Untitled

ROMEINSCHE
GESCHIEDENISSIN.
VIJFDE D E E L .

ROMEINSCHE
GESCHIEDENISSEN
DOOR
M. S T U A R T.
MBT K A A R T E N E N P L A A T E N .
V I J F D E D E E L ,
BEHELZENDE DE GESCHIEDENIS
VAN HET GEMEENEBEST VAN HET
TWEEDE VREDEVERBOND MET
DE SAMNITEN TOT AAN HET
EINDE VAN DEN EERSTEN
CARTHAAGSCHEN OORLOG.
TE AMSTERDAM, BY
JOHANNES ALLART,
MDCCXCIV.

B E R I C H T
VOOR DEN
B I N D E R .
DEEL V.
Plaat XVII. (Curius de aangehoodenefchatten
der Samniten verfmaa
dende.~) tegen over bladz. 144
Plaat XVIII. (Fabrkius het dreigen van
Pyrrhus verachtende,'} tegen
over a 3 a
Plaat XIX. (De enterdreggen vin Dut'
lius.) tegen over 396
Plaat XX. (Rcgulus naar Carthago we'
a'erkeerende.') tegen over 496"

VERBETERINGEN VOOR DEN EERSTEN
DRUK DES VIERDEN DEELS.
Op bladz. *6t reg. 14 ftaat voor de beheerfcbers van
Sicilië; men leze voor de zulken die in Sicilië
woonden enz.
Op bladz. a^4 reg. 17 en verv. {laat uit dit verdrag enz.,
men leze uit dit verdrag blijkt duidelijk, dat
de Cartbagers meester van geheel Sardinit
maar niet van Sicilië waren.
Op dezelfde bladzyde reg. 23 ftaat reeds toeeigenden;
men leze nog niet konden toeeigenen.
Op bladz. 448. in de aanmerking reg 16 en verv. ftaat
zou een rechtsgeleerd enz. men leze fchoon
de meeste rechtsgeleerden van onzen tijd met
eenen cH. THOMASIUS (de fpor.pme Romanerum
Caudina Dif. 7. Vol. I. Diftert. Academ.)
de verplichting der Romeinen blijven
beweeren, om alies in zijn geheel te brengen,
zoo als het vóór het aangaan van het
verdrag was.

V E R V O L G
VAN HET
D E R D E BOEK.
VIERDE HOOFDSTUK.
VAN HET TWEEDE
V R E D E V E R B O N D
MET DE
S A M N I T E N
TOT AAN DEN OORLOG MET
P Y R R H U S.
R OME genoot thands eenen vrede ,
die haar geenzins door de goede gezind­
heid van haare nabuuren werd toegedaan,
maar van dezelven alleen door het onwe-
derftaanbaar geweld haarer wapenen was
afgedwongen. Dezelve kon dus van geen
langer duur zijn, dan tot dat de onder-
V. DEEL. A druk
J. voor C.
302.
J. van R.
450.
L. GENU-
cius en
SER. COR.
(\EI 1US
Cojf.

III.
BOEK
IV.
HOOFDST.
J. voor C
302.
J. van R,
450.
2 ROMEINSCHE
drukte volkeren zich weder in eenigen
ftaat bevonden, om haare overheerfching
te wederftaan. Dit voorziende zorgde de
'Romeinjche Raad , om de verkreegene
meerderheid van hetgemeenebestingansch
Italië door het aanleggen van volkplantingen
voor nieuwe afbreuk te beveiligen;
of door het toeftaan van een gelijk burgerrecht
de afgelegenfte Steden van gevaarlijke
onderdaanen tot getrouwe leden
van hunnen Staat te maaken. Zoo werden
'er zes duizend volkplantelingen naar
Alba (1) en vier duizend naar .Sera gezonden
; terwijl het burgerrecht gefchonken
werd aan de inwooners van Arpinum en
Trebula Mutusea. (2) Daar en tegen ftrekte
Frusino ten voorbedde der Romeinjche
geftrengheid tegen de genen, die magtelooze
poogingen zouden willen aanwenden,
om het aanzien des Staats te fnuiken.
(1) Men onderfcheide dit Alba, in het land der
Marfers gelegen, van het aloude Alba longa.
(2) Arpinum zal men aan de rivier Liris nabij
Sara en in de nabuurfchap van Frusino vinden ;
Trebula Mutusea ligt in het Sabynfcbe land. Zie de
kaart agter D. III.
Men

GESCHIEDENISSEN. 3
Men wist dafc de inwooners dier Stad de
Hernicers tot vijandlijkheden tegen Rome
hadden aangezet, men ontnam denzei ven
daarom een derde gedeelte van alle der-
zelver landerijen, en liet de hoofden dier j
zamenfpanning, na een ftreng onderzoek,
met den halze hunne vijandlijkheden boeten.
(1)
De Confuh LÜCIUS GENUCIUS en
SER. CORNELIUS bragten evenwel hun \
ganfche regeeringjaar niet zonder eenige r
Eene
ooverben»
!e uitgejoid.
krijgstoerusting ten einde. Eenige gewapende
roovers, die zich in een onderaardsch
hol in Umlrie ophielden, ontrusteden de
landerijen door veelvuldigen diefftal en
moord. De Romeinjche benden traden fiout
het aangeweezen hol in, maar konden 'er
de roovers, die haar in den donker uit
hunne fchuilhoeken veele wonden toebragten,
niet uitjagen: gelukkig ontkwamen
zij zelve nog door den tweeden uitgang,
dien dit hol had. Zij legden het
nu anders aan, om deze roovers meester
te worden. Aan beide de uitgangen hout
(O
ge*
L l v
- L
« X. c. 1. VELL. PA TER C. L. I.
A 3
11%
BOEK
IV.
iOOFDST.
f. voor C.
3°»'
'. van R.
450.

III.
B O E K
IV.
HOOFDST.
naar binnen floeg, hun in hunnen fchuil-
J. voor C.
hoek verflikken, of midden door het vuur
J. van R, de vlucht naar buiten zoeken , alwaar zij
45o.
allen door gewisfe flagen der RomJnen wer-?
J. voor C. De volgende Confuls M. LIVIUS DEN­
301.
J. van R. TER en M. ^MILIUS PAUL LUS zagen
45i. hun beftuur terftond ontrust door eenen
M. LIVIUS
T E N T E R en
M . « M I -
M U S PA'JL-
LUS Cof,
4 ROMEINSCHE
gelegd en in brand geftooken zijnde, deed
de vlam en rook, welke van beide zijden
den ter neder geveld. Bij nader onderzoek
werd het getal dezer rooverbende op twee
duizend bevonden.
krijg, die weinig meer , dan de roover­
bende hunner voorgangers, om het lijf had.
De Jequiërs, die zoo geheel verflagen wa­
ren onder de laatst voorgaande Confuls ,
dat men naderhand van hunnen naam fchier
geen gewag meer vindt, vergaten echter
hun onvermogen zoo zeer, dat zij met het
geringe overfchot hunner afgeftreedene
krachten de volkplanting wilden verdrij­
ven , welke de Romeinen in Alba gelegd
hadden. Deze volkplanting zelve floeg hun­
nen aanval af: maar die zelfde zwakheid
der Aequiërs , welke den Raad geenenwe-
derftand waardig fcheen, deed denzelven
ver-

GESCHIEDENISSEN. 5
vermoeden, dat hunne vijandlijkheden het irn
fein van eenen algemeenen nieuwen oorlog
BOEI
IV.
der nabuuren zijn moge.
iOOFDST.
f. voor C.
In dit vermoeden voorzag men den Staat
30'.
van eenen Opperbevelhebber, die na de [. van R.
nederlaag der Jequiërs reeds met den agt-
ften dag te rug keerde, en, hoe onver­
diend ook in ons oog, de eer van eenen
zegepraal van den gerustgeftelden Raad
genoot. VdÖr het nederleggen van zijn
Opperbevel wijdde hij eenen tempel aan
de Godinneder GEZONDHEID in, dien
hij als Conful weleer beloofd en als
Schatmeester gefticht had. (i)
Bij dezen tempel vinden wij het eerst
in de Romeinjche gefchiedenisfen gewag
gemaakt van eene kunst, welke tot in on­
ze dagen haaren hoogften zetel in Rome
gevestigd houdt. Wij vinden het pinceel
in de hand van c. FABIUS, wiens ge-
flachtnaam zijne aanzienlijke geboorte be­
wijst , en zien hem hetzelve in den fmaak
der Etruriërs, van wien hij de fchilder-
kunst leerde, ter eere der onfehatbaarfte
gave der Godheid op de wanden van
CO
L l v
- L. X. c. i.
A 3
den
C. JUNIUS
5UBUI-CUI
Diltator,

III.
BOEK
IV.
HOOFDST.
J. voor C.
301.
J. van R.
451.
Landing
eener
Griekfche
vloot aan
de kust
van Italië.
6 ROMEINSCHE
den tempel der GEZONDHEID voeren.
Hij plaatfte zijnen naam onder zijn werk,
en werd voords met alle zijne afftammelingen
den s c H I L D E R f P I C T O R) bij genoemd
: eenen bijnaam, dien wij in de
aanzienlijkfte waardigheden van den Staat,
en op de zegekarren der fchitterendfte
overwinning dikwijls zullen wedervinden.
Ci)
Het beftuur was naauwlijks in handen
der Confuls wedergekeerd, of eene Griek­
fche vloot landde onder het bevel van
CLEONYMUS eenen Lacedemoniër aan
de Italiaanfche ftranden, en nam de ftad
Thurii in (2). De Conful AEMILIUS,
die tegen deze vijanden uitgezonden werd,
dreef hun met. e'énen flag naar hunne
fche-
(0 PLIN. Hifi. Nat. L. XXXV. c. 7. VAL.
MAX. L. VIII. c. 14. ex. 6. PLINIÜS zegt, dat
dit fchilderwerk in wezen bleef tot den tijd van
Keizer CLAUDIUS toe, wanneer deze tempel ia
brand geraakte.
(2) Livius plaatst Thurii, tegen de berichten
van alle oude landbefchrijvers, bij de Salentynen in
Japygie, terwijl hst zelve door hun allen in Luca-
tiie wordt aangesveezen. Fi4e DRAKENBORCH,
in *. /.

G E S C H I E D E N I S S E N . 7
fchepen te rug en gaf de heroverde ftad m.
BOEK
aan haare oude inwooners weder. Schoon
IV.
hier terug geflagen gaf echter c L E O N Y- H00FDST.
J. voor C.
M u s zijn oogmerk, om elders te landen
aoi.
of misfchien alleen om zich door roo- ]. van R.
ven te verrijken, geenzins op. Zijne vloot
451.
zeilde het Japygifche voorgebergte om,
en vertoonde zich weder op de hoogte
van Brundufium, maar een ftorm floeg haar
van de Italiaanfche kusten af, welke al­
daar ook zeer onherbergzaam zijn. Hij
Huurde zijne fchepen de\ Jdriatifche golf
op en deed nog eene landing bij de Ve-
netiërs, welke hem nogthands zoo flegt
bekwam, dat hij flechts een vijfde ge­
deelte zijner fchepen overig hield, om
met dezelvennaarLacedemontekeeven. (i)
Schoon Rome in dit jaar eene nieuwe
fterkte kreeg door een nieuw bondgenoot-
fchap met de Vestiners, hoorde men ech­
ter op het einde van het zelve zulk een
nieuw en ontzaglijk krijgsgerucht, dat de
Raad goed vond , den beroemden krijgs­
man Q. FABIUS M A X I M IJS tOt DitïatOT
te doen benoemen, en onder zijn opper-
(i) Liv. L. X. c. 2.
A 4
be-
J. voör C.
300.
J. van R.
45a.

III.
BOEK
IV.
H0OPDST.
J. voor C,
300.
8 ROMEINSCHE
bevel de verkiezing van nieuwe Confuls
voor het volgende jaar in geene aanmerking
te nemen. (1)
De Marfers, die zich met den gewa-
J. van R.
penden arm verzet hadden tegen de in­
45*.
De wedervoering van vierduizend volkplantelingen
ibanmge mzï.Carfeoli, hadden, van wegen hunne
Marfers
tot inkeer naauwe betrekking tot de Samniten, Rome
gebragt. om zulk een krijgshaftig oppergezag doen
denken. FABIUS, tot zijnen Onderbe­
velhebber M. AEMILIUS PAUL LUS
aangenomen hebbende, leverde den wederfpannigen
Marfers eenen teflisfenden
llag, die hun uit het veld naar hunne
verfterkte lieden joeg, waarvan hij
. 'er
(1) LIVIUS beeft dit jaar geenzins van het voo-
rige onderfcheideu: de Fa/li Capitilini bewijzen ech-
eer, dat het zelve onder het beftuur van twee ag-
tervolgende Diclators zonder Confuls afgelopen is.
Men zie hier over DRAKENBORCH in b. h en
PIGHII Annal. T. 1, p, 581, 382. De bij­
naam van den Diélator FABIUS, dien hij hier voor
het eerstee veld zal voeren (Zie D. IV. bl 551.) zou
nog tot op dezen dag onder de afftammelingen van
zijn geflacut aanwezig zijn: de Marcbefi Masfimiit
Rome beweeren ten [minsten nog hunne afkomst van
de oude Fabii Maxiini. Rom. Convcr. T. 1. p. 144.
in not.

GESCHIEDENISSEN. 9
'er binnen weinige dagen drie veroverde. Itt
De Marfers, hier door fpoedig tot in­
BOEI
IV.
keer gebragt, werden in het bondgenoot- HOOFDST.
fchap herfteld,
J. voor C.
ten kosten evenwel van
300.
een gedeelte hunner landerijen.
J. van R»
Niet min vreeslijk, maar nog meer we­
458-
Ontru»zenlijk
, was het gerucht van den algemeetendeonnen opftand van Etrurie.
eenighe
In het zelve den voor '
heerschte eene tweedragt, welke voor .Re- Rome in
me niet onverfchillig kon zijn.
Etrurie.
De Are-
tiners, die het minst de onderwerping aan
het gemeenebest konden uitftaan, verwek­
ten eenen algemeenen haat tegen een veel
vermogend geflacht, het geen zich, ter
beveiliging van deszelfs bezittingen, mis-
fchien het meest in de voorige vernede­
rende onderhandelingen met de Romeinei
had ingelaten. Het wezenlijke deel, hei
geen de Staat dus aan deze gefchillen had,
en de vijandelijke houding, welke Etru­
rie daadlijk aannam, haalde den Raad
over, om het Dictatorfchap van Q. Ï A
BIUS te laten vervangen door dat var I
M. VALERIÜS CORVUS, die P. SEM-
PRONIUS SOPHUS tot zijnen Onder
bevelhebber aanftelde.
Terwijl VALEIUUS verplicht was, on l
, A 5 eenif

III.
BOEK
IV.
H0OFDST.
IO ROMEINSCHE
eenig gebrek in de voorteekenen bij zijne
aanftelling, zijn leger te verlaten, het
geen hij reeds op 's vijands bodem ter ne-
J. voor C,
300. dergeflagen had, was zijn Onderbevel,
J. van R.
hebber, die te onbedacht op voerageeren
452.
M. VALE- was uitgegaan, in eene vijandlijke hin­
HIUS COR»
derlaaggeraakt, waaruit hij niet, dan met
vus Diilater.
verlies van verfcheiden veldteekenen en
zeer veel volks, was kunnen ontkomen.
De tijding hier van bragt Rome in geene
mindere verflagenheid, dan wanneer
het geheele leger was omgekomen. Alle
rechtpleeging werd terftond opgefchort, de
dad werd dag en nacht bewaakt, en de
Dictator, zich van betere voorteekenen
voorzien hebbende, bezwoer al de jonge
\ nanfchap zich onder zijn bevel te voei
;en en trok met deze nieuwe benden den
3 ïoodlijdenden te hulp. Alles was echter
i n een veel beteren ftaat, dan hij ver- >
vacht had. De Onderbevelhebber had
eeds eene veiliger legerplaats betrokken,
; l n die benden, welke haare veldteekenen
1 tadden verlooren, buiten de legerwal zon-
c er tenten aan hun eigen lot overgelaten,
t 2rwijl het ganfche leger vol ongeduld
\ ras, om de geleedene fchande hoe eer,
zoo

GESCHIEDENISSEN. II
zoo liever, uit te wisfchen. Hoe wel voldaan
over de genomene maatregelen zijns
Onderbevelhebbers verkoos VALERIUS^
echter, zijn leger andermaal te verleggen, •
waar in hij ook door de vijanden gevolgd . . van R,
452.
werd.
Mislukte
Het behaalde voordeel had hun nieu­
Krijgslist
wen moed gegeven, evenwel geenen ge- der Etruriërs.noegzaamen,
om niet liever den weg van
geheime krijgslist, dan dien van openlijke
dapperheid te verkiezen. CN. FUL-
VIUS lag met eene Romeinjche bezetting
in eene fterkte, niet ver van des Diclntors
leger af: in de hoop van hem uit
zijne verfchanzing te lokken, en ,afgefneeden
van het groote leger, met de zijnen
gevangen te nemen, legden de Etrurie'rs
in een afgebrand dorp eene menigte krijgsvolk
verborgen, en lieten zij anderen in
het gewaad van herders eenig vee tusfchen
de fterkte, welke de Romeinen in
hadden, en tusfchen dit dorp weiden. Nie
mand der bezetting liet zich hier door verlokken
, maar toen één dier gewaande herders
de overigen op eenen farrenden tooi I
toeriep, dat zij al het vee Hechts uit he
dorp zouden drijven, wijl men veilig zelf
mid
in.
B O »
IV~
JOOFDST.
. voor C.
300.

