In balans – Financiële educatie voor het onderwijs

lerarenmap
target in
’pocket game’

Intro
Beste leerkracht
Target in ‘pocket game’ is een toneelstuk dat jongeren bewuster wil leren
omgaan met de uitdagingen van de huidige consumptiemaatschappij.
Dat is nodig omdat jonge mensen een belangrijke doelgroep vormen voor
de marketing van allerlei moderne gadgets zoals games, gsm, i-pod,
TV-spelletjes, internet.
Geld neemt dan ook alsmaar een belangrijker plaats in de opvoeding van
jongeren.
Met preventieve acties probeert het Vlaams Centrum Schuldbemiddeling
een bijdrage te leveren aan de financiële educatie in het onderwijs.
U als leerkracht kunt hier, net als de ouders, een sleutelrol in vervullen.
Deze brochure is een hulpmiddel om de bespreking van het toneelstuk
in de klas te begeleiden.
We wensen u veel succes.
Het team van het Vlaams Centrum Schuldbemiddeling

Colofon
Deze map werd ontwikkeld door :
» de enthousiaste leerkrachten van :
Onze-Lieve-Vrouwcollege, campus Centrum : Katlien Cousy, Christl De Saveur
Koninklijk Atheneum Graaf van Egmont : Chris De Bodt
BUSO St. Fransiscus : Annelies De Bruycker, Nathalie De Pauw
» de enthousiaste medewerkers van :
Vrij CLB Zuid Oost Vlaanderen : Carine Boone
CLB GO! Oudenaarde – Geraardsbergen : Hilde Leyman
» de enthousiaste medewerker van
PISAD Regio Zottegem : Marijke Van Audenhove
en gecoördineerd door het OCMW Zottegem : Jeanine Bellens
Dit alles in samenwerking met het Scholenoverleg Secundair onderwijs ZOHEOO
Verantwoordelijke uitgever
Vlaams Centrum Schuldbemiddeling,
Paviljoenstraat 9, 1030 Brussel
Fotografie Stefan Dewickere
Vormgeving visueel denken
Drukwerk Schaubroeck

inhoud
Waarom ontwikkelt een OCMW
totaalproject schuldpreventie?
De realiteit van de cijfers 1
Het OCMW helpt niet alleen als er problemen zijn,
maar wil ook problemen helpen voorkomen. 3
k Opdrachten 5
Target In ‘Pocket Game’
Over het schrijven van een toneelstuk 1
Over het schrijven van Target In ‘Pocket Game’ 2
Alles over het het toneelstuk zelf 3
Inhoud van het stuk 3
De auteur 4
De acteurs 5
Een bladzijde uit de toneelbrochure 6
Lessuggesties
Voorbereiding op de voorstelling 1
Woordenschat 2
Nabespreking 6
Persoonlijke evaluatie 9
Schulden 11
Gokverslaving 25
’Gamen’ en nemen 31
Steaming 41
Afsluiter… een quiz 45
Bijlagen

Waarom ontwikkelt een OCMW
een totaalproject schuldpreventie?

Het OCMW voelt als eerste de toenemende
schuldproblematiek bij de gezinnen.
De laatste jaren worden de OCMW’s meer en meer geconfronteerd
met een toename van het aantal financiële hulpvragen. Meer en meer
gezinnen slagen er niet meer in om met het gezinsbudget de basisvoorzieningen,
als huur en energiefactuur, op tijd betaald te krijgen.
Een schuldproblematiek weegt niet alleen materieel op het gezin
maar slaat ook psycho-sociale wonden. Mensen in schulden hebben
een diep schaamtegevoel, voelen zich “bekeken”, “horen er niet bij”
en doen al het mogelijk om de kinderen te sparen.
De schuldproblematiek mag geenszins beschouwd worden als een
probleem eigen aan bepaalde maatschappelijk kwetsbare groepen.
Het is een probleem dat iedereen op elk moment in zijn leven kan
treffen. Een samenloop van enkele tegenslagen zijn genoeg om de
neerwaartse spiraal te activeren.

De realiteit van de cijfers
n Cijfers 2008 van de Kredietcentrale van de Nationale Bank,
gepubliceerd in januari 2009
4,8 miljoen Belgen lenen + 2,6 %
7,9 miljoen kredietovereenkomsten + 5,2 %
70.168 Belgen hebben een collectieve schuldenregeling + 8,8 %
56,2 % van de meerderjarige Belgen heeft een krediet
4 % van de meerderjarige Belgen heeft kredietschulden. Dit zijn
344.072 personen.
n Wat zijn de oorzaken van de financiële problemen?
Het Vlaams Centrum Schuldbemiddeling stelde uit de
registratiecijfers (2008) van OCMW’s en CAW’s volgende
oorzaken vast :
- overbesteding
- gebrek aan een vast inkomen (jobverlies, onzekere werksituatie)
- tekort aan administratieve vaardigheden
- onvoorziene tegenslagen (ziekte, echtscheiding, ongeval…)
Opvallend is dat de eerste drie oorzaken bijna even vaak vermeld
worden in de helft van de dossiers. Ziekte komt in bijna één van de
drie dossiers voor als oorzaak.
In 45% van de dossiers is er sprake van energieschulden. Gezondheidsschulden
en de “gemakkelijke” kredieten (winkelkaarten, kredietkaarten,
postorderbedrijven) zijn elk goed voor 35 % van de schulden.
n Hoe groot kunnen de schulden zijn?
Het Vlaams Centrum Schuldbemiddeling stelde uit de
registratiecijfers vast dat :
- 43 % schuldenaars 1 tot 5 schuldeisers hebben
- 32 % schuldenaars 6 tot 10 schuldeisers hebben
25% van de schuld gaat over een bedrag tussen € 10.000 en € 25.000
20% van schulden staat voor een bedrag tussen € 5.000 en € 10.000
1

2
n Wie kan helpen?
De Openbare Centra voor Maatschappelijk Werk (OCMW) en
de Centra voor Algemeen Welzijnswerk (CAW) worden door de
Vlaamse overheid erkend om aan schuldbemiddeling te doen.
Mensen die geconfronteerd worden met een – al dan niet
tijdelijke – financiële nood kunnen bij het OCMW terecht voor
diverse vormen van financiële hulpverlening: budgetbegeleiding,
budgetbeheer, schuldbemiddeling en collectieve schuldenregeling.
Budgetbegeleiding: de cliënt beheert zelf zijn budget, maar krijgt
van de maatschappelijk werker wel het nodig advies welke schulden
best eerst afgelost worden.
Budgetbeheer: alle inkomsten worden gestort op rekening van
het OCMW dat de op basis van een haalbaar afbetalingsplan de
rekeningen betaalt. Afhankelijk van het budget dat nog rest krijgt
de cliënt leefgeld voor voeding, kleding, persoonlijke uitgaven.
Schuldbemiddeling: de schulden worden geïnventariseerd en de
schuldbemiddelaar onderhandelt met de schuldeisers over een
afbetalingsplan.
Collectieve schuldenregeling: de schulden zijn zo hoog opgelopen
dat aan de arbeisdrechter een aanzuiveringsregeling gevraagd
wordt.
Meer info:
het decreet van 28 april 2006 houdende wijziging van
het decreet van 24 juli 1996 regeling tot erkenning van
de instellingen voor schuldbemiddeling in de Vlaamse
Gemeenschap.

Het OCMW helpt niet alleen
als er problemen zijn, maar wil ook
problemen helpen voorkomen.
n Jong geleerd is oud gedaan!
Vertrekkend vanuit de praktijkervaring van de maatschappelijk
werkers, verantwoordelijk voor de individuele begeleiding van de
cliënten werd een totaalproject uitgewerkt dat zowel kinderen,
jongeren als volwassenen wil bereiken. De specifieke aanpak op
maat van de verschillende doelgroepen heeft als uiteindelijke doelstelling
hen sociaal vaardiger te maken in het omgaan met geld.
Kinderen en jongeren bewust leren omgaan met geld, ze sociaal
vaardiger maken tegenover reclame, tegenover gokken via
internet… is weliswaar de eerste opdracht van de ouders maar in
samenwerking met de scholen kunnen deze vaardigheden ook
meegenomen worden in diverse lessenpakketten. In overleg en
samenwerking met de directies van de Zottegemse basis- en
secundaire scholen en de CLB’s kreeg het schuldpreventieproject
een plaats in de scholen.
n De leerlingen van het vijfde en zesde leerjaar basisonderwijs
kregen ‘De geldkoffer, slim omgaan met je geld’ van het OCMW
aangeboden. Dit didactische pakket vonden we in Nederland bij het
Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (NIBUD). Verschillende
modules zetten de leerlingen aan om na te denken over bepaalde
bronnen van inkomsten, reclame, prijzen en prijsverschillen, sparen
en lenen.
n De leerlingen van de eerste graad secundair
proberen de Zakgeldkrant uit. Aan de hand van herkenbare
voorbeelden, korte opdrachten en informatie leren jongeren zelf
financiële keuzes maken en beslissingen nemen.
Meer info:
www.nibud.nl Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting
3

4
n De leerlingen van de tweede graad
zagen de toneelvoorstelling ‘Target in Pocket Game’.
Uit het overleg met de schooldirecties van de Zottegemse secundaire
scholen en de CLB’s bleek dat er weinig materiaal beschikbaar
is voor deze leeftijdsgroep. Om deze leeftijdsgroep ook effectief te
boeien en aan te spreken werd gekozen voor een toneelproductie
die zeer nauw aansluit bij de leefwereld van de jongeren.
vzw Pacco producties werd gevraagd om een educatief toneelstuk
te maken waarin de thema’s omgaan met zakgeld, gevaren van
reclame, gevaren van gokken en internetgokken in het bijzonder,
aan bod kwamen.
n Voorkomen blijft nog altijd beter dan genezen!
Cliënten die bij de maatschappelijk werkers in financiële begeleiding
waren, krijgen als nazorg het groepsgericht vormingsaanbod
‘IK tel mee!’ Het vormingsaanbod wordt door Leerpunt Zuid-Oost-
Vlaanderen, afdeling Ninove aangemaakt in overleg met de maatschappelijk
werkers en op maat van de cliënten.
Uit de evaluatieformulieren van de cliënten blijkt dat de sessies voor
hen zeker een meerwaarde betekenen. Zeker het groepsgevoel
en de ervaring dat men er niet alleen voor staat is daarbij sterk
aanwezig. Voor sommigen was het ook een ‘doel’ om terug vroeg
op te staan.
De groep geeft ook aan dat ze effectief ook meetellen. Ze werden
ernstig genomen, ze hadden iets te vertellen en er werd naar hen
geluisterd.

