Het Brussel van Brel (R01-2003)

HET BRUSSEL
VAN BREL

NOORD-
ZEE
BRUSSEL
NEDERLAND
BELGIË
FRANKRIJK
LUX.
© CARTOGRAPHICS
‘NE…’
Beetje het eeuwige probleem als je
Brussel per trein nadert. Op de cadans
van de wielen zing-zaagt het
verkeerde Brel-liedje door je hoofd:
‘Brussel was toen nog een bruisende
stad, Brussel was toen oh la la en
olijk…’
Van Liesbeth List. De originele tekst
(‘C’était au temps où Bruxelles rêvait /
C’était au temps du cinéma muet’) van
Brel vloeit de Nederlander minder
gemakkelijk uit de keel.
Is Jacques Brel wel een goede zanger?
Hij stottert en stoot als een aanlopende
fiets, elk Brel-liedje begint
met een lenteregen van nootjes en
eindigt als een tornado, alsof Brel de
trein nog moet halen.
Vroeger dacht ik – te laat geboren
voor Brels hoogtij – dat Brel al zijn
liedjes gepikt had van Liesbeth List,
Herman van Veen en The Fortunes.
Daarna kwam sluipenderwijs de
waardering: Brussel, Liefde van later
(‘Als liefde zoveel jaar kan duren,
dan moet het echt wel liefde zijn’)
en Seasons in the Sun, ze bleken allemaal
vertaald en gepikt van Brels
Bruxelles, La chanson des vieux amants
en Le Moribond. En al die andere.
Hartstocht en drift per strekkende
meter. Brel was een groot dichter en
een podiumbeest.
In 2003 gaat Brussel zijn zoon (gebo-
Twee garnalenkroketten op een bordje, een
Gitane erbij: voilà Jacques Brel! Al moet
Brussel de Brel-memorabilia van de Brusselse
muren schrapen, 2003 wordt het jaar van
Jacques Brel, de zoon van Brussel. En terecht.
TEKST: HARRI THEIRLYNCK ∑ FOTOGRAFIE: ANITA MEULEMAN
ren in het Brusselse Schaerbeek) eindelijk
eer bewijzen. Beter laat dan
nooit. Een fatsoenlijk standbeeld
van Brel vind je niet in Brussel. Er is
wel een metrostation Jacques Brel,
een jeugdherberg Jacques Brel en
een Brel Night Shop, leer ik uit de
Gouden Gids van Brussel.
‘ME…’
Brussel Centraal. Taxichauffeurs
staan bij elkaar te zwansen. Typisch
Brussels: zuigen, elkaar belachelijk
maken, overdrijven. Het zit de Brusselaars
in het bloed: Brel was een
zwanser. ‘Jacky,’ zeggen zijn leraren
op het Saint-Louis, ‘zwanst iedereen
onder tafel.’
Brels teksten liegen er later niet om:
‘Mijnheren Flaminganten, mag ik u
twee minuten sarren.
U even in uw frituurvet gaargrappen?’
En: ‘Mijnheren Flaminganten, ik
heb schijt aan u!’
Vlamingen volgens Brel: ‘Ik herken
u in Milaan of Madrid aan uw keiharde
boeren.’
Je maakt je daarmee niet populair
op het Vlaamse vlakke land.
Een nieuw couplet cirkelzaagt door
onze hersenpan:
‘Brussel was toen nog een ruisende
stad / Brussel en Brussel was vrij en
vrolijk…’
Geen vreemder mens om Brel te zingen
dan de keurige vuurtorendochter
Liesbeth List. Brel was een mannen-man,
die met geraspte stem geile
liedjes schreef vol rook en alcohol.
Geen kerkklokjeskeel à la List.
Liesbeth List had nota bene de
Hollandse Brel aan haar rokken:
Ramses Shaffy.
Het is Brelweer in Brussel. Wind en
slagregen. De kasseien op de Grote
Markt glimmen. We kopen het Brelpakket.
Een pakje Gitanes en een
aansteker. Deze dagen wil ik roken
en drinken als Brel.
