Stichting Promotie Veenendaal

het verhaal van
Veenendaal
EEn ontdEkking aan dE hand van zEvEn thEma’s

het verhaal van
Veenendaal

Proloog
Een jonge leefstad. In enkele decennia gegroeid van dorp tot middelgrote gemeente.
Omringd door veel en prachtig groen, onder meer van Nationaal Park De Utrechtse
Heuvelrug en de Veluwe. En economisch gunstig gelegen: centraal in het land, aan
de A12 - tussen Utrecht en Arnhem - en met een korte verbinding naar de A15. Een
plaats met uitstekende voorzieningen en een stedelijk winkelhart. En een plaats met
een betrokken samenleving waarin het dorp van weleer nog te herkennen is. Mooie
woorden, maar waar staan ze voor? Aan de hand van zeven thema’s gaan we op zoek
naar het antwoord op die vragen. Dit is het verhaal van Veenendaal.
5

Historisch
Om het Veenendaal van nu goed te leren kennen, is het belangrijk iets te weten over
de geschiedenis. In de volgende hoofdstukken laten we zien hoe ontwikkelingen in
het verleden het Veenendaal van nu hebben gevormd.
7

De Bijenmarkt
EEn EEuwEnoudE traditiE
Naast wol en sigaren is er nog iets heel anders waarmee Veenendaal al eeuwenlang
bekend is in het land. Volgens de overlevering wordt er namelijk al sinds 1400 een
jaarlijkse bijenmarkt in Veenendaal gehouden. En die traditie blijft in stand. Ieder jaar
komen imkers en andere geïnteresseerden in juli bijeen, onder meer om te handelen
in bijenvolken, gereedschappen en producten, zoals bijenkorven en waskaarsen.
De bijenteelt was voor sommige boeren in
Veenendaal en omgeving een waardevolle
nevenactiviteit. Omdat zij onvoldoende
grond bezaten om van te kunnen rondkomen,
zochten ze naar andere bronnen van
inkomsten. Het gebied rond Veenendaal en
De Klomp was rijk aan heide en boekweit
- gewassen vol nectar - en dus heel
aantrekkelijk voor bijen. De bijenteelt was
voor de boeren een aardige extra bron van
inkomsten. De eerste bijenmarkt zou zijn
gehouden op een weiland in het oude landgoed
‘De Clomp’, langs de weg naar Ede.
Daar bevond zich ook logement De Klomp
en de beheerder daarvan - Hendrik Hupkes
- kreeg in 1883 officieel vergunning om van
1 tot 20 juli een bijenmarkt te houden. Een
8
ander deel van de markt vond plaats aan
de Nieuweweg, bij de toenmalige katholieke
kerk. In de 19de eeuw organiseerde
bijencoörporatie De Gelderse Vallei de
bijenmarkt. En in 1897 werd dat overgenomen
door de nieuw opgerichte landelijke
Vereniging tot Bevordering der Bijenteelt. De
jaarmarkt - die toen nog drie dagen duurde
- trok niet alleen belangstellenden uit de
regio, maar ook imkers uit Noord-Brabant
en van de Veluwe, waar imkers leefden van
de bijenteelt. De huidige bijenmarkt in Veenendaal
is vooral een toeristische attractie,
maar ook beroepsimkers grijpen de markt
aan om elkaar te ontmoeten. Ook in 2012
zal dat het geval zijn en dit jaar niet zomaar.
2012 is namelijk uitgeroepen tot het
Jaar van de Bij. Omdat het aantal bloemen
in het Nederlandse landschap sterk verschraalt,
sterven steeds meer bijen. Tijdens
het Jaar van de Bij willen tal van betrokken
organisaties hiervoor aandacht vragen om
nu het nog kan het tij te kunnen keren.

Turf
Daar begon het mee. Turf is gedroogd veen
en dat was, tot de komst van de steenkool
in de 19e eeuw, de belangrijkste brandstof.
Turf werd op veel plaatsen in Nederland
gewonnen, onder andere in de Stichtse en
Gelderse Venen. Het Stichtse deel hoorde
bij Rhenen en het Gelderse bij Ede. In 1543
was Gelderland het laatste Nederlandse
gewest dat onder gezag van Karel V kwam.
De eigenaren van de venen rond het gebied
dat we nu Veenendaal noemen, kregen op
12 maart 1546 een octrooi dat hen toestond
de venen af te graven en de kanalen
aan te leggen die daarvoor nodig waren.
In het huidige stratenplan van Veenendaal is
die kanalenstructuur deels nog te herkennen.
Belangrijke hoofdwegen, zoals de
Hoofdstraat en de Kerkewijk, waren vroeger
waterwegen.
Veenraden
Lang is aangenomen dat Gilbert van
Schoonbeke de stichter van Veenendaal
was. De welgestelde Vlaming heeft weliswaar
bijgedragen aan de groei van de
veenkolonie, maar kwam hier als afnemer
van de Veense turf toen de nederzetting al
bestond. Van Schoonbeke kreeg de leiding
over de uitbreiding van de vestingwerken
rond Antwerpen. En daarvoor had hij
brandstof nodig. Het zijn de veenraden
die Veenendaal gesticht hebben. Behalve
met de exploitatie van de venen en het
waterbeheer hielden zij zich ook bezig met
algemeen bestuurlijke zaken. Tegen het eind
van de 17e eeuw raakte de turfvoorraad
op en werd de huisnijverheid in de textiel
steeds belangrijker.
Wol en sigaren
In de loop van de 18e eeuw gingen steeds
meer Veenendalers hun brood verdienen
in de textiel. Wolkammers en sajetspinners
(garenspinners) legden de basis voor wat
later een uiterst florerende bedrijfstak zou
worden. VSW (Veenendaalse Stoomspinnerij
en -Weverij), Frisia Wolspinnerij, Scheepjeswol
en Hollandia Wol zijn namen die
nog steeds tot de verbeelding spreken. Aan
het eind van de 19e eeuw en in de 20e
eeuw kwam de sigarenindustrie daar als
9

Rijkoompje en Bernard van Kreel
Met een fraaie nieuwe doorsteek is in het centrum van Veenendaal een nieuw winkelrondje
ontstaan. Via de Bernard van Kreelpoort kunnen we nu rechtstreeks van
de Hoofdstraat naar het plein waar onder meer de Cultuurfabriek gevestigd is. Hoe
komt die poort aan zijn naam en wat is het verband met een andere Veenendaler die
‘Rijkoompje’ genoemd werd?
Om het bestaande en het nieuwe centrum
van Veenendaal te smeden tot één geheel
waarin oud en nieuw elkaar versterken, is
de Bernard van Kreelpoort gecreëerd. De
poort is een bijzondere constructie. Het is
een mooie oude gevel die gedragen wordt
door een wit-stalen frame. De gevel was tot
voor kort met recht een verborgen monument.
Deze was namelijk verstopt achter
andere bebouwing. De gevel is afkomstig
van een woning die het huis van ‘Rijkoompje’
werd genoemd. Het huis is gebouwd
rond 1906 in een neoklassieke stijl. Veenendaler
‘Rijkoompje’ dankte zijn naam aan
het fortuin dat hij in Spanje vergaard zou
10
hebben. Bij terugkomst in Veenendaal kocht
hij een span paarden én liet aan de Hoofdstraat
een vrijstaand huis bouwen. Het
enige gebouw aan de Hoofdstraat met een
voortuin. Aannemer en tevens architect van
het huis was Bernard van Kreel. In 1973 is
in de voortuin een winkelpand gebouwd,
waardoor het pand grotendeels uit het zicht
verdween. Bij de laatste verbouwing van de
winkel is de onderbouw van Rijkoompje vrijwel
geheel gesloopt en vervangen door de
stalen constructie. Met de nieuwe doorsteek
is zowel de herinnering aan ‘Rijkoompje’
als die aan architect en bouwer Bernard
van Kreel weer levend geworden.

elangrijke bedrijfstak bij. En ook die industrie
kwam voort uit de huisnijverheid. Want
in de omgeving van Veenendaal, met name
rond Amerongen, Rhenen en Elst, teelden de
bewoners al enkele eeuwen zelf tabak. Die
werd, onder meer in Veenendaal, verwerkt
tot pruimtabak, snuiftabak en pijptabak.
Eerst vooral in de vorm van huisnijverheid,
maar later ook in kleine industriële bedrijven,
de zogenoemde tabakskerverijen.
Groei
De industriële revolutie gaf de textiel- en
de sigarenindustrie vleugels. Beide produceerden
belangrijke exportproducten
die Veenendaal groot hebben gemaakt.
Letterlijk ook, want waar de Nederlandse
bevolking tussen 1815 en 1971 verzesvoudigde,
vertienvoudigde het aantal Veenendalers.
In 1960 werd Veenendaal – dat tot
dan toe gesplitst was in een Stichts en een
Gelders deel – door een grenscorrectie één
gemeente van bijna 1.800 hectare en ruim
23.000 inwoners. De economie groeide
snel en in de fabrieken was voortdurend
11