1 Het OCMW
k Opdrachten
Elke gemeente beschikt over een OCMW, een Openbaar Centrum
voor Maatschappelijk welzijn.
n Ken je de werking van een OCMW?
n Een OCMW is een lokaal bestuur. Op welke manier, wanneer wordt
dit bestuur samengesteld?
n Breng eens een bezoek aan het OCMW of vraag een maatschappelijk
werker om eens langs te komen in de klas. Zij kunnen jullie
vanuit hun praktijkervaring zeker een boeiend verhaal brengen
over het werken met mensen in armoede.
5

6
2 Leesoefening
Lees het artikel Ik durf niet meer dromen, ik ben kapot vanbinnen,
De Standaard, 26 augustus 2008 (zie bijlage).
Vijf jaar leven met € 50 per week, De Standaard, 26 augustus 2008.
n We zijn soms nogal vlug in het ‘beoordelen’ en ‘veroordelen’ van
mensen in armoede. Noteer een aantal van de meest gehoorde
vooroordelen over mensen met financiële problemen.
n Welke gevoelens maakt dit artikel bij je los? Toets het verhaal van
Bea aan de eerder geformuleerde voordelen?
n Is arm zijn enkel geen geld hebben? Wat is voor Bea de ergste
ervaring van haar armoede?

k Opdrachten
n ‘Wie geld heeft kan ook arm zijn’, lijkt wel een onmogelijke
tegenstelling. Wat kan zo iemand dan wel nog missen om gelukkig
te zijn?
n Bekijk of er in je gemeente ‘een vereniging waar armen het woord
nemen’ bestaat. Nodig iemand uit en beluister zijn/haar verhaal.
Meer info:
Vlaams netwerk van Verenigingen waar armen het woord nemen
Voortgangsstraat 323 B6, 1030 Brussel
info@vlaams-netwerk-armoede.be
7

8
3 Kruip eens in de huid
van een persoon in schuldbeheer
Stijn
Stijn is 23 jaar. Hij heeft een slechte relatie met zijn ouders en wil
daarom zo snel als mogelijk op zijn eigen benen staan. Hij gaat alleen
wonen. Hij werkt en heeft een inkomen van € 1500. Stijn heeft het
moeilijk om om te gaan met zijn geld en geeft meer uit dan goed
voor hem is. Hij moet nog achterstallige betalingen bij de belastingen
en bij de energiemaatschappij Eandis. Om erger te voorkomen zet
Stijn zelf de stap naar het OCMW.
Stijn heeft als maandelijkse vaste kosten:
huur: € 600
energie: € 145
water: € 25
GSM: € 100
afbetaling bij de belastingen: € 150
achterstallige facturen bij de energiemaatschappij: € 50
Stijn krijgt een leefgeld van € 60 / week. Hij komt daarmee
niet rond en hij vraagt dan bijkomende steun. Hoe zou jij
het leefgeld besteden?

Lynn
k Opdrachten
Lynn is 31 jaar en heeft een zoontje van 8 jaar. Zij werkte 4/5 in een
tijdelijk contract. Ze verdiende daarmee € 1400. Het contract werd
niet verlengd waardoor het inkomen van Lynn terugviel op een
werkloosheidsvergoeding van € 1083. Zij kon niet weerstaan aan de
verleiding van de reclame en kocht op krediet.
Zij heeft als vaste kosten:
huur: € 317
energie: € 152
water: € 6
GSM: € 150
lening auto die ze niet meer heeft: € 144
internet: € 43
schoolkosten: € 50
3 afbetalingsplannen: € 40 + € 88 + € 75
Zij heeft krijgt nog een wekelijks leefloon van € 60.
Hoe zou jij die besteden?
9

Target In ‘Pocket Game’
werd geproduceerd, dus geschreven en op
scène gezet door Paco Producties, in opdracht
van het OCMW van Zottegem.

Over het schrijven
van een toneelstuk
Het schrijven van een toneelstuk is helemaal iets anders dan een
roman schrijven. Een toneelstuk is een verhaal in dialoogvorm. De
dialogen in romans hoeven niet zegbaar te zijn. Romantaal gaat
tussen schrijver en lezer, van hoofd naar hoofd.
Tussen toneeltaal en toeschouwer zit een mond, die de woorden
spreekt, en een lichaam waar die woorden uitkomen. Toneeltaal
is taal die spreekt. Elke zin die neergeschreven wordt, behalve de
regieaanwijzingen, zal uiteindelijk gezegd worden. Een toneeltekst
bereikt slechts zijn doel wanneer het wordt gespeeld
Theaterschrijven kun je eigenlijk niet leren. Er zijn wel regels
voor hoe dialogen moeten worden geschreven, op welke manier
regieaanwijzingen kunnen worden verwerkt en er wordt zelfs les
gegeven in hoe een stuk spannend kan blijven, maar het echte
schrijven gebeurt toch vooral in het hoofd. In de fantasie van de
auteur. Niet voor niets wordt er gepraat over talent, een gave: je
hebt het of je hebt het niet.
Je hebt je fantasie, maar daar heb je dan inspiratie voor nodig. Die
kan je overal vinden. Je komt mensen tegen, situaties op straat
of ergens in een wachtkamer of winkel of waar dan ook. Dat kan
inspirerend werken voor het schrijven van een toneelstuk.
1

2
Over het schrijven van
Target in ’Pocket Game’
Een schrijver kan heel wat zelf uitgevonden verhalen vertellen.
Target in ‘Pocket Game’ is een toneelstuk dat echter in opdracht
is geschreven. Om de leerlingen iets mee te geven; een educatief
theaterstuk. Maar ook bij zo’n opdracht dient een verhaal verteld
te worden.
Je bedenkt een ‘plot’. Dat is de intrige. De verwikkeling, hoe dat
verhaal loopt.
Deze plot is dan de kapstok waaraan, zoals in ‘Target’, de
verschillende opgelegde thema’s worden opgehangen; in dit
geval: schuldpreventie, game- en gokverslaving; maar ook agressie,
cyberpesten, steaming. Als je al deze thema’s gewoon naar voor
zou brengen zonder een boeiend verhaal, zou het saai worden, het
zou dan eerder een ‘spreekbeurt’ over al deze thema’s worden.
De plot dient dus boeiend te zijn, met verrassende wendingen, een
vleugje humor, de toeschouwers op het verkeerde been zetten…
een onverwacht einde.
Spektakel, spanning en emoties zijn dan ook de ideale
ingrediënten voor een geslaagd stuk. Naast het educatieve maken
de leerlingen dus ook kennis met toneel.
Een toneelbrochure bestaat dus uit dialogen. Dit stuk is
geschreven in de ‘gij-vorm’, wat meer de spreektaal is. Zoals men
zegt: dit ‘bekt’ beter. Tussen de dialogen door zijn er, waar nodig,
de regieaanwijzingen. Maar de regisseur beslist zelf hoe de actie
en de manier van zeggen dient te gebeuren.

Alles over het toneelstuk zelf
Target in ’Pocket Game’
Auteur : Paul Coppens
Regie : Ronny Waterschoot
Acteurs : Ronny Waterschoot, Lindsay Bervoets, Frederick Van Peer
Film : Jacques Van Avermaet
Duur : ca 60 min.
Psychologen stelden vast dat gameverslaving overeenkomsten
vertoont met de verschijnselen van gokverslaving.
Met online gaming is de originele gameverslaving nu gecombineerd
met een internetverslaving, wat nog heftiger is.
En wat met de gewelddadige actiegames?
Ze beginnen er steeds jonger aan.
Vandaag zijn vele jongeren, ook meisjes, ermee bezig. Ze krijgen er
niet genoeg van. De financiële gevolgen laten niet op zich wachten.
Inhoud van het stuk
De vijftienjarige Eline, lief en behulpzaam, gaat al sinds een jaar
gebukt onder een diep geheim dat ze angstvallig voor zich houdt.
Van één ding is ze zeker: niemand zal haar dat geheim ontfutselen.
Niemand zal er in slagen haar belofte te doen breken. Het leven
van een heel bijzonder iemand hangt ervan af. Dat mysterieus
engagement en haar vastberadenheid zal haar echter in een
nachtmerrie doen belanden. Want….
Eline komt in contact met Lars, die zich nogal op een stoere manier
opdringt. Maar algauw leert ze Lars beter kennen en het is haar
meteen duidelijk: hij is verslaafd aan gewelddadige computergames.
Door die verslaving maakt Lars heel wat schulden en komt hij in
grote moeilijkheden. Eline probeert hem op andere gedachten te
brengen. Maar niets helpt.
3

4
Lars zal zich ook steeds agressiever gaan gedragen. Om haar geld af
te persen begint hij Eline te bedreigen en vooral te ‘bewerken’ via
cyberpesten. Lars maakt zich ook schuldig aan steaming.
Tot er nog iemand opduikt: de vader van Lars die zelf met haar
contact opneemt. Hij zal haar helpen bij een opdracht voor een
jeugdvereniging: een rollenspel over hoe jongeren dienen om te
gaan met zakgeld; hoe je geld beheren en hoe vermijden dat je
schulden maakt.
Ondertussen gaat de situatie met Lars van kwaad naar erger en
Eline geraakt er meer en meer bij betrokken. Beetje bij beetje komt
ze tot een onthutsende vaststelling: ze is zelf een target – een
doelwit – in een game dat te maken heeft met haar verschrikkelijk
geheim…
Frank Vandenbroucke, Vlaams minister van Onderwijs woonde de
première bij (november 2008). Na afloop van de voorstelling was
hij zeer lovend: ‘Het heeft mij echt gepakt. Mijn verwachtingen
lagen niet al te hoog omdat stukken met een pedagogisch doel
meestal voorspelbaar zijn. Maar dit was zeer verrassend en rijk aan
thematiek. Wat hier getoond wordt, sluit aan bij de leefwereld
van jongeren. Het is precies wat we nodig hebben om een aantal
problemen bespreekbaar te maken.
De auteur
PAUL COPPENS is zeker geen onbekende in de theaterwereld.
Hij is auteur – acteur – regisseur – producent.
Hij is een van de meest gespeelde toneelauteurs in Vlaanderen.
Schreef tientallen blijspelen waaronder de kassuccessen:
Klachten – Klachten na achten – Schat, je bent een schat – Tango
Tango – Lieve Silvester – Pak in, Stap uit (met G. Didelez)
Maar schreef ook ernstiger werk, waaronder enkele thrillers (
de bekendste: De Pop, Fataal) en sociaal geëngageerd theater :
De Zetel – Klavers – Bert
Bekendste stukken in het beroepstheater :
Schafttijd – Hora Est – De Tuinman

