hy hadde geene
gedaante ncch heerlykheid, ah wy hem aanzagen ,
zoo was 'er geene ge/talie dat wy hem zouden begeerd
hebben.
Deeze onkundige, deeze valfche Keurmeesters,
de Jooden, en vooral hunne Overften, hunne
fchrift-

OF VERHANDELING OVER I PETR. II: 4. I53
fchrift- en wetgeleerden (V), Helden zich eenen
Verlosfer van Israël voor, welke het Joodfche volk
van de overheerfchinge der Romeinen vrymaaken ,
en met eenen allergrootften luister heerfchen zou­
de En daar Jefus niets hadde , dat grond
gaf, om in hem de vcrvullinge van die verwagtin-
ge te hoopen, daar hy het integendeel vermydde,
wanneer men hem Koning wilde maaken,daar, met
een woord, zyn ganfche.leer en leven daar tegen
inliepen; en daar zy niet wisten , immers niet erken­
nen wilden, dat Jefus als een edele fteen, was om-
geeven met eene onaanzienelyke aardkorst, dat de
glans der eeuwig levende en eeuwig lichtende God­
heid , in hem verborgen was achter de geringe en
vernederde menschheid, daar zy onkundig waren,
in den waaren aart van het geestelyk huis, het
geen hy op zoude richten, ftootte hen zyne ge­
ringheid , hy was veracht, en wy hebben hem niet
(ie) Ik noem de Jooden, en vooral hunne Overften,
want fchoon het waar is, dat de laatfte eigenlyk ver»
Haan worden door de bouwlieden welke deezen leven­
den fteen, Christus, verworpen hebben, zoo moeten de
onbekeerde Jooden, hoe zeer zy tusfchen beiden bly-
ken van achtinge voor Jefus gaven, mede worden inge-
floten; trouwens dit bleek voor den Rechterftoel van
Pilatus. Men zie hier over ANSHELMUS in Matth.
si: 42. fob 198. en GERHARDUS 1. c. pag. 167.
(*) Zie ANTONIDES 1. c. bl. 300. En RIDDERUS
1. 1. bl. 948.
K 5
ge.

154 CHRISTUS EEN LEEVENDE STEUN,
geacht, word daarom gezeid, Jef 55: 3. Maar
ook zegt de Apostel, dat deeze levende fteen, by
God uitverkooren dierbaar zy.
Het is voor my aangemerkt, dat de onmiddelyke
faamvoeging der twee woorden , uitverkooren en
dierbaar, welke zonder het koppelend ende in de
grondtaal ftaan, eene verheffende verdubbelinge te
kennen geeve fj), en dat door die plaatfinge, deeze
twee woorden elkandren verklaaren.
Maar, 't geen ik vooral bedoel, is, dat deeze
twee woorden myne opvattinge duidelyk bevestigen
, wyl zy beide op de edele gefteenten in de
volile kracht, en in de aancenhegtinge met het
voorafgegaan gezegde, thuis hooren (z~). Want
betti rfte woord ixhtxrot, zegt uitgezocht en veri«sren
booven efi vit anderen.
Ik weet wel, dat eenige Schryvers (a~) hier denken
, aan de eeuwige voorverordineeringe van den
Zoo-
(y) Vld. ERASMUS in loc. & in Bibl. crit. torn. f.
pag. 4511. GF.RHAROUS 1. c. pag. 168. & 189.
Misfchien beeft daarom OECUMENIUS in expof. ad
loc. pag. 109. de plaatfinge van deeze twee woorden
veranderd, lezende is-xfx h Sa* hri/Aee x.xt 4K\snra>.
(z) C. STRESO in loc. pag. 58. beeft dit geiien,
fchoon hy het niet erkenne voor het voornaam bedoel­
de, zegt hy. ad lapides pretiof s eft allufio, qui magn!
sftimanttir, & electi fsepe dicuntur.
ia) L. FUOMON' US in loc. psg. 505. GOLT-
Z1US 1. c. bl. aöi. J. LORINUS L c. en anderen.

OF VERHANDELING OVER I PETS.. II: 4. 155
Zoone Gods, om zich in den tyd als den Middelaar
te openbaaren. Doch dit is gewis verkeerd;
want, niet alleen, geeft het bygevoegd woord
dierbaar ons een denkbeeld van eene verheven*
heid booven anderen, maar ook, wyl deeze woorden
hier zien, op eenen hoek- en grondfteen, worden
wy door dezelve gewezen , op eenen, booven
andere , ook zoo het fcheen tot het gebouw dienftige
fteenen, zoo uitmuntende, dat de andere bleven
liggen, en deeze tot een grond- en hoekfteen
gebruikt werd.
En wil men duidelyker bewyzen? Dit uitverkooren
, ftaat hier tegen verworpen, en is dus op die
eeuwige voorverordineeringe des Zoons Gods, niet
toepasfelyk (£)•
Ook is het overbekend, dat dit woord by de
Griekfche Taaismannen, ja naar de taaie der Hebreen
, heerlyk, uitmuntend, voortreflyk zyn , te
kennen geve (Y).
Ook ftaat in het Grieks, niet, van God a-rto.
Maar, by God isxg%, uitverkooren; welke laatfte
(b) Zie ANTONIDES l, c. bl. 300, 301.
(c) Zoo gebruiken het de 70 Taaismannen, onder
anderen Hoogl. 5: 15. van de booven andre booinen
uitmuntende Cederen op den Libanon ixtexroe cis «.eSgoi.
En men zie duchtige bewyzen voor die betekenisfe by
HAMMONDUS in N. Telt. ad loc. pag. 372. met wel­
ken Geleerden ik, in het daar door hem verder gefiel­
de, echter gansch niet eens ben.

156 CHRISTUS EEN LEEVENDE «TEEN,
de uitdrukking , een dierbaar• achten aanwyst
'CO-
En rreer dan waarfchynlyk, heeft Petrus, wel­
ke zich Jefaia .28: 16. hier reeds voordelde, en
even hier na duidelyk aanhaalt, dit woord ontleend
van de Griekfche Taaismannen, welke het op dee­
ze plaatfe bezigen (

OF VERHANDELING OVER I PETR. H: 4. l£7
die gaf hem getuigenis van zyn welbehagen in hem;
die keurde hem als den gefchikten grond- en hoek­
fteen van het geestelyk huis, ja als eeuiglyk daar
toe bekwaam,
Eindelyk, Petrus voegt 'er by, hy is by God
dierbaar.
Een woord (ƒ) dat wederom myne opvattinge
moet doen goedkeuren, want het zegt, aan iemand
zeer waard te zyn Lucas 7: 2. en iets of iemand
in waarde te houden, hoog te fchatten, Philipp.
2: 29. Maar zeker, edele gefteenten, zyn naai­
de begrippen der menfchen van eene uitneemende
waarde, die dezelve bezitten, merken deeze aan
als een fchat; uitfteekende, ongemeene edele ftee­
nen , vooral wanneer die eene zeldzaame groote
hebben, zyn onder de Koninglyke bezittingen ge­
roemd , en de hoofdfieraaden van hunne Kroonen.
Het woord, dat by Jefaias cap. 28: 16. voor-
koomt, en de onze kostelyk vertaaien, en dat de
zeventig Griekfche Taaismannen met het zelve
woord 't welk Petrus gebruikt 'in/Aar noemen;
word gebezigd voor edele fteenen; dus lezen wy
a Samuel 12: 30'. Hy nam de Kroone haares Ko-
nings van zyn hoofd af, welker gewicht was een
talent gouds met edele gefteenten.
En ik heb hier zelfs de toeftemminge van zulke
Uit-
(ƒ) hripias. HERODIANUS zegt lib. 5. cap. 6. pag.
«43. AI$OI T((Mi«r«ro» en gebruikt ons woord vocor
geëerd, geacht ie 1
zyn, lib. 2. cap. 1. pag. 62.

I58 CHRISTUS EEN LEEVENDE STEEN,
Uitleggeren, welke over het zinbeeld, de levende
fteen, geheel anders dan ik denken; de woorden
van eenen onder hen , zullen dit genoeg bevestigen:
t'nïiAöt zegthy, kostelyk, omdat hy by Gode
zelve is een allerkostelykst edelgefieente. (Eene
uitneemendfte paarel) op welke eenige paarel, het
geheel hemelsch Jeruzalem, ook Waarlyk geheel
van edele gefteenten; maar door de kracht en
deugd van deeze paarel, gebouwd is (g).
Dus word door dit woord niet gedoeld, gelyk
veele Roomsgezinde Schryvers willen, op die eere
en heerlykheid, met welke Christus, na zyne
vernederinge, door God den Vader gekroond is ;
maar, op de innige waardigheid van den Christus,
en op zyne daar uit vloejende kostelykheid in de
oogcn van God den Vader (h).
En zeker dit woord is in toepasfinge op den
Mesfias, in deezen zin, wederom alzints nadrukkelyk.
Hy was en bleef, hoe laag vernederd,
van eene oneindige waardigheid, zoo in zich zei.
ven , als in de oogmerken tot welker berykinge hy
fcheen in het midden der Jooden. Dit alles was
bete)
Deeze zyn de woorden van A. CALOVIUS Biblia
N. Teft. illuflr. in loc. tom. 2. pag. 1480. Men
zie ook GERHARDUS en KLEMMIÜS l c. STOC-
K1US in lex. gra;c. ad voc. Lapis pretiofus quia apnd
Deum in magno., pretio eft. Facla allufione ad lapides
prafiantes, qui apud homines in magno funt pretio.
(A) Zie LAURENTIUS in loc. pag. ii S.

OF VERHANDSUNG 07ER I PETll, K°. 4. 159
bekend by God den Vader; dat luisterryke en dat
volkoomen voldoende aan het eeuwig genadevoorneemen,
moest dus noodwendig, in de oogen van
God den Vader, dien Christus doen zyn, een allerdierbaarst
edel gefteente.
V. Ook meen ik, ter ftavinge van myne gedachte
, te mogen bybrengen, de tegenftcllinge welke
Petrus hier gebruikt; als welke dan eene byzondere
kracht heeft , wanneer wy het denkbeeld van
eenen edelen fteen in het oog houden; hy, die
fteen , die levende fteen , is zegt de Apostel, van
de menfchen wel verworpen, maar by God uitverkooren
dierbaar. Welk eenen verheven zin heeftdit
, wanneer wy het dus opvatten. Het is wel
waar, die menfchen, welke waanden , dat zy zich
op de keure en waardeeringe der voorwerpen wel
verftonden, aan wien de fleutel der kennisfe wastoevertrouwd,
die de waare kenmerken van den
Mesfias uit de Schriften derPropheeten konden en
moesten weten; hebben deezen edelen fteen afgekeurd
, zy hebben Jefus Christus verworpen, als
die deeze fchitterende glansfen, dat waare leven
niet hadde, en dus de beloofde Verlosfer niet zyn
konde; zy von.len in hem geene dierbaarheid;
doch, dit benam niets het minfte aan de innerlyke
waarde van deezen uitmuntenden fteen! Het oordeel
van die menfchen, droeg blyken van hunne
onkunde, zy bleven alleen zien op den uitwendigen
luister. Maar! maar, het oordeel Gods dat
naar waarheid is, kende en erkende die heerlylc
beid, die onvergely*elyke voortreffelykheid van
de>

I6o CHRISTUS EEN LEEVENDE STEEN,
deezen fteen, keurde denzelven, zoo als hy ft»
*enlyk was, als booven anderen alleruitmuntendst
en hield dien voor allerkostelykst, voor dierbaar
(O- VI. Befch ouwen wy ook die verrichtinge der
geloovigen,.welke de Apostel omtrend dien fteen
vordert, ik meen, dat zelfs deeze, eenen grond
voor myne opvattinge vertoone. Hy maant den
begenadigden verftroojelingen aan, tot denzelven
te hoornen; en wildt gy, hy merkt hen aan, als
die kwamen! 't Is niet noodig aantedringen, dat
dit een geloovskoomeu te kennen geeve, daar de
Apostel fchryft aan daadelyk geloovenden , aan
2ulken,dien hy tot een geestelyk huis wilde zien
opgebouwd! En daar die fteen van welken Petrus
fpreekt, gelegd was in Sion, is het eigenaartig ,
dat hy die geloovsverrichtinge door koomen uitdrukke,
zy moesten dien fteen naderen, om hem
van naby te bezien, en zyne waarde kennende,
alle moeite aanwenden, om hem te bezitten, om
op het naauwfte met hem vereenigd te worden;
en dus is hier eene gelykfoortige fpreekwys, met
die 'er is Matth. 13: 4 5, 4 Ö. Wederom is het
Koningryk der hemelen gelyk eenen Koopman, die
fchoone paarlen zoekt, welke hebbende eene paarel
van groote waarde gevonden, ging heen, en ver-
kocht
(i) Niet kwalyk en kort zegt L. OSIANDER in
loc. opp. tom. 8. pag. 163. hic lapis in oculis Dei efl
preciofiflimus & honoratus.

CF VERHANDELING OVER I PETR. II: 4. l6l
kocht dl wat hy 'hadde ± en kocht dezelve. Immers
dit zelve einde had Petrus in het oog, hy wil dat
de geloovigen, hunne gehegtheid aan de heerlykheid
des zichtbaaren Tempels verlaatende, zich
alleen op Christus, als den waarlyk levenden, den
eenigen waardigen grond- en hoekfteen, zouden opbouwen*
Maar nu het geloovskoomen fteunt op, en
vloeit uit de erkentenisfe van den Christus, zoo
als hy waarlyk is; dat is, uit de erkentenisfe van
hem als zulk eenen edelen fteen, als booven alles
üittekiezen, als geheel dierbaar, die als zoodaanig
beminden met verlaatinge van alles buiten hem gezocht
moet worden.
Ja, dat geloovskoomen, het geen de Apostel hier
byzonder bedoelt, de werkzaamheden, van reeds
met Jefus Christus door het geloove vereenigde begenadigden,
fpruiten uit de ondervindingen van
Jefus dierbaarheid , uit de ftraalen van dat fchitterend
licht, in welke zy zich reeds hebben mogen
verheugen; en, in dat herhaald en aanhoudend
koomen , bevinden zy, dat hoe zy meer tot Christus
naderen, hoe zy meer naby hem zyn, zy des
te meer het leven , de genadefchitteringen , de voïheerlyke
glansfen, welke in dien fteen te vinden
zyn, aanfehouwen, dat zy des te meer hunne
keuze met blydfchap herdenken, dat die Jefus hun
hoe langs hoe meer dierbaar worde.
En, dat juist Petrus dat woord koomen hier gebruike,
mag het ons niet teffens leeren, dat hy
het oog hebbe, op het opgaan der Israëliten naar
JI. DEEL. L de»

l6l CHRISTUS EEN LEEVENDE STEEN ,
den Tempel? Reeds van verre, blonken de kostelyke
tempelfteenen in de oogen der naar Jeruzalem
koomende Jooden , hoe zy nader kwamen,
hoe meer dat gezicht hunne harten verheugde; en
wanneer zy in den Tempel waren, hunne oogen
ftaarden op, en hunne zielen juichten, over het
zien van zoo veele kostelyke en dierbaare verfierfteenen.
De begenadigde verftroojelingen treurden,
by tegenoverftellinge, wyl zy in het land hunner
vreemdelingfchappen, geene gelegenheid hadden,
om te koomen in het gezicht van dat blinkend Heiligdom,
wyl zy dat verrukkend aanfchouwen moesten
misfen; maar Petrus wekt hen op, om te koomen
tot Christus, dien edelen fteen, wiens licht
en leven zy in hun Mefech aanfchouwen en genieten
konden; een fteen, aan welken zy onnoemlyk
"meer hadden, dan aan alle de praalfteenen van den
Tempel; een fteen, welke zyne glansfen mededeelt
, aan hen die tot hem koomen, ja hen als levende
edelgefteenten doet blinken; daar integendeel
, het zien van de heerlyke tempelfteenen, geen
ander voordeel gaf, dan dat hunne oogen zich eenen
korten tyd verlustigden, dan eene uitwendige
vreugde; terwyl de ziele geheel ledig bleef van
geestelyke voorrechten.
VII. Myn laatfte bewys, voor het door my voorgefteld
gevoelen, neem ik, uit de fpreekwyzen
welke de Apostel gebruikt, in de volgende , 5,6,
en 7de verfen. Een bewys, dat ik éenigzints
moet uitbreiden. Geloovigen, tot Jefus by aanhoudenheid
koomende, worden gezegd, te zyn,
Uf

ÖF VERHANDELING OVER I PETU. II: 4. 16$
«üp^S-oi |WK«7, als, gelyk, levende fteenen. Dat
is , edele blinkende fteenen , gelyk het Vader
ATHANASIUS zeer wel verklaarde (li). Dat ut
gelyk,ah , is hier toch niet zonder doel geplaatst j
hun leven beftaat in fierelyke heiligheid; maar, in
dezelve kunnen zy uit en van zich zeiven niet blinken
; zy zyn echter der glansfen, welke gevonden
worden in den levenden fteen, tot welken zy koomen
, waarlyk deelachtig, en hoe nader zy -tot
dien fteen koomen, hoe meer zy zelve fchitteren;
geen wonder, zy allen met ongedekt en aan gezichte
de Heerlykheid des Heer en als in eenen fpiegel
aanfchouwende, worden naar dat zelve beeld in gedaante
veranderd, van heerlykheid tot heerlykheid,
•a Corinth. 3:18. En even daar door zyn zy kostelyh
in 's Heeren oogen Jefaia 42: 4. Steenen des
heiligdoms, Klaagl. 4:1. Waarlyk edele fteenen
op den borstlap des Iloogenpriesters, overtreflelyk
booven hunnen naasten, fchynende in het midden
van een krom en verdraait gedacht.
Noch eens, wy vinden, myne opvattinge volgende
, eene genoegzaame reden voor de veranderinge
welke Petrus maakt, in de aanhaalinge van
Jefaias Godfpraake, wanneer hy vs. 6. zegt, die
in hem geioovt, zal niet befchaamd worden. Daar
by den Propheet is, wie geioovt, die en zal niet
haas-
\(K) Contra Arrian. orat„ 3. opp. tom. 1. pag. 444.
lm KUt iiyiiif É7T duTOv w Ai&fl* rifAtot ÏTraiKohiAiia&xt
L 2

l54 CHRISTOS EEN LEEVENDE STEEN,
haasten. De Jooden, op den Tempel betrouwende
, en op deszelfs kostelyke fteenen, en ryken fieraad
boogende, zouden befchaamd worden; ja
fchaamte moest hen zoo ras overdekken, als zy
ernftig erkenden, dat het te laag zy voor de edele
ziele, zich vast te hegten aan uitwendige aan tydelyke
dingen, fchoon op zich zelve voortreffelyke
bezittingen; maar zy die tot den levenden fteen
Christus geloovig kwamen, zouden niet befchaamd
worden, wyl zy 'er eenen oneindigen rykdom door
deelachtig werden, en dus hunne keuze hen niet
berouwen konde.
Dan worden wy eigenlyk befchaamd, in en over
het koomen, wanneer wy merken , dat de genoomen
moeite vruchtloos, het voorwerp tot 't welk wy
naderden, om 't welke wy iet anders verlieten,
zulks niet waardig zy; en wy met een woord niet
erlangen, het oogmerk met welk wy kwamen.
Maar! even zoo ging het met de Jooden , welke
hoe zeer verrukt door 't gezicht van de rykdommen
des Tempels, echter geen deel hadden aan die
fchatten; in het letterlyke zoo arm wederkeerden
als zy gekoomen waren; en naar de ziele geheel
ledig bleven.
Maar integendeel, zy die tot Christus koomen,
worden niet befchaamd, zy zoeken by hem een
duurzaam goed, fchatten die niet vergaan; en zyn
zy by dien fteen, mogen zy zich in zyne bezittinge
verheugen, hunne hoope word bevonden niet
ydel te zyn; al gave hun iemand al het goed van
zyn huis, het is niet te waardeeren by hun ryk
zyii

OF VERHANDELING OVER I PETR. II: 4' 165
zyn in Gode: zy ondervinden, dat die levende
fteen, waarlyk zulk een zy, als zy van hem dach­
ten , zy ontvangen uit Ghristus volheid ook gena­
de voor genade.
Eindelyk, Apostel Petrus zegt: u dan die ge­
ioovt , is hy dierbaar vs. 7. Hoe duidelyk drukt
dat gelooven uit, een kiezen van dien Christus,
in tegenfiellinge van het door Petrus in dat zelve
vers genoemd verwerpen; een aanneemen van dien
Jefus, op het Goddelyk getuigenis, 't welk hem
uitverkooren dierbaar noemde: een erkennen, dat
die Heiland, fchoon op 't uitwendig aanzien geen
blinkende fteen, echter een waarlyk levende een
edele fteen zy, van de grootfte waardye. Trou­
wens dit leert ons Petrus nader, en door zyne uit-
drukkinge zelve, want' hy zegt, u die geioovt is
hy de dierbaarheid rifjin; een waarlyk uitmunten­
de , in zich alle fchatten, eenen volkomen rykdom
bevattende fteen; en door zyn redengevend voor­
del , u dan cuv derhalven, daarom , om dat gy be-
vindt, dat gy in uw koomen tot hem niet be-
, fchaamd word, maar integendeel bevindt, dat hy
al uw gebrek vervult, u eene heerlyker bezittinge
geeft, dan gy hebben zoudt, zoo alle de fierlyke
fteenen van en in den Tempel, uw eigendom ge­
worden waren. Doch! hoe voldoende ik myns
oordeels myne opvattinge bewezen hebbe, dunkt
my echter, dat het deezen en geenen veelligt flui­
ten zal; dat het denkbeeld van eenen edelen fteen,
geheel iet anders medebrenge , dan dat van een
grond- en hoekfteen aan een gebouw geplaatst. —-
L 3

166 CHRISTUS EEN LEEVENDE STEgN,
Dat 'er in de natuur zulke groote edele fteenen niet
gevonden worden; ——. dat het woord leven
niet gefchikt zy, om het edele van eenen fteen
aantewyzen; dat het eene ongehoorde fpreek-
wys zy, tot eenen edelen fteen te koomen, en dat
dus de Apostel, had hy zulk eenen fteen bedoeld ,
zou gefchreven hebben, zoeken, koopen, of in
eigendom verkrygen; en eindelyk, dat Petrus,
had hy zulk een edelgefteente bedoeld, dan wel
een ander woord, dan dat van fteen in het gemeen
, zoude gebruikt hebben.
Doch ik meen alle deeze tegenwerpingen zeer
wel te kunnen oplosfen.
Want, wat het eerfte betreft; het is zoo, wanneer
wy aan een eigenlyk gebouw denken, is bet
vreemd, een uitmuntend edelgefteente, het woord
in den naauwften zin genoomen zynde, te begrypen,
als den grond- en hoekfteen van zulk een gevaarte;
edoch, Petrus ziet op eenen geestelyken
Tempel, een huis door Gode den Vader zeiven Gegrondvest,
op een fundament,'t geen het affchynzelwas
van zyne heerlykheid, aangemerkt zynde
in deszelfs innerlyke waarde; en, daar de gefchie.
denisfen ons voorbeelden leveren van gedichten'
door menfchen opgericht, waar in edele deenen
den grond bedekten, en eene thans onnavolgbare
pracht vertoonden (1). Is het dan zulk een vreemd
denk-
Ü) Zie BOCHART Hieroz. parte 2. lib. 5. cap. 8.
Fg. 708. feqq. opp. tom. 3. en HELLENBROEK over
Je-

