Eindconcept bomenstructuurplan - Gemeente Almelo

‘Alm, olm, iep’ 

Bomenstructuurplan 

Gemeente Almelo 

2010 - 2020 

Eindconcept

Alm, olm, iep 

Almelo heeft nooit anders geheten en de naam is nooit anders gespeld 

dan "Almelo[o]". En wat die naam betreft: een "loo" is doorgaans 

een licht begroeide hoogte in laag, vochtig terrein. Zo dus ook 

de zandrug waarop Almelo is gesticht. Misschien groeiden er olmen en 

geeft dit de naamsverklaring: olmenbos. Het zou - dit terzijde - betekenen 

dat er al vanouds in Twente twee benamingen voor eenzelfde 

boomsoort bekend waren, namelijk "olm" en "iep". Vergelijk het nabij 

gelegen Ypelo. 

Als tegenargument voor deze naamsafleiding zou kunnen gelden dat 

olm de Zuid-Nederlandse benaming is voor iep, waardoor het vreemd 

zou zijn als de aanduiding "olm" in Twente thuis zou lijken te horen. 

Overigens is er een andere verklaringsmogelijkheid voor Almelo, 

waarbij "Alme" de betekenis heeft van "riviertje" of "waterloop", 

waarlangs dus dit "loo" gelegen was. Het woord "Alme" (en variaties 

daarop) komt als rivierbenaming meer voor in Noordwest-Europa. 

Uit: ‘Almelo, dorp - veste – stad’ van Herman Hagens

’Alm, olm, iep’ 



2010 - 2020 

Eindconcept 

1 december 2009 

Opdrachtgever: Gemeente Almelo, A. van der Staak 

Projectleider Eco Consult: mevr. M.B. Teunissen 

Samenstelling Eco Consult: Dhr. R. Lieverse en mevr. S. Roering

Colofon 

Dit rapport is in opdracht van de afdeling Stadsbeheer van de gemeente Almelo samengesteld door: 

Eco Consult - Groen, Milieu & Management 

Breukinklaan 52, 6951 NB Dieren 

telefoon: 0313 - 42 00 66 

fax: 0313 - 4962 25 

e-mail: info@ecoconsult-gmm.nl 

website: www.ecoconsult-gmm.nl 

Foto’s: Gemeente Almelo of Eco Consult (tenzij anders vermeld bij de foto) 

Illustraties: Henriët Wolbers (ontwerpbureau Juffertje in ’t Groen) 

december 2009 

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, 

microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande toestemming van de samensteller 

en in overleg met de opdrachtgever. 

Deze uitgave is met grote zorgvuldigheid samengesteld. Noch de auteurs, noch de opdrachtgever stellen 

zich aansprakelijk voor eventuele schade als gevolg van onjuistheden en/of onvolkomenheden ten 

gevolge van het gebruik van deze uitgave.

INHOUDSOPGAVE 

Bomenstructuurplan 2010 – 2020 (eindconcept) 


INHOUDSOPGAVE 5 

VOORWOORD 7 

SAMENVATTING 9 

1 INLEIDING 13 

1.1 Aanleiding en doel 13 

1.2 Probleemstelling 13 

1.3 Doel bomenstructuurplan 14 

1.4 Status bomenstructuurplan 15 

1.5 Positie bomenstructuurplan 16 

1.6 Afbakening 16 

1.7 Totstandkoming van het plan 17 

2 HET BELANG VAN BOMEN 19 

2.1 Groen algemeen 19 

2.2 Betekenis van bomen 20 

3 INVENTARISATIE EN ANALYSE 27 

3.1 Kengegevens van het bomenbestand 27 

3.2 Impressie van het bomenbestand 31 

3.3 Cultuurhistorie 33 

3.4 Verkeer 34 

3.5 Water 35 

3.6 Groen en ecologie 36 

3.7 Stedenbouw en planologie 37 

3.8 Buitengebied 39 

5

Bomenstructuurplan 2010-2020 (eindconcept) 


6 

4 BOMENVISIE 41 

4.1 Begripsbepaling 41 

4.2 Beleidsuitgangspunten 42 

4.3 Visie op hoofdlijnen 43 

4.4 Beleidsthema Ontwerp en inrichting 44 

4.5 Beleidsthema Toepassing sortiment 47 

4.6 Beleidsthema Duurzaamheid en milieu 49 

4.7 Beleidsthema Beheer en onderhoud 51 

4.8 Beleidsthema Communicatie 53 

5 BOMENSTRUCTUUR OP GEMEENTENIVEAU 57 

5.1 Definitie 57 

5.2 Bomenstructuur in woord en beeld 60 

5.3 Scenario’s realisatie bomenstructuur 63 

6 BOMENSTRUCTUUR OP WIJKNIVEAU 69 

6.1 Omschrijving bomenstructuur 69 

6.2 Wijkindeling 71 

6.3 Toelichting 71 

6.4 Maatregelen 73 

7 MAATREGELEN EN KOSTEN 75 

7.1 Maatregelen 75 

7.2 Acties 77 

7.3 Aanbevelingen 80 

De bijbehorende bijlagen en kaarten waarnaar in de tekst wordt verwezen zijn gebundeld 

in separate bijlagen.

VOORWOORD 



Daar aan de zompige voet van de Twentse stuwwal, waar de van oost naar west en de van noord 

naar zuid lopende handelsroutes zich op een loo ( hoger gelegen bosje) met olmen (iepen) kruisten, 

ontstond eeuwen geleden een nederzetting die bekend stond als OLMELO het latere ALMELO. 

Hoe de olmen uiteindelijk zijn verdwenen vertelt de historie niet. Een aantal mogelijkheden komt 

hiervoor in aanmerking. 

• Gekapt als strategische zet zodat de vijand de hoger gelegen loo niet zou vinden en in het 

zompige ommeland zou blijven steken 

• Gekapt om de bevolking in een ouderwetse strenge winter warmte te geven 

• Gekapt om verwerkt te worden tot oorlogstuig 

• Gekapt om verwerkt te worden tot een scheepsromp 

• Gesneuveld ten gevolge van natuurgeweld 

• Het slachtoffer van de voorloper van de iepenspintkever voor de kenners: de Scolytus 

scolytus, Scolytus multistratus en Scolytus pygmaeus. 

Mogelijk komen bij de realisatie van het Masterplan Almelo anno 2010 aanwijzingen boven de 

grond. 

Van zompigheid is inmiddels ook geen sprake meer. De door de eeuwen heen aangelegde blauwe 

infrastructuur zorgt ervoor dat de huidige bewoners van Almelo geen natte voeten meer hoeven te 

krijgen. 

Of het nu feiten zijn of fictie is, het huidige Almelo heeft duidelijk nog verbindingen met de historie. 

Via het nu voor u liggende bomenstructuurplan worden historische structuren aan de hand van 

bomen, boomrijen en boomgroepen zichtbaar gemaakt. 

Structuren die bepalend zijn geweest voor het ontstaan en functioneren van het huidige Almelo, 

maar zeker ook nu nog bepalend zijn voor de leefbaarheid en de beleving van Almelo. 

Structuren die in de laatste decennia ingepast zijn of juist aangetast zijn. Zij zijn het zeker waard 

om gekoesterd, hersteld en versterkt te worden. Zij geven Almelo haar eigen specifieke identiteit. 

Met het vaststellen van het bomenstructuurplan onderstreept het college niet alleen haar in 2008 

vastgesteld bomenbeleid maar onderstreept zij ook het belang van bomen als schakel tussen heden, 

historie en toekomst. 

Bomen zijn juist door hun lage omloopsnelheid elementen waarover goed overwogen besluiten 

moeten worden genomen. Nu en in de toekomst. 

Drs T. J. Schouten wethouder gemeente Almelo 

7



Leeswijzer 

Het bomenstructuurplan bestaat uit drie plandelen: 

8 

Inleiding, inventarisatie en analyse: het plan begint met drie inleidende 

hoofdstukken. Het eerste hoofdstuk verwoordt aanleiding, doel, status en 

reikwijdte van het bomenstructuurplan en brengt in beeld hoe en met wie het 

plan tot stand gekomen is. Hoofdstuk 2 beschrijft het belang van bomen in algemene 

zin en vervolgens binnen gemeente Almelo in het bijzonder. Hoofdstuk 

3 vervolgens geeft een bondig overzicht van de uitkomsten van de inventarisatie- 

en analysefase en laat zien welke uitgangs- en aanknopingspunten 

dit heeft opgeleverd voor de visie op bomen en de bomenstructuur. 

Visie en structuur: het centrale deel van het bomenstructuurplan wordt gevormd 

door hoofdstukken 4 en 5. Hoofdstuk 4 formuleert de Almelose visie op 

bomen, zowel in algemene zin als voor een aantal specifieke thema’s zoals 

ontwerp, sortiment, duurzaamheid en onderhoud. Hoofdstuk 5 illustreert 

daarna aan de hand van tekst, kaart en beeldmateriaal de gewenste opbouw 

van de bomenstructuur op gemeenteniveau. 

Uitwerking en vervolg: hoofdstukken 6 en 7 vormen de afronding van het plan. 

Hoofdstuk 6 laat zien hoe de structuur op hoofdniveau is vertaald in de vorm 

van wijksgewijze structuurkaarten en voorstellen. Hoofdstuk 7 benoemt maatregelen 

en acties, geeft een indicatie van de kosten en beschrijft welke communicatieactiviteiten 

verder nog ondernomen kunnen worden. Het plan besluit 

met diverse aanbevelingen die van pas komen bij verdere uitwerking en 

realisatie van het plan. 

Voor de ‘snelle’ lezers is voorin het bomenstructuurplan het plan in vogelvlucht opgenomen 

in de vorm van een samenvatting. In het bijlagenrapport is alle relevante achtergrondinformatie 

opgenomen (hieronder alfabetisch gerangschikt): 

Beschermde stadsgezichten (bijlage G). 

Betrokken personen en organisaties (bijlage C). 

Boscompensatie (bijlage A). 

Bouwperiode wijken (bijlage H). 

Toelichtingen op in de tekst gehanteerde cijfers (bijlage E en F). 

Matentabel bomen (bijlage I). 

Samenvatting relevant beleid (bijlage B). 

Selectiecriteria bijzondere bomen en houtopstanden (bijlage D). 

Streefbeelden structuurelementen (bijlage J). 

In de kaartenbijlage is het kaartmateriaal bestaande uit themakaarten, structuurkaarten 

en maatregelen per wijk is opgenomen.

SAMENVATTING 



Mens en boom zijn sinds de vroegste jaren 

met elkaar verbonden. Van oudsher worden 

bomen niet alleen gewaardeerd vanwege 

houtopbrengst, maar wellicht nog meer vanwege 

hun betekenis als een fascinerend en 

schoonheid brengend wezen. Bomen zijn 

ook voor de gemeente Almelo van groot belang: ze geven een gevoel van geborgenheid 

en zorgen in de breedste zin van het woord voor een leefbare omgeving 

in stad, dorp en buitengebied. 

Met de vaststelling van het Bomenbeleidsplan (2008) onderschrijft de gemeente 

het belang van bomen voor de herkenbaarheid, identiteit en leefbaarheid van 

Almelo. Het centrale doel is dan ook om te streven naar ‘behoud en ontwikkeling 

van een duurzaam, gezond en gevarieerd bomenbestand’. 

Als logische vervolgstap is het Almelose bomenbeleid uitgewerkt in de vorm van 

het voorliggende bomenstructuurplan: een plan dat een uitgebreide visie op bomen 

verwoordt en zich concreet richt op het behouden, versterken en ontwikkelen 

van bomenstructuren. 

Uit de analyse komt naar voren dat de betekenis en status van bomen en de 

structuren in de gemeente Almelo die ze vormen onvoldoende (h)erkend worden 

en niet zijn vastgelegd. Daarnaast komt het veelvuldig voor dat de groeiomstandigheden 

voor bomen matig tot soms slecht zijn. Beide zaken vormen belangrijke 

obstakels die realisatie van het doel van het bomenbeleid in de weg staan. 

Visie 

Het motto voor het bomenbeleid is “geworteld 

in het verleden, groeien bomen voorbij 

het heden”. Hiermee wordt de grondhouding 

van de gemeente Almelo ten aanzien 

van de bomen uitgedrukt: bomen zijn 

belangrijk om de ontstaansgeschiedenis van 

stad, dorp en land zichtbaar en voelbaar te 

maken. Anderzijds heeft de gemeente ook 

te kampen met fouten of andere inzichten over bomen uit het verleden: de 

groeiplaatsen zijn vaak onvoldoende of de verkeerde boomsoorten zijn toegepast. 

9



10 

Het tweede deel van het motto geeft uitdrukking aan de overtuiging dat bomen 

zeker niet alleen voor de korte termijn geplant worden, maar juist ook voor de 

komende generaties een rol van betekenis zullen vervullen. Binnen de ambities 

op het gebied van bomen staan de begrippen ‘fraai en herkenbaar’, ‘landschap’, 

‘ecologie’ en ‘veilig en beheerbaar’ centraal. 

De visie op hoofdlijnen en de ambities krijgen handen en voeten door middel van 

vijf verschillende beleidsthema’s: Ontwerp en inrichting, Sortiment, Duurzaamheid 

en milieu, Beheer en onderhoud en Communicatie. Samengevat als volgt geformuleerd: 

Bomenstructuur 

De standplaats en soortkeuze zijn afgestemd op het gewenste eindbeeld 

waardoor ze voor een langere periode om stand worden gehouden. 

Bomen worden in principe alleen in de volle grond toegepast. 

Het sortiment is gevarieerd en versterkt de identiteit van de locatie en 

draagt bij de biodiversiteit. 

De toegepaste bomen voldoen aan duurzaamheidseisen voor bomen. 

Het boombeheer is gericht op duurzame instandhouding. 

Betrokkenheid van bewoners en gebruikers is gewaarborgd bij planvorming. 

De bomenstructuur is gedefinieerd als ‘de ruimtelijke 

en functionele samenhang van bomen 

met elkaar en de omgeving’. Almelo maakt binnen 

de bomenstructuur onderscheid in bomen 

op gemeenteniveau en bomen op wijkniveau. 

Aan de hand van structuurelementen (zoals 

beek, binnenstadsring of park) en de verschijningsvorm 

van bomen (zoals éénzijdige rij, los 

verspreid, cultuurlijk, natuurlijk) is de bomenstructuur 

tot stand gekomen. 

De bomenstructuur bouwt tevens voort op het 

motto uit de visie met als doel om bij te dragen 

aan de identiteit en herkenbaarheid, beleving 

en ecologische dooradering van stedelijk en landelijk gebied. De structuur wordt 

gedragen door enerzijds Landschap en cultuurhistorie en anderzijds Infrastructuur.



In de drager Landschap en cultuurhistorie hebben onder meer de bomen langs 

kanalen en beken, oude invalswegen, landschappelijke linten en in de parken en 

groene longen een plaats gekregen. Deze bomen vormen een samenhangend 

netwerk dat robuust en duurzaam is en de uniciteit van Almelo onderstreept. 

Binnen de drager Infrastructuur zijn de bomen opgenomen die de belangrijke 

(auto)verkeersverbindingen vormen: de radialen, de (binnen)stadsring en de gebiedsontsluitingswegen. 

Deze bomen vormen eveneens een samenhangend geheel 

dat een belangrijke bijdrage levert aan oriëntatie, herkenbaarheid en leesbaarheid 

van het Almelose verkeersnet. 

Realisatie 

De structuurkaart is in feite een ‘wensbeeld’. 

Het laat zien hoe de Almelose bomenstructuur 

er uiteindelijk uit moet komen 

te zien. Aan de hand van de scenario’s 

Duurzame instandhouding, Versterking en 

Ontwikkeling zal hieraan in de komende 

planperiode gewerkt worden. Daarnaast 

wordt een twintigtal inhoudelijke activiteiten 

benoemd die nodig zijn voor het in de praktijk brengen van de bomenvisie. 

Tot slot zijn per wijk of gebiedsdeel in detail maatregelen voorgesteld om de 

bomenstructuur te versterken of te ontwikkelen. Deze voorstellen zijn opgenomen 

in een separate kaartenbijlage en zullen gebruikt worden als ondersteuning 

bij de uitvoering. 

11



12

1 INLEIDING 



Met de vaststelling van het Bomenbeleidsplan is de aftrap gegeven om duidelijk 

te maken welke rol bomen in de gemeente Almelo hebben. Dit bomenstructuurplan 

geeft uitvulling aan de visuele en ruimtelijke aspecten van bomen. 

Het doel, de afbakening en de totstandkoming van het bomenstructuurplan 

is het onderwerp van dit hoofdstuk. 

1.1 Aanleiding en doel 

De gemeente Almelo is een grote gemeente in Twente met circa 72.000 inwoners en 

een totaaloppervlakte van ongeveer 6.900 hectare. De gemeente bestaat uit de stedelijke 

kern Almelo en twee kleinere kernen Aadorp en Bornerbroek. Behalve stedelijke 

bebouwing omvat de gemeente een aanzienlijk buitengebied. 

Met de recente vaststelling van het Bomenbeleidsplan Gemeente Almelo (oktober 2008) 

onderschrijft de gemeente het belang van bomen voor de herkenbaarheid, identiteit en 

leefbaarheid van stad, dorpen en landschap. De gemeente heeft dan ook als centraal 

doel gesteld om te streven naar behoud en ontwikkeling van een duurzaam, gezond en 

gevarieerd bomenbestand. 

De concrete vervolgstap is om het bomenbeleid uit te werken in de vorm van het voorliggende 

bomenstructuurplan. Het plan richt zich op het behouden, herstellen en nieuw 

ontwikkelen van bomenstructuren. Ook geeft het een geactualiseerde en meer uitgebreide 

visie op bomen. 