We stappen eerst de Standaardboekhandel
op het Muntplein binnen,
vlakbij de Koninklijke Muntschouwburg,
waar Brel in 1969 De
Man van La Mancha speelde. Ik vraag
naar de Brel-biografie van Johan
Anthierens. De man achter de kassa
kijkt angstig in zijn computer.
‘Kent u het boek niet?’
‘Jawel. Maar ik kijk of ze het in een
andere winkel hebben.’
Hij trekt De passie en de pijn uit zijn
tas: ‘Dan mag u mijn exemplaar
hebben, ik had het achtergehouden.’
Liefhebbers onder elkaar.
In Café de l’Opéra, aan het plein,
hangt een foto van ‘Le Grand
Jacques’, als Man van La Mancha.
‘Kende u Brel?’, vragen we de baas.
Ω
BEENHOUWERS-
STRAAT
In en rond de Beenhouwersstraat,
de ‘mediterrane’
eetstraat van
Brussel , verorberde een
‘zwansende’ jonge Brel
zijn garnalenkroketten,
Américain frites,
waterzooi en Vlaamse
asperges.
REIZEN JANUARI 2003 83

HET MOOISTE BREL-CHANSON VOLGENS...
Boven (v.l.n.r.): volgens
de obers van Hotel
Métropole: ‘Ne me quitte
pas’ en ‘Madeleine’; vier
bouwvakkers in de
Nieuwstraat: ‘Brel? Is
dat onze stucadoor?’;
Poppenspeler Toone VII:
‘Les Bonbons’ en ‘Bruxelles’.
Onder: dames op
terras van Métropole:
‘Ne me quitte pas’ en
‘Le Plat Pays’; Loverix
Tendré: ‘Amsterdam’;
auteur dezes: ‘La Chanson
de Jacky’.
TOP 7 BREL
Populairste Brelsongs
volgens een snelle
straat-enquête onder
Brusselaars:
1. Ne me quitte pas
2. Amsterdam
3. Chanson des vieux
amants
4. Marieke
5. Voir un ami pleurer
6. Vesoul
7. Orly
84 REIZEN JANUARI 2003
Uitbater Loverix Tendré heeft in ’59
Brel voor het eerst zien optreden.
‘Nu niet, kom morgen terug’, zegt
Loverix samenzweerderig.
300 meter verder: ‘La Mort Subite’,
een bekende Brusselse kroeg. Brel
kwam hier vaak. Er moet nog ergens
een foto van een rokende (uiteraard)
Brel hangen. Maar die blijkt gestolen.
We bestellen een croque monsieur en
een Kronenbourg. Niet omdat we
trek hebben in bier, maar dat merk
dronk Brel graag. Hebben ze niet.
‘Doet u dan maar een Perrier.’
‘Meneer, ik waarschuw u, dat is water
hè.’
Ja, zo achterlijk is een Hollander
nou ook weer niet.
Met de Brel-folder van de Brusselse
VVV in de hand sjokken we door het
centrum. Het Brussel/Brel-2003-comité
heeft de Brel-memorabilia met
spatels van de Brusselse muren moeten
schrapen. Brel openbaart zich
niet direct op elke straathoek, dus
lezen wij veel zinnen als: ‘Hier liep
Brel graag’, en ‘Hier bestelde Brel
steevast een pot mosselen.’
Onze verbeelding draait op volle
toeren. Die treurige, volkse Brusselaar
daar, die met zijn dikke reet op
het natte trottoir zit, is dat niet ‘Jef’
uit de gelijknamige Brel-chanson?
‘Ga mosselen eten in de Beenhouwerstraat,
Jef. Treur niet, ga
naar de vrouwen!’
In Theater Toone in de Korte Beenhouwersstraat
(‘Jacques ging hier
graag kijken’) ontmoeten we José
Géal (‘Toone VII’), directeur/poppenspeler
en vandaag een akelige man.
‘Oh wilt u mij spreken? Ja, dat willen
er zoveel’. Toone & zonen zijn
groots, zijn theater, met grote houten
poppen, is oer-Brussels. Brel zat
graag in het gave theatertje, direct
tegenover jazzclub A la Rose Noire,
waar Brel in 1954 zijn Brusselse debuut
maakte.