OF VERHANDELINO OVER I PETR. II: 4. 167
denkbeeld,aan een gebouw,door den oneindig ryken
God verordend, eenen edelen fteen tot eenen
hoek- en grondfteen toetekennen? daar dit de
luister des daartcgenwoordigen Gods vordert, dat
de plaats waar hy verfchynt, blinke in eenen weergaloozen
luister. Wy mogen 'er iets van zien
Exod. 24: 10. waar de God van Israël aan de afgezonderde
oudften van dat volk verichynende,
onder zyne voeten hadde,als een werk van faphierfteenen,
en daar deeze in hunne glansfen noch te
kort fchoten, ah de geftaltenisfe des Hemels in zyne
klaarheid. En Ezech. 1: 22. en 26. waar aan
dien ziener een throon vertoond werd, als de gedaante
van een faphierfteen , booven een uitjpanzel
srehk de verw van het vreeslyk.christal(m).
b J
Maar
Jefaia 4 D. bl. 501. Men konde 'er by vergelyken de
gouden hemels der ouden. Zie SELDENUS de Jure nat.
& gent. lib. 2. cap. 8. pag- 234- en het verwulfzel van
zeer kostelyke fteenen, Trotoripot, waar van JU-
LIUS POLLUX fpreekt lib. 9. cap. 5. fegm. 50. pag.
1013. ed. Hemfterhufii. By P. NIEUWLAND lett. em
oudh. kund. veil. 3 D- bl. 75- verv. heeft men ook ee­
nige aantekeningen, welke hier te ftade kunnen koo­
men.
f» Men zie over deeze Bybelplaatfen J. J. CKA-
MERUS theol. Isr. parte 2.pag.i83,-84- w
- G R E E N
*
HILL over Ezeehiel 1 D. bl. 254. 255. G. JUNGST
Diff. S. de Sanft. fced. finait. $. 17, 18. pag. 10.
Men konde 'er byvoegen, dat zelfs de Heidenen, de
L 4
W 0 0 Q
*

l68 CHRISTUS EEN LEEVENDE STEEN,
Maar ook, dat de zichtbare Tempel met zulke
kostelyke fteenen uit en inwendig verfierd was,
hebben wy reeds gezien; de opklimming tot den
geestelyken Tempel, gaf dus van zelve aanleidin-
ge, om te denken aan en te fpreeken, van veel
edeler veel dierbaarer fteenen.
Wy zagen dat de Kerk onder de betere bedienin-
ge , het nieuw Jeruzalem ons in de heilige bla- |
deren vertoond worde, niet alleen als zoo uitmun­
tend ryk in edele gefteenten, maar zelfs als op de­
zelve gegrondvest.
Eindelyk, Apostel Paulus gebruikt even dit zel­
ve zinbeeld het geen by Petrus voorkoomt, zeg­
gende i Corinth. 3: 11, 12, 13. Niemand kan
een ander fundament leggen, dan het geen gelegd
is, '/ welk is Jefus Christus; en indien iemand op
dit fundament bouwt — — Kostelyke fteenen
hoedaanig een ygelyks werk is, zal het vuur be­
proeven. Trouwens onze Petrus, fpreekt vs. 5.
van levende fteenen, die gebouwd worden; en dat
by Paulus, door de A/Sw rijwoi kostelyke fteenen
niet in het gemeen, voortrelfelyke fteenen, maar
edele gefteenten moeten verftaan worden, hebben
niet alken verfcheiden Uitleggeren voor my aangc-
woonplaatfen hunner Goden, als van goud, edele ftee­
nen, en elpenbeen opgetrokken, vertoonden; bekend is
de befchryving van het huis der zonne by OVTDIUS,
hy noemt het aanzienlyk door blinkend goud, en de
vlammen vertoonende r&bynen' en bedekt met yvopr.
te

OF VERHANDKLING OVER I PETR. II: 4. 169
fckend (JIJ, maar ook, dit blykt: En, wyl zy
die anders daar over denken of geene, of ongegronde
redenen voor hunne ftellinge geeven, en
derhalven eer het tegendeel bewyzen (o); en wyl
de
(») Zie TH. AKERSLOOT over I Corinth. bl. 154.
VAN ALPHEN in loc. bl. 98. J. C. DIETERICUS
Antiq. N. Tefc pag. 468. welke ze krachtig noemt kos­
telyke edelge•/!'eenten van deugden. R. GUALTHERUS
in'loc. föi 37. vfo. D. HEINSIUS Sacr. exerc. ad N.
Teft. pag, 375. M. KONING over 1 Corinth. bl. 128.
De ENGELSCHE GODGELEERDEN, verkl. der H.
Schrift. 15 D. bl. 26. pasfen 'er met recht op toe,
het zeggen der Jooden, welke hunne mondelyke wet
vergelyken by goud, en hunne gefchreven wet by edele
gefteenten. Zie ook M. C. WOLFBURG obf. S. in
N. Tefr. pag. 375. en J. CRELLIUS in Biblioth. Fratr.
Polon. tom. 3. parte 1. pag. 261.
(0) ]. BIERMAN over 1 Corinth. bl. 240. verfiaat
'er door albasters, blanke en purperroode marmerfteenen,
en diergelyke; en de reden welke hy geeft, is, omdat
edele fteenen in den opbouw van een huis niet te pas
koomen; eveneens als of Paulus fprak van een letterlyk,
van een menfchelyk gebouw; en van eigenlyk goud,
zilver, en kostelyke fteenen. M. GARGON over 1
Timoth. bl. 73. zegt,dat 'er door verftaan moeten wor­
den , marmerfleenen, doch zyn bewys is alleen, omdat
de marmerfteenen door de 70 Griekfche Taaismannen,
1 Kon. 5: 17. 2 Chron, 3: 6. genoemd worden AiSa*
TI/AC». Daar zy op de eerfte plaatfe dit niet zeggen,
en op de laatfte niet doelen op marmerfteenen. En al
L 5 was

170 CHRISTUS EEN LEEVENDE STEEN,
de faamvoeging met goud en zilver, ons tot die
edele fteenen opleidt, en wyl 'er geen nederdaaling
van het meer tot het min voornaame, in Paulus
woorden gevonden word; wyl anders, hooy
achter ftoppelen in dit zinbeeld Itaan moest; en
wyl de Apostel door de uitdrukking vs. 13 , en de
verklaaringe welke hy zelve daar van geeft vs. 14
15. aanwyst,dat hy tegen het vuur beftaande, tegen
door hetzelve verteerd wordende ftoffen overftelt.
En wyl, indien, gelyk veele ftellen, Paulus
zyne woorden ontleent uit Jefaia 28: 16. en
54: ii) 12, die Godfpraaken, ons tot edele fteenen
opleiden.
Wat aangaat de tweede bedenkjnge, dat 'er
naamlyk in de natuur zulke groote edele fteenen
niet gevonden worden , dat zy tot een hoek of
grondfteen aan een zwaar gebouw kunnen dienen;
deeze doet niets ter zaake; wyl van eenen o-eeste-
wss dat zoo, zulks noch geenen duchu'gen grond voor
deeze verklaaringe geven zoude. J. MARCKIUS JJibl.
exerc. tom. 2. pag. 868, wil wel, dat niet zoo zeer
op kleenere edele fteenen, welke het menscblyk lichaam
booven de huizen verderen, maar op grootere, die niet
booven goud en zilver, maar beneden dezelve zyn, als
by voorbeeld, marmer van verfcheiden coleuren, het oog
zy: hy doet 'er echter by,fchoon van die kleenere edele
fteenen, in den geefcelyken bouw der Kerke gewaagd
word; en hy geeft geene redenen, waarom deeze ook
hier niet bedoeld zouden worden.
iy

OF VERHANDELINO OVER I PETR. II: 4. 171
lyken Tempel by Petrus gefproken word; ja, indien
een zinbeeld niet genoomen mag worden, van
iet, dat in de natuur eigenlyk geen plaats heeft,
dan mogen fteenen niet gezegt worden te fpreeken,
de balken van een huis, te roepen, en wat dies
meer is. En, zoude het in de natuur wel mooglyk
zyn , eene ftad, of een groot paleis,op faphieren
te grondvesten , poorten te maaken van robynën
? Zouden 'er in de natuur wel paarlen zyn,
zoo groot, dat eene paarl, eene geheele poort
van eene-ftad konde uitmaaken? Immers neen! En
nochthans zagen wy, dat dit van de Euangeliekerke
en van het nieuw Jeruzalem gezegd word.
Men lette daar beneven op, dat hier eene verheffing
van den Christus zy, als onnoembaar verheven
, booven het allerkostelykfte dat 'er in de natuur
gevonden word.
Ja zelf, het geen van den Christus, als zulk een
grond, en teffens hoekfteen van den geestelyken
Tempel gezegd word, moet niet waar zyn in de
natuur; want die Christus is een wonderfleen, in
wiens legginge ten grond- en hoekfteen van het
geestlyk Heiligdom , gangen des Almagtigen zyn ,
welke de krachten en den rykdom der geheele natuur
oneindig te booven gaan; van dien fteen, en
't geen omtrend denzelven gebeurde, moet al het
redelyk fchepzel met aanbiddinge zeggen, dit is
van den Heere gefchied, en het is wonderlyk in onze
oogen.
En wat betreft de derde inwerpinge, dat het
woord

172 CHRISTUS EEN LEEVENDE STEEN,
woord leven niet gefchikt zy, om het edele van
eenen fteen aantewyzen.
Deeze zoude ik kunnen beantwoorden, door te
zeggen, dat by ongewyde Schryveren, en zelfs in
de Heilige bladeren, het woord leven in eenen zeer
ruimen zin genoomen worde (j>).
Doch ik zal genoeg deeze inwerpinge kunnen
krachtloos maaken door aantemerken, dat de tempelfteenen,
gelyk wy zagen, wegens hunne fchitteringen,
werden aangemerkt als te leven; trouwens
licht en leven worden niet alleen by eikanderen
gevoegd, Joh. i: 4. Maar ook, in dien zin ,
word het geloov gezegd dood te zyn, wanneer
het niet uitfchittert in de werken, daar het integendeel
een levend geloov is, wanneer men zyn
licht laat fchynen voor de menfchen, en in dien
zin koomt het juist overeen , met den aart der
edele fteenen, welke gekeurd worden naar hunnen
meerderen en minderen glans, terwyl zy, die denzelven
niet vertoonen, doode, die flechts weinig
fchitteren, fiaauwe , en die eenen hellen en zuiveren
glans verfpreiden, by de kenners en handelaars
in dezelve, levende fteenen genoemd worden.
Daar nu de Christus, zulk een blinkende fteen
is, die de kaars is van het nieuw Jeruzalem, en
niet, gelyk een Joodfche fabel van eenige edele
ftee-
(p) Dit heeft D'OUTREIN 1. 1. door eene menigte
vin aantekeningen bewezen.

OF VERHANDELING OVER I PETR. II: 4. Éf$
fteenen zegt (q), maar in waarheid, de Zonne der
gerechtigheid, mag hy, met recht een levende
fteen genoemd worden.
Ik konde 'er by doen, dat van den edelen pyri-
tes, die naam, levende fteen, gebruikt worde, gelyk
wy reeds zagen; en dat zelfs fommige Schryvers
hebben ftaande gehouden , dat de diamant, wel
deeglyk leven hebbe (r).
Doch
(?) De Jooden beuzelen van eenen fleutel vol edele
-fteenen, door Abraham gegeven aan zyne Zoonen, uit
Ketura gewonnen, welke fleutel hunne ftad. tot eene
zonne verftrekte, en dezelve verlichtte. Zie EISEN­
MENGER k 1. 1 tb. bl. 393- Men kan hier byvoe-
gen dien blinkenden fteen Sarra genoemd, welke de Ko­
ning van Cathay bezat, en die dag en nacht licht geeft
als de zonne. Vojage van EVESKO PETELIN by van
der Aa, verz. van reizen, 26 D. bl. 12.
(r) Men zie wegens de vuurfteenen en den edelen py-
rites, de booven aangehaalde plaats van PLIN1US; en
omtrend het leven van den Diamant, VOSSIUS Phyf.
Chrift. & Theol. gent. opp. tom. 5. KB. 6. cap. 1. pag.
6 78, ook verdienen JUNIUS I. c. bl. 17. en D'OU­
TREIN t L bl. 25, 26. over het fchitterend leven der
edele fteenen, gelezen te worden. De eerfte drukt zich
zeer wel dus uit: De kost elykfle fteenen, hebben allermeest
een leven en glans, zoo dat ze daar door het levende
zeer gelyk worden, en fihier niet anders fchynen dan
levende oogen. Vergelyk hier by 't geen 'er is by G.
PASCHAUUS de Coron. lib. 9. pag. 618, 620.

174 CHRISTUS EEN LEEVENDE STEEN ,
Doch 'cr is meen ik genoeg gezegd, en ik zal
daarom met een woord Hechts melden , dat zelfs in
den Bybel, bouwftecnen gezegd worden te Jeven
wanneer -zy fierlyk , en behoorlyk gelegd zyn'
Zoo zeide Saneballat, van de Jeruzalem herbouwende
Jooden, Nehemia 4: a. Zullen zy de fleenen
uit de flof hopen levendig maaken, daar zy
verbrand zyn?
De vierde bedenking, dat het eene ongehoorde
fpreekwys zy, tot eenen edelen fteen te koomen ,
•en dat Petrus, had hy zulk eenen edelen fteen bedoeld
, gezegd zoude hebben , dien te zoeken, te
koopen of in eigendom te verkrygen; zal wel ras
•al haar gewicht verliezen, wanneer wy herdenken,
en dat het geestelyk koomen ,van 't welk de Apostel
fpreekt, waarlyk het zelve zy met zoeken; dat
het de heilbegeerige geloovswerkzaamheden , en
het daadlyk aanneemen van, en werken met Christus
op het nadrukkelykfte te kennen geve, en dus
zeer gefchikt zy, in toefpelinge op zulken,'welke
zeer verzekerd zyn, dat op eene hen aangeweezen
plaatfe, een weergaloóze édele fteen te" zien
en te vinden zy, en welke dus met rykhalzentï
verlangen derwaards.koomen; en dat Petrus juist
hier dat woord koomen by uitkippinge gebruiken
moest, wyl hy de begenadigde verftroojelingen af
wil trekken van hunne begeerte om te koomen tot
den zichtbaaren Tempel ; wyl hy de Israè'liten
zich verlustigende in het gezicht der blinkende'
tempelfteenen, vertooncn moest, als koomende
tot dat heiligdom: en, dat die kostelyke fteen,
• van

OF VERHANDELING OVER I PETR. Ik 4' *75
van welken Petrus fpreekt , doör hem niet befchre-
ven worde, als een losliggende fteen, dien men
wegneemen , dien men by zich dragen konde 5 maar
als eenen reeds gelegden hoek- en grondfteen, tot
welken men derhalven koomen moest, wilde men
zich in dèszelfs glansfen verheugen; wilde men,
gelyk de Apostel dit hier bepaald bedoelt,op den­
zelven gebouwd worden.
Eindelyk, die bedenking, dat Petrus gewis een
ander woord, dan dat van eenen fteen in 't ge­
meen, zoude gebruikt hebben, zoo hy eenen ede­
len fteen bedoelde; zal niet veel zeggen, zoo ras
wy overdenken, en dat de omfchryvingen van dien
fteen, als levend, en by God uitverkooren en dier­
baar, van zelve, deezen fteen, niet alleen van
gemeene, maar zelfs van de allerkostelykfte edele
fteenen , onderfcheiden; en dat zelfs het woord
AiS-of op zich zeiven gefteld zynde, eenen edelen
fteen betekene 0) , en dat byzonder de 70 Griek-
fche Taaismannen, wier fpreekwyze Petrus volgt,
dit woord zeer dikwils in deezen zin gebruiken CO-
J
Ta 't is met het Griekfche woord, even als met
' het
(s) Zie SALMASIUS Is \% pag. 69, 269, 395» 783.
(f) De 70 Griekfche Taaismannen gebruiken het zoo in
het mannelyk geflacht, zonder die eigenlyke bepaalinge,
welke anders omtrend dit woord met recht gemaakt word,
naamlyk, dat het in het vrouwelyk gedacht, eenen ede­
len fteen betekene. Zie G. BUDA^US Thef. ling. Gr*c.
ad voc. Maar vergelyk ook SALMASIUS l, c. pag. 783.

176 CHRISTUS EEN LEEVENDE STEEN,
het Hebreeuwfche J2tf. Het betekent, zoo wei
eenen gemeenen als eenen edelen, zoo wel eenen
kostelyken als eenen geringen fteen (#). De eige
kracht van dit woord, word doorgaans nader bepaald
, door de by het zelve gevoegde woorden en
deeze zyn hier by Petrus zeer duidelyk. Ja laat
ons zelfs ftellen, dat het woord A

OF VERHANDELING OVER I PETR. JJ: 4. 17?
het edel leven der rechtheid, hy was en bleef,
heilig, onnoozel, onbefmet, en afgefcheiden van
dezondaaren. Of wilt gy den Christus aanmerken
, gelyk hem de Apostel hier voorftelt, als den
Godmensch ? dan was hy, op het uitwendig aanzien
een geringe, een gemeene fteen; de glans der
Godheid, dat waarachtig leven, dat in hem, dat
hy zelve was, hield zich verborgen, achter de
korst van eene vernederde menschheid. En zie
dan eene keurige uitdrukkinge, die fteen was een
edele fteen; onkundige , verkeerd, en naar het uitwendig
aanzien oordeelende menfchen, zagen dit
niet, maar de alleswetende Vader, kende en erkende
hem, als zulk eenen levenden, uitgezochten,
van alle andere fteenen, hoe kostelyk ook,
alzints onderfcheiden, dierbaaren fteen.
O dat die kostelyke fteen, onze bezitting zy!
dat wy in zyn licht het licht zien, en op hem gebouwd
worden, als eene woonftede Gods in dea
Geest.
ü. DEEL. M OVER

OVER DE
MELAATSHEID
D E R O U D E
ISRAËLITEN.
DERDE VERHANDELING.
Schoon de Christen Uitleggers genoegzaam eenpaarig
erkennen, dat in de wet omtrend de melaatsheid,
onder Israël oudtyds plaats hebbende,
eene hoogere bedoeling, en een opzicht tot de
Kerke Gods in laatere tyden, gevonden word;
zyn zy het echter niet eens, wegens het of zinof
voorbeeldige, 't geen in de melaatsheid en vooral
in de reiniginge van dezelve onderfteld word,en
dus ook wegens de toepasfinge van hetzelve.
Ik zal in deeze Verhandelinge eerst de voornaamfte
verklaaringen welke my bekend zyn voordellen,
en zeedig toetfen.
En dan siyne gedachte opgeeven, en, zoo ik
»een„

DER O Ü DE ÏSRAËLITEÏT. 170
ftieen, bewyzen. Het byna algemeen aangenoomen
gevoelen, over de hoogere bedoelinge in de
Wet omtrend den melaatfen, is:
Dat de melaatfe Israëliet moet worden aan gemerkt,
als vertoonende den in Gods oogen in zyne
erfzonde, maar dan ook door zyne daadelyke over"
tredingen, walchelyken zondaar, de handelingen
der Priesteren omtrend denzelven, als prenten van
's Heilands werkzaamheid, omtrend de tot hem naderende
ellendige zondaaren.
En , de reiniging van dien melaatfen, als een
vertoog van de verlos/Inge des zondaars , door dê
toegereekende borggerechtigheid van Jefus Christus.
En deeze gedachte vindt men by de meeste
Schryveren dus uitgebreid.
De melaatsheid in het gemeen, is eene prent,
van de door de erfzonde verdorven natuur in Adams
nagedacht.
De verfcheidene foorten van melaatsheid, verbeelden
de menigvuldige zonden, welke de ziele
der menfchen befmetten. Het koomen van die me.
laatfen tot de Priesteren , met alle de daarmee ge*
paarde ornftandigheden en gevolgen, en de reini*
ging van dut dven , wanneer hy genezen is, vertoonen
dut de door erf- en daadelyke zonden befmette
ellendelingen , dan wanneer zy recht overreed
van deezen hunnen toeftand, koomen tot Jefus
Christus den waaren Priester, door hem ja wel
melaats verklaard worden, en dat wel zoolang,
als zich noch een ftip gezond vleesch , dat. is iets
M a van

S8o D E M E L A A T S H E I D
van eige gerechtigheid en verdienden, by hen vertoont;
terwyl zy integendeel door hein rein verklaard
worden, wanneer zy zich zeiven hebben
leeren kennen als geheel melaatfen , aan welken
niets gezonds , niets geheels meer overig is O}.
Deeze verklaaring, zoo algemeen aangenoomen,
koomt my gansch ongegrond voor, en ik belyde
meermaal verbaast te zyn, dezelve door oordeelkundige
Mannen voorgefield en als ontegenzeggelyk
behandeld ziende.
Ik zal dezelve eerst in het algemeen, en dan in
de byzondere deelen opneemen.
I ZOJ veel my bekend is, heeft men het voornaame
bewys voor deeze opvattinge gevonden in
de overeenkomften welke men meent te vinden,
tusfchen de melaatsheid en de erf- en daadelyke
zonden, en fommigen weiden daar over vry breedvoerig
uit (b~).
Doch,
(a) Zie onder anderen AINSWORTH over Levit. vooral
bl. 397. en 400. BIERMAN Mofes en Christus bl. 157.
verv. HENRY over Levit. 13. en 14. J. HUYSINGA
over Matth. bl. 297. J. JANZONIUS H. Uitfpann. 2 D.
bl. 52, 53- LAMPE [welke het echter byzonder past op