1.2 Probleemstelling 

Bomenstructuren gelden in vele opzichten als onmisbare bouwstenen voor de samenhang 

in stad, dorp en landschap. In de huidige situatie is de betekenis van bomenstructuren 

binnen de gemeente Almelo niet vastgelegd. Het is daardoor niet duidelijk welke 

bomen als onderdeel gezien moeten worden van deze structuren en – hieruit voortvloeiend 

– ook niet hoe duurzaam behoud en versterking van bestaande structuren of 

het toevoegen van nieuwe structuren gestalte dient te krijgen. 

Zowel in de stad Almelo en bijbehorende dorpen als het buitengebied speelt een groot 

aantal ruimtelijke ontwikkelingen. Ruimtelijke ontwikkelingen kunnen een bedreiging 

vormen voor belangrijke (onderdelen van) bomenstructuren, maar kunnen daarentegen 

ook kansen bieden om de bomenstructuur te versterken of zelfs nieuwe onderdelen te 

realiseren. Momenteel kan Almelo hierop echter onvoldoende inspelen, aangezien een 

breed gedragen totaalvisie op de bomenstructuur ontbreekt. Hierdoor worden per pro- 

13



ject wisselende keuzes over de bomenstructuur gemaakt, waardoor belangrijke kansen 

gemist worden of zelfs belangrijke bomen of bomenstructuren verdwijnen. 

Verder geldt uiteraard dat de bomenstructuren niet alleen gevormd worden door de 

gemeentelijke bomen, maar ook door de bomen op particuliere terreinen van inwoners, 

bedrijven, instellingen, agrariërs en grootgrondbezitters. Als ook deze partijen bereid 

zijn zich te committeren aan het bomenstructuurplan dan kunnen de doelstellingen 

eenvoudiger, sneller en vollediger gerealiseerd worden. 

Het andere probleem dat zich voordoet ten aanzien van de bomenstructuren is de matige 

tot soms slechte groeiomstandigheden van de bomen. Dit probleem doet zich 

met name voor in de stedelijke situaties waar de ruimte beperkt is en daarnaast vele – 

vaak strijdige – belangen spelen en een variatie aan functies geldt. Deze problematiek 

geldt voor vele zo niet alle stedelijke gebieden in Nederland en als hieraan geen of onvoldoende 

aandacht wordt besteed zal van een duurzame bomenstructuur geen sprake 

kunnen zijn. 

Onduidelijkheid over de status van bomen of bomenstructuren en onvoldoende aandacht 

voor de groeiplaatsen van bomen vormen als vanzelf een onafwendbaar knelpunt 

in het beheer en onderhoud. Budgettaire keuzes zijn niet of moeilijker te maken: welke 

bomen krijgen voorrang in het onderhoud? Daarnaast gaat als vanzelf veel energie en 

geld naar het oplossen van overlast en vitaliteitsproblemen die ontstaan door de gebrekkige 

groeiplaatsomstandigheden. 

1.3 Doel bomenstructuurplan 

Het algemene doel van het Almelose bomenbeleid is als volgt verwoord: 

Doelen bomenbeleid 

Zorg dragen voor behoud, versterking en ontwikkeling 

van een duurzaam, gezond en gevarieerd 

bomenbestand op zodanige wijze dat de 

bomen hun functie goed kunnen vervullen en 

een bijdrage leveren aan de woon-, leef- en 

milieukwaliteit van stad, dorp en landschap. 

Het bomenstructuurplan – als onderdeel van het bomenbeleid – is een beleidsdocument 

dat de gemeentelijke visie op bomen verwoordt, de bestaande en toekomstig te realiseren 

boomstructuren aanwijst en maatregelen formuleert die van belang zijn voor behoud, 

versterking en ontwikkeling van de bomenstructuur. 

Daarnaast vormt het bomenstructuurplan het belangrijkste document om input te leveren 

voor bescherming en inpassing van bestaande bomen en nieuw aan te planten bomen 

in ruimtelijke ontwikkelingsprojecten. Ook functioneert het plan als toetsingsin- 

14



strument voor de gemeentelijke kapverordening om te bepalen of (particuliere) bomen 

al dan niet kapvergunningplichtig zijn. 

Aanvullend aan de doelen van het bomenstructuurplan is de vraagstelling meegegeven 

om een indicatie te geven hoe en waar binnen de gemeente Almelo invulling gegeven 

zou kunnen worden aan verplichte boscompensatie ten gevolge van stedelijke uitbreidingen. 

Voor de bevindingen wordt verwezen naar bijlage A. In het onderstaande kader 

zijn de verschillende doelen van het Bomenstructuurplan Almelo opgenomen. 

Doelen bomenstructuurplan 

Verwoorden en verbeelden gemeentelijke visie op bomen. 

Vastleggen bestaande en nieuw te realiseren boomstructuren. 

Input leveren voor behoud en aanplant van bomen in projecten. 

Instrument voor toetsing kapvergunningplicht. 

1.4 Status bomenstructuurplan 

Het bomenstructuurplan is een planvorm zonder juridische status. Dit betekent dat het 

plan een (beleids)sturend en richtinggevend karakter heeft zonder dwingend te zijn. 

Met het vaststellen van de inhoud van het plan legt het gemeentebestuur haar beleid 

voor de periode 2010-2020 vast. Het bomenstructuurplan wordt daarmee een uitgangspunt 

in toekomstige discussies over bomen en legt de basis voor bomen in nieuwe plannen. 

Het plan zorgt voor borging van waardevolle bomen en bomenstructuren en het 

hieraan toekennen van het juiste gewicht als het gaat om weging van de verschillende 

belangen. 

Ook zal het plan richtinggevend zijn voor het opstellen van beheer- en werkplannen 

voor het bomenonderhoud en zodoende houvast bieden voor het dagelijkse beheer en 

onderhoud van het gemeentelijke bomenbestand. 

15



1.5 Positie bomenstructuurplan 

Onderstaand schema geeft de positie van het Bomenstructuurplan binnen het gemeentelijke 

beleid weer. Ernaast zijn de bijbehorende plannen genoemd die primair gericht 

zijn op het beleidsveld van bomen of daar zeer sterk mee samenhangen. 

Er is voor gekozen om de bomenvisie integraal onderdeel uit te laten maken van het 

Bomenstructuurplan. Reden hiervoor is de onlosmakende samenhang tussen de visie op 

bomen en het bepalen en vastleggen van de bomenstructuur. 

Naast de bovengenoemde plannen beschikt de gemeente uiteraard over uiteenlopende 

plannen op het gebied van onder meer ruimtelijke ordening, stedenbouw en landschap. 

Deze plannen hebben direct of indirect invloed op bomen en doen hier zijdelingse uitspraken 

over. De hieruit voortvloeiende uitgangspunten voor het beleid zijn opgenomen 

in de bomenvisie (H4). Een korte samenvatting van de meest relevante plannen is opgenomen 

in bijlage B. 

1.6 Afbakening 

Het bomenstructuurplan heeft in principe betrekking op alle bomen in de gemeente, 

zowel in het stedelijke als het landelijke gebied. Het gaat daarbij niet alleen om de 

gemeentelijke bomen, maar ook om de bomen op particulier terrein: tuinen, erven, instellingen, 

woningcorporaties, waterschap, provincie, terreinbeherende instanties of 

andere grootgrondbezitters. 

Het zwaartepunt ligt evenwel bij de gemeentelijke bomen, aangezien deze bomen een 

primair maatschappelijke functie dragen. Voor wat betreft de bomen in particulier bezit 

gaat het vooral om beeldbepalende, monumentale of anderszins maatschappelijk 

belangrijke exemplaren of structuren. 

16 

Strategisch beleid 

Tactisch beleid 

Operationeel beleid 

Bomenbeleidsplan (2008) 

Basisvisie Openbaar groen (1995) 

Bomenvisie 


Groenstructuurplan 

Bomenbeheerplan 

Groenbeheerplan

1.7 Totstandkoming van het plan 



De gemeente Almelo heeft adviesbureau Eco Consult uit Dieren gevraagd om samen 

met haar het bomenstructuurplan op te stellen en nader uit te werken. Voorafgaand en 

tijdens het planproces is aandacht besteed aan het laten ontstaan van draagvlak bij 

maatschappelijke organisaties en de gemeentelijke organisatie. Er is gewerkt met een 

gemeentelijke projectgroep met groene vakdeskundigen en een breed samengestelde 

klankbordgroep. De klankbordgroep heeft ideeën aangereikt en mede richting gegeven 

aan het beleid en heeft de tussentijdse resultaten getoetst. 

Inzicht in de huidige positie van bomen binnen planprocessen en uitvoering is verkregen 

door rechtstreekse inbreng vanuit de projectgroep aan te vullen met interviews met 

sleutelfiguren van de diverse vakdisciplines. Gedurende het planproces is de portefeuillehouder 

geregeld geïnformeerd over de voortgang en inhoud van het plan. 

Voor een overzicht van personen en organisaties die hebben meegedacht en –gewerkt 

aan de totstandkoming van het bomenstructuurplan wordt verwezen naar bijlage C. 

17



18

2 HET BELANG VAN BOMEN 



De een kan niet zonder, de ander ziet ze het liefst gekapt of als brandhout. 

Menige discussie of rechtszaak gaat over bomen. In dit hoofdstuk wordt het 

belang van groen en bomen in de stad en het platteland op een rij gezet. 

Bomen onderhouden kost uiteraard geld en tijd, maar wat staat daar allemaal 

tegenover? 

2.1 Groen algemeen 

Het belang van groen wordt steeds meer onderkend. Groen is al lang geen decor meer 

maar een voorwaarde voor gezondheid en leefbaarheid, vooral in een bebouwde omgeving. 

In de publicatie Recht op groen, in 2005 uitgebracht door de Raad Landelijk gebied, 

zijn de functies van groen in vier 'containerbegrippen' ondergebracht: 

Groen zorgt voor leefbaarheid: prettig ontmoeten, prettig wonen, ontspannen 

dichtbij en verder van huis, spelen en bewegen, architectuur van de omgeving 

draagt bij aan de identiteit van buurt en stad, beleven van natuur, verminderen 

van onveiligheid door jeugdigen. 

Groen draagt bij aan de gezondheid van mensen: herstel van stress, stimuleert 

tot bewegen, bevordert concentratie, vergemakkelijkt sociaal contact, 

bijdrage aan geluidssanering, adsorberen van fijn stof, NO2 en ozon. 

Groen heeft ook een economische functie: maakt een gemeente aantrekkelijk 

voor wonen, toerisme, recreatie en werken, een gezondere bevolking betekent 

minder maatschappelijke kosten, er is sprake van een meerwaarde van 

onroerend goed, opvang van water/retentie leidt tot besparingen op investeringen 

in rioolstelsels. 

Groen heeft een functie voor natuur: verhoging biodiversiteit, specifieke stedelijke 

biotopen, beleven van natuur leidt tot draagvlak voor natuurbehoud 

en natuurontwikkeling. 

Groen vervult dus functies voor mens, economie en natuur. Minder groen kàn een minder 

goed sociaal leefklimaat betekenen, minder gezondheid, minder recreatiemogelijkheden, 

minder speelplekken voor kinderen, minder natuurbeleving, een minder goed 

economisch vestigingsklimaat, een lagere woningwaarde, minder toerisme en minder 

natuur in de directe woonomgeving. Al deze functies kunnen weliswaar gedeeltelijk ook 

op andere wijze vervuld worden, maar groen vervuld deze functies echter tegelijkertijd! 

Hiermee is groen een zeer effectieve en efficiënte manier om deze maatschappelijk 

gewenste doelen te bereiken. 

19



2.2 Betekenis van bomen 

Bomen dragen bij aan de ruimtelijke kwaliteit van de leefomgeving in stad, dorp of buitengebied. 

Door hun formaat is de ruimtelijke werking van bomen groot en zijn ze sterk 

sfeerbepalend. Bomen zorgen voor samenhang in stedelijke en landschappelijke gebieden. 

Deze samenhang ontstaat wanneer bomen deel uitmaken van het gehele ruimtelijke 

samenspel van het onderliggende landschap, het netwerk van wegen en water en de 

bebouwing. Een samenhangende boombeplanting verduidelijkt de (historische) ruimtelijke 

opbouw doordat het de relatie weergeeft met bijvoorbeeld het landschap (knotwilgen 

langs een poldersloot) of met de functie (bomen als wegbegeleiding). Toepassing 

van specifieke soorten kan de samenhang met de omgeving nog eens versterken. 

Hieronder wordt aan de hand van diverse thema’s in beeld gebracht op welke verschillende 

wijzen bomen een ruimtelijke betekenis kunnen hebben. 

Verkeer 

Als verkeerswegen met bomen begeleid zijn, 

helpt dat automobilisten, fietsers en voetgangers 

zich te oriënteren. Bomen kunnen ook 

worden ingezet om hiërarchie en continuïteit 

van wegen weer te geven. Na een kruising kan 

bijvoorbeeld duidelijk zijn dat de weg doorgaat, 

door de opvallende bomenrij aan beide 

kanten van de weg of doordat hoofdwegen grotere 

bomen hebben dan woonstraten. Grote infrastructurele 

(water)wegen zoals de Stadsring 

en het Twentekanaal horen om deze redenen 

bij de bomenstructuur. 

Beleving 

Lanen, parken en pleinen met bomen worden 

algemeen gewaardeerd door bewoners, toeristen 

en recreanten. De seizoenen zijn te volgen 

in schaduw, licht, bladkleur, bloesem en vruchten. 

Bomen ruisen bij zachte wind, bieden onderdak 

aan fluitende vogels en gaan hevig te 

keer bij stormweer. Bomen maken kortom deel 

uit van de leefomgeving van mensen, plekken 

waar mensen aan hechten en herinneringen 

hebben. Het meest bekende voorbeeld op stedelijk 

niveau zijn natuurlijk de vijvers, kanalen 

of beken waar de bomen in het water spiegelen 

en een aangenaam beeld opleveren. 

20

Recreatie 

Bomen bieden een decor om te flaneren, spelen, 

sporten en van de natuur te genieten. Het 

stedelijk groen, waar de bomen deel van uitmaken, 

wordt steeds intensiever door de inwoners 

van Almelo gebruikt. In een zich verdichtende 

stad zijn aantrekkelijke mogelijkheden 

om te bewegen (in de vorm van diverse routes) 

en om te verblijven (in de vorm van parken en 

pleinen) noodzakelijk. Belangrijke recreatieve 

verbindingen met bomen zijn onder meer de 

vrijliggende fietspaden in de wijken Schelfhorst 

en Windmolenbroek. Daarnaast vervullen de diverse 

parken en grotere groengebieden hierin 

een rol van betekenis. 

Identiteit 

Van oudsher worden grote delen van het buitengebied 

van Almelo gekarakteriseerd door 

bomen: houtwallen, singels, bosjes, erfbeplanting, 

lanen, wegbeplanting en solitaire bomen. 

Zo zijn de boomrijke landgoederen Huize Almelo 

en Bellinckhof daarin al eeuwenlang beeldbepalend 

evenals de markante eiken op de erven 

en de bomenrijen langs wegen, weilanden 

en akkers in het agrarische buitengebied. 



Een samenhangende boombeplanting kan van wezenlijke invloed zijn of een weg of water 

als beeldbepalend of karakteristiek wordt ervaren. In de stedelijke omgeving zijn 

verschillende plekken aan te wijzen die bekend zijn juist door de aanwezigheid van 

bomen: denk aan de lommerrijke Egbert Ten Catelaan of de parkachtige middenberm 

van de Brugstraat. Ook zijn er bomen die onmiskenbaar deel uit maken van de identiteit 

van Almelo en als het ware functioneren als een soort van ‘beeldmerk’: voorbeelden 

zijn de eeuwenoude Patrimoniumeik aan de Vriezenveenseweg, de imposante oprijlaan 

naar Huize Almelo of de bomenrijen als begeleiding van de kanalen. 

Van oudsher kent Almelo een radiale wegenstructuur waarbij wegen vanuit de oude 

kern in alle windrichtingen verbinding legden met de dorpen in de omgeving. Deze wegen 

kenden veelal een continue wegbegeleidende beplanting met bomen. Dichter naar 

het centrum toe werd dit beeld voortgezet door bomen in de ruime voortuinen van de 

woningen. Diverse monumentale bomen in de binnenstad getuigen hiervan. 

Met het groter worden van de stad werd vooral agrarisch gebied bebouwd. Landschappelijke 

beplantingen uit het Twentse landschap zijn daarbij vaak behouden en opgeno- 

21



men in het stedelijk groen. Zo volgen veel fietspaden in Almelo de loop van de voormalige 

landwegen waarlangs vaak de oorspronkelijke bomen nog aanwezig zijn. 

Ontwerp 

Bomen kunnen ruimtelijk op vele manieren gerangschikt 

worden en op deze manier een belangrijke 

bijdrage leveren aan de visuele belevingswaarde 

van een straat, plein of gebied. 

Onderstaande figuur geeft een overzicht 1 . 

Door de keuze voor een verschijningsvorm kunnen 

bomen gericht ingezet worden om ruimtelijke 

of functionele kwaliteiten te benadrukken, 

zoals het begeleiden van zichtlijnen, 

ruimteverdeling en –werking binnen parken en 

op pleinen of het accentueren van gebouwen en wegen of rotondes. Voorbeelden zijn 

de toepassing van bomen in het park op het Wethouder van Dronkelaarplein, de 4-rijig 

beplante ontsluitingsweg Buitenhof of het Joost van den Vondelplantsoen waarbij bomenrijen 

in de omringende straten zichtassen naar het park accentueren. 