III.
10 i K
IV.
H00FDST.
1 2
ROMEINSCHE
midden tusfchen de Romeinen kon heenen
weiden, ging de verontwaardiging der
bezetting tot onverduldigheid over, en
J. voor C.
300. weerhield haar het gezag van haaren Be­
J. van R.
velhebber alleen van eenen onvoorzichti­
45a.
ge uitval. FULVIUS gebood hun, die
het best de Etrurifche taal kenden, om
te letten op de uitfpraak der vijanden, of
iezelve waarlijk boersch was en of hunne'
;eheele houding wel in de daad met die
fan waare herders overeenkwam, en wel-
< 3ra door dezen van het tegendeel verze­
i kerd zijnde, liet hij hun door de zijnen
1 oeroepen: „ dat de Romeinen alles wisten
e n zich even min door list lieten vangen,
a Is door geweld overmeesteren." DeEtru-
1 iërs zich alzoo in hunnen fchuilhoek ont-
c ekt waanende, kwamen uit denzelven
t ;n voorfchijn en booden de bezetting
e enen geregelden flag aan. De Romein.-
/> he Bevelhebber zijne manfehap te gering
ij 1 aantal bevindende, om eenen uitval
ti s waagen, liet den DiSlator van alles ver-
Vi ittigen, en verdeedigde zich intusfehen
u it zijne verfchanzing.
Nederlaag Deze tijding bragt in des Diclators le.
der EtrU'
?r alles in beweging. Elk brandde van
rilrt. ë
be-

GESCHIEDENISSEN. 13
begeerte om de geleedene fchande te her-
ftellen, men kon het gefchreeuw der be
zetting, welke hevig beftormd werd,hoo-
ren; 'er kwam bericht, dat de geheele
krijgsmagt der Etruriërs zich tegen dezel­
ve gekeerd had; en het ganfche gezag des
Opperbevelhebbers was 'er noodig, om
het krijgsvolk deszelfs noodlijdende me­
deburgers bedaard en geregeld te hulp te
doen komen. Op eenen kleenen afftand
van de beftormde fterkte genaderd, zag
de Dictator zelf van eene hoogte den nood
der bezetting en deed daarop zijne ben­
den meer in ilagorde voordrukken. Hij
vermeed echter zorgvuldig, om den vij­
and terflond zijne ganfche krijgsmagt te
vertoonen, en liet opzetlijk zijne ruiterij
agter zijn voetvolk optrekken. De vijan­
den booden eenen moedigen, doch zwak­
ken weerftand, daar zij reeds vermoeid
van den ftorm waren.' De Romeinfche
ruiterij viel voords eensklaps door de
tusfchenruimte van de rotten der voet
knechten op de Etruriërs uit en voltooi­
de lpoedig derzelver nederlaag. Zij na­
men de vlucht naar hun leger, maar wer­
den zoo driftig vervolgd, dat zij hunnt
over-
lil.
BOEK
IV.
EIOOFDST.
f. voor C.
300.
f. van R.
452.

III.
BOEK
IV.
HOOFDST.
den. Gelukkig ontkwamen zij nog aan
J. voor C.
299. de andere zijde door het toevallig inftor-
J. van R, ten van hunnen legerwal.
453-
Tweejaa- Deze nederlaag kraakte de Etruriërs op
rig beltand
nieuw: de DiStator ftond hun eene onder­
met Etrii'
rië. handeling toe ten kosten van een jaar fol-
M. VA­
LE RIUS
CORVUS
en q. AP- i
PULEIUS
PANSA Cüjf. *
i :wee maanden. De Raad weigerde hun
j aarig beftand.
F raaiende in, en werd door het Volk,
h et welk de waarde van dezen grijzen
r ^
g ende jaar voor de [vijfde maal tot Conful
b snoemd, fchoon hij zelf bij die verkie-
z ing niet tegenwoordig was. ("O
CO Fafii CapitoJini. Liv. L. X. c. 3-5. Zeld.
z:
am voorzeker is het, dat deze v A L E R I U S , die zich
Z(
*4 ROMEINSCHE
overwinnaars bij zich hadden, eer zij hun-
ne legerplaats fluiten of verdeedigen kon-
3ij voor zijn leger en den leeftogt voor
len vrede, maar vergunde hun een twee-
M. VALERIUS coRvus,diethands
'oor de tweedemaal het Opperbevel had
1 handen gehad, keerde, na deeze over-
/inning voor de vierdemaal Rome zege-
eldheer wist te fchatten, tegen het vol-
Dit
»o vroeg tegen de C^w-jonderfcheiden had, en die
k >rt agter een met zoo veel lof viermaal Conful ge.
wee»

GESCHIEDENISSEN. 15
Dit regeeringsjaar werd door geenen
buitenlandfchen krijg ontrust. De Etru­
riërs hielden zich ftil: de Samnitvn waren
nog te weinig van hunne veelvuldige nederlaagen
bekomen, om zich met hun bondgenootfchap
niet te vreden te houden. Inwendig
kon men zich een even vreedzaam
beftuurvoorftellen, wijl de onderfcheidene
volkplantingen der laatfte voorige jaaren
den Staat ontlast hadden van een zeer
groot aantal der behoeftigfte en onrustigfte
leden. Maar deze uit - en in - wendige
rust fcheen den Gemeensmannen Q. en
CN. OGULNIUS eene gefchikte gelegenheid
, om de laatfte hand te leggen aan die
burgerlijke gelijkheid, waar mede tegenwoordig
de bevoorrechtheid van den Adel
tot
weest was, twee en dertig jaaren geheel en al ver­
geten fcheen in het gemeenebest (Zie D. IV. bi.
355.) en nu in eenen zeer hoogen ouderdom we­
der het roer van Staat in handen kreeg: het blijkt
echter uit de welbeweezene jaarboeken van PIGHJUÏ
dat hij intusfchen geduurig de overige hooge waar*
digheden van Praetor, Adelijken Bouwheer enz. be*
kleed heeft, en dus geduurende zulk een lang tu»«
fchenvak geenzins geheel verwijderd van het ftaati-
beftmir geweest is.
III.
BOEK
IV.
SOOFDÏT.
\. voor C'
299.
f. vao R,
453.

III.
BOEK
IV.
HOOFDST.
ng door NUMA af Hechts vier in getal gebleeven
I
Zie D. I. bl. 148-150). maar de Wigchelaars wa.
(
ïn oorfpronglijk flechts drie in getal geweest. R 0.
r
IÜLÜS had uit elke flads wijk 'er één gekoozen (Zie
n
). I. bl. 61-63.) en het is waarfchijnlijk, datSEK-
I
ius, die de ftad in vier wijken verdeelde, hun
\
enootfchap reeds tot vier gebragt had (Zie D. I.
g
I. 3250 fchoon L 1 vius aanmerkt, dat hij meen-
b
d
e, dat zij reeds een zestal moeten uitgemaakt heb-
t en, en alleen door het afiterven van twee derzel-
v er tot een viertal terug gebragt moeten zijn. ADAM
i om. Anu p. 298. BEAUF. Rep. Rom. T. I. p.
3 :o.
ï6" ROMEINSCHE
tot de Priesterlijke waardigheden nogallerwezenlijkst
ftreed.
Zij deeden het voorftel, om voordaan,
J. voor C.
299. wijl men tot nog toe flechts vier Wigche-
J. van R.
laars en vier Opperpriesters had gehad,
453-
derzelver getal te vermeerderen, en wel,
met nog vier Priesters en vijf Wigchelaars
l ïit den burgerftand. (1)
Misnoe­ Dit voorftel was den Adel voorzeker
gen des .
Adels hier»' ïoogstgrievend. Het verlies van deszelfs
over.
/oorrechten tot den gewijden dienst zou
] ïunne edele geflachtnaamen voordaan
1 ot geheel niets beduidende titels maaken,
CO
D e
ter-
Opperpriesters waren van hunne aanftel.

GESCHIEDENISSEN. Ï7
terwijl dit overfchot van alle hunne voorige
voorrechten hun altijd nog had kunnen
vergoeden het gemis van hunnen vroege- !
ren invloed. Onze gefchiedenisfen heb-^
ben ons van tijd tot tijd voorbeelden ge-',
geven van de behendigheid der Grooten
in allerleie toepasfingen der wigchelaarijen,
en wie weet, welk een veelvuldigen dienst
hun dezelven niet zullen gedaan hebben
bij een bijgeloovig Volk, zonder dat de
oude gefchiedfchrijveren , die zelve alle
de kunftenaarijen des bijgeloofs niet geheel
doorzagen of die, met den ouden Adel
vooringenomen , ze zorgvuldig bedekt hielden
, ons daarvan eenige blijken gegeven
hebben.
Hun tegenftand had thands veel belangeloozer
fchijn, dan weleer: het was nu
meer om de eer der Goden te doen, wier
heiligdommen men door zulk eene gemeenmaaking
van hunnen dienst zou bezoedelen
, dan toen men hun de voorrechten
op de Overheidsambten ontwrongen had.
De ondervinding van de vruchteloosheid
van hunnen toenmaaligen tegenftand weerhield
hun echter thands van alle daadlijkheden.
Men beftreed het gedaane voor-
V. DEEL. B ftei
W.
BOEK
IV.
iOOFDST.
. voor C
299.
. van R
453-

III.
BOEK
IV.
MOOrOST.
J. voor C.
299.
J. van R,
453-
Tegenftand
van
AVP CLAÜ'
MUS.
i8 ROMEINSCHE
ftel door aanfpraaken, welken men in denzelfden
toon en met dezelfde redenen
voerde, waarmede men zich tegen het
voorftel van LICINIUS ter gemeenmaaking
van het Confulfchap eene halve eeuw
geleeden verzet had. (1)
APP. CL AÜDIÜS, als had hij het eene
erffchuld van zijn ganfche geflacht gereekend,
om zich altijd het meest bij alle veranderingen
in den Jrijlocratifchen geest van
het Gemeenebestbeftuur te laten zien, was
thands de voornaamfte beftrijder des voorftels,
fchoon zijne eigene willekeurige
veranderingen en toelatingen omtrend den
gewijden dienst hem nog onlangs als
Schatmeester den algemeenen haat hadden
op den hals gehaald Het waren nu echter
geene bloote Gemeensluiden en derzelver
aanhang uit de geringere menigte, wien
men te beftrijden had: alle die burgers,
die zich reeds zoo roemrijk en verdienstijk
bij het Gemeenebest gemaakt hadden
1 loor hun uitmuntend krijgsbeleid en Staats-
i jeftuur, waren nu ftilzwijgende zelve de
1 velfprekendlle voorfpraaken voor het gedaa-
(0 Zie D. IV. bl. i63.

GESCHIEDENISSEN'. 19
daane voorftel. Een hunner,P.DECIÜS
MUS , die reeds tweemaal Conful, eens
Diftator en eens Schatmeester geweest was,
J. voor C.
liet het echter bij deze daadlijke voorfpraak
299.
niet berusten, maar kwam tegen de afge- J. van R.
453.
fleetene bedenkingen van CLAUDIUS ter
baan, met eene geheel nieuwe en volftrekt
beflisfende welsprekendheid.
Hij, wiens vader zich eens zoo grootUitmuntendevermoedig had opgeofferd voor het behoud deediging
ies voorvan
het Gemeenebest, plaatfte zich thands Hels door
op het fpreekgeftoelte in de houding van P. DECIUS.
dien vereeuwigden vader, zoo als hij
in zijnen opgefchorten tabbaard boven den
pijl geftaan had, toen hij zich zelf aan de
onderaardfche Goden toewijdde voor het
behoud des volks en der Romeinjche keurbenden
(1); en fchoon veelen, die deze
zelfsopoffering hadden bijgewoond, ;terftond
door deze vertooning alleen alles
gevoelden, wat hij met dezelve wilde zeggen,
voegde hij 'er echter voor de overige
menigte deze aanmerkingen bij:,, of
die DECIUS een min zuiver en heilig
offer in de oogen der Goden geweest was,
(1) ZieD. IV. bl. 334 en vervolg.
B 2
dar»
III.
BOEK
IV.
HOOFD3T.

III.
BOEK
IV.
HOOFDST.
J 4 voor C
299.
J. van R,
453.
20. ROMEINSCHE
dan zijn raadsheerlijke ambtgenoot zou hebben
kunnen zijn ? Of hij, die zich zelf
geofferd had, ook ooit den priester-rang
dntheiligd zou hebben ? Of A P P I U s zelf
zou durven zeggen, reinere handen, dan
hij, ooit ten hemel geheven te hebben ? Wie
toch zou durven beweeren, dat de beden
of geloften van burger - Confuls en Dictators
minder verhoord waren , dan die der
Raadsheerlijken ? Welke onvoeglijkheid 'er
toch zijn kon, in den genen, wien men
in het tooizel der Goden liet zegepraalen,
tot den rang van derzelver dienaaren
toete'aten? Ja, of men integendeel,
met eerbied gezegd, den altaardienst niet
vereeren zou, door denzelven aan zulke
zegevierende Helden op te dragen?
Te recht merkte hij voords aan, dat de
burgers reeds deel aan de bewaaring en
raadpleeging der Godfpraaken van het Gemeenebest
hadden, en dat de Gemeensmannen
geenzins het beftuur der plegtigheden
aan den Adel wilden ontnemen, maar
denzelven alleen, door toevoeging van ee-'
nige burgers in den gewijden dienst, wilden
behulpzaam zijn. — Hij wilde, dat
APP. CLAÜDIUS zich even min zou
fchaa-

GESCHIEDENISSEN. 21
fchaamen over eenen burgerlijken ambt­
genoot in het priesterfchap, als in zijne
HOOFDST.
oyerige ftaatsbedieningen, en wel te min­
J. voor C.
der , daar zijn Adel in het gemeenebest 209.
flechts opgeraapt was, toen zijn voorva­ J. van R.
453der
het Sabynjche land verlaten had. —
Alle oude tegenwerpingen beandwoordde
hij door deze vraag alleen: wat dan toch
eigenlijk een Patriciër was? of zulk een
zijne afkomst van den hemel bereekenen
kon, dan of hij oorfpronglijk niet zoo­
danig een geweest was, die als een vrij-
gebooren zijnen vader had kunnen noe­
men ; maar dat hij dan in zulk een ge­
val zijnen vader noemen kon, gelijk zijn
zoon zich eens op zijnen grootvader zou
kunnen beroemen. Eindelijk verzeker­
de hij het Volk, dat de ganfche tegen-
Hand des Adels tegenwoordig alleen in de
vertooning beftond, en niets meer, dan
eene bloote redetwist was, waarmede hij
de menigte tevens wederhield van allen
onnoodigen opftand."
De redevoering van DECIUS was in
de oogen des Volks zoo afdoende, dat ;
het zelve terftond de afzondering in wij^r
ken ter (temming wilde gebooden hebben. !
De Plebe-
;rstot den
:eestlijk'-'n
in;; toege.
iten.
B 3 Eeni-
nr.
BOEK
IV.