DER OUDE ISR&SLITEN, l8l
Doch, enkel uit overeenkomften te redeneeren,
vooral uit dezelve voor- en tegenbeelden te vormen
, gaat by oordeelkundigen in dit ftuk des te
minder door, wyl men dezelve ook uit verfcheiden
andere krankheden zoude kunnen haaien, —.
wyl dan de melaatsheid niet veel ongemeens hebben
zoude, —— wyl men in de byzonderheden
van de wet omtrend den melaatfen, en by uitftek,
omtrend derzelver reiniginge , zoo zeer in deoverbrenginge
van eikanderen verfchilt, — en wyl men
vooral, om die overeenkomften ter ftavinge van de
gemaakte onderftellinge, te kunnen vinden, veele
dingen aan de melaatsheid toefchryft, welke in dezelve
nimmer hebben plaats gehad, gelyk ftraks
nader blyken zal (c).
II. Edoch, men vindt ook een meer byzonder ?
en zoo het gegrond was ongetwijfeld voldingend
bewys voor deeze gedachte in het Heilig Bybelwoord;
men zegt, David heeft de erf- en daadelyke
zonden, door de melaatsheid afgebeeld, want
Pfalm 51. befchouwt hy zich zeiven in zyne daadelyke
zonden vs. 6, en hy fpreekt van derzelver
grondflag, de erfzonde vs. 7, en dan bidt hy om
zyne reiniginge, onder uitdrukkingen welke dezelve
zyn met die, welke in de reiniginge des melaatfen
voorkoomen vs. 9. Laat ik, om de krachteloosheid
van dit bewys des te duidelyker aantetoo-.
(e) Zie het bewys daar van by M. BAUMAN Anal.
jyp. pag. 304. feqq. A LAPIDK in loc. pree. pag. 6>#,
M a

l8a DE M E L A A T S H E I D
toonen, dit alles voor een oogenbük toeftaan wat
men van Pfalm 51. zegt; dan noch zal alleen bewezen
zyn, dat David zich wegens zyne vs. 2. genoemde
zonde, op het allerdiepfte voor God verootmoedige
, en daar door opgeleid worde tot een
inzien in en belydenisfe van zyne erf- en daadelyke
finct en fchuld, zich verklaare voor God rondom
verwerpelyk te zyn , en daarom fmeeke, gereinigd
en gewasfchen te worden; en dat hy omtrend dit
laatfte Huk, meldinge maake, van eene ontzondiginge
met yfop , welke ook by de reiniginge der
melaatfen plaats hadde (dy. En dan heeft men
noch geenzints de afbeeldinge der zonden door de
melaatsheid, zelf van ter zyde bewezen.
Maar, befchouwen wy dien Pfalm meer van naby,
dan zal ras blyken, dat men zeer onaegrond
Israëls Koning doe zien, op die plaage der oude
Israëliten. Immers, Davids misdaad, welke hy in
dat Zangfluk beleed en beklaagde, was van eenen
geheel anderen aart , dan die zonden, op welke
Jehovah de melaatsheid gedreigd hadde aan de oude
Jooden; hy was fchuldig aan overfpel en doodllag,
en deeze moesten volgens de Goddelyke wet, niet
met de melaatsheid, maar met den dood geffrafï
Worden.
De ontzandiging met yfop, bepaalt ons geenzints
tot de reiniginge van den melaatfen; want deeze
werd ook in andere gevallen gebruikt,en behoorde
(*0 Zie zelf LAMPE U c. bl. 1198.
dus

DER OUDE ISRAÜLITEN. I83
dus niet tot die reiniginge des melaatfen in het by­
zonder, maar tot de plechtigheden by de ontzon-
dïgingen oudtyds gebruikt, in het gemeen.
Ja, daar die plechtigheid inzonderheid plaats
hadde , en als de hoofdomftandigheid moet worden
aangemerkt by de ontzondiginge van den geenen
welke door eenen dooden onrein geworden was
(

184 DE M E L A A T S H E I D
te zyn, eer noch de Priester gebood, dat men
yfop neemen zoude, met welke hy eerst daar na
befprengd werd, Levit. 14: 3, 4, 6, 7. Die
Koning gewaagt wel van ontzondigen met yfop
en van wasfchen, maar daar in belfond de voornaame
ontzondiging des melaatfen niet; neen,
maar in de herhaalde offerhanden. —— David
bad dat de Heer hem wasfchen wilde; maar de
melaatfen werden niet door anderen gcwasfcben,
zy zelve moeste dat werk by herbaalinge verrichten.
——- Israëls Heerfcher zegt, dat het gevolg
van zyn gewasfchen zyn, wezen zoude, ik
zal witter zyn dan fneeuw. Maar, de melaatfen
werden niet wit, door hunne wasfchinge, hun
Kwaal was zelf geneezen voor dat zy zich by
hunne reiniginge wascbten, • . En zoo die
Koning in deeze fpreekwyze , witter zyn dan
fneeuw, op de fueeuwwitte, op de den geheelen
huid bedekkende melaatsheid zag, dan zoude zyne
geneezing in de geheele nitbottinge van zyne
'zonden beftaan moeten, 't geen ongerymd is.
III. Men zegt verder, en geeft dit ten bewyze,
voor de booven genoemde vry algemeen aangenomen
ftellinge op, de alleszintfche onreinheid
der melaatsheid , en derzelver ongeneeslykheid
door menfchelyke kunst en krachten; deeze zyn
toch, [dus fpreekt men,] duidelyke tafereelen en
doorflaande vertoogen van de zonden, en derzelver
eigen aart.
Edoch, hier in, is wel een blyk, dat tusfchen
de melaatsheid en de zonden, meer dan eene ge-

DER OUDE ISRAëlcITEK, 185
iykenis zy, maar daar uit volgt geenzints, dat
derhalven de zonden, of zelf de ftaat van den
gevallen mensch door de melaatsheid worde afgebeeld.
Naar deeze redeneeringe zoude anders ook
maanftondig, ja een kraamvrouw te zyn, een tafereel
van de zonden ' of den zondenval moeten
zyn, want deeze [om van andere voorvallen te
zwygen,] maakten ook de Israëliten alzints onrein
; menfchelyke geneezingen kwamen 'er niet in
te pas; alleen Godsdienffige plechtigheden, waren
de vereisten tot derzelver reiniginge.
Ook werden de melaatfen eerst als onreine aangemerkt
na dat zy door den Priester befchouwd
waren, en deeze daar op verklaard hadde, dat
hunne Kwaal die plaage was. Maar hoe kan dan
dezelve een afbeeldzel van erf- en daadelyke zonden
zyn; daar dezelve den mensch onrein maaken
eer hy noch gebooren, eer hy door iemand
beoordeeld is, ja daar in deezen geene beoordeeling
of verklaring te ftade koomt.
IV. Ik vind eindelyk ten bewyze van dit gevoelen
elders (g) aangedrongen, dat Mesfias beladen
met de zonden der uitverkoornen, in toefpelinge
op de melaatsheid, gezegd worde van
Gode geplaagd te zyn, Jef. 53: 4.
Maar! behalven dat men deeze bepaalde toefpelinge
, zeer wel ontkennen konde, te meer daar
dc
Q) LAMPE 1.1. 3 D. 1 St. bl. 667,
M 5

185 DE M E L A A T S H E I D
de groote Borge in dien zeiven adem gezegd
word, geflagen, verdrukt, verwond en verbryzeld te
zyn, en hy ook nimmer melaats geweest is.
Doch die toefpeling hebbe daar plaats, dan noch
zal dezelve alleen, deels op zich zelve, deels door
de faamenvoeginge met die andre reeds genoemde
uitdrukkingen, den allerellendigflen, maar geenzints
den zondigen toeftand van den Heiland fchilderen;
dan noch word de melaatsheid door die
toefpelinge als eene ftraf, en geenzints als een
fchuld; als een lyden uit de opneeminge der zonden
volgende, maar geenzints als de zonde zelve
afgebeeld.
Om nu niet te zeggen, dat enkele toefpelingen,
en daar uit ontleende benaamingen, ons geenen
grond tot daadelyke voor- of afbeeldingen kunnen
opleveren; hoe zoude men het anders maaken,
met die uitdrukkingen, door welke een heilig
mensch, een doode hond, een eenzaame vloó,
, een groot beest, genoemd word?
Gelyk nu, de opgegeeven bewyzen gansch niet
voldoende zyn, zoo worden integendeel zeer gewichtige
redenen gevonden, om dat vry algemeen
gevoelen te verwerpen, en te ftellen dat de melaatsheid
geenzints den bedorven toeftand van
Adams nakroost, geenzints de erf- en daadelyke
zonden kan hebben afgebeeld. Want
I. Indien de bewyzen, door my in de twee voorgaande
Verhandelingen over de melaatsheid der oude
Jooden aangevoerd, ff and houden, dan was
dezelve , eene byzondere plaag alleen aan Israël eigen;

DER OUDE ISRAè*LITEÏS% 187
g e n. , dan was zy eene uitwendige, eene huidziekte"
——" dan was zy niet befmettelyk; ——
en zoo al overervende, dan noch alleen [uitgezonderd
by opzettelyk gedaane bedreigingen] tot in
het vierde gedacht; — dan houdt dezelve nu
pp, ten mi'nfteh zy'is onbekend.
Maar! dit alles heeft recht by tegenftellinge
plaats, in den verdorven ftaat van het gevallen
tnenschdom; of in de erf- en daadelyke zonden,
als welke alle natiën zonder eenig onderfcheid
drukken; — eene inwendige eene natuurlyke ver»
dorvenheid zyn •—— als welke alleszints.befmettelyk
zyn r ^ welke zonder eenige verminderinge
overerven tot in het Jaatfte nagedacht, —-—
als welke langs den loop der rollende eeuwen,
nooit zullen ophouden en bekend zullen
blyven, zoo lang Adams kinderen de aarde bewoo-
nen.
II. Het is eene door veclen erkende , en zoo ik
meen, beweezen waarheid, dat de melaatsheid eene
ftraffe was, bedreigd op byzondere zonden van Israël,
en een betooning derhalyen , dat zulken op
wien die plaag kwam , overtreders vaH die geboden
waren, welke bepaald tot die melaatsheid betrekkinge
hadden; maar, de erf- en daadelyke zonden
, kunnen nooit worden aangemerkt, als bepaald
plaatfe hebbende in die en deeze byzondere
misdaadigen.
En, ontkent men zelfs het laatfle lid van dit bewys
, dan noch zal men niet kunnen loochenen,
die melaatsheid was eene ftraf; en intusichen men
maakt

188 DE M E L A A T S H E I D
maakt 'er de fchuld en fmette zelve van, indien
men in dezelve de daadelyke en erfzonden vinden
wil (k).
III. De melaatsheid was geenzints aan alle de
Israëliërs, hoofd voor hoofd gemeen, integendeel
Hechts fommigen van hen werden 'er door aangetast:
maar! alle menfchen zonder onderfcheid,
elk hoofd voor hoofd, die door eene natuurlyke
geboorte uit vader Adam affiamt, is in zonden
gebooren in ongerechtigheid ontvangen , en ten allen
dage een in Gods oogen walchlyk overtreder.
En, befchouwen wy dit gevoelen meer van naby,
in deszelfs byzondere leden, ook dan zal deszelfs
ongegrondheid zich ras openbaaren. Want
dat de melaatsheid de erfzonde niet verbeelden kan
blykt, wyl
A. Het bewezen is, dat de melaatsheid der
oude Israëliërs niet befmettend was; daar door
word toch het denkbeeld van de erfzonde, zonder
de befmettinge onmooglyk, ja ten deele daar in beftaande,
geheel weggenoomen.
B. Wyl de melaatsheid der oude Jooden, eene
veeltyds twyfelachtige Kwaal was, op welke, om
dezelve te ontdekken, en van andere ongefteldheden
te onderfcheiden , eene naauwkeurige oplettenheid
der Priesteren gevorderd werd j maar I de erfzon-
(hj Dit is ook opgemerkt d*or K. BOOTT verkL
van fomm. Hoofdft. der H. Schrift, i D. bl. 332.

EEft. OUDE Ï*R AeLITENi l8«7
Sonde is geenzints twyfelachtig; zy heeft geene
byzondere kentekenen, waar door menfchen met
daar naar gelykende ongemakken behebt, van dezelve
vry, en waar door andere , als door dezelve
aangetast, kunnen verklaard worden.
C. De melaatfen waren onrein, als 'er levend
Vleesch aan hen was , dat is , wanneer de melaats,
heid niet den geheelen huid bedekte; zy waren integendeel
rein, wanneer de Priester geen levend
vleesch in hen zag, maar by tegenftellinge, dat de
melaatsheid den geheelen huid van het hoofd tot de
voeten bedekt hadde; maar! hoe kan 'er in den
verlooren zondaar in zyne erfzonde aangemerkt,
eenig levend eenig gezond vleesch, een deel dat
door de erfzonde niet getroffen is, ooit ontdekt
worden ? Hoe kan de geheel met de erfzonde bedekte
mensch rein verklaard worden ? En dat wel,
dan, wanneer die erfzonde in hem uitbot, en geheel
van alle kanten zichtbaar word ? Ja, zoo die
geheel met melaatsheid bedekte mensch, den gevallen
zondaar in zyne erffchulden fmet vertoont,
dan moet volgen, dat de erfzonde den menfche
niet onrein maakt.
D. En, men moet vraagen; hoe kan de melaatsheid,
eene prent zyn van de erfzonde? daar die
Kwaal meermaal werd weggenoomen, en van de
erfzonde nimmer een mensch kan ontledigd worden
; daar melaatfen, wel eens, ja niet zeldzaam
onbefmette kinderen voortbragten; en intusfchen
de kinderen van de allerzuiverfte onder de aanvanglyk

l$0 DE M E L A A T S H E I D
lyk geheiligde», onrein en met de erfzonde befmes
zyn?
Even duidelyk is het i dat de melaatsheid de daadelyke
zonden niet kunne afbeelden. Want
A. Zy was eene ftraf; maar de daadelyke zon*
den, fchoon uit de erfzonde voortvloejende, blyven
fcb tilden, welke altyd van flraffen onderfcheiden
zyn.
Bi 'Er waren verfcheiden gevallen , in welke de
Priesters van de tot hen gebragte Israëliërs verklaarden
, fchoon zy met blaaren, zwecren, en gezwellen
geplaagd waren, dat zy niet melaats dat
zy rein waren ; maar hoe kan ooit een nakoomling
van Adam , al heeft hy geene byzondere , ja geene
groove zonden, immer verklaard worden rein te
zyn van daadelyke overtredingen?
C. Zoo ras iemand melaats verklaard werd , zonderde
men hem af, van alle zelf uitwendige en
burgerlyke gemecnfchap met Gods Israël; en dit
kan zeker nooit worden overgebragt op de daadelyke
zonden, want dan zouden alle menfchen zonder
onderfcheid van waare Christenen moeten afgezonderd
worden, dan konden zelf de Christenen,
die toch alle aan daadelyke zonden fchuldig
zyn, niet by elkandren blyven woonen, dan konde
'er nooit eene gemeenfchap zelfs der allerheiligften
zyn.
D. Men veronderftelt ook in deeze overbrenginge,
het geen nochthans onbewysbaar is, dat 'er
verfcheiden foorten van melaatsheden onder het oude
Israël hebben plaats gehad, welke even daar
dooi

DER O ODE ISRAëLITEW. ïOt
door verbeeldden, de menigvuldige zonden, welke
de zielen der menfchen befmetten (*). En, daar
te vooren bewezen is, dat de melaatsheid der oude
Jooden maar eenfoortig geweest zy, fchoon
zich op verfchillende wyzen en in verfcheiden trappen
vertoonende , zoo vervalt dus dit ganfche ftelzel.
Ook fchynt dit gevoelen, tot hier toe meer in 't
gemeen en in het byzonder voorgefield, my toe
van zelve te vervallen, by de overdenkinge van die
verrichtingen, welke ons en van en omtrend den
melaatfen onder Israël, worden aangetekent. Want
het koomen der melaatfen tot de Priesteren, kan
geenzints hebben afgebeeld het naderen van denzondaar
tot Jefus Christus. Immers alle die melaatfen
kwamen niet gewillig tot de Priesteren; integendeel
, daar zy wisten welke de voor hen
fmertelyke en fmaadelyke gevolgen zouden zyn , indien
zy onrein verklaard werden, zochten gewis
veele, deeze hunne Kwaaie te verbergen, zoo lang
't ben mooglyk was, en 't gelukte fommigen van
hen dit te doen, tot dat de plaag reeds in hen verouderd
was; zy werden dus dikwils door anderen
tegen hunnen wille , tot de Priesteren gevoerd.
Maar zal een ellendig zondaar tot Christus koomen
, dan moet hy reeds door hartveranderende
genade zyn gewillig gemaakt, —~—• de befchouwing
van zich zeiven, en van de gevolgen, voor
welke hy bloot ftaat, is het gepaste middel om
hem begeerig te maaken, om zich aan dien Heiland
(0 AINSWORTH over Levit. bl. 397.
VQor-

ÏQ& DE M E L A A T S H E I D
voorteftellen en tot hem te naderen; en niemand
word ooit door andere menfchen, tegen zynen
wille, gedwongen, om zich naar Jefus heen te
wenden.
De melaatfen kwamen niet, immers niet dan
zeldzaam, tot den Hoogenpriester, welke eigenlyk
een voorbeeld van den Christus was ; zy
kwamen doorgaans tot de mindere Priesteren,
welke de Leeraaren, zoo niet het geheel geeste-»
lyk Priesterdom des Nieuwen Testaments hebben
afgebeeld.
Maar Jefus Christus is het alleen, tót wien de
van hunne ellenden overreede zondaaren koomen
moeten en gewezen worden, alle andere de voornaamfte
geestelyke Priesteren zelve, worden hier
geheel uitgefloten (k).
De melaatfen kwamen dikwils tot de Priesteren
, in eeneh toeftand, in welken zy zelve wegens
den aart van hunne Kwaaie onzeker waren,
in welken waarlyk hunne ziekte twyfelachtig was.
Zy kwamen altyd met dat oogmerk, om befchouwd
en onderzocht te worden, of zy waarlyk
al dan niet melaats waren; maar dit alles,
kan nooit op het koomen van rampzalige zondaaren
tot den Geneesmeester Israëls worden
overgebragt; wyl integendeel, nooit zulk een,
die zich zeiven niet kent, nooit een die aan zyne
ellende twyfelt, zich naar den Christus heen
ty) Zie OSIANDER, in loc, pag. 576.
zal

DER OUDE ISRAëLITEN. 193
zal wenden, -— wyl liet nooit twyfelachtig zyn
kan, of zulk een mensch al of niet, in erf- en
daadelyke zonden zy, — wyl 't oogmerk van
zyn koomen tot Jef is nimmer zyn kan, om te ontdekken
en te laten onderzoeken, of hy al dan niet,
zulk een onrein zondaar zy.
De melaatfen of daar van verdachte, kwamen tot
de Priesteren, niet als tot Geneesheeren, niet om
door hen van die Kwaaie, zoo zy dezelve hadden ,
ontheven te worden, niet zelfs, om door hen met
God verzoend te worden. Maar zy kwamen, om
of door hen als melaatfen veroordeeld, en uit Israëls
gemcenfchap verbannen , of, door hen van
de verdachte plaage vry verklaard te worden, maar,
juist recht het tegengeftelde heeft plaats , in het
koomen van den zondaar tot den Heere Jefus; hy
nadert tot hem, als die alleen en volkoomen behouden
kan om door hem uit zynen ellen-
deftaat gered om door hem met God verzoend
te worden; en 't oogmerk is niet, om door
hem of gedoemd, of als een onzondig mensch
verklaard te worden, maar om door hem, fchoon
een rondom doemwaardig zondaar in zich zeiven
zynde, van den vloek verlost, geheiligd en gezaligd
te wordeii.
De ia 1delingen der Priesteren, omtrend die tot
hen gilragte Israëliten, kunnen ook gansch niet
verbeelden de vtrrichtingen van den Qoddthk. n
Ileilant omtrend de tot hem naderend" ellendige
zondaaren. Want niet zelden wisten die Priesteren
niet zeker te onderfcheiden, of die bezogte
II. DEEL, N te-

194 D E M E L A A T S H E I D
Israëliërs al dan niet melaats waren; zv onder,
zochten hen dan op nieuw na eenige dagen, en
twyfelden dan zelf fomtyds, zoo dat zy op nieuw
uitftel moesten ncemen, om hunne verklaaringe
met zekerheid te doen. Maar, niets van dit alles
kan gezegd worden van den grooten Hoogenpriester
onzer belydenisfe, zonder hem fmaadelyk te
ontecren, zonder grof te dwaalen.
Die Priesteren verklaarden dikwils zulke men- ,
fchen, welke blaaren , zweeren , en gezwellen hadden
, vry te zyn van melaatsheid, en dus voor
zulken, welke gerechtigd waren , tot alle de voorrechten
van Gods Israël; maar, zulk eene verklaaringe
deed nooit de waarachtige en getrouwe
getuige, omtrend eenigen mensch; nooit kan de
mond der waarheid van iemand zelf onder zyn begenadigd
Israël, al is hy vry van deeze en geene
byzondere overtredingen, zeggen , dat hy rein zy
van erf- of daadelyke zonden.
Meermaal floten de Priesteren de van melaatsheid
verdachten, eens ja tweemaal zeven dagen op,
om dan eindelyk, hen zoo lange in onzekerheid
gelaaten hebbende, het vryfprekend of veroordeelend
vonnis over hen te vellen. Maar, de tot Jefus
recht naderende zondaar, fchoon de Heiland
wel een tyd lang zyn vriendlyk aanfehyn voor hem
verbergt, word altyd door hem overtuigend onderwezen
van zynen waaren toeftand, altyd door
hem behandeld als een waarlyk melaatfe, en nooit
van hem als een veroordeelde weggezonden.
Wanneer de Priescers iemand melaats bevonden,
dan

DER OUDE ISRAËLI TEN» IQ5
dan verhandden zy denzelven uit de gemeenfchap
van Gods volk, maar, wanneer heeft ooit de heilvolle
Zaligmaaker zulke waarlyk ellendigen, in
hunne erf- en daadelyke zonden liggenden, en zich
tot hem heenen wendenden van zich weggezonden,
en, uit de gemeenfchap zyner Kerke verbannen?
Het tegendeel is altyd waar !
Ook kan de reinverklaaring, en daar op gevolgde
herhaalde wettifche reiniging der melaatfen,
niet worden toegepast, op de verlosftnge en reinigtnaakinge
des ellendigen zondaars door Jefus Christus.
Want de reinverklaaring der Priesteren omtrend
zulken die waarlyk melaats geweest waren,
beftond in eene bekendmaakinge, dat hunne Kwaal
was weggenoomen, dat zy niet meer melaats waren.
Maar de vryverklaaring des ellendigen zondaars
door God den Vader, gefchiedt in deGoddelyke
Vierfchaar, en word door de werkingen van
God den Heiligen Geest in het hart des verlosten
zondaars bekend gemaakt. En die bekendmaaking
is nimmermeer eene verklaaring dat die bevryde
zonder erf- en daadelyke zonden zyn, dat deeze
van hen zyn weggenoomen.
Tot die feinverklaaringe der melaatfen, deeden
de Priesteren niets anders, dan dezelven te befchouwen,
en vervolgens te verklaaren dat zy niet
melaats waren, en daar na voor hen verfcheiden
offerhanden te offeren; maar zal de tot Jefus gekoomen
zondaar rein verklaard worden, dan moet
eerst de groote Christus in alle zyne volheid deszelfs
genadedeel gewbrden zya; deeze reinverklaa-
N a ring

ÏQ6 DE M E L A A T S H E I D
ring kan nimmer zyn, dan om en op het eenig
zoenoffer door dien Heiland [onder 't Nieuw Verbond
naamlyk] reeds volbragt; en op de genoegdoeninge
van dien Goddelyken Borge, fteunt alleen
de vryfpraak door den Hemelrechter. De reinverklaarde
melaatfen , werden daar door , wel van die
byzondere plaage vrygekeurd, maar geenzints aangemerkt,
als verloste van hunne menigvuldige
zonden en derzelver vloekgevolgen; maar, hen
die door Gode, op en om Christus verdiensten
rein verklaard worden, kan men niet aanmerken
als vrygefprooken van eene byzondere ongerechtigheid
, of als ontheven van eene uitftekende, bepaalde
, en by ui titelt met eene zichtbare ftraffe gedreigde
zonde; integendeel alle hunne overtredin.
gen zyn vergeven , alle hunne ongerechtigheden
zyn verzoend; voor hen is geene verdoemenis.
De rein verklaarde Israëliet, genoot daar door ,
wel terftond eenige voorrechten, maar hy werd
noch geenzints tot de gemeenfchap met Gods volk
toegelaten zonder tusfchen beiden koomend uitftel,
zonder dan noch, herhaalde wasfingen, offerhanden
en andere wettifche plechtigheden verricht te
hebben; maar, die door God word vry verklaard,
is van dat oogenbiik onaffcheidbaar met de waare
Kerke vereenigd, en heeft deel aan alle de goederen
van het heilverbond; 'er kan zelfs geen offer meer
overblyven voor zyne zonden.
Eindelyk, de onreinverklaarïng van zulk eenen
melaatfen, aan wien eenig levend vleesch gevonden
werd t en de tegengettelde reinverklaaring van hen,
dien