Schreef ook voor televisie. Zo was hij co-scenarist voor
Wat nu weer (VTM) – Meester (VTM) – Hotel Hotel (VRT)
Als acteur was hij op het kleine scherm te zien in :
Familie – Wittekerke – Editie – Samsonsoap – Brussel Nieuwstraat –
Alexander.
Als producent leidt hij momenteel zijn eigen theater- en
evenementenbureau ‘Paco Producties’. Hij schrijft daarvoor nu ook
heel wat educatieve theaterstukken voor de scholen.
De acteurs
LINDSAY BERVOETS > Eline
Studeerde aan de televisieschool. Volgt momenteel toneelopleiding
binnen theater Boeketoe o.l.v. Ronny Waterschoot.
Film : speelde mee in de films Los en Loft.
TV : speelde in Familie – LouisLouise en in Flikken.
Is regelmatig te zien in reclamespots.
FREDERICK VAN PEER > Lars
Is afgestudeerd met de opleiding binnen theater Boeketoe o.l.v.
Ronny Waterschoot. Heeft een getuigschrift: acteren voor camera.
Film : speelde in een aantal kortfilms, waaronder The Curiosity of
Chance in de USA.
TV : speelde gastrollen in Spring – Familie – Spoed.
Is ook te zien in verschillende reclamespots.
RONNY WATERSCHOOT > Gunnar
Is een bekend film- en tv-acteur.
Studeerde af aan de Studio Herman Teirlinck.
Was van 1969 tot 1993 verbonden aan de Koninklijke Vlaamse
Schouwburg (KVS) in Brussel.
Bij de jeugd van toen is hij gekend voor zijn rollen in verschillende
jeugdfeuilletons: Kapitein Zeppos – Fabian van Fallada – Zwaard van
Ardoewaan – Keromar – Tim – De Opkoper” – Merlina.
Recentelijk in : Matrousjka’s – Zone Stad
Hij was van 1993 tot 2006 acteur (Didier De Kunst) en hoofdregisseur
van Familie.
5

6
Een bladzijde
uit de toneelbrochure
LARS Wat nog niet is, kan nog komen. Maar ondertussen zou
ik toch misschien als logé mijn intrek bij jullie kunnen
nemen. Ik ben een dakloze, beseft ge dat wel goed?
ELINE Dat zoekt ge zélf als ge van huis wegloopt.
LARS Gij helpt toch gasten die van huis weglopen?
Eline schrikt plots. Lars merkt dit. Kijkt haar scherp aan. Korte stilte.
ELINE Wat wilt ge daarmee zeggen?
LARS Niks.
ELINE (spreekt tot publiek) Daar ben ik toen niet verder op
ingegaan. Nu besef ik dat dit een eerste zet was.
LARS Allee, komaan zeg.
ELINE (tot hem) Lars, mijn ouders kennen u niet eens.
LARS Stel mij aan hen voor.
ELINE Hebt gij uw vader al over mij verteld? Dat zal wel niet
zeker?
LARS Ik ga niet terug naar die rotzak! Echt, ge kent hem niet.
Hij is een echte bullebak.
ELINE Overdrijft ge niet een beetje, Lars?
LARS Hoe zit het? Gaan we naar uw ouders? Nù?

ELINE Lars, dat gaat zomaar niet! Ik thuis
komen samen met u en zeggen:
“ma, pa, dit is Lars. Na Kevin is dit
een jongen die ik iedere dag zie.
Pas op, hij is niet mijn lief maar
hij blijft wel hier wonen.” Dat zal
nogal inslaan als een bom, ja.
LARS Oké…. Ik heb het begrepen.
ELINE Maar Lars, ge snapt ge toch zelf
wel…
LARS (onderbreekt haar) Gij wilt dus dat
er met mij ook iets ergs gebeurt?
Lars gaat weg…
ELINE (tot de zaal) Oók iets ergs
gebeurt… óók… Dat klonk in
mijn oren. Wat moest ik daarvan
denken? Wist hij het van… ? (maar
stopt, vertelt dan verder:) Ik was
er echt niet goed van… en… hoe
hij over zijn vader vertelde. De
manier waarop. En dan plots…
ongelooflijk… zijn vader belde me
op! Zomaar! Hij wilde mij zo vlug
mogelijk spreken.
7

Lessuggesties
Met deze lessuggesties willen we een hulp
aanbieden bij de voorbereiding en nabespreking
van de toneelvoorstelling. Als leerlingen vooraf
een bepaald verwachtingspatroon hebben
kunnen opbouwen, kunnen ze de verrassende
en voor hen misschien onbekende inhoud en
vorm beter plaatsen.
Deze lesideeën vormen een mix van materiaal
waarin je voor en na het bekijken van de
voorstelling kan grasduinen.

Voorbereiding op de voorstelling
n Als opwarmer kan je met de volgende vragen een gesprek over
theater in het algemeen stimuleren:
• Ga je wel eens naar het theater?
• Wat is het laatste stuk dat je gezien hebt en wat vond je ervan?
• Herinner je je een voorstelling die echt meeviel of tegenviel?
Waarom was dat?
• Is er iemand die toneel speelt of danst?
• Heb je dan al voor publiek moeten spelen? Vond je dat leuk?
• Vind je het een goed idee om met de klas naar het theater
te gaan?
n Na de voorstelling kan je aan de slag met volgende vragen:
• Wat vond je van het einde van het verhaal?
• Vind je het een realistisch verhaal? Waarom wel/niet?
• Vind je het een aangrijpend verhaal? Waarom wel/niet?
• Herken je bepaalde zaken, zo ja welke?
• Welke thema’s komen in het stuk aan bod?
• Voor welk publiek is dit stuk geschreven?
• Welke deel/welke passage heeft op jou het meeste indruk
gemaakt? Waarom?
1

2
Woordenschat
Een toneelvoorstelling bijwonen heeft iets spannends, iets
mysterieus. Je stapt als het ware een andere wereld binnen.
Hopelijk raak je geboeid door de voorstelling, zodat je er echt
van kan genieten en je even alles vergeet!
Een theaterproductie organiseren en uitvoeren is het werk van een
hele ploeg. Iedereen heeft daarbij een vastomlijnde rol.
In de volgende opdrachten kan je daarover één en ander opsteken.
n Opdracht 1: Zoek in het letterraster hoe de persoon genoemd
wordt die je op de stippellijnen kan invullen:
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
A P R O T A G O N I S T C A B Y
B D R A M A L E K K E R H O L A
C P R O D U C E N T W E O G A K
D I G A K M U S I C A L R H Y A
E I K R M B E N B L I J E S O T
F O L A I A U T E U R X O C U B
G A Z E R M T Y K A V I G E T R
H F I L M S E U C A N V R A E S
I B I A C T E U R B O L A Q R H
J K O M E D I E R G Z O A M E R
K O D S C E N O G R A A F F G J
L U L I C H T O N T W E R P E R
M A N T A G O N I S T M I M E V
N K L U C H T R E G I S S E U R
O G E L U I D S M A N P E S T X

1. hoofdrolspeler: protagonist
2. tegenstander van de hoofdrolspeler: antagonist
3. tekstschrijver: auteur
4. ontwerper van het toneeldecor: scenograaf
5. persoon die het tekstmateriaal aanreikt en evalueert: dramaturg
6. persoon die dansen en bewegingsmateriaal ontwerpt:
choreograaf
7. toneelspeler: acteur
8. ontwerper van promotiemateriaal: lay-outer
9. persoon/organisatie die het stuk financiert: producent
10. persoon die de tekst interpreteert, de spelers begeleidt en bepaalt
hoe de voorstelling er zal uitzien: regisseur
11. persoon die de spelers schminkt: grimeur
12. persoon die bepaalt hoe een stuk belicht wordt: lichtontwerper
13. persoon die instaat voor de klank: geluidsman of geluidstechnicus
14. persoon die instaat voor de praktische organisatie van de
productie: productieleider (staat niet in raster)
De volgende woorden zijn ook in het raster terug te vinden: klucht,
mime, drama, musical, film, komedie (indien deze begrippen
niet gekend zijn, kunnen de lln. de verklaring opzoeken in het
woordenboek).
3

4
n Opdracht 2: Nog meer theatertaal.
Weet je welk woord omschreven wordt? Hier en daar zijn
enkele letters weergegeven om je op weg te helpen.
1. selectieronde waarin je als beginnend speler of danser een
bepaalde rol kan proberen te krijgen
2. toneeltekst met aanwijzingen voor de acteurs
3. gelaatsuitdrukkingen
4. de intrige of verschillende verwikkelingen waaruit een verhaal
bestaat
5. onderdeel van het totale toneelstuk, beginnend en eindigend
met het komen of gaan van (een) acteur(s)
6. hoofdonderdeel van een toneelstuk
7. toneelstuk dat door 1 acteur wordt gebracht
8. hoogtepunt van een toneelstuk
9. voorwerpen die bij een toneelstuk nodig zijn, maar die niet tot
het decor behoren
10. scènebeeld
11. beoordeling van een boek, film of toneelstuk in een krant of
tijdschrift.

1. A U D I T I E
2. S C E N A R I O
3. M I M I E K
4. P L O T
5. S C È N E
6. B E D R I J F
7. M O N O L O O G
8. C L I M A X
9. R E K W I S I E T E N
10. D E C O R
11. R E C E N S I E
5

6
Nabespreking
De leerlingen zijn met bepaalde verwachtingen naar Target in
Pocket Game gaan kijken. Ze hebben het stuk gezien en het heeft
wat kunnen ‘bezinken’. Tijdens de nabespreking kunnen ze hun
bevindingen en reacties bij elkaar leggen.
Hier volgen enkele vragen die een gesprek op gang kunnen
brengen.
Inhoud
» Waarover gaat het stuk volgens jou? (let hierbij op dat ze het
niet verengen tot één thema, het stuk gaat over veel meer)
» Heb je iets bijgeleerd?
» Denk je na het bekijken van het stuk anders over cyberpesten,
gamen, steaming… en hoe iemand daaronder kan lijden?
» Wat is volgens jou de belangrijkste scène om de inhoud van het
stuk te begrijpen?
» Kan je de voorstelling opdelen in stukken of scènes?
» Welke tekstfragmenten herinner je je?
» Zat er een evolutie in de voorstelling? Was er een climax?
» Zat er spanning in de voorstelling?
» Wat vond je van het begin?
» Wat vond je van het einde?
Personages
» Wat vind je ervan dat er slechts 3 acteurs op de planken staan?
» Vind je het een goede vondst dat de sfeer wordt gecreëerd door
middel van videobeelden?
» Voelde je sympathie voor Lars, Eline of Gunnar?
» Voor welk personage voelde je antipathie? Waarom?
»
Wie herkende je als acteur?