III.
BOEK
IV.
HOOFDST.
J. vour C,
899.
j. van R,
453.
22 ROMEINSCHE
Eenige Gemeensluiden, die zich in de belangen
des Adels hadden laten brengen,
wederhielden zulks thands door hunne
tusfchenkomst, doch des anderen dags
ging het voorftel met eenpaarige ftemmen
van alle de wijken door, en werd p.
Dacius MUS onder anderen de eersfte
als Burger-opperpriester benoemd, (i)
Hernieu­ De eene Conful M. VALERIUS deed
wing der
lex de pro- kort daarna op nieuw de beroemde wet
vocartdo.
van zijnen voorvader POPLICOLA bekrachtigen,
welke den burger, die door
de Overheid veroordeeld was, het recht
gaf, om zich op de uitfpraak des Volks
te beroepen. O) Deze heilzaame wet voor
de perzoonlijke vrijheid en veiligheid der
burgers, welke onder de dwinglandij der
Tienmannen geheel en al vertreden, en
na derzelver verbanning door eenen an-
de-
(i) Liv.lL. X. c. 6-9. De drie overige Bur­
ger-opperpriesters warenP.SEMPRONIUS SOPHUS,
C MARCIUS RUTILUS, en M. LIVIUï DENTER.
De vijf Wigchelaars waren c GENUCIUS, P. AE-
MüS PAEIüS, M. MINUCIU8 FES SUS, C. 5IAR-
sivs en T. PUBLIHUS.
(O Zie D. II. bl. 59.

GESCHIEDENISSEN. 23
deren naneef van ÏOPLICOLA herfteld
was (O, had thands weder eene nieuwe
tOOFDST.
bekrachtiging noodig, wijl het fteeds aan-'
[. voor C.
groeijend gezag der hooge Overheden den
299*
burgeren om dit recht van beroeping niet f. van R.
453.
denken of naar het zelve niet luisteren
liet. Schoon de doodftraf wel zinds lange
reeds gefield was op elk, die eenige
Overheid boven dit recht van beroeping
zou willen verheffen, was 'er echter
geene andere bedreiging op de verwaarloozing
van zulk eene beroeping gefield,
dan die der oneer: zoo dat elk, die deze
wet overtrad, gehouden zou worden,
liegt gedaan te hebben. Eene bedreiging,
welke LIVIUS verklaart, dat in zijnen
tijd befpotlijk zou geweest zijn, maar die
daarom de edele denkwijze zijner voorvaderlijke
dagen, dien wij thands befchrijven,
in een voortreflijk daglicht ftelt.
De krijgsverrichtingen van dit jaar waren
naauwlijks melding waardig. VALEmus
deed de wederfpannige Jequiérs,
die aan hunnen ouden hoogmoed alleen
nog kennelijk waren, bukken. APPIJ­
LE i-
(3) Zie D. III. bi. 319* 35°'
B 4
III.
BOEK
IV.

IH.
BOEK
III.
HOOFDST.
der
J. voor C.
natuurlijke fterkte dier ftad, haare
399. verovering onvoltooid voor de Confuls van
J. van R.
het volgende jaar overlaten. (1)
453.
Q. FABIUS Bij derzelver verkiezing had deze mel­
verzoekt,
niet als
dingwaardige bijzonderheid plaats: dat Q.
Conful be FABIUS, zich door alle de Centuriën tot
noemd te
Conful benoemd ziende, fchoon hij opzet-
Worden.
lijk de verkiezing niet had bijgewoond,
1 *een zich oorlogzuchtiger vertoonen zou,
3 loeg voor dezen uitmuntenden krijsman,
i n wien een geoorlofd gevoel van eigene
^
c :us openhartig fprak, om voor hem eenen
a nderen Conful te benoemen, en hem zelf
l
s
4 ROMEINSCHE
LEIUS ondernarn het beleg van Nequinum
in Umbrie gelegen, maar moest uithoofde
om toch thands in geene aanmerking te
komen, de vrijheid nam van openlijk te
verzoeken, om deze vereerende keuze op
!iem te bewaaren tot een ander jaar, het
er bijvoegende, dat hij voor het tegen­
woordige zich liever in eene geheel bur­
gerlijke post wenschte gefield te zien. Het
lomeinfclie Volk had onderfcheiding ge-
iraarde en geenzins eene ijdele eerzucht
et Adelijk bouwheerfchap op te dragen, in
(!) Liv. L. X. c. 9.
wel,.

GESCHIEDENISSEN. C5
welke waardigheid FABIUS zich bij eene
algemeene fchaarsheid van leefmiddelen
zoo voortreflijk gedroeg, dat het gemeen 1
hem dankbaar den behouder van hun lee- •
ven noemde. ]
M. FULVIUS PAETINUSen T. MAN-
LIUS namen het Staatsbewind aan. Dei
eerste trok naar het leger, het welk voor '.
Nequinum lag, en zou zich de langwij- 1
III.
BOEK
IV.
[OOFDST.
. voor C,
298.
. van R.
454-
M. FUL-
'IUS PAE-
'INUS eu
'. MANLIUS
Tof.
ligheid des belegs voor die flad al mede
hebben moeten getroosten, indien het
verraad van twee trouwlooze burgers hem
niet binnen deszelfs poorten gebragt had.
Van deze ftad, als van eene vesting te­
gen de Umbriërs gebruik willende maa-
ken, zond de Raad derwaards eene volk­
planting , en noemde haar, naar de ri­
vier , die haar befpoelde, Narnia.. (2)
Dit zelfde jaar kreeg onverwacht nog Nieuwe
fijandlijk-
een krijgshaftiger aanzien door de vijan- ] ïeden der
delijke toebereidzelen der Etruriërs, die- Etruriërs.
zich op nieuw ten oorlog tegen de Ro­
meinen toerusteden. Het nog niet geëin­
digde
Cl) Liv. L. X. c. 9, io. FÜLVIUS vierde o-
ver deze verovering eenen zegepiaal volgends de Fa/li
Capita lint.
B 5

'26 ROME I NS C HE
III.
digde beftand zou hun van geenen open­
BOEK
IV. lijken aanval hebben te rug gehouden,
HOOFDST.
maar de Galliërs, die hunne eigene gren­
J. voor C,
zen met een talrijk leger beiprongen, ga.
J. van R,
ven eene andere wending aan hunne oog/
454-
merken. De Etruriërs, die zich met een
dubbeld misnoegen van den aanval op Roffie
tot eene zelfsverdeediging, te rug gehouden
zagen, trachteden, door het aanbieden
van aanaienlijke fchatten , hunne
vijanden in bondgenooten te veranderen
i ;n alzoo gezamenlijk te zekerer op de
i domeinen los te gaan. Daar de Galliërs
i lezen voorflag fcheenen te omhelzen,
i vas men het weldra eens over den prijs:
1 laar toen het op een uittrekken tegen
1 lome aankwam, hielden zij trouwlooslijk
i iaande , dat de ontvangene geldfommen
% loote brandfchattingen geweest waren,
v 'aardoor Etrurie zich van eene plunde-
r: ng had vrijgekogt, en dat zij niet ge­
z ïnd waren, de Romeinen met hun als
b sndgenooten te beftrijden, ten zij zij
h un, die nog fteeds een rondzwervend
le even leiden, een gedeelte van Etrurie
tc »t eene duurzaame inwooning wilden toeaan.
Niet zoo zeer gebrek aan land,
als

GESCHIEDENISSEN. 27
als wel een algemeene afkeer bij de befchaafde
Etruriërs van deze woeste horden,
deed dit voorftel, na eene rijpe
overweging, afflaan, waarna de Galliërs
weder vreedzaam met hunnen rijken buit,
die bloed noch zweet gekost had, aftrokken.
Eer de onderhandeling tusfchen de EtruBondgenootfchapriërs en Galliërs dit uiteinde genomen had, 3er Picen­
was Rome in groote onrust, en haare tiners niet
Rome.
vrees voor de vereeniging van twee nog
alzins zoo geduchte volkeren, maakte
haar zeer gemaklijk in het aangaan van
een bondgenootfchap met de Picentiners.
De Conful T. MANLIUS, wien het be­ De Coiu
C
ul MAWleid
van dezen krijg te beurt viel, bereikuoi fterft
te maar even de grenzen van Etrurie, onvervacht.
wanneer hij door eenen val van zijn paard
het leeven verloor. De bijgeloovige vijanden
, die zijnen dood voor een duidlijk
voorteeken hielden van den tegenfpoed
der Romeinfche wapenen, hernamen nu
weder al den moed, dien zij door het fchaa.
delijk bedrog der Galliërs verlooren hadden.
Te Rome bragt deze tijding flechts
droefheid voord over het gemis van een
waardig man in eenen hagchelijken tijd:
in
HL
BOEÏ
IV.
300FDST.
[. voor C.
sp8.
]. van R,
454.

Hl.
BOE K
IV.
HOOFDST.
J. voor C.
, 298.
J. van R.
454-
M. VALE­
RA 1US CORvu*
VI
af
coavi-s. 5
£8
ROMEINS CHE
iwaarfte beleg had hun niet naauwer bin-
1 ien hunne muuren kunnen houden, waar
1 iit hun de plundering en brandftichting
l unner landerijen geenzins drijven kon. (1}
ll
d Ï bloedigfte overwinning zou hebben
k mnen geven. Aldus geëerbiedigd van
R ome's vijanden, en zoo hartlijk bemind,
al s hoog geacht, van zijne medeburgeren,
:rliezen wij den waardigen naneef van
V(
p aPLiCOLA uit onze gefchiedenisfen,
iarin hij geduurende eenen langen leef­
W
in zijne plaats benoemde men den beroem­
den M. V A L E R I T J S C O R V U S VOOr
de zesde maal tot Conful, terwijl de Raad
reeds was bedacht geweest, om hem als
Dictator aan te ftellen. - Zijn naam alleen
joeg de Etruriërs eenen bangen fchrik
aan: bij zijne komst aan het hoofd der
Romeinfche keurbenden verlieten de laf­
hartige vijanden het veld en flooten zich
mgstvallig binnen hunne lieden op. Het
Deze ongeveinsde eerbied voor de krijgs-
Charakcer
van M. VA- ,
IJtRiUS " ekwaamheden van den grijzen V A L E -
IUS ftrekte dezelve tot fchitterender
u'ster, dan hem een nieuwe zegepraal na
'O Liv. L. X. c. 11.
tijd

GESCHIEDENISSEN. 2$)
tijd zulk een groot en edel deel gehad
heeft. — Onzeker, door de onkunde van
zijnen flerfdag, waar wij het offer zullen
brengen, het geen wij ons zijner nagedachtnis
verfchuldigd reekenen, willen
wij hem van het verhevene tooneel der
Romeinjche heldendaaden niet laten aftreden
zonder zijn onopgefmukt charakter
tot de onpartijdigfte lofrede zijner verdienften
gemaakt te hebben. — Hij, wiens
honderdjaarige ouderdom het zegel dei
goedkeuring op zijn maatig gedrag drukte
, droeg den onbefproken lof weg, van
als burger en huisvader een uitmuntend
voorbeeld geweest te zijn. (i) Een en
twintig maaien zat hij, in onderfcheidene
ftaatsbedieningen, op den ijvoiren floel,
en geene foort van aanzien deed hem die
zuivere volksgezindheid vergeten, welke
zijn edel geflacht zoo roemrijk onderfcheidde.
(2) Zijn omgang als Veldheel
met zijne krijgsluiden naar de zuiverfte
denkbeelden der burgerlijke gelijkheid beree-
(O VAL. MAX. L. VIII. c. 13. ex. i.
(2) PLIN. Hifi. Nat. h. VII. e. 49.
Itti
BOM
IV.
HOOFD5T.
T. voor C
298.
J. van R.
454-

III.
BOEK
IV.
HOOFDST.
J. voor C,
298. voerd (2); zijne hernieuwing van de be-
J. van R. fchermwet der perzoonlijke veiligheid voor
454de
onrechtvaardigheden eener onverandwoordlijke
Overheid (3); — geven allen
de beflisfendfte trekken op van de zedelijke
fchoonheid zijns charakters , het geen hem
tot in deze laate eeuwen met den onbezwalkften
glans in de oogen van elk, die
waare burgerdeugden eerbiedigt, moet
1 loen praaien.
r.
3° ROMEINSCHE
reekend CO, zijne vredelievende aanfpraak
aan muitend krijgsvolk, in den
toon der tederhartigfte burgerliefde ge­
Het Staatsbeftuur kwam op het einde
/an dit jaar, waarin de negen en twintig-
Ie fchatting des Volks volvoerd en een
i >aar wijken bij de overigen, waarin Ro-
i nc's grondgebied verdeeld was, gevoegd
verd, tot eene tusfchenregeering, zonder
< lat de gefchiedenis de reden daarvan ver-
1 neldt. (4)
CO Zie D. IV. bi. 289.
C2) Zie D. IV. bl. 300.
C3) Zie boven bl. aa.
Voor
(4) Liv. L. X. c. ir. De naimen der nieuw*
rijken waren Anten-fis en Terentin»,

GESCHIEDENISSEN. $1
Voor L. CORNELIUS S CIPIO «1
CN. FULVIUS, de Confuls des volgenden
jaars, liet zich het bewind al vroeg 1
zeer moeilijk aanzien. De nieuwe bond- ^
genooten van Pktntum gaven de eerste]
berichten van de nieuwe uitbarfting van
eenen krijg, wiens ijslijkc menfchenver-1
nieling geduurende een zeer aanmerklijkj
tijdvak hun in de oogen van het oorlog- (
zuchtige Rom$ zelfs verfchriklijk gemaakt
had. De Samniten begonnen nieuwe vijandlijkheden
en hadden bij de Picentiners
vruchtlooze aanzoek tot zamenfpanning
gedaan.
Deze tijding, waarvoor de trouwe bondgenooten
bedankt werden, deed 'weldra
den Etrurifchcn krijg voor den Samnitifchen
vergeten.
Kort daarop kwamen 'er afgezanten^,
der Lucaners bij de Romeinen befcher-a' ming fmeeken tegen de Samniten, die met d
iir.
BOEK
IV.
IOOFDST.
. Toor C.
397.
. van R.,
455.
L. COR-
IELIÜI sa.
10 en CN.
ULVIUS
SamnitU
be vijidlijkhe-
:n.
een vijandlijk leger over hunne grenzen
gerukt waren, om dat zij geen deel hadden
willen nemen in hunne nieuwe vijandlijke
aanflagen tegen Rome. De Raad
had weinig ovcrlegs noodig, om het raadzaam
te vinden, van alle voorige weder-*
fpan

iii
BOEK
IV.
HOOFDIT.
Overwinning
van
SCIPIO in
Etrurie.
32 ROMEINSCHE
fpannigheden der Lucaners zelve te vergëten
en hun thands als bondgenooten vari
het Gemeenebest aan te nemen.
J. voor C
397. Wel verre van de minste vrees voor
J. van R den nieuwen krijg te laten blijken, wer­
455-
Vergeefden 'er weldra Verbondspriesteren naar
fchepoo­ Samnium gezonden, om het terugtrekken
gingen tot
vrede door des vijandlijken legers van den grond van
het Ge- Romers bondgenooten af te eisfchen. — De
ineenebest.
Samniten van hunne zijde werden zoo min
door de vruchtloosheid hunner aanzoeken
bij andere volkeren en de koenheid van
den Romeinfchen Raad in hunne hernieuwde
krijgsdrift bekoeld, dat zij den Verbondspriesteren
te gemoet gingen, om hun
aan te zeggen, van geenen voet in den Samnhifchen
Staatsraad te zetten, indien zij
ongefchonden wilden te huis komen.
Deze ondraaglijke hoon deed den Raad
en het Volk van Rome eenftemmig tot den
Samnitifchen oorlog befluiten.
De Confuls verdeelden onder zich het
krijgsbewind: SCIPIO zou Etrurie bedwingen,
FULVIUS tegen de Samniten
uittrekken.
De eerfte, die eenen weinigbeduidenden
veldtogt, aan dien des voorigen jaars
ge-