DER OÜDE ÏSRAëjLlTEN» 197
dien de melaatsheid het geheele vleesch bedekte,
kan dien verborgen zin niet hebben , welken men,
naar dit gevoelen daar aan geeven moet, kan geen
beeld zyn , in den eerften zin, van zulken die zich
inbeelden, niet geheel ellendig te zyn, maar integendeel
fleunen cp eigen gerechtigheden en verdien,
fien , en daarom niet gereinigd worden; en in den
laatften, 'van zulken, die zich zeiven erkennen,
als geheel enrein en dood in zonden en in misdaaden,
en welke dus worden vryverklaard.
Immers wat den eerften betreft , dat levend
vleesch was of waarlyk gezond, niet aangefteken,
niet melaats vleesch; of het was bedorven, en
aan die plaage onderworpen vleesch. Kiest men
het eerfte, dan is het geenzints eene prent van eigen
gerechtigheden en verdienften; want deeze zyn
geene waare gerechtigheid,de zondaar, die hetgeduurig
bederft, heeft niets verdienftelyks, hy heeft,
in dien zin, waarlyk geen gezond vleesch.
Of, wil men het laatfte, dan is het tegenftrydig
, het zelve aan te merken als eenen grond der
hoope, en daar uit volgende zelfverheffingen en
zoodaanig is nochthans de inbeelding van eigen gerechtigheden
en verdienden.
En deeze verklaaring ftrydt zelfs tegen de Goddelyke
wet, want deeze leert dat levend gezond
vleesch in de melaatsheid duidelyk kennen, als
eene verouderde melaatsheid, welke terftond onrein
verklaard moest worden Levit. 13: 10, 11. Deeze
merkt dit verfchynzel aan, als wezenlyk en zichtbaar
zynde in dien melaatfen; en men maakt 'er
N 3 van,

198 BE M E L A A T S H E I D
van, eene ingebeelde hoope, eene trotfche gedachte
omtrend zich zeiven; men maakt 'er van, iets,
het geen niet wezenlyk, maar valsch, en enkel ingebeeld
is.
En, wat den laatften aangaat:
De geheel met melaatsheid bedekte , word niet in
de wet voorgefteld, zoo als hy was in zyne eigen
oogen, en zoo als hy daarmeê werkte, dit kwam
zelfs in 't geheel niet in aanmerkinge; integendeel,
het kwam daar alleen op aan, hoe hy was in de
oogen van den hem naauwkeurig befchouwenden
Priester. Maar, recht het tegengeftelde is waar
in de overbrenginge; de aan zich zelvcn ontdekte
zondaar , werkt met zyne eigen ellenden, belydt dat
van het hoofd tot aan de voeten toe niet geheels
aan hem zy, bekreunt zich niet wat andere van
hem zeggen, maar werkt met zyne door hem telkens
befchouwde leemten in de diepfte verootmoediginge,
en weigert getroost te worden, ja zoude
het aanmerken als eene nietige en bedriegende vertroostinge
, indien men hem zeide, gy zyt rein ,
want uwe Kwaal is geheel uitgebot.
De wet geeft tot reden van de reinverklaaringe ,
omdat zyne plaag geheel in wit veranderd was, Le.
vit 13: 13. Maar een zondaar kan nooit worden
rein verklaard,'nooit vry gefproken worden van
de anders te wagten ftrafFen, omdat zyn Kwaal
veranderd is; de verandering van zynen toeftand
is juist by tegenftellinge een vruchtgevolg van de
aan hem toegepaste verlosfinge die in Jefus Christus
is , zyne rechtvaardiging gaat voor zyne zelf
eerst

DER OUDE ISRAëLITEN. I99
eerst'aanvangende heiliginge: en, in de letter is
de in wit veranderde, eene uitgebotte, eene op alle
de leden des lichaaros zonder onderfcheid zichtbare
melaatsheid, en zoo deeze 'er niet was, konde
'er geene reinverklaaring zyn; maat, tot het
waarlyk aan zich zeiven recht ontdekt te zyn,
word niet gevorderd , dat men met zonden geheel
bedekt zy, dat deeze voor het oog des befchouwers
aan alle zyden zichtbaar zyn. *
De nu verhandelde bedenkingen, draalden zeker
reeds lang deezen en geenen Uitleggeren in de oogen
, wyl zy, fchoon in dat algemeen gevoelen blyvende,
het zelve eenigzints veranderen, of zich
door uitvluchten trachten te redden uit de verlegenheid,in
welke hen de overbrenging noodwendig
brengen moest.
Dus zegt een geleerd Man (/): De algemeene
witheid verheelt de erfzonde, welke algemeen is,
met welke wy alle gebooren worden, en welke men
daarom niet kan verojrdeelen om afgefcheiden te
worden, of van andere menfchen, omdat zy eene
gefteltheid hebben, welke aan allen menfchen gemeen
is; of van Gode, omdat anders niemand kon
worden toegelaaten, daar God echter zondaaren
behouden wil; maar, zoo ras hier bykoomt eene
meerdere witheid welke booven de natuurlyke is,
het hair in wit veranderd heeft, en zich uitfpreidt;
ofleevend vleesch, dat rood of zwartachtig is, zich
(1) J. ALT1NG in Levit. opp. tom. I. pag. 79.
N 4
ver-

1)« M E L A A T S H E I D
vertoont, zoo is zulk een onrein en moet verbannen
worden; die meerdere witheid verheelt de daadelyke
zonden, welke by de erfelyke bykoomt, en in de
oogen loopt. enz.
Edoch! yder eenigzints opmerkende, ziet terftond,
dat door deeze verfchikkinge der gedachten,
geene dier redenen welke wy tegen dit gevoelen
hebben opgenoemd, iets van heure kracht verliezen.
Maar daar beneven:
'Er was nooit onder Israël eene algemeene melaatsheid
, dat is alle de Israëliërs waren niet hoofd
voorhoofd, met die plaage gekweld, en dit zoude
nochthans waar moeten geweest zyn, zoo dezelve
eene gefchikte afbeelding van de erfzonde
zyn konde, als in welke alle de natuurlyke afftammelingen
van Adam zonder eenigDnderfcheid ,
gebooren worden.
De algemtene witheid in de melaatsheid, welke
door dien Schryver eigenlyk bedoeld word, was
wel algemeen, voor zoo ver zy den geheelen huid
bedekte, maar zy bleef echter byzonder, in dien
mensch, zy was algemeen in hem, maar niet by
of in alle de Israëliten; en dus blyft de zuaarigkeid
dezelve.
Ja die algemeen wit zynde melaatfe, werd rein
verklaard, dit zegt niet, hy werd niet afgezonderd
, hy werd niet veroordeeld om afgefchéiden
te worden; maar het zegt, hy werd aangemerkt
als geneezen , hy werd toegelaaren tot bet genot
van alle de voorrechten pp welke Gods Bondvolk
roemen mocht. En dit kan ons wedervm.
geen-

SER OUDE ISRAëllTHNt* 201
geenzints eene fchUdèry geeven, van eên mensch ,
in zyne erfzonde aangemerkt.
Eene meerdere witheid, hooven de natuurlyke,
kwam ook geenzints, 't geen nochthans die Hoogleeraar
onderftelt, by de algemeene witheid, die
was in de melaatsheid altyd, en zelfvan den aanvang;
die was niet meerder, wanneer die plaag
deeze en geene leden aantastte, dan wanneer zy
het ganfche vel bedekte, ja 't was recht omgekeerd
waar; die geheel melaatfe was wit als fneeuw,
zyne plaag was in wit veranderd, Levit. 13: 13.
Eet veranderen van het hair in wit, en de uitfpreiding
was het onderfchéideud kenmerk der melaatsheid,
en van den aanvang aan foms reeds duidelyk
zichtbaar; en kan derhalven niet worden
aangemerkt, als eene aan die uitgebotte melaatsheid
toegevoegde vermeerdering, zy was 'er ree is
eer de plaag was uitgebot.
De in de oogen hopende witheid der melaatsheid,
kan geenzints vertoonen, de daadelyke zonden, in
onderfcheidinge van de erfzonde, want het tegengelielde
had plaats, de witheid liep het allerlterkst
in de oogen in de uitgebotte, het ganfche vel bedekkende
melaatsheid , en deeze moet nochthans,
volgens dien Schryver , de erfzonde betekenen.
Ook helpt het niets , met eenen anderen f>) te
:zeggen, de geneezen melaatfe was rein, en echter
moest
f » H, HULSIUS prifci Isr.. prarog, diff. 16, Spag.
872.
N 5

202 DE M E L A A T S H E I D
woest hy noch gereinigd worden, omdat de fchurfd
welke naby de melaatsheid kwam noch moest gerei
nigd worden; of, omdat dit riet zag op de eigeniyke
melaatsheid, maar op de geestelyke. Want
deeze twee redenen koomen in de bevestiginge van
het algemeene gevoelen zeer te onpas, want de
wet omtrend den melaatfen, onderfcheid de fchurfd
lütdrukkelyk van deeze plaage; dat ongemak viel
in 't geheel niet onder de eifchen welke de wet
deed omtrend de melaatsheid; en die wet fpreekt
met ronde woorden van de lichaamlyke, eigenlyke,
voor het oog der Priesteren zichtbaare, en
geenzints van de geestelyke melaatsheid («_).
Men kan zich ook niet redden, door aantemerken
(o) , dat de geheel met melaatsheid overdekte
menfchen zulken vettoonen, die hunne zonden niet
bedekken, in tegenfiellinge ian hen die hunne zonden
trachten te verbergen. Want ook die met een
of eenige melaatfe vlek of vlekken gekwelde Israëliten,
zochten niet altyd zich te verbergen, maar
fielden zich wel integendeel voor den Priester.
De rrensch wiens geheele huid door de melaatsheid
bedekt was, werd dikwils vooraf door den
Priester reeds onrein verklaard, toen hy maar gedeeltelyk
die plaage had; niet, omdat hy zj ch
toen bedekte; dan had hem de dienaar van het
heiligdom , noch befchouwen, noch vcroordeelcn,
(«) Zie Levit. 13: 31-38. verg. vs. 12, 13.
(e) HENRY over Levit. bl. 470, 471.
noch

DER OUDE ISRAëLITEN. £o«
noch verbannen kunnen; maar by tegenftellinge,
omdat hy ontdekt was een melaatfe te zyn. ——
En zoo deeze redeneering grond hadde, dan kan
zeker een gedeeltelyk melaatfe, dat is, zulk een
welke zich verbergt, die zich zoekt te bedekken ,
geen mensch vertoonen, welke fteunt op eigen gerechtigheden
, verdienften , en goede werken; zulk
een Pharifcër wil immers zich zeiven gaarne bekend
maaken, hy roemt op deeze zyne hoedanigheden
, en vertoont zeer yverig dit in zyne oogen
gezond en leevend vleesch.
Wat zeg ik, een beroemd man (/>) wil het algemeen
gevoelen , uit een gansch tegengefteld oogpunt
aanneemlyk doen worden, volgens hem vertoont
de geheel met melaatsheid bedekte, een mensch
die geheel met zonden bedekt is, en dikwils meerder
kwaad doet, en eerder te bekeeren is , dan die
maar ten deele kwaad zyn, en eenige deugden fchynen
te hebben, welke hebben goede woorden vermengd
met kwaade werken • in hoedanigen
de boosheid gemeenlyk dieper ingeworteld en bedek»
ter is , dan in de eerften daar ze meer uitftaat,
enz.
Doch, geheel met zonden bedekt, een grof een
in het oog loopend zondaar te zyn, en door 's
Heeren knechten dan rein verklaard te worden,
en dit volgens het godlyk bevel; zyn denkbeelden,
welke zich niet gemaklyk laaten aaneenhechten —
O) F. BURMAN over Levic. bl. 53.
ee-

*94 DB M E L A A T S H E I D
eene verouderde melaatsheid kan ook niet verbeel­
den , minder kwaad te zyn, en eenige deugden
fchynen te hebben het eerder te bekeeren
zyn, Haat ook niet op de,melaatfen, welke niet
van inwendigen ftaat veranderd werden door hun­
ne reinverklaaringe, maar alleen, (blyvende in­
wendig dezelve menfchen, welke zy te vooren
waren,) weer tot de gemeenfchap met Gods Is­
raël door hunne reinverklaaringe werden toegelaa-
ten.
Het fchynt my ook toe, een blyk van verle­
genheid in de overbrenginge, naar 't gemeen ge­
voelen gevorderd,- genoemd te moeten worden,
wanneer men elders (q) leest: in den geheel met
melaatsheid bedekten mensch , is eene toe/peling
op eene boetvaardige ziele, aan welke haare geesm
telyke melaatsheid , by heur zalig affcheid voor
Dogen koomt, en die by het fterven des lichaams.
van alle onreinheid der zonden, geheel word vry-
gejproleen.
Want toch, die geheel met melaatsheid bedek­
te , werd alleen uitwendig in de gemeenfchap met
Gods volk heriteld — — hy leefde na dien tyd
-" hy leefde in, denzelven toeftand, in wel­
ken hy was, voor dat hy door de plaage werd
aangetast » hy werd van geen eene zonde,
zelf niet van die op welke deeze bezoeking als
ee-
(?) By MARPERGER ia 't merg der Acad. Verhand,
5 D. bl. 605.

DER OUDE ISRAeLITEN. &0§
eene ftraf gedreigd was, vrygefproken, fchoon de
fmertelyke gevolgen van dezelve werden weggenoomen
. 't was dan noch veel minderwaar,
dat hy gerechtvaardigd werd van alle zyne overtredingen
-—— hy moest na zyne reinverklaaringe.
noch wettisch gereinigd worden en
dan zelf kreeg hy noch geen een eenig voorrecht,
't geen hy niet reeds bezeten had, eer hy melaats
werd.
II.
'Er zyn Uitleggers van Naam CO welke althans
van ter zyden, de Jooden en Heidenen, in derzelver
inwendigen toeftand met opzicht tot de waare
Kerke, vinden afgebeeld, en wel zoo, dat de
ten deele melaatfe, de geveinsde Jooden, en de geheel
melaatfe, de Heidenen die geene belydenisfe
van den waaren God hadden, hebben afgefchilderd.
Edoch, het is geen wonder dat deeze opvatting
Hechts aan weinigen behage, daar het aanftonds
in het oog valt, —— dat men in dezelve , het
geheele denkbeeld van eene bepaalde betrekkinge op
het oude Israël, als een van andere natiën onder-
. fcheiden en afgefcheiden volk, 't welk nochthans
zoo duidelyk is, verwerpen moet, ja daar
men de zaak juist net anders in dezelve befchouwen
moet, dan zy in waarheid is, want met betrek-
Q a
(r) BURMAN 1. 1. bl. 53, 54in
Levit. opp. tom. t. pag. 165.
COCCEJÜS obf.

£o6 DE M E L A A T S H E I D
trekkinge tot den inwendigen toeftand, waren de
geveinsde Jooden meer met melaatsheid (zoo men
dit woord gebruiken wil,) bedekt, dan.de onkundige
van God vervreemde Heidenen, zy waren
grooter zondaaren dan deeze. • D e wet
fpreekt uitdrukkelyk , van het onderfcheid tusfchen
den eenen Jood en tusfchen den anderen Jood, tusfchen
den reinen en tusfchen den onreinen Israëliër.
"• 1
• De melaatsheid zoo als zy was onder
't oud Israël, was eene aan dat volk byzonder eigen
, en op bepaalde zonden bedreigde krankheid,
en derhalven geenzints toepasfelyk op de zonden
der Heidenen ook werden de gereinigde
Jooden, wederom vereenigd in de burgerlyke en
Godsdienftige voorrechten met de andere israëliten
, en geenzints met een ander volk of onderfcheiden
Kerkgemeente, het geen nochthans, werden
de Heidenen in dit ftuk bedoeld , zoude moeten
waar zyn.
m.
Eenige beroemde Mannen (0 gee ven, met betrekkinge
tot den verborgen zin, of de hoogere bedoelinge,
van de Goddelyke wet omtrend de melaatsheid
(5) LAMPE I. c. 3 D. a St. bl. 1108. verv. breid
deeze gedachte breeder uit. BOOTT 1.1. noemt deeze op.
vattinge, den afgebeelden zin. A. DR1ESSEN over de
wonden van Jefus bl. 73, 74. fluit deezen zin mede in.

DEK. OUDE ISRAëLITEN. SO?
heid der oude Jooden, deeze gewis meer gepaste
verklaaringe , welke zaaklyk zegt: dat door de melaatsheid
van het oude Israël, gezien worde op de
verdorvenheid, welke zich in het vervallen Joodendom
, voornaamlek by Christus toekomfte zoude
ope-'haaren.
Eu zeker, in zoo ver de melaatsheid eene byzondere
plaag was, welke bepaald aan Abrahams
Kroost gedreigd was, en hetzelve eigenlyk trof,
koomt deeze gedachte niet onaanneetnlyk voor!
doch 'er zyn gewichtige drangredenen welke belet- !
ten dezelve te omhelzen; deels wyl de gronden en
bewyzen voor dezelve niet genoegzaam zyn , deels
omdat de zwaarigheden tegen dezelve onoplosbaar
moeten genoemd worden.
Men bewyst toch deeze opvattinge, voor eerst,
uit eenige overeenkomften; doch dezelve zyn en
zeer weinige en verregezocht, en deels op verkeerde
onderftellingen gebouwd, en zy beflisfen niets,
gelyk te vooren omtrend dezelve reeds is aangewezen.
Het bewys gehaald uit Jefaia 5: 7. waar men
wil, dat de mannen van Juda en het huis van Israël
met betrekkinge tot den tyd van Mes/las koomen
in het vleesch melaatfen genoemd worden, heeft
geene kracht. Want het is noch lang niet bewezen,
dat deeze Godfpraak bepaald zie op Jacobs
zaad, byzonder aengemerkt in dien tyd op welken
de Christus het vleesch heeft aangenoomen, en op
aarde verkeerde. — — Het is bekend, dat het
grond-

SOS DE M E L A A T S H E I D
grondwoord (f) by Jefaias voort oornende, een ge­
heel ander woord zy, dan de Bybel gebruikt, om
de melaatsheid aan te wyzen, en dat het zelve aan
zeer verfchillende uitleggingen onderworpen zy(«).
» Ja zelf, wanneer men toeftaat, dat in dee­
ze Godfpraake, niet bepaald, de Ham of bet Ryk
van Juda, maar alle de (lammen Israëls bedoeld
worden, het geen ook niet genoegzaam zeker is,
dan blyft het noch gewis, dat het zinbeeld van
eenen wyngaard, 't welk by Jefaias voorkoomt,
ons gebiede te denken aan een gebrek in dien wyn­
gaard; en dat dus het denkbeeld van eene eigenlyke
melaatsheid hier zeer ongefchikt zy. Einde-
lyk het is buiten kyf, dat Jefaias, hier verbloemde
fpreekwyzen van eenen wyngaard, en van rinnve
afzichtelyke leelykheid (v) of Jchurfdheid van dien
wyngaard heezige ; maar even daar door vervalt al­
le overbrenging van de eigenlyke op de geestelyke
melaatsheid; 'er word, dit erkent elk oplettende,
vry meer gevorderd om een voorbeeld en deszeifs
tegenbeeld te ftaven.
Niet meer bewyst de melaatfe hand van Mirjam,
welke in haare murmureeringe ten levendig zinbeeld
was van de Kerke des Jooaendoms t zoo ais het zel­
co nee»
(u L\± over *t een en ander, een voor allen VI-
ÏRiNGA in Jef. tom. i. pag. 114. feqq.
(v) Dus vertaalt het HENRY over jef. 1 D. bi. 217.
ve

DER. OUDE ISRAët-ITEM. 209
'vè tegen Christus, den Middelaar des Nieuwen
Testaments, haaf en Broeder naar den vkefche 4
murmureerde. Immers dat Mirjam een zinbeeld
was van de Joodfche Kerke, en wel bepaald van
dezelve zoo als zy zyn zoude ten tyde van 's Heilands
verfchyninge, word -zonder eenigen grond
gezegd, en kan nooit bewezen worden', —• daar
Mirjam hier niet alleen, maar ook Aaron op dezelve
wyze tegen Mofes fprak, daar de
oorzaak uit welke dit voorviel was de Cufitifche
vrouw, welke Mofes genoomen hadde (w), 't
geen men niet kan overbrengen op de redenen van
der Jooden murmureeringen tegen Jefus Christus,
daar Mirjam haaren Broeder Mofes geenzints
verwierp als eenen valfchen Propheet, (en
dit was nochthans het beflaan der goddelooze Jooden
omtrend den Heere Jefus) maar alleen zich met
hem gelyk wilde Hellen, als. tot welke de Heer zoo
wel als tot Mofes gefproken hadde (x). •
Mirjam had geen oogmerk, zelf niet van ter zyden,
om haaren Broeder te vervolgen; maar de
handelingen der Jooden, omtrent den Zaligmaaker,
waren geduurige vervolgingen en mishandelingen ,
zv werden zelfmoordenaars van dien onfchuldigen.
. Aaron beleed terdond op 't melaats wor­
den van Mirjam zyne en zyner Zusters zonden;
doch nooit hebben de opperhoofden der Jooden ,
aan
(w) Num. 12: 1.
(#) Num. 12: 2.
II; UEiiL.

2IO DE M E L A A T S H E I D
aan en omtrend den door hen mishandelden Heiland,
zulk eene belydenisfe gedaan ja Mirjam
kwarji kort na haare bezoekinge wederom in
denzelven toeftand, in welken zy te vooren was;
maar zulks is geenzints gebeurd, aan de den Verlosfer
Israëls verwerpende Jooden.
Het teken 't geen aan Mofes wedervoer Exod.
4: 6, 7. toen hy zyne hand, door het infteeken in
den boezem, eerst melaats , en daar na gezond wederom
daar uit trok, kan, zegt men, het allerbekwaamfte
afbeelden het geen aan het geejlelyk
lichaam van Mofes, 't welk zyn volk was, over het
welke de Archangel Michaël in ftryd was met den
draak zoude wedervaaren, want dit zoude eerst in
zyne melaatfe onreinfie geftalte daar gefield, en
daar na geneezen worden. En dit voorbeeld is
dies te gevoeglyker, dewyl de melaatsheid eene
krankheid van Israël was (y).
Maar, dit is een bewys, uit loutere vooronderftellingen
beftaande, en wel zulke, welke men
weet, dat door de geletterden geenzints worden
aangenoomen dat de hand van Mofes, het
verborgen, het geestelyk lichaam van dien Godsgezand
hebbe afgebeeld, en dat de goddelooze Jooden
, welke den Heere Jefus verworpen hebben,
het geestelyk lichaam van Mofes geweest zyn, is
een allervreemst denkbeeld; doch, het zal genoeg
zyn,
(y) Deeze drie bewyzen, en ook anders geene, vindr
men by LAMPE 1.1.