Ruimte en decor
» Wat vond je van de theaterruimte?
» Hoe zou je het decor beschrijven?
» Werd er een bepaalde sfeer opgeroepen?
Belichting en muziek
» Was het gebruik van de belichting belangrijk?
» Welke muziek kan je je herinneren?
» Vond je het een goede keuze van de regisseur?
» Welke rol speelde de muziek?
Rekwisieten en kostumering
» Werden er veel voorwerpen of attributen gebruik? Welke?
» Welke multimediale middelen werden gebruikt?
» Vond je het gebruik functioneel?
» Hoe was Lars, Eline gekleed en hoe zag hij/zij eruit?
» Past deze ‘look’ volgens jou bij de inhoud van het stuk?
Interpretatie en evaluatie
» Vind
je het een juiste titel voor het stuk? Heb je een ander voorstel?
» Waar heb je het meeste op gelet tijdens de voorstelling?
» Zijn er beelden of zinnen blijven hangen?
» Is het stuk realistisch?
» Hoe voelde je je als toeschouwer, ging je volledig op in het verhaal
of bleef je eerder neutraal toekijken?
» Waren er dingen die je erg goed (gevonden) vond of die je echt
stoorden?
» Vind je dit een interessant stuk voor jongeren?
» Zou je de voorstelling aanraden aan vrienden?
» Heb je zijn gekregen om nog eens naar het theater te gaan?
»
Heb je zin gekregen om zelf eens te acteren?
7

8
Reacties
(de leerkracht leest enkele reacties voor)
» Wat vind je van deze reacties, kloppen ze volgens jou,
waarom wel/niet?
n Schrijfopdracht: Schrijf een recensie van de voorstelling voor de
schoolkrant of een jongerentijdschrift.
Daarnaast kan er ook nog gewerkt worden met de
tekstfragmenten, sommige leerlingen kunnen misschien een
poging ondernemen om de tekst ‘te zeggen’.
Veel kijkplezier gewenst!

Persoonlijke evaluatie
1. Algemene waardering
Omcirkel het cijfer dat je aan dit toneelstuk zou willen geven
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
zeer slecht zeer goed
In welke mate ben je het eens of oneens met de volgende
beweringen? Omcirkel een cijfer van 1 tot 10.
2. Thema
Het hoofdthema van dit verhaal boeit mij.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
helemaal helemaal
niet mee eens mee eens
3. Personages
De meeste personages in dit toneelstuk worden op een
geloofwaardige manier beschreven.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
4. Taalgebruik
De taal in dit verhaal spreekt mij aan.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
5. Betrokkenheid
Ik voel mij op een of andere manier betrokken bij de
personages en/of de gebeurtenissen.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
6. Ik zou anderen aanraden dit stuk ook eens te bekijken.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
9

schulden
1 ‘Wie zijn schuld is het...?’
Over: schulden maken – schulden aflossen – ‘in de schulden zitten’
Ruim één miljoen Belgen heeft schulden. Dat zijn 200 000 gezinnen.
Hoe komt dat?
Dat komt bijvoorbeeld omdat mensen makkelijk geld kunnen lenen.
Er wordt ook veel reclame voor gemaakt. Dat zie je op de tv en in
de krant.
Mensen denken daardoor dat het normaal is dat zij overal geld voor
lenen. Ze vergeten dan: • dat alles moet worden terugbetaald
• en dat zij veel rente moeten betalen.
Wanneer heb je een schuld?
Als je van iemand geld leent, dan heb je een schuld. Iedereen leent
wel eens even iets en geeft het daarna terug. Je spreekt altijd af
wanneer je het geld terugbetaalt.
11 11

12
2 Hoe ontstaan schulden?
Veel mensen weten niet waaraan zij hun geld allemaal uitgeven.
• Als mensen betalen met de bankkaart, dan merken ze eigenlijk
niet dat zij geld uitgeven.
• En met een creditcard kun je zelfs betalen als je geen geld (meer)
hebt.
Mensen hebben daarom al snel geen overzicht meer over hun
geldzaken.
Schulden ontstaan want :
• Mensen geven meer geld uit dan zij hebben.
Sommige mensen geven altijd meer geld uit dan ze verdienen of
hebben. Omdat mensen makkelijker rood kunnen staan bij de
bank, hebben ze sneller een tekort op hun rekening.
• Als je ‘in het rood’ staat, dan heb je meer geld uitgegeven dan je
hebt. Je staat in de min. Als je ‘rood staat’ is het vaak moeilijk om
het bedrag weer aan te vullen.
• Veel mensen kopen spullen op afbetaling.
Als je iets op afbetaling koopt,dan leen je eigenlijk geld. Je leent
het geld om iets te kunnen kopen.
Bijvoorbeeld bij ‘Neckermann’. Of bij de auto-dealer. Dat geld
moet je in gedeeltes afbetalen en je betaalt rente. Je betaalt dus
extra geld.
• Sommige mensen maken schulden met gokken.
Mensen die verslaafd zijn aan gokken gooien meer geld in de
gokautomaten dan zij hebben.
Zij gaan geld lenen en krijgen grote schulden.
• Mensen raken hun werk kwijt.
Als je veel geld hebt geleend, kan dat best goed gaan.
Veel mensen krijgen toch geldproblemen als zij
- hun baan kwijt raken
- gaan scheiden
- …

• Door de komst van de euro hebben
veel mensen teveel geld uitgegeven.
Want alles leek goedkoper, maar
alles was duurder geworden.
Daardoor kregen mensen schulden.
Daar hebben veel mensen nu nog
last van.
3 Wat is rente?
Als je geld spaart bij de bank, dan krijg je rente.
Je leent eigenlijk je geld uit aan de bank. De bank betaalt je daarom
rente. Die rente is geld dat je verdient met je spaargeld.
Als je geld leent bij de bank, dan betaal je rente.
Je geeft de bank dus meer geld terug dan je hebt geleend.
De bank verdient zo geld.
Rente is geld dat de geldlener extra moet betalen/terugkrijgt.*
OF
Rente is geld dat de gelduitlener extra moet betalen/terugkrijgt.*
* omkring het juiste
Je betaalt rente aan de bank of het postorder-bedrijf om tijdens een
bepaalde periode een bepaald bedrag te kunnen gebruiken.
Je maakt daar afspraken over. Die staan in een contract. Je maakt ook
afspraken over de rente
die je moet betalen.
Rente is geld dat banken en postorderbedrijven verdienen
met het uitlenen van geld.
Als je geld leent, betaal je ALTIJD rente!
13
13

14
4 Kopen op afbetaling
Als je iets op afbetaling koopt, betaal je iedere maand een deel van
het geleende bedrag plus de rente.
Je betaalt dan altijd extra geld door die rente.
Waarom kopen mensen op afbetaling?
Veel mensen kopen op afbetaling omdat
Als je dat doet voor iets dat je echt heel hard nodig hebt, kan dat
een keertje handig zijn. Bijvoorbeeld voor een .
Maar veel mensen kopen juist spullen die ze helemaal niet nodig
hebben, maar gewoon leuk vinden.
Bijvoorbeeld een dure jas, dure sportschoenen of een vakantiereis.
Daar moeten zij dan maandenlang geld voor aflossen en veel
betalen.
Berekening: Kopen op afbetaling:
Werkwijze:
Bedrag per maand x aantal maanden = af te betalen bedrag
+ voorschot
totale kostprijs

Bereken zelf:
449 euro contant OF voorschot : 60 euro
12 maanden x 35 euro
Vul nu in:
euro x maanden = euro
voorschot = + euro
uiteindelijke prijs = euro
Hoeveel euro heb je meer betaald? euro
1200 euro contant OF voorschot : 600 euro
12 maanden x 55 euro
Vul nu in:
euro x maanden = euro
voorschot = + euro
uiteindelijke prijs = euro
Hoeveel euro heb je meer betaald? euro
15
15

16
5 Schulden krijg je niet vanzelf
Schulden krijg je niet vanzelf en ze gaan ook niet vanzelf weg.
Je moet er dus echt iets voor doen of beter gezegd ‘iets voor laten’.
Als je niets doet, wordt het alleen maar erger!
Veel mensen blijven steeds geld lenen.
Ze hebben nooit genoeg.
En iedere keer betalen ze weer veel rente.
Ze betalen dus veel meer geld dan de spullen echt kosten.
In advertentiebladen vind je allerlei misleidende reclame
om geld te lenen.
Als mensen steeds geld lenen, dan gaat het mis!
Ze kunnen de bedragen die steeds hoger worden, niet meer
betalen, niet meer aflossen
Ze hebben schulden!
Mensen met schulden kunnen dan hun vaste kosten ook niet meer
betalen.
Vaste kosten zijn bijvoorbeeld:
• de of huislening
• de -rekening (gas, water, stroom)
• het telefoon-abonnement
• of ze hebben zelfs geen geld voor .
Dan worden de problemen echt groot!
Vaak komen er
aan de deur. Die komen om geld te halen
voor hun klanten. Die klanten zijn
‘de ’.
Die willen eindelijk hun geld terug.

Mensen met schulden hebben dan geen rustig leven meer.
Ze zijn altijd bang als de telefoon of de deurbel gaat.
En de brieven van de schuldeisers... Die gooien ze vaak meteen weg.
Deze mensen zijn echt verkeerd bezig.
Zo lossen zij de problemen niet op.
De problemen worden alleen maar groter.
6 Wat moet je doen als je schulden hebt?
Er zijn dan 2 mogelijkheden:
• Je gaat hulp zoeken en je gaat serieus de schulden aflossen.
• Je komt zo erg in de problemen dat jouw spullen uit huis worden
gehaald en dat je zelfs uit huis wordt gezet.
Mensen met schulden weten vaak niet meer waar zij moeten
beginnen als zij van hun schulden af willen.
Gelukkig kun je hulp vragen.
Bij de gemeente kunnen deze mensen vragen waar zij hulp kunnen
krijgen. Vaak duurt het jaren voordat de mensen hun schuld hebben
betaald.
Ze moeten al die tijd heel leven.
17
17

18
7 Wat moet je niet doen als je veel schulden hebt?
Mensen met schulden worden wanhopig. Ze raken in paniek en
gaan opnieuw geld lenen. Geld lenen bij familie, bij vrienden of
zij lenen geld tegen een hoge rente. Dan moeten zij nog meer
terugbetalen dan zij hebben geleend!!!
Als je je schulden niet meer kunt betalen,
word je verklaard.
Wat betekent het als je failliet bent?
Als je veel schulden hebt die je niet meer kunt aflossen, dan
word je failliet verklaard. Dat gebeurt door de .
Er wordt dan iemand aangewezen die jouw geldzaken gaat regelen.
Dat betekent dat je zelf geen geld meer krijgt. Je loon of uitkering
gaat naar de . Hij beheert jouw geldzaken. Hij
bepaalt hoeveel geld je krijgt om van te leven.
De rest van het geld gaat naar de , de mensen
die nog geld krijgen.
Ook de spullen die je hebt en die geld waard zijn; je tv, je auto,
je koelkast, worden verkocht. Ook van dat geld worden de
schuldeisers betaald.