Milieu 

Bomen dragen om meerdere redenen een steentje 

bij aan een goed milieu. De temperatuur in 

een stedelijk gebied ligt gemiddeld hoger dan 

op het platteland. De aanwezigheid van bomen 

of groen is een eenvoudige en effectieve manier 

stedelijke warmte te temperen. Een omvangrijk 

bladerdek, - bomen met grote kruinen - is daarbij 

van wezenlijk belang. 

Bomen nemen grote hoeveelheden water uit de 

bodem op en verdampen dit via hun bladeren 

en zorgen zo voor extra verkoeling. Bomen spelen zodoende ook een rol als het gaat om 

waterbeheersing en dit leidt indirect tot besparingen op investering in rioolvoorzieningen. 

Verder leggen bomen kooldioxide (CO2) vast en compenseren hierdoor (in beperkte 

mate) de voor het milieu negatieve CO2-emissie. En misschien wel de grootste winst 

van bomen is hun functie als ‘zuiverinstallatie’. Mits goed toegepast 2 kunnen bomen belangrijk 

zijn voor het zuiveren van lucht, met name als het gaat om het verminderen 

van de hoeveelheid fijnstof. 

1 

Bron: Bäume – Gestaltungsmittel in Garten, Landschapt und Städtebau; Günter Mader, Laila Neubert-Mader; 

Stuttgart; 1996. 

2 

Uit diverse recente onderzoeken blijkt dat plantwijze en soortkeuze invloed te hebben op het afvangen van 

fijnstof door bomen. Over het algemeen hebben bomen een positieve invloed op de luchtkwaliteit. Indien 

echter als gevolg van de plantwijze de lucht onvoldoende kan circuleren (zogenaamde tunneleffect), kunnen 

situaties ontstaan waarbij bomen negatief werken op de luchtkwaliteit. 

22



23



Ecologie 

Bomen – en groen – zijn een belangrijke schakel 

met de natuur. Bomen leven en geven aan veel 

andere dieren kans om te leven en brengen zo 

de natuur tot aan de voordeur. Vogels, insecten 

en kleine zoogdieren hebben bomen nodig voor 

voedsel, nestgelegenheid, slaap- en rustplaats 

of hun veiligheid. Vooral grotere en oudere bomen 

kunnen ware pleisterplaatsen zijn. In een 

zomereik kunnen wel 400 verschillende soorten 

(insecten) aanwezig zijn. Bomenrijen en structuren 

vormen ook routes waarlangs vleermuizen en vogels hun weg kunnen vinden. Het 

samenhangende netwerk van de lintvormige landschappelijke beplantingen in de wijk 

Windmolenbroek is een goed voorbeeld van een potentieel waardevolle vleermuisroute. 

Economie 

Bomen hadden (en hebben nog steeds) ook een 

economisch nut: houtopbrengst, veekering, biomassa, 

schaduw en beschutting. Vooral de 

bomen in het buitengebied hebben op deze manier 

direct waarde. 

Indirect blijken bomen ook de waarde van woningen 

te beïnvloeden. Bewoners hechten veel 

belang aan groen in de directe woonomgeving. 

Woningen in de buurt van groen en parken 

brengen daardoor vaak meer op. 

In tegenstelling tot de bebouwde kommen zijn in het buitengebied de bomen veelal in 

particulier bezit. Via het kapvergunningenbeleid en stimuleringsregelingen als 

groen/blauwe diensten heeft de gemeente hier indirect invloed op. 

Recentelijk is een poging gedaan om de maatschappelijke waarden en functies van bomen 

zoveel mogelijk te vertalen naar een financiële waarde 3 . Uit deze berekeningen 

valt af te leiden dat de financiële baten van een boom in ruime mate opwegen tegen 

de feitelijke beheerkosten. Onderstaande tabel geeft hiervan een overzicht. 

3 De kroon op het werk; T. Bade, F. Tonneijck, B. van Middendorp; Arnhem, 2008. 

24

INDICATIE WAARDE VAN STADSBOMEN 

Aspect Bedrag per boom 

per jaar* 

Vastleggen CO2 € 0,18 



Toelichting 

Luchtzuivering € 41,05 Opvang SO2, VOC’s, NOx en 

fijn stof 

Voorkomen ongelukken 

Verminderen ‘ligdagen’ in ziekenhuizen 10% 

Vermindering aantal kinderen met overgewicht 

(aanleiding tot spelen) 

Verhoging huizenprijzen € 37,40 

Onderhoud boom 

Extra investering voor achterstallig onderhoud 

en plagen 

Saldo per boom € 66,13 

* gemiddelde levensduur van een stadsboom is gesteld op 40 jaar 

Geldt alleen voor bomen die 

als ‘marker’ geplaatst zijn 

(1300 euro per jaar vanaf 25 e 

levensjaar) 

3% (miniaal 5 ha groen) 

Waardetoevoeging huis na 25 

jaar is éénmalig € 1.495,= 

-€ 12,50 - € 4,60 – 5,20 = snoei 

- € 5,00-€ 9,80 =plagen 

Ter indicatie kan het aldus berekende positieve saldo van circa € 66,= per boom omgeslagen 

worden naar de Almelose situatie. Van de 39.000 bomen staan er circa 27.500 in 

stedelijk gebied. Ruwe schatting is dat ongeveer 60% van de bomen in de huidige situatie 

als volwaardige stadsboom functioneert. Dit zou betekenen dat de Almelose bomen 

per jaar een bedrag opleveren van € 1,1 miljoen. Uitvoering van het bomenbeleid en 

bomenstructuurplan kan op termijn het percentage bomen dat volledig functioneert 

verder omhoog brengen met een navenante meerwaarde. 

25



26

3 INVENTARISATIE EN ANALYSE 



Dit hoofdstuk bestaat uit een algemene karakteristiek van het bomenbestand 

in Almelo en de beschrijving van een aantal thema’s in relatie tot bomen en 

bomenstructuren. 

Zo worden feiten en cijfers van de bomen in Almelo in beeld gebracht en aandacht 

besteed aan de ruimtelijke opbouw en functionele aspecten. Hiermee 

wordt een beeld geschetst van de karakteristiek van Almelo en wordt inzichtelijk 

welke rol bomen hierin (kunnen) spelen. De analyse geeft vervolgens aanknopingspunten 

voor het bepalen van de bomenstructuur en potenties voor 

versterking en ontwikkeling. 

3.1 Kengegevens van het bomenbestand 

De gemeente Almelo heeft ruim 39.000 stuks bomen in de openbare ruimte in eigendom 

en beheer. Voor wat betreft de standplaats geldt een vrijwel gelijke verdeling: 31% van 

de bomen staat in de verharding, 38% in gras en 31% in beplanting. Over het aantal bomen 

op particulier terrein zijn geen gegevens bekend, maar naar verwachting betreft 

het ten minste 30.000 tot 40.000 bomen. Volgens een nog lopende inventarisatie zijn 

binnen het totale bomenbestand in de gemeente 435 bomen te betitelen als zijnde ‘bijzonder’ 

4 . 

10.000 

9.000 

8.000 

7.000 

6.000 

5.000 

4.000 

3.000 

2.000 

1.000 

0 

BINNENSTAD 

DE RIET 

NOORDERKWARTIER 

SLUITERSVELD 

Aantal bomen per wijk gemeente Almelo 

WIERDENSEHOEK 

NIEUWSTRAATKWARTIER 

OSSENKOPPELERHOEK 

HOFKAMP 

SCHELFHORST 

WINDMOLENBROEK 

AADORP 

BORNERBROEK 

4 Gemeente Almelo heeft hiervoor een criteriaset (bijlage D) vastgesteld aan de hand waarvan bepaald kan 

worden of een boom de status ‘bijzonder’ krijgt. Een deel van deze bomen zal vervolgens de status ‘monumentaal’ 

krijgen. 

27



Bovenstaande grafiek laat zien dat het aantal bomen per wijk 5 sterk verschilt. Verhoudingsgewijs 

het grootste deel van het bomenbestand (37%) wordt aangetroffen in de 

wijken Windmolenbroek en Schelfhorst. In het Nieuwstraatkwartier daarentegen staan 

slechts enkele honderden bomen (2%). Dit wil echter niet altijd zeggen dat een dergelijke 

wijk als ‘boomarm’ te typeren is. De oppervlakte van de wijken is in deze grafiek 

namelijk niet meegewogen. In onderstaande grafiek is dit wel gebeurd door het gemiddeld 

aantal bomen per hectare weer te geven. Dit geeft een enigszins genuanceerd 

beeld: 

28 

18,0 

16,0 

14,0 

12,0 

10,0 

8,0 

6,0 

4,0 

2,0 

0,0 

BINNENSTAD 

DE RIET 

NOORDERKWARTIER 

Aantal inwoners en aantal bomen per hectare 

SLUITERSVELD 

WIERDENSEHOEK 

NIEUWSTRAATKWARTIER 

OSSENKOPPELERHOEK 

HOFKAMP 

SCHELFHORST 

WINDMOLENBROEK 

Aantal bomen per ha Aantal inwoners per ha 

AADORP 

BORNERBROEK 

Uit deze grafiek is af te leiden dat de wijken Schelfhorst en Windmolenbroek inderdaad 

als ‘boomrijk’ te betitelen zijn, maar nu wordt ook inzichtelijk dat de Binnenstad, het 

Nieuwstadkwartier en de Ossenkoppelerhoek zeker niet als boomarm getypeerd mogen 

worden. De wijk Hofkamp en het gebied Bornerbroek 6 daarentegen komen juist wel als 

boomarm naar voren. 

Weer een ander perspectief ontstaat wanneer gekeken wordt naar het aantal bomen 

per inwoner: de bewoners van de Binnenstad, het Nieuwstraatkwartier, de Riet en Ossenkoppelerhoek 

beschikken over minder bomen (0,3 bomen) dan het gemiddelde van 

0,5 bomen per inwoner. In Bornerbroek en Aadorp daarentegen beschikken de inwoners 

gemiddeld over 1 tot wel 2,5 bomen per persoon! Onderstaande tabel geeft hiervan een 

overzicht. 

5 Dit betreft de wijkindeling op basis van de postcodegebieden. Deze kan afwijken van de geografische, ruimtelijk 

logische, grenzen van de wijken. Bij de uitwerking van de bomenstructuren op wijkniveau is uitgegaan 

van de laatstgenoemde indeling. 

6 Voor wat betreft Bornerbroek (kern en buitengebied) geeft dit een vertekend beeld, aangezien alleen gemeentelijke 

bomen meegerekend zijn, terwijl hier juist ook veel particuliere houtopstanden te vinden zijn.

Wijknr. Wijknaam 

VERDELING BOMEN OVER DE WIJKEN 

Aantal inwoners 

% 



Aantal 

bomen % 

Aantal bomen / 

inwoner 

10 Binnenstad 5.204 7% 1.602 4% 0,3 

11 De Riet 6.721 9% 1.810 5% 0,3 

12 Noorderkwartier 5.326 7% 3.743 10% 0,7 

13 Sluitersveld 5.878 8% 3.204 8% 0,5 

14 Wierdensehoek 6.486 9% 4.357 11% 0,7 

15 Nieuwstraatkwartier 3.248 4% 610 2% 0,2 

16 Ossenkoppelerhoek 6.971 10% 2.081 5% 0,3 

17 Hofkamp 3.415 5% 2.178 6% 0,6 

18 Schelfhorst 11.489 16% 5.602 14% 0,5 

19 Windmolenbroek 14.346 20% 8.826 23% 0,6 

20 Aadorp 1.517 2% 3.572 9% 2,4 

21 Bornerbroek 1.845 3% 1.607 4% 0,9 

Totaal 72.446 39.1912 0,5 

Landelijk gemiddelde 0,3 – 1 

Voor wat betreft het aantal bomen per inwoner wijkt Almelo nauwelijks af van het gemiddelde 

in andere gemeenten. Voor een vergelijkend overzicht wordt verwezen naar 

bijlage E. Als voorgaande drie manieren om een indicatie te krijgen van de relatieve 

verdeling van bomen over de gemeente – met andere woorden het al of niet boomrijk 

zijn van een gebied - kan gesteld worden dat het aantal bomen per hectare de meest 

betrouwbare indicatie hiervoor geeft. 

Leeftijd 

Ook de leeftijdsverdeling geeft inzicht in aard en voorkomen van het Almelose bomenbestand. 

Het bomenbestand varieert van oude bomen, volwassen bomen tot bomen 

in de jeugdfase. De grafiek laat zien dat het merendeel van de bomen (59%) in de periode 

tussen 1960 en 1990 is aangeplant. Juist in deze periode werd weinig aandacht besteed 

aan de groeiplaatsinrichting van bomen. Over het algemeen groeien deze bomen 

slechter, geven meer overlast en vragen dus meer aandacht (en geld) voor het onderhoud. 

Ook geldt dat deze groep voor het merendeel reeds als ‘volwassen’ te is beschouwen 

en reeds nu tekenen van aftakeling vertoond of dit in de komende jaren zal 

gaan doen. Dit zal vragen om meer en kostbaarder onderhoud en een verhoogde renovatiebehoefte. 

Met het ouder worden van het bomenbestand zal dus de druk op het onderhoudsbudget 

hierdoor naar verwachting met de jaren verder gaan toenemen. 

29



30 

40% 

35% 

30% 

25% 

20% 

15% 

10% 

5% 

0% 

voor 

1900 

Leeftijdsopbouw bomen gemeente Almelo 

1900 tot 

1920 

(bomen in beheer bij gemeente) 

1920 tot 

1940 

1940 tot 

1960 

1960 tot 

1980 

1980 tot 

1990 

Boomsoorten 

(percentage ten opzichte van totaal aantal bomen) 

1990 tot 

2000 

2000 tot 

heden 

Esdoorn (9%) 

Kastanje (25) 

Els (12%) 

Krent (0%) 

Berk (6%) 

Haagbeuk (2%) 

Beuk (2%) 

Sierappel (1%) 

Plataan (3%) 

Populier (1%) 

Eik (49%) 

Acacia 1%) 

Wilg (2%) 

Lijsterbes (1%) 

Linde (6%) 

Iep (1%) 

Meidoorn (0%) 

Sierkers (3%)

Boomsoorten 



Ook het voorkomen en verdeling van boomsoorten in Almelo geeft een beeld van het 

bomenbestand. Uit de gegevens blijkt dat in Almelo een breed assortiment aan boomsoorten 

wordt toegepast. Twintig soorten hiervan worden geregeld aangetroffen. Hieruit 

komt naar voren dat de boomsoorten zomereik, els, esdoorn, berk en linde het 

meeste voorkomen. 

Andere boomsoorten worden veel minder algemeen of sporadisch toegepast. Het gaat 

dan om circa 15 boomsoorten die minder dan 50 keer zijn aangeplant. Voorbeelden 

hiervan zijn Sneeuwklokjesboom, Hemelboom, Tamme kastanje, Mammoetboom en 

Walnoot. Veelal gaat het dan om specifieke plekken (park, plein) waar voor een meer 

bijzondere boomsoort is gekozen. Gesteld kan worden dat de variatie aan toegepaste 

boomsoorten zich beperkt tot specifieke gebieden en dat over het algemeen reguliere 

boomsoorten zijn toegepast. 

Onderstaande afbeelding geeft aan hoe de verdeling van boomsoorten naar standplaats 

is (zie ook bijlage F). Het valt op dat eiken vooral in beplanting of gras zijn toegepast, 

terwijl in verhardingen vooral esdoorns, lindes, platanen en kastanjes voorkomen. Met 

name esdoorns en kastanjes zorgen al snel voor het opdrukken van bestrating als de 

ondergrondse groeiplaats onvoldoende ruimte biedt. Duidelijke voorbeelden hiervan 

zijn aan te treffen langs de binnenstadsring. 

3.2 Impressie van het bomenbestand 

Typisch Almelo 

De feiten en cijfers geven een objectief overzicht van het bomenbestand, maar zeggen 

lang niet alles over het bomenbestand van Almelo. Door stad en buitengebied per auto, 

fiets en te voet te verkennen ontstaat een ander en aanvullend beeld op het bomenbestand. 

Duidelijk wordt dan wat bomen binnen Almelo betekenen, in welke verschijningsvorm 

ze voorkomen en waar aandachtspunten en kansen liggen. 

31



Uit een eerste veldverkenning komt al snel naar voren wat typerend is voor het bomenbestand 

in Almelo. 

32 

Veel landschappelijke waardevolle (boom)beplantingen zijn nog aanwezig. In 

het stedelijk gebied hebben deze oude landschapsstructuren vaak een volwaardige 

plaats gekregen binnen de stedenbouwkundige opzet. Op deze manier 

is ook in het stedelijk gebied de relatie met het oorspronkelijk Twentse 

landschap voelbaar gebleven. 

Opvallend is dat in het stedelijk gebied de oude – ingepaste – landschappelijke 

beplantingen in hogere mate een structurerende werking hebben dan de bomenrijen 

die de nieuwe infrastructuren begeleiden. 

De wijken kennen een ruime en groene opzet. Er is veel ruimte voor bomen en 

bomen komen talrijk voor. Slechts een beperkt aantal gebiedsdelen maakt 

een meer stenige, kale indruk door het ontbreken van voldoende groen en/of 

bomen. 

In veel gevallen is te weinig aandacht besteed aan de groeiruimte – bovengronds 

en ondergronds - voor de bomen, terwijl de ruimte of mogelijkheden 

er in principe meestal wel zijn. Hierdoor komen belangrijke locaties waar een 

fraaie, duurzame bomenstructuur mogelijk is onvoldoende uit de verf. De geringe 

gereserveerde ruimte heeft tot gevolg dat veel bomen voor overlast zorgen 

in de leefomgeving. Het gaat dan veelal om wortelopdruk, overhangende 

takken en het wegnemen van licht. 