DEK OUDE ISRAÜLITENé at i
zyn, ter weerlegginge van dit zoo genoemd bewys
, wanneer wy nadenken , —- dat dit melaats
en weer gezond worden van Mofes hand, indien
het de geftelde bedoelinge konde hebben , dan zoo
wel de herftellinge als de verwerpinge der tegen Jefus
murmureerende Jooden zoude aanwyzen , daar
nochthans die Jooden nooit weer herfteld , nimmer
wederom aangenoomen zyn; dat dit
dubbel teken aan Mofes hand, geenzints de lotgevallen
der Jooden bedoelde , maar voor dien man
zeiven en voor de Israëliten thans zuchtende onder
de Egyptifche flavernye , een teken was, dat hy
van God, hen ter verlosfinge gezonden was. ——»
Mofes ftak op Goddelyk bevel zyne hand in den
boezem, en zy werd melaats, en toen hy dit op
't woord des Allerhoogften ten tweedemaal deed,
werd zy geneezen ; doch dit kan nooit op het mishandelen
van den Heiland door de booze Jooden
worden toegepast. Mofes moest den Joo­
den van zynen tyd, dit teken doen zien, indien
zy zyne Goddelyke zendinge niet geloovden ,
gan?ch niet, om hen daar door te leeren , hoe
fiecht hunne nakoomelingcn omtrend den Meslias
zouden handelen, en welke geduchte ftraffen hen
deswegens treffen zouden , nocji welke genadig*
herftellinge, zy naderhand te verwagten hadden;
maar integendeel, om hen daar door te verzekeren,
dat hy het door Gode verordend middel was,
om hen uit de dienstbaarheid te redden en
eindelyk Mofes hand werd binnen weinige oogenblikken
melaats en wederom geneezen tot twee-
0 2 maal

2ia DE M E L A A T S H E I D
maal toe (z), en wel met dat gevolg, dat wanneer
dit ten tweedemaal voorviel, het volk geloovde
en aanbad; het geen men zonder de allerfterkfte
verwringinge , op de ondergeftelde bedoelinge
niet kan toepasfen.
Doch, daarenbooven zyn 'er zwarigheden tegen
dit gevoelen, welke ons noodzaaken, hetzelve te
verwerpen; want de melaatsheid was eene ftraf,
zichtbaar onder Israël, niet lang na dat zy een afgezonderd
volk waren, en op hen blyvende, tot
aan de geheele verftroojinge dier natie; en dus kan
dezelve nooit afbeelden, eene fchuld van een kleen
gedeelte dier natie, in eenen zeer korten tyd.
Ook was deeze Kwaal niet gedreigd, op de
verwerpinge van Mofes, noch op de verloocheninge
van de hoope hunner Vaderen; maar op de
overtredingen tegen den Levitifchen eerdienst, en
gelyk fommigen ftellen, op het aankleeven der afgodery;
dingen welke niets gemeen hebben, met
de verwerpinge van den Mesfias door de laater leevende
Jooden.
Het is ten eenemaal ongegrond, het oude Joodfche
volk, en de Godsregeeringe over het zelve,
te Hellen tot een voorbeeld van die Jooden, welke
leeven zouden ten tyde van Mesfias komfte in het
vleesch. Zy waren integendeel afbeeldingen van
de waare Kerke in volgende tyden, en byzonder
van die, welke 'er zyn zoude, onder den afloop
(2) Zie Exod. 4: 6, 7. en vs. 30, 31.
van

DER OUDE ISRAëLITEN. £13
van de dagen des beteren Verbonds, en van de
leidingen welke Jehovah omtrend dezelve hebben
zoude.
Ook zoude, dit gevoelen in aaümerkinge koomende,
en dit ftuit duidelyk, in het tegenbeeld
een geheel volk voorkoomen, Hechts eenige weinigen
uitgezonderd; daar in het voorbeeld maar fommigen,
in onderfcheidinge van die zelve geheele
natie, zich opdoen! Men zal toch nimmer durven
ftellen, dat of het geheel oude Joodfche volk
of ver het grootst gedeelte van hetzelve melaats
geweest zyn.
De onderfcheiding tusfchen geheel met de melaatsheid
bedekten, welke rein, en tusfchen de
gedeeltelyk melaatfen, welke onrein verklaard werden;
ja de geneezihg, reiniging en wedertoelaating
van veelen, te vooren door die plaage aangetast,
kan nimmer omtrend de den Heiland mishandelende
Jooden, in de vervullinge worden aangewezen
, alzoo dezelve geheel rondom zichtbaare zondaaren
waren, en nooit zyn herfteld geworden.
En laat ik by faamentrekkinge vraagen, hoe zal
men het naar deeze opvattinge maaken, en met alle
die herhaalde offerhanden, welke, na de reinverklaaringe
der met die plaage bezochte Israëliërs
noodig bleven, en met de wederkeeringe van die
bevryde Jooden, tot dezelve huishoudinge en gemeenfchap
met dat zelve volk, en tot dezelve
Godsdienstplechtigheden, tot welke zy te vooren
behoorden, en aan welke zy vooraf onderworpen
waren; daarin het tegenbeeld, de na hunne ver-
O 3 wer-

ÏI4 D E M E L A A T S H E I D
werpinge weder aangenoomen Jooden, alle de fchaduwacbtige
offerhanden, en wettifche dienstplechtigheden
, erkennen zullen , geheel vernietigd te
zyn ; daar zy nooit tot de Joodfche Kerke
wederkeeren, maar in de Euangelie Kerke zullen
worden ingelyft; daar zy, als in Christus
Jefus tot vryheid geroepen, zullen bevryd zyn van
het juk der oude dienstbaarheid onder de wet der
fchaduwen, en Gode integendeel dienen, naar de
wet des Euangeliums des geloovs?
Ja zelf, hoe zal men het dan ftellen in de overbrenginge,
en, met de beoordeelinge der Levitifche
Priesteren, over de melaatfen, • en met
derzelver twyfelingen, omtrend den waaren toeftand
der Israëliërs, •• en met de uitwerpinge
der door die plaage aangetasten, alleen op
het bevel van die Aaronifche Priesteren, en met
de wederkeeringe der melaatsheid op hen, die zich
pp nieuw fchuldig maakten, aan die zonden, op
welke deeze plaag bepaald gedreigd was ? Dingen,
welke juist ftrydig zyn, met het geen omtrend de
Joodfche natie, onder den Euangeliedag heeft
plaats gehad, en plaats zal hebben.
IV.
Zoude 'er dan meer grond zyn, voor de opvattinge,
welke een eertyds beroemd Hoogleeraar f»
voor-
(*) A.DRIESSEN Wonderw. van Jefus, bl. 64. verv,
doch

DER OUDE ISRAëLITEN. ülg
voorftond, en welke een «ander niet min geacht
m e t z v n
Schryver van dezelve waardigheid (£) gevoelen,
eenigzints althans, wil hebben faamgevoegd,
naamlyk, dat de plaag der melaatsheid
de leere en levenswyze van het Antichristendom ,
verheeld hebbe en dat de reiniging der melaatfen
hebbe afgefchetit, de hervorminge der Kerke.
Myns oordeels'is deeze verklaaring geheel onaanneemlyk,
en zal dit genoegzaam blyken, wanneer
wy den aart van die bewyzen, met welke dezelve
geftaafd word, hebben ingezien.
' Men zegt, zulke welke in de Heilige bladeren
voorkoomen, als met de melaatsheid geftrafte, had.
den zulks verdiend, door zulke zonden, welke de
eigen fchandtnerken van het Antichristendom zyn.
Maar, dat men dit zonder grond zegge, blykt
zelfs
doch die, by uitrtek vlugge Man , is s>ok hier zich zeiven
niet gelyk, want, in zyn werk,genoemd Jefus Doctor —
thaumaturgus etc. tom. i. pag. 763. feqq- verklaart hy dit
ftuk, volgens de algemeene opvatting^, voor de natuut-
lyke verdorvenheid van den mensch, doende 'er alleen
by pag. 765 . dat ook de verwerping der Jooden, na dat
zy Christus gekruifigd en verworpen hadden,'er door kan
zyn afgefchaduwd, en wederom pag. ?3i, dat Luc. 12:
15. misfchien de geneezinge van meer dan een volk, van
de geestelyke melaatsheid verzegele, en pag. 867, 868.
vindt hy, in Luc. 17: u-iQ- het onderfcheid tusfchen
eene uitwendige en inwendige verlosfinge.
(è) LAMPE 1. 1. bl. 1109. in de Aantek.
O 4

Ül6 DE M E L A A T S H E I D
zelfs alleen genoeg uit het voorbeeld van Mirjam,
en uit die andere voorbeelden op welke men zich
beroept. Want Mirjams zonde was ja wel trots­
heid , en deeze is ook aan het Antichristendom ei­
gen , doch maakt geenzints, en daar koomt het
echter hier op aan, deszelfs byzonder en onder-
fcheidend kenteken uit. Zy vroeg wel, en
ik wil 'er gaarne bydoen, zy vroeg ontkennende,
of de Heer alleen door Alofes gefproken hadde; zy
maatigde zich, laat ons ook dit toeftaan, in God-
delyke zaaken, en in het ftuk van den Godsdienst
een Goddelyk gezag aan, zy gaf Goddelyke open-
haaringen voor. Doch , daar door wilde zy geen­
zints den Godsdienst naar haare openbaaringen,
veel minder naar ingebeelde ontdekkingen, fchik-
ken, gelyk men 'er ongegrond bydoet. —.—-. Zy
wilde zich ook geenzints als Gods Stederesfe op
aarde aan Israël vertoonen zy erkende Mo.
fes en Aaron als waare Propheeten zy wil­
de zich en Aaron niet booven Mofes verheffen,
maar alleen voor eeven bevoorrecht houden .
zy beltreed geen een eenig Jeerlkik, 't geen door
Israël gcloovd werd zy had het niet tegen
Mofes over eene eenige waarheid,den geopenbaar-
den Godsdienst betreffende zy bedoelde
niet, zelf niet van ter zyde, het verordenen van
nieuwe inzettingen, of het invoeren van eigenwil­
lige menfchejyke geboden. Zy kreeg gele­
genheid, om zich tegen Mofes te verzetten, en
zich nevens haaren broeder Aaron met hem gelyk
te ftellen, door zyne verbindinge aan eene Cufiti-
fche

DER OUDE ISRAëLITEN. 21?
fche vrouwe; dingen welke men, dezelve moetende
overbrengen, deels in het Antichristendom
te vergeefs zoeken; deels recht by tegenftellinge in
hetzelve vinden zal; gelyk elk kundige aanftonds
ontdekken zal.
Eeven zoo min bewyst het voorbeeld van Gehazi
in deezen iets. Men zegt, hy loog, en vooral
die plaag kleefde hem aan, omdat hy van de geestelyke
gaaven eenen koophandel wilde maaken. Edoch,
het eerde, is geen onderfcheidend 'kenmerk van
het Antichristendom, maar integendeel eigen aan
allen, verkeerde dingen leerende; en, byzonder,
Gehazi loog hier niet omtrend eenig leerftelzel, of
Godsdienftige waarheid , hy loog dat zyn Meester
hem gezonden hadde, om van Naaman een gefchenk
te vraagen. En het tweede, fchoon een
byzonder kenmerk van het Antichristendom, was
in Gehazis handel niet waar. — Hy wilde alleen
zich zeiven verryken, en nam daar toe de gelegenheid
waar, dat Naaman aan zynen Meester
een gefchenk hadde aangeboden ,'t geen deeze weigerde»
Gehazi merkte Naaman aan, als eenen
Heer , van wien hy, daar zoo groote weldaad
aan hem gedaan was door Elifa, wel eene erkentenisfe
vraagen mocht. —— Gehazi toonde door
deezen zynen handel, dat hy een hebzuchtig mensch
was, aan wien daarom de edelmoedigheid van zynen
Meester niet behaagde. Dat hy een of indrukkeloos
of onkundig mensch was, omtrend den
toeftand,in welken Israël zich bevond, en eerlang
pnder de rechtvaardige Goddelyke ftrafgerichten
O 5 zich

aï8 D E M E L A A T S H E I D
zich bevinden zoude. • Gehazis herhaalde
loogen kwam uit bewustheid dat hy kwaalyk gehandeld
hadde, en uit hoope dat hy dit voor zynen
Meester zoude kunnen verbergen ! Zaaken,
welke men niet zonder eene in 't oogloopende
verwringinge op het Antichristendom toepasfen, en
in welke men nooit het Caracterizeerend kenmerk
van het zelve vinden kan.
Het is ook zonder vrucht, ten bewyze voor
deeze opvattinge aantevoeren; Koning Uzzia werd
door dit kwaad getroffen, wanneer hy des Heer en
Priesteren tegenftond, en zich het Priesterdom te
onrecht aanmaatigde. Want —- die Koning onderfcheidde
zich door zynen handel niet van de
waare Kerke, van Gods volk, hy bleet' ook na
zyne bezoekinge deszelfs Koning. ——. Hy ontkende
niet het recht der Priesteren, en hy had
noch minder eenig doel om hen in hunne amptsverrichtingen
te hinderen , en in 'c geheel niet
om hen van hunne ampten te berooven, als waren
zy geene waare dienaars van het Heiligdom.
•• - Hy twistte niet met de Priesters over eenig
geloovsleerftuk, maar over eene plechtigheid
van den openbaaren Godsdienst. Hy oor­
deelde dat hy zoo wel als de Priesteren den Heere
mocht rooken op den reukaltaar, —— en
omdat de Priesteren door den mond van den Opperpriester
hem zeiden, dat dit hem niet toekwam,
dat hy uit het heiligdom gaan moest, en
dat hy overtreden hadde, werd hy toornig, en
toen melaats.
Stuk-

DER OUDE ISRACLITEN. ai(>
Stukken welke noch op de belydenisfe noch op
de handelingen van het Antichristendom toepaslyk
zyn, en in welke vooral niets van deszelf's eigen
fchandmerken te vinden is. Trouwens den waaren
Priesteren te weerftaan; is eigen, aan alle
dwaalende gezindheden.
Laat ik daarenbooven noch met een woord aanmerken
, dat dan zelfs, wanneer men tusfchen de
byzondere zonden, van die met melaatsheid buitengewoon
bezogte menfchen, en tusfchen de
het zelve van andere dwaalleeringen onderfcheidende
mbdaaden van het Antichristendom, al eenige
overeenkomften konde aanwyzen , het bewys daar
uit ontleend zeer zwak zoude zyn , en dat de redeneering
uit buitengewoone gevallen, geenzints
kunne worden toegepast, op de gewoone melaatsheid
van Israël, in 't gemeen.
Ja maar , men meent een fterker bolwerk, daar
in te vinden, dat David in den 51 Pfalm zinfpele
op de reiniginge des melaatfen; dat zy, die weten
dat David en deszelfs lotgevallen voorbeeldig zyn ,
ook zonder moeite begrypen , dat het lichaamlyk
overfpel van David een voorbeeld zy, van het geestelyk
overfpel, aan 't welk zich een zeker Kerkgedeelte
zou fchuldig maaken, 't geen echter uit die
zonde ontwaakende , door de befprenginge met Jefus
bloed , op nieuw zou worden gereinigd. Doch,
dat in dien Pfalm niet gezinfpeeld worde op de
reiniginge van den melaatfen, heb ik reeds bewezen
in de behandelinge van het meest aangenoomen
gevoelen.
Dat

Ï20 DE M E L A A T S H E I D
Dat David in zyn overfpel met Uria's huisvrouwe,
een voorbeeld geweest zy van de Kerke, bezoeteld
door de dwaalingen van de Antichristifche
leere, of, (gelyk het eigenlyk zoude moeten zyn,
zal het te pasfe koomen,) van het Antichristendom
, zal men nooit bewyzen kunnen, en ik zal
'er, uit eerbied voor 's Mans nagedachtenisfe niet
meer van zeggen, dan alleen, dat nergens de reiniging
van het met moord en overfpel bevuild Antichristendom
, onder zulk een ja zelfs onder eenig
zinbeeld aan ons geleerd worde.
Dat in deezen Pfalm de Proteflantfche Kerk
kunjiig vertoond worde, als die waarheden verdedigende
, welke door het Antichristendom geloochend
worden , — is in zoo ver waar, en deProteftantfche
Kerk kan ook uit deezen Pfalm bewyzen, dat verfcheiden
waarheden welke zy belydt, door de Heiligen
onder de dagen des Ouden Testaments in den
geloove zyn omhelst geworden. Doch zoude 'er
een bewys voor 's Mans gevoelen in zyn, dan
moesten die in deezen Pfalm gefielde waarheden,
juist door de Antichristifche Kerke bepaald geloochend
worden, en dus tot derzelver byzonder
kenmerk behooren; maar men heeft Hechts noodig
den Schryver op deeze plaatfe (c) natelezen, om
te ontdekken, dat genoegzaam alle de door hem '
genoemde waarheden, door alle dwaalende leerfteizels
buiten de Proteftantfche Kerke, en geenzints
00 Bl. 66, 67.
door

DER OUDE I SRAËLITEN. aal
door liet Antichristendom alleen, geloochend wor­
den.
Noch zegt men ten bewyze voor dit zoo vreemd
gevoelen, dat Mofes melaatfe en geneezen hand,
een duidelyk vertoog zy, in het eer ft e opzicht, van
den heilloozen ftaat der geenen die in de netten van
den Antichrist verdraaid en verftrikt zyn; en in
het laatfte opzicht, van dat leven uit den dooden ,
van dien herftelden Kerk/laat, in welken zich de
groei en bloei van het geestelyke leven weder opdeed;
ef anders van het ftempel, het geen God op de
Kerkhervormers ,als zyn eigen merk en teken,gezet
heeft, wyl zy duidelyk aanweezen , dat de ftaat
van hen, die van de dwaalende Kerkvoogden afhingen
, een geestelyk melaatfe ftaat was, en aan den
anderen kant eene geneezen hand vertoonden , dat
is zulk eenen ftaat,die in leere en leven, naar Gods
heilig woord ingericht zynde, als een overgang uit
den dood in het leven was (d).
Waarlyk, dit bewys is noch vreemder dan het
gevoelen zelve, en een faamloop van verzonnen
onderftellingen. Immers gelyk wy zagen dat dit
gebeurde aan Mofes hand, gansch niet, gelykfomniigen
willen, zien kunne op den verdorven en
herftelden ftaat der Jooden , ten tyde van Mesfias
verfchyninge in het vleesch, zoo is het veel duidelyker,
dat dit geene toepasfinge op het Antichristendom
of op de hervormers of op beide te
ge-
00 Bl. 67, 68.

222 D E M E L A A T S H E I D
gelyk, kunne lyden. Laat ik alleen deeze redenen
noemen.
Het is ongerymd, van die zelve hand van Mo­
fes, en de leere van het Antichristendom en die
der hervormers te maaken, daar de laatfie nooit
de leer van dat Antichristendom geweest, daar
de eerfte nooit geneezen, daar Mofes hand nooit
met onreine leer is bezet geweest. Het
geen aan de hand van dien Godsgezand gebeurde,
was voor hem een teken van zyne Goddelyke
zending, en voor Israël een bewys van dezelve,
eer Israël noch een byzonder volk onder eene
byzondere Godsregeeringe gefield, en aan bepaal­
de Godsdienstwetten en voorfchriften onderwor­
pen was. De melaatsheid van Mofes hand
heeft nimmer aan Israël eenige fchaade, noch de
herftelling van dezelve aan dat volk eenig voor­
deel aangebragt. • Mofes hand werd niet
melaats omdat dezelve iets misdreven hadde, noch
geneezen, omdat hy zich van die dwaalinge zy-
nes wegs bekeerde, neen; maar, toen hy op
Goddelyk bevel, die hand gehoorzaam tweemaal
in zyn' boezem ftak, en uit denzelven weder
uittrok. ——. 'Er was geene de minde ftraffe
voor Mofes in dat voorval, maar integendeel,
een hem verheffend teken. Die hand van
Gods knecht, werd toen zy melaats was, niet
van hem afgezonderd , noch toen zy geneezen
was, weer aangenoomen. •— 't V\ as en bleef
eene en dezelve hand, welke melaats en geneezen
werd, die zeiye hand en niet een van haar or­
der-

DER OUDE ISRAëLlTEN. S23
derfcheiden lid van 's Mans lichaam werd met de
plaage bedekt en van dezelve ontheven, —- God
zelve was de onmiddelyke oorzaak van die melaatsheid
zoo wel als van de herftellinge van Mofes
hand die hand was niet eens, maar tweemaal
melaats; en werd tweemaal geneezen — de kracht
van dit door Gode gegeeven teken, beftond ook,
niet in het melaats, en in het weer geneezen worden,
maar in het oogenbliklyk verfchynen van
die de geheele hand fneeuw wit maakende melaatsheid
; en in het terftond daar op oogenbliklyk geneezen
worden van dezelve. • En, beide de
plaag op, en derzelver wegneeming Van Mofes
hand, waren zichtbare gewrochten van den Jehovah
, toen hy betoonen wilde in gunste te denken
aan 'het zaad van Abraham. Eindelyk dat
volk moest zoo wel door dc melaatsheid, als dooide
geneczinge van Mofes h'and bewogen worden
om hem, als eenen van Gode hen toegezonden verlosser
te erkennen.
Deeze -dingen flechts te noemen, zal genoeg
zyn , om te toonen, dat dit voorval geenzints toepaslyk
zy op het Antichristendom, of op dc hervormers
, of op de zuiverïnge der Kerke, door het
verwerpen van 's Antichrists verkeerde keringen.
En het is zelfs opmerkelyk, dat de geleerde verdediger
van dit nu verworpen gevoelen in de uitbreidinge
van het zelve O) , juist zulke dingen
noe-
0) Bl. 62. verv.

224
D E
M E L A A T S H E I D
noeme, welke veel eer op alle de verdorven kinderen
van den verbondbreeker Adam , dan op het
Antichristendom, veel duidelyk er op byzondere
zonden, dan op verkeerde leerftellingen, of zoo
wel op allerlei dwaalgeesten als op de Roomfche
Kerke in het afgetrokkene, toepaslyk zyn.
V;
Ik ga over tot eene uitlegginge, welke door eenen
geleerden Man ( ƒ) voorgefteld word, zich gewis
niet onaanneemlyk voordoet, en hier op uitloopt
:
Dat wy den melaatfen moeten aanmerken, ah
eenen wegens byzondere zonden, in welken eene kwetzing
was van de Goddelyke Majefteit, door den
Heere gejlraften zondaar.
Dat dus, met betrekkinge tot de Gods-Regeeriuge
over Israël, ah een burger/laat aangemerkt,
zulk een uit de legerplaatfe en uit de ftad in welke
Jehovah woonde moest verbannen , maar van
die ftraffe bevryd zynde, Wederom in dezelve
moest worden toegelaaten.
Dat in e'nen Godsdienftigen zin door die plaage
, de vloek der zonde worde aangeweezen, den
melaatfen toegezonden om hem te overtuigen van
zonde, gerechtigheid en oordeel; of by ontfti nte-
niS'
(ƒ) K. BOOTT Verkl. van fomm. Hoofdft. der H.
Schrift, i D. bl. 332. verv.