Toone VII: ‘Ze hebben mij gevraagd
om in het Breljaar het poppenspel
De Man van La Mancha te spelen,
met Brel als pop. Dat is toch niks.
La Mancha zonder Brel, dat doe ik
niet.’
‘QUITTE…’
De Brelkenner die we ’s middags
ontmoeten klaagt. ‘2003 is Breljaar.
Er is nog niets klaar. Geen standbeeld,
geen wandelroute.’
‘Hoe komt dat?’
‘Iedereen wacht hier op elkaar. Wie
doet wat? De stad? Het gewest? Wie
betaalt wat?’
Wij komen in Brel-stemming. We
passeren de Place Ste-Catherine, de
oude haven. (‘Op de kasseien rond
de Sinte Kathlijn / Dansen de sleepjurken
en de knevels…’, jengelt het
in ons hoofd.)
We gniffelen om kleine Brel-zaken.
Stak hij hier ooit een Gitane op?
Snoot hij in deze steeg wellicht zijn
neus?
Op het Saint-Louis, een privé-college,
zat Brel op school. De oude gevel
zingt:
‘Rosa rosa rosam
Rosae rosae rosa
Rosae rosae rosas
Rosarum rosis rosis’
‘Jacky’ had een bloedhekel aan
Latijn en aan de school. Hij schitterde
in opstel, vond Pater Jean
Dechamps, leraar Frans, die zijn carrière
bleef volgen tot Brel wat al te
werelds werd in zijn teksten.
Als je goed kijkt is er heel veel Brel
in Brussel. Op het Brouckèreplein
staat hotel Métropole, bekend en geliefd
bij REIZEN-lezers; met verwarmd
terras en een porseleinexpres
van broze Brusselse dametjes.
‘Moet u zich voorstellen,’ zegt een
Ω

De stad waar Brel het vak leerde BRUSSEL

THEATER TOONE
Poppentheatertheater
Toone, waar Brel graag
kwam, ligt de Brusselaars
aan het hart gebakken.
Het gebouw bestaat
uit een kroeg en
een poppentheatertje,
waar de houten helden
uit de toneelstukken van
Toone aan het plafond
hangen. De huidige directeur/poppenspeler,
José Géal, werd op 10
december 1963 op het
De Brouckèreplein gekroond
als ‘Toone VII’.
86 REIZEN JANUARI 2003
dame met nep-Vuitton-tas, ‘een Belg
die een Parijs publiek plat krijgt met
een liedje over Amsterdam!’
‘Dans le port d’Amsterdam / Y a des marins
qui chantent / Les rêves qui les hantent
/ Au large d’Amsterdam…’
1964. De zaal ontplofte bij de eerste
uitvoering.
Brel logeerde in het Métropole, toen
hij de anarchist speelde in de film La
Bande à Bonnot. Zakte daar met
equipe en Yves Montand avond aan
avond weinig Metropolitaans door,
op een paar kilometer afstand van
zijn huis met vrouw Miche en dochters
Chantal, France en Isabelle. Brel
was een belazerde vader.
‘PAS.’
De man die in 1955 in het voorprogramma
van Bobbejaan Schoepen
stond wordt geëerd in de Fondation
JACQUES BREL
Jacques Brel (geleid door dochter
France Brel), aan het Oud-Korenhuisplein,
op een pisboog van het
Manneke Pis. Eindelijk grote letters
Brel op een Brusselse gevel. In de expositie
Een avond op tournee met Brel
beleef je met een jonge Brel een optreden
in Noord-Frankrijk. Eerst een
scharrebakkige hotelentree, dan de
kleedkamer met Gitanes, pillen tegen
plankenkoorts en de kladtekst
van Ne Me Quitte Pas onder glas, een
fabuleus optreden in Olympia vanuit
de coulissen en een nazit in een
stationsrestaurant, waar je Brel op
een monitor kunt interviewen.
Vinden we hier de waarheid over
Brels onstuimige leven met drank
en vrouwen?