Verspreid door Almelo staan veel oude en monumentale bomen. Vaak zijn deze 

bomen min of meer ‘verstopt’. Met een aangepaste inrichting van de openbare 

ruimte kan de aanwezigheid van zo’n bijzondere boom veel meer geaccentueerd 

worden, zodat meer bijgedragen wordt aan de identiteit van de 

plek. 

De stad Almelo en de dorpen Bornerbroek en Aadorp kennen een in essentie 

heldere en karakteristieke ruimtelijke opbouw. Ook de huidige bomenstructuur 

speelt hierop in. Vaak lijkt echter op enig moment de ingeslagen weg 

verlaten te zijn of het ruimtelijk plaatje op hoger niveau uit het oog te zijn 

verloren. Dit heeft op veel plaatsen gezorgd voor verzwakking van de ruimtelijke 

structuren ofwel dat versterkings- of ontwikkelingsmogelijkheden (nog) 

niet zijn benut. 

Almelo kent binnen de bouwde kom – een enkele uitzondering daar gelaten – 

geen echte bomenlanen (bomen op gelijke afstand aan beide zijde van een 

weg). Bomen staan in Almelo vaker aan één zijde van de weg, in kleine groepen 

of vrijstaand (solitair).

3.3 Cultuurhistorie 

Figuur 1, Themakaart 

‘Cultuurhistorie’ 

Aadorp 

Bornebroek 



De geschiedenis en ontwikkeling van stad, dorpen en platteland zijn vaak voor een belangrijk 

deel af te lezen uit het patroon van wegen, watergangen en beplantingselementen. 

Almelo kent acht oude invalswegen, die als spaken van een wiel of radialen het hart 

van de stad verbinden met de omringende dorpen en het buitengebied. Deze oude invalswegen 

kenmerken zich door de hierlangs gelegen bebouwingslinten maar zeker ook 

door de begeleidende wegbeplantingen. 

Kavelpatronen worden vaak geaccentueerd door houtwallen, bosjes, bomenrijen of solitair 

geplaatste bomen. Deze voor de landschapsbeleving waardevolle beplantingen 

zijn in bijna onaangetaste vorm terug te vinden in de oostelijke en westelijke groene 

long. Maar ook in de overige delen van het buitengebied en – bijzonder – binnen de stedelijke 

bebouwing zijn nog veel gave landschappelijke beplantingsstructuren aanwezig. 

In de wijken fungeren deze ‘landschappelijke linten’ als een waar groen decor, zijn 

sterk bepalend voor de identiteit en verwijzen naar ontwikkelingsgeschiedenis van het 

gebied. 

Soms zijn deze structuren niet meer als geheel in tact, maar dan resteren vaak nog wel 

enkele beeldbepalende of monumentale bomen. Aanknopingspunten voor de bomenstructuur: 

Oude linten: door de oude linten (verder) te versterken door het leggen van 

accenten met bomen of bomenrijen kan de radiale opbouw beter zichtbaar en 

beleefbaar worden gemaakt. 

Landschappelijke linten: oude beplantingsstructuren in stad, dorp en landschap 

zijn in hoge mate bepalend voor het karakter en de identiteit van het 

gebied. Deze beplantingen kunnen ervoor zorgen dat de bomenstructuur ‘typisch 

Almelo’ is. 

33



34 

Bijzondere bomen: locaties van (toekomstig) bijzondere bomen kunnen accenten 

worden in de ruimtelijke inrichting. Nu gelden ze vaak als ‘heel gewoon’, 

terwijl extra aandacht en aanzien op zijn plaats is. Almelo kan trots zijn op 

zoveel mooie oude en beeldbepalende bomen en het is dan ook belangrijk om 

ze te koesteren als volwaardig onderdeel van de bomenstructuur. 

3.4 Verkeer 


‘Wegen en paden’ 

Aadorp 

Bornebroek 

Met de groei van de stad bleken de oude linten al snel onvoldoende capaciteit te hebben 

voor het toegenomen auto- en vrachtverkeer. Ringwegen en nieuwe radialen zorgen 

heden ten dage voor een goede verkeersafwikkeling. Het gaat om de bin- 

nenstadsring, de stadsring, de buitenring, de zuidelijke 

radiaal (Henriëtte Roland Holstlaan) en westelijke 

radiaal (Sluitersveldssingel). Ook de van Rechteren 

Limpurgsingel speelt een belangrijke rol binnen 

het verkeersnet van Almelo. Op wijkniveau 

vervullen de gebiedsontsluitingswegen een belangrijke 

verkeersontsluitende rol. 

Al deze nieuwere verkeerswegen kennen voor wat 

betreft bomen een heel verschillend karakter: 

tweezijdige bomenrijen, éénzijdige bomenrijen, 

los verspreid staande bomen of soms in het geheel 

geen bomen of juist meerdere rijen aan weerszijden. 

Voor veel typen wegen geldt op dit moment 

dat geen sprake is van eenduidigheid in het beplantingspatroon 

om de hiërarchie van de wegenstructuur 

te benadrukken. 

Parkeerring binnenstad 

In het verleden heeft Almelo het 

plan ontwikkeld om de herkenbaarheid 

van de parkeerring te 

vergroten door langs deze ring 

structureel gebruik te maken 

van dezelfde boomsoort (Plataan). 

Gaandeweg bleek dit idee 

moeilijk toepasbaar aangezien 

niet iedere straat een voor de 

plataan passend profiel heeft. 

Ook is het mogelijk dat de functie 

van parkeerring vroeg of laat 

verandert of komt te vervallen. 

Om deze reden is het oorspronkelijke 

idee dan ook verlaten.



Almelo kent een intensief netwerk van recreatieve fiets- en wandelpaden die het mogelijk 

maken om in een groene setting het stedelijke gebied te doorkruisen en/of het 

buitengebied op te zoeken. In bepaalde gebiedsdelen (bijvoorbeeld Aalderinkshoek, 

Schelfhorst en Windmolenbroek) worden deze routes voor een groot deel begeleid met 

karakteristieke oude landschappelijke beplantingsstructuren. Aanknopingspunten voor 

de bomenstructuur: 

Binnenstadsring en stadsring: deze ringwegen hebben beide een eigen functie 

en kennen een andere opbouw en schaalniveau. Een eenduidige en bij functie, 

beeld en kwaliteiten passende bomenstructuur kan bijdragen aan de herkenbaarheid 

en identiteit van deze routes. 

Radialen en gebiedsontsluitingswegen: deze wegen vormen voor de automobilist 

de hoofdentrees naar de stad als geheel of een specifieke wijk. Een bijpassende 

bomenstructuur kan hierin ondersteunend zijn aan de kwaliteiten 

van de stad of wijk. 

Van Rechteren Limpurgsingel: deze hoofdweg vormt een doorgaande verbindingsweg 

door de stad die zowel deel uitmaakt van beide ringwegen. Reeds in 

de huidige situatie draagt deze weg mede door de begeleidende bomenstructuur 

een eigen herkenbaar karakter. 

Fiets- en wandelpaden: bomen kunnen zorgen voor een beschutte en groene 

begeleiding en een harmonieuze overgang van stedelijk naar landschappelijk 

gebied. 

3.5 Water 


‘Water’ 

Aadorp 

Bornebroek 

35



De gemeente Almelo vormt het laagste gebied binnen Twente. Dit maakt dat al van 

oudsher diverse beken en waterleidingen samen komen binnen de gemeente. Daarnaast 

zijn ook de grote kanalen bepalend voor het waterrijke beeld van stad en landschap. 

Met name de kanalen worden in de huidige situatie structureel begeleid door bomenrijen 

of singels bestaande uit bomen en struiken. De beken lopen veelal door groenzones 

en kennen op diverse plaatsen een meer ‘losse’ natuurlijke begeleiding met solitaire 

bomen, kleine boomgroepen of struweel. 

Beken en kanalen vormen lange doorgaande groen-blauwe verbindingslijnen die stad en 

landschap onlosmakend met elkaar in verbinding brengen en zodoende een rol van betekenis 

spelen als het gaat om ecologische dooradering van stedelijke gebieden. 

Verspreid door de gemeente liggen – meestal in de parken - enkele grotere vijvers en 

waterpartijen. Ruimtelijk samenspel met boomgroepen draagt hier bij aan de aantrekkelijke 

variatie binnen deze groengebieden. Aanknopingspunten voor de bomenstructuur: 

36 

Kanalen en beken: begeleiding door bijpassende bomenstructuren benadrukt 

de loop en ligging van deze waterelementen. 

Vijvers: bomen bij waterpartijen kunnen mits juist toegepast zorgen voor een 

verhoging van de architectonische waarde. 

3.6 Groen en ecologie 


‘Groen’ 

Aadorp 

Bornebroek 

Typerend voor Almelo zijn de vier groene longen die vanuit alle zijden sfeer, flora en 

fauna van het landelijke, natuurrijke buitengebied tot dicht in het stadshart brengen. 

Met name de boomstructuren van de landgoederen in de oostelijke en westelijke groene 

long vervullen daarin een bepalende rol: bossen, lanen, kavelbeplantingen en oude 

bomen van landerijen, parken, erven en tuinen.



Verder vormen ook de grotere en kleinere parken, groengebieden en begraafplaatsen 

concentraties met variatie aan fraaie en bijzondere bomen en boomgroepen. 

Het gehele samenstel van groengebieden, waterwegen en het door bomen begeleide 

wegenpatroon kan functioneren als ecologische netwerk 7 met verbindingen en kerngebieden 

voor planten en dieren in stad en platteland. Aanknopingspunten voor de bomenstructuur: 

Groene longen: bomen(structuren) zijn van belang om identiteit van deze gebieden 

te behouden en bieden mogelijkheden om landschap en stedelijk gebied 

intensiever met elkaar te verbinden. 

Parken en grotere groengebieden: dergelijke gebieden kunnen dienen als 

‘vrijhavens’ waar bomen – in vergelijking met intensief gebruikte stedelijke 

ruimte - relatief ongestoord kunnen uitgroeien tot volwassen exemplaren en 

er ruimte is om een grotere variatie aan boomsoorten toe te passen. 

3.7 Stedenbouw en planologie 


‘Projecten’ 

Aadorp 

Bornebroek 

Ruimtelijke ontwikkelingsprojecten 

Een stad is nooit af. Er zijn op diverse plaatsen projecten in uitvoering en in voorbereiding. 

Dergelijke ruimtelijke ontwikkelingen kunnen een bedreiging vormen voor bestaande 

bomen en groene structuren. Ze bieden echter vaak ook een uitgelezen kans 

om bomenstructuren te versterken of verder te ontwikkelen. In de huidige situatie 

maakt Almelo onvoldoende gebruik van de mogelijkheden die ontstaan voor bomen in 

7 Gebiedsdekkend onderzoek naar bestaande ecologische verbindingen en ecologisch waardevolle groenobjecten 

in de gemeente Almelo heeft niet plaatsgevonden. Op grond hiervan is het vooralsnog niet mogelijk 

om ecologie als één van de primaire aanknopingspunten te gebruiken om de bomenstructuur te bepalen. 

37



geval gebieden anders of nieuw ingericht worden. Oorzaak is vooral gelegen in het ontbreken 

van een duidelijke, samenhangende visie op de huidige en gewenste totale bomenstructuur 

en het ontbreken van een goede motivatie waarom en op welke locaties 

bomen beslist noodzakelijk zijn. 

Tevens kunnen bomen veelal actiever ingezet worden dan nu gebeurt als ontwerpmiddel 

om sferen te scheppen of accenten aan te brengen. 

Stadsgezichten 

Op een aantal locaties is het beeld van de gemeente 

zo bijzonder dat deze tot beschermd 

stadsgezicht of archeologisch monument is aangewezen. 

Bomen en boomstructuren spelen 

hierin vaak een (mede) beeldbepalende rol en 

kunnen – onder voorwaarden - bijdragen aan 

versterking. Het gaat om de volgende gebieden: 

38 

1. Wierdensestraat tussen Egbert ten Catelaan 

en Rohofstraat. 

2. Rosarium, Vrielinkslaan en zijstraat Parkweg. 

3. Ootmarsumsestraat tussen Van Rechteren Limpurgsingel en Winkelsteeg. 

4. Huize Almelo met kerkplein en Rogmanspark, Hofstraat 79-81. 

5. Molenkampspark. 

6. Gebied ingesloten tussen Wethouder Van Dronkelaarplein, Zwanebloemstraat, 

Violierstraat en Rietstraat en Rietstraat tot Anjelierstraat. 

7. Bolkshoek. 

Voor meer informatie over beschermde stadsgezichten wordt verwezen naar bijlage G. 

Stedenbouwkundige perioden 

De wijken van Almelo zijn in uiteenlopende perioden tot stand gekomen 8 , waarbij de 

stedenbouwkundige opzet vaak een weerslag is van de toenmalige maatschappelijke visie 

op wonen en leefomgeving. In stedenbouwkundig opzicht is zodoende een onderscheid 

te maken in bijvoorbeeld oude bebouwingslinten, historische stedelijke bebouwing, 

woonwijken in traditionele blokverkaveling, tuinwijken, parkachtige bebouwing, 

woonerven, hedendaagse in- en uitbreidingen en individuele woningbouw. Al deze bebouwingstypes 

kennen vaak een meer of minder directe samenhang met de groene inrichting 

en toepassing van bomen. Aanknopingspunten voor de bomenstructuur zijn: 

Nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen kunnen bedreigend zijn, maar bieden vooral 

kansen voor versterking en uitbreiding van de bomenstructuur. 

8 Voor een overzicht van de globale bouwperiodes van Almelo wordt verwezen naar bijlage H.



Stadsgezichten: waardevolle stadsgezichten vertonen samenhang met de 

groene setting ervan. De bomenstructuur kan hierop – onder de gestelde 

voorwaarden – op inspelen. 

Bouwperiode: stedenbouwkundig concept behelst ook het groenbeeld en de 

rol van bomen. De bomenstructuur kan versterkend werken en nieuwe toevoegingen 

kunnen een aanvullende werking hebben. 

3.8 Buitengebied 

Binnen de gemeente Almelo zijn veel initiatieven 

voor ruimtelijke ontwikkeling. Een deel van deze 

plannen heeft sterke gevolgen voor de omvang en 

het karakter van het buitengebied (zie Projecten). 

Indien al deze plannen ten uitvoer worden gebracht, 

zal het buitengebied aan de noord- en westzijde van 

Almelo namelijk hoofdzakelijk een stedelijk karakter 

krijgen en zal de zuidelijke stadrand opschuiven tot 

aan de recent gegraven Doorbraak. Gemeente en 

provincie hebben als belangrijk streven dat ondanks 

deze ontwikkelingen de huidige waarden en functies 

in het buitengebied behouden, versterkt en verder 

ontwikkeld worden. Ook wordt het als belangrijk gezien 

om te zorgen voor een harmonieuze en toegankelijke 

overgang tussen stad en landschap. 

Belangrijk zijn de recent ontwikkelde gebiedsvisie Almelo Buitenste Binnen en het Provinciaal 

Meerjarenplan van waaruit door middel van subsidiegelden verbetering van de 

kwaliteit van het cultuurlandschap wordt gestimuleerd. Verder ligt bij de gemeente de 

opdracht om zorg te dragen voor de aanleg van nieuwe bos- en natuurgebieden ter 

compensatie van de stedelijke uitbreidingen. Streven is om deze compensatie binnen 

de gemeentegrenzen in te vullen. Aanknopingspunten voor de bomenstructuur zijn: 

De gebiedsvisie stelt kaders en geeft uitgangspunten voor het buitengebied en 

de overgangen tussen stad en landschap. Het vastleggen van bomenstructuren 

en voorstellen voor versterking en ontwikkeling kunnen (mede) invulling geven 

aan de visie. 

Het Provinciaal Meerjarenprogramma stimuleert verbetering van landschapskwaliteit. 

Het bomenstructuurplan kan hieraan concrete invulling geven. 

De openstaande verplichting tot bos- en natuurcompensatie (circa 10 hectare) 

kan gebruikt worden om de landschappelijke karakteristiek van nader te bepalen 

delen van het buitengebied te herstellen, te versterken of een nieuwe 

invulling te geven (zie ook bijlage A). 

39



40

4 BOMENVISIE 



Bomenbeleid zonder visie is als een boom zonder wortels. Visie is een vereiste. 

Dit is de grondhouding, motivatie van hoe de gemeente bomen benadert. 

Waar doen we het voor? Wat willen we bereiken? Wat vinden we belangrijk? 

De groenvisie van Almelo is opgenomen in de Basisvisie openbaar groen 

(1995). De hier opgenomen bomenvisie vormt hierop een geactualiseerde 

aanvulling. 

4.1 Begripsbepaling 

De bomenvisie is het overkoepelende beleid dat de algemene visie ten aanzien van bomen 

verwoordt en samenhang brengt tussen de reeds bestaande plannen en instrumenten. 

Het schema maakt de bedoelde overkoepelende werking van de bomenvisie inzichtelijk. 

Ruimtelijke 

ordening 

Onderstaande tabel brengt in beeld welke onderwerpen waar thuis horen. 