Parkeergarage Arie van Hensbergen
Arie van Hensbergen. Zo heet een nieuwe parkeergarage waar ruim 350 automobilisten
hun auto in hartje centrum veilig kunnen achterlaten. Wie was de naamgever van
deze garage?
Arend Johannes van Hensbergen, beter
bekend als Arie, was ruim vijftien jaar ‘parkeerwachter’
op de voormalige Van Ekerisparkeerplaats
aan het Zwaaiplein. Wie zijn
auto daar wel eens heeft geparkeerd, heeft
hem vast wel eens ontmoet. Het was een
hobby van Arie om mensen te helpen en het
verkeer in goede banen te leiden. Meestal
droeg hij daarbij een opvallende outfit:
marechausseejack, witte koppelriem en een
portofoon. Jarenlang was Arie te vinden
aan het Zwaaiplein, behalve wanneer hij
op reis was naar Israël. “In totaal is Arie elf
keer in Israël geweest,” vertelt zijn broer.
“Hij droeg dat land een warm hart toe en
steunde diverse stichtingen en instellingen
financieel. Alle fooitjes die hij kreeg als
parkeerwachter gingen naar goede doelen
in Israël, zoals ziekenhuizen en scholen.”
Arie van Hensbergen overleed op 8 oktober
2005 op 74-jarige leeftijd.
12

een tekort aan personeel. Gastarbeiders,
voornamelijk uit Spanje, het voormalig
Joegoslavië, Marokko en Turkije, werden
aangetrokken om de openstaande vacatures
te vervullen. In 1971 telde Veenendaal
32.000 inwoners. In 2011 - 40 jaar later –
waren dat er ruim 62.000.
Ondernemerszin
Met de oliecrisis in 1973 begon de
teloorgang van de Veenendaalse industrie.
In één jaar tijd verdubbelde de werkloosheid.
Na een korte periode van stabilisatie
steeg de werkloosheid in 1981 met 70%.
Bijna 20% van de Veenendaalse beroepsbevolking
was werkloos. En dat was ruim
boven het landelijk gemiddelde. Maar de
ondernemerszin die Veenendaal groot had
gemaakt, was niet klein te krijgen. Het was
de mentaliteit van handen uit de mouwen
en schouders eronder die Veenendaal er na
een aantal moeilijke jaren weer helemaal
bovenop bracht. De gemeente nam het
voortouw en stelde van alles in het werk om
nieuwe bedrijven en daarmee werkgelegenheid
naar Veenendaal te halen. En met succes:
veel ondernemers wisten Veenendaal
te vinden. De werkgelegenheid groeide en
Veenendaal groeide mee.
Kwaliteitsverbetering
De meest recente geschiedenis van Veenendaal
kenmerkt zich vooral door kwaliteitsverbetering.
Over de volle breedte van
samenleving en omgeving is daar nadrukkelijk
in geïnvesteerd. Fraaie, gevarieerde
nieuwbouwwijken zijn en worden gerealiseerd
met veel aandacht voor duurzaamheid
en voor betrokkenheid van de
bewoners. In wijken waar het minder goed
gaat, wordt veel energie en geld gestoken
in verbetering van het woon- en leefklimaat.
De binnenstad wordt compleet vernieuwd
en er is flink geïnvesteerd in voorzieningen
op het gebied van sport, welzijn en cultuur.
Ook is er veel aandacht voor groen in de
openbare ruimte en voor de infrastructuur.
En dat maakt Veenendaal wat het nu is. Een
jonge leefstad met stedelijke allure en een
dorps karakter. En bovenal een plaats waar
het mooi en prettig wonen en werken is.
13

Jong
Van de geschiedenis naar het Veenendaal van nu, de jonge leefstad. Laten we eens
kijken hoe jong dat Veenendaal eigenlijk is. Eerst maar eens de cijfers. Volgens het
CBS was in 2010 34 procent van de inwoners van Veenendaal jonger dan 25 jaar.
Meer dan een derde van de bevolking dus. Dat is met recht jong te noemen.
14

Veenendaalse rapper aCtive
We noemden al even de rijzende ster in het Nederlandse rappersgilde. De Veenendaalse
rapper aCtive scoorde op Youtube een hit met zijn eigen ode aan Veenendaal.
aCtive is lid van het Kapstok-team dat actief
is in Jongerencentrum Escape. Kapstok richt
zich niet alleen op het ontwikkelen van
talent, maar ook op de presentatie hiervan.
Samen met rapper aCtive wil Kapstok
uitgroeien tot een eigentijds en uitdagend
16
platform waar Veenendaalse jongeren kunnen
werken aan hun talent. Als lid van het
Comité van Aanbeveling van de stichting
Promotie Veenendaal is aCtive ook ambassadeur
van de gemeente.

Als we jong Veenendaal willen ontmoeten,
dan zijn de scholen daarvoor natuurlijk de
aangewezen plek. Veenendaal heeft 20
basisscholen, 4 scholen voor voortgezet onderwijs,
3 scholen voor speciaal onderwijs
en 1 school voor middelbaar onderwijs.
Veel jeugd en jongeren vinden we ook bij
de vele sportclubs die Veenendaal rijk is.
De voorzieningen zijn goed ontwikkeld en
Veenendaal heeft een actief verenigingsleven.
Met name voor de jongste jeugd is er
in veel Veenendaalse wijken volop ruimte
om naar buiten te gaan en te spelen. Er is
relatief veel groen en veel buurten beschikken
over mooie speelplaatsen. En ook in
de verschillende buurthuizen wordt - met
name op woensdag- en vrijdagmiddag -
veel voor hen georganiseerd. Een succesvol
evenement voor kinderen van 6 tot 12 jaar
is het Bouwdorp dat jaarlijks vier dagen
achtereen in augustus wordt georganiseerd.
Onder begeleiding van zo’n 75 tot 90
vrijwilligers timmeren de kinderen in het
Stadspark prachtige creatieve bouwwerken
in elkaar. En wie geen zin heeft in bouwen,
kan zich uitleven in knutselen, sport en spel.
In dezelfde periode als het Bouwdorp wordt
in Veenendaal ook de jaarlijkse Bijbelweek
georganiseerd. Eveneens een succesvol
evenement dat ieder jaar weer een groot
aantal kinderen uit een wijde regio naar
Veenendaal trekt.
Levendig
Van alles te doen voor de jeugd dus en tegenwoordig
ook alleszins voor de jongeren
in Veenendaal. Want de mogelijkheden
voor jongeren in Veenendaal zijn in pakweg
de laatste 10 tot 15 jaar flink toegenomen.
Dankzij de komst van veel nieuwe horeca.
die zich richt op een jongere doelgroep, is
er een levendige uitgaanscultuur ontstaan.
Met name op vrijdag- en zaterdagavond
zijn veel jongeren in het Veenendaalse
centrum te vinden. Welzijn Veenendaal,
verantwoordelijk voor het Veenendaalse
jongerenwerk, beschikt in het hart van het
centrum over een modern jongerencentrum
met onder meer een popcafé, een
cultuurcafé, een concertzaal, een sport- en
activiteitenruimte en oefenruimten voor
bands. Vooral de concertzaal trekt regelmatig
optredens van gerenommeerde artiesten
vaak veel publiek. Het traditionele feest op
17

Oranje strikken sierden de steden
In de nacht van maandag 30 op dinsdag 31 januari 2012 waren er in tientallen steden
in Nederland oranje strikken te vinden. Onder meer in Delft, Amsterdam, Rotterdam
en Ridderkerk waren de feestelijke versieringen te zien. Een oranje mysterie met een
lijntje naar Veenendaal.
De vrolijke versieringen voor de verjaardag
van Koningin Beatrix waren een ludieke
actie van de Veense Jongerenraad, in
samenwerking met vele andere jongerenraden,
studentenverenigingen en anders
georganiseerde jongeren. In het holst van
de nacht, aan het begin van de verjaardag
van de koningin, versierden de jongeren
hun woonplaatsen met duizenden oranje
strikken. In totaal deden meer dan 50 jongerenvertegenwoordigingen
mee aan de actie.
Voor de jonge nachtbrakers een mooie
manier te laten zien dat Nederland trots
mag zijn op de rijke en Koninklijke geschiedenis.
De actie was een idee van de Veense
Jongerenraad, inhakend op het bezoek van
de Koninklijke Familie aan Veenendaal en
Rhenen op 30 april 2012.
18

Lampegietersavond - de derde maandag in
september - was vroeger een feest voor de
kleintjes die met zelfgemaakte lampionnen
door de straten trokken. Sinds enkele jaren
organiseert Veenendaal rond Lampegietersavond
het Lampegietersfestival, met tal
van optredens en activiteiten. Hoogtepunt
van dit festival voor veel jongeren is het
dancefestival Fuze Outdoor dat sinds 2008
wordt georganiseerd en ieder jaar enorm
veel bezoekers trekt.
Beter woon- en leefklimaat
Goed onderwijs, alle ruimte voor sport,
volop gelegenheid tot uitgaan, regelmatig
concerten van grote en minder grote
artiesten en bands; tot hier klopt de definitie
van jonge leefstad heel aardig. Maar wat
doet Veenendaal met en voor jongeren
die buiten de boot vallen? Jongeren die
het bijvoorbeeld op school niet redden en
op straat belanden? Het antwoord is deels
gegeven in het vorige hoofdstuk: in wijken
waar het minder goed gaat, wordt veel
energie en geld gestoken in verbetering
van het woon- en leefklimaat. Jeugd en
jongeren hebben daarbij de volle aandacht.
Een mooi voorbeeld is de multifunctionele
accommodatie (MFA) Panorama - de eerste
energieneutrale MFA van Nederland - die in
december 2011 is geopend. Een bijzonder
gebouw dat een belangrijke bindende
functie heeft voor drie omliggende wijken.
Met veel ruimte voor jongeren om zich op
tal van gebieden te ontwikkelen.
Respectvoetbal
En de inspanningen om jongeren die
buiten boord dreigen te vallen weer bij de
samenleving te betrekken, sorteren effect.
Een mooi voorbeeld is het ‘respectvoetbal’,
een soort mix van panna-, zaal- en veldvoetbal.
Teams uit verschillende wijken in de
leeftijd van 12-16 jaar strijden hierin tegen
elkaar. Sportief natuurlijk want fair play,
daar draait het om bij het respectvoetbal.
19

Kinderjury kiest beste spruitjeskokers
Op 14 oktober 2011 konden vaders, moeders en andere topkoks uit de hele wereld in
Veenendaal meedoen aan het wereldkampioenschap Spruitjes Koken. Een deskundige
jury van 30 kinderen, onder leiding van juryvoorzitter Pierre Wind, moest bepalen
wat het beste spruitjesrecept ter wereld is. Om daarmee te laten zien dat lekker en
gezond koken makkelijker is dan je denkt.
De kinderjury besloot na intensief beraad
Paul Rustenhoven tot winnaar uit te roepen.
De kinderen vonden de spruitjes die
Rustenhoven in de oven bereidde verrassend
lekker. Topkok Pierre Wind was lovend over
de gerechten: “Van aangebrande soep tot
rauwe spruit was het één ‘kicken-belevenis’.
De winnaar heeft terecht gewonnen. Dat
vies niet bestaat is nu bewezen!”
20