GESCHIEDENISSEN.
gelijk , verwacht had, vond een vijandlijk
leger bij Folaterrae in flagorde gefchaard,
en had tegen het zelve eenen langen en
moeilijken ftrijd. De laate avond van
den dag, waarop hij flags geraakt was,
maakte een einde aan het hardnekkigfte
gevecht, en de volgende morgen kon eerst
uitwijzen , wie zich de overwinning toe
mogt eigenen, wijl de Etruriërs 's nachts
in ftilte waren afgetrokken. De Conful
plunderde de verlatene vijandlijke legerplaats
en bragt den gemaakten buit benevens
de bagagie van zijn eigen heir te Fahrii
in veiligheid, om voords onbelemmerd
het platte land van Etrurie af te lopen.
De vijanden hielden zich binnen
hunne welbewalde Steden, waarop de gebrekige
krijgskunde van dien tijd geen aanval
durfde doen : doch daar tegen kondigde
de vlam, uit dorpen en flerkten rijzende, de
algemeene vernieling der overwinnaars
op de onverweerde landerijen aan.
De Conful FULVIUS leverde den Sant' Vin Fuiïus
in
fitten bij Bovianum eenen flag, die dezen] \anindum.
ganfchen veldtogt befliste, en hem in
ftaat ftelde, niet flechts deze ftad aan te
tasten, maar zelfs Aufidena in eenen ftorm
V. DEEL. C weg
lff.
B O E *
IV.
HQOFDST.
f. VOO; Ci
297.
f. van Ré
455»

III.
BOEK
IV.
HOOFÜST.
J. voor C.
297.
J. van R,
455-
Ontzaglijkaanzien
des
tegen-
woordigen
krijgs.
34 ROMEINSCHE
weg te nemen. Zijne roemrijke overwinning
vereerde hem met eenen zegepraal. (1)
Schoon Rome's magtige vijanden in dit
jaar wel weder overwonnen waren, nog-
thands waren zij geenzins te onder gebragt.
Eer het zelve nog ten einde was, hoorde
men integendeel reeds van hunne maatre­
gelen fpreken, om met grooter magt en
meerder beleid eene nieuwe krijgskans in
het volgende te beproeven. De Etrurifche
Opperhoofden moesten van de hunnen
hooren, dat zij het bondgenootschap der
Galliërs , tot welk eenen prijs ook, niet
hadden aangenomen; de Samnitifche Veldheeren
droegen het verwijt van de Romeinen
flechts te hebben aangetast met
een .middelraaatig leger, het geen alleen
tegen de Lucaners was gefchikt geweest.
Daar het zich alzoo liet aanzien, als of
de eerften met de Galliërs als bondgenooten
, de laatften met alle hunne eigene
krachten in het veld zouden komen,
zag het Volk, tegen den aanftaanden kies-
dag
(1) Liv. L. X. c. t2, 13. De Fa/li Capitslini
atea FUI VIUS zoo wel over de Etruriirs, als over
it Samniten, zegepraalea.

GESCHIEDENISSEN. 35
dag van nieuwe Overheden, angstvallig'naar
de bekwaamfte Romeinfche Veldheeren om.
Het oog moest onder anderen nood-
zaaklijk vallen op den beroemden Q. FA­
BIUS MAXIMUS, die zoo menig eene
fchitterende overwinning behaald had op
beide de volkeren, welke thands zulk eene
dreigende houding aannamen, en die zich
onlangs ontfchuldigd had van het Conful-
fchap aan te nemen, om dat alles toen
een vreedzaam jaar beloofde: doch daar
veele voornaame mannen zich greetig be­
toonden naar de eer, welke in de hagche-
lijke loopbaan des volgenden jaars zou te
behaalen zijn, liet zich deze grijze krijgs­
held geenzins onder de mededingers naar
het Confulfchap zien. Het Volk hield zich
echter tot zijne benoeming gereed en bleel
'bij dat opzet, fchoon hij openlijk vooi
deze onderfcheiding bedankte : ,, waarom
zoudt gij, dus liet hij zich hooren, eenen
grijzaard lastig vallen, die reeds zoo
veele togten met roem volbragt heeft, bij
wien ziels-en ligchaams- krachten dezelf­
de niet meer zijn, en die de nukken de!
fortuin vreest , wijl haare ongewoone
beftendigheid voor hem haar in de ooger
C ? de;
IIT.
BOF.K
IV.
HOOFDST.
], voor O.
207.
J. v»n R,
455-

Hl.
BOEK
IV.
HOOFDST.
J. voor C,
297-
J. van R
455'
36 ROMEINSCHE
der Goden anders te partijdig zou doen
fchijnen. Ben ik zelf bejaarde Helden
in roem opgevolgd, gaarne zal ik in an­
dere mijne opvolgers zien: en ontbreekt
het der dapperheid flechts aan geene ver­
eeringen , het zal der eereposten ook nim­
mer aan heldhaftige bekleeders ontbre­
ken." Daar deze befcheidenheid echter
aller oogen nog Merker op hem vestigde,
toonde hij, door zich te beroepen op
eene wet, welke het weder aanftellen van
eenen Conful binnen den tijd van tien
jaaren verbood, (1) even openlijk, dat
zijne weigering geene gemaakte nedrigheid
was, als zijne voorige heldendaaden borg
bleeven , dat geene lafhartigheid hem tot
deze uitvlucht brengen kon.
Het algemeene gefchreeuw tegen zijne
weigering maakte het voorlezen der aan­
gehaalde wet naauwlijks hoorbaar, terwijl
die wet zelve, welke zoo vaak overtre­
den was, weinig kracht aan zijne ontfchul-
diging fcheen bij te zetten. (2) De Ge­
(O Zie D. IV. bl. 303.
meens.
(a) Hij zelf had zich twee jaaren agter den ande­
ren tot Conful laten benoemen, naamlijk in't jaar 444
sa 445 van R.

GESCHIEDENISSEN. 37
roeensluiden , die voor de handhaving der
burgervvetten moesten waaken , durfden
zich wel op de algemeene verwaarloozing K
. voor C.
dier wet tegen FABIUS niet beroepen , ^
397maar
fielden daar tegen voor , om hem ] . van R.
455door
de flem des Volks boven deze wet te
verheffen.
FABIUS volhardde in zijne weigering
en beweerde , dat men, op zulk eene
wijze , de wetten regeerde , in plaatze ,
dat de wetten regeeren zouden: zijn tegenftand
was echter vruchtloos, het Volk
ging daadelijk ter flemming over, en elke
Centuris gaf den naam van FABIUS
op. Door deze eenpaarige gezindheid der
burgerij jegens hem getroffen, onderwierp
hij zich aan den algemeenen wil en verzogt!nu
flechts, dat men hem den braaven
burger p. DECIUS, dien hij reeds eens
als Ambtgenoot had leeren kennen, toe
mogt voegen. Daar dit verzoek zoo geieedlijk
werd toegeflaan, als zijn voorige
om ontflag hardnekkig was afgeflagen,
werden Q. FABIUS MAXUIUS en p.,
DECIUS MUS de Confuls. voor het volgende
belangrijke jaar.
In het tegenwoordige werd 'er nog
ee
C s
r"
III.
BOEK
IV.
OOF0ST.

III.
B O EK
ÏV.
HOOFDST.
Q. FABIUS
MAX1MUS
K (JULIANUS
IV. en p.
DKC1US
MUS III.
Coff.
33 ROMEINSCHE
eene volkplanting naar Carfeoü, op dert
Aequifclen grond, gezonden; en voords
liep dit jaar ten einde met de ftrenge uit­
J. voor C
297. voering van de wet ter bepaaling der
J. van R grootheid van de landerijen, welken elk
455-
bezitten mogt, en waartegen veelvuldige
overtredingen plaats hadden. (1)
j. voor G
Terwijl de nieuwe Confuls den veldtogt
296. .
J. van R. tegen Etrurie en Samnium beraamden , kwa­
436.
men 'er afgezanten van Sutriumi Nepete
en Falerii de tijding brengen, dat op de
algemeene Vergadering der Staaten van
Etrurie over den vrede met de Romeinen
gehandeld werd. Deze berichten fchee-
nen zoo Heilig, en men zag tevens zoo
weinig van eenige oorlogstoerustingen aan
deze zijde, dat men veilig de ganfche magt
fan het Gemeenebest tegen de Samniêrs
neende te zullen kunnen gebruiken.
Krijgsverrichtingen
in
1
Beide Confuls trokken dus Samnium in,
naar ieder van hun langs eenen anderen
•Samnium* <
veg, om de vijanden in te grooter verle­
genheid te brengen: FABIUS nam den
lijnen over Sera, DECIUS over Sidici-
I •um. Hoe zeer zij de plunderzucht hun­
(O Zie D. IV. bi. 150.
ner

GESCHIEDENISSEN. 39
ner benden bot vierden op het vijandlijke
grondgebied, beide echter r
waren zij ten
uiterften omzichtig, om alzoo in geene
hinderlaagen te geraaken, waarin de Ro­
meinen reeds meer dan eens der Samniten
bedreevenheid ondervonden hadden. FA­
BIUS ontdekte 'er ook weldra eene bij
de rivier Tifernus, alwaar de vijanden zich
bij eene diepe valleie gereed hielden, om
de Romeinen , indien zij dezelve mogten
intrekken, even als weleer in de Caudynfche
engten, te overvallen. De Conful veranderde
hierom echter zijnen togt geenzins,
maar liet flechts zijne legerbagagic
onder eene genoegzaame bedekking agterj
en trok alzoo met eenen digt in een geflooten
drom op der vijanden fchuilhoefc
aan. De Samniten , hunne ontdekking
hier uit klaar bemerkende, kwamen mei
hunne verborgene krijgsmagt moedig ter
voorfchijn en booden FABIUS eenen ge
regelden flag. De zamentrekking van hui
ganfche bondgenootfchaplijke vermoger
en het bezef van het beflisfend gewigt vat
dit treffen, ontftak in het hart der vijanden
eenen moed, die den Romein bij der
eerflen aanval reeds bezwaarlijk te over
C 4 win
III.
BOEK
IV.
HOOFDST.
J. voor C.
29(5.
J. van R.
456.

Hf.
feO E K
IV.
SiOOFBST.
J, voor C
296.
J. van R
45^
40 ROMEINSCHE
winnen fcheen. De Conful fpoorde door
twee zijner Onderofficieren de ruiterij tot
eenen bijzonder hevigen uitval op de Sam-
' raten aan; maar hoe vaak de Romeinfche
• Ridders de vijandlijke flagorde wel eer ook
in verwarring bragten, thands renden zij
als tegen eenen onverzetlijken muur en
ivaren verplicht, daar 'hun terug fluiten
hun eigen voetvolk in verwarring
feragt, zich weder voor het front weg te
pakken. Daar de moed der Samniten nog
onverwinnelijker door den gelukten tegenftand
werd, beproefde FABIUS in plaats
van onnut geweld eene krijgsjist. Eenen
Onderbevelhebber met eene aanzienlijke
krijgsbende ongemerkt agter zijne flagorde
hebbende om doen trekken naar de
hoogten, welke den rug der Samniten dekten,
hield hij den vernieuwden vijandlijken
aanval door het voordrukken van zijne
tweede linie uit, en zag hij weldraziin
afgezonden krijgsvolk de tegenovergelegen
ije hoogten bereiken. Zijne krijgsbenden
gagen de Romeinfehe legervaanen hunner
fpitsbroederen niet, of zij geloofden, dat
liet leger des anderen Confuls hun bij kwam
(km, Zij fchreeuwden eikanderen dis

GESCHIEDENISSEN. 41
luidkeels toe, en verdubbelden, door die
nieuwe hoop bemoedigd, het getal en ge-
HOOFDST.
wigt hunner Hagen. De Samniten van hun­
J. voor C.
nen kant zich even zeer door een gansch 296.
leger van agteren aangevallen waanende, J. van II.
456.
bezweeken angstvallig voor den ijdelen
fchrik eener krijgslist, daar zij als Helden
geenen voet voor de vijandlijke wapenen
hadden geweeken. Zij floegen ongeregeld
op de vlucht en lieten alzoo de Romeinen
de overwinning. Hun verlies was
echter bij deze nederlaag niet zeer groot.
Drie duizend en vier honderd bleeven op
het flagtveld, en flechts drie honderd en
dertig in de handen der overwinnaars; terwijl
drie en twintig agtergelatene legervaanen
de ongeregeldheid van hunnen aftogt
beweezen. (i)
De Conful DECIUS had bij Maleventum
een Jpulisch leger gevonden , het
geen gereed ftond, om zich bij de Samniten
te voegen , en door eene tijdige vereeniging
de overwinning nog veel bezwaarlijker
voor de Romeinen zou gemaakt
heb-
(l) Liv. L. X. c. 14. FRONTIN. Straieg. L»
II, c. 4, ex. 2.
C 5
in.
BOEK
IV.

III.
BOEK
IV.
HOOFDST.
42 ROMEINSCHE
gevallen , welke, na het verlies van vier
!
]
ïonderd en dertig verdeedigers, vier en
1 wintig honderd krijgsgevangenen overgaf.
i
hebben. DECIUS dwong hetzelve tot
een treffen, en dreef het fpoedig uit een :
twee duizend Apuliërs verlooren bij dezen
J. voor C.
096. flag het leeven. Zich geenzins met hun­
J. van R.
ne vervolging bemoeijende, zogt hij voords
45°".,
de Samniten zelve op, in wier land hij nu
met zijnen Ambtgenoot vijf maanden lang
rond zwierf, zonder eenige tegenweer te­
gen hunner beiden plundering, vernieling
en brandfHchting op den vijandelijken
grond te ontmoeten. Op vijf en veertig
plaatzen had DECIUS zijn krijgsvolk in
Samnium laten woeden; FABIUS had op
ses en tagtig plaatzen zijn verblijf door
auin en bloed gebrandmerkt , de ftad
Cimetra (1) was zelfs in zijne handen
FABIUS Tegen den tijd der verkiezing van nieu-
verzet zich 1
ve Overheden kwam FABIUS te Rome,
tegen zijne
wederbe- * :n hoorde zich aldaar door alle de voor-
noeming
tot Conful.
flem-
(0 Eene ftad, waarvan norgens elders bij de oi>
( en gewaagd wordt. Vide DUIENC. ad. b. I.
I • tv. L. X. c. 15.

GESCHIEDENISSEN. 43
Hemmende Centuriën weder tot Conful voor
het volgende jaar benoemen. Hij verzet-
tede zich hiertegen andermaal, maar met
beteren uitflag, wijl APP. C L A U D I U S ,
die met ernst naar het Confulfchap ftond
en zich van zijne kuiperijen wel verze­
kerd hield, openlijk met den overigen A-
del F A B I U S aanftond, om zich toch ne­
vens hem te laten benoemen en alzoo we­
der het hooge regeeringsgezag uit de han­
den van den gemeenen burger te wringen,
welke het zelve reeds lang genoeg ontrei-
nigd hadden. Hierop andwoordende ,
dat hij gaarne twee Patriciërs als Confuls
beveiligen zou , wanneer men hem flechts
niet genoemd had, maar dat hij nu, zelf
voorzitter der kiesvergadering zijnde, geen
kwaad voorbeeld door eenen onwettigen
handel wilde geven, bedaarde eensklaps
's Volks genegenheid voor FABIUS, die
de vergevorderde burgerlijke gelijkheid
door zulk eene taal beleedigde, en werd
L. VOLUMNIUS een Plebeier, nevens APP
C L A U D I U S tot Confuls benoemd.
Hoe ontevreden de Adel ook was ove:
de weigering van FABIUS, wie.n zij ee
III.
BOEK
IV.
BOOFDST.
J. voor C.
296.
J. van R.
456.
J APP. CLAU­
DIUS II. en
. L. VOLUM.
NIUS II,
m : Of.