BELEIDSONDERDEEL INSTRUMENTEN/ONDERWERPEN 

Visie Bomenbeleidsplan, bomenvisie 

Ruimtelijke ordening Bomenstructuurplan, bomen in bestemmingsplan, inpassing van 

bomen, bomenrapportage (BEA), ruimte voor bomen in nieuwbouwplan, 

ontwerpcriteria, beheertoets 

Beheer en onderhoud Boomcontrole, bomenploeg, beheerplan, bomeninventarisatie, ziektebestrijding 

Regelgeving en handhaving 

Beheer en 

onderhoud 

VISIE 

ambities 

uitgangspunten 

randvoorwaarden 

Regelgeving 

en handhaving 

Taakverdeling 

en organisatie 

Voorlichting en 

inspraak 

Bomenverordening, lijst met monumentale bomen, controle herplantplicht 

en vergunningsvoorschriften, kapvergunningenbeleid, 

bomenfonds, afstemming met bouwvergunning 

41



BELEIDSONDERDEEL INSTRUMENTEN/ONDERWERPEN 

Taakverdeling en organisatie 

42 

Budget voor bomenbeleid, protocol en werkproces, personeelsinvulling 

en toewijzing verantwoordelijkheden, overdracht aanleg naar 

beheer, bomenoverleg tussen organisatie-onderdelen, inhuur specialistische 

kennis 

Voorlichting en inspraak Publicatie vergunningen, overlegvorm met groene belangengroepen, 

actieve voorlichting, interactieve beleidsvorming 

4.2 Beleidsuitgangspunten 

Gemeente Almelo beschikt over een groot aantal beleidsplannen die direct of zijdelings 

uitspraken doen over het werkveld bomen. Met name de Basisvisie groen (1995), het 

Masterplan (2004), het Bomenbeleidsplan gemeente Almelo (2008) en de gebiedsvisie 

Almelo Buitenste Binnen (2009) zijn relevant als het gaat om het stellen van kaders en 

het leveren van vertrekpunten voor de bomenvisie en het bomenstructuurplan. Genoemde 

plannen leveren de volgende beleidsuitgangspunten op: 

Bomenstructuren zijn belangrijke bouwstenen voor het tot stand brengen van 

ruimtelijke samenhang in de stedelijke en landelijke omgeving en de overgangen 

hiertussen. 

De bomenstructuur is aanwijsbaar gebaseerd op de specifieke waarden en 

functies van bomen als ondersteunend middel bij de aspecten verkeer, stedenbouw, 

cultuurhistorie en ecologie. 

Langs hoofdwegen en ontsluitingswegen hoort een duurzame boombeplanting 

van formaat met bijbehorende duurzame groeiplaats. 

Bomen worden geplant in situaties waarbij de groeiplaats de bomen voldoende 

mogelijkheden biedt om gezond tot het gewenste eindbeeld uit te kunnen 

groeien. 

De groene longen, kanalen, beken, radialen, groenstructuren en bomenrijen 

vormen de ruimtelijke structuurdragers, onderhouden het contact met het 

buitengebied en moeten tot diep in de binnenstad voelbaar en zichtbaar zijn. 

Nagestreefd wordt behoud en versterking van bestaande lijnen én het toevoegen 

van nieuwe lijnen op verschillende schaalniveaus. 

Openbaar groen langs wegen zorgt voor continuïteit in het beeld en maakt 

onderscheid tussen verschillende typen wegen zodat de herkenbaarheid en 

oriëntatiemogelijkheden versterkt worden. 

In standhouden van groene locaties die door bijzondere inrichting en functie 

een herkenbaar punt in de stad vormen.



Vergroting van de uniciteit van het buitengebied door in te zetten op gebiedseigen 

kwaliteiten als het gaat om landschap, cultuurhistorie en beeldkwaliteit. 

4.3 Visie op hoofdlijnen 

Centraal in het bomenbeleid staat het motto: 

“geworteld in het verleden, 

groeien bomen voorbij het heden”. 

Hiermee wordt de basishouding uitgedrukt hoe de gemeente Almelo bomen benadert. 

De zinsnede ‘geworteld in het verleden’ heeft betrekking op de ontstaansgeschiedenis 

van zowel het stedelijk gebied als het landschappelijk gebied. Bomen zijn belangrijk 

om deze geschiedenis zichtbaar en voelbaar te maken. Ook wordt gedoeld op de verschillende 

erfenissen uit het verleden: veel fraaie, oude bomen zijn ingepast in het 

stedelijk gebied en verscheidene boom- en natuurrijke landgoederen zijn binnen de 

gemeente gelegen. Maar ook geldt als erfenis dat veel bomen vanuit het verleden (te) 

weinig groeiruimte hebben meegekregen of op verkeerde wijze zijn toegepast (boomsoort, 

locatie). 

Met ‘groeien voorbij het heden’ wordt uitgedrukt dat bomen niet alleen voor de korte 

termijn geplant worden, maar ook voor de komende generaties een rol van betekenis 

moeten vervullen. Werken vanuit duurzaamheid, het doordacht toepassen van bomen, 

aandacht voor ecologische waarden, een evenwichtige belangenafweging bij nieuwe 

ontwikkelingen en een uitgekiend beheer- en onderhoudsregime zijn dan ook sleutelbegrippen 

binnen het Almelose bomenbeleid. 

Almelo onderscheidt de volgende ambities ten aanzien van bomen: 

Bomen maken de Almelose buitenruimte fraai en herkenbaar. 

Bomen zorgen ervoor dat landschap en natuur voelbaar en beleefbaar zijn 

binnen de bebouwde kom; bomen maken van Almelo een landschappelijke 

stad. 

Bomen zijn belangrijke dragers ten behoeve van het vestigen en het bieden 

van verplaatsingsmogelijkheden voor flora en fauna; bomen spelen een belangrijke 

rol als het gaat om de ecologische dooradering van stad en landschap. 

43



44 

Bomen zijn altijd en overal veilig en beheerbaar; bomen staan op plaatsen 

waar ze geen gevaar opleveren en zijn door de beheerder duurzaam in stand 

te houden. 

De visie op hoofdlijnen wordt in de navolgende paragrafen uitgewerkt aan de hand van 

de beleidsthema’s Ontwerp en inrichting, Sortiment, Milieu en duurzaamheid, Beheer 

en onderhoud en Communicatie. 

4.4 Beleidsthema Ontwerp en inrichting 

Bij de toepassing van bomen in de openbare ruimte 

zijn functie, soortkeuze, groeiplaats en gewenste 

levensduur zodanig op elkaar afgestemd dat de betreffende 

bomen zich zonder belemmeringen kunnen 

ontwikkelen tot het gewenste eindbeeld dat 

voor een langere periode duurzaam in stand te 

houden is. 

Toelichting en betekenis 

Bomen zijn belangrijk voor een veelheid aan functies en waarden die alleen volledig 

vervuld kunnen worden als de boom ook daadwerkelijk het gewenste eindbeeld kan bereiken. 

Hiertoe is het belangrijk dat de locatie van de boom nauwgezet gekozen wordt 

in afstemming met andere functies binnen de openbare ruimte. Vervolgens is van belang 

dat de toe te passen boomsoort, minimaal benodigde boven- en ondergrondse 

groeiplaats en te vervullen functies van de boom op elkaar afgestemd worden. In de 

beheerfase moet steeds duidelijk zijn welk eindbeeld nagestreefd wordt en als dat 

eenmaal bereikt is moet dit met reguliere onderhoudsmaatregelen voor een lange periode 

in stand te houden zijn. 

Bomen worden in principe alleen in volle grond 

toegepast en kunnen zich ontwikkelen tot hun natuurlijke 

habitus tenzij de gewenste functionaliteit, 

het benodigde meervoudige ruimtegebruik of 

esthetische motieven noodzaken om hiervan af te 

wijken.




Voor bomen is de stedelijke omgeving verre van ideaal. Binnen de groeiplaats spelen 

vele andere belangen en functies en binnen de levensloop van een boom vinden veel en 

meestal ingrijpende veranderingen plaats. Denk bijvoorbeeld aan wegverbreding, het 

leggen van kabels en leidingen, het oprichten van bouwwerken, het versneld afvoeren 

van regenwater of het afvoeren van gevallen blad. Al deze zaken leiden ertoe dat een 

boom vaak niet goed groeit en al vroeg aftakelt. Aangenomen mag worden dat de ‘gemiddelde 

stadsboom’ vaak niet ouder wordt dan 40-50 jaar. In de huidige situatie 

vormt Almelo hierop geen uitzondering. Bomen in het buitengebied groeien veelal in 

een minder dynamische omgeving, maar ook hier hebben zaken als wegverbreding en 

aanleg en onderhoud van de ondergrondse infrastructuur impact op de levensverwachting. 

Voor een langere levensduur en betere bomengroei 

is het dan ook van belang om de natuurlijke 

groeiomstandigheden van bomen zoveel 

mogelijk te benaderen. Idealiter houdt dit in 

dat bomen vrijuit in de volle grond groeien met 

hieronder eventueel een halfopen of gesloten 

bodembedekkende beplanting en een strooisellaag 

waarin het gevallen blad kan verteren tot 

voor de boom belangrijke voedingsstoffen. 

In een heel aantal situaties is dit ideaalbeeld 

prima te realiseren. Met name in parken, grotere 

groengebieden of bredere zones langs beken 

of kanalen liggen hier de mogelijkheden. 

Langs wegen, straten en op pleinen zullen vaak 

concessies gedaan moeten worden. Maar ook 

dan vindt het ontwerp plaats met als vertrekpunt 

om de hiervoor geschetste ideale situatie 

zoveel als mogelijk te benaderen. 

Tegenwoordig zijn vele technische groeiplaatsconstructies mogelijk om bomen binnen 

intensief gebruikt stedelijk gebied volwaardige groeiplaatsomstandigheden te bieden. 

Uitwerking 

Bovengenoemde beleidslijnen ten aanzien van Ontwerp en inrichting kunnen op de volgende 

manieren een concrete invulling krijgen: 

Opstellen bomenstructuurplan: een plan dat vastlegt wat de belangrijke bomenstructuren 

zijn en waar versterking en ontwikkeling gewenst zijn. In 

hoofdstuk 5 en de kaartbijlagen is de bomenstructuur van Almelo in beeld gebracht. 

45



46 

Instellen Beheer- en ontwerptoets: procedure/protocol waarbij volgens een 

vast format getoetst wordt of ontwerpvoorstellen voldoende rekening houden 

met beheer- en onderhoudsaspecten (zie ook § 4.7 Beheer en onderhoud). Andersom 

is het van belang om ook vanuit de praktijk van beheer en onderhoud 

momenten van terugkoppeling in te bouwen voor het geval gebruik of functies 

wijzigen of andere redenen zijn om het beheer en eindbeeld bij te stellen. 

Opnemen bomen in planprocedure: aspecten ten aanzien van bomen (en 

groen/ecologie) moeten gedurende een aantal vaste momenten in planprocedures 

ingebracht en getoetst worden aan het bomenbeleid. In of voorafgaand 

aan het begin van het planproces is de inbreng abstracter: het gaat dan bijvoorbeeld 

om de bomenstructuren op hoofdlijnen en te reserveren bedragen. 

Naarmate het planproces vordert wordt de inbreng steeds concreter en gaat 

het om bijvoorbeeld om keuzes met betrekking tot de boomsoort of groeiplaats. 

Opstellen matentabel 9 voor toepassing 

bomen: afspraken over aanplant van 

bomen kunnen hierin op overzichtelijke 

wijze vastgelegd worden en zijn 

zowel van belang voor de ontwerp-, 

uitvoerings- en onderhoudsfase. Hierin 

zijn bijvoorbeeld – in de vorm van 

‘vuistregels’ – de minimale afstand tot 

de weg, gevels of lantaarnpalen opgenomen 

en de afmetingen van de ondergrondse 

groeiruimte. Belangrijk is om vast te stellen welke planperiode 

gehanteerd wordt. In stedelijk gebied is het gezien de dynamiek meestal niet 

zinvol om een langere periode dan 30-50 jaar te hanteren. Het aanplanten van 

bomen volgens de gestelde voorwaarden vraagt vaak een hogere startinvestering, 

maar levert over de lange periode van onderhoud een structurele kostenbesparing 

op en geen of beperktere overlast. 

Opstellen bomenbeheerplan: het bomenbeheerplan legt de eindbeelden vast 

en welke onderhoudsregimes gevolgd worden om deze te bereiken en vervolgens 

duurzaam in stand te houden. Verder is dit ook op het gebied van planning 

en financiën een belangrijk instrument (zie ook Beheer en onderhoud). 

Samenstellen sortimentslijst: het werken met een sortimentslijst van mogelijk 

toe te passen bomen kan houvast bieden voor de ontwerper om te voorkomen 

dat soorten of variëteiten worden toegepast die niet geschikt zijn voor stedelijke 

situaties of het slecht doen in de Almelose omstandigheden (bodemsoort, 

grondwater). Gezien de grote ruimtelijke variatie tussen de verschillende 

9 Almelo beschikt over het document ‘Ontwerpcriteria voor bomen’ waarin reeds een tabel met maatvoering 

is opgenomen (bijlage I). Deze tabel is een verzameling van de optimale maten ten aanzien van de verschillende 

aspecten en is nog niet getoetst aan praktijkprofielen. Deze tabel vormt echter een prima vertrekpunt 

voor het opstellen van de hier bedoelde ‘matentabel’.



plannen en continue introductie van nieuwe cultivars en variëteiten is het aan 

te bevelen om een dergelijke sortimentslijst niet als dwingend voor te schrijven 

maar veeleer als hulpmiddel voor de boomsoortkeuze. 

Opstellen protocol kabels en leidingen: document waarin afspraken en voorbeeldoplossingen 

zijn uitgewerkt hoe om te gaan met aanleg en onderhoud 

van kabels en leidingen nabij bomen. Hierin kunnen onderwerpen als het 

aanwijzen van een nutstracé, toepassen van kabelgoten, het toepassen van 

boomboringen en eisen aan graven binnen de groeiplaats van bomen aan de 

orde komen. Verder is het belangrijk om in het protocol vast te leggen, hoe 

de toetsing van plannen op dit aspect wordt verankerd in de organisatie: wie 

wordt wanneer betrokken en wat zijn de bevoegdheden? 

Vastleggen methodiek boomwaardering en -compensatie: het vastleggen van 

een vaste methode om te bepalen welke bestaande bomen bij ruimtelijke 

ontwikkelingen ingepast moeten worden. Er kan hierbij bijvoorbeeld gewerkt 

worden met een puntensysteem en een indeling in categorieën van bijzonder 

(altijd inpassen) tot overig (inpassing niet verplicht). Tevens uitwerken wanneer 

en hoe compensatie plaats dient te vinden als aantasting van waardevolle 

bomen(structuren) als gevolg van de ruimtelijke ontwikkelingen niet te 

voorkomen is; 

Samenstellen rapportage groeiplaatsinrichting: er zijn inmiddels vele technische 

mogelijkheden om groeiplaatsen in te richten binnen intensief stedelijk 

gebied. Dit kan variëren van bomenzand, bomengranulaat, het gebruik van 

boomkratten, ondergrondse boomroosters tot boombunkers. Iedere methode 

kent voor- en nadelen en heeft een eigen prijskaartje. Voor ontwerpers, uitvoerders 

en beheerders kan een document waarin de verschillende mogelijkheden 

op een rij worden gezet en gerelateerd zijn aan de Almelose omstandigheden 

een bruikbaar hulpmiddel zijn in het bepalen van de juiste groeiplaatsinrichting. 

In den lande hebben al verschillende gemeenten onderzoek 

gedaan naar de bruikbaarheid en kosten van de verschillende methoden. Voor 

Almelo geschikte methodes kunnen vervolgens opgenomen worden in de Standaard 

Ontwerp Details die gemeente hanteert. 

4.5 Beleidsthema Toepassing sortiment 

Het sortiment aan bomen kent een dermate brede 

en gevarieerde samenstelling dat substantieel 

wordt bijgedragen aan het versterken van de identiteit 

en biodiversiteit van de stedelijke en landelijke 

omgeving. 

47




Toepassing van een variatie aan boomsoorten draagt bij aan de herkenbaarheid van 

wegen, wijken of gebiedsdelen. Hierbij dient een juist evenwicht gehanteerd te worden 

in eenvormigheid en afwisseling. De boomsoortkeuze moet bijdragen aan de gewenste 

beeldcontinuïteit en voor afwisseling zorgen door accentbomen toe te passen. 

Uitgangspunt is dat langs samenhangende structuurelementen (ringweg, radiaal, kanaal) 

de boomsoortkeuze ondersteunend is aan de continuïteit van het beeld. 

Afwisseling in boomsoorten is behalve uit architectonisch oogpunt ook van belang uit 

oogpunt van beheer en onderhoud. Wanneer teveel nadruk ligt op één boomsoort is de 

impact van een specieke ziekte, aantasting of plaag erg groot. Voorbeelden zijn eikenprocessierups, 

iepziekte, bloedingsziekte bij paardekastanje of massaria bij platanen. 

Als laatste kan voldoende afwisseling in soorten 

een bijdrage leveren aan de noodzakelijke biodiversiteit. 

Met name als het gaat om locaties 

waar inheemse soorten toegepast worden, is 

het belangrijk om streekeigen plantmateriaal 

toe te passen. Dergelijk plantmateriaal kent 

een grote genetische variatie en heeft aangetoond 

zich al eeuwen te kunnen aanpassen aan 

veranderende klimaatomstandigheden. Variatie 

aan boomsoorten biedt meer variatie aan biotopen 

voor flora en fauna. 

Uitwerking 

Bovengenoemde beleidslijnen ten aanzien van Toepassing sortiment kan op de volgende 


48 

Dendrologische kennis: beleidsmakers, ontwerpers, werkvoorbereiders en beheerders 

worden in de gelegenheid gesteld om hun kennis over bomensoorten 

en hun toepassing uit te breiden door middel van opleiding en cursus. Daarnaast 

zal door het doen van pilotprojecten met bijzondere boomsoorten de 

kennis en ervaring met de praktische toepassing van minder algemene boomsoorten 

gestimuleerd worden. 