Elke ploeg krijgt bij aanvang een aantal
zogenoemde ‘respectkaarten’. Tijdens de
wedstrijden kunnen teams kaarten winnen
maar ook verliezen. En daarbij gaat het niet
alleen om voetbal maar ook bijvoorbeeld
om representatief voor de dag komen.
(Straat)muziek
Naast de sport is ook muziek een goed
instrument voor jongeren om zich te uiten.
Neem bijvoorbeeld de Veenendaalse brassband,
in 2009 gevormd door een groep
Antilliaanse jongeren die daarvoor vooral
op straat te vinden waren. Het is een veelbelovende
en nog steeds groeiende groep met
drummers (de jongens) en danseressen (de
meiden). Iedere dinsdagavond komen zij
samen in Jongerencentrum Escape om te oefenen
en steeds vaker worden zij gevraagd
voor optredens bij activiteiten en evenementen.
Iedere donderdagavond staat in Escape
de straatcultuur - en met name hiphop
- centraal. Jonge rappers, dichters, beatmakers
en grafisch ontwerpers uit Veenendaal
komen hier samen om zich te ontwikkelen
in onder meer straatmuziek, dans, media
en events. Regelmatig zijn er workshops en
open-podium avonden. Een van de jonge
deelnemers is inmiddels een rijzende ster in
het Nederlandse rappersgilde.
Maatschappelijk betrokken
De parallel uit de geschiedenis doortrekkend
kunnen we vaststellen dat ook veel
jongeren over dezelfde ondernemende
mentaliteit beschikken die Veenendaal door
de jaren heen vooruit heeft gebracht. In de
sport en muziek boeken zij - vaak op eigen
initiatief en dankzij hun eigen doorzettingsvermogen
- successen maar ook steeds
meer jongeren manifesteren zich op het
maatschappelijk vlak. Een goed voorbeeld
daarvan is de Veense jongerenraad die
opkomt voor de belangen van jongeren in
Veenendaal. De Jongerenraad is door het
College van B&W van Veenendaal erkend
als officieel adviesorgaan. Een andere club
jonge mensen die zich maatschappelijk
betrokken toont is Rotaract Veenendaal. Een
vereniging van jong volwassenen in de leeftijd
van 20 tot 27 jaar, die zich onder meer
bezig houdt met het organiseren van activiteiten
voor goede doelen, maatschappelijke
en persoonlijke betrokkenheid en professionele
ontwikkeling. Allemaal ondernemende
jongeren dus, maar ook betrokken. En ook
dat past bij de Veenendaalse samenleving.
21

Betrokken
In de inleiding van dit verhaal noemden we al de ‘betrokken samenleving waarin
het dorp van weleer nog te herkennen is’. In dit hoofdstuk gaan we daar nader op in.
Waar komt die betrokkenheid vandaan? Is het puur de dorpse cultuur die nog
voortleeft in de sterk gegroeide samenleving? Of is het nog meer?
22

Stichting Buitenzorg
Een bijzonder betrokken Veenendaals project is de Stichting Buitenzorg. Deze
stichting is in 1994 opgericht door een aantal enthousiaste vrijwilligers, die op
een of andere manier bij mensen met een verstandelijke beperking betrokken
waren.
24
Buitenzorg verzorgt met zo’n 90 vrijwilligers
een groot aantal projecten voor verstandelijk
gehandicapten, onder meer in de eigen
sociëteit, de tuin en het dierenkampje. En
daarvoor krijgt de stichting geen subsidie,
Buitenzorg bedruipt zichzelf. Daarom ook
is in maart 2007 is Stichting Vrienden van
Buitenzorg opgericht. Deze stichting zet
zich in om de continuïteit van de projecten
van Stichting Buitenzorg te waarborgen. Dat
doen zij door te zoeken naar particulieren
en bedrijven die Stichting Buitenzorg structureel
willen ondersteunen met een jaarlijkse
financiële bijdrage of ondersteuning in natura.
Bovendien organiseren ‘de Vrienden’
activiteiten waarbij de opbrengst ten goede
komt aan de Stichting Buitenzorg.

Meer dan nabuurschap
We gaven het al aan: Veenendaal is heel
snel gegroeid. Door de enorme expansie
van de fabrieken halverwege de vorige
eeuw, kwamen veel arbeiders naar Veenendaal
om hier hun geluk te beproeven. Onder
hen een groot aantal gastarbeiders wat
van Veenendaal een multiculturele samenleving
maakte. Inmiddels telt Veenendaal
maar liefst 96 nationaliteiten! En hoewel
het met elkaar in tegenspraak lijkt, is er juist
door die snelle groei iets van het dorpse
karakter bewaard gebleven. Want Veenendaal
groeide veel sneller dan de cultuur
van een samenleving mee kan veranderen.
Bovendien waren de Veenendalers tevreden
over hun samenleving. Betrokkenheid is
een groot goed dus waarom zou je daar
afstand van nemen? Wie Veenendaal een
beetje kent, weet overigens dat de betrok-
kenheid in Veenendaal meer is dan typisch
dorps nabuurschap. De invloed van de
kerken speelt hierbij een grote rol. En Veenendaal
is vrijwel haar hele geschiedenis
een kerkelijke samenleving geweest. Door
de snelle groei, de komst van veel mensen
uit andere delen van het land en de wereld
en door de ontkerkelijking die in de hele
westerse samenleving zichtbaar is, neemt de
invloed van de kerken weliswaar af maar
het kerkelijk leven heeft de Veenendaalse
cultuur en mentaliteit wel gevormd. En dat
verklaart ook de grote betrokkenheid in de
Veenendaalse samenleving.
Zichtbare betrokkenheid
Dat wat betreft de achtergrond. Maar
waar zien we die betrokkenheid dan in
het Veenendaal van nu? Hoe toont die zich
in de praktijk? Juist betrokkenheid is niet
iets tastbaars. Vaak is het onzichtbaar of
onopvallend aanwezig; je ziet het pas als
je goed kijkt. De manier bij uitstek waarop
mensen hun betrokkenheid tonen, is in
vrijwilligerswerk. Belangeloos iets doen
voor een ander. In Veenendaal wordt enorm
veel vrijwilligerswerk verricht, zichtbaar
25

Het Veens oranje kaatje
van zorgboerderij De Eekhoeve
Zorgboerderij De Eekhoeve biedt dagbesteding aan jongeren en ouderen. Mensen
met een verstandelijke of lichamelijke beperking, met psychische of psychiatrische
problemen, met een burn-out, met een autistische stoornis, met niet-aangeboren
hersenletsel of met dementie.
De omgeving, het werk en persoonlijke aandacht
zorgen ervoor dat de deelnemers zich
er snel thuis voelen. Ze dragen echt hun
steentje bij aan de professionele bedrijfsvoering
door het uitvoeren van hun eigen taken.
Ze werken bijvoorbeeld in de Landwinkel,
de moestuin of de pluktuin, ze verzorgen
het vee of werken in de kas. De Eekhoeve in
Veenendaal maakte al vele jaren scharrelroom
volgens eigen recept. Speciaal voor
de komst van de koningin tijdens Koninginnedag
2012 is deze room omgetoverd in
‘Veens oranje kaatje’ en uitgedeeld in bejaarden-
en verzorgingshuizen. De lekkere,
zachte smaak maakt Veens oranje kaatje
heel bijzonder. Heerlijk in combinatie met
26
ijs, yoghurt, kwark, cake, koffie... of om zelf
Veense oranjesoezen mee te maken!
Het Veens oranje kaatje is verkrijgbaar in
de Landwinkel en in verschillende speciaalzaken
in Veenendaal.

en onzichtbaar. Heel zichtbaar zijn de
activiteiten van het Vrijwilligersnetwerk
Veenendaal (VNV), een grote en sterke
organisatie die zich onder meer bezighoudt
met het bevorderen van actief burgerschap,
het ondersteunen van vrijwilligersorganisaties
en het coördineren en ondersteunen van
de informele zorg. Zichtbaar zijn ook de
activiteiten van de serviceclubs die met geld
en persoonlijke inzet veel goede doelen
ondersteunen. Veenendaal telt een groot
aantal verschillende serviceclubs.
Onzichtbare betrokkenheid
Maar het merendeel van de betrokkenheid
in een samenleving is natuurlijk nauwelijks
zichtbaar. Je ziet het pas als je ermee te
maken krijgt én er oog voor hebt. Hoeveel
vaders en moeders, opa’s, oma’s, broers en
zussen zijn bij sportclubs en verenigingen
als de scouting actief als trainer, coach,
begeleider, chauffeur, kantinehulp, kledingwasser,
noem maar op. Voor de meeste
mensen is dat zó vanzelfsprekend dat het
niet meer gezien wordt als betrokkenheid.
Maar dat is het natuurlijk wel. Laten al die
mensen op een willekeurige zaterdag eens
een vrije dag nemen, dan is die betrokkenheid
ineens heel zichtbaar. Hetzelfde geldt
voor mantelzorg en voor al die vrijwilligers
die actief zijn in bijvoorbeeld bejaardencentra
en activiteitencentra voor mensen met
een handicap.
Onderwijs, cultuur en welzijn
Ook op het gebied van onderwijs, welzijn
en cultuur toont Veenendaal zich een betrokken
samenleving. Veel ouders zijn betrokken
bij de school van hun kinderen. Als
overblijfouder, voorleesvader, luizenmoeder,
schoolpleinveger, chauffeur bij excursies en
ga zo maar door. In de buurthuizen is het
al niet anders. Naast een enkele beroepskracht
zijn het vooral veel vrijwilligers die
daar de activiteiten organiseren en begeleiden.
En ook de kerken steunen bij veel van
27