8 Waarmee kan iemand met schulden het best beginnen?
Begin met op te schrijven :
•
•
•
het geld is geleend,
het geld is geleend,
geld is geleend.
Begin met op te schrijven :
• wanneer de schuld betaald had moeten worden,
• de naam van het bedrijf en telefoonnummer,
• de naam van het incassobureau.
Een incassobureau wordt ingehuurd door een bedrijf om mensen
die schulden hebben te laten betalen.
1. Zorg dat je alle gegevens bij elkaar hebt.
2. Ga naar iemand die kan helpen.
3. Bel samen iedereen op die geld krijgt en
vraag hen om samen af te spreken:
• of er van betaling kan
komen, dus dat je pas later hoeft te betalen.
• of het bedrag van de schuld in ,
in kleine bedragen, kan worden terugbetaald.
19
19

20
9 Toepassingen (1)
n Waarom hebben veel mensen schulden? Geef 5 redenen.
n Waar kun je geld lenen? Geef 2 voorbeelden.
n Wat is rente?
n Wat is ‘kopen op afbetaling’? Kies uit.
kopen en direct betalen kopen en het geld overmaken
kopen en later betalen kopen en pinnen
n Wat is een postorderbedrijf? Welke antwoorden zijn goed?
een bedrijf waarbij je uit een
boek kiest wat je wilt kopen
een bedrijf die brieven
bezorgt
een bedrijf waarbij je via de
post bestelt
een bedrijf waarbij je op
afbetaling kunt kopen

Toepassingen (2)
Wat vind jij? Kies uit: goed of fout.
1 Ik spaar iedere maand 25 euro.
2 Als ik op vakantie ga, leen ik geld bij de bank.
3 John leent geld voor een nieuwe televisie.
Hij betaalt later.
4 Ik bedenk van tevoren waar ik geld aan uitgeef.
5 Als je met je bankkaart betaalt, weet je precies
hoeveel je uitgeeft.
6 Voordat ik kleren ga kopen, haal ik eerst geld
bij de bank.
7 Ik gebruik mijn bankkaart alleen om geld te
halen. Ik betaal niet met mijn bankkaart.
8 Iedere week kijk ik hoeveel geld ik nog heb.
9 Ik spaar niet. Ik koop op afbetaling.
Dan heb ik iets meteen in huis.
10 Als ik mijn schulden niet kan aflossen, neem ik
gewoon een andere lening erbij.
11 Als ik schulden heb, zoek ik hulp.
12 Mijn vriend heeft schulden, ik leen hem mijn
geld.
13 Ik heb een spaarrekening op de bank.
Daar krijg ik rente van.
Vergelijk jouw antwoorden met de antwoorden van je buurman of
buurvrouw in de klas.
Praat samen over de antwoorden.
21
21

22
Toepassingen (3)
n Kruiswoordraadsel. Kies uit en vul in.
1 De persoon die geldzaken van iemand beheert, heet …
2 Als je genoeg geld hebt, kun je het …
3 Als je geld leent, betaal je …
4 Als je jouw schulden niet meer kunt betalen, ben je …
5 Als het geen voordeel is, dan is het een …
6 Als je geld overhebt, kun je geld gaan …
7 Als je geld spaart, krijg je …
8 Als je iets op afbetaling koopt, betaal je … geld
9 Als je iets pas later betaalt, dan koop je op …
10 Als je debet staat, gaat de rente ...
11 Een lening sluit je af bij een ...
12 Als je geld spaart, krijg je de rente ...
13 Als je jouw schulden niet betaalt, dan komt de ...
14 Kopen op afbetaling = kopen op …
nadeel - curator - sparen - extra
failliet - uitgeven - rente - deurwaarder
krediet - afbetaling - eraf - erbij
spaarrente - bank

1 2 3 4
6
8 9
11 14
13
5
10
12
7
23

gokverslaving
Een onschuldig tijdverdrijf?
Wie waagt er niet eens een gokje? De één koopt een staatslot, de
ander zoekt zijn geluk achter de gokkast of kaart om geld. Veel
bejaarden spelen graag bingo. Op zoek naar spanning, gezelligheid
en snelle rijkdom kunnen mensen ook een bezoek brengen aan een
casino. Meestal gaat het om een onschuldig tijdverdrijf.
Maar voor sommige mensen biedt het gokken een kick waar ze niet
meer buiten kunnen. Zij blijven gokken, ook al stapelen de schulden
zich torenhoog op. Ze verwaarlozen vrienden, werk of school.
Uiteindelijk beheerst het gokken hun hele leven. Dan is er sprake
van een gokverslaving.
25

26
Het verhaal van Sam
Sam (18) heeft vaak conflicten thuis. Zijn ouders zijn erg streng
en geven hem weinig vrijheid. Zijn oudere broer en zus zijn de
trots van de familie. Ze kunnen goed leren en gaan volgens de
familie een glanzende toekomst tegemoet. Sam vindt school
maar vervelend. Hij is vaak blijven zitten. Het TSO was geen
succes en ook het BSO lijkt een mislukking te worden. Hij spijbelt
vaak en gaat dan naar een café vlak bij school. Daar komen meer
jongens zoals hij. Om er te mogen rondhangen gooit Sam geld
in de speelautomaat. Tijdens het spelen vergeet hij even alle
problemen.
Al spelend raakt Sam ongemerkt steeds meer geld kwijt. Zijn
krantenwijk levert veel te weinig op. Stiekem begint hij geld uit
de portemonnee van zijn ouders te halen. De speelautomaat zet
hem op het spoor van de speelhal. Hij is er steeds vaker te vinden,
eerst met zijn café-vrienden, later steeds vaker alleen. Daar is
tenminste altijd een automaat vrij. Zo hopen de schulden zich op.
Thuis nemen de ruzies toe. Met smoesjes als ‘even naar vrienden’
verbergt hij het gokken. Zijn ouders schrikken dan ook hevig als
de politie hem op een avond thuisbrengt. Sam heeft geprobeerd
een brommer te stelen.
Via de politie komt Sam bij een instelling voor verslavingszorg
terecht. In gesprekken met hem en zijn ouders bespreekt de
hulpverleenster hoe zij gezamenlijk het gokprobleem kunnen
aanpakken. Sam wordt lid van een sportschool en ontdekt het
kickboksen. Ook leert hij om een eind te gaan hardlopen als de
gokdrang onweerstaanbaar dreigt te worden. Dat werkt. Voor het
eerst in zijn leven is hij nu trots op zichzelf, net als zijn ouders. Hij
is bezig zelf zijn problemen te overwinnen!

Hoe staat het in de tekst?
Vervang het vetgedrukte woord of de volledige zin.
n Ze blijven gokken ook al moeten ze daarvoor lenen.
n Ze gaan niet meer met vrienden, familie om.
n Ze doen op een dag niets anders meer dan gokken.
n Sam heeft vaak ruzie thuis.
n De ouders zijn fier op zijn oudere broer en zus.
n Sam gaat niet graag naar school.
n Hij brost vaak.
n Ongemerkt haalt hij geld uit de portemonnee van zijn ouders.
n Sam is bezig zijn problemen zelf op te lossen.
27
27

28
Actualiteit
Een veelvoorkomend gezondheidsprobleem
Veel mensen wagen af en toe een gokje. Zo’n 800.000 mensen
spelen wel eens op een fruitautomaat, bijna de helft doet dat
regelmatig. 5,3 miljoen Belgen doen mee aan de loterij of lotto.
Verder bezoeken 400.000 mensen wel eens een casino en 600.000
Belgen kopen wel eens een kraslot.
Het aantal probleemgokkers wordt geschat op 70.000. Mannen
zijn hierbij veruit in de meerderheid: negen mannen op één vrouw.
Meer dan de helft van de mensen met een gokverslaving is jonger
dan 30 jaar. Slechts 4.000 mensen zoeken hulp. Gemiddeld verloopt
er zeven jaar tussen het eerste gokje en de vraag naar hulp.
Volgens een enquête bij scholen van de VZW WERKGROEP TEGEN
GOKVERSLAVING (WTGV) waarvan De Morgen de eerste resultaten
kon inkijken zou 50 tot 60 procent, van de schoolgaande jeugd
wekelijks slots spelen. Daarbij zetten ze € 12 tot € 500 per week in.
Ook andere hulporganisaties merken de laatste maanden dat slots
de plaats van de bingo hebben ingenomen en dat de spelers al
beginnen op 14, 15 jaar.
”Er is een hele generatie op komst van slotverslaafden” zegt één
van de hulpverleners.
Slot is een afgeleide van de in België ooit verboden jackpot.

n Hoeveel mensen spelen regelmatig op een fruitautomaat?
n Hoeveel mensen kopen wel eens een kraslot?
n Hoeveel mensen hebben een probleem met gokken?
n Hoeveel van die mensen zijn jonger dan 30 jaar?
n Hoeveel gokverslaafden zoeken hulp?
Enkele tips
- Probeer met jezelf af te spreken hoeveel geld je wil
verspelen.
- Wees er voortdurend van bewust hoe vaak je speelt en
hoeveel tijd het je kost.
- Probeer je opgelopen verliezen niet terug te winnen.
- Speel je volledige winst niet op.
- Hou voor ogen dat je uiteindelijk steeds meer zal
verliezen dan je zal winnen.
29

30
Hulp bij gokverslaving
Werkgroep tegen gokverslaving (vzw)
Wie kan op ons een beroep doen?
• Al wie te kampen heeft met een gokprobleem.
• Al wie inlichtingen wil over de wetgeving over de kansspelen
• Iedereen uit de omgeving van een gokverslaafde.
• Iedereen die iets wil doen aan zijn gokprobleem.
• Scholen kunnen op ons een beroep voor getuigenissen,
voordrachten enz.
• Ieder die een gokprobleem heeft en wil toetreden tot een
zelfhulpgroep, om er te praten over zijn probleem.
• Studenten die documentatie willen over gokverslaving, zij kunnen
dit aanvragen per E-mail.
• Iedereen die het moeilijk heeft en zich ongemakkelijk voelt en
nood heeft aan een gesprek, kan ons bellen.
Waar kan je terecht voor hulp?
• Anonieme Gokkers: 02-523 18 98.
• WTGV (werkgroep tegen gokverslaving): 02-532 58 26
• Teleonthaal: 106
• Commissie Kansspelen
(om zichzelf de toegang te laten verbieden tot casino’s en
speelzalen): 02-504 00 40.
• Nationale coalitie tegen kans- en geldspelen: 02-509 81 65.