Toepassing streekeigen plantmateriaal: bij aanleg- en beheerprojecten in stedelijk 

en landelijk gebied waar het gebruik van inheems plantmateriaal gewenst 

is, zal gestreefd worden om zoveel mogelijk plantmateriaal toe te passen 

dat van Twentse oorsprong is. 

Overzicht boomlocaties Almelo: binnen de gemeente zijn vele boomsoorten 

en cultivars reeds toegepast. Een overzicht van de locaties en achtergrondinformatie 

over de groeiplaats en het beheer kunnen voor de ontwerpers en beheerders 

instructief zijn als het gaat om toepassing van betreffende boom in 

een nieuw ontwerp: er staat immers al een ‘voorbeeldbeplanting’ in de ge-



meente die een beeld geeft hoe de boom zich op langere termijn in Almelose 

omstandigheden ontwikkelt. 

4.6 Beleidsthema Duurzaamheid en milieu 

Toegepaste bomen voldoen aan relevante duurzaamheidseisen 

en zijn steeds zodanig toegepast 

dat ze optimaal bijdragen aan verbetering van de 

milieuomstandigheden van stad en landschap. 


De Verenigde Naties zijn het erover eens dat de aarde op dit moment versneld aan het 

opwarmen is ten gevolge van menselijk handelen. Ook wordt sinds enkele decennia gewaarschuwd 

voor het langzamerhand opraken van voor de mensheid belangrijke grondstoffen. 

Verder geldt dat in de afgelopen eeuw de neerslag aanzienlijk is toegenomen 

en de verwachting is dat de neerslagextremen in de nabije toekomst zullen toenemen. 

De laatste jaren is de aandacht vanuit politiek en samenleving voor duurzame energie 

en producten sterk toegenomen. Overheden kunnen op dit gebied een voortrekkersrol 

spelen en hierdoor invulling geven aan hun voorbeeldfunctie. 

Het groene vakgebied - en daarmee ook bomen - is bij uitstek geschikt om het duurzaamheidsdenken 

in al zijn aspecten tot uitdrukking te brengen. Gebruik maken van 

duurzame materialen, hergebruik en toepassen van kringlopen, waterberging en voorkomen 

van erosie liggen binnen handbereik. 

Met doelgerichte aanplant kan waar wenselijk gestuurd worden op verbetering van het 

klimaat in stad en landschap. Hierbij moet gedacht worden aan het temperen van extremen 

in temperatuur of wind, opname van water en het filteren van de lucht. Op deze 

manier ontstaat een prettiger en leefbaardere woonomgeving. 

Uitwerking 

Bovengenoemde beleidslijn ten aanzien van Duurzaamheid en milieu kan op de volgende 


Toepassen van duurzaam plantmateriaal: het gaat dan in hoofdzaak om het 

gebruik van milieuvriendelijk geteelde bomen, die inmiddels in een breed assortiment 

te verkrijgen zijn. Hierbij gaat de voorkeur uit naar het aanschaffen 

van bomen die voldoen aan de eisen zoals gesteld door het EKO-keurmerk of – 

in tweede instantie – Milieukeur. 

49



50 

Toepassen van overige duurzame materialen: het gaat dan vooral om veelvuldig 

gebruikt materiaal als hout voor boompalen dat voldoet aan de eisen zoals 

gesteld door FSC of bevestigingsmateriaal (boombanden) dat gemaakt is van 

duurzame materialen dat ofwel hergebruikt wordt ofwel eenvoudig biologisch 

afbreekbaar is. 

Groeiplaatsinrichting en onderhoud: door plantlocaties van bomen goed voor 

te bereiden, beschikbare ruimte en assortiment op elkaar af te stemmen en 

het onderhoud vakkundig en tijdig uit te voeren zullen bomen een langere levensduur 

kennen en een betere bijdrage kunnen leveren aan de bomenstructuur 

(zie ook § 4.4). 

Vrijkomende groenrestproducten: het 

gaat hierbij om stamhout, snoeihout 

en blad. Het streven is om de hoeveelheid 

vrijkomend materiaal zoveel 

mogelijk te minimaliseren (bomen 

houden zoveel mogelijk natuurlijke 

habitus, zie § 4.4), ter plaatse te laten 

verteren (dood hout, takkenrillen, 

bladmulch), her te gebruiken (stamhout) 

of te composteren 10 . Mogelijk 

kan op termijn aangesloten worden op 

een nieuwe ontwikkeling als winning van energie uit biomassa. Het is zeer wel 

mogelijk dat wat nu groenrestproducten zijn, in de nabije toekomst een nuttige 

energiebron zal zijn. 

Terughoudend gebruik meststoffen: voorkeur gaat uit naar bacteriologische 

bemesting. Organische meststoffen worden alleen toegepast als een bemestingsadvies 

op basis van een recent bodemonderzoek hiertoe aanleiding geeft. 

Terughoudend gebruik van bestrijdingsmiddelen: geen structureel gebruik van 

bestrijdingsmiddelen, tenzij sprake is van uitzonderingen. Het kan dan gaan 

om bestrijding van de eikenprocessierups of stobbenbehandeling bij iepziekte. 

Alvorens chemische middelen ingezet worden, zal eerst in kaart gebracht 

worden of en welke milieuvriendelijke methoden gebruikt kunnen worden in 

de specifieke situatie. 

Het voeren van een ecologisch beheer: ernaar streven om zoveel mogelijk 

‘mee te werken met de natuur’. Waar functie en locatie van bomen dit mogelijk 

maken, is het van belang om met het beheer de natuurlijke processen zoveel 

mogelijk te volgen. Voorbeelden hiervan zijn dat snoei zich beperkt tot 

noodzakelijke begeleidings- en verjongingssnoei, de bodem zoveel mogelijk 

begroeid of bedekt is en de bomen hun natuurlijke habitus kunnen aannemen.

4.7 Beleidsthema Beheer en onderhoud 

Het Almelose boombeheer is gericht op het duurzaam 

in stand houden van bomen en boomstructuren 

zodat de bijbehorende functies en waarden 

volledig tot hun recht komen. 




Gemiddeld genomen duurt het twintig tot veertig jaar voordat een aangeplante boom 

zijn functie volledig vervult. In de jeugdfase van de boom is de beheerder verantwoordelijk 

voor de begeleiding naar het gewenste eindbeeld. Als de boom eenmaal volwassen 

is geworden, draagt geregeld onderhoud eraan bij dat betreffende boom op een 

veilige manier voor een lange periode kan blijven functioneren. Als de boom eenmaal in 

de aftakelingsfase komt, kan de beheerder door onderhoud op maat zorgen dat de 

boom zolang mogelijk behouden kan blijven. Kortom: het boombeheer neemt een sleutelpositie 

in als het gaat om het realiseren van een duurzaam bomenbestand. Een duurzaam 

bomenbestand bestaat uit: 

Gezonde bomen met een lange omlooptijd. 

Bomen die voldoen aan het gewenste eindbeeld. 

Veilige bomen. 

Bomen met een gevarieerde leeftijdsopbouw. 

Bomen die de gewenste functies vervullen. 

Resultaat is een bomenbestand dat goed te beheren is tegen aanvaardbare kosten en 

overlast beperkt tot incidenten. Een belangrijke voorwaarde is dat efficiënt en effectief 

gewerkt kan worden en de gemeente beschikt over voldoende goed opgeleide vakmensen 

voor het houden van toezicht en de uitvoering. Een goed gehanteerd en actueel 

boombeheersysteem is hierbij een belangrijk hulpmiddel. 

Duurzaam in stand houden houdt ook in dat bomen die niet op een bepaalde locatie 

behouden kunnen worden in principe in aanmerking komen voor verplanting. Hieraan 

dient te allen tijde een verplantbaarheidsonderzoek en een geschikte nieuwe plantlocatie 

ten grondslag te liggen. 

10 Afvoer en verwerking van groenrestproducten is aan strenge regels gebonden. Dit betekent dat het in de 

praktijk lang niet altijd eenvoudig is om uitvoering te geven aan de hier genoemde maatregelen. 

51



Uitwerking 

Bovengenoemde beleidslijn ten aanzien van Beheer en onderhoud kan op de volgende 


52 

Uitvoeren van planmatig boombeheer: om efficiënt en doelgericht te kunnen 

werken zal het boombeheer op planmatige wijze uitgevoerd moeten worden. 

Dit houdt in dat inzicht benodigd is in omvang en samenstelling van het bomenareaal, 

duidelijk is wat de bijbehorende eindbeelden zijn, volgens welke 

snoeimethode gewerkt wordt, welke maatregelen uitgevoerd moeten worden 

en de financiële middelen die hiervoor nodig zijn. Dergelijke onderwerpen 

komen aan de orde in een boombeheerplan. Samen met het boombeheersysteem 

vormt dit plan de basis voor planmatige uitvoering van het boombeheer. 

Opstellen plan van aanpak zorgplicht: 

de omgeving van bomen wordt vaak 

intensief gebruikt (wegen, paden, 

parken) en voor de veiligheid van de 

gebruikers is het belangrijk dat de 

bomen geregeld gecontroleerd worden 

op gebreken die een gevaar voor de 

veiligheid kunnen opleveren. Indien 

dit het geval is, moet de beheerder 

binnen een redelijke termijn zorgen 

voor passende maatregelen. Om aan 

te kunnen tonen dat voldaan wordt 

aan de zorgplicht, moet geregistreerd 

worden wanneer de bomen gecontroleerd 

zijn, wat de bevindingen waren 

en welke maatregelen genomen zijn. 

Een plan van aanpak over de zorgplicht 

kan een belangrijk hulpmiddel 

vormen voor het uitvoeren van deze wettelijke verplichting. 

Opstellen beheerparagraaf: het is van belang dat nieuw aangeplante bomen 

op beheerbewuste wijze zijn toegepast. Het standaard koppelen van een beheerparagraaf 

aan ontwerpen kan borgen dat rekening gehouden wordt met 

belangrijke beheer- en onderhoudsaspecten ten aanzien van bomen en dat 

voldoende financiële middelen beschikbaar komen voor de uitvoering van het 

onderhoud; 

Opstellen plan van aanpak ziekten, plagen en aantastingen: ziekten, plagen 

en aantastingen kunnen als ze uit de hand lopen zorgen voor veel overlast en 

hoge maatschappelijke kosten met zich meebrengen. Ook kan hiermee de 

duurzame instandhouding van (delen van) de bomenstructuur in gevaar komen. 

Het treffen van preventieve maatregelen in combinatie met een accurate 

en gerichte bestrijding zal ervoor zorgen dat de gevolgen veelal beperkt en



beheersbaar blijven. Ook kan gedacht worden aan het instellen van een zonering 

waar in principe wel en niet tegen een bepaalde ziekte, plaag of aantasting 

wordt opgetreden. Een plan van aanpak hoe om te gaan met de verschillende 

bedreigingen is dan een belangrijk instrument. 

Organisatie boombeheer: taakverdeling en verantwoordelijkheden binnen de 

organisatie moeten zodanig toegekend zijn, dat accuraat en zonder omwegen 

gewerkt kan worden. Het is van belang dat een goede afweging plaatsvindt 

tussen werk dat uitbesteed wordt en activiteiten die in eigen beheer uitgevoerd 

worden. Zo is het in Almelo een principiële keuze geweest om het 

boombeheer door een eigen bomenploeg te laten uitvoeren en alleen voor 

zeer specialistisch werk derden in te schakelen. 

4.8 Beleidsthema Communicatie 

Betrokkenheid van bewoners en gebruikers bij de 

Almelose bomen is gewaarborgd door te zorgen 

voor een brede voorlichting en interactieve beleids- 

en planvorming 


De gemeente vervult een voorbeeldrol als het gaat om het uitdragen van het belang 

van bomen. Zorgvuldige voorlichting en educatie zijn uitstekende mogelijkheden om 

bewoners bewust te maken van de betekenis van bomen voor de leefomgeving en 

draagt bij aan verbetering van het imago van bomen en de boombeheerder. 

Daarnaast zijn interactieve en intergrale beleids- en planvorming geschikte manieren 

om betrokkenheid en draagvlak voor bomen te laten ontstaan. De openbare ruimte is in 

eerste plaats het domein van de inwoners en gebruikers. Het is belangrijk dat zij zich 

hier thuis voelen, tevreden zijn over de inrichting en het beheer en zich betrokken voelen 

bij hun woonomgeving. Door bewoners actief te betrekken bij beleid en concrete 

plannen wordt de basis gelegd voor betrokkenheid bij de bomen in de woonomgeving. 

Enige hinder van bomen in de vorm van bladval, schaduw of het opdrukken van bestrating 

wordt dan ook makkelijker geaccepteerd. 

Met betrekking tot communicatie maakt de gemeente Almelo onderscheid in vier vormen 

van communicatie: informatieoverdracht, inspraak, educatie en participatie. Binnen 

het ‘werkveld’ bomen worden afhankelijk van het onderwerp één of meerdere 

communicatievormen ingezet. Vooraf wordt bekeken welke communicatie passend is 

53



bij het onderwerp. Zo zal bij het boombeheer de nadruk vooral liggen op het geven van 

informatie: wat, waarom en wanneer? Bij beleids- en inrichtingsplannen is de communicatie 

vooral gericht op het geven van ruimte voor actief meedenken, meewerken of 

inspraak. 

Uitvoering 

Bovengenoemde beleidslijn ten aanzien van Communicatie kan op de volgende manieren 

een concrete invulling krijgen: 

54 

Opstellen communicatieplan: een doordachte communicatie is zeer belangrijk 

voor het imago van bomen en het gemeentelijke bomenbeleid en –beheer. 

Het is verstandig om de communicatie vooraf in zijn geheel te bekijken en 

hierover afspraken te maken. Zo kunnen in het communicatieplan de doelen 

bepaald worden, onderscheid gemaakt worden in de verschillende doelgroepen 

en activiteiten benoemd; 

Opnemen onderwerp bomen op gemeentelijke website: internet is een uitstekend 

medium om informatie te geven over bomen in het algemeen en de 

Almelose bomen in het bijzonder. Deze informatie kan variëren van direct inzicht 

in de beleidsplannen, bomenkaarten van de wijk, kapaanvragen en – 

vergunningen, lijst met bijzondere bomen tot actueel nieuws over bomen; 

Samenstellen informatiefolders: door middel van thematische folders kunnen 

specifieke onderwerpen die te maken hebben met bomen nader belicht worden. 

Het kan dan bijvoorbeeld gaan om “bomen en overlast”, “bomen voor 

kleine tuinen” of “bomen en buren”. De Bomenstichting beschikt over folders, 

maar de gemeente kan ook besluiten om in eigen beheer informatiemateriaal 

samen te stellen; 

Ontwerpen wandel- en fietsroutes: aan de hand van recreatieve routes kan 

veel verteld worden over de bijzondere of oude bomen van Almelo. Op deze 

manier kunnen inwoners kennis maken met het veelzijdige bomenbestand; 

Organiseren Boomfeestdag: dit betreft het jaarlijks organiseren van boomgerichte 

activiteiten en het leveren van leskisten voor kinderen. Dit is een activiteit 

die gemeente Almelo reeds uitvoert. Bekeken kan worden of verbreding 

een mogelijkheid is; 

Organiseren boomverkiezing: een ludieke manier om bomen onder de aandacht 

te brengen is om een ‘bomenverkiezing’ te organiseren. In 2009 heeft 

Almelo in dit kader de ‘X-factor’ voor bomen georganiseerd.



55



56



5 Bomenstructuur op gemeenteniveau 

Dit hoofdstuk brengt de bomenstructuur van Almelo in beeld. Uitgelegd 

wordt hoe de structuur is opgebouwd, welk basisidee hieraan ten grondslag 

ligt en uit welke onderdelen deze bestaat. Vervolgens worden de verschillende 

scenario’s beschreven die aan de orde kunnen zijn bij het in stand houden 

en realiseren van de bomenstructuur. 

5.1 Definitie 

Het begrip ‘bomenstructuur’ is nader te omschrijven als: 

‘De ruimtelijke en functionele samenhang van bomen met elkaar en de omgeving’. 

Bomen in Almelo hebben – mede afhankelijk van de toepassingsvorm – een verschillende 

ruimtelijke betekenis en variëren in de functie die ze vervullen. In het voorliggende 

bomenstructuurplan zijn de bomen ingedeeld naar vergelijkbare groepen. Onderstaand 

is schematisch weergegeven hoe de opbouw van het bomenstructuurplan tot stand 

komt. 

Structuur: 

- stad 

- wijk 

- buurt/straat 

Samenhang: 

- punt 

- lijn 

- vlak 

Structuurelement 

- ringweg 

- radiaal 

- kanaal 

- monumentale 

boom 

- park 

Bomenstructuur 

Uitwerking 

- maatregel 

- kosten 

- prioriteit 

Het structuurniveau en de vorm van ruimtelijke samenhang zijn gehanteerd om de 

bomenstructuur voor Almelo te ontwerpen. Hierbij is gebruik gemaakt van onderstaande 

indelingen. 

57



Structuurniveau 

58 

Bomen op gemeenteniveau: het betreft bomen die van belang zijn voor de hele 

gemeente en als geheel de hoofdstructuur van bomen vormen. Bijvoorbeeld 

bomen langs doorgaande verbindingswegen of belangrijke invalswegen of een 

monumentale beuk in het centrum. 

Bomen op wijkniveau: dit betreft bomen die een rol van betekenis spelen binnen 

de ruimtelijke structuur van een individuele wijk of deelgebied. Het kan 

bijvoorbeeld gaan om de bomen langs een gebiedsontsluitingsweg of bomen in 

een wijkpark. 

Bomen op buurtniveau 11 : dit zijn bomen die voor de directe omgeving een 

functie vervullen. Het gaat hierbij om bomen in woonstraten, een hofje of 

langs een zandweg in het buitengebied. 