IW4 voor Oranje
IW4 verzorgt sociale werkvoorziening in de gemeenten Veenendaal, Rhenen, Renswoude
en Utrechtse Heuvelrug. Met het oog op Koninginnedag 2012 heeft IW4 een
motto aan haar logo toegevoegd: IW4 voor Oranje.
Wethouder economische zaken Marco
Verloop onthulde het aangepaste logo en
noemde het “Prachtig dat bedrijven zich op
deze manier verbinden aan het bezoek van
koningin Beatrix.”
28

het werk dat zij doen, voor hun gemeente
of de samenleving in het algemeen, veelal
op vrijwillige medewerkers. Bijzonder is dat
Veenendaal nog steeds beschikt over een
actieve vrouwenraad. Vrouwenraden schoten
tijdens de emancipatiegolf in de jaren
70 als paddenstoelen uit de grond en zijn
in veel gemeenten opgeheven omdat zij als
instituut achterhaald zouden zijn. In Veenendaal
is de vrouwenraad erin geslaagd
zich steeds weer te vernieuwen en mee te
ontwikkelen met de tijd. De Veenendaalse
Vrouwenraad is een overkoepelend orgaan
van lokale vrouwenverenigingen waarbij in
totaal zijn zo’n vier- tot vijfhonderd vrouwen
zijn betrokken. Zij organiseren, onder meer
in samenwerking met het Intercultureel
Vrouwencentrum, boeiende bijeenkomsten
voor vrouwen van alle leeftijden en uit alle
culturen.
Partnerstad Olomouc
Internationaal manifesteert de Veenendaalse
betrokkenheid zich vooral in de
samenwerking met, ondersteuning van en
uitwisseling met partnerstad Olomouc in
Tsjechië. Veenendaal ging de stedenband
aan in december 1993, met als belangrijkste
argument dat de jonge democratieën in
Oost-Europa, die ontstonden na de val van
het IJzeren Gordijn, ondersteuning verdienden.
Uitwisseling van kennis, persoonlijke
contacten en zo mogelijk een economische
samenwerking waren het uitgangspunt.
Olomouc is een grote Moravische stad, met
een rijke culturele geschiedenis en talloze
monumenten en musea. De stedenband is
dan ook niet louter eenrichtingsverkeer van
Veenendaal naar Olomouc. De vele contacten
met de partnerstad blijken ook voor
Veenendaal heel waardevol.
Nieuwbouwwijken als kleine
dorpen
Ter afsluiting van dit hoofdstuk komen
we nog een keer terug op de vraag hoe
Veenendaal, ondanks de snelle groei, die
betrokken samenleving heeft weten te bewaren.
We gaven al aan dat je een cultuur niet
zomaar verandert, zeker niet als bewoners
daar zelf helemaal niet voor voelen. Het lijkt
erop dat nieuwe Veenendalers, mensen die
tijdens de snelle groei van elders naar Veenendaal
zijn gekomen, zich graag hebben
gevoegd in de betrokken cultuur die er al
bestond. Aannemelijk is ook dat de structuur
van Veenendaal ermee te maken heeft. De
nieuwbouwwijken die in de loop der jaren
zijn gerealiseerd, hebben zich ontwikkeld
als kleine dorpen binnen de grotere gemeenschap.
En daarmee is toch iets van dat
dorpse karakter bewaard gebleven.
29

Bouwend
De gedachte van nieuwe buurten en wijken als kleine gemeenschappen is heel
bewust verwerkt in de ontwerpen voor nieuwe wijken die Veenendaal de afgelopen
jaren heeft gerealiseerd en in de komende jaren nog ontwikkelt. Want er wordt nog
volop gebouwd in Veenendaal. De groei moet immers nog steeds worden gefaciliteerd.
Daarom richten we in dit hoofdstuk onze blik op bouwend Veenendaal. Een
blik terug en een blik vooruit.
30

Energieneutraal en dus duurzaam
Een uitstekend voorbeeld van duurzaam bouwen is de multifunctionele accommodatie
(MFA) Panorama die in december 2011 is geopend. Panorama is de eerste
energieneutrale MFA van Nederland.
Architect Marlies Rohmer omschrijft Panorama
als “Een rond uitnodigend paviljoen
in het groen.” De nieuwe MFA is een
bijzonder gebouw met een belangrijke
functie voor de wijk. “Dankzij grote ramen
rondom het hele gebouw is Panorama open
voor de omgeving en komt er veel daglicht
binnen,” zegt Rohmer. “Handige technische
oplossingen zorgen ervoor dat het zonlicht
ook binnen in het gebouw doordringt.
In Panorama hebben we zogenaamde
‘solar-tubes’ gebruikt, buizen die buiten het
licht opvangen en dit licht met behulp van
spiegels naar binnen brengen.” En er is dus
32
heel goed nagedacht over mogelijkheden
om energie te besparen. “Onder meer door
het gebouw heel goed te isoleren,” weet
energieadviseur Ronald Schilt. “En verder
hebben we gekeken hoe het gebouw zoveel
mogelijk energie zelf kan opwekken. Midden
in Panorama zit de grote sporthal met
een hoog dak. De architect heeft dat heel
mooi weggewerkt in het grote schuine dak.
Het ontwerp heeft ze zo gemaakt dat het
dak op het zuiden ligt en helemaal vol ligt
met zonnepanelen. Daarmee wordt heel
veel energie opgewekt.”

Veenendaal-oost
Het nieuwste en grootste bouwproject van
Veenendaal verrijst aan de oostkant van de
stad en loopt tot aan de groene grens die
Veenendaal met de gemeente Ede verbindt.
In Veenendaal-oost worden de komende
jaren zo’n 3.200 woningen gerealiseerd
voor uiteindelijk zo’n 10.000 nieuwe Veenendalers.
Hiervoor is een publiek-private
samenwerking tussen de gemeente en een
aantal ontwikkelaars opgericht: het Ontwikkelingsbedrijf
Veenendaal-oost (OVO). Het
idee van kleine dorpen binnen de grote stad
is in Veenendaal-oost het meest nadrukkelijk
uitgewerkt. De wijk wordt opgebouwd uit
buurtschappen met ieder een eigen structuur
en architectuur. En er is volop aandacht
voor ‘het nieuwe wonen’. Met diverse
projecten worden de nieuwe bewoners
voortdurend bij de ontwikkeling van de wijk
betrokken, vaak al voordat ze er daadwerkelijk
komen te wonen. Een belangrijke rol
daarbij is weggelegd voor de initiatievenmakelaar
die speciaal hiervoor door de
gemeente is aangesteld. Deze makelaar is
het aanspreekpunt in de wijk waar bewoners
met al hun ideeën en initiatieven terecht
kunnen. Goede voorstellen worden waar
mogelijk gerealiseerd en bij voorkeur gezamenlijk.
Daarmee ontstaat niet alleen een
mooie wijk die ingericht is naar de wensen
en behoeften van de bewoners, het bevordert
ook van meet af aan de samenhang
en betrokkenheid tussen de bewoners. Ze
denken mee over de inrichting van de openbare
ruimte, ze onderhouden een moestuin
op een terrein waar de ontwikkeling nog
op zich laat wachten, ze zijn betrokken bij
kunstprojecten en buurtactiviteiten, kortom:
ze zijn volop betrokken bij hun wijk.
Duurzaam bouwen
Belangrijk bij de bouw van Veenendaal-oost
maar ook bij andere nieuwbouwprojecten in
Veenendaal is de aandacht voor duurzaam
bouwen. En dat in de breedste zin van het
begrip. Dat betekent aandacht voor materiaalgebruik,
energieverbruik, energieopwekking
maar ook bijvoorbeeld aanpasbaar en
levensloopbestendig bouwen. In de recent
opgeleverde delen van Veenendaal-oost zijn
veel levensloopbestendige woningen gerealiseerd.
Flexibele woningen die aan iedere
levensfase kunnen worden aangepast. Het
begint met woningen voor alleenstaanden
volgens een betaalbaar ‘startersconcept’.
Wanneer zij een partner en/of kinderen
krijgen, kan de woning eenvoudig worden
uitgebreid. Maar dankzij het uitgekiende
concept kan de woning ook voor senioren
geschikt worden gemaakt. Met recht een
woning van de wieg tot het graf dus. En
over duurzaam gesproken: het zuidelijk
deel van Veenendaal-oost wordt compleet
energieneutraal. Er komen woningen te
staan die weinig energie verbruiken, onder
meer door uitstekende isolatie. Maar daarnaast
wordt ook energie opgewekt om het
beetje energie dat wordt verbruikt, zelf ook
weer terug te winnen. Daarmee wordt een
woning 100% energieneutraal. Speciaal
33

In de prijzen
De afgelopen vijftien jaar sleepte Veenendaal de ene prijs na de andere in de wacht.
Groen, schoon, fietsvriendelijk en uitnodigend voor het winkelend publiek. Dat is
Veenendaal als we de prijzenkast goed bekijken.
In 1997 werd Veenendaal bij de Europese
Entente Florale verkozen tot de groenste
stad van Europa. Bij de landelijke verkiezing
in 2004 was het opnieuw raak en
werd Veenendaal aangewezen als groenste
stad van Nederland. In 2000 riep de Fietsersbond
Veenendaal als eerste Nederlandse
gemeente uit tot Fietsstad van het
jaar. Bij een verkiezing in het kader van het
televisieprogramma De Beste Stad van Ne-
34
derland bleek Veenendaal in 2004 de op
één na schoonste gemeente van het land. En
in hetzelfde jaar wees een onderzoek van
de Nederlandse Vereniging van Makelaars
Veenendaal aan tot winkelstad nummer 1 in
de provincie Utrecht. Dat kan geen toeval
zijn, zou je zeggen. En dat vinden we in
Veenendaal ook. Niet voor niets zetten we
alles op alles om in 2013 de prijs voor de
Beste Binnenstad binnen te halen.