DER OUDE ISRAëLITEN. 225
flïsfe daar van , ten blyke van dat oordeel, waar on~
derzy, in den dood en het verderf geraaken en blyven
zullen. .
Terwyl dan de reiniging, aanwyst, de weg-,
neeminge van dien vloek , op eene betoonde erkentenisfe
van de rechtvaardigheid des Goddelyken
oordeels, in de rechtvaardiginge door Jefus bloed en
de heiligmaakinge door 's Heeren geest.
Dat teffens, in eenen voorbeeldigen zin, door de
melaatfen worden aangewezen, de Jooden onder het
Nieuwe Testament, nevens dien vloek, welke op hen,
wegens het verwerpen van den Christus koomen
zoude.
Wat het laatfte deel van dit gevoelen betreft, ik
zal het zelve onaangeroerd laa'ten, wyl reeds by
het behandelen van het in de tweede plaatfe genoemd
gevoelen, breedvoerig is aangewezen, dat
het zelve op geheel losfe fundamenten gebouwd zy.
Het hoofdftelzel van deeze Opvattinge ftem ik
volkoomen toe , en daar het zelve deels in de duidelyke
letter van Mofes woorden te vinden, deels
door my in de voorgaande en deeze Verhandelingen
bewezen is, zal ik het als eene geftaafde waarheid
mogen onderftellen. Maar, het geen de geleerde
Man ftelt in eenen burgerlyken z

asö DE M E L A A T S H E I D
der Israël; hy woonde onder het zelve als hst
hoogfte voorwerp van hunnen inwendigen eerbied ,
als het eenig voorwerp van hunne Godsdienftige
vcreeringc en gehoorzaamheid; de wet omtrend
den melaatfen hadde veel meer opzicht tot den
Godsdienst dan tot den burgerftaat de ver­
banning der melaatfen was geen bannisfement van
eenen misdaadigen burger, maar een gevolg van
deszelfs onreinheid , zy was gegrond in het woonen
van den Heiligen God als den Verbondsgod
van Israël in het midden van dit zyn volk, en wyl
derhalven geene verontreinigden die plaatfen mochten
ontheiligen. Indien wy toch die verbanninger
enkel als eene burgerlyke ftraffe moesten aanzien ,
dan moest dezelve in de rechtvaardigheid van Jacobs
Opperheer haaren grondflag hebben; maar,
zy had denzelven volgens de uitdrukkelyke woorden
van den Wetgever, in 's Heeren heiligheid;
trouwens dit word bevestigd uit de verbanninge
van andere onreinen , welke zich niet meer bezondigd
hadden dan de allerheiligften onder Israël.
Ja zelf, met betrekkinge op Jchovahs Regeeringe
over Israël, zyn de ftraf en de vloek der zonden,
altyd onaffcheidbaar, en hebben alle de zonden
in het gemeen, en die in het byzonder, op
welke de ftraf der melaatsheid gedreigd was, eène
regelrechte betrekkinge op den Godsdienst. Dit
bevestigden in dit byzonder ftuk, ook zeer duidelyk,
die wasfingen en offerhanden welke by da
reiniginge der melaatfen verricht moesten worden,
als regelrecht tot den Godsdienst behoorende, als
zyn-

DER OUDE ISRAëLITEN. 22?
zynde Godsdienftige inftellingen, niet uit de burgerlyke
, maar uit de fchaduwachtige en dienstplechtige
wet voortvloejende.
Maar ook in den geestelyken zin, kan het niet
waar zyn, dat de melaatsheid, den vloek der zonde
in onderfcheidinge van de ftrafle, zoude aanwyzen;
en ook niet, dat de reiniging van die plaage ons
zoude fchilderen, de wegneeminge van dien vloek,
op eene betoónde erkentenisfe van de rechtvaardigheid
des Goddelyken oordeels, in de rechtvaardiginge
door Jefus bloed, en de heiligmaakinge door 's
Heeren geest. Want wat het eerfte betreft.
Het is zeker, dat aan byzondere misdaaden op
welke eene zichtbaare ftraf gedreigd was, fchuldig
ftaande Israëliten , ook, in zoo verre onder den
vloek der zonden waren, als die vloek van de
fchuld onaffeheidbaar is; doch dit deed de melaatsheid
niet, dit veroorzaakte de zonde zelve van
welke de melaatsheid niet de vloek , maar de ftraf
was.
Ook rust de vloek der- zonden op alle menfchen
zonder onderfcheid na Adams val; ja, die ligt op
elke zonde van eiken menfche; daar integendeel de
melaatsheid geenzints allen den Israëliten trof, noch
op alle zonden zonder onderfcheid hun werd toegezonden
; maar integendeel eene zichtbaare ftraf
was, wanneer zy zich aan by uitffek groote zonden
tegen den Levitifchen Godsdienst, of gelyk
men anders wil, aan afgodendienst hadden fchuldig
gemaakt.
Ook kan.die..Kwaal den vloek der zonde niet heb-
P 2. ben

£2"8 DE M E L A A T S H E Ï D
ben afgebeeld, omdat dezelve dikwils eene twy-
felachtïge bezoeking was, naar welker eigen aart
een naauwkeurig onderzoek door de Priesteren
moest gedaan worden; in zoo ver zelf, dat zy
vaak na het eerst en reeds van naby gedaan befchotï-
wen van den bezochten, noch onzeeker bleven
omtrend den eigenlyken toeftand van zulk eenen
mensch; 't geen onmooglyk op den vloek der zon­
de kan worden toegepast.
Si zal niet aanmerken , dat by juiste gevolgtrek-
kinge indien deeze verklaaring ftand hield, door
zulken die nooit melaats geworden zyn, verbeeld
moest worden, dat 'er menfchen kunnen wezen ,
ja daadlyk beftaan, welke niet getroffen zyn dooi­
den vloek der zonde; althans zeker, dat zy nooit
den vloek der zonde gedragen hebben, nooit als
onder den vloek zynde zyn bekend geweest. Iet
't geen de ongerymdheid zelve is.
Wy vinden voorbeelden van menfchen welke
tot hunnen dood toe, melaats gebleven zyn, en
echter word nergens van hen aangetekend, dat zy
geweest en tot aan hun einde gebleven zyn, zon­
der erkentenisfe van de rechtvaardigheid des Cod-^
delyken oordeels, en in Koning Uzzia fchynt zelf
het tegendeel te hebben plaats gehad, want in on­
derfcheidinge van zyne uitwerpinge uit het Heilig­
dom door de Priesteren, lezen wy a Chron. 26: ao.
Ja hy zelv werd ook gedreven uittegaan, omdat de
Heer hem geplaagd hadde.
Het zoude teffens onbezonnen zyn te ftellen dat
znlke menfchen welke door deeze plaage aangetast,

DER OUDE ISKAlLITEN. 220-
en nimmer wederom van dezelve ontheven zyn ,
moeten worden gerekend beflendig onder den vloek
gelaaten en in den eeuwigen dood en het verderf geraakt
, en gebleven te zyn.
En echter, deeze beide Hellingen moeten noodwendig
uit de verklaaringe welke ik nu weerleg
voortvloejcn.
Wat nu het laatfle aangaat, dat de reiniging des
•melaatfen niet kunne betekend of afgebeeld hebben
de wegneeminge van den vloek der zonde op erkentenisfe
van de rechtvaardigheid des Goddelyken oordeels
in de rechtvaardiginge en heiliginge des zondaars;
blykt duidelyk.
Niet alken om dat de volkoomen wegneeming van
pene byzondere lichaamskwaal, niet zeer gepast
kan afbeelden , de inwendige veranderinge van een
geheel verdorven geitel; en eene heiligmaakinge,
welke altyd Hechts ten deele is, en zoo wy die
uitwendige geneezinge al willen overbrengen op
den ziektoefiand, dan veel levendiger eene zedelyke
verbeteringe in dien mensch zoude aanwyzen
(g). Maar ook, omdat reeds te vooren bewezen
is, dat het koomen der met die plaage behebde, of
van dezelve verdagte Israëliërs tot de Priesteren
om door dezelyen befchouwd en onderzocht te
worden, de toevluchtneeminge van den ellendigen
gondaar tot den Hoogenpriester Christus geenzints
kan
(g) Zie J. BARUETH Predik, en Wonderd. Christus*
2 D. bl. 406.
- u
3

230 DE M E L A A T S H E I D
kan verbeeld, dat de handelingen van die Priesteren
omtrend den melaatfen, onmooglyk de verrichtingen
van den grooten Zaligmaker, omtrend de
zich tot hem wendende verlegen zondaaren kunnen
hebben afgefchetst; welke onderftelling nochthans,
zal deeze verklaaring doorgaan, volkomen zeker
wezen moest.
Omdat 'er geene de minfte reden is te ftéllen, dat
die menfchen welke van de melaatsheid geneezen
zyn , waarlyk alle bekeerde menfchen geweest
zyn.
Om dat het tegengeftelde daar van ons zeifin de
heilige Schrift bericht word, want Lucas 17:12-20.
lezen wy, dat tien melaatfen door Jefus gereinigd
werden, en dat nochthans maar een van hen te rug
keerde met groote ftemme God verheerlykende, voor
den Heiland nedervallende, en hem dankende.
Zullen wy wel durven denken dat die negen anderen,
welke echter waarlyk van hunne plaage verlost
, dit hunnen beklaaglyken lichaamstoeftand gered
waren , op dien tyd door Jefus bloed gerechtvaardigde
, en door den Heiligen Geest geheiligde
menfchen geweest zyn ? blykt niet het tegengeftelde
, uit hunne ondankbaarheid aan hunnen Goddelyken
Weldoener, uit hun niet eere geeven aan
Gode ?
Wie zal ook ontkennen kunnen, dat de erkente­
nis van de rechtvaardigheid eens Goddelyken oordeels
de overtuiging van de betaamlykheid der geduchte
ftrafoefeninge over met dezelve bedreigde overtre­
dingen, geenzints genoeg zy, om daar aan eene
vry-

DER OUDE ISRAëLITENi 9,%l
vrymaakinge van den vloek der zonde, of eene
waare heiligmaakinge te verbinden ?
Eindelyk, de heiligmaaking door Gods Geest,
kan hier niet in aanmerkinge koomen , noch in de
reinverklaaringe van den melaatfen zelve, noch , in
de volgende reinigingen en offerhanden welke van
dien reinverklaardcn gevorderd werden.
Niet in de eerfte; want deeze hong enkel af van
de uitfpraake des Priesters, en deeze konde niet;
gefchieden voor dat de bezochte of geheel met de
melaatsheid bedekt was, zoo dat 'er geene gezondheid
des levenden vleefches, door den Priester aan
hem konde befpeurd worden; of voor dat hy in
waarheid volkoomen geneezen, en geheel van die
bezoekinge ontheven was.
Niet ook in de laatfte; wyl door dezelve
noch de Kwaal zelve, noch eene eenige zonde
werd weggenoomen, wyl dezelve eerst gefchiedde,
na dat de Israëliet reeds rein verklaard,
dat is naar de vooronderftellinge, gerechtvaardigd
en geheiligd was, ——- om dat deeze alleen het
middel werden waar door hy wederkwam in denzelven
ftaat, in welken hy was, voor dat hy door
Gode zichtbaar geflraft werd, —— om dat de
voorrechten welke de gereinigde Jood door alle die
wasfingen en offerhanden verkreeg, alleen uitwendige
Kerkvoorrechten waren.
P4. VI.

233 DE M E L A A T S H E I D
VI.
Het zal naauwlyks der moeite waard zyn ,
hier by te voegen die gedachte welke men
by den Jood PHILO vindt, naamlyk dat de
gedeeltelik melaatfe Israëliet , in wiens vel
zich onderfcheiden coleuren vertoonden, aanwyze de
gewillige zonden, welke, fchoon zich niet wyduitflrekkende,
voor den rechtbank van het geweten overtuigd
en geoordeeld worden, ongeneeslyk befmet en onrein
te zyn. Maar die , in welken het vel eenverwig wit
is, eene onwillige-veranderinge aanwyze, wanneer
de ziele geheel van rede beroofd, zoo dat geen vonkje
van ver/land overgebleven is, als geheel in het duister
niet ziet wat zy doen moet, en onwillig en mei
fmerte de eene flruikelingc op de andere ondergaat.
Elk ziet toch, dat in de handelingen omtrend
den melaatfen, het oordeel of vonnis van het geweten
niet in aanmerkinge koome, maar integendeel
dat der Priesteren - dat de blindheid van
den mensch, dat zyne onmagt tot het goede hem
niet verontfchuldige, en noch veel minder kan doen
rein verklaaren; dat eene ziele, welke fmerte
heeft over ftruikelingcn en teffens niet weet wat
zy doe, eene tegcnftrydigheid zy — en dat zulk
eene verandering, waar door de ziele hoewel onwillig,
hoe langer hoe boozer word, geene vertooning
zyn kan van eenen ftaat in welken zy rein
verklaard moet worden.
Behalven dat die Schryver zich zeiven niet gelyk

DER OUDE ISRAëLITEfï. £33
zy, daar hy op eene andere plaatfe Q) de algemeene
witheid als eene voorafgaande, en de verfchcidenheid
der coleuren van hel vel als eene volgende
gefteldheid aanmerkt, waar door zelfs het
voorgaand ftelzel zeer verzwakt word, of, wanneer
men 'er een faamenhang in vinden wit, met het
reeds weerfprooken gevoelen omtrend de in de onderfcheiden
verzoeningen der melaatsheid aaugeweezen
erf- en daadelyke zonden, overcenftemt.
Daar men derhalven, in geene van de nu voorgetelde
opvattingen, buiten welke geene andere aan
my bekend zyn, berusten kan;
VIL
Geev ik aan de overdenkinge en beoordeelinge
van Godgeleerden en verftandige Christenen, deeze
myne volgende opvattinge over.
Naar myne gedagten, heeft de geheele wet omtrend
den melaatfen onder Israël, nevens alle de
daar toe betrekkélyke verrichtingen en verordeningen,
heur opzicht op het geen de Jehovah wilde,
dat in zyne Kerke op aarde zonder onderfcheid van
tyden gedaan moest worden, omtrend zulke kerkleden,
welke verdagt en hekend geworden zyn fchuldig
te ftaan, aan zulke zonden, welke met eene zichtbare
ftraffe gedreigd zyn, welke ftryden tegen het
we*
(g) Men zie PHILO lib. quod Deus fit inmut. pag,
311, 312. en lib.'de plantat. Noa; pag. 220.
P 5

£34 *> E M E L A A T S H E I D
wezen van den waar en door den Heere verordenden
Godsdienst.
Of wil men met andere woorden , hoe ,
er in de
Kerke moet gehandeld worden, met de bedieninge der
fleutelen van het Kouingryk\ der hemelen.
Eene opvatting welke ik in de gronden en redenen
welke dezelve myns oordeels alzints aannecmïyk
maaken voor zal Hellen, en dan verfcheiden bedenkingen
en inwerpingen, beantwoorden.
Myne opvatting veraangenaamt zich, myns oordeels
, wyl zy aanwyst eene duidelyke bedoelinge
van de Goddelyke wet niet aileen omtrend het oude
Israël, maar ook met betrekkinge tot de waare
Kerke Gods op aarde onder de dagen des beteren
Verbonds, door de Israëlitifche Kerke afgebeeld;
en wel met vermydinge van twee uiterften, wyl zy
vry is, aan de eene zyde , en van die ongeryradheid
, dat in deeze ganfche wet Hechts enkel
uitwendige en tot Israël alleen betrekkélyke
plechtigheden zouden voorkoomen ; dat is, dat
de plechtigheden van welke deeze wet fpreekt ,
navolgingen der Egyptenaaren by hunne reinigingen
geweest, zyn. En by gevolge moeten worden aange*
merkt, als enkele Kerke er emonicn, gevorderd omtrend
eenen wettisch onreinen (h). Of, dat noch
verder gaat, dal God door de byzondere verordeninge
omtrend de offerhanden by de reiniginge des melaatfen
, vooral met opzicht tot die twee vogelen,
waar
(h) Zie CLERICUS ad Levit. 14: 4. pag. 230.

DER OUDE ISRAëLITEN. 235
waar van de een geftacht en de andre moest vrygelaa-
ten worden, zyne wet omtrend die met deeze plaage
bezochten, hebbe willen'ftellen, tegen de meeninge
van fommige heidenfihe volkeren omtrend het onder-
fcheid der Goden 5 daar zy voor aardfche Goden vo •
gels ftachteden, maar, voor hemelfche Goden dezelve
vry Heten wegvliegen (»')•
Terwyl zy aan de andere zyde, vermydt alle die
vergezochte overeenbrengingen en vreemde toefpelingen,
tot welke de Uitleggers, welke hier eenen
Geestelyken zin of regelrecht of van ter zyde
betrekkelyk op de inwendige reiniginge des zon-,
daars door het bloed van Christus, of opzichtelyk
tot de den Mesfias verwerpende Jooden in het byzonder,
of betrekkelyk tot het Antichristendom,
willen opdringen; vervallen zyn en vervallen moeten;
gelyk hunne elkandren tegenfprekende en geheel
onbeftaanbare begrippen, te vooren opgenoemd,
reeds bewezen hebben.
Noch eens, deeze myne gedachte meen ik moet
Zich aanbevelen, wyl zy, (het geen niemand loochenen
kan, en uit de uitbreidinge ftraks nader
blyken zal,) volkoomen overeenftemt met den aart
der Godsregeeringe over Israël als een afgezonderd
volk; en in welke hooge Godsregeeringe buiten
twyfd een fchets ja voorfchrift te vinden is, van
het oeen Jehovah wilde dat in zyne Kerke zoude
ö
on-.
(,•) Verg. SPENCERUS de Leg. Hebr. rit. parte 2.
lib. 3. cap. 10. diff, 8. pag. 4 8
8»

S36 DE M E L A A T S H E I D
onderhouden worden, zonder eenig onderfcheid
van tyden; doch overeenkomffig derzelver byzondere
omftandigheden of huishoudinge.
Immers, zoo dit waar is, gelyk het door geen
eenig weldenkend mensch ontkend kan worden,
dan moet van zelve volgen, dat die wet, welke de
gehoorzaamheid van Israël omtrend den ingeftehden
Levitifchen Godsdienst, in eene byzonderebepaalinge,
cn onder bedreiginge van eene afzonder-r
lyke ftraffe tegen de overtreders, afvorderde, en
wel onder die uitdrukkelyk genoemde ftraffe , de
verbanninge uit de gemeenfchap met Gods Israël,
aangemerkt als een volk in welks midden Jehovah
woonde, gezien hebbe op het geen van de leden'
der waare Kerke geëischt word, en op welks overtredinge
zy verbeuren in de gemeenfchap der Kerke
gehouden en als reine Israëliten erkent te worden.
ja ik denk, dat ik deeze redenecring zoo ras
de ecrfte {telling bewezen is, noemen moge een
voÖeedig bewys voor de gegrondheid myner verklaaringe.
Ten deide word myne uitlegging aanneemlyk,
wyl zelf de Uitleggers, fchoon in de toepasfinge in
't gemeen geheel anders denkende, niet voorby
kunnen, in voornaame byzonderheden dezelve te
" erkennen en te verdedigen. By voorbeeld in het
beoordeelen der melaatsheid door de Priesteren, in
het al of niet rein verklaaren, het al of niet veroordeelen
van de tot hen gebragte Israëliten, vind niet
al-

DER OUDE ÏSRAëLlTEN. 23?
SQèefl een BONFKERIUS (*) en LORINUS (/),
e m beeld van het Kerkelyk gezag, en de magt der
opzieners van de Kerke des Nieuwen Testanmtts om
d o o r de fleutelen te binden én te Ontbinden; maar
ook een BURMAN (») tekent 'er van aan, dat
het oordeel over de reinheid of onreinheid der plaag*
den Priesteren gegeeven word, leerde, datdevooj.
gangers van het volk zorgen en toezien moeten dat
geene onreine, die kwaade gevoelens of zeden heeft,
insa in de vergadering der heiligen.
Men moet erkennen, dat de naamvkeimge oplettenheid
welke de Priesters gebruiken moesten,
o m de melaatsheid, van andere Kwaaien te onderkennen
en te beoordeelen , vertoond hebbe,
dat zy, gelyk meede alle geloovigen, wel onderfchetden
moeten , de geestelyke melaatsheid en de verscheidenheid
der zonden, om de geestelyke geneesmiddeknl
omtrend dezelve voorzichtiglyk te gebruiken
C ?
Mcn vindt by die Uitleggeren de opuuitinge van
ben die wegens melaatsheid verdagt waren ver-
Sd, als betekenende, dat de Leeraars des Niet,
££ Testaments moeten zorge dragen om rechtvaar^
(k) Ad Levit. pag. 632.
(I) In Levit. pag. 377-
Y m) 1. i bl. 54. waar by LAMPE 1. c. bl.
voegt, de geloovigen hebben mede hun geestelyk nekterampt,
in het beproeven der geesten.
(«) BURMAN ibid.

23S DE M E L A A T S H E I D
dlg van de zondaaren te oordeekn naar de wet
Gods; en te wagten, tot dat God de zonden openbaare
; en , men erkent, dat de herhaalde opflumng
welke fomtyds omtrend zulke menfchen
noodigwas, hebbe aangeweezen , dat de leeraars
zulke zondaaren welker zonden na hunne afzonderinge
niet zyn toegenoomen, niet geheel onrin verklaaren,
noch uit de Gemeente werpen moeten.
Men belydt, dat de verbanning der met die plaage
bezette en onrein verklaarde Israëliten, te kennen
gaf, dat de befmettende zondaaren uit de Kerke
moeten weggedaan worden, opdat andere door
hen niet verontreinigd worden (0).
Men erkent teffèns, dat al het geen omtrend'zulken
, welken de Priester rein verklaar en zoude gepleegd
werd, voornaamlyk eene eigenaartige affchildering
geweest zy, van de leer- en kerkzuiveringe (p)
En zulke crkentenisfen vindt men niet alleen by
laatere maar ook by oudere Schryveren en Kerkvaderen,
by voorbeeld AUGUSTINUS verfiaat door
de melaatfen, zulken, welke de kennisfe van de
waare leere niet hebbende, verfcheiden dwaalleeren
volgen, en door dc Kerke vermyd moeten worden,
(0) 7Ae deeze drie laatstgenoemde Hukken, bv T
BIERMAN Mofes en Christus, bl. ,6o m
UO DR1ESSEN overdeWonderw bh 7r. '„ J. AL"
112?v t pag
op
' 79
' breidt ze,f vee,e van die h
y«

DER OUDE ISRAeLITEN.
tp dat zy, zoo het zyn kan, verder afgeweerd zynde ,
met lierk geroep Christus zoeken TERTUL-
LIANUS zegt, dat in den melaatfen welke van alle
verkeeringe geweerd moest worden, verbaden
worde de gemeenfchap met een mensch door
misdaaden bevlekt (r). THEOPHYLACTUS dat
de melaatfen verbeelden menfchen met de Kwaak
der kwaadwilligheid aangedaan, en de fchandelykheidder
zonde ronddragende, en buiten het Koningryk
der hemelen wegens hunne onreinheid gefield (O-
En dus word myne Helling zelfs bevestigd, door
zulken welke dezelve nochthans niet omhelzen;
daar immers alle die gefielde dingen, regelrecht
zien, op het Kerkbeftuur, en het gebruik van de
fleutelen des hemelryks, en geene betrekkinge hebben
op de handelingen van den grooten Zaligmaaker
omtrend de tot hem koomende geestelyk ellendigen
; noch op de lotgevallen der Jooden, welke
den Christus verworpen hebben, noch op het Antichristendom.
Ten vierde 5 men gaat in de door my opgetelde
uitleggingen der Geleerden, verfcheiden byzonderheden,
welke ons omtrend de melaatsheid en de
verordeningen, die dezelve betreffen, gewis niet
zon-
(?) Zie deeze plaats en verfcheiden andere Schryvers
aangehaald by LORINUS ad Levit, pag. 379., 380.
(r) Adv. Mardon, lib. 4. cap. 9. opp. tom. 1. pag. na.
«57-
(O Ia IV Euang. pag. 468.