Ruimtelijke samenhang 

Punten: solitaire bomen, boomgroepen, bijzondere of monumentale bomen. 

Lijnen: lanen, bomenrijen, singels of houtwallen. 

Vlakken: parken en bossen. 

Door vervolgens beide indelingen met elkaar te combineren, ontstaan de structuurelementen 

die gezamenlijk de bomenstructuur van Almelo vormen. De matrix op de volgende 

pagina laat zien welke structuurelementen voor Almelo zijn onderscheiden en 

welke verschijningsvorm ze (kunnen) hebben. 

De bomenstructuur is vervolgens in kaartbeelden vertaald: 

1. De bomenstructuurkaart op hoofdlijnen (zie § 5.2) 

2. De bomenstructuurkaart op details (zie bijlage H) 

3. De wijkstructuurkaarten met voorgestelde maatregelen (zie bijlage I) 

11 

Bomen op buurtniveau vallen buiten het kader van dit structuurplan. Wel zijn voor dit niveau algemene 

richtlijnen opgesteld (zie hoofdstuk 6 en de uitwerking per wijk).



MATRIX STRUCTUURELEMENTEN EN MOGELIJKE VERSCHIJNINGSVORM 

Structuurelement 1. 2a. 2b. 3a. 3b. 3c. 3d. 3e. 4. 5a. 5b. 6. 

Beken ● ● 

Binnenstadsring ● ● ● ● 

Gebiedsontsluitingswegen ● ● ● ● ● 

Groene longen ● ● 

Grote groengebieden ● ● ● 

Kanalen ● ● 

Landschappelijke linten ● ● 

Oude linten ● ● 

Parken ● ● ● 

Parkachtig gebied ● ● 

Radialen ● ● ● ● ● 

Stadsring ● ● 

Van Rechteren Limpurgsingel ● ● ● 

Bijzondere en monumentale bomen ● ● ● 

Verschijningsvorm 

1. Landschappelijk gebied 

2a. Groot groengebied, natuurlijk 

2b. Groot groengebied, cultuurlijk 

3a. 2-zijdig rijen, natuurlijk 

3b. 2-zijdig rijen, cultuurlijk 

3c. 2-zijdig wisselend, natuurlijk 

3d. 1-zijdig rij, 1 zijdig beplanting, cultuurlijk 

3e. 1-zijdig, natuurlijk/cultuurlijk 

4. Landschappelijk lint 

5a. Gevarieerde beplanting van bomen en struiken, natuurlijk 

5b. Gevarieerde beplanting van bomen en struiken, cultuurlijk 

6a/6b. Solitaire bomen of boomgroepjes 

59



5.2 Bomenstructuur in woord en beeld 

De bomenstructuur van Almelo bouwt voort op het motto uit de visie “geworteld in het 

verleden, groeien bomen voorbij het heden” en heeft als doel om bij te dragen aan: 

60 

de identiteit en herkenbaarheid van de buitenruimte. 

de beleving van landschap en natuur; 

de ecologische dooradering van het stedelijk en landelijk gebied. 

Hieraan is invulling gegeven door gebruik te maken van twee verschillende dragers van 

de Almelose bomenstructuur: landschap samen met cultuurhistorie en infrastructuur. 

Drager landschap en cultuurhistorie 

Hierin hebben alle structuurelementen die een binding hebben met of verwijzen naar 

het vroegere of huidige landschap een plaats gekregen. Het gaat dan om oude linten, 

kanalen, beken, landschappelijke linten, de groene longen, parken/grote groengebieden 

en bijzondere bomen. Deze structuurelementen kenmerken zich in het algemeen 

door een lage dynamiek, de cultuurhistorische betekenis, ecologische waarden en een 

verbindend karakter tussen stedelijk en landelijk gebied. 

Bomen zijn bepalend voor de identiteit en karakter van deze structuurelementen en als 

geheel ontstaat een samenhangend netwerk van een robuuste en duurzame bomenstructuur 

die in veel gevallen samengaat met langzaam verkeersroutes door stad en 

landschap. 

Drager infrastructuur 

Deze drager bestaat uit de hoofdinfrastructuur binnen de gemeente voor zover deze 

een relatie heeft of kan hebben met bomen. Hieronder vallen de radialen, de binnenstadsring, 

de stadsring en de gebiedsontsluitingswegen 12 . Deze structuurelementen 

kenmerken zich door een hoge dynamiek, komen voort uit de moderne stedelijke ontwikkeling 

en hebben een overwegend cultuurlijke uitstraling. 

12 De zogenaamde ‘buitenring’ bestaande uit de autosnelwegen A1 en A35 en de toevoerende provinciale we- 

gen vallen buiten het kader van het bomenstructuurplan.



De structuurkaart op de volgende bladzijde laat de nagestreefde structuur op hoofdlijnen 

zien. Hierbij is het onderscheid te zien tussen de beide dragers en is per structuurelement 

de gewenste verschijningsvorm aangegeven. De gebiedsontsluitingswegen zijn 

niet opgenomen aangezien ze alleen op wijkniveau als structuurbepalend gelden. De 

bijzondere en monumentale bomen zijn uit oogpunt van leesbaarheid van het kaartbeeld 

niet als aparte elementen ingetekend. Een overzicht van de spreiding van dit 

structuurelement is terug te vinden in de themakaart Cultuurhistorie en de structuurkaarten 

(overzichts- en maatregelenkaarten) in de kaartenbijlage. 

Een verdere uitwerking van de verschijningsvormen van de structuurelementen is in de 

vorm van streefbeelden opgenomen in bijlage J. De structuurkaart op hoofdlijnen is in 

uitgewerkte vorm weergegeven op de structuurkaarten in detail (zie kaartbijlage). 

Noot: Bomenstructuren in het buitengebied 

De bomenstructuren in het buitengebied zijn vanuit een hoger schaalniveau benaderd dan in het 

stedelijk gebied is gebeurd. De reden hiervoor is dat binnen het stedelijk gebied het bomenstructuurplan 

hét ruimtelijke plan is voor de bomen, terwijl in het buitengebied de landschapsbeleidsplannen 

en de recente gebiedsvisie Almelo Buitenste Binnen een duidelijke stempel drukken 

op de bomenstructuur. De landschapsbeleidsplannen zijn inmiddels enigszins gedateerd en 

vanuit vier voormalige gemeenten opgesteld en bieden als gevolg hiervan op dit moment onvoldoende 

houvast om een goede vertaling te maken naar de bomenstructuren. De visie die Almelo 

Buitenste Binnen geeft is wel recent en bruikbaar, maar richt zich op primair op de hoofdlijnen 

binnen het buitengebied. 

Binnen het bomenstructuurplan is er voor gekozen om nu vooral te richten op de hoofdstructuur 

van de bomen in het buitengebied (kanalen, beken, verbindingswegen) en op het lagere gebiedsniveau 

te volstaan met het overnemen van de als landschappelijk belangrijk aangeduide structuren 

in het buitengebied (landschappelijke linten). De aangeduide landschappelijke linten hebben 

dan ook nadrukkelijk vooralsnog een indicatieve waarde. Een nieuw landschapsbeleidsplan of 

landschapsontwikkelingsplan voor het buitengebied van Almelo zal vanuit een brede landschappelijke 

analyse en visie een uitspraak kunnen doen over de structuurbepalende landschapselementen 

op gebiedsniveau. Vanuit het voorliggende bomenstructuurplan ligt het accent voor nu 

op behoud van de bomenstructuren op gebiedsniveau en versterking of ontwikkeling van de 

hoofdstructuren. 

61



62

5.3 Scenario’s realisatie bomenstructuur 



De structuurkaart is in feite een ‘wensplaatje’. Het laat zien hoe de Almelose bomenstructuur 

er uiteindelijk uit moet komen te zien. Komende planperiode zal gewerkt 

worden aan het in stand houden, versterken en ontwikkelen van de gewenste bomenstructuur. 

Voor een aanzienlijk deel voldoet de huidige situatie 

reeds aan het streefbeeld. Zo is de 

stadsring grotendeels ingericht volgens een 

beeld van los gegroepeerde bomen en struiken 

en draagt het een natuurlijk karakter. Ook de 

Van Rechteren Limpurgsingel voldoet voor het 

overgrote deel aan het gewenste beeld. Op dit 

soort plekken gaat het er vooral om de structuur 

duurzaam in stand te houden en op onderdelen 

te versterken of aan te vullen. 

Ook zijn er veel locaties aan te wijzen waar het streefbeeld nog (lang) niet bereikt is. 

Zo geldt ten aanzien van veel van de oude linten dat in de meeste gevallen in het geheel 

niet voldaan wordt aan het streefbeeld. Ook zijn er plekken aan te wijzen waar de 

huidige situatie weliswaar overeenkomt met het streefbeeld, maar waar geen sprake is 

van een duurzaam houdbare situatie. Een duidelijk voorbeeld hiervan vormen delen van 

de binnenstadsring. In al deze situaties zijn ingrijpende wijzigingen nodig die alleen 

projectsgewijs gerealiseerd kunnen worden. Het zal soms tientallen jaren duren voordat 

de streefbeelden gerealiseerd kunnen worden. 

Afhankelijk van het verschil tussen de huidige en de gewenste bomenstructuur kunnen 

verschillende scenario’s van toepassing zijn om te komen tot het omschreven streefbeeld. 

In essentie kunnen drie verschillende scenario’s onderscheiden worden: 

Ten aanzien van de bomenstructuur doen zich drie verschillende scenario’s voor: 

Scenario duurzame instandhouding. De huidige situatie komt geheel overeen 

met het streefbeeld: het accent ligt op duurzame instandhouding. 

Scenario versterking. De huidige situatie komt in grote lijnen overeen met het 

streefbeeld: het accent ligt op duurzame instandhouding en versterking. 

Scenario ontwikkeling. De huidige situatie komt niet overeen met het streefbeeld: 

het accent ligt op minimale instandhouding en ontwikkeling. 

Hieronder zijn de scenario’s nader uitgewerkt. 

Scenario duurzame instandhouding 

De bomenstructuur voldoet aan het streefbeeld. Het zwaartepunt ligt dan bij duurzame 

instandhouding. Dit betekent dat er behalve aandacht voor het reguliere boombeheer 

ook aandacht nodig is voor de groeiomstandigheden van de bomen. In veel situaties 

vormt de beperkte groeiplaats een belemmering voor de duurzame instandhouding van 

63



de bomen in kwestie. Vanuit het beheer dient dan ook gesignaleerd te worden wanneer 

dit het geval is en dienen maatregelen genomen te worden om hierin verbetering te 

brengen. Het reguliere boombeheer kan het beste vastgelegd worden in de vorm van 

een boombeheerplan aan de hand waarvan jaarlijkse werkplannen worden opgesteld 

en de benodigde financiën in beeld gebracht kunnen worden. 

Een ander belangrijk item is het vervangen van uitgevallen bomen zodat de boomstructuur 

in stand blijft. In de meeste gevallen is behoud van de structuur belangrijker dan 

een gelijke leeftijd van de bomen in betreffende structuur. Dit houdt in dat vanuit het 

beheer jaarlijks wordt tussen geplant, hierbij geldt als vuistregel dat er een open 

ruimte is tussen de resterende bomen van tenminste 1x de boomlengte. 

Speciale aandacht is gewenst voor de instandhouding van de landschappelijke linten in 

het stedelijk gebied. Het merendeel van deze beplantingen werd van oudsher beheerd 

als hakhout met overstaanders. Na inpassing in het stedelijk gebied is deze beheermethode 

verlaten met als gevolg dat het oorspronkelijke hakhout is uitgegroeid tot volwassen 

bomen, waardoor opbouw en structuur langzamerhand aan het wijzigen zijn. 

Het beste kan een thematische beheerplan opgesteld worden waarin per element op 

maat het eindbeeld en bijbehorende beheer of omvormingsbeheer wordt vastgelegd. 

Scenario versterking 

In dit scenario voldoet de bomenstructuur in grote lijnen aan het streefbeeld en geldt 

hetzelfde als voor het scenario ‘duurzame in standhouding’. Daarnaast zal het soms 

voorkomen dat het nodig is om het beeld enigszins ‘bij te schaven’ naar het gewenste 

beeld. Veelal zal dit gewoon in het reguliere beheer door de boombeheerder meegenomen 

kunnen worden. Het zal echter vaker voorkomen dat nieuwe aanplant of aanvulling 

dan wel kleinschalige omvorming nodig is. In dat geval is het aan te raden om het 

projectmatig aan te pakken en dat bijvoorbeeld een beheerder en ontwerper samen 

bekijken wat nodig is. Hiervoor zal dan een apart projectbudget aangevraagd moeten 

worden, aangezien het reguliere onderhoudsbudget hierop niet berekend is. 

Scenario ontwikkeling 

Dit scenario is van toepassing als het beeld van 

de huidige situatie geheel anders is dan het 

gewenste beeld. Dit is de meest ingrijpende 

maatregel. Het is immers duidelijk dat de situatie 

op termijn zal wijzigen, maar vaak is nog 

niet duidelijk wanneer het zover zal zijn. Wijziging 

is namelijk over het algemeen afhankelijk 

van het moment dat de straat of gebied 

toe is aan herinrichting of renovatie. 

In de tussenliggende periode moeten de bomen echter wel onderhouden worden. Voor 

dergelijke situaties geldt dat vanuit het beheer dan alleen het minimaal noodzakelijke 

onderhoud wordt uitgevoerd. Herplant van uitgevallen bomen, groeiplaatsverbete- 

64



ring of grootschalige snoei vinden dan niet plaats. Dit is alleen van toepassing als er 

zicht op is dat binnen 10-15 jaar een grootschalige herinrichting of renovatie gaat 

plaatsvinden. Zo niet dan wordt het scenario duurzame instandhouding gevolgd. 

Uiteraard is het ook mogelijk dat vanuit het vakgebied bomen renovaties worden geïnitieerd 

en dat juist de andere vakgebieden ‘meeliften’. Dit kan aan de orde zijn als 

het gaat voor de bomenstructuur essentiële aanpassingen (voorbeeld: binnenstadsring). 

Hoe ‘hard’ zijn de streefbeelden? 

Het ‘streefbeeld’ is een weerspiegeling van de uiteindelijk, soms op zeer lange termijn, 

gewenste bomenstructuur langs één van de onderscheiden structuurelementen. In 

sommige gevallen is de stedenbouwkundige situatie zodanig dat de haalbaarheid van 

realisatie binnen de planperiode uit te sluiten is. In dergelijke gevallen is ervoor gekozen 

om in de voorgestelde maatregelen uit te gaan van een verschijningsvorm die de 

uiteindelijk gewenste structuur het dichtste benadert. Het achterliggende streefbeeld 

wordt echter wel als zodanig op de structuurkaart vastgelegd, zodat als zich in de (verre) 

toekomst kansen voordoen, deze alsnog benut kunnen worden. 

Een concreet voorbeeld hiervan is de 

Nieuwstraat. Als ‘oud lint’ is het streefbeeld 

om hier een tweezijdige bomenrij 

te realiseren. De stedenbouwkundige situatie 

in combinatie met de projectenportefeuille 

voor de komende jaren zorgt 

dat het niet aannemelijk is om te verwachten 

dat dit streefbeeld komend decennium 

binnen handbereik ligt. Daarom 

is in de maatregelen ervoor gekozen om 

uit te gaan van het hoogst haalbare binnen 

de huidige omstandigheden: los verspreid 

langs de Nieuwstraat waar ruimte 

is groeiplaatsen inrichten en een boomsoort 

aanplanten die past bij het karakter 

van een oud lint. 

Een ander – actueel – voorbeeld is de op 

handen zijnde herinrichting van de Bornerbroeksestraat 

(traject Zuiderstraat- 

Brouwerijstraat). Ook hier is het streefbeeld 

een tweezijdige bomenrij. Als 

Nieuwstraat 

Het streefbeeld voor de oude linten (tweezijdige 

bomenrij) is alleen te realiseren als 

de ruimtelijke situatie ingrijpend zou wijzigen. 

Dit is voorlopig niet te voorzien. Daarom 

is als maatregel voorgesteld om vooralsnog 

te kiezen om daar waar ruimte is onregelmatig 

verspreid langs de weg goede 

groeiplaatsen in te richten en bomen aan te 

planten. 

hier alle wensen, eisen en mogelijkheden echter op een rijtje worden gezet, blijkt het 

realiseren van een enkele rij bomen in een groene middenberm de meest kansrijke. In 

deze specifieke situatie blijkt het hoofdriool namelijk niet in het midden, maar meer 

naar de zijkant van de weg te liggen. Vasthouden aan het streefbeeld zou veel hogere 

maatschappelijke kosten, beperking van de nodige parkeercapaciteit en een verhoogde 

65



onderhoudsintensiteit van de bomen gezien de dichtere stand op de gevels met zich 

meebrengen. Afweging binnen het project 

is dat deze zaken uiteindelijk niet 

opwegen tegen de meerwaarde van een 

tweezijdige bomenrij. 

Het realiseren van het streefbeeld is dus 

te allen tijde de eerste inzet binnen een 

ruimtelijke project. Dit betekent dat de 

mogelijkheden hiertoe goed onderzocht 

moeten worden, maar uiteindelijk kunnen 

er toch redenen aan te voeren zijn 

om hiervan af te wijken. Dan dient steeds 

voor een alternatief gekozen te worden 

dat het streefbeeld het dichtst benadert. 

66 

Bornerbroeksestraat 

De excentrische ligging van het hoofdriool 

maakt hier het realiseren van een groene 

middenberm met bomen meer kansrijk dan 

het eigenlijke streefbeeld voor de oude linten 

met aan weerszijden een bomenrij.