voor Veenendaal-oost heet de gemeente
een eigen energiebedrijf opgericht: DEVO,
Duurzame Energie Veenendaal-Oost. DEVO
maakt zich sterk voor comfortabel wonen
tegen lage kosten, met minder energieverbruik
én maar liefst 60% minder CO2uitstoot.
Beter voor het milieu én voor de
portemonnee!
Monumentenbeleid
Met een goed monumentenbeleid zorgt
Veenendaal er voor dat waardevolle monumenten
goed bewaard blijven. Het gemeentelijk
monumentenbeleid is in 2006 herzien.
In de Monumentenverordening zijn toen
zogenoemde ‘Veense criteria’ opgenomen.
Deze maken het mogelijk om panden, die
waardevol zijn voor de geschiedenis van
Veenendaal, te behouden. Veenendaal heeft
dan ook vooral veel jonge, gemeentelijke
monumenten, 109 in totaal. De afgelopen
jaren is daarin flink geïnvesteerd. Een mooi
voorbeeld is de restauratie van de toren van
de Julianakerk, een van de hoogste punten
van de gemeente. Daarnaast zijn er in Veenendaal
acht rijksmonumenten, voornamelijk
panden van vóór 1850. Resultaten van de
expansieve groei van de wol- en sigarenindustrie
zijn vooral nog zichtbaar in de
huisvesting die destijds voor de vele (gast)
arbeiders werd gerealiseerd. In recordtijd
werden daarvoor een aantal wijken met
flatgebouwen ontwikkeld. Patrimonium
woonstichting, die eigenaar is van de flats,
heeft de afgelopen jaren flink geïnvesteerd
in het opknappen van deze gebouwen en
woningen en, samen met de gemeente, in
het verbeteren van de woonomgeving. Een
fraai relikwie van de rijke wolindustrie in
Veenendaal is ook zichtbaar bij de Cultuurfabriek
waar zowel een geveldeel als de
oude schoorsteenpijp van Hollandia Wol
35

Chroniqueur Veenendaal-oost
In Buurstede, het eerst opgeleverde deel van de nieuwbouwwijk Veenendaal-oost
was en is veel kunst te bewonderen. Zes jonge kunstenaars maakten tijdelijke kunstwerken,
vaak samen met de nieuwe bewoners van de wijk.
Om deze interactie tussen kunstenaars en
omgeving vast te leggen, stelde de gemeente
Veenendaal een chroniqueur, een
hedendaagse geschiedschrijver, aan. Deze
chroniqueur, kunstenaar Elke Bruns, gaat
regelmatig de wijk in met haar caravan,
waar ze als ontdekkingsreiziger op expeditie
is. Op zoek naar kruisbestuivingen tussen
kunstenaars, bewoners, ontwikkelaars, gemeente
en vooral de wijk Veenendaal-oost
zelf. Ze bekijkt de wijk vanuit verschillende
invalshoeken. Tot nu toe zijn dat Belevenissen,
Pionieren, Randverschijnselen en
Bewonen. Voor elke invalshoek ontwierp ze
een eigen kaart. Samen vormen die kaarten
een groeiend archief, dat in de komende
jaren een beeld gaat geven van een wijk
in wording. In het voorjaar van 2012
exposeert de chroniqueur haar bevindingen
en beeldverhalen in het gemeentehuis van
Veenendaal.
36
volgnummer
datum
14-05-2011
categorie
Pionieren
omstandigheden
Droog
omschrijving
volgnummer
datum
0026
Nieuwsgierige bewoners verzamelen zich rond het
piepersveld: hoe zal de oogst uitpakken?
13-06-2011
categorie
Pionieren
omstandigheden
Bewolkt
omschrijving
0028
Piepers-oogst. Wat zijn ze goed gelukt!
veenendaal-oost
veenendaal-oost

ewaard zijn gebleven. Inmiddels wordt gewerkt
aan de herinrichting van het voormalige
pand van de Ritmeester sigarenfabriek
waarbij de oude glorie van weleer mooi
bewaard blijft.
Kwaliteitsimpuls voor het centrum
Een belangrijke omslag in het denken over
de stedenbouwkundige ontwikkeling van
Veenendaal kwam met de plannen voor
Brouwerspoort, een enorm vernieuwbouwproject
voor de Veenendaalse binnenstad.
Samen met stedenbouwkundigen en architecten
is daarvoor een heel stevige visie
ontwikkeld en zijn er prachtige ontwerpen
gemaakt. Deels worden die nog ontwikkeld,
deels zijn ze al gerealiseerd. Brouwerspoort
geeft het hart van Veenendaal een enorme
kwaliteitsimpuls en geeft het winkelcentrum
echt stedelijke allure. Bijzonder is onder
meer de Cultuurfabriek waarin de bibliotheek,
de kunstuitleen, de Historische
Vereniging Oud Veenendaal en het Viseum
Veenendaal gehuisvest zijn. De recent opgeleverde
Bernard van Kreelpoort herstelt een
fraaie oude gevel in volle glorie en verbindt
het oude met het nieuwe centrum dat de komende
jaren verder ontwikkeld wordt. En er
wordt nog meer oude glorie hersteld in het
nieuwe centrum. In het hoofdstuk ‘Historisch’
gaven we al aan dat er vroeger volop water
stroomde door het centrum van Veenendaal.
In het nieuwe centrum komt dat terug in de
vorm van de nieuw aan te leggen Brouwersgracht.
Sportparken
Ook ten behoeve van de sport heeft Veenendaal
de afgelopen jaren flink gebouwd.
Nadat een aantal jaren geleden sportpark
De Groene Velden was opgeleverd is recent
ook De Groene Velden 2 gerealiseerd. Tal
van sportverenigingen vinden daar een
mooi een goed bereikbaar onderkomen.
Geen overbodige luxe want sportend Veenendaal
is buitengewoon actief.
37

Sportend
Het is in dit verhaal al enkele malen aan de orde gekomen: Veenendaal heeft een
goed ontwikkeld verenigingsleven, uitstekende voorzieningen en veel actieve vrijwilligers
bij de sportclubs. Sport is dan ook een onderdeel dat niet mag ontbreken in het
verhaal van Veenendaal. Waarom is sport zo belangrijk in en voor Veenendaal?
38

Touwtrekkers zes keer wereldkampioen
Het WK touwtrekken in Zuid-Afrika in september 2010 werd voor de Veenseboys een
groot succes. De Veenendaalse touwtrekkers wonnen niet minder dan zes gouden
medailles.
Deze score is nog nooit eerder vertoond en
dus een unieke prestatie: één vereniging die
zowel alle open als alle landenwedstrijden
wint. De laatste hoofdprijs werd behaald
in de zogenoemde koningsklasse, de 640
kg klasse. In de finale werd gewonnen van
Engeland. Eerder op het WK, dat in het
40
Zuid-Afrikaanse Pretoria werd gehouden,
toonde Veenseboys zich al de sterkste in
de 700- en de 580-kilogram klasse in de
landenwedstrijden. En ook in de open clubkampioenschappen
waren de Veenendalers
in alle drie de klassen de beste.

Sporten is gezond
Sporten is gezond, daarover zal iedereen
het eens zijn. Sport zorgt ervoor dat mensen
zich fit voelen, in conditie blijven, niet te dik
worden, kortom: gezond blijven. Sporten
in teamverband levert nog meer op. Het
brengt mensen samen, stimuleert sociale
vaardigheden en geeft veel plezier. Sporten
in teamverband kan juist voor kinderen heel
leerzaam zijn. Ze leren dat de wereld niet
alleen om hen draait, dat ze samen moeten
spelen om het beste resultaat te behalen. Ze
leren naar elkaar te luisteren en respect te
hebben voor elkaar. Sport verbroedert en
kan het beste in mensen naar boven halen.
Voor de gemeente Veenendaal redenen
genoeg om flink te investeren in de sport in
Veenendaal. Met name in de breedtesport.
Breedtesport
Een belangrijke rol in de ontwikkeling
van breedtesport in Veenendaal is weggelegd
voor Sportservice Veenendaal. Deze
organisatie, gelieerd aan de gemeente,
is onder meer verantwoordelijk voor de
verhuur, het onderhoud en het beheer van
de sportaccommodaties en de exploitatie
van het Veenendaalse zwembad. Daarnaast
ondersteunt Sportservice Veenendaal de
Veenendaalse sportverenigingen. Maar zij
houdt zich ook bezig met sportstimulering
en sportoriëntatie. Bijvoorbeeld door middel
van Algemene Sportieve Vorming (ASV
Extra) voor kinderen uit groep 4 van de
basisscholen en zeven- en achtjarigen in het
speciaal onderwijs. En ook met het project
School en Sport, waarbij leerlingen uit de
41