III.
»0 EK
IV.
HOOFDST,
J. voor C,
295.
i« van R,
457.
Be Sam ­
niten vet- \
eenigen
zicti met 1
de- Etruri- {
ets..
44 ROMEINSCH*
ne befchroomdheid voor de bekwaamheden
in het burgerlijke beftuur van APPIUS
weeten, noch hun misnoegen, noch *s Volks
verontwaardiging over zijne trotfche adelijke
gevoelens, deeden in hem den bekwaamen
Veldheer voorbij zien , wiens,
arm de Samniten beteugelen kon. Hij,
nevens zijn voorige Ambtgenoot p. D Ec
1 v s , werden als Proconfuls aan de fpics
3er heiren gelaten , die nog in Samnium
agen. Beide zetteden zij hunne ftroope-
J •ijen zoo vreeslijk voord , dat de Samni-
1 en, zich niet weder alleen tegen twee vijmdlijke
legers in het veld durvende waa-
I jen, hun eigen land verlieten, en met al-
] e manfchap, dien zij hadden, kunnen te
d iamen trekken, Etrurie introkken.
Meermaalen hadden zij een bondgenootchap
met de Etruriërs tegen Rome gezogt»
naar alle onderhandelingen daartoe waren
reeds afgefprongen : nu herhaalden zij
È unne oude voorftelien en drangredenen %
e n lieten tevens een gansch heir zL'n,
ti faarmede zij den Etrurifchen grond wa-
r ïn betrokken, om klem aan hunne voor-
£ rellen te geven. Een Etrurifchen landdag

GESCHIEDENISSEN. 45
dag hebbende bij een doen roepen, toonden
zij: „ dat het hun onmooglijk was
zulk eenen krijg langer alleen te voeren; 1
Hl.
BOE*
IV.
IOOFDST.
[. voor C.
dat zij den bijftand hunner nabuuren reeds •
295beproefd,
en tevens den vrede reeds van [. van R.
Rome verzogt hadden, toen hun de oor­
log ondraaglijk werd; dat het gevoel, hoe
veel zwaarer de vrede eenen flaaf, dan de
oorlog eenen vrijman valle, hun weder de
wapenen had doen opvatten; dat hun ee-
nige hoop zich op Etrurie vestigde; dat
zij zeer wel wisten, dat hetzelve het mag-
tigfte land van Italië was, en in de Galliërs
de geflagenfte vijanden van Rome tot na­
buuren had; dat de Etruriërs niets meer
dan den moed der dagen van POE.SENA
behoefden, om den Romeinen alles aan de­
ze zijde des Tibers te ontnemen, en dat
zij daartoe hun eigen welgewapend, wel­
gezind en welbezoldigd heir ten dienst
aanbooden".
Terwijl de Samniten deze poogingen in Woede
des krijgt
Etrurie deeden en zich in ijdelen waan in Sa mui.
urn.
;met derzelver gevolg flreelden, woedde
het Romeinfche oorlogsvuur met ongeftui-
te vaart door hun eigen land. Verze­
kerd van den ganfchen aftogt van hun le­
ger,

a.
BOF.K
IV.
46 ROMEINS CHE
ger, fprak de Proconful DECIUS zijne benden
in dezer voege aan : „ waarom zou­
HOOFDST.
den wij langer ten platten lande rond
J. voor C.
zwerven en in weerlooze vlekken onze
J. van R. legervaanen oprichten, daar het vijand-
457.
lijke leger 't veld verhaten,en zich angstvallig
in vrijwillige ballingfchap begeven
heeft ? " Daar alle hem eenpaarig toeftemden,
rukte hij rechtftreeks op het fterke
Murgintia aan, en vond hij zijn krijgvolk
uit liefde jegens hem en door hoop op
eenen rijker buit, dan bet land tot nog toe
Dpgeleverd had, tot zulk eene onvertzaagdheid
ontvlamd, dat hij aanftonds den vollen
ftorm waagde en op denzelfden dag
de ftad voor zijn geweld deed bukken.
De rijkheid van den buit voldeed dubbeld
tan de verwachting; twee en .twintig honlerd
krijgsgevangenen maakten een we.
lenlijk deel van denzelven uit.
Thands op veroveringen uit zijnde, en
-net den meeflen fpoed van het afzijn des
Samnitifchen legers gebruik willende maa-
1 cen, riep DECIUS zijn krijgsvolk toe:
„ of het zelve zich met deze ééne overwin­
: ning wilde te vreden houden en geene even
Jnbegrensde uitzichten durfde vormen als
des-

GESCHIEDENISSEN. 47
deszelfsmoed onbeperkt was? Dat hij hun
de verovering van alle de Samnitifche fteden
durfde belooven, na dat zij de dikwijls
verflaagene vijanden nu reeds uit hun
eigen land hadden gejaagd. Hierom raadde
hij hun, den gemaakten buit niet mede
te fleepen, wijl die den fpoed hunner
veroveringen zou belemmeren. Zoekt
koopluiden, zeide hij, die u uit winzucht
gaarne zullen volgen, en ik zal zorgen,
dat gij geduutig zult te verkopen hebben.
Laat ons op Romulia afgaan , voor minder
moeite wacht u aldaar nog grooter
buit."
Zulke aanfpraaken bragten den geest
der Romeinjche benden in de hoogfte drift.
Zij verkogten al den gemaakten buit, en
fpoorden nu zelve haaren Veldheer aan.
Romulia kon geen weerftand bieden tegen
den hevigften iform , dia, zonder de minfte
werktuigen, waarvan de krijgskunde
anders reeds gebruik had leeren maaken,
met het zwaard in den vuist ondernomen
werd. Drie en twintig honderd ftedelingen
hadden hunnen onvermogenden tegenftand
met den dood geboet, zes duizend
an-
iri.
BOEK
IV.
IOOFDST.
J. voor C,
295.
J. van R
457-

m.
SOEK
IV.
HOOFDST.
J. voor C.
205.
J. van R.
457.
j
UALLIUS EGNATIUS, die dezelve
J
48 ROMEINSCHE
anderen vielen den veroveraars lèevendJg
in handen.
Na het verkopen van den gemaakten
buit rukte het overwinnende leger zon­
der de minfte rust en met den meeften
fpoed op Ferentinum aan. De natuurlijke
ügging, de fterke verfchanzing en de
moedige verdeediging dezer ftad maakten
haare verovering veel bezwaarlijker: maar
krijgsvolk , het geen aan de plundering
gewend is, ontziet geene gevaaren. Drie
duizend Samniten bleeven bij de muuren,
3ie zij verdeedigden, liggen. ( 1 )
Intusichen was de onderhandeling der
Samniten in Etrurie geenzins vruchteloos.
ïoofdzaaklijk befluurde , wist fchier alle
le Toskaanfche volkeren tot deelgenoot­
i schap in den krijg tegen Rome te bewe-
;en. De nabuurigfte Umbriërs vatteden
mede
(O Daar Livius inde befchrijving dezer krijgs-
errichtingen van verfchillende berichten gewaagt,
reiken wij niet kunnen beoordeelen, volgen wij in
< nze opgave blootelijk het oordeel van dien Romein-
/ "•ben gefchiedfchrijver zelf, L. X. c. 17.

'GESCHIEDENISSEN. 49
mede de wapenen op, en bij de Galliërs
deed men poogingen om eenige gehuurde
benden te werven.
Eer de ontzettende berichten hiervan te
Rome waren gekomen, was de Conful vo-
LUMNIUS reeds met een nieuw leger,
uit twee keurbenden en vijftien duizend
hulptroepen beftaande, Samnium ingerukt,
om den Proconful DECIUS te onderfteunen
in zijne geheele verovering van dat
land, terwijl FABIUS beflendig bezig
gehouden werd door inwendige oproerigheden
der Lucaniërs, dien hij ten genoegender
Grooten van dat bondgenoodfchaplijke
land en tevens ten voordeele van hel
Gemeenebest min roemrijk, dan wezenlijk
nuttig , tot algemeene ondergefchiktheid
bragt.
Maar naauwlijks zag men de zeer ernfti
ge gedaante, welke de Samnitifchc krijg ir 1
Etrurie aannam , of 'er werd een vierde
leger, twee keurbenden en twaalf duizenc
hulptroepen fterk, onder het beleid vat
den anderen Conful APPIUS in het veh l
gezonden. Het burgerlijke ftaatsbefhm f
veel meer, dan hetkrijgsbeleid, de zaak va: 1
dezen Conful zijnde, ging het echter de
V. DEEL. D R{ i-
III.
BOEK
IV.
300FDST.
f. voor C.
295-
J, van R.
457«
• OfigUfiftigeuitflag
der
: Romeinfche
wape»
l nen in Ê-
(trurie,
1

in.
BOCK
IV.
HOOFDST.
J. voor C.
393-
J. van R.
457-
VoLt'MNI"
us komt
APPIUS te
hulp.
50 ROMEINSCHE
Romeinen in Etrurie niet voordeelig.
De vijanden, die de onbedreevenheid des
Romeinfchen Veldheers fchierlijk ontdekten
uirzijne verkeerde keuze van legerplaat­
zen en tijdsgelegenheden, gevoelden niet
flechts hunne eigene klachten, maar werden
geduurig ftouter, terwijl een ontftaan
wantrouwen tusfchen APPIUS en zijne
krijgsbenden de eer van het Gemeenebest
aan deze zijde geheel in de waagfchaal
bragt.
Weldra ontvong VOLUMNIUS, die
reeds in Samnium drie kafteelen veroverd
had, eenen brief, dien hij voorzeker door
zijnen Ambtgenoot gefchreeven hield, en
die zijnen bijftand in Etrurie met de dringendfte
woorden verzogt. Terflond zijne
welgelukte ondernemingen ftaakende,
om zijnen noodlijdenden Ambtgenoot te
hulp te komen, liet VOLUMNIUS de
verdere verovering van Samnium aan D E-
CIUS weder over, en trok met allen fpoed
naar Etrurie af.
Gefchil Het krijsvolk van APPIUS zag met de
tusfchen de
beide Con­ uiterfte blijdfchap den bijftand opkomen,
fuls. dien het wezenlijk noodig had : maar deze
Conful zelf nam eene houding aan, welke

GESCHIEDENISSEN^ 51
ke zijnen Ambtgenoot verbaasde en beleedigde.
„ Wat doet u uwe post in Samnium
ur.
BOEK
IV.
KOOFDST.
verlaaten ?" was de eerste vraag, welke
J. voor C
VOLUMNIUS ten uiterften bevreemdde.
395-
Uw brief", was zijn andwoord: „ maar J, van R
457is
die onecht, of kan ik van geenen
dienst in Etrurie zijn, dan keere ik terftond
naar Samnium te rug, waar mij alles
naar wensch gaat." — „ Trek vrij
af, daar niemand u houden wil: weinig
past het u, die misfchien uwe eigene
taak niet volbrengen kunt , op uwen aangebooden
bijftand bij anderen roem te
dragen." Deze fchimpende en hoogstbeleedigende
taal, welke allerfchandelijkst
was, wanneer APPIUS waarlijk om hulp
gevraagd had, en zulks thands wilde ontveinzen
, en welke even verontwaardigend
bleef, wanneer VOLUMNIUS in de daad
door een verdichten brief misleid was,
benam echter den getergden Conful zijne
verwonderlijke bedaardheid niet, in tegendeel
zeide hij met eene edele grootmoedigheid
: „ liever wil ik te vergeefsch
gekomen zijn , dan dat één Conful in Etrurie
onbeftand zou wezen." Hier mede zou
VOLUMNIUS affcheid van zijnen Ambt-
D a ge

III.
BOEK
IV.
HOOFDST.
J. voor C,
295*
J. van R
457.
52 ROMEINSCHE
genoot genomen hebben : maar de Onderbevelhebbers
en Offiicieren uit het leger van
APPIUS hielden hem tegen. Een gedeelte
hunner bad hunnen eigen Veldheer, om den
bijftand, dien hij waarlijk zou hebben moeten
verzoeken, toch niet trotfchelijk van
de hand te wijzen: de overigen hielden
VOLUMNIUS voor: ,, dat hij den Staat
toch niet zou opofferen aan een gefchil
met zijnen Ambtgenoot, vooral niet daar de
mogelijke andeelen van zijnen aftogt hem
meer, dan APPIUS, zoudengeweetenworden
, en dat het weldra blijken zou, wanneer
hij naar de (tem der krijgsknechten wilde
luisteren , dat het leger en dus het Ge
meenebest hem houden wilde, fchoon zijn
Ambtgenoot hem van de hand wilde ftuuren."
Wanneer het door deze tusfchenfpraak
zoo ver gekomen was, dat het
krijgsvolk tot eene vergadering was bij
een geroepen, en VOLUMNIUS zoowel,
als APPIUS, zijne redenen voor het gehouden
gedrag inbragt, beet de laatfte,
die niet dulden kon, dat VOLUMNIUS
meer voor zijne zaak, welke in de daad
deugdelijk was , dan hij, te zeggen had,
hem dit verwijt toe: „ dat hij hem wel
dank-

GESCHIEDENISSEN. 53
dankbaar mogt zijn voor de welfprekendheid,
welke hij, die wel eer de ftomme
in volksvergaderingen fpeelde, van hem
geleerd had." — VOLUMNIUS liet zich
door deze fchimpfchoot geenzins verwarren
, maar weerde dien aldus zeer behendig
af: „ gaarne zag ik, dat gij van mij
zoo veel krijgsbeleid, als ik van u welfprekendheid,
geleerd had, wijl het hier
om geenen redenaar, maar om eenen Veldheer,
te doen is." Het voords aan de
keuze van APPIUS gelaten hebbende,
of hij ook van post met ham wilde verwisfelen,
riep al het'volk uit, dat zij
te zamen vereenigd den Etrurifchen krijg
moesten voordzetten.
Zoo dra VOLUMNIUS aangenomen
had, om de volkftem hierin te gehoorzaamen,
ging 'er uit de beide heiren zulk
eene geweldige vreugdekreet op, dat de
vijanden , dezelve vooreen veldgefchreeuw
houdende, terftond hun leger uittrokken
en zich in'dagorde fchaarden,om het treffen
aftewachten, het geen zij meenden,
dat hun werd aangebooden. VOLUM­
NIUS beval hierop zijn krijgsvolk de
wapenen aan te grijpen, terwijl APPIUS
D 3 k
UI.
BOEK
IV.
HOOFDST.
J. voor C
295-
J. van R
457-

IJl,
BOEK
IV.
HOOFDST.
J. voor C,
295.
J. van R.
457-
54 ROMEINSCHE
in twijfel ftond, wat hij doen zou, daar
nu toch, het zij hij mede aan den flag
ging, het zij hij denzelven werkeloos aan-
fchouwde, zijn Ambtgenoot alleen al den
roem van denzelven weg zou dragen:
eindelijk vreezende, dat zijne legerben­
den zich van zelfs bij die van V O L U M ­
NIUS zouden voegen, gaf hij ook van
zijne zijde het teeken van den ftrijd.
Overwinning
op de
Wederzijds was het treffen niet zeer
Etrut icrs. geregeld. De vijandlijke Veldheer was
met eenige Cohorten uit voerageeren, en
alzoo was zijn overige krijgsvolk meer
uit eigene beweging, dan wel door eenig
Veldheer aangevoerd, voor den dag ge­
komen. De Rome inen daar tegen waren
niet te gelijk uitgetrokken en hadden
geen tijd gehad, om zich behoorlijk te
fcfeaaren. V O L U M N I U S was reeds aan
den flag, eer APPIUS bij hem was: de
eerste vond de Etruriërs, de tweede de
Samniten te beftrijden. Onder het treffen
ging het evenwel met den Romeinen recht
dapper: APPIUS deed geloften van eenen
tempel aan B E L L O N A , en voords dong
het krijgsvolk der onderfcheidene legers
met allen naarijver naar de eer, van het
eerst