Neen, zegt de voorlichter. ‘Vrouw
Miche en dochter Brel geven hier
een eerlijk eerbetoon.’ De voorlich-
1929: geboren op 8 april in Brussel
1953: Neemt in Brussel eerste plaat op
1954: Eerste optreden in de Olympia, Parijs
1959: ‘Ne me quitte pas’ verschijnt
1961: Vedette in de Olympia
1966: Afscheidsoptreden in de Olympia
1968-’73: Speelt in verschillende musicals en films
1974-’75: Verlaat Europa met zijn zeilboot Askoy
1976: Gaat op Hiva Oa wonen, Markiezenarchipel
(Stille Zuidzee)
1977: Terugkeer naar Parijs voor opname laatste album
1978: Overlijdt aan longkanker op 9 oktober te Bobigny,
Parijse voorstad. Brel wordt begraven op Hiva Oa
ter waarschuwt voor de ‘slechte’ biografie
van Mohamed el-Fers, die rept
over de moeizame verhouding van
Brel met dochters en vrouw.
We eten Brels favoriete garnalenkroketjes
in restaurant Vincent (let
op de keramieken visserstaferelen!)
en daarna nog een keer in de
Taverne du Passage. De betere restaurants
in de beroemde eetstraten
van Brussel, zonder lastige binnenhalers,
met obers met witte jasjes en
gouden tressen op de schouders,
zwierig professioneel, en geen gegoochel
met dimlicht of druipkaarsen.
Twee kroketten op een bordje,
gefrituurde zeewier ernaast, Gitane.
In 1969 kreeg Brel te horen dat hij
leverproblemen en longkanker had.
‘Laat mij maar naar de kloten gaan,
het is mooi geweest en ik heb geen
zin om als een ziek man door te
gaan.’
Brel stierf in 1978 in kamer 305 van
een ziekenhuis in Bobigny, voorstad
van Parijs, aan longkanker. De man
had een vliegtuigongeluk (hij had
een vliegtuig) of een schipbreuk (en
een boot) verdiend.
‘Le Grand Jacques’ ligt begraven op
Hiva Oa, ‘het aarsgat van de wereld’,
zegt biograaf Anthierens, in de
buurt van schilder Paul Gauguin.
In 2003 komen er in Brussel nieuwe
Brel-exposities, dansspektakels, concerten
en liedjesavonden. Het wordt
vast een mooi Brel-jaar.
‘Ne me quitte pas’ (4 x). ∑

REIZEN ARRANGEMENT
3 DAGEN BRUSSEL &
BREL VANAF ¤ 145
Gedurende het Brel-jaar worden er veel evenementen georganiseerd.
Een entreebewijs voor de tentoonstelling Brel, het
recht om te dromen is in deze aanbieding inclusief. U overnacht
in het 19de-eeuwse sfeervolle Grand Hotel Metropole,
waarover in het septembernummer van 2001 een uitgebreide
reportage heeft gestaan. Het is een stijlvol verblijf met kroonluchters,
koninklijke zuilen, marmer en fraai gedecoreerde
plafonds. Lezers van REIZEN komen in aanmerking voor een
gratis upgrade van een standaard- naar een luxekamer (op basis
van beschikbaarheid)
ARRANGEMENT ¤ 145 PER
PERSOON
Aankomst iedere vrijdag en zaterdag in de periode
van 22 maart t/m 30 november 2003
(gedurende de maanden januari, februari, juli en
augustus kunt u echter iedere weekdag aankomen)
BREL PRAKTISCH
BREL & BRUSSEL IN 2003
Het hele jaar door zijn er exposities
en evenementen. Een selectie.
Expositie Brel: Het recht om te
dromen. Brel gidst u door zijn
leven als mens en als artiest. Van
22-3-2003 tot 17-1-2004, dagelijks
van 9.30 tot 18.30 uur, toegang ¤ 8,
Dexia-gebouw, Schildknaapsstraat
50, reservering: 0032-(0)70- 22 30
13. Een avond op tournee met
Brel, nog tot 22 februari 2003, in
de Fondation J. Brel, 10 tot 17 uur
(ma gesloten). Een laatste avond
in Olympia: beleef het afscheidsconcert
van Brel in Olympia,
Parijs. Van 22-3-2003 tot eind nov.