Medaille voor trouw aan de Tour de France
De geboren en getogen Veenendaler Jeroen Wielaert ontving in juli 2007 voor de
start van de vierde etappe van de Tour de France de ’médaille de la fidélité’, de ‘medaille
van trouw’. Wielaert was dat jaar voor de twintigste keer actief in de Tour de
France, als verslaggever en chroniqueur. In 2012 viert hij zijn 25-jarig jubileum in de
Tour.
Bij de huldiging werd Wielaert op het
podium in het Village Départ geflankeerd
door Tourbaas Christian Prudhomme en de
Tour-legenden Bernard Hinault en Bernard
Thevenet. Wielaert begon zijn loopbaan in
de wielrennerij bij Veronica waar hij reportages
rondom de Tour de France maakte.
Later verzorgde hij voor de NOS-radio het
directe verslag na de finish. Tegenwoordig
maakt hij voor de NOS reportages over de
stad, de streek en de cultuur rond de Tour
de France. Daarnaast schrijft hij krantencolumns
en bijdragen voor het literaire wielertijdschrift
De Muur. Ook schreef hij door de
jaren heen een groot aantal boeken over de
wielersport.
42

groepen 4 t/m 8 van de Veenendaalse
basisscholen kennismaken met allerlei sporten
bewegingsactiviteiten. En niet te vergeten
met de jaarlijkse schoolsportdag waaraan
ruim 2.300 leerlingen van 17 basisscholen
deelnemen, begeleid door zo’n 400 vrijwilligers.
Maar niet alleen kinderen worden
door Sportservice Veenendaal bediend.
Het programma Galm Senioren sportief
biedt mensen tussen de 55 en 65 jaar, die
niet sportief actief zijn, de mogelijkheid om
te gaan bewegen en kennis te maken met
sport. En met het programma Sport Extra
biedt Sportservice bewegingsactiviteiten
voor mensen met een chronische aandoening
en/of lichamelijke beperking. Ook
rolstoeltennis en warmwaterzwemmen horen
tot de mogelijkheden. Mensen met verstandelijke
beperking die graag willen sporten,
kunnen terecht bij de Stichting Bewegingsrecreatie.
Elke week zijn er op verschillende
locaties verschillende sporten te beoefenen,
volledig georganiseerd en begeleid door
vrijwilligers.
Topsport
Veenendaal investeert dus nadrukkelijk in
de breedtesport. Daarmee is immers de
hele samenleving gediend. Bovendien: het
is de opstap naar de topsport. De breedtesport
is de basis, daar begint het mee.
Veenendaal is aangesloten bij Olympisch
Netwerk Gelderland, regio Vallei, samen
met de gemeenten Barneveld, Ede, Nijkerk
en Wageningen. Dit netwerk ondersteunt
sporttalenten, sportverenigingen, coaches,
topsporters, sportbonden, bedrijven, scholen
en andere instellingen bij het realiseren van
een goed sportklimaat. Het uitgangspunt is
daarbij dat breedte- en topsport elkaar optimaal
versterken. En het bewijs daarvan is
vaak te zien tijdens het jaarlijkse Sportgala,
een feestelijk evenement waar de beste
Veenendaalse sporters en sporttalenten
van het afgelopen jaar worden gehuldigd.
Veel sporters die daar in de prijzen vielen,
hebben inmiddels ook landelijk en zelfs
internationaal furore gemaakt.
Breed, breder breedst
Over breed gesproken: het aanbod van
sport in Veenendaal is dat alleszins. Van
A(tlektiek) tot en met Z(wemmen). Natuurlijk
zijn er sporten te noemen die niet in
Veenendaal beoefend kunnen worden maar
dat aantal valt in het niet bij wat er allemaal
wel kan. Natuurlijk voetbal, hockey, tennis,
volleybal, zwemsport, het is er allemaal.
Maar ook sporten waar niet iedereen direct
aan denkt: van schietsport tot skeeleren, van
onderwatersport tot vliegvissen, van tafeltennis
tot touwtrekken.
43

Sportparken en -accommodaties
We noemden al de goede voorzieningen
waarvan veel Veenendaalse sportverenigingen
gebruik kunnen maken. Het grootste
sportaanbod is te vinden aan de oostkant
van Veenendaal, goed bereikbaar want
direct gelegen aan de Rondweg-oost. Aan
de noord kant van de wijk Dragonder-oost
ligt het sportpark Spitsbergen en aan de
zuidkant de Sportparken Groene Velden
1 en 2. Aan de andere kant van Veenendaal
ligt, direct aan de Rondweg-west, het
sportpark Panhuis met drie voetbalverenigingen
waaronder, pal tegenover elkaar,
de twee bekendste van Veenendaal: GVVV
en DOVO. Beiden speelden jarenlang in
de Hoofdklasse bij de zaterdagamateurs.
DOVO speelt daar nog, GVVV is inmiddels
gepromoveerd naar de topklasse die
direct onder de betaalde Jupiler-league
hangt. Tijdens het KNVB-bekertoernooi
44
2011/2012 verrasten de voetballers van
GVVV heel voetbalminnend Nederland door
de betaald voetbalclubs Excelsior en Sparta
uit te schakelen. Uiteindelijk eindigde in de
kwartfinale de voetbaldroom tegen AZ uit
Alkmaar (2-1). Binnensportaccommodaties
zijn er ook volop in Veenendaal. Onder
meer het fraaie zwembad De Vallei en niet
te vergeten ‘sporthal West’ waar Volleybal
Club Veenendaal haar thuiswedstrijden
speelt. VCV komt uit in de A-league en voor
de clubs in de hoogste klasse stelt volleybalbond
Nevobo specifieke eisen aan zo’n
accommodatie. De gemeente en Sportservice
Veenendaal hebben - goed inhakend
op een landelijke trend - recent ook een
beachvolleybalcourt aangelegd, waarvan
de beachafdeling van VCV in de zomermaanden
gebruik maakt.

(Inter)nationale allure
Landelijke en zelfs internationale bekendheid
geniet Veenendaal door twee bijzondere
sportevenementen. Triatlon Veenendaal
organiseerde in 2011 het NK Olympische
afstand voor de Masters en heeft voor 2012
de organisatie van het NK Elite toegewezen
gekregen. De Dutch Food Valley
Classic - voorheen de Profwielerklassieker
Veenendaal - Veenendaal - is al jarenlang
de tweede wielerkoers van Nederland. Een
aansprekende wielerwedstrijd die ook dit
jaar in augustus weer veel grote wielerploegen
van de wereld naar Veenendaal
zal trekken. Niet in het minst vanwege het
gevarieerde parcours dat onder meer over
de Grebbeberg en de Posbank loopt. Grote
winnaars kwamen op de Veenendaalse
Kerkewijk over de finish, onder meer Jean-
Paul van Poppel, Vjatsjeslav Jekimov, Olaf
Ludwig, Andrei Tchmil, Jeroen Blijlevens en
Tom Boonen. In 1985 was Joop Zoetemelk
de eerste winnaar en enkele maanden later
werd hij wereldkampioen in Italië. De Dutch
Food Valley Classic is ontstaan uit een initiatief
van een Veenendaalse ondernemer en
mede groot geworden dankzij de steun van
het Veenendaalse bedrijfsleven.
45

Ondernemend
Ondernemendheid als volksaard van de Veenendalers komt regelmatig terug in het
verhaal van Veenendaal. Niet voor niets want het is het ondernemerschap dat Veenendaal
steeds door moeilijke tijden heeft geholpen en in betere tijden boven zichzelf
heeft doen uitstijgen. Laten we eens kijken hoe dat ondernemerschap eruit ziet in het
moderne Veenendaal.
47

Ondernemers voor Oranje
Ondernemend Veenendaal is blij met de komst van de Koninklijke Familie en heeft
dat ook laten merken.
Kliko, leverancier van de rijdende minicontainers
die in heel veel Nederlandse
gemeenten het afval verzamelen, bood de
gemeente Veenendaal de eerste oranje kliko
aan, onder het motto “Veenendaal schoon,
ook tijdens Koninginnedag!”
48
Twee bloemisten, Meent & Bouman en Roelofsen
Bloemen, kwamen met een bijzonder
initiatief voor de eigenlijke verjaardag van
de koningin op 31 januari. Zij maakten een
bijzondere ‘bloementaart’ met wensen en
felicitaties namens alle inwoners van Veenendaal.
Een mooie verjaardagswens voor
Koningin Beatrix.

Snelle groei
We beschreven al eerder hoe de oliecrisis
in de jaren 70 Veenendaal raakte, hoe
de wol- en sigarenindustrie instortte en de
werkloosheid tot recordhoogte steeg. En
hoe vervolgens de gemeente, samen met
ondernemend Veenendaal, de schouders
eronder zette om de bedrijvigheid in Veenendaal
weer volop tot leven te brengen.
De afdeling Economische Zaken kreeg alle
ruimte en draaide op volle toeren. Om
nieuwe werkgelegenheid te creëren, waren
nieuwe bedrijven nodig. De centrale ligging
van Veenendaal was al gunstig maar werd
nog iets scherper gesteld: ‘Randje Randstad’,
werd het motto om bedrijven naar
Veenendaal te trekken. De gemeente bood
hen alle ruimte door nieuwe bedrijventerreinen
te ontwikkelen. Het resultaat mocht er
zijn: het bedrijfsleven ontwikkelde zich snel.
Niet in het minst dankzij een voortdurend
goede samenwerking tussen gemeente en
ondernemers. Het meest recente resultaat
daarvan is de oprichting van de Taskforce
Ondernemend Veenendaal om gezamenlijk
economische beleidsdoelen te realiseren.
Beste Binnenstad
Het meest in het oog springend voor veel
bezoekers van Veenendaal is het ondernemerschap
in de binnenstad en langs de
woonboulevard. Dat zijn immers de grootste
trekpleisters die, met name op vrijdagavond
en zaterdag, veel mensen vanuit een wijde
regio naar Veenendaal lokken. Veenendaal
heeft de afgelopen jaren flink geïnvesteerd
in de binnenstad en dat blijft niet onopgemerkt.
In verschillende onderzoeken scoort
het Veenendaalse winkelcentrum steeds
weer hoog. Naast de grote omvang van
49

Het nieuwe winkelen is
“in het diepe te springen”
We noemden al de pilot met het nieuwe winkelen in Veenendaal. Georganiseerd door
het Hoofdbedrijfschap Detailhandel (HBD) in samenwerking met de gemeente Veenendaal,
Bureau Binnenstad, Promotie Veenendaal en Syntens, innovatiecentrum voor
ondernemers. Rob Weiss van het HBD licht de keuze voor Veenendaal toe.
50
“Het nieuwe winkelen is een visie. Heel veel
mensen hebben er een idee over en praten
erover. Wij zochten een ‘speeltuin’ om al
die ideeën stap voor stap uit te testen en te
kijken of ze echt werken. We hadden drie
belangrijke eisen waar de pilotstad aan
moest voldoen. Ten eerste moet de gemeente
beseffen dat Het nieuwe winkelen nieuw is
en dat we niet weten waar het heen gaat.
Daarnaast moet de ondernemersvereniging
hier tijd voor vrijmaken en beseffen dat het
een lang traject is. En tot slot moeten er
ondernemers zijn die daadwerkelijk mee
willen doen. Veenendaal heeft dat allemaal.
Iedereen gelooft erin en is bereid in het
diepe te springen.”