GESCHIEDENISSEN. 55
eerst den vijand te rug te drijven. Dit
gelukte ook weldra: de vijandlijke flagorde
kwam in verwarring en nam de
vlucht. GELLIUS kwam nog tijdig genoeg
den zijnen te hulp, maar moest hun
lpoedig in de vlucht volgen. De vijandlijke
legerplaats zelve was niet beftand
voor den mededingenden aanval der Romeinen,
maar viel hun met eenen rijken
buit, die aan het krijgsvolk gelaten werd,
in handen. Zeven duizend en driehonderd
vijandlijke lijken bedekten het flachtveld,
een en twintig honderd krijgsgevangenen
vielen den overwinnaars in handen.
(O
Terwijl beide de Confuls met de voor-
£i) Liv. L. X. c. 18, is».
D 4
in.
BOEK
IV.
SOOFDST.
}. voor C.
*95-
[. van R,
457-
Nieuwe
krijgstoonaamftekrijgsmagt;der
Romeinen zich thands neeien in
• Samnium,
in Etrurie bevonden, hadden de overgableevene
inwooners van Samnium wedei
een paar legers op den been gebragt, waarmede
zij in Campanie op den Falernifche,
grond vreeslijke plunderingen aanvongen
t
Het Proconfulfchap van FABIUS en DECIUS
C
het geen hun flechts voor een half jaa
s
was opgedragen, liep ten einde, en du
von i

III.
BOEK
IV.
HOOFDST.
J. voor C
295.
J. van R,
4S7«
56 ROMEINSCHE
vond zich VOLUMNIUS verplicht, weder
naar Samnium met zijne krijgsbenden
te keeren. Op de vruchtbaare Caleenfche
landerijen komende, zag hij overal de blijken
van vernieling, en hoorde hij tevens,
dat de vijanden reeds naauwlijks met den
nafleep van gemaakten buit konden voordkomen,
en dat daarom hunne aanvoerers
beilooten hadden, denzelven eerst in Samnium
te gaan bergen, om daarna weder onbelemmerd
nieuwen te komen haaien. VO­
LUMNIUS verliet zich op deze berichten,
hoe waarfchijnlijk zij.waren , niet geheel
, hij zond zijne befpieders uit, en nu
de ftelligfte verzekering gekreegen hebbende
, dat het vijandlijke leger thands bij
de rivier Vulturnus fiand hield, en met de
derde nachtwaak weder Samnium in zou
trekken, rukte hij daarop eensklaps met
zijne benden los, en bleef op zulk eenen
afftand van den vijand liaan, dat zijne te
groote nabijheid hem niet merkbaar bij de
Samniten maakte en dat hij tevens digt genoeg
bij de hand zijn kon, wanneer zij
len optogt aannamen. Tegen den dageraad
voerde hij zijn krijgsvolk nog nader
1 jij de vijanden, en zond tevens eenige be-
fpie-

GESCHIEDENISSEN. $7
fpieders, uit die bekend met de OscifcJie
taal der Samniten waren. Dezen , die
zich bij de algemeene beweging en in de
duistere fchemering gemaklijk genoeg on­
der de vijanden konden begeven, zagen,
dat reeds verfcheidene vaandels , door
geringe manfchap begeleid, vooruit waren
getrokken, dat de buit nu volgde, en het
overige heir uit eene ongeregelde menigte
beflond , welk zonder eenen aanvoerer
ongefchikt door een liep. Schooner ge­
legenheid 'tot den aanval kon VOLUM­
NIUS niet verwachten. De dag brak
door, de Conjul. liet het fein tot den aan­
val geven en overrompelde het vijandlij­
ke heir. Eene algemeene verwarring maak­
te het zelve weerloos: het minfle gedeelte
was gewapend, zommigen dreeven hunnen
buit voord, anderen bleeven ftaan, onze­
ker of zij meer veiligheid in de vlucht,
dan in het wederkeeren naar hunne leger­
plaats zouden vinden; hunne krijgsgevan­
genen zelve deeden geweldige poogingen,
om zich vrij te maaken, en Haagden hiei
in niet alleen, maar maakten zich zelfs
meester van der Samniten Bevelhebber .
dien zij in zegepraal bij den Conful brag
D 5 ten,
ui.
BOEK
IV.
HOOFDST.
J. voor C.
395-
J. van R.
457-

IK.
BOES
IV.
HOOFDST.
J. voor C,
295*
J. van R,
457»
53 ROMEINSCHE
'ten. Door het terug keeren der vooruitgezondene
vaandels kreeg de verdeediging
der Samniten nog eenige gedaante van
eenen geregelden flag, maar derzelver te-
genftand was zoo onbeduidend, dat zij veel
eer fcheenen terug gekomen zijn, om de
grootheid der overwinning van de Romeinen
aan het verlies van dertig veldteekenen
kennelijk te maaken. Zes duizend
lieten 'er het leeven; vijf en twintig honderd
hunne vrijheid ; zeven duizend en
vier honderd door hun gemaakte krijgsgevangenen
keerden ontflagen naar hunnen
huisgezinnen weder; de fchat aan buit,
san Rome's bondgenooten ontroofd, was
behouden ; elk , die zijn eigendom herkende,
hernam dien dankbaar te rug, het
Dverfchot viel den krijgsbenden ten deel,
iet geen zij echter moesten verkopen,
wijl haar Veldheer wilde, dat zij om niet
mders, dan om hunne wapenen, zouden te
Jenken hebben, (i)
Dankdag De nu geflrafte plundering van Campa-
in Rome
over de. ' iie had te Rome veel geruchts gemaakt en
zege der j ia het vertrek van het leger van v o L U M- .
O) Liv. L. X. c. 20.
NIUS

GESCHIEDENISSEN. 59
NIUS naar Samnium, had men tevens de
ontrustende tijdingen bekomen van eene
nieuwe algemeene wapening van geheel
Etrurie en van de poogingen van GEL-
LIUS EGNATIUSdenSamnitifchen Veldheer,
om de Umbriërs mede te doen vechten
en de Galliërs in foldij te nemen. In
deze algemeene onrust had de Raad eenen
ftilftand van allen rechtshandel ingefteld,
eene nieuwe algemeene werving geopend,
oud en jong, vrijgeboorenen en vrijgemaakten
in dienst genomen, op de verdeediging
der Stad gedacht, en het beleid van
dit alles overgelaten aan P.SEMPHONIUS
den Praetor. - J
—- De blijde tijding der overwinning
van Samninm verligtede weldra
deze zorgen aanmerklijk: ten blijke hier
van werd 'er een dankdag (i) voor de ze­
ge van VOLUM.NIUS ingefteld, en de
ftilftand van rechtzaaken, die agttien dagen
geduurd had, opgeheven.
Om de geplunderde landftreeken tegen Volkplan.
nieuwe aanvallen te bewaaren, vond men tingen uitgezonden.
)
goed twee volkplantingen derwaards te
zen-
(i) Supplicaüo genoemd. Zie"ADAji's Kóm. Anl.
p. 331.
ii r.
BOEK
IV.
EIOOFDSr.
]. voor C.
295f.
van R.
457wapenen
onder DE­
CIUS.

III.
BOEK
IV.
HOOFD ST.
J. voor C
295.
J. van R.
457.
CO ROMEINSCHE
zenden, de eene naar Minturnae, de andere
naar Sinuesfa: doch 'er waren bezwaarlijk
burgers te vinden, die zich hier toe
aanbooden, wijl elk hunner begreep, dat
zij meer als grensbewooners tegen een vijandlijken
nabuur , dan als vreedzaame
landbouwers naar eigene vruchtbaare akkers
geftuurd werden.
De verzwaarende geruchten uit Etrurie
;n de veelvuldige brieven van den Conful
APPIUS zelf, waarin hij het bondgenootrchap
der Etruscers, Samniten, Umbriërs ,
1 ;n Galliërs als zeer dreigend afmaalde, en
1 evens kennis gaf, dat deze vier volke­
] en , hun talrijk leger niet langer bij een
] :unnende houden, zich reeds op twee on-
( lerfcheidene plaatzen hadden nedergeflat
;en, haalden den Raad over, om den Con-
J ~ul VOLUMNIUS uit Samnium op te ont­
l deden , te meer daar de tijd der verkie-
2 ing van nieuwe Overheden toch op han-
( len was.
Ontzet­ VOLUMNIUS verkleende het gevaar
tendaanzien des ^ an den Etrurifchen krijg geenzins,- hij be­
Etrutï. ^
fchen zeerde : „ dat het toen reeds, wanneer de
krijgs. I Tmbriërs en Galliërs nog geen volkomen
i eel in denzelven genomen hadden, éénen
Con-

GESCHIEDENISSEN. 01.
Conful ondoenlijk geweest was, om met
één leger denzelven te voeren; en raadde
daarom het Volk ten ernftigilen aan, om
f. voor C.
twee bekwaame Veldheeren tof Confuls te
295verkiezen,
openlijk verklaarende, dat in­ J. vaa R.
457.
dien hij zich minder verzekerd hield van
de wijsheid hunner keuze, hij ,zelf veel
liever terfïond dien man tot Dictator benoemen
zou, dien hij nu vertrouwde, dat
zij voor den grootften krijgsman van zijnen
tijd zouden houden."
Niemand kon twijfelen,wien VOLUM­
NIUS bedoelde, alle de voor Hemmende
Centuriën noemden Q. FABIUS en nevens
hem VOLUMNIUS, wienskrijgsbekwaamheden
geenen twijfel leeden. De grijze
krijgsman verzogt andermaal op voorige
gronden zijn ontflag, doch door 'sVolki
eenftemmigheid overgehaald, liet hij zij
ne aanftelling toe onder voorwaarde: „ da
p. DECIUS, dien hij reeds tweemaal al,
Conful en eens als Schaimeefier als Ambt
genoot had leeren kennen, bij hem be
noemd mogt worden , wijl hij vreesde »
dat zijn oud hoofd zich niet gemaklijk aai t
eenen nieuwen Ambtgenoot zou kunnen ge
wennen, daar het heil des lands echter va 1
bl t
Hf.
BOEK
IV'
B0OFDST.

nr.
BOEK
IV.
HOOFDST.
J. voor C.
295.
J' vaa R.
457'
<
6l ROMEINSCHE
het goed verfhnd der Overheden afhing."
Schoon VOLUMNIUS zich door dezen
eisch van FABIUS uitgeflooten zag van
de nieuwe krijgseer, welke hij wezenlijk
verdiend had , en fchoon een min edel
hart, dan het zijne, de bitterfte krenking en
beleediging door dezen eisch zou gevoeld
en willen wreeken hebben: zijne groot­
moedige ziel, welke hem reeds boven de
onwaardige behandeling van zijnen Ambt­
genoot APPIUS verheven had, werd zoo
min geraakt door de rondborftige taal
van den eerlijken grijzaard: „ dat hij
zelf eene lofrede op p. DECIUS hield, de
eensgezindheid onder Confuls als onmis­
baar in het veld affchetfte, en de beide
irijgsluiden , FABIUS en DECIUS ver-
naande, om fteeds eensgezind te blijven,
/erklaarende daarbij openlijk , dat zij,
,'oor den krijg gebooren, groot in daaden,
mbedreeven in woordenftrijden, en rechr-
'chapene Ctnfuls waren; raadende eindelijk
1 iet Volk aan, om fchrandere, fcherpzin-
1 lige, rechtsgeleerde en welfprekendeman-
1 len, gelijk een APP. CLAUDIUS was,
i x het burgerbefluur als Praetors te plaat-
2 en." Het volk, overreed door de waar­
heid,

GESCHIEDENISSEN; 63
heid, welke met zulk eene verrukkende
en eenvouwdige fchoonheid uit zijnen mond
kwam, benoemde dags daar aan Q. F A-
J. voor C
BIUS en p. DECIUS tot Confuls, APP.
29S«
CLAUDIUS tot Praetor, en droeg den J. van R.
457.
edelmoedigen L. VOLUMNIUS VOOI
een gansch jaar het Preconfulfchap op. (1)
Het uiteinde van dit jaar was aan een Gefchil
tusfchen
gansch ander tooneel kennelijk. Om ee- de Adelijnige
ontrustende voorbeduidzelen af te ke en Burger
vrou;
weeren had de Raad eenen dubbelden wen.
bededag vast gefteld. Alle tempels ontvongen
bij zulke gelegenheden hunne onderfcheidene
offers. Eene kapel ter eere
der vrouwelijke Eerbaarheid gefticht, en
tot nog toe altijd door Patricifche vrouwen
bezogt, werd nu door derzelver on-
ede.
(1) Liv. L. X. c. 91, 23. Kon 'Ir meer waa-
re Adel in het hart van eenen Patriciër, dan in dat
van dezen Plebejifchen Conful zijn? Maar de­
ze vraag, die in Rome zou je pas gekomen wezen,
beleedigt misfchien den Geraeenebestgezinden geest
mijner lezeren en de gezuiverder begrippen der men-
fchelijke gelijkheid van mijnen leeftijd 1
. — Verfchoo-
ning dan voor een hart, het geen, bij het gevoel van
zulk eene zedenlijke grootheid, het bezef eener
kiefche welvoeglijkheid niet gewaar werd, —j
III.
BOEK
IV.
HOOFDST.
\

m.
BOEK
IV.
HOOFDST.
J. voor C,
295.
J. van R,
457.
64 ROMEINSCHE
edele kibbelaarijen ontheiligd. Zij weigerden
naamlijk derzei ver toegang aan VIR-
G 1 N 1 A , de dogter van eenen Patriciër, om
dat zij zich tot een huwlijk met den Plebejifcheri
Conful VOLUMNIUS vernederd
had. Te recht beroemde zich de gelukkige
echtgenoote van den voortreflijken
VOLUMNIUS op de verdiensten van haaren
man , en beweerde zij, dat haare geboorte
en haare onbefprokene eerbaarheid
, als vrijster en als vrouw, haar den
toegang tot dit heiligdom onbetwistbaar
maakten. Eindelijk bragt de onverzetlijke
trotschheid der Patricifche Mevrouwen
haar tot den ftap, om openlijk een gedeelte
van haar eigen huis ter oprichting
eener kapel aftezonderen, waarin zij
eenen altaar voor de Plebejifche EER­
BAARHEID ftichtte, bij welks inwijding
zij de Plebejifche vrouwen ten ernftigften
vermaande: „ om nevens haar even naarijverig
in eerbaarheid te zijn , als haare
echtgenooten in dapperheid waren, en
om voor al haar best te doen, om dezen
altaar zuiverer, dan dien der Patricifche
vrouwen te bewaaren." — Deze altaar
werd voórds 4 even beroemd, als de andere,

GESCHIEDENISSEN. 6" 5
re, en gelijk deze, zoo ook alleen genaakbaar
gelaten voor vrouwen van eenen
ondubbelzinnigen naam, welke flechts eenmaal
gehuwd waren, (i) Bij het algemeen
verval der Romeinjche zeden naderden
ook eerlooze vrouwen dezen altaar, en
verloor eene inflelling, waaraan men het
zegel zijner goedkeuring naauwlijks weigeren
kan, haare ganfche uitmuntende
bedoeling.
Uit de aanmerklijke boeten van verfcheidene
woekeraars, die door de Bouw-
heeren te recht gefteld en verweezen waren
, werden eindelijk in dit jaar nog verfcheidene
cieraadien en verbeteringen aan
tempelen en openbaare gehuchten vervaardigd,
die alzins blijken droegen zoo
wel van den vorderenden fmaak voor pracht
en fchoonheid, als van de Godsdienflige
geestgefleldheid des Volks, (a)
Hoe
(i) Liv. L. X. c. 23. Tweede huwelijken fchij
nen altijd met de hoogfte denkbeelden der eerbaar­
heid bij de ouden geftreeden te hebben. PROPERI
IV. 11. 35. VIRGIL. AZneid. IV. 24 &c. V Ah
MAX. L. II, c. 1. ex. 3. Mo ZES Levit. XXI. 13.
(a) Liv. L. X. c. 23.
V. DEEL. E
III.
BOEK
IV.
HOOFDST.
J. voor C.
295.
J. van R.
457-
Verfraaijing
der
Stad.