?40 DE M E L A A T S H E I D
zonder wichtige redenen by Mofes worden opgegeeven,
geheel voorby, wanneer men de overbrenginge
op den Geestelykeu zin behandelt. Doch
myne opvatting houdt dezelve in Tiet oog, en toont
de redenen van dezelve zeer duidelyk in het oogmerk,
in de bedoelinge van den grooten Wetgever;
zoo ras dit betoogd is, meen ik, dat dan ook deeze
myne. verklaaring den voorrang verdiene; immers
naar dezelve behoudt men 't geen anders word
voorbygezien:
A. De melaatsheid, als eene byzondere Kwaaie
, alleen aan Israël eigen, en als een vaak twyfelachtig
ongemak.
B. De waare, • en zelf door anders denkende
geleerden erkende reden , om welke alleen de
Priesteren dc bevoegde Rechters over de melaatsheid
waren.
C. De eigen oorzaak, van die zoo naauwkeurige
bepaalinge omtrend het ernftig befchouwen en
dikwils het herhaald onderzoeken van hen, die
met deeze Kwaaie gedacht werden behebt te zyn.
D. De gepastheid van dat gebod om in twyfelachtige
gevallen de tot den Priesteren gebragte
Israëliërs op te fluiten, en die opfluitinge foms te
herhaalcn.
E. De juistheid van die bepaalinge; dat, wan-,
neer de Kwaal na de eerfte opfluitinge niet uitgefpreid
was, dan eene tweede afzondering voorvallen,
en indien na dezelve de Kwaal ingetrokken
was, de reinverklaaring; indien integendeel
de-

DER OUDE ISRAeLITENi 24I
dezelve verfpreid was, de veroordeeling en verbanning
volgen moeste. '
F. Men ziet, waarom de Israëliet, al hadde hy
flechts maar eene waarlyk melaatfe vlek, en voor
het overige gezond vleesch, de Israëliet ook welke
eene verouderde melaatsheid had, daadelyk moesten
verbannen worden; daar integendeel eene menigte
zweeren, blaaren en vlekken, hen niet onder
dat veroordeelend vonnis bragten.
G. Men vindt de reden, om welke een op het
uitwendig aanzien allerellendigst Israëliet , een
mensch in wien de melaatsheid geheel uitgebot was ,
verklaard moest worden rein te zyn.
H. Men verklaart de letter van de wet en behoudt
derzelver oogmerk, in opzicht tot eene verbanninge
uit het leger van Israël, en eene wederaanneeminge
tot de gemeenfchap met het letterfyk
Israël, nevens het daar uit volgend aandeel, aan
kerkelyke en burgerlyke voorrechten.
I. Men ontdekt de billykheid van die verordeninge,
dat de reinverklaarde, noch na dit vryfpreekend
vonnis, zoo veele plechtigheden waarneemen ,
zoo veele offerhanden brengen moest, eer hy als een
volkoomen gereinigd Israëliet mocht worden aangemerkt.
Dat men veele van deeze dingen niet kan toep'asfen,
op 't geen de Uitleggeren willen dat door
=de wét omtrend den melaatfen bedoeld worde ,
moet die Geleerden zelve niet onbekend geweest
zyn, wyl zy dezelve ftilzwygend voorbygaan; en
dat zy zeer duidelyk toepaslyk zyn op het kerke-
II. DEEL. Q lyk

24^ DE M E L A A T S H E I D
lyk beduur, byzonder bet gebruik van de fleufelen
des hemclryks , fchcen hen zoo helder in de
«sogeó , dat fommige van hen niet voorby konden ,
gelyk booven reeds gebleken is, het daar op thuis
te brengen, en zal zoo aanftönds door de toepasfinge
zelve, openbaar worden. Want toch :
i. De Goddelyke wet heeft tot haar voorwerp,
niet allerhande menfchen , maar bepaald Israëliten,
bewooners van dat leger in 't welk Jehovah woont,
deelgenoten, leden van de waare Kerke, in die
byzondere om Handigheid van verdagt te zyn wegens
de plaage der melaatsheid, of daadlyk aan dezelve
onderworpen; de- oefening der Kerkfleutelen
heeft deeze zelve eigenfehappen, zy gaat niet over
den geenen die buiten de gemeenfchap der Kerke
zyn, zy betreft zulke leden der Kerke omtrend
welke bedenking valt, of dezelve in de gemeenfchap
van Gods Israël, behouden ,dan van dezelve
geweerd moeten worden , en zulken welke daadlyk
in zulk eenen toeftand zyn, dat het laatfte omtrend
hen moet plaatfe grypen.
Ut ontken niet dat het gebruik dier Kerkfleutelen,
in het gemeen aangemerkt, zich verder uitftrekke
als tot verdagte of fchuldige Kerkleden ;
maar men dient in het oog te houden, dat de wet
omtrend den melaatfen geen wet was, welke Israël
in 't gemeen betrof; maar alleen die Israëüten,
welke aan deeze Kwaaie als een gevolg van hunne
misdaaden ondeiworpen waren, of omtrend welken
in deezen de verdenking viel; en omtrend zulke

DER OUDE ISRACLITEN. 243
ke Kerkleden gaat alleen die betrekking der Kerk-
fleutelen, welke zoo eeven is voorgefteld.
2. Omtrend zulke Israëliten, wil de Heer, dat
de Priesters de wettige Dienaars van het Heiligdom
dezelve befchouwen, onderzoeken en beoordeelen
zullen. En, de wettige opzieners der Kerke zyn
alleen bevoegd , om over de verdagte of fchuldige
Kerkleden, in die betrekkinge aangemerkt, te oor-
deelen, hen is de befchouwing van dezelve aanbe­
volen, zy moeten naar derzelver toeftand onder­
zoek doen.
' 1. Doch, volgens de Goddelyke wet, viel de
openlyke beoordeelinge der Priesteren omtrend
zulke menfchen, dan eerst voor, wanneer dezelve
tot hen'gebragt waren, gelyk de wet teffens eisen-
te dat zy tot hen gebragt moesten worden.
Over'de verborgen zonden oordeelt de Kerk niet
openlyk, maar dan eerst, wanneer de v^rcagte of
fchuldige Kerkleden tot de opzieneren gebragt zyn;
en het is. teffens de plicht van yder waaren Israë­
liet, zulke Kerkleden aan de opzieneren bekend te
maaken.
4. De Heer gebiedt, dat die tot de Priesters ge-
bragte Israëliërs door hen naauwkeurig befchouwd
zouden worden , dat zy wel ernftig moesten acht
geeven op den byzonderen aart en de kentekenen,
van die bepaald genoemde Kwaaie.
" De opzieners der Kerke zyn verplicht, volgens
het bepaald voorschrift van Gods geboden ernftig
en oplettend onderzoek te doen, naar de waare
«refteldheid van zulke Kerkleden, en of zy byzon-
Q %
d e i
"

S44 DE M E L A . A T S H E I B
der fchuldig zyn aan zulke zonden, op welke het
lot der melaatfen de affcheidinge van de Kerke verordend
is.
N 5. Waren de gevallen twyfelachtig, dan gebiedt
de Heer eene opfluitinge van die perfooneu , en
zelf foms by herhaaling , indien naamlyk na de
eerfte opfluitinge de Kwaal was ftaande gebleven,
en niet veranderd.
Terwyl, wanneer die Kwaal dan was ingetrokken
, de vryfpreeking; maar indien zy was uitgebreid
, de veroordeeling volgen moest.
By de bedieninge der Kerkfleutelen gebeurt het
niet zeldzaam,-dat de Opzieners geene toereikende
kenmerken van den byzonderen toeftand der hen
aangebragte leden hebben, en dan moeten zy zich
wachten van aanftonds vonnis te vellen, maar een
byzonder, een afgetrokken opzicht op zulke menfchen
houden , en hen zelf vermaanen zich te onthouden
van die gemeenfchapoefeninge met de Kerkleden
in welke zy te vooren leefden, en dit zoo
lang, tot dat zy duidelyke kentekenen van hunnen
toeftand ontdekken; vinden zy dat deeze leden
waarlyk na deeze aanvangelyke verootmoediginge
verbeterd zyn, dan moeten dezelve vry verklaard
worden; maar is integendeel hun toeftand verergerd
, is hun Kwaal uitgefpreid, de veroordeeling
moet dan ook niet langer worden uitgefteld.
6. Een melaatfe vlek bragt volgens de Goddelyke
wet, den Israëliet onder de verbanninge; maar
geenzints eene geheele meenigte zweeren, blaaren,
gezwellen , brandingen en fchurftheden van eenen
an-

DER OUDE ISRACLITEN. 245
anderen aart. Integendeel die laatften moesten
rein verklaard werden; en eene verouderde melaatsheid
moest al was het maar een enkel wit
gezwel met de gezondheid des levenden vleefches
daar in, terftond onrein verklaard, en de daarmeê
behebde velbannen worden.
In de Kerke mag men geenzints zulke menfchen
welke de droevige gevolgen der zonden, zelf
booven andere dragen; geenzints alle zondige menfchen
in het gemeen, uit de gemeenfchap der
Kerke weeren; integendeel, koomt 'er niet meer
by,zy moeten in dezelve gehouden worden,maar
zulke, welke byzonder fchuldig ftaan aan zelfs
maar eene zonde, op welke de Heer gezegd heeft,
doet hen uit het midden van u weg; zulke welke
zich voor het onderzoek der Kerkopzieneren
verborgen gehouden hebben, en daar door ver T
ouderde, verharde in die zonde geworden zyn,
moeten ook zonder dubbinge uit de gemeenfchap
der Kerke verbannen worden.
Zoude men denken, die behouding van aan gemeene
zonden fchuldige menfchen, in den fchoot
der Kerke, is echter geene reinverklaaring van
dezelve, en deeze word nochthans door de wet
gevorderd omtrend foortgelyke Israëliërs. Dan
dient ten antwoord , die reinverklaaring zegt volgens
het oogmerk van de wet niet anders, dan
gehouden en verklaard te worden voor zulken,
welke gerechtigd zyn, tot de uitwendige gemeenfchap
met Gods Israël, en dus hetzelve 't geen
de Kerk in dat geval verricht.
Q 3 zoi*

246 D E M E L A A T S H E I D
Zou men zeggen die toepasfing gaat door met
opzicht tot de zeden, maar niet in betrekkinge
tot de leere, welke zoo wel als de eerlte het
voorwerp zyn van de Kerkbeftuuringe ?
• Hoe kan toch een mensch, welke eene waarheid
verwerpt, maar intusfchen in alles voor het
overige de zuivere leere aankleeft, uit de'Kerke
geweerd worden.
Dan antwoorde ik; gelyk niet .alle zonde tegen
den Lev'itifchen Godsdienst den Jood melaats deed
worden, maar die zonde in 't byzonder,op welke
deeze ftraf gedreigd was; zoo 'moet, niet de
verwerping van eene of andere waarheid in het
gemeen, maar die in 't byzonder, welke tegen
de gemeenfchap met de Kerke ftrydt, hier inaanmerkinge
genoomen worden; dat is , wanneer een
Kerklid eene grondwaarheid, zonder welker erkentenis
de waare Kerk geen waare Kerk meer
zyn kan, verwerpt , dan mag hy in de Kerke
niet meer als derzelver lid erkend worden; en
dit is niet ongerymd, niet hard; want de verloochening
van zoö eene waarheid, fleept noodwendig
met zich, de verwerpinge van andere grondwaarheden,
met dezelve naauw verbonden,
7. Volgens het Goddelyk bevel, moest zulk
een mensch, aan wien de melaatsheid geheel was
uitgebot, dien zy het geheele vef bedekte, hoe
ellendig hy 'er ook uit zag, rein verklaard worden
, en de wet geeft tot reden, zyne plaag was
in wit veranderd, dat is hy was geneezen; althans
het kwaad was zoo gefield, dat het zon-

DER OUDE ISRAËLI TE N. 247
der den lyder verdere fchaadc aantebrengen, zoude
weggenoomen w r
orden.
Even dit is een leerbeeld, boe het in Gods Kerke
met het gebruik haarer fleutelen gaan moet; gelieft
het'Gode blyken van zyne ontferminge aan eenen
uit de gemeenfchap met zyn volk geweerden ellendeling
te geeven, blyken dat zyn toorn van zulk
eenen gevveeken zy, blyken van eene rondom zichtbare
veranderinge in deszelfs toeftand te doen openbaar
worden , dan worden , al is zulk een mensch
voor het overige, een walchelyk zondaar, de Opzieners
der Kerke verplicht, denzelven niet langer
buiten de gemeenfchap van Gods volk te houden,
maar integendeel denzelven van dien ban te onthef,
fen.
8. En dit overeenkomftig de letter van Gods
wet, welke fpreekt van eene wegzendinge uit Israëls
leger, cn eene wederaanneeminge, welke deel
gaf aan de burgerlyke en Godsdienftige voorrechten
van Israël.
AVant verder gaat noch de fluiting noch de ontfluiting
in de Kerke immermeer, voor zoo verre
zy naamlyk een daad der Priesteren is.
Dat toch alle de wegens melaatsheid verbannen
ïsraëliten geenzints van Gods zaalige gemeenfchap
verbannen ,. alle de wederom in het leger toegelaatene,
niet daadlyk tot de verbondsvereeuiginge met
God in den Mesfias gekoomen zyn, zal niemand
immer durven loochenen, fchoon het teffens zeker
is, dat wanneer die verbannen Jooden nimmer weder
werden teruggebragt tot de gemeenfchap van
Q 4
ï s
*

448 DE M E L A A T S H E I D
Israël, behalven in de buitengewoone gevallen om
byzondere redenen gebeurd, men van hen niet
ftellen kan, dat zy behoord hebben tot het Israël
Gods naar den Geest.
Even zoo is het met betrekkinge tot de uitge»
llooten en weder aangenoomen Kerkleden; dit
neemt echter niet weg, dat volgens Jefus woord
ai wat in de Kerke op eene wettige en naar het
Goddelyk voorfchrift ingerichte wyze, gebonden
en ontbonden word, in den Hemel gebonden of
ontbonden zy.
9. Wanneer een melaats Israëliet, naderhand by
de veranderinge van zynen toeftand , door den
Priester werd rein verklaard, werd hy wel weer
met Israël vereenigd, doch niet aanftonds volkoomen;
integendeel, dan moest eerst een offer voor
hem aangebragt, hy moest eerst met bloed en wa.
ter befprengd worden; hy moest zyne klederen
en zyn lichaam wasfen en al zyn hair affcheeren,
en dan wel in het leger maar niet in zyne tente
koomen; wasfingen , fcheeringen, beftrykingen en
offerhanden , welke daar na wederom herhaald
moesten worden, en dan eerst was de verzoening
volmaakt gefchied.
Hoe duidelyk vertoont zich de betaamlykheid
daar van naar onze overbrenginge ? Wanneer toch
een Kerklid onder het oordeel der affcheidinge gevallen
is, moet hy, by de rondom zichtbaare veranderinge
van zynen toeftand, wel weder aangenoomen
worden, doch geenzints als of 'er niets
omtrend hem gebeurd was. Dien aanvanglyk aan->
ge-

DER OUDE ISRAëLTTEN, 249
genootnen moet geboden worden, zichtbare blyken
van verootmoediginge te geeven , te toonen dat
hy een walge hebbe van zyne voorige zonden, en
met dezelve geen gemeenfchap hebben wil; hy moet
onderricht worden, hy moet belyden, dat hy de
befprenginge met het bloed des grooten Middelaars
, met het rein water, dat hy het tegenbeeld
van dat wettisch offer noodig hebbe , ja dat hy
deel moet hebben aan dien geheelen Christus, die
geftorven is om der zonde en opgewekt om der gerechtigheids
wille, zal dit zyn berouw verootmoediging
en afkeer betoonen van de zonde , een werk
in waarheid zyn. Maar ook, heeft die wederaangenoomene
den Priesteren in deezen geheel voldaan,
durven zy denken dat hy deel hebbe aan het tegenbeeldig
zond- en zoenoffer,en aan de befprenginge
en'beftrykinge met het tegenbeeldig bloed, water
en olie; dan moeten zy hem niet alleen tot alle
de Kerkvoorrechten van Gods Israël zoo volkoomen
toelaaten, als of hy nooit van dezelve geweerd
was; maar zy moeten hem ook aanmerken
als zulk eenen die daadelyk met God verzoend is.
Hier zoude ik myns oordeels deeze verhandelinge
fluiten mogen, als genoegzaam myne opvattinge
geftaafd hebbende.
Doch om dezelve des te meer te bevestigen ,
zal ik opgeeven en beantwoorden eenige bedenkin.
gen tegen dezelve, welke my, behalven die reeds
weggenoomen zyn, voor den geest gekoomen zyn.
Men zal misfchïen denken; in deeze verklaarin­
ge word iet overgeilagen, het geen nochthans a,l
Q 5 *

25P D E M E L A A T S H E I D
te annmerkelyk is om geene byzondere overbren*
ginge te vorderen; naamlyk de onderfcheiden foorten
der n.elaatsheid, zichtbaar in de zoo zeer verfchillende
vertooningen van dezelve.
Maar, men erinnere zich, dat in het breede
door my beweezen zy, die plaag was Hechts eenfoortig!
zy vertoonde zich zekerlyk op verfcheiden
wyzen , dan eens als eene pas beginnende dan eens
als eene verouderde Kwaaie, dan eens op het hoofd;
dan eens in den baard, dan weer op andere leden
des lichaams, dan eens wit dan weer roodachtig
wit- of geelachtig: nu eens in een vlek, dan weer
in een gezwel, dan als een blaar; doch alle die
verfchillende vertooningen hongen deels van de gefteldheid
des lichaams, deels van eene .meerdere of
mindere trap, deels van verfcheiden toevallen af, en
geene van allen maakten zy een wezenlyk onderfcheid
of eene verfchillende Kwaaie.
Het zal niet noodig zyn dit gezegde te bewyzen ,
daar de bevinding daaglyks bevestigd, dat eene en
dezelve lichaamskwaal , zich op onderfcheiden
lichaamsieden en onder meer verfchillende verfchynzelen
vertoonen kan, blyvende nochthans
die Kwaal wezenlyk dezelve.
En de hoofdlidling blykt , behalven uit het
reeds te vooreH gezegde, genoegzaam daar uit:
Omdat onder alle die veranderde vertooningen der
Kwaaie, derzelvc hoofd- en onderfcheiden kenmerken
de heerfchende, en de regel bleven , naar welken
de Priesters moesten oordeelen; naamlyk. het dieper
zyn dan het vel, het veranderen van het hair,
en

DER OUDE ISRAÜLITEN. f $f
en de iiitfpreiding van de vlekken,blaareir of zwec-
ringen.
Om dat men ook waarlyk tot beuzelmgen vervallen
moet, wanneer men uit de onderfcheiden vertooningen
dier plaage verfchillende misdaaden ;
wanneer men van eene en dezelve plaage, welke
in alle die onhandigheden met een en hetzelve
woord genoemd word, en dezelve onderfcheidskentekenen
behoudt, verfchillende overtredingen;
wanneer men- van dezelve Kwaaie, eene andere
zonde maaken wil,wanneer die op het hoofd, eene
andere als die-zich in den baard, eene onderfcheiden
zonde,wanneer die op de borst, en weer eene andere
, wanneer die op den buik zich vertoonde.
Ja zelfs, om dat wanneer men al zulk eene ver.
fchillende verklaaringe. van die plaage in derzelver
onderfcheiden. vertooningen , maaken wilde, indien
men al moest toeftaan , dat die verfchynzels onderfcheiden
foorten van melaatsheid aanwezen, men
dan noch veel gcvoeglyker dezelve zoude kunnen
toepasfen ; fommige , op vergrypingen tegen QC
leere; en andere op gebreken in de zeden, op
welke de God van Israël zoodaanige ftraffe gedreigd
hadde, dan op de erf- en daadelyke zonden, of,
op onderfcheiden misdaaden door verfchillende leden
des lichaams begaan; of op dc noodzaaklykheid
om in het belyden van zonden alle de onhandigheden
van dezelve en derzelver verfchillende
foorten optenoemen (*).
Een
(/; Zie van dit laatüe LOR1NUS 1.1. pag. 378.