67



68

6 Bomenstructuur op wijkniveau 



Dit hoofdstuk beschrijft in het kort de karakteristiek van de bomenstructuur 

op wijkniveau en geeft vervolgens een toelichting op de samenstelling van de 

wijkstructuurkaarten. 

6.1 Omschrijving bomenstructuur 

De bomenstructuur op wijkniveau wordt gevormd door de begeleidende bomen langs 

gebiedsontsluitingswegen. Hiervoor geldt als principe dat de boombeplanting zich aanpast 

aan de sfeer en identiteit van de specifieke wijk. De ontsluitingswegen kunnen er 

dus heel verschillend uit zien en feitelijk in alle verschijningsvormen voorkomen: tweezijdige 

rij, enkelzijdige rij, los verspreid staande bomen, met cultuurlijke uitstraling of 

juist een natuurlijke uitstraling. Verder gaat het binnen de wijkstructuur om bomen in 

wijkparken of –groengebieden. Als laatste vallen ook de markante bomen of boomgroepen 

onder de wijkstructuur. 

Op buurtniveau zijn geen boomstructuren aangewezen. Wel zijn steeds in afstemming 

op de stedenbouwkundige opbouw van de wijk richtlijnen gegeven hoe om te gaan met 

de bomen op buurtniveau. Voor het bijbehorende kaartmateriaal wordt verwezen naar 

de separate kaartenbijlagen van het bomenstructuurplan. 

69



70

6.2 Wijkindeling 



Er zijn 31 wijken 13 onderscheiden op basis van stedenbouwkundige eenheden in combinatie 

met logische geografische grenzen. Het begrip ‘wijk’ is hier wat ruimer dan gebruikelijk 

gehanteerd: het kan gaan om dorp, woongebied, bedrijventerrein of windstreek 

van het buitengebied. Op de overzichtskaart hiernaast is de ligging van de alle 

wijken weergegeven. Bij de uitwerking per wijk is steeds een vereenvoudigde kaart opgenomen 

(zie hieronder). 

WIJK WIJK 

01. Bedrijvenpark Twente 17. Ossekoppelerhoek 

02. Aadorp 18. Groenveld 

03. Turfkade 19. De Riet 

04. Aalderinkshoek 20. Nieuwland 

05. Kerkelanden 21. Paradijs Kollenveld 

06. Haghoek 22. Bedrijventerrein Bornsestraat 

07. Rosarium 23. Windmolenbroek 

08. Schelfhorst 24. Bedrijventerrein Twentepoort 

09. Sluitersveld 25. Nijrees 

10. Almelo NoordOost 26. XL-businesspark 

11. Westerdok 27. Bornerbroek kom 

12. Oosteres-Westeres 28. Buitengebied Noord 

13. Centrum Noord 29. Buitengebied Oost 

14. Centrum Zuid 30. Buitengebied Zuid 

15. Rohof 31. Buitengebied West 

16. Boomshoek 

6.3 Toelichting 

Per wijk zijn een nadere toelichting op de bomenstructuur inclusief voorgestelde maatregelen 

uitgewerkt (zie separate kaartenbijlage). De afbeelding op de volgende pagina 

geeft de samenstelling en opbouw weer. 

13 Let op: deze indeling wijkt af van de binnen Almelo gebruikelijk gehanteerde indeling op basis van de 

postcode-gebieden (zie ook § 3.1). Deze indeling bleek onvoldoende werkbaar binnen de opzet van het bomenstructuurplan. 

71



72 

Een korte karakteristiek 

van de wijk met de belangrijkste 

kenmerken 

ten aanzien van bomen 

en groen. 

Twee foto’s die het karakter 

van de wijk typeren. 

Wijkkaart met de bomenstructuren 

en locatie-aanduiding 

van de 

voorgestelde maatregelen. 

Richtlijnen voor de 

uitwerking van de bomenstructuur 

op 

buurt- en straatniveau. 

Opsomming van de 

structuurelementen 

voor de bomenstructuur. 

De ligging van de wijk 

binnen de gemeente. 

Voorgestelde maatregelen 

voor behoud, 

versterking of ontwikkeling 

van de bomenstructuur. 

Indicatie voor realisatie. 

Fotostrip met sfeerbeelden 

en kenmerken 

als toelichting op de 

voorgestelde maatregelen.

6.4 Maatregelen 



Bij de voorgestelde maatregelen is tevens een indicatie voor wijze van realisatie aangegeven: 

∆ De maatregelen kunnen bij beheerwerkzaamheden als inboet, herplant of 

kleinschalige aanpassingen worden meegenomen. Extra budget is hiervoor in 

beperkte mate nodig. 

% De maatregelen kunnen worden meegenomen bij meer grootschalige groenrenovaties 

of renovaties van de openbare ruimte. 

Q Deze maatregelen kunnen pas worden uitgevoerd wanneer de stedenbouwkundige 

opzet/weginrichting wordt herzien in het kader van een herinrichting. 

Ten aanzien van de uitvoering van de voorgestelde maatregelen kunnen twee verschillende 

benaderingen gekozen worden. De eerste benadering gaat ervan uit om zoveel 

mogelijk in te steken op kansen die lopende projecten bieden: meeliften. De tweede 

benadering gaat uit van het zelfstandig initiëren van bomenprojecten: bijvoorbeeld 

een projectplan voor de bomen langs de binnenstadsring, de kanalen of een specifiek 

oud lint. In beide benadering is intensieve samenwerking met andere vakgebieden essentieel. 

73



74

7 MAATREGELEN EN KOSTEN 



In de voorgaande hoofdstukken zijn diverse instrumenten en maatregelen genoemd 

die nodig zijn om de doelen en beelden uit het bomenstructuurplan te 

kunnen realiseren. In dit hoofdstuk worden ze gebundeld en wordt indien van 

toepassing of mogelijk een indicatie van de kosten gegeven. 

7.1 Maatregelen 

Bij de wijkkaarten worden maatregelen genoemd om van de bomenstructuren te versterken 

of te verbeteren. Uitgangspunt bij realisatie ervan is om werk met werk te maken 

of gebruik te maken van (thematische) financieringsmogelijkheden. De realisatie 

zal daardoor op verschillende manieren tot stand kan komen en gespreid over langere 

periode. Qua kosten worden daarom enkele eenheidsprijzen genoemd waarmee projectsgewijs 

kan worden gerekend. Tevens worden een tweetal voorbeelden als illustratie 

uitgewerkt. 

Eenheidsprijzen 

EENHEIDSPRIJZEN 2009 

Bron: Bomenwerk, kosten & techniek 2009; Reed Business 

Nr. Maatregel Kosten 

excl BTW 

1. Planten solitaire boom in open 

grond 

2. Planten solitaire boom verharding 

€ 1.318 

per stuk 

€ 13.416 

per stuk 

3. Verplanten boom in open grond € 7.236 

per stuk 

4. Planten bomenrij in open grond 

eenzijdig 

5. Planten bomenrij in verharding 

eenzijdig 

6. Verwijderen boom in open 

grond 

€ 3.500 

per 100 

m1 

€ 27.732 

per 

100m1 

€ 1.251 

per stuk 

Toelichting 

Boom met kluit 18 – 20 cm 

Boom met kluit 18 – 20 cm incl. ondergrondse 

groeiplaatsvoorzieningen (beluchtingsysteem) 

voor 30 jaar 

Boom met kluit 18 – 20 cm incl. ondergrondse 

groeiplaatsvoorzieningen (sleuf) voor 30 

jaar- 

8 st per 100 m1, boom 14-16 cm zonder 

kluit 

8 st per 100 m1, boom 18-120 cm met kluit, 

incl. uitgroeiplaatsvoorzieningen (sleuf) 

voor 30 jaar 

Bomen 60-80 cm, met hoogwerker, excl. afvoer 

snoeihout 

75



76 

EENHEIDSPRIJZEN 2009 

Bron: Bomenwerk, kosten & techniek 2009; Reed Business 

Nr. Maatregel Kosten 

excl BTW 

7. Verwijderen boom in verharding € 935 per 

stuk 

8. Planten landschappelijk lint of 

landschapselement (vak met 

bomen en struiken) 

Voorbeelduitwerkingen 

Nr. Activiteit 

€ 6.790 

per 100 

m2 

Toelichting 

Bomen 30-40 cm, vrije val, excl. afvoer 

snoeihout 

15 st per 100 m1, strook > 10 m breed, bomen, 

bomen 14-16 zonder kluit 

VOORBEELD 1, Maatregel 16E vervangen bomen Violierstraat 

Hoeveelheid 

Eenheid 

Eenheidsprijs 

Bedrag 

1. Verwijderen bestaande bomen 60 stuks € 935 € 56.115 

2. Planten bomenrij in verharding 

(2-zijdig, 2 x 1050 m1)) 

3. Planten solitaire boom/kleine 

boomgroep in volle grond op 3 

locaties (maatregel D+F) 

21 100 m1 € 27.732 € 582.372 

8 stuks € 1.318 € 10.544 

TOTAAL € 649.031

Nr. Activiteit 



VOORBEELD 2, Maatregel 30C bijplanten bomen Twentekanaal 

1. Planten bomenrij in open grond 

(1 zijdig) 

Hoeveelheid 

Eenheid 

Eenheidsprijs 

Bedrag 

18 100 m1 € 3.500 € 63.000 

TOTAAL € 63.000 

7.2 Acties 

In de onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van alle activiteiten die komende 

jaren nodig of wenselijk zijn om het beeld uit het bomenstructuurplan te kunnen 

realiseren. Er worden alleen activiteiten genoemd die nu nog niet in uitvoering zijn of 

tot vaste programma’s behoren. Aan de activiteiten is een urgentie toegekend. Jaarlijks 

wordt uit de totaallijst een actieprogramma samengesteld afgestemd op de vragen, 

problematiek en budgetten van dat moment. Ook worden jaarlijks de urgenties 

opnieuw bekeken. 

Urgentie hoog: uitvoeren binnen 1 tot 3 jaar. 

Urgentie middel: uitvoeren binnen 3-5 jaar. 

Urgentie laag: uitvoeren binnen 5-10 jaar. 

77



Nr. Actie Urgentie Herkomst 

1. Opstellen matentabel voor toepassing van bomen: bestaande 

maatvoeringstabel aanvullen, integraal afstemmen en planperiode 

vaststellen (30 jaar, 50 jaar) 

2. Uitwerken standaard ontwerpdetails voor o.a. standplaats bomen 

in verharding met ondergrondse voorzieningen, ligging van 

kabels en leidingen en standaard straatprofielen voor bomen in 

verhardingen 

3. Planvormingsproces actualiseren: inpassen beheertoets en/of 

beheerparagraaf: 

78 

- Inhoud beheerparagraaf bepalen 

- Checklist beheertoets cq beslisboom 

- Eenheidsprijzen per beheereenheid bepalen voor beheer en 

vervanging 

- Sortiment afbakenen (voorkeurslijst) 

- Procedure besluitvorming afstemmen op voorgaande incl. 

verwerking beheerskosten in begroting 

4. Screenen bomen binnen bomenstructuur op duurzaamheid: 

Vitaliteit, beschikbare ondergrondse en bovengrondse groeiruimte, 

achterstalligheid/verwaarlozing snoei 

Vervangings- (=afschrijving)/ omvormingsplan opstellen 

5. Afspraken over eindbeelden en beheerwijze (=snoeien en inboeten) 

bepalen, vastleggen in bomenbeheerplan en communiceren 

(kandelaberen en ‘schotels’ snoeien, maatvoering bij inboet en 

afspraken over herstellen van graafwerkzaamheden) 

Hoog H 4.4 

Hoog H 4.4 

Hoog H 4.4 

H 4.7 

laag H 4.6 

Middel H 4.4 

H 4.7 

6. Opstellen protocol kabels en leidingen Hoog H 4.4 

7. Samenstellen sortimentslijst: indicatieve lijst met boomsoorten 

die geschikt zijn binnen de Almelose omstandigheden; aangevuld 

met bestaande boomlocaties binnen de gemeente. Bedoeld als 

houvast bij boomsoortkeuze voor ontwerpers en beheerders. 

8. Vastleggen methodiek boomwaardering, maatschappelijk en financieel 

(taxatiemethode NVTB) 

9. Samenstellen rapportage groeiplaatsinrichting: de verschillende 

mogelijkheden van groeiplaatsinrichting verzamelen in één overzichtelijk 

document (beschrijving, voor- en nadelen, kosten, onderhoud 

en vervanging) 

10. Aanpassen inkoopvoorwaarden en bestekseisen ten aanzien van 

inkoop plantmateriaal en bijbehorende materialen (streekeigen, 

duurzaam); standaard inkoopbrief gebruiken als basis 

Laag H 4.4 

H 4.5 

Hoog H 4.4 

Middel H 4.4 

Middel H 4.5 

H 4.6



Nr. Actie Urgentie Herkomst 

11. Bomenkennis verbeteren voor beleid, ontwerp en werkvoorbereiding 

(interne cursus over sortiment en standplaatseisen) 

Middel H 4.5 

12. Opstellen plan van aanpak zorgplicht Middel H 4.7 

13. Opstellen plan van aanpak omgaan met ziekten en plagen en 

mogelijke instelling van zonering 

Middel H 4.7 

14. Toetsen en eventueel aanpassen organisatie aan nieuw beleid Laag H 4.7 

15. Opstellen communicatieplan t.b.v. verspreiding bomenstructuurplan 

na vaststelling met daarin o.a.: 

- Website 

- Informatiefolders 

- Fiets- en wandelroutes / bomenroutes 

- Boomfeestdag 

- Boomverkiezingen 

16. Voorlichting en educatie over bomen: organiseren van activiteiten 

zodat natuurbeleving wordt gestimuleerd en draagvlak voor 

bomen ontstaat 

17. Onderzoeken subsidiemogelijkheden om maatregelen uit bomenstructuurplan 

te realiseren. Voorbeelden van projecten kunnen 

zijn: 

- Versterking bomenstructuren in het buitengebied 

- Herstellen cultuurhistorische wegen 

- Onderhoud monumentale bomen 

Aandachtspunten 

Middel H 4.8 

Middel H 4.8 

Middel H 5 

Bij de uitwerking of uitvoering van de genoemde maatregelen en projecten zijn er 

randvoorwaarden en aandachtspunten waar rekening mee moet worden gehouden. De 

belangrijkste zijn: 

De Flora- en faunawet die onder meer verbied om beschermde planten en dieren 

en hun rust- en verblijfplaatsen te doden, verstoren of verontrusten. 

De keur van het waterschap die onder meer bepaalt waar en hoe nieuwe beplantingen 

mogen worden aangebracht. 

De Arbeidsomstandighedenwet die aangeeft hoe mensen veilig werken. 

De kapvergunning van de Almelo met de spelregels om bomen te kunnen verwijderen 

De Standaardeisen Verkeer, richtlijnen ASVV van Crow, 2004 met de aanbevolen 

maatvoering voor infrastructuur met onder meer de afstanden van bomen 

langs wegen. 

79



7.3 Aanbevelingen 

Tijdens de ontwikkeling van dit bomenstructuurplan 

bleek dat Almelo een verrassende bomenstructuur 

heeft. Enerzijds de goed bewaarde en ingepaste 

landschapsstructuren die pas opvallen op buurtniveau 

en van grote waarde zijn voor groen en natuur 

dicht bij de voordeur. Anderzijds de beperkte 

groeimogelijkheden voor bomen langs infrastructuur 

waardoor de groeiverwachtingen niet erg hoog zijn. 

Vanuit deze constateringen wordt daarom aanbevolen 

om: 

80 

Het inpassen van landschapselementen 

binnen lopende en toekomstige stedelijke 

uitbreidingen en een hoge prioriteit te geven. 

Een thematisch beheerplan op te stellen 

voor alle afzonderlijke landschappelijke 

elementen die ingepast zijn in de stedelijke 

omgeving. Functie, gebruik en omgeving 

zijn als gevolg van de inpassing ingrijpend 

veranderd. Het oorspronkelijke beheer is 

vaak jaren achterwege gebleven en/of kan 

gezien de veranderde omstandigheden niet 

meer voortgezet worden. Een beheerplan 

moet rekeninghoudend met alle aspecten 

een beheerregime voorstellen waarbij de 

specifieke waarden en functies van ieder 

landschappelijk element tot hun recht kunnen 

komen. 

De standplaatseisen voor bomen bij te stellen 

en in de planvorming cq besluitvorming 

alleen bomen op te nemen nadat een beheertoets 

heeft plaatsgevonden waarbij 

ook de beheerkosten in beeld zijn gebracht 

en de afspraken voor dekking van de beheerkosten 

zijn vastgelegd. 

Het bomenstructuurplan en de bomenstructuur 

laten vaststellen door de gemeenteraad 

zodat het plan een formele status 

krijgt als gemeentelijk beleid.

De Binnenstadsring als een van de eerste 

projecten aan te pakken om de bomenstructuren 

aan te passen. De herkenbaarheid 

van de stad zal daarmee zichtbaar 

verbeteren. De buitenring en de stadsring 

voldoen al redelijk goed aan het gewenste 

bomenbeeld. 

Enkele kleinere, goed zichtbare en breed 

aansprekende projecten uit het bomenstructuurplan 

uit te werken en binnen een 

jaar uit te voeren. 

Een groenstructuurplan op te stellen. Het 

voorliggende plan kent raakvlakken met 

de groenstructuur in zijn totaliteit. Zeker 

daar waar het gaat om waardering en invulling 

van de grote verscheidenheid aan 

parken en grotere groengebieden en 

vormgeven van de ecologische dooradering 

in de stedelijke omgeving is een 

groenstructuurplan van onmisbare waarde. 



81

Eindconcept bomenstructuurplan - Gemeente Almelo

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?