m
BOEK
IV.
HOOFDST.
J. voor C.
394.
J. van R.
458.
Q. FA­
BIUS MAXI-
MUS RUL-
LIANUS V
en P. DE­
CIUS MUS
IV Cof.
66 ROMEINSCHE
Hoe volkomen de eensgezindheid tusfchen
de twee op nieuw verkoorene Confuls
alzins in hunne voorige ambtsbedie­
ningen geweest was, echter ontftak de
eerzucht thands het vuur van tweedmgt
in hun hart, het geen door de onverzet-
lijke partijfchap der twee rangen in den
burgerftaat werd aangeblaazen, maar ook
weder na de billijke uitfpraak des Volks
onder de edelmoedigheid van beider geest
begraven werd. Het was beiden dezen
Krijgshelden om het opperbevel in eenen
oorlog te doen, het geen andere min
krijgshaftige mannen gaarne zouden ontweeken
zijn. Alle de gevaaren van den
hagchelijken krijg in Etrurie voorbijziende,
fchitterde hun alleen derzelver luisterrijke
overwinning in het oog. De Patriciërs,
die nog fteeds met nijdige oogen de roemrijkfle
bedrijven van Plebejifche Veldheeren
begluurd hadden, zetteden FABIUS
op, om voor zich op het beleid des oorlogs
aan te dringen : de Plebejers integendeel
wilden, dat hun DECIUS zich de
kans niet zou laten ontnemen, om door
zijn heldhaftig krijgsbeftuur eenen nieuwen
luister aan den burgerftand te geven. Beide

GESCHIEDENISSEN. 67
de de Confuls het dus hierover oneens III.
BOEK
zijnde, en de Raad tusfchen hun geenzins
zijnae, en ae ïvdau cusicucn uuu gccu^ina
IV.
jv.
'
HOOFDST.
onpartijdig beflisfende, kwam dit gefchil HOOFDST.
J. voor C
voor het Volk, en bepleitede elke Conful 094.
zijnen eisch in den toon van krijgsluiden, T. van R
die meer van vechten, dan van kibbelen ,
weten.,, Zou een ander, zeide FABIUS,
de vruchten plukken van eenen boom,
dien ik geplant heb? Heb ik met het zwaard
in den vuist den Romeinen geenen weg gebaand
door het Ciminifche bosch? Waarom
laat men mij in mijnen ouderdom niet met
vrede, indien men door een ander den krijg
wil laten voeren. Ik eisfche niets meer,
dan dat men mij die post toevertrouwt,
indien men mij dezelve waardig houdt:
ik heb mij aan den Raad onderworpen ,
en zal mij naar 's Volks uitfpraak gedra­
458.
gen." DECIUS klaagde daar tegen over
het onrecht van den Raad, die eerst den
burgers de eerambten betwist had, en, na
dat de dapperheid zich in alle Handen had
doen eerbiedigen , niet flechts 's Volk<
ftem, maar zelfs de uitfpraak van het lót
aan deszelfs Ariftocratie wilde dienstbaar
maaken. Hij beweerde te recht: dai
men altijd de Confuls had laten loten ovei
E 2 hun

,
BOEK
IV.
HQOFDST.
J. voor C
294.
J. van R.
458.
68 ROMEINSCHE
hunne posten, en dat de krijgsroem van
FABIUS op deze gewoonte thands zulk
eene uitzondering niet kon maaken, wijl
die , hoe groot hij ook zijn mogt, in zij­
ne vernedering geenen nieuwen luister
mogt zoeken. Roemt FABIUS , zeide hij, op
zijne bedrijven in Etrurie, gemaklijk kan ik
mij mede op mijne daaden beroepen , en misfchien
wel met de hoop vleijen, dat het
mij gegund zal zijn, een oorlogsvuur geheel
uit de dooven, het geen FABIUS
flechts onder de asfche begraven had. Wat
echter zijnen roem en zijne eer betreft,
gaarne wil ik hem hier in om zijnen ouderdom
en zijn aanzien wijken , maar daar
het om gevaar en ftrijd te doen is, zal ik
tot geen toegeven komen of gebragt worden
: hoe dit gefchil ook uit mag vallen,
liever zal ik de wetgevende flem des
Volks, dan de partijdige des Raads hooren,
en nooit zal het tot oneer des Romeinfchen
Volks kunnen verftrekken , die
genen tot Confuls te hebben gehad, van
wien elk alleen tegen den Etrurifchen krijg
was opgewasfen." — Na deze waardige
aanfpraak van DECIUS deed FABIUS dit
eene verzoek aan het Volk, om, alvoo-
rens

GESCHIEDENISSEN. 6 9
rens het tot een flemmen kwam , de brie­
ven te willen lezen, dien de Praetor A P-
PIUS uit Etrurie gezonden had. Terwijl
dit gefchiedde verliet hij de volksvergade­
ring, welke hem voords met geene min­
dere meerderheid, dan de Raad zulks ge­
daan had, het krijgsbeleid, zonder daarom
te loten, aanbeval.
Eene algemeene geestdrift, om ondei
Geest.
drift, om
FABIUS te dienen, heerschte onder d( i onder FA-
ganfche jonge manfchap van Rome, zoc
dienen.
dat hij, in plaatze van eene werving fc
houden, zich verplicht vond te zeggen
,, dat hij flechts vier duizend voetknecli
ten en zeshonderd ruiters meende aan t
nemen."
r Optogt
Met deze uitgelezene benden, welke
tegen
moed te grooter was, naar maate ha; r Etrurie.
Veldheer een volkomer vertrouwen c P
haare genoegzaamheid gefield had, tro k
FABIUS tot bij de ftad Aharna (i) voorc »
alwaar de Vraetor APPIUS gelegerd w:
in de nabijheid der vijanden. Eenij
d\ li-
O) Op de kaart van Italië agter D. III. on< Ier
den naam van Arna langs den Tiber te vinden, i
it « a A R B N B. ad Liv. L X. C. a|.
E %
III.
BOEK
IV.
HOOFDST.
J. voor C.
294.
J. van R,
458.
( BIUS te
IS

nu
B;O F K
IV.
HOOFDST.
eener fterke bedekking tegen, die, op het
J. voor C.
zien van FABIUS aan het hoofd des nieu­
J. van R. wen legers, daarvoor openlijk de Goden
45»'
dankten en 'er het gemeenebest geluk
/
I ïwe legerplaats nog niet omheind?" op
1 leze vraag ten andwoord gekreegen heb­
1 bende , dat zij binnen eene dubbelde la­
j gerwal en graft lagen en zich evenwel
] log niet veilig reekenden , gaf hij hun dit
J neer noodig, keert te rug en haalt uw
<
70 ROMEINSCHE
duizende fchreden vroeger kwamen hem
verfcheidene houthakkers onder geleide
mede wenschten. De Conful vroeg hun :
waar gaat gij heenen;" hun andwoord
was: „ naar het bosch, om hout te hak­
ken." — „ Is dan, herhaalde FABIUS,
:onderling befcheid: „ gij hebt geen hout
:ene wal omver." Dit krijgsvolk, het
f ;een de ftoutheid van FABIUS verre boen
de befchroomdheid van APPIUS eer-
C e, ging met verfnelde fchreden terug,
e n joeg hunne medemakkers in het leger
z 00 wel, als APPIUS zelf, eenen nieu­
•V wen fchrik op het lijf, door eensklaps
a lle de buitenfte veldflaaken uit den grond
ti ; rukken. . De verzekering, dat FA-
B IUS in aantogt was en deze afbraak
bevo-

GESCHIEDENISSEN. ? I
bevolen had, verminderde weldra deze
ijdele vrees. Kort daarop kwam hij zelf
in het leger, zond APPIUS als Praetor
naar Rome, en brak des anderen dags
met zijne ganfche krijgsmagt op.
FABIUS koos geene andere vaste legerplaats
voor zijne benden : het krijgsvolk
moest, naar zijn begrip, niet ftil liggen
, maar door geduurig trekken en
veranderen van plaats, vlug en gezond
gehouden worden. Daar evenwel de winter
zich nog ftreng liet gevoelen, waren
deze martenen dagelijks niet zeer lang.
In het begin der lente, vóór het openen
van dezen veldtogt, deed hij eene keei
naar Rome, terwijl zijne tweede keurbende
bij Clufium bleef liggen, en L. SCI-
PIO het bevel over de overigen voerde.
iv.
£0 EK
tv.
lOOïDST.
[. voor C.
29+.
f. van R.
453.
1 DFCIOS
Onzeker is het, of FABIUS uit ziel
. tot bijftand
zelf naar Rome terug kwam, na dat hi I van FABIUS
. naar Etru­
door zijn heen en weder trekken dooi
riegezon- het vijandlijke land het hagchelijke vat i den.
dezen krijg meer had ingezien, dan hi i
»
weleer had willen gelooven; dan of d
Raad hem hebbe terug geroepen op aan
drang van APP. c L A u DIU s ,die nu flfe t
ophield den Etrwifchen oorlog als veel t 3
• E 4 nioei

III.
BOER
moeilijk voor éénen Veldheer af te maa-
IV. ken. Dit is zeker, dat FABIUS in den
HOOFDST.
Raad en voords voor het Volk over den
J. voor C.
294. Etrurifchen oorlog op zulk eene wijze
J. van R.
458.
I jemoet te komen. De Medebevelheb-
1 )er, dien hij begeerde, was niemand an-
( lers, dan zijnen Ambtgenoot DECIUS.,
3 net wien hij verklaarde altijd krijgsmagt
i jenoeg en nooit vijanden te veel te heh-
1 >en. In geval, echter, DECIUS hierin
i ;een genoegen mogt nemen, dan zou hij
I
R O M E I N S C H E
fprak, dat men duidelijk zien kon, dat
hij het vreeslijke van denzelven even min
wilde verkleenen als vergrooten , maar te­
vens dat hij eenen deelgenoot in dit krijgs-
befhiur begeerde, meer om der vreesach-
righeid van anderen, dan om eenig we­
zenlijk gevaar van het gemeenebest te
V O L U M N I U S bij zich wenfchen.
Zijn Ambtgenoot liet hem, even als de
] laad en het geheele Volk eene vrije keu-
2 e in eenen Medebevelhebber; en daar
1 > E c 1 u s edelmoedig genoeg geweest was,
C ril even gaarne V O L U M N I U S in Som-
tl 'mm te gaan vervangen, als om FABIUS
i 1 Etrurie bij te ftaan, was de vreugde
c es Volks, bij zijne verkiezing tot Mede-
be-

GESCHIEDENISSEN. 73
bevelhelhebber zoo groot, als of het zelve
beide deze Confuls, in plaats van te
veld te trekken , reeds zegepraalende had 1
lil,
BOEK
IV.
IOOFDST.
zien wederkeeren. (i)
Behalven dat de Confuls thands te veld \
trokken met vier keurbenden en eene zeer
talrijke ruiterij, waarbij duizend uitgele-
zene Campaanfche ruiters en een nog veel
grooter heir van de Latynfche bondgenoo­
ten gevoegd waren, lieten zij nog twee
legers agter, om den Romeinfchen grond
naar den kant van Etrurie tegen allen in­
val te dekken : het eene onder bevel van
c N. FULVIUS bij Falerii, het andere,
onder bevel van L. POSTUWIUS ME-
G E L L u s, op den Vaticaanfchen berg. —
Alles had dus een veel ernftiger aanzien,
dan toen FABIUS aan ééne keurbende
meende genoeg te hebben, en weldra zag
hij met eigene oogen, de ganfche magt der
vijanden nog niet geheel gekend te hebben.
Eer
(l) Liv. L. X. c. 24.-26. Deze Schrijver vond
echter noodig aan te merken, dat zijne berichten
over den aanvang van dit jaar tot hier toe onzeker
zijn, maar in het verhaal der volgende gebeureaisfen
des te volkomener overeenlkmrn.u.
E 5
[. voor C.
294-
'. van R.
458.

III.
B o e K
IV.
HOOFDST.
ontzaglijke bende van Galliërs op de Ro.
J. voor C.
294. meinjche keurbende aangevallen, welke
J. van R.
FABIUS
458.
onder bevel van SCIPIO bij
Eene Clufium had agter gelaten. Te vergeefsch
keurbende
had derzelver Bevelhebber door de keuze
door de
Galliërs eener gunftige ftandplaats voor zijne flagverilagen.
3rde haare minderheid in manfchap wil-
en vergoeden, gebrek aan befpieders had
] ïem den vijand in den rug gehaald, en,
i ndien al deze ganfche keurbende, ge-
\
ijk zommige Schrijvers willen, tot den
] aatften man niet is gegekomen, zoo dat
>
74- ROMEINSCHE
Eer het nieuwe heir den vijandlijken
grond bereiken kon, was 'er reeds eene
1
c
i
h
d
n
Krijgsveri'chringen
<
in Etrurie. L
er geen bode voor de geleedene nederaag
overfchoot, zeer zeker is het, dat
'e Confuls het eerste bericht van dezen
ag kreegen door de ontmoeting der Galfche
ruiters, die de afgehoudene hoofen
der Romeinen aan den borstriem huner
paarden hadden gehangen.
De beide Confuls legerden zich digt bij
'entinum (1) op twee onderfcheidene plaat-
Z en , welke vier duizend fchreden van el-
kan-
0) Deze Stad ligt aan geene zijde van het Apeninfi.be
gebergte in Umbiie.