Ö5 2
DE M E L A A T S H E I »
Een ander zal mooglyk zeggen, de plaag der
melaatsheid was bepaald gedreigd op de overtre-;
dinge tegen fommige Levitifche inzettingen , en dus
betrof dezelve alleen de leere, daar integendeel de
fieutelen des Hemelryks heure voornaame betrekkinge
hebben op de zeden van de leden der Kerke,
Doch fchoon de Heer op deeze en geene zelf byzondere
zonden van Israël, andere van deeze plaage
onderfcheiden ftraffen gedreigd hadde, en wy
dus in de overbrenginge geenzints alle de zonden
der Kerkleden mogen influiten, het geen daarenbooven
geenzints oordeelkundig zyn zoude, wyl
die alle geene voorwerpen zyn van het firafoefenend
Kerkbeftuur; zoo blyft het nochthans zeker,
dat die vergrypingen tegen de Levitifche inzettingen
eenen regelrechten invloed hadden op de zeden
der Israëliërs, en dat zy door dezelve in hunne
zeden daadlyk verontreinigd werden.
Ten anderen, het is zeker dat de Kerkfleutelen
eeven zoo zeer op de leere als op de zeden betreklyk
zyn.
En eindelyk, niemand zal zulken welke zich
omtrend de grondleerftukken van dien Godsdienst,
welken zy belyden, opzettelyk vergrypen, vooral
dan wanneer zy, gelyk het geval by den Jooden
was, willen veinzen tot dezelve Kerkgemeenfchap
te behopren, voor deugdzaame menfchen houden
kunnen.
Vcelligt zal iemand denken, hoe frrookt het met
deeze verklaaringe dat zulk een Israëliet Welke wel
een melaats gezwel hadde, doch by wien echter
ge-

DER. OUDE ISRAëLITENi «53
gezondheid des levenden vleefches gezien werd,
onrein moest verklaard worden; daar integendeel
een geheel met melaatsheid bedekte moest rein verklaard
worden? Handelt men zoo in de Kerke?
Gaat het dus met de bedieninge van derzelver fleutelen?
Moet een gedeeltelyk zondig mensch uit de
gemeente geweerd, en een geheel met zonden bedekte
in dezelve gehouden worden?
Ik antwoorde, men vergeet in deeze tegenwerpinge,
dat die Jood in wien een melaats gezwel
was , daadlyk onrein moest verklaard worden, om
dat die plaag niet veranderd, niet geneezen was, en
dat zulk een mensch in wiens melaats gezwel de
gezondheid des levenden vleefches gevonden werd ,
eene verouderde melaatsheid hadde, daar integendeel
, wanneer deeze plaag het geheele vel bedekte ,
dezelve als eene geheel uitgebotte in wit veranderde
en geneezen melaatsheid moest worden aangemerkt
; en dat in deezen de overbrenging volgens
myne verklaaringe zeer wel vleije, is booven reeds
gebleken («).
Een ander zal mooglyk vraagen, indien 'er niet
meer in en door die breedvoerige Goddelyke wet
bedoeld word, dan te leeren, hoe men, in het Kerkbeftuur
moet handelen omtrend zondaaren fchuldig
aan eenige byzondere overtredingen, en als zoodanige
bekend geworden; waar toe dan die wet
zoo breed en met zoo veele voorbehoedzels voorge-
(«) Onder N. 6, 7»

254
D E
M E L A A T S H E I D
gefield; waar toe dan zoo veele offerhanden en
plechtigheden by de reiniginge des melaatfen ? wyzen
niet integendeel alle deeze dingen aan , dat 'er
zaaken van meer gewicht onder verborgen liggen ?
Doch dan meen ik, zal dit antwoord voldoend
zyn; het Kerkbeftuur, overeenkomftig den Goddelykea
wil en naar zyn voorfchrift ingerigt, is
eene zaak van het uiterst gewicht en van eenen zich
ver uitttrekkenden invloed.
Ook zyn omtrend dit ftuk, de voorbehoedzetó
en naauwkeurige bepaalingen zoo noodig als omtrend
eenig ander hoofdftuk, daar niet alle zondert
en afdwaalingen, maar alleen die welke het kenmerk
dragen van eene byzondere met de Goddelyke
ftraffe gedreigde, en tegen den vastgeftelden
Godsdienst zich verzettende overtredinge, de voorwerpen
van de Kerkelyke tuchtoefeninge zyn mogen
, en daarom naauwkeurig voorgefteld moesten
worden; ja de wysheid van den Wetgever vorderde
, zorge te dragen dat zyne dienaaren in deezen
op het duidelykfte onderricht werden, zoo met
opzicht tot die voorwerpen zelve, als met betrekkinge
tot hunne behandelingen omtrend dezelve.
En wat aangaat de veelvuldige plechtigheden en
offerhanden by de reiniginge des melaatfen, deeze
moet men aanmerken, als daarom in betrekkinge
tot Israël met de hoogfte wysheid verordend, om
dat volk zoo veel te meer van die zonden, op welke
de melaatsheid gedreigd was, aftefchrikken, wyl
het fchandelyke van die plaage, en het moejelyke
om zulken, welke 'er door waren aangetast, in hunne

D E B. OUDE ISRAëLITEW. «rgg!
n'e voorgaande voorrechten te herftellen, door die
vermenigvuldiginge en herhaalinge der plechtigheden
en offerhanden zeer duidelyk wierd aangewezen.
Maar ook, in de overbrenginge kan ons dit zeer
gepast vertoonen, hoe 'er omtrend zulk een lid
der Kerke 't geen onder de verbanninge heeft moeten
gebragt worden, veele en herhaalde vermaningen
, waarfchouwingen en aanwyzingen van de
noodzaaklykheid, om verzoeninge met God op
Christus zoenoffer te zoeken, moeten plaatfe hebben
, eer hetzelve wederom volkoomen met de Kerke
vereenigd, en als een waardig lidmaat van dezelve
kan worden aangemerkt.
Of wil men een ander antwoord, ook hetzelve
is myns oordeels zeer voldoend (v). 'Er was in
alle Kerkdienstplechtigheden onder Israël, (betreffende
naamlyk den melaatfen ,) eene burgerlyke reden
; de melaatfen waren van allen gehaat, en dit
moest door alle die ceremoniën worden weggenomen;
'er was eene Kêrkelyke reden, om een woest
volk dus in gehoorzaamheid te houden; 'er was
eene zedelyke reden in , om dat aan Gode alleen
de eer van de geneezinge toekwam; 'er was eene'
geestelyke reden in, om dat God alleen, de melaatsheid,
wegens de zonden opgelegd, geneezen,
alleen de zonden vergeeven kan.
En
(y) Men vindt dit by J. NICOLAI ad Sigonium de
Rep. Ebr. pag. 368.

Sj6 DE M E L A A T S H E I D
En deeze aanmerking geldt ook met betrekkinge
tot het bedoelde in de wet, daar de verfcheiden
onderhandelingen met zulk eenen wederaanteneemen
lidmaat, de andere leden overreden kunnen ,
dat men deszelfs verbeteringe naauwkemüg onderzocht
en zeker bevonden hebbe, en zy dus veilig
hunnen af keer, welken zy van hem gehad hebben,
kunnen , ja moeten afleggen; daar door dezelve de
verbannen mensch leeren konde, dat hy zich zeer
zwaar bezondigd hadde, en teffens hem aangewezen
werd, dat fchoon de Kerk hem deeze zonde
vergaf, de eigenlyke vergeving zyner zonden ,
en zyne verzoening met God alleen door en op het
tegenbeeld der zond- en zoenofferen verkregen konde
worden.
Noch zegt men mooglyk, deeze tcepasfing onderftelt,
dat ongemeene tydelyke bezoekingen blyken
zyn , dat men de daarmeê bezochten, buitengewoon
groote zondaaren noemen moge; en dit
gaat geenzints door. Maar, .men vergeet, dat de
melaatsheid eene bepaald gedreigde ftraf was, volgende
op het begaan van byzondere .zonden, en
derhalven dat, wanneer die plaag op iemand gezonden
werd, deeze even daar door erkend en behandeld^
oest worden als zulk een, die aan deeze byzondere
overtredingen fchuldig was; dus koomt
in de overbrenginge niet zoo zeer de ftraf, of het
ongemak, het geen deeze plaag aanbragt, in aanmerkinge,
wyl 'er geene, althans zeer weinige, bepaalde
lichaamsongemakken zyn, uit welke men,wanneer
deeze iemand treffen,befluiten kan, dat zulk
een

DER O DDE ISRAëLITEN. 257
een mensch een zondaar, zy booven anderen, wyl
deeze niet als zoodaanig kenmerk door God gedreigd
of aangewezen zyn , maar wel de melaatfe
zelv, voor'zoo verre hy het kenteken droeg van
zulk eenen zondaar die aan uitfteekende, en byzonder
bedreigde misdaaden fchuldig ftond.
Met een woord, de melaatsheid was zoo wel
«ene openbaare ongefteldheid, als eene zichtbaare
ftraf; en die 'er meê behebt waren, werden daar
door openbaar als overtreders van Gods geboden ,
en levert dus in de toepasfinge duidelyk eene vertooninge
van eenen bekend geworden grooten zondaar;
het rechte voorwerp van het verbannend
Kerkbeftuur.
Noch denkt men misfchien; zoo deeze opvatting
doorgaat, dan moeten door het Kerkbeftuur niet
alle groote en openbaar geworden zondaaren, maar
alleen zulke welke aan een byzonder foort van ongerechtigheden
fchuldig zyn, uit de gemeenfchap
der heiligen geweerd worden; want deeze plaag
was alleen als eene ftraf op eenige byzondere zonden
gedreigd; en dit zal echter niemand ftaande
houden.
Ik antwoorde; ja 't is zoo! niet alle groote zondaaren
, niet alle zonder uitzonderinge welker fchuld
is openbaar geworden, zyn het voorwerp van den
Kerkelyken ban; 't zal niet noodig zyn dit uittebreiden,
men denke om iemand die in eene woede
, zich door vloeken eens vergreep, op iemand
tegen zyne gewoonte dronken geworden.
Maar aan de andere zyde, moedwillige overtre-
II. DEEL. R. ders,

25S D E M E L A A T S H E I D
ders, en dan zulke, welke openbaar geworden
zyn als fchuldig aan zulke ongerechtigheden , door
welke zy van de gemeenfchap met de Kerke beroofd
moeten worden, koomen daaromtrend in
aanmerkinge; en even deeze worden door de melaatfen
levendig afgefchilderd.
't Zal mooglyk in iemand opkoomen: die plaag
onder het oud Israël had ten gevolge de beroovinge.
van burgerlyke voorrechten, en men kan nimmer
zeggen, dat de Kerk ooit het . recht gehad
hebbe om haaren ban zoo verre uitteftrekken.
Doch, men denkt op deeze wyze verkeerd over
de verbanninge der melaatfen onder Israël. Zy werden
'er door geweerd, niet van het gebruik hunner
goederen, maar van 't genot hunner Godsdienstvoorrechten,
en onder deeze van hunne wooninge
onder Israël, niet om dat deeze eene burgerlyke
faamenwooning was , maar om dat Jehovah
in het midden van dit volk woonde.
Zy hadden wel het onaangenaame dat zy van
hunne vrienden en nabuuren voor eenen tyd gefcheiden
waren, doch deeze werden in dit geval
niet als menfchen, maar als aan Gode geheiligde
menfchen, als medeburgers der heiligen, en huisgenoten
Gods aangemerkt. En even dit is waar
in de overbrenginge tot het Kerkbeftuur , gelyk
yder kundige aanftonds vatten zal.
Zoude 'er eindelyk iemand zyn, dien het fiuitre*
myne verklaaringe te omhelzen, wyl in dezelve
geen toepasfing gemaakt word , ja niet gemaakt
kan worden, omtrend de melaatsheid der huizen,
kle-

DER OUDE ÏSRAëLITEN. 259
klederen en gereedfchappen. Deezen verklaar ik,
daar in geenen verborgen zin , noch eene hoogere
bedoelinge te vinden; en men kan de gronden op
welken ik dus fchryve, vinden in de voorgaande
tweede verhandelinge.
Trouwens, men moet flechts die vreemde vindingen
noemen , tot welken men gekoomen is om
in deezen eenen geestelyken zin te kunnnen noemen
, en elk bedaard denkende zal daar door overreed
worden, dat men wel vernuftige fpelingen
maar geene flandhoudende overbrengingen hebbe
kunnen uitdenken. By voorbeeld, moet men dit
niet belyden, wanneer men leest f»: Door wolle
klederen word de maagdelyke, door linnen klederen
de gehuuwde ftaat; door het vellentuig worden de
verzoekingen en bekommeringen om het geloove , de
Godvrucht en de deugd aangewezen. Luidt het
veel gegronder, wanneer men vindt f»: De melaatsheid
der klederen verbeeldt den aart der zonden
, en den aanwas van derzelver ft er kt e door de
wet, als meede de geene met welke Christus als bekleed
en gefierd is, die hunne /metten daaglyks
laat en uitwasfchen, en de melaatsheid der huizen
was een levendig beeld van den befmettenden aart
der zonde. Hoe vreemd klinkt het, wanneer men
hoort ftellen, de melaatsheid der klederen, betekende
de groote boosheid die 'er in de zonde is. Zy
maakt het gemoed des zondaars niet alleen onrein ,
maar
(w) HESYCHIUS apud Lorinum in Levit. pag, 412.
(*) Zie BIERMAN 1. 1. bl. 164, 166.
R a

26"o DE M E L A A T S H E I D
maar ook word alles wat hy gebruikt en bezit, aU
les wat hy heeft en alles wat hy doet, daar door
onrein enz fjy}. Of wanneer men vindt: de me­
laatsheid der klederen, welke onrein verklaard zyn-
de van niemand mochten gedragen, maar moesten
verbrand worden, beeldde af die geenen, welke als
de klederen van Christus en zyn lichaam zyn, welke
zich by hetzelve voegen, en door welke hetzelve ver-
fier d word, welke hier door geleerd werden zuiver
te zyn en zonder fchandelyke befmettinge of verderf,
maar dat die welke zulke fchandelyke onreinheid in
haar hebben, tot dtn vuure bewaard worden. En
de melaatsheid der huizen beduidde , zoo het fchynt,
de onreinigheid van een huisgezin of volk welk in
het land Canaan woonde, naamelyk de Jooden, die
alzoo een onrein volk geworden zyn, befloten onder
de zonde, en uitgefloten van het Koningryk der he­
melen (z). Als men ziet verzekeren , de melaats­
heid der klederen betekent de befmetting der daa­
delyke zonde, terwyl omtrend die plaage in de hui­
zen alken aangemerkt word, de mensch verontrei­
nigt ook zyne werktuigen, en God ftraft hem in
zyne goederen, en alles moet voor ons gereinigd en
geheiligd worden in Christus f»- Welk eenen
grond heeft het toch, te Hellen, de melaatsheid
der huizen is de kettery in de byzondere Kerkge-
(y~) HENRY over Levit. i D. bl. 493.

DER OUDE ISRAëLITEN. 2f5l
meentens in de algemeene Kerke, welke ah een gest
en kanker voortkruipt, en alles befmet (£).
Hoe ver gezogt is die verklaaring, de melaats-
beid der klederen verbeeldde eene valfche gerechtig­
heid , en die der huizen vertoonde het fchaduwhuis,
•t welk God tot zynen dienst onder het Oud Testa­
ment hadde gefchikt, doch 't welk door het mis­
bruik en de vleefchelyke gedachten welke Israël zich
daar van maakte, onrein werd (c~).
Hoe wonderlyk klinkt het dar men zegge, door
de melaatsheid der klederen en der huizen, word
ons geleerd dat ook de klederen en huizen den dienst
der ydelheid onderworpen zyn, van welken zy ech­
ter weder zullen vry gemaakt worden; anders kan
men ook zeggen, dat God met de melaatsheid der
huizen, de gruwelykheid van zulke zonden heeft
willen aanduiden, die ganfche huizen, geft'achten
en volken bevlekken (d).
Ik meen genoeg te hebben opgegeeven (e) , om
(b) HULSIUS prar. prifci Israëüs pag. 877.
(

2ÖÜ D E M E L A A T S H E I D ENZ.
zelf uit het huiverig en zoo zeer verfchillend verklaaren
van dit verfchynzel, de onzekerheid ja ongegrondheid
van eenen zoo genoemden verborgen
zin, in hetzelve te vertoonen. Trouwens, om
het reeds in de voorgaande verhandelinge aangetekende
niet te herhaalen, de natuurlyke oorzaakcn
welke die plaag in de klederen en huizen hadde,
bewyzen dit; men kaa dezelve in fommige opzichten
eene ftraffe noemen, doch de wettifche onreinheid
welke dit ongefteld zyn der klederen en
wooningen vergezelde, vloeide niet, uit derzelver
befmetlykheid, noch daar uit, wyl zy veroorzaakt
werd door de uitvloeizcls uit de lichaamen
der melaatfe Israëiiten, maar uit de Goddelyke
verklaaringe, welke tot haaren grond hadde, wyl
de Heer byzonder zorge droeg voor de gezondheid
en reinheid van zyn volk, 't welk hy wilde dat in
de laatfte betrekkinge zelf alle andere volken te
booven ging, gelyk daarom die reinheid zoo geduurig
aan Israël werd aanbevolen (ƒ).
Deeze acht bedenkingen, buiten welke ik geene
andere heb kunnen uitvinden, dus weggenoomen
hebbende, maak ik onder dankzegginge aan de
Goddelyke hulpe,van de behandelinge der melaatsheid
onder de oude Jooden, thans een einde.
(ƒ) Verg. HENRY 1. 1. bl. 494. in de aantek. en
JOODSCHE BRIEVEN 4 D. bl. 180, 181.
*
JE-

JESUS BEGRAVING
BEHOORDT NIET TOT DEN STAAT
VAN ZYNE
VERNEDERING E,
NADER BEWEZEN.
In het eerfte Deel van deeze myne Mengelfchriften,
bladz. 79—158. vindt men de boovenftaande
ftelling zoo ik meen bewezen: en ik heb my
mogen verheugen in de goedkeuringe van die verhandelinge
door Mannen van Naam in onze Kerk.
Doch in het zeer nuttig werk, de Nieuwe Ne-
d e n k t e e n
e c e n f e n t
derlandfche Bibliotheek («) R
niet zoo gunfttg over dit myn gevoelen, en hy
geeft eenige bedenkingen tegen hetzelve.
Ook heeft een waardig Hoogleeraar my eene tegenwerpinge
gedaan, ontleend uit den ftaat in welken
zich een dood lichaam bevindt. Het een en
ander doet my thans myn boovengenoemd gevoelen
(a) Vierde Deel No. 2. St. 1. bl. 69, 70.
R 4

264 JESIÏS B E G R A V I N G ,
len nader ftaven door die bedenkingen te weerleg,
gen.
Schoon myn oogmerk niet is, my over de recenfie
zelve te beklagen, kan ik echter ter myner
verdediginge niet voorby te fchryven, dat het my
fmerte, in dezelve geen eene eenige van die redenen
, welke ik tegen het algemeen aangenomen gevoelen
hebbe aangevoerd, opgegeeven veel min
ontzenuwd te zien.
Dit leest men 'er toch alleen. Het geen onze
Godgeleerden daar over, als over een trap van Jefus
vernederinge, gedagt en gefchreven hebben
êpgegeeven en beoordeeld zynde, gaat fhy] ten bejlulte
na, of'er ft e Ui ge redenen zyn, om buiten
het geen hy reeds te vooren gezegd hadde, uit den
aart van Jefus begravinge zelve vast te ft ellen, dat
het algemeen gevoelen - •. te verwerpen zy, en
integendeel de ftaat in welken Jefus kwam door,
en bleef geduurende zyne begravinge, aantemerken
zy, als een ftaat van ruste, en een blyk van de door
hem volbragte voldoeninge (b).
Ook heeft de Recenfent geen eene van die redenen
of bewyzen, welke door my ter ftavinge van myn
gevoelen zyn opgegeeven, in derzelver aart, of
hoedanig zy zyn, opgenoemd, veel min getoetst.
Hy zegt alleen (c) : Wy zouden te breed uitkopen
wanneer wy die redenen, welke tien in getal zyn,
(b) Ree. bl. 69.
(e) Ibid. bl. 70.
ftuk

G E E N V E R N E D E R I N G . 20*5
ftuk voor ftuk wilden opgeeven en beoordeelen; de
onpartydige waarheidminnaar leze die in het werk ,
en bedenke dan, of men evenwel daarom alle vernedering
hoe genaamd van Jefus begravinge moet
uitfluiten.
Of het edelmoedig zy,over een werk, tegen het
welke men verfcheiden bedenkingen opgeeft, op die .
wyze te fchryven, te meer daar die bedenkingen,
welke de Recenfènt van elders ontleent en voorftelt,
reeds in dat beltreden werk, gelyk nader
blyken zal, beantwoord zyn; of het betaamend zy
den lezer onkundig te houden van de gronden op
welke het ftuk, dat men tracht omtewerpen, gevestigd
is, laat ik aan het oordeel van alle onpartydigen.
Dit kan ik niet verzwygen , dat de ftellige redenen
welke voor myne meeninge zyn opgegeeven en
aangedrongen, geenszints het DAAROM zyn, om
H welk men alk vernederinge van Jefus begravinge
moet uitfluiten, gelyk de Recenfènt het voorfteit.
Integendeel, dat DAAROM is uit de volgende
gronden door my opgegeeven, wyl vooreerst de befchryvingen
onder welke onze Godgeleerden den
ftaat van Jefus Vernederinge voorftellen, genoegzaam
zyn, om het algemeen gevoelen omtrend Jefus
begravinge, als tot dien ftaat der vernederinge
behoorende, te verwerpen (d). Ten anderen ,
(d) Myne verhandeling, bi. 8l, 82.
R 5
wyl

2Ó6 JESUS B E G R A V I N G ,
wyl alles wat voor dat algemeen gevoelen word
aangevoerd, door my, myns oordeels, volkomen
weerlegd is (e): ten derde, wyl zelfs de reeds be­
noemde befchryvingen van den ftaat van Jefus ver­
nederinge , zulke Hellingen in zich vatten, welke
voor myn gevoelen pleiten (ƒ): ten vierde,wyl de
redenen, oin welke volgens onze Godgeleerden de
Heer Jefus moest begraven worden, niets in zich
vatten, waarom die begraving tot den ftaat der
vernederinge zoude moeten gebragt worden, maar
veel eer het tegengeftelde bewyzen (g). En dan
eerst worden de tien ftellige redenen, welke ik
voor myn gevoelen heb, opgenoemd, aangedron­
gen, en bedenkingen tegen dezelve beantwoord
(Ji).
Doch laaten wy de bedenkingen door den Heer
Recenfènt voorgefteld, van naby befchouwen.
Dezelve zyn ontleend uit een Stukje, genoemd
ONDERZOEK OF DE BEGRAVING VAN
CHRISTUS TOT ZYNE VERNEDERING
DAN TOT ZYNE VERHOOGING BEHOO-
RE (0.
(?) Ibid. bl. 82——139.
(ƒ) Ibid. bl. 139—141.
(g) Ibid. bl. 141-145.
(h) Ibid. bl. 145 — 156.
Het
(*) Dit Stukje is te vinden in de Nederlandfche Biblio­
theek 4 Deel, 2 Stuk bl. 208—214. en de Heer Recen
fent wyst op hetzelve, bl. 70.

G E E N V E R N E D E R I N G .
Het eerfte lid van dit onderzoek, is het zelve
waar over myne verhandeling gaat; maar het laatfte,
of Jefus begraving behoor e tot zyne verhooging
, raakt my in het geheel niet. Dit erkent
de Recenfènt zelve, want hy fchryft naar waarheid
, dat men, myns achtens, de begraving niet
tot de trappen van Jefus vernedering moet brengen,
maar dat dezelve, wanneer men ze eenen onderfcheiden
ftaat ml noemen,niet anders kan genoemd
worden, dan een midden een iusfchenftaat, tusfchen
Jefus vernedering en tusfchen zyne verhooging
, een ftaat van ruste voor den volkomen betaald
hebbenden Borge, een bewys van deeze zyne
alzints volmaakte voldoeninge aan alles, wat hy
als de betaalende Middelaar doen en lyden moest
(*)•
Het even genoemd onderzoek zwygt van deeze
myne ftelling, in opzicht tot dien ftaat der ruste ,
en het bewys van 's Heilands volkoomen aangebragte
Borgbetaalinge; en dus treffen 's Mans antwoorden
, op die bedenkingen welke hy voorftelt
als gronden, op welke men Jefus begravinge tot zyne
verhooginge wil brengen, my alleen in zoo verre
, als zy zyns oordeels dienen moeten om te bewyzen
, dat Jefus begraving behoore tot den ftaat
der vernederinge.
De
(£) Ree. bl. 69, 70. vergel. myne Verhandeling bl.
157. welke ik in het vervolg volgens haar opfchrift, be­
wys zal noemen.

1.6*8 JESUS B E G R A V I N G ,
De bedenkingen door dien Schryver opgegeeven
zyn zes in aantal, en daar onder zyn twee, naamlyk
, dat 'er in het lydcn van den Zaligmaaker eene
opklimming zy, en dat Jefaia n: 10. voorzegd
zy , dat Christus ruste heerlyk zyn zoude (7),
welke ik geheel voorbyga, wyl zy tot myne verhandelingc
geene betrekkinge hebben, en daar nief
eens genoemd worden, gelyk ook daarom de Heer
Recenfènt dezelve oordeelkundig verzwygt.
De overige vier bedenkingen welke de onderzoeker
opneemt, zyn ook de myne; ik heb dezelve
echter niet, gelyk zy in 's Mans verhandelinge
voorkomen, opgegeeven als bewyzen, dat Jefus
begraving behoore tot den ftaat der verhooginge,