het winkelcentrum en de goede routing
scoort ook het gevarieerde aanbod van het
Veenendaalse winkelgebied hoog. Met een
mix van bekende winkelketens en bijzondere
bedrijven van lokale ondernemers.
Met een combinatie van winkels, horeca,
cultuur, zakelijke dienstverlening en twee
keer per week een warenmarkt. En met een
groot aantal malen per jaar een variëteit
aan evenementen. Dat maakt Veenendaal
als winkelstad aantrekkelijk voor een groot
publiek. Goede bereikbaarheid en voldoende
parkeervoorzieningen dragen daar
natuurlijk ook aan bij. Veenendaal heeft
de ambitie in 2013 verkozen te worden tot
Beste Binnenstad. En dat is te merken!
Het nieuwe winkelen
Een ontwikkeling waarmee het winkelcentrum
van Veenendaal een flinke stap vooruit
kan maken, is ‘het nieuwe winkelen’. Hierbij
spelen winkeliers beter in op het koopgedrag
van de consument door onder meer
internet en mobiele telefonie innovatief te
benutten. Denk bijvoorbeeld aan digitale
passpiegels, locatiegebonden aanbiedingen
en sms-diensten voor het winkelend publiek.
Het nieuwe winkelen is een project van het
Hoofdbedrijfschap Detailhandel in samenwerking
met de gemeente Veenendaal,
Bureau Binnenstad, Promotie Veenendaal
en Syntens, innovatiecentrum voor ondernemers.
De pilot met het nieuwe winkelen in
de binnenstad van Veenendaal is door het
Netwerk Citymarketing onderscheiden met
de Citymarketing Stimulerings Award.
ICT-stad
Een mooie opsteker voor Veenendaal dat
zich - naast jonge leefstad - graag profileert
als ICT-stad. En niet zomaar. In vergelijking
met andere gemeenten inde regio is de ICTsector
sterk vertegenwoordigd in Veenendaal.
Die sterke positie wil de gemeente de
komende jaren verder uitbouwen. Juist ook
omdat ICT een belangrijke aanjager van
vernieuwing en verduurzaming kan zijn.
51

Voor het Veenendaalse bedrijfsleven én op
maatschappelijke terreinen zoals onderwijs,
zorg en winkelen. Om de ontwikkeling van
Veenendaal als ICT-stad optimaal te faciliteren,
zijn snelle verbindingen onmisbaar.
Veenendaal investeert dan ook flink in een
uitgebreid glasvezelnetwerk, onder meer op
de bedrijventerreinen.
Moderne bedrijventerreinen
Vijf van die bedrijventerreinen liggen direct
aan de A12 en twee op korte afstand van
de A15. De twee bedrijventerreinen in
52
Zuidoost Veenendaal - Het Ambacht en Nijverkamp
- zijn recent volledig opgeknapt.
Alle straten en het openbaar groen zijn flink
onder handen genomen en de riolering
is compleet vernieuwd. Veel ondernemers
grepen de grote revitaliseringsslag aan om
ook hun eigen pand te vernieuwen. Het
resultaat zijn twee fraaie bedrijventerreinen
die klaar zijn voor een ondernemende
toekomst. Beide terreinen zijn via de N233
snel bereikbaar vanaf de A15 en via de
Rondweg-oost nog sneller vanaf de A12. In
het noorden van Veenendaal liggen de nieu-

were bedrijventerreinen - De Factorij, De
Vendel, De Compagnie, De Compagnie-oost
en De Batterijen - direct aan de A12. Het
succes van de Veenendaalse bedrijventerreinen
mag blijken uit de cijfers: maar liefst
56% van de Veenendaalse beroepsbevolking
werkt op één van de zeven bedrijventerreinen.
Landelijk is dat gemiddeld 28%,
exact de helft.
FoodValley
Samen met het Veenendaalse bedrijfsleven
en als sterk ICT-centrum wil Veenendaal een
belangrijke bijdrage leveren aan de succesvolle
ontwikkeling van de nog jonge regio
FoodValley. Dit samenwerkingsverband van
de gemeenten Barneveld, Ede, Nijkerk,
Renswoude, Rhenen, Scherpenzeel, Wage-
ningen en Veenendaal is samen goed voor
330.000 inwoners. FoodValley is een unieke
clustering op wereldniveau van kennis en
wetenschap, bedrijven en onderzoeksinstituten
met één focus: voeding. Een centrale
rol daarin is weggelegd voor Wageningen
Universiteit en Research centre. Gezamenlijk
willen de aangesloten gemeenten, bedrijven
en organisaties FoodValley ontwikkelen tot
hét agrofoodcentrum van
Europa. Tot dé internationale topregio
voor kennis en innovaties op gebied van
gezonde en duurzame voeding. Met steun
van de rijksoverheid die agrofood heeft
aangewezen als één van de topsectoren in
Nederland. FoodValley is dan ook opgenomen
in het regeerakkoord.
53

Cultureel
Ondernemen. Aanpakken. De handen uit de mouwen en de schouders eronder. Eeuwenlang
was dat kenmerkend voor Veenendaal en de Veenendalers. Niet voor niets
wordt Veenendaal gekscherend wel eens het Rotterdam aan de Grift genoemd. We
gaven al aan dat de laatste decennia van de vorige eeuw vooral werden gedomineerd
door de ambitie Veenendaal er na de crisis weer bovenop te helpen. En ook dat in de
afgelopen jaren kwaliteitsverbetering centraal stond. Vanaf dat moment kwam er ook
volop ruimte en aandacht voor cultuur in Veenendaal.
54

Kees Stip en zijn dierengedichten
Kees Stip was een Nederlands puntdichter, geboren en getogen in Veenendaal. Een
puntdicht is een kort en bondig gedicht met een woordspeling of pointe. Kees Stip
publiceerde onder veel pseudoniemen, waarvan Trijntje Fop het bekendste was.
Kees Stip werd op 25 augustus 1913
geboren aan de Nieuweweg in - toen
nog - Gelders Veenendaal. Later, in 1925,
verhuisde het gezin Stip naar de Kerkewijk.
Na de lagere school ging Kees Stip naar
de HBS in Amersfoort en daarna studeerde
hij Klassieke Talen in Utrecht. Vanaf 1951
schreef hij onder het pseudoniem Trijntje
Fop dierenversjes voor de Volkskrant. In de
loop der jaren schreef hij er vele honderden
die werden gepubliceerd in diverse bladen
en bundels. Ook schreef hij reclameteksten,
was hij tekst- en scenarioschrijver, maakte
hij voorlichtingsfilms, werkte hij mee aan het
Polygoonjournaal en schreef hij teksten voor
Wim Kan. Ook is Kees Stip de schrijver van
het ‘Nieuw Veens Volkslied’.
We noemden al het project ‘Gedichten op
muren’. Sinds het schooljaar 2009-2010
organiseert een Veenendaalse werkgroep
ieder jaar deze wedstrijd voor scholieren.
Hieronder een voorbeeld van een dierengedicht
van Kees Stip en daarna het winnende
gedicht van de eerste editie van de scholierenwedstrijd.
56
Op een bij
Er was eens een bij te ’s-Gravenhage
die antwoord wist op alle vragen
Toen men hem moeilijk genoeg
‘Wat was was eer was was?’ vroeg
werd hij de winnaar van de quiz
met ‘Eer was was was was was is’.
Op een poes
Een krolse poes te Amsterdam,
dronk zich eenzaam kachellam.
Katsbezopen, heel ver heen,
sliep ze in, nog steeds alleen.
En toen, enkele uren later,
werd ze wakker met een kater.

Cultuurfabriek
Met de ontwikkeling van de plannen voor
het Veenendaalse centrum kreeg ook de
visie op hoe Veenendaal zich op cultureel
gebied moest ontwikkeling steeds meer
vorm. Cultuur moest een belangrijkere
plaats krijgen in de samenleving. En dan
niet elitair en voor een selecte groep maar
juist voor iedereen. Inmiddels is dat in het
Veenendaalse centrum goed te zien. In het
oog springt direct ‘de Cultuurfabriek’, een
architectonisch indrukwekkend gebouw, een
ontwerp van architect Jos van Eldonk. Aan
de buitenkant is met kleurige stenen een
breimotief gemetseld. Een mooie verwijzing
naar het gebouw dat oorspronkelijk op
de plek van de Cultuurfabriek stond: de
Hollandia wolfabriek. Het gebouw is een
combinatie van nieuwbouw en gerestaureerde
authentieke elementen. Ook de oude
schoorsteenpijp van Hollandia Wol staat
op het terrein. De allure van de architectuur
doet Veenendaal uitstijgen boven het
alledaagse en maakt Veenendalers trots op
57