‘ gamen ‘
Eline tegen Lars:
en nemen
“Gij denkt dat gij een onoverwinnelijk heerschap zijt. Een leider.
Een commander. Zoals ik u bezig zag in het cybercafé. (Eline
imiteert) … ‘Yes , I am a good commander en ik geef de bevelen!’.
Daarbij zit gij diep in de schulden en wat doet een commander dan?
Ondergeschikten bewerken en bevelen geven! Zo speelt gij niet
alleen spelletjes in de virtuele wereld maar ook in de realiteit. Gij
ontziet niets of niemand meer! Maar gij zijt een lafaard! Want gij
bewerkt iemand die wat zwakker is, een sulletje!”
31
31

32
In zijn eigen ‘Pocket game’ speelt Lars de rol van gamer. Maar dan
wel een gamer met alles erop en eraan. Geen enkel probleem van
de fanatieke computergamer is hem vreemd. We zetten even op
een rijtje hoe hij die rol invult:
• speelt voortdurend gewelddadige actiegames
• gaat er volledig op in
• spendeert er veel geld aan en raakt zo in de schulden
• wanneer hij verliest kan hij soms razend worden
• maakt verbeten jacht op records
• verliest zich vaak volledig in de gamewereld
(weet dan niet meer wat er rondom hem gebeurt)
• eens in het cybercafé verwaarloost hij Eline volledig (asociaal!)
• het bloed druipt voortdurend van zijn scherm
• sluit zich op in zijn kamer om te gamen
Jens, de neef van Eline en het eigenlijke ‘Target’, bakt het zelfs nog
bruiner:
• verslaafd / slaapt veel te weinig / slaapproblemen / kan zijn
vrienden niet meer contacteren, radeloze ouders, spijbelen / ziet
eruit als een zombie, vlucht in een reeks van leugens
• laat zich verleiden door gokgames op internet / nog meer
schulden / lenen / kan niet tijdig afbetalen / bedreigingen /
moeilijkheden / verdwijnt
Gamen… het lijkt wel alsof het ‘des duivels’ is… en toch ben ik er
zeker van dat jij je er ook al aan gewaagd hebt. Ik moet toegeven
dat je er behoorlijk ongeschonden uitgekomen bent. Hoe zit dat
dan juist met dat gamen? Laat ons even van gedachten wisselen,
maar dan wel vertrekkend van de realiteit.
Vervoeging: gamen; game, gamet; gamede, gameden; gegamed.

Geweld in games
Het geweld in games is vaak ritueel. Denk maar aan de slashergames
Grand Theft Auto III, God of War, Doom en Carmageddon.
» Bekijk samen de introductie of de replay van een uitgespeelde sessie
van één van bovenstaande games, gespeeld door iemand uit jullie
groep. De sessie dient uiteraard ‘op het scherp van de snee gespeeld
te worden en enige geweldelementen te bevatten. Laat je maar
eens volledig gaan: de educatieve doelstelling wettigt hier volledig
de middelen. Beschrijf daarna de volgende aspecten:
• grafische elementen (tekeningen, kleuren, sfeer)
• perspectief (dader, slachtoffer,...)
• de vaardigheden die je bij de game inoefent
• het soort geweld dat gebruikt wordt
• het gevoel dat dit bij je oproept
33

34
Artikel uit Het Laatste Nieuws. (Annick de Wit)
OORLOGJE SPELEN: JA OF NEEN?
» Niet in ieder kind schuilt een Hans Van Themsche, met zijn voorkeur
voor oorlogsgames. Maar hoe hou je de vinger aan de pols? Het
pictogram van het vuistje moet bij ouders de alarmbel doen luiden:
in dit tv-programma, deze film of dit videospel komt geweld
voor dat mogelijk schadelijk is voor uw kind. Maar wat is dat,
‘schadelijk’? En wat doe je met die wetenschap? Peter Nikken, dé
Nederlandse autoriteit op dit vlak en adviseur voor onder andere
Kijkwijzer, schreef er zopas een nieuw boek over en maakt ons,
kort, wegwijs in de verontrustende jungle waar kinderen zo vaak
‘spelenderwijs’ door ploeteren.
Zijn ouders terecht zo bang?
‘Ja. Vind ik wel. Er is zo’n enorme explosie – die blijft uitdeinen –
van geweld in media die voor kinderen bedoeld zijn. Wij kénnen
het niet. Daarom alleen al zijn we bang. Te bang soms, wellicht.
Maar negeren is niet verstandig. Het is aan te raden te blijven
volgen waar je kinderen naar kijken of welke games ze spelen. Ook
al kost je dat tijd die je anders zou besteden aan huishoudelijke
klussen.’
Is het écht zo dat kinderen die veel mediageweld consumeren
sneller zélf gaan slaan?
‘Neen. Niet alle kinderen. Het gemiddelde kind kan het geweld in
spelletjes bestemd voor hun leeftijdscategorie, wel aan. In principe
moet het zonder te groot risico ter vermaak bekeken kunnen
worden.’
Welke kinderen zijn dan het vatbaarst?
‘Uit Amerikaans onderzoek is gebleken dat geweld bij kinderen
op straat, zoals schoppen, pesten en slaan, in vier procent
van de gevallen is toe te schrijven aan overmatig gebruik van
gewelddadige media. Dat die vier procent het wél doet en

de overige 96 procent niet, heeft te maken met opvoeding,
temperament en ontwikkeling. Sommige kinderen kunnen zich
minder in anderen verplaatsen. En die gaan het makkelijkste loos.
Een klein risico, zou je denken, die ‘slechts’ vier procent, maar dat is
een vraag voor politici. Ter vergelijking: vier procent is ook het risico
dat een roker loopt om longkanker te krijgen.’
Welke spelletjes zijn het kwaadst?
‘Wat vroeger in sprookjes zat, over goed en kwaad, over de
waarheid en over rechtvaardigheid, zit nu vaak in tv-programma’s
en spelletjes. Maar het zit niet overal even snor. Vooral bij de games
zijn er nogal wat waarin de slechte naar voor komt als de held en
dat is natuurlijk een andere boodschap. Gevaarlijke spelletjes zijn die
waar wapens in voorkomen, waar de negatieve consequenties van
geweld – zoals pijn en verdriet – ontbreken en waar geen wroeging
van de moordenaars wordt getoond. Ook zijn alle spelletjes die door
de mens zijn na te spelen risicovoller, zo leert het internationale
onderzoek.’
Waarom trekt geweld kinderen zo aan?
‘Het geeft emotionele prikkels, die opwindend aanvoelen. En
computerspelletjes verleiden heel makkelijk. Voor raak schieten,
word je beloond met punten. Het competitieve is verslavend. Je
wil toch steeds dat level vérder geraken. Hoe het is om een ander
overhoop te schieten? Als weldenkend mens wil je het niet weten,
maar als het op het scherm gebeurt, kan het zogenaamd wél. En in
de realiteit? Waarom zou je een probleem niet oplossen met een
rake klap?, denken sommige kinderen dan, die de grens niet meer
zien.’
Zo’n Hans Van Themsche, ‘volwassen’ intussen en vermeend
kopieerder van zijn favoriete oorlogsgames, is toch wel een grote
uitzondering?
‘Ik ken die jongen niet, maar ik kan wel zeggen dat letterlijk
kopiëren van games of films zeer zelden voorkomt. Maar wellicht
heeft zijn hang naar dat soort gruwelspellen wel impact op hem
35

36
gehad. Wat je als kind niet geleerd hebt, of verleerd hebt,
namelijk je in de plaats stellen van een slachtoffer, blijf je mogelijk
meedragen op latere leeftijd.’
Minder kijken, vermindert niet noodzakelijk het agressieve gedrag,
lees ik in uw boek?
‘Toch wel. Maar het duurt een poos. Onderzoek wees uit dat
agressieve kinderen, die op een mager regime gezet werden van
tv-kijken en spelletjes en die een lespakket volgden over geweld
op tv, na een half jaar aanzienlijk minder gewelddadig gingen
spelen. Wellicht ook omdat ze in plaats van aan de spelconsole te
hangen, weer wat meer met andere kinderen waren gaan spelen
en de sociale omgangsregels opnieuw wat onder de knie kregen.’
Wat te doen als ouder? Niet de afwasmachine gaan inladen dus,
als de kinderen tv of spelcomputer aanzetten?
‘In een notedop: waak erover dat je kinderen de leeftijdsadviezen
niet overschrijden en leg een beperking op in tijd. Kijk mee, maar
niet woordeloos. Ga de discussie aan over wat je ziet gebeuren op
het scherm. Zeker met pubers is dat niet altijd evident, maar begin
er op jonge leeftijd mee. Als je kind wel héél enthousiast is over
bepaalde geweldscènes, moet je alarmbel rinkelen. Speel niet de
boeman die alles streng verbiedt, want dat werkt averechts. Maar
prààt. Griezel gezellig mee waar je het nog aangewezen vindt, en
bespreek waarom jij vindt dat iets erover is.’
‘Mediageweld en kinderen’, van Peter Nikken, met als doelpubliek eerder
de professionele opvoeders, telt 237 blz. en is uitgegeven bij SWP.
Het effect van geweld in games en Tv-programma’s op kinderen

» Probeer samen met de auteur in de huid van de (bezorgde) ouder te
kruipen.
Leef-
tijd
Hoe kijken/
spelen ze?
- 6 jaar Ze bootsen nog alles na: heft
de Teletubbie zijn armpjes
op, doet de kleuter dat ook.
6 tot 9
jaar
9 tot 12
jaar
12 tot
16 jaar
Ouder
dan 16
jaar
Deze kinderen kunnen nog
steeds weinig abstractie
nemen van wat ze zien op
het scherm. Waarom de ene
de andere zomaar een klap
geeft, daar staan ze nog niet
bij stil. Dat ìs nog gewoon
zo.
Negen is een belangrijke
leeftijd, het kind leert stilaan
abstract denken. Ontwikkelt
een kritische blik: tv is
gemààkt, bloed is ketchup.
Maar realistische series,
zoals bijv. Baantjer, kunnen
nog een vertekend beeld
geven van wat de politie
doet.
Deze kinderen/jongeren
weten zeer goed wat echt
is en wat vals is, wat goed
is en kwaad of zouden het
moeten weten, maar de
groepsdruk speelt een steeds
grotere rol.
Het eigen geweten begint
vaste vormen aan te nemen.
Tegen hun 24ste is dat min
of meer volgroeid
Risico’s/
effecten?
‘Geweld’ in kleuterseries
bestaat. De heks die Paulus
de boskabouter vastbindt en
kwelt. Tom en Jerry die slaan
en meppen dat het een lust
is. Het is ‘doenbaar’ geweld,
al kan het hyperactiveren.
Hele stereotiepe vertoningen
van Power Rangers, van
goed versus kwaad, kunnen
erg aanzetten tot naspelen.
Nog niet goed genoeg
kunnen afstand nemen
en toch al beelden zien
waarvoor ze ‘nog niet groot
genoeg’ zijn. Vanaf een jaar
of tien is ook ondertitels
lezen niet zo’n
probleem meer. Dat maakt
dat méér media, ook van de
Amerikaanse gewelddadiger
soort, toegankelijk worden.
Vrienden jutten elkaar op.
Of juist het isolement waarin
een verslaafde gamer zich
bevindt, versterkt nog zijn
gewelddadige reacties.
Vasthouden aan ‘verkeerde’
opvattingen omtrent geweld
of ermee vergroeien.
Hoe reageer je
als ouder?
Als je kleuter toch wel érg
druk gaat doen, zet dan de
tv maar heel kort aan.
Naspelen is op zich geen
erg. Maar wel bij de juiste
leeftijdscategorie blijven.
Erop toekijken wat je kind
ziet en erover discussiëren.
Hetzelfde, maar nog
nauwgezetter dan
hierboven. Stimuleer je zoon/
dochter een eigen morele
afweging te maken, niet een
groepsstandpunt. Wat is
goed? Hoe reageer jij als het
jou overkomt? Een eigen tv
of computer op de kamer is
niet zo’n best idee.
Toch liefst blijven opvolgen.
37
37