2003. Toegang ¤ 5, plaats:
Fondation Jacques Brel, (ma gesloten),
adres, zie onder. Verder diverse
exposities: o.a. Brel in stripvorm,
huldeconcerten (26-09-’03,
Grote Markt van Brussel) en op
26 en 27 september 2003 een
Concertentoer in Brusselse cafés
en zalen. Ze ook www.brel-2003.be.
BREL-ADRES
Fondation Jacques Brel, Place de
la Vieille, Halle aux Blés 11, 1000
INCLUSIEF
∑ 2 overnachtingen in een 2-pk
∑ Amerikaans ontbijtbuffet
∑ Entree tot de Brel tentoonstelling
∑ Belgische Gallerchocolade op kamer in leuk meeneemblik
∑ Welkomstpakket met de beste adressen in Brussel en stadsplattegrond
∑ Toeristisch paspoort met kortingsbonnen voor Brusselse musea
∑ Ticket voor 1 dag gratis reizen met openbaar vervoer
Brussel. www.jacquesbrel.be, tel.
0032-(0)2-5111020, Oud-Korenhuisplein
11, 1000 Brussel.
Belgisch Verkeersbureau voor
de Ardennen en Brussel, postbus
2324, 2002 CH Haarlem, tel.
0900-2020107, belgisch.verkeersbureau@wxs.nl.
BREL-RESTAURANTS
Taverne du Passage, Galerie de la
Reine 30, voor ‘Brel’-garnalenkroketten,
2 voor ¤ 10,90, steak poivre
¤ 16,00. Restaurant Vincent,
Rue des Dominicains 8-10, 1000
Brussel, 0032-(0)2-5112607,
www.restaurantvincent.com.
Eenvoudig maar helemaal Brussel
& Brel: A la Mort Subite,
Warmoesberg 7, goed café met
eenvoudige (boterhammen)lunch.
BREL-OM-TE-LEZEN
Jacques Brel, De passie en de
pijn, door Johan Anthierens
(uitg. L.J. Veen). Geweldige biografie,
¤ 15,84 (in Brussel). Jacques
Brel, door Mohamed el-Fers.
Smakelijk en goed geschreven biografietje,
dat leest als een trein. De
erven Brel waren tegen, boekje is
voornamelijk nog in bibliotheek
te krijgen (uitg. Jan Mets).
BREL OP INTERNET
www.jacquesbrel.be ∑∑∑∑
Officiële site; www.brel-2003.be,
1 Koninklijke
Muntschouwburg
2 Theater Toone
3 Fondation
Jacques Brel
4 De Sint-Hubertusgalerijen
CCafés C CCafés a fés
RRestaurants R RRestaurants est aurant s
1 Vincent
2 La Taverne
du Passage
Sinte
Kathlijn
Place
Ste-Catherine
1 Café de l’Opera
2 La Mort Subite
BRUSSEL
150 m
Anspachlaan
NIET INBEGREPEN
¤ 25 reserveringskosten; Calamiteitenfonds
¤ 3,40; reis- en annuleringsverzekering; toeslag
voor alleengebruik van kamer ¤ 125.
Kinderen tot 12 jaar verblijven gratis op de
kamer van de ouders. Tot 2 jaar is het ontbijt
gratis, kinderen 2 tot 12 jaar betalen ¤ 22,voor
het ontbijt.
Brouckèreplein
met overzicht van 2003programma.www.nescio.info/brel/nederlands
∑∑∑ Veel varia over Brel,
films, doorkliks naar teksten enz.
Muntplein
Beenhouwersstraat
Hotel
Métropole
H
Grote
Markt
3
1
Schildknaaps-
straat
2
1
1
Place de
la Vieille
(Oud-Korenhuisplein)
Nieuwstraat
2
4
BRUSSEL
2
Keizerinlaan
Centraal
Station
Koningsplein
REIZEN JANUARI 2003 87