hun stad. De Cultuurfabriek is gevestigd aan
het Kees Stipplein, dat zich de komende
jaren nog verder gaat ontwikkelen. In 2013
zullen ook de Volksuniversiteit Veenendaal
en Muziekschool de Muzen zich er
vestigen. De Volksuniversiteit verzorgt het
hele jaar door een enorm aantal cursussen,
van computer tot culinair, van huis en
tuin tot talen, van kunstzinnige vorming tot
persoonlijke ontwikkeling. In De Muzen
wordt - naast klassieke muziek - lesgegeven
in ballet, musical, popmuziek, lichte muziek
en wereldmuziek. Bovendien worden er
lessen gegeven aan kinderen in het primair
en voortgezet onderwijs. Door de verschil-
58
lende culturele functies te verzamelen rond
het Kees Stipplein groeit het plein uit tot het
culturele hart van de binnenstad, geschikt
als basis voor culturele activiteiten, waarbij
alle organisaties gezamenlijk werken aan
de programmering op het plein.
Bewoners van de Cultuurfabriek
De Cultuurfabriek is het onderkomen van
de bibliotheek, de kunstuitleen, het Viseum
en de historische vereniging. In de centrale
hal, op de begane grond, is een grand
café gevestigd. Voor de bewoners is ‘hun’
cultuurfabriek echter veel meer dan een toevallig
gezamenlijk onderkomen. Ze zoeken
nadrukkelijk naar synergie in gezamenlijke
activiteiten. Ze willen samen meer bieden
dan de som der delen. Om met één van de
bezoekers te spreken: “De Cultuurfabriek op
zaterdag is altijd verrassend.” De Veenendaalse
bibliotheek eindigde in oktober
2011 als tweede bij de verkiezing Beste
Bibliotheek van Nederland. Bij de verkiezing
werden de genomineerde bibliotheken
beoordeeld op gebouw en inrichting,
aanbod (papieren en digitale collectie),
dienstverlening en klantgerichtheid. Eerder
al werd de bibliotheek verkozen tot de
beste van de provincie Utrecht. De Kunstuitleen
Veenendaal heeft een uitgebreide
collectie van12.000 kunstwerken: schilderijen,
tekeningen, grafische kunst, foto’s en
sculpturen. Ieder jaar voegt de kunstuitleen
nieuwe werken aan de collectie toe. In
Viseum Veenendaal wordt de geschiedenis
van Veenendaal in beeld gebracht aan de
hand van allerlei voorwerpen en maquettes.
Naast de vaste tentoonstelling zijn er twee
ruimten voor wisselexposities. De Historische
Vereniging Oud Veenendaal houdt zich on-

der meer bezig met het documenteren van
de Veenendaalse geschiedenis in woord
en beeld. In het documentatiecentrum in de
cultuurfabriek komt een uitgebreid archief
met foto’s en documenten. Samen met de
bibliotheek, het gemeentearchief en Viseum
Veenendaal participeert de historische vereniging
in het project Historisch Informatiepunt.
In de hal van de Cultuurfabriek kunnen
bezoekers kennismaken met het verleden
van Veenendaal via applicaties op een
zogenoemde multitouchtafel. De tafel heeft
een ingebouwd aanraakscherm waarmee
bezoekers beelden en teksten razendsnel
kunnen vinden en bekijken.
Theater De Lampegiet
Het Veenendaalse theater De Lampegiet
bestaat sinds 1988. Kort geleden is het
gebouw compleet vernieuwd. De Lampegiet
is een middelgroot theater met één zaal met
ruim 500 zitplaatsen. Daarnaast beschikt
De Lampegiet over een boven- en beneden-
foyer, een bar en een restaurant. Ieder jaar
presenteert het theater een buitengewoon
gevarieerd programma voor werkelijk iedere
doelgroep: van cabaret tot opera, van
toneel tot dans, van klassiek tot pop, van
musical tot zelfs circus.
Muziekfestivals
Ook muziekliefhebbers kunnen hun hart
ophalen in Veenendaal. Naast het aanbod
in het theater en jongerencentrum Escape
zijn er regelmatig muzikale evenementen.
Ieder voorjaar is er het Jazz & Bluesfestival
met tal van optredens van artiesten en
bands op podia in de stad en in de cafés.
In het hoofdstuk Jong noemden we al het
dance event Fuze Outdoor. Fuze wordt
georganiseerd tijdens het Lampegietersfestival
dat ieder jaar in september plaatsvindt.
Ook de Hollandse Artiesten Parade met
bekende Nederlandse artiesten is een vast
onderdeel van het festival. Voor liefhebbers
van klassieke muziek heeft Veenendaal
59

Stef Bos supporter van Veenendaal
Zanger en tekstschrijver Stef Bos is lid van het Comité van Aanbeveling van de stichting
Promotie Veenendaal. Bos, geboren en getogen Veenendaler, won onder meer
de Zilveren Harp (1991), twee Edisons (1991 en 2000), en een Gouden Harp voor zijn
werk zover (2000).
60
Stef Bos werd op 12 juli 1961 geboren in
Veenendaal. De familie Bos woonde in de
Hoofdstraat op nummer 91 en had daar een
juwelierszaak. Het gezin woonde achter
de winkel, nu nog steeds een juwelier maar
met een andere eigenaar. Na de middelbare
school volgde Stef Bos in Ede de
opleiding pedagogie en agogie aan Felua
(tegenwoordig de Christelijke Hogeschool
Ede). In 1984 vertrok hij naar Antwerpen.
Daar studeerde hij kleinkunst bij Herman
Teirlinck. De grote doorbraak van Stef Bos
als zanger kwam in 1991 met de single
‘Papa’. Inmiddels is een groot aantal cd’s,
dvd’s en boeken van zijn hand verschenen.
Tegenwoordig woont Bos in Kaapstad maar
bij iedere tournee doet hij Veenendaal aan
voor een optreden in De Lampegiet.

Klassiek aan de Grift. Dit evenement is
jaarlijks goed voor zo’n 1.500 bezoekers.
Om klassieke muziek toegankelijk te maken
voor een groot publiek is de programmering
laagdrempelig. Bijzonder is ook dat professionele
musici in een aantal composities
een muzikale verbinding maken met lokale
muzikanten.
Culturele zaterdagen
Een ander bijzonder muziekevenement is
‘Kerst met Koren’, jaarlijks de traditionele
afsluiter van de Culturele Zaterdagen. Deze
zaterdagen worden georganiseerd door de
Cultuurkoepel Veenendaal, waarin diverse
culturele organisaties samenwerken. Door
het jaar heen worden in Veenendaal acht
Culturele Zaterdagen georganiseerd. De
bedoeling ervan is de inwoners en bezoekers
van Veenendaal op een laagdrempelige
manier kennis te laten maken met de
verschillende cultuuruitingen van culturele
instellingen. De Culturele Zaterdagen heb-
ben telkens een ander cultureel thema, variërend
van literatuur, toneel, muziek en dans
tot cultureel erfgoed en beeldende kunst en
vorming. De toegang is in de meeste gevallen
gratis.
Professionele en amateurkunst
Het culturele seizoen wordt in Veenendaal
in september geopend met Veenendaal
Artistiek. Rondom theater De Lampegiet
presenteren lokale en regionale culturele
amateurverenigingen en -stichtingen zich
aan het publiek. In de kramen worden activiteiten
gedemonstreerd en wordt informatie
gegeven. (Semi)professionele kunstenaars
exposeren en verkopen hun werk. Ook
is er ieder jaar een speciaal programma
voor de kinderen. In het voorjaar is er het
Amateurkunstfestival met een weekend lang
optredens van honderden artiesten uit Veenendaal
en omgeving. De optredens worden
verzorgd in de grote zaal en de foyer van
61

theater De Lampegiet, op het podium in
jongerencentrum Escape en in het Atrium in
het gemeentehuis. Het festival is voor iedereen
gratis te bezoeken. Later in september
tonen (semi-) professionele kunstenaars hun
werk tijdens de Kunstroute Veenendaal. Het
62
publiek kan dan kennismaken met de werkomgeving,
de werkwijze en de ambities van
beeldend kunstenaars die in Veenendaal
actief zijn. Zij laten een veelheid aan disciplines
zien, waaronder schilderijen (acryl,
gouaches, olieverf, aquarel, tekeningen),
beeldhouwwerk (brons, natuursteen, hout
en metaal), keramiek, glas, textiel, etc. En
natuurlijk is hun werk ook te koop en/of
maken zij werk in opdracht.
Kunst op muren en in etalages
En ook wie gewoon buiten loopt in Veenendaal
kan overal en altijd van kunst genieten.
Op verschillende plaatsen in de stad staan
bijzondere kunstwerken. In het en rond het
centrum zijn veel etalages verfraaid met
schilderijen van leerlingen uit het voortgezet
onderwijs. Bijzonder in het centrum is
ook het project ‘Gedichten op muren.’ Dit
project is in 2009 gestart met het ophangen
van drie gedichten van de Veenendaalse
dichter Kees Stip. En er volgen er meer

op verschillende panden. Gedichten van
verschillende dichters, allen in de categorie
light verse. Geïnspireerd op de fameuze
zesregelige dierengedichten van Kees Stip
worden in het kader van ‘Gedichten op muren’
ook middelbare scholieren uitgedaagd
zo’n gedicht te schrijven. Het winnende
gedicht krijgt een prachtige plek, ergens op
een muur in het centrum van Veenendaal.
Dat Veenendaal bruist op het gebied van
kunst en cultuur mag duidelijk zijn. En dan
zijn we nog niet eens volledig. Het aanbod
is zo breed dat daar geen beginnen aan
is. Koren heeft Veenendaal ‘in alle toonaarden’.
In het Musicallab van Young Talent
Lab krijgen jonge talenten een jaar lang
les in zang, dans en acteren. Jongerencentrum
Escape biedt onder meer cursussen
breakdance en workshops ‘Rap-Class’...
En dat Veenendaals talent het ver kan
schoppen, bewijzen onder meer zanger en
tekstschrijver Stef Bos, DJ Jean, Nederlands
best verkopende DJ en André Heuvelman,
solotrompettist van het Rotterdams Philharmonisch
Orkest.
63

Epiloog
En zo zijn we van de turfstekers van halverwege de 16e eeuw, via jonge talenten,
betrokken vrijwilligers, bewuste bouwers, actieve sporters en vernieuwende ondernemers
uiteindelijk uitgekomen bij de expressieve creatieven van de 21e eeuw. In
een verhaal over groeigemeente pur sang. Een gemeente die sinds haar ontstaan als
nijvere veenkolonie altijd nieuwe wegen heeft gezocht en gevonden. De weg vooruit,
de weg omhoog en de weg opzij, in de breedte. Een verhaal over individuen die hun
hun nek uitsteken, verder kijken dan hun neus lang is en een stap harder lopen dan
anderen. En een verhaal over een samenleving waarin veel individuen niet louter
voor zichzelf gaan maar samen een hechte gemeenschap vormen. Dat is het verhaal
van Veenendaal.
65

het verhaal van
Veenendaal

Een uitgave van
gemeente Veenendaal, maart 2012
het verhaal van
Veenendaal