38
» Hoe zou jij (als ouder) reageren?
• bij 12 tot 16-jarigen:
• bij jongeren ouder dan 16 jaar:

» Enkele stellingen ter discussie (voor zover die nog niet aan bod
gekomen zijn):
• Computergames maken deel uit van de naschoolse microcosmos
van vele jongeren. Daar schuilt het gevaar: ouders en opvoeders
vallen daar volledig buiten.
• De grootste beweegreden voor individuele geweldbeleving in
games is vermoedelijk het gevoel van controle over de ‘gamecode’
in combinatie met de grafische vormgeving
• Met een c-button-systeem kan de jonge gamer zich een
daderperspectief aanmeten. Door zelf het camerastandpunt te
bepalen, ontstaat een gevoel van responsabilisering.
• Bij spelen zoals Carmageddon, waarbij de gamer zoveel mogelijk
mensen dient omver te rijden, is er een volledige verdwijning
van normbesef merkbaar. Dit is zeer bedreigend voor een
samenleving.
• Andere games, zoals Runescape, hebben een educatieve
meerwaarde (denk aan de code of honour die er hoog in het
vaandel gedragen wordt). Die meerwaarde dient in alle games
expliciet gemaakt te worden.
39

steaming
In de meest enge zin van het woord gaat steaming om een groepje
jongeren dat rond een persoon gaat staan en hem zo bang maakt dat
hij doet wat zij willen: snoep afgeven, huiswerk laten overschrijven,
een andere straat in wandelen, winkeldiefstal plegen, iemand
pesten… Ruimer bekeken is steaming een strafbare vorm van geweld
waarbij een groepje jongeren een individu afdreigt totdat hij geld,
mp3-speler, sigaretten, sieraden, gsm, rugzak, bromfiets… afgeeft.
Steaming is een nieuwe naam voor een oud crimineel verschijnsel:
afpersen met geweld. Het woord steaming betekent letterlijk
gaarstomen: het slachtoffer wordt onder druk gezet tot het doet
wat ze vragen.
• Steaming gebeurt vaak op openbare plaatsen: straten, de bushalte,
pleinen, parken, stationsbuurten, maar ook op de speelplaats en in
sportzalen. Een kwart van de steamings gebeurt na de schooluren
(tussen vier en acht), een kwart tussen acht uur ‘s avonds en
middernacht. Slechts één op tien daders wordt gevat.
• Kinderen nemen steeds duurdere spullen mee naar school: mp3spelers,
dure voetbalstickers… Dat steekt andere kinderen de ogen
uit. Het schoolreglement vermeldt soms dat je die spullen beter
thuislaat.
41
41

42
Intro
Brainstorming rond welke vormen van geweld men kent.
In groepjes worden volgende vragen besproken:
• Als men spreekt over zinloos geweld, is er dan ook zinvol geweld?
• Heeft TV, internet, enz. een invloed op hetgeen we nu zien
gebeuren in grote steden?
• Wat zet bepaalde jongeren aan tot geweld? Waarom doen ze dat?
• Wat zou jij doen als je geconfronteerd wordt met steaming op straat?
• Wat doe je als je ziet dat een leerling, trouwens een vriend van je,
gepest wordt op school?
• Wat zou je doen als een goede vriend van jou andere jongens afperst?
Aan de slag: maak volgende opdrachten
http://www.steamershebbenhulpnodig.be/
teksten in bijlage:
Wat is steaming? – Geweld en agressie waar spreken we over?
• Zoek 4 kenmerken van steaming
• Wie zijn de slachtoffers?
• Zoek minstens twee krantenartikels over steaming
• Zoek 10 tips om gepast te reageren wanneer je in aanraking
komt met steaming.
• Verklaar volgende begrippen: steaming – mobbing - stalking
Rollenspel
Verzin per 2 een rollenspel.
In dit rollenspel zal de ene persoon het slachtoffer zijn dat komt
vertellen dat hij/zij gesteamd is, de ander is de volwassene, de
volwassene i.f.v. ouders, leerkracht, politie of iemand van het JAC.
• Verzin een realistische steamingsituatie.
• Probeer samen te verzinnen wat de beste manier is om het te
vertellen, en de beste reactie is van de volwassene.

• Wat zegt de volwassene het best tegen je?
• Wat zou je willen dat de volwassene doet?
(onmiddellijk of op langere termijn)
• Breng daarna het rollenspel per groepje voor de klas
Alternatief:
Als bepaalde lln al eens een bepaalde situatie/reactie hebben
meegemaakt, mogen ze die ook spelen. (zelfs al is hij dan niet de
ideale)
• Ze moeten er ook bij bedenken hoe ze gewild hadden dat de
volwassene reageerde.
• Hierover kan dan gediscussieerd worden.
• Waarom zou de volwassene zo hebben gereageerd?
Klasgesprek
Na elk rollenspel wordt de situatie besproken:
• Was dit de beste persoon om naar toe te stappen in deze situatie?
• Was dit de beste manier om het te zeggen?
• Wat zou jij nog meer vertellen?
• Wat zou jij niet vertellen?
• Was dit de meest ideale reactie van de volwassene?
• Hoe zou jij willen dat die reageert?
• Wat wil je dat hij/zij doet?
• Wat denk je dat hij/zij kan doen?
Anti-steaming slogans bedenken
Iedereen bedenkt alleen of per 2 één of meerdere slogans tegen
steaming.
Klassikaal wordt de beste gekozen.
Als leerkracht kun je hiermee verschillende kanten mee uit
- affiches maken
- de slogan effectief gebruiken
- ...
43

afsluiter… een quiz
Stel groepjes samen van max. 4 personen per groep.
Bedenk in de groepjes een originele naam! Er zijn
20 meerkeuzevragen. De winnaar van het groepje
mag rekenen op een kleine verrassing!
45

46
1)
2)
3)
4)
5)
Waarvoor staat het letterwoord OCMW?
A Openbaar Centrum voor maatschappelijk welzijn
B Openbaar Centrum voor extra middelen en werken
C Openbaar en Centraal orgaan voor meer werk
D Ons Centrum van de maatschappelijke wereld
Hoeveel Belgen hebben een lening afgesloten in 2008?
A 2 miljoen
B 3.5 miljoen
C 4.7 miljoen
D 4.9 miljoen
Wat is de naam van het toneelgezelschap dat
“Target in Pocket Game” gemaakt heeft?
A Taco Producties
B Blauwe Maandag Companie
C Pacco Producties
D Theater De Waanzin
Hoeveel acteurs spelen mee in Target?
A 2
B 3
C 4
D 1
Geef een ander woord voor “plot”
(let op: meerdere antwoorden mogelijk!)
A intrige
B verwikkeling
C spanningsopbouw
D vertelperspectief

6)
7)
8)
9)
Welke minister woonde de première bij en zei na afloop: “Het
heeft mij echt gepakt. Mijn verwachtingen lagen niet al te hoog
omdat stukken met een pedagogisch doel meestal voorspelbaar
zijn. Maar dit was zeer verrassend en rijk aan thematiek. Wat
hier getoond wordt, sluit aan bij de leefwereld van jongeren, het
is precies wat we nodig hebben om een aantal problemen bespreekbaar
te maken”
A Vincent Van Quickenborne
B Kathleen Van Brempt
C Frank Vandenbroucke
D Eric Van Rompuy
Aan welke van de volgende dingen kan je niet verslaafd raken?
A chocolade
B computerspelletjes spelen
C nicotine
D kruidenthee
Veel mensen wagen af en toe een gokje; mensen spelen op een
fruitautomaat, bezoeken een casino of doen mee aan de lotto.
Het aantal echte probleemgokkers wordt geschat op 70.000, maar
hoe zit het met de verdeling mannen/vrouwen bij het gokken?
A negen vrouwen op één man
B zeven mannen op twee vrouwen
C negen mannen op één vrouw
D acht mannen op één vrouw
Hoeveel zet de schoolgaande jeugd volgens de vzw Werkgroep tegen
gokverslaving (WTGV) wekelijks gemiddeld in om te gokken?
A 50 tot 200 euro
B 10 tot 300 euro
C 12 tot 500 euro
D 20 tot 100 euro
47
47

48
10) Wat is het telefoonnummer van teleonthaal?
A 226
B 126
C 123
D 106
11) Hoeveel gezinnen hebben schulden in België?
A 200.000
B 100.000
C 300.000
D 150.000
12) Wat betekent “failliet” zijn?
A als je geld moet lenen
B als je schulden hebt die je niet meer kunt aflossen
C als je geen inkomen meer hebt
D als je werkloos bent
13) Waarvoor staat het JAC?
A jongeren altijd centraal
B jongerenadviescentrum
C jeugdacademie
D geen van bovenstaande antwoorden is correct
14) Wat is geen voorbeeld van hacken?
A een profielsite maken van iemand anders
B een mail sturen vanuit het mailadres van iemand anders
C op een computer van school je rapportcijfer veranderen
D dreigmails sturen naar iemand
15) Wat is de term voor respectvol gedrag op internet?
A Netiquette
B Respectnet
C Internetiquette
D geen van bovenstaande antwoorden is correct

16) Wat is het voltooid deelwoord van “gamen”?
A gegamd
B gegamt
C gegamet
D gegamed
17) Wat is de naam van het computerspel waarbij er zoveel mogelijk
mensen moeten omvergereden worden?
A Carmageddon
B Runescape
C Keybord commando
D Doom
18) Hoe heet de hoofdfiguur in Target?
A Bart
B Thomas
C Lars
D Jens
19) Hoe heet de persoon die de tekst influistert bij een toneelstuk?
A machinist
B souffleur
C rekwisiteur
D toneelmeester
20) Hoe lang duur het toneelstuk ‘Target’?
A 60 min
B 75 min
C 45 min
D 105 min
49

Bijlagen

Bijlage artikel steaming
maandag 09 februari 2009 | Bron: belga
Gent start sensibiliseringscampagne
‘Steamers hebben hulp nodig’
GENT - ‘Steamers hebben hulp nodig’. Onder deze
ludieke slogan is het Programma Lokale Preventie en
Veiligheid van de stad Gent maandag gestart met een
sensibiliseringscampagne rond steaming.
Bij steaming perst een groep daders geld, een gsm, huiswerk of iets anders af van hun
slachtoffer. Er is minstens één minderjarige bij betrokken en er wordt gedreigd met
geweld of er wordt effectief geweld gebruikt.
‘Met de campagne willen we de slachtoffers een hart onder de riem steken’, legt
preventieambtenaar Sandra Rottiers uit. ‘We willen hen duidelijk maken dat niet zij zich
moeten schamen, maar wel de daders.’
Steaming blijkt een grote impact te hebben op de slachtoffers, die nadien nog lang met
angst- en schaamtegevoelens blijven kampen. De campagne moet zowel slachtoffers
motiveren om hun verhaal aan iemand te vertellen, als vrienden, ouders en leerkrachten
bewuster maken van de problematiek.
Omgekeerde humor
Aan de campagne ging een jaar onderzoek vooraf, waarbij een groep jongeren zowel
op een kwalitatieve als op een kwantitatieve manier werd bevraagd naar hun kennis en
reacties op steaming. Daaruit bleek dat meer dan de helft van de jongeren niet weet wat
steaming precies inhoudt, maar als het begrip wordt uitgelegd, is twee op drie ervan
overtuigd dat het vaak tot zeer vaak gebeurt.
De campagne gebruikt omgekeerde humor als middel: het zijn de steamers die worden
aangesproken, en tips krijgen om beter te steamen, maar tegelijk ook een beetje
belachelijk worden gemaakt.
‘Jongeren begrijpen de dubbele boodschap achter de campagne, en ze vinden het
positief dat op deze manier wordt voorkomen dat het slachtofferschap extra wordt
benadrukt,’ aldus jongerenpreventiecoach Jorgen Bruggeman. LLO
1

2
Bijlage artikel leesoefening OCMW 1
dinsdag 26 augustus 2009 | Bron: De Standaard p.8 - Mediargus
INTERVIEW BEA EN HAAR MAN LEVEN VAN 890 EURO
Hoe overleef je in grootstad Antwerpen met 890 euro per
maand? Dit is het onthutsende getuigenis van Bea (42) en
haar moeizame gevecht tegen de demonen van het leven
aan de onderkant. ‘Ik probeer mijn eigen op orde te krijgen.
‘ Ik durf niet meer dromen, ik ben kapot vanbinnen’
Antwerpen – We ontmoeten Bea in het
Open Huis, hartje Antwerpen Noord, waar
ze één keer om de veertien dagen aanschuift
bij de voedselbedeling en met een
karretje rijst, verse groenten, brood, koffie
en melk weer een eindje verder kan.
Haar levensverhaal is een somber stemmende
aaneenschakeling van tegenslag en
rampspoed die sinds haar geboorte in Borgerhout
nooit meer is opgehouden. Adoptie,
uit de wieg geroofd, zegt ze zelf.
Biologische vader gigantisch drankprobleem.
‘Nooit gekend. Dood aan levercirrose.’
Seksueel misbruik door stiefvader.
Weglopen. Drugs, het zwaardere spul.
‘Nooit gespoten, gelukkig maar. Te veel
miserie van de naald gezien.’
Om haar verslaving te financieren topless
dienster in parenclubs in Antwerpen, Brussel
en Luik. ‘Geen betaalde seks, daar ben
ik te fier voor. Maar wel een makkelijk leven.
Ik moest maar met mijn vingers knippen
en ik had het.’
Vandaag heeft Bea niks of weinig meer.
Om aan de doffe ellende te ontsnappen
trouwde Bea op haar achttiende. Een gekwetst
vogeltje, domweg dromend dat
alles beter en makkelijker zou worden. Er
kwamen kinderen. En klappen. Tot ze bont
en blauw zag, ‘zwart zelfs’.
Bea, die kinderverzorgster wilde worden,
heeft even in de opvang gewerkt. ‘Maar
ik moet eerst mijn leven op orde krijgen’,
zucht ze, met een bittere trek om de dunne
‘ Het gaat ook niet alleen over
geld of bezit. Arm zijn is
niemand zijn’
mond. ‘Ik heb een kind moeten afgeven,
met mijn jongste heb ik veel miserie gehad
en mijn oudste dochter is moslim geworden.
Die zie ik niet meer.’
In 1992 scheidde ze van de gewelddadige
echtgenoot, vader van haar kinderen. Met
een snik: ‘Er had nog een tweeling moeten
komen maar hij heeft mijn zwangere buik
verrot geschopt. Ik ben weggelopen, weg,
weg, weg. Vluchthuis, straat, krot. Ik heb

mijn trouwjurk moeten verkopen om aan
eten te geraken’.
Toch is ze opnieuw getrouwd, op zoek naar
een nabij anker. ‘Liefde maakt blind, zeggen
ze en dat is ook zo.’
Het verhaal van haar man is ook niet drugsvrij
maar, zegt ze stellig, ‘samen zijn we er
vanaf geraakt’. En: ‘Hij is lief voor me.’
Hij is levenslang arbeidsongeschikt – ‘zijn
rug en een kapot scheenbeen’ – en bovendien
depressief. Bovenop op haar leefloon -
Bea is tijdelijk invalide verklaard – van 720
euro krijgt hij 150 euro. ‘De huur van de studio
in de Slachthuisbuurt is 450 euro. Mijn
twee hondjes kosten 15 euro per maand,
de brokken van de Aldi zijn de goedkoopste.
Ik heb nog 80 euro nodig voor mijn
medicijnen, waar mijn man ook wel eens
een pijnstiller of een slaappil van pakt. We
proberen matig te zijn met sigaretten.’
Het paar slaapt op een matras op de grond
en blijft in de regel tot na de middag liggen,
bang dat het daglicht alleen maar doelloze
onrust brengt. ‘We leven geïsoleerd. Bij ons
komt niemand binnen. Wij gaan nergens
heen. Ook niet naar gratis evenementen
in ‘t stad. Wij horen nergens meer bij, wij
hebben geen rotte frank om deel te nemen
aan het leven dat de meeste mensen leiden.
De dag gaat op aan het kijken naar tv,
het enige wat ons rest en niks kost.’
In september kan Bea naar een psychiater
met het hele verhaal, waarvan ze me nog
maar een paar brokstukken heeft verteld.
Droomt ze nog? ‘Ik durf niet meer dromen.
Ik ben op, kapot vanbinnen. Ja, van een
ferme biefstuk met frieten, daar droom ik
nog wel eens van. Of van een vrijstaand
huisje in het groen, buiten Antwerpen, weg
van dit alles.’
‘Ik moet eerst weer in orde zijn’, zegt ze wel
tien keer tijdens haar openhartige biecht.
Wat het ergste is? ‘Dat je je trots en je
schaamte moet overwinnen. Aanschuiven
bij de voedselbedeling. Deurwaarders.
OCMW-schuldregelingen, bemoeienissen
bij al mijn miserie die niet meer ophoudt,
Bea: ‘Het ergste is dat je je
trots en je schaamte moet
overwinnen.’
die groter wordt en waar je met niemand
kunt over kunt spreken. Wat wie niet arm
is, weet niet wat arm zijn is. Het gaat ook
niet alleen over geld of bezit. Arm zijn is
niemand zijn. Is leven zonder kracht, vel
over been, 50 kilogram en altijd honger.
Honger naar een beetje simpel geluk.’
(mda) © Corelio
3

4
Bijlage artikel leesoefening OCMW 2
dinsdag 26 augustus 2009 | Bron: De Standaard p.9 - Mediargus
Dirk leeft al tien jaar van de ene uitzendjob
naar de andere. ‘Altijd afgewezen worden is erg deprimerend.’
Vijf jaar leven van 50 euro per week
Brussel – Dirk is 31 jaar. Hij volgde bijzonder
onderwijs. Al meteen na zijn afstuderen
had hij het moeilijk om vast werk te
vinden. ‘Ik had altijd alleen maar interims.
Tot ik in Wuustwezel vast werk kreeg als
arbeider bij de gemeente. Ik moest zwerfvuil
opruimen. Dat werk heb ik een jaar
gedaan, maar ik ben drie jaar geleden naar
Turnhout verhuisd.’
Dirk had ondertussen een berg schulden
opgebouwd. In Turnhout begon de zoektocht
naar werk opnieuw. Hij verloor zijn
werkloosheidsuitkering en belandde bij het
OCMW.
Hij zit nu in het systeem van schuldbemiddeling
en leeft van een leefloon.
‘Ik krijg 50 euro per week. Daarmee moet ik
mijn eten betalen, het eten voor mijn hond,
sigaretten, kleren, apotheker, dokter. Ik
heb het heel moeilijk om hiermee rond te
komen. De enige bij wie ik terecht kan, is
mijn moeder. Bij haar ga ik vaak eten.’
‘Ik zal nog vijf jaar slechts 50 euro per week
hebben, want pas dan zijn mijn schulden
afbetaald. Al drie jaar heb ik alleen maar af
en toe een interim. Werkgevers willen mij
niet omdat ik mentaal gehandicapt ben. Ik
vind het heel erg dat ik, als ik een interim
heb, steeds na een paar dagen te horen
krijg dat ik niet meer hoef te komen. Altijd
afgewezen worden is erg deprimerend. Ik
‘ Ik ben ook maar een mens.’
ben ook maar een mens.’
Dirk zou het niet erg vinden dat het OCMW
geen inspanningen meer doet om hem aan
vast werk te helpen als hij daardoor ook
een hoger leefloon zou krijgen. In ruil wil hij
graag vrijwilligerswerk doen. ‘Vrijwilligerswerk
doe ik nu ook al bij T’AnTwoord (een
vereniging waar armen het woord nemen).
Brieven in enveloppen steken bijvoorbeeld.
Ik wil erg graag vast werk, maar blijkbaar
lukt dat niet.’ (ig) © Corelio