GESCHIEDENISSEN. 75
kanderen aflagen. De vijanden, wier
grootfte krijgsmagt zich mede op die hoog­
ontwerp hunner krijgsverrichtingen be­
helsde tevens, dat zij geen treffen met
hunne ganfche krijgsmagt zouden aangaan,
maar dat.de Etrurvirs en Umbriërs de
Romeinjche legers zouden beftormem, ter
wijl de beide andere volken in flagorde
flreeden. Dit hun ontwerp werd echtei
verijdeld door drie Clufynfche overlopen
uit hun leger, die FABIUS bij nacht ken­
nis kwamen geven van het vijandlijki
overleg, en, zich voords door hem oj.
nieuw als befpieders lieten gebruiken.
De Confuls fchreeven voords aan d<
twee Bevelhebbers des legers, die to t
dekking van den Romeinfchen grond warei i
agtergebleeven , om terftond naar Clufiui t
op te trekken, en met de hevigfte woe
de de vijandlijke grenzen aldaar te plur
deren. Het oogmerk van dit bedrijf wer i
volmaakt bereikt: de Etruriërs de vei
woe:
III.
BOEK
IV.
HOOFD5T.
te bevond, zonderden zich eensgelijks af
J. voor C.
in twee legers: in het eene bevonden S94zich
de Samniten en de Galliërs, in het J. van R.
458.
andere de Etruriërs en de Umbriërs. Het

ROMEINSCHE
Hf.
BOEK woesting hunner eigene landerijen hooren-
IV. de, verlieten tot derzelver ontzet het
H00FDST.
bondgenootfchaplijke leger, en van hun
J. voor C.
394. afzijn maakten de Confuls gebruik, om de
J. van R,
vijanden tot een treffen te dringen.
458.
Dezen
lieten zich twee dagen lang geduldig
tergen, zonder meer dan eenige fcher-
mutzelingen te willen aangaan , welke we-
derzijds weinig volks kofleden: op den
derden dag namen zij echter de uitdaging
tot eenen algemeenen veldflag aan.
Terwijl zij en de Romeinen in flagorde
gefchaard flonden, rende eene hinde,
welke door eenen wolf vervolgd en van
het gebergte afgejaagd was, midden tus-
rchen de beide ilagorden heen, en nam de
klucht tusfchen de gelederen der Galliërs,
1 iie haar terflond met pijlen doorfchoo-
] :en, terwijl de wolf de wijk tusfchen de
1 lomeinen nam en van hun onverhinderd
( ioorgelaten werd. Het bijgeloovige Ra-
1 wnfche krijgsvolk, het geen altijd op voor-
1 icduidzelen loerde, dit zeldzaam geval
r iet opmerking ziende, riep vol vreugde
1 tit:„ aan de overzijde heerscht de vlucht
n de dood, hij ons de overwinning,
wel^

GESCHIEDENISSEN. 77
welke ons de aan MARS geheiligde wolf
belooft, die ons tevens onze afkomst her­
innert."
30OFDST.
i. voor C.
Aan den vijandlijken rechtervleugel fton- • 294.
den de Galliërs,
|.
aan den linker de Sm-
van R.
niten: tegen de laatften ftond F A B i u smet
de eerste en derde, tegen de eersten
DECIUS met de vijfde en zesde keurben­
de over. — De tweede en vierde Ro­
meinjche keurbende dienden onder L. v O-
LUMNIUS in Samnium. — Bij den eers­
ten aanval woogen de beide vijandelijke
flagorden eikanderen zoo juist in krach-
.ten op, dat der Romeinen nederlaag gewis
zou geweest zijn, indien de Umbriërs en
Etruriërs thands hadden mede gevochten.
Hoe gelijk overal in beide de ilagorder
de krijgsmagt zijn mogt, de wijze van
vechten verfchilde echter aan de rechte]
«n linker vleugel zeer veel. FABIUS
liet zijn krijgsvolk meer verweerender.
dan aanvallender, wijze vechten, om dal
hij zeer wel wist dat de Samniten zoo wel
als de Galliërs het meeste te duchten wa
ren bij den aanvang van eenen veldflag »
dien men flechts uit te houden had, on 1
' voords zeker van de overwinning te zijn. -
D
nr.
BOF. K
IV.

IIT.
BOEK
IV.
HOOFDST.
J. voor C.
594.
J. van
458.
78 ROMEINSCHE
De Samniërs bedaarden meest al op den
duur en de Galliërs waren in den begin
meest al meer dan mannen, doch op het
einde altijd minder dan vrouwen. .
FABIUS ipaarde uit dien hoofde de krach­
ten zijner benden tot den tijd der verflap-
ping bij de vijanden. —.
DECIUS in tegendeel, die zoo veel
jonger en zoo veel driftiger tevens dan
FABIUS was, gebruikte terftoad bij den
1 ïersten aanval alle zijne krachten, en dreef
zelf, daar het voetvolk hem te traaglijk
vocht, zijne ruiterij aan, om op de vij-
mden in te breken. Tweemaal had de­
zelve de Gallifche ruiterij reeds te rug
i jedreeven, maar voor de derde keer zich
J ïog verder onder de vijanden waagende,
] :eerden zij met de grootfte verwarring
t e rug op het geheel vreemd gezicht van
] egerwagens, die met twee of vier paar-
( len befpannen fnellijk onder hun werden
\ -oordgedreeven, terwijl één man het ge-
f pan beftuurde en een ander gewapend
I ondom zich heenen floeg. (1) Het ge-
r aas der raderen dezer veldkarren, en
der-
CO Esfedum genoemd. ADAMSJI». Ant.p. 554.

GESCHIEDENISSEN. 79
derzelver flingerende vaart tusfchen de in
een geflootene ruiterbenden door, joeg
den Romeinfchen Ridderen eenen doodlij- 1
III.
BO EK
IV.
IOOFDST.
. voor C.
ken fchrik aan, die weLdra overfloeg tot'
294.
de twee keurbenden onder het bevel van ! . van R.
DECIUS en de geheele nederlaag van
458.
zijnen vleugel dreigde. In dezen nood,
waar in de Item van DECIUS, om zijn
volk te doen fland houden, niet gehoord
werd, nam hij het heldhaftig beiluit, om
zich, op het voorbeeld zijns beroemden
vaders, op te offeren voor het behoud
zijner legerbenden. Deze ontzettende
plegtigheid op gelijke wijze, als zijn va­
der weleer, verricht hebbende (i) vloog
hij met losfen teugel den dikften drom der
vijanden in, en viel hij weldra onder hun­
ne veelvuldige flagen. Op dit zelfde
oogenblik fcheenen de Romeinen eenen
meer, dan menfchelijken, onderfland te
krijgen. Het verlies des Confuls, het geen
anders den moed ter nederflaat, bragt den­
zelven thands in vertwijfelde woede. De
vluchtende keurbenden hielden fland en
hervatteden den ftrijd zoo geweldig, dat
(8) Zie D. IV. bl. 334-336".
de

III.
BOEK
' IV.
HOOFDST.
J. voor C
294.
J. van R
453.
80 ROMEINSCHE
de Galliërs, en boven al zij, die rondom het
lijk van DECIUS zich bevonden, verftijfd
van fchrik Honden en zoo min om
' vluchten, als om vechten, dachten. De
•Priester M. LIVIUS , in wiens handen
DECIUS den zelfvervloekenden eed afgelegd
en tevens zijne bijldragers gelaten
had met last om hem als Propraetor in het
krijgsbevel op te volgen, bemoedigde de
Romeinen alverder door hun toe te roepen:
„ dat de overwinning reeds ophunne
zijde was, dat de ontlijfde DECIUS
de vijandlijke flagorde reeds met zich naar
de onderaardfche Goden wegfleepte." Bij
dit alles , het welk een bijgeloovig volk
waarlijk onverwinnelijk maaken kan, kwa.
men nog twee krijgsbenden door den oplettenden
FABIUS ter onderfteuning van
zijnen noodlijdenden Ambtgenoot afgezonden
, en hier mede verklaarde zich de 0verwinning
aan dezen vleugel weldra ten
eene maal voor de Romeinen.
De andere Conful had intusfchen volgends
zijn fchrander ontwerp den ganfchen
dag zijne tegenpartij op den tuil gehouden
, en had ten laatften, na dat hij de hevigheid
der Samniten genoegzaam afgemat
oor-

GESCHIEDENISSEN. 8l
oordeelde, den geweldigflen aanval met
zijne ganfche krijgsmagt te gelijk onder­
nomen, waarin hem het gerucht der opof­
ten behaalde, maar tevens de verbijfterde
Galliërs in den rug*kwam, van hun leger
affneed en hetzelve flormenderhand ver­
overde.
Vijfentwintig duizend vijanden waren
'er dien dag gefneuveld; en daaronder was
GELLIUS EGNATIU'S der Samniten
Veldheer mede gevallen. Het getal der
krijgsgevangenen bedroeg agt duizend.
Deze roemrijke overwinning was den Ro­
meinen echter mede duur te flaan geko­
men : bij den vleugel van DECIUS wa­
ren zeven duizend dooden, bij dien van
FABIUS twaalfhonderd. De ganfche
roof van dezen veldflag werd op eenen
flapel bij een gebragt ter eere van den
overwinnenden JUPITER: tot zulk eene
gelofte had FABIUS zijne toevlucht moe­
ten nemen, om ook den zijnen het veel
vermogend vertrouwen op den bijftand
eener Godheid in te boezemen. Men zogt
V. DEEL. F ee-
III.
BOEK
IV.
I0OFDST.
\. voor C
fering van zijnen Ambtgenoot zoo uitmun­ 294.
tend te flade kwam, dat hij niet flechts [. van R
458.
de beflisfendfte overwinning op de Samni

III.
BOEK
IV.
HOOFDST.
J. voor C.
294.
J. van R.
458.
Lof van
p. DECIUS
MUS.
32
ROMEINSCHE
ïenen ganfchen dag te vergeefscb naar het
[ijk van DECIUS, het geen, onder eenen
berg van vijandlijke lijken begraven, eerst
den volgenden dag gevonden, en als dat
van eenen vader door alle de krijgsknechten
beweend werd. FABIUS vereerde
zijnen gefneuvelden Ambtgenoot , met
wien hij zoo vaak in de hagchelijkfte omftandigheden
op het naauwfte vereenigd
was, met eene uitvaart, waarbij de prachtigfte
krijgseer in acht genomen en de
welverdiende lof van dien uitmuntenden
Krijgsheld geenzins vergeten werd. (1)
Eenen lof, dien wij zijner nagedachtenis
in deze afgelegene eeuw zelve niet mogen
onthouden. DECIUS, de braave zoon
van eenen uitmuntenden vader, kon zijn
edel hart niet bevredigen met dien vereeuwigden
voorganger flechts op te volgen
in den roem van een voortreflijk ftaatsbeftuur
en heldhaftig krijgsbeleid , maar
naarijverig op deszelfs recht op den eerbied
van alle volgende eeuwen, nam hij mede
blijmoedig de gelegenheid waar, welke zijnen
(1) Liv. L. X. c 26-29. Au R. vict. de-vir,
*7/. c. 37.

GESCHIEDENISSEN. 23
nen dood tot heil zijns Vaderlands de eer
eener onfterfïïjke zelfsopoffering ;
geven
kon. Zulk een naarijver fchonk Rome
Helden onder de Plebejers , dien zij
van den erflijken Adel alleen onder de
Patriciërs nooit zou gevonden hebben. —
Rijk in Helden, waarvan de ganfche gefchiedenis
van andere volkeren fchaars enkelde
voorbeelden oplevert, moesten haare
wapenen zegepraalen over alle tegenllreeving;
en ingenomen met de zedenlijke
fchoonheid hunner bijgeloovigfte bedrijven
zelve, kunnen wij haar bezwaarlijk
de heerfchappij over anderen misgunnen
, hoe zeer dezelve anders tegen onze
geestdrift voor vrijheid en onafhanglijkheid
aandruischt.
De Propraetor CN. FULVIUS hield in Krijgsverichtingen
'Etrurie Rome's eer op: hij verrijkte niet\ n Etrurie
flechts zijne benden met veelvuldige plun-| ;n Samlium.
deringen op de vijandlijke landerijen, maar
bragt ook den inwooneren van Perujia en
Clufium een verlies van wel drie duizend
mannen en twintig legervaanen toe.
In Samnium had L. VOLUMNIUS met
een leger te doen, het geen zich op den
berg Tifernus gevestigd had, maar in de
F 2 voor­
in.
BOEK
IV.
IOOFDST.
f. voor C.
094.
f. van R..
458.

III.
BOEK
IV.
HOOFDST.
Peru/ia
te onder
gebragt.
ROMEINSCHE
voortreflijkheid dezer ligging geene vei­
ligheid tegen de overweldigende wapenen
der Romeinen vond.
}. voor C,
Q. FABIUS liet het leger van den ge-
294'
J. van R ,fneuvelden DE CIUS in Etrurie agter, en
4S«. kwam met zijne keurbenden te Rome ze-
Zegepraa
van FA­ gepraalen over de Galliërs, Etruriërs en
BIUS. Samniten. Zijne roemrijke overwinning
werd in vrolijke feestgezangen gevierd en
de lof van zijnen grootmoedigen Ambt­
genoot daarbij in geenen deele vergeten.
Elk foldaat kreeg uit den buit een gefchenk
van twee en tagtig ponden kopers (i) en
van een mantel en onderkleed; eene gift,
welke LIVIUS getuigt, dat in dien tijd
al zeer aanmerklijk was.
Wel verre dat alle deze overwinningen
den vrede met de Etruriërs en Samniten
zouden ten gevolge hebben gehad , had
de Conful naauwlijks het veld verlaten, of
die van Perufia fchooten weder de wape­
nen aan, en vielen de Samniten andermaal
roofzuchtig op de omliggende landen.der
Romeinfche bondgenooten uit. FABIUS
bedwong Perufia en deed haar den nieu­
(i) Ter waarde van omtrent 50 Stuivers.
wen

GESCHIEDENISSEN. 8$
wen opftand met een verlies van vijf te
half duizend man, en van zeventien honderd
en veertig krijgsgevangenen boeten,
wien hij echter weder vrijgaf tegen een'
rantzoen van drie honderd en tien ponden.
kopers voor elk. (i) — APP. CLAU­
DIUS, de Praetor trok tot bijftand van
VOLUMNIUS tegen de Samniten uit, en
bragt met hem hun voor dezen veldtogtten
onder.
In zulk een hagchelijk jaar, als het te­ VerfcheN
lene voorgenwoordige
voor Rome geweest was, j ieduidze
kon het, bij het toenmaalige bijgeloof,! snopgeïerkc. niet aan allerleie voorbeduidzelen ontbroken
hebben : eene befmettende ziekte,
het regenen van aarde en het omkomen
van verfcheidene krijgsknechten in het leger
van APPIUS door het onweder, moestan
natuurlijk daarvoor gehouden worden.
Een wezenlijker voorteeken van Rome's Ontucht
er vroueenmaaligen
ondergang meenen wij in het * •en.
ontuchtige gedrag van verfcheidene voornaame
vrouwen te vinden, welke in dit
jaar door het Volk veroordeeld, en door
den Bouwheer Q.FAEIUS GURGES, den
£1) Een weinig meer, dan 9 Guldens.
F 3
zoon
nr.
BOEK
IV.
iOOFDST.
. voor C.
294.
[. van R,
458.

III.
BOEK
IV.
HOOFDST.
J. voor C
294.
J. van R
458.
Hervatting
van
den Samtiitifchen
krijg.
86 ROMEINSCHE
zoon van den grijzen Krijgsheld, dien wij
thands voor het laatfte op het oorlogstooneel
gezien hebben, tot eene geldboete
veroordeeld werden. (1) — Zoo lang even-
1
wel het algemeene gevoelen dergelijke ongeregeldheden
zoo ftreng veroordeelde,
was de overhand eener algemeene zedenloosheid,
de bron van allerleie volksrampen,
nog niet als kort aanflaande te duchten.
Ter vereeuwiging der fchande dezer
trouwlooze echtgenooten, werd 'er
uit haare geldboeten een tempel ter eere
van v E N u s nabij het groote renperk
gefticht. (2)
Reeds zes en veertig jaaren lang had
Rome thands eenen fchier onafgebroken
krijg tegen de Samniten gevoerd, en, hoe
dikwijls deze ftoute verdeedigers hunner
onafhanglijkheid en rustelooze mededingers
van het groot wordende gemeenebest
gellagen waren, nogthands waren zij zelfs
nu
(1) Hij werd alzoo bijgenaamd, om dat zijne geld-
verfpiUingen zijns vaders bezittingen, als eene poel
verzwolgen hadden; naderhand vergoedde hij echter
door uitftekende deugden de ongeregeldheden zijner
eerfte jeugd. MAGROB. Saturn. L. II. c. 9.
(a) Liv. L. X. c. 30, 31.

G E S C H I E D E N I S S E N . 87
nu niet afgeftreeden, daar zij anders door
vier nederlaagen in één jaar ondervonden
hadden, dat vreemde bijftand zoomin,
als eigene krachten hun de onderwerping
kon doen ontworftelen, waarmede hun het
heerschzuchtige Rome dreigde. Een volk,
't welk liever wil overwonnen worden,
dan dat het zelf geene kans naar de overwinning
waagen zou, blijft onverwinlijk,
zoo lang het nog de minfte krachten bezit
, om eene hardnekkige verdeediging
der onafhanglijkheid te onderfteunen.
Min vermoeid van eindeloos ftrijden, dan
de pen der gefchiedenis van de eenzelvige
befchrijving van ontelbaare gevechten,
rukten de Samniten weder nieuwe legerbenden
voor het volgende jaar bij een ,
terwijl wij het geduld onzer lezeren zonder
de beloften eener hoogstmogelijke
kortheid niet op nieuw ter proeve durven
brengen. (O
L. POSTUMIUS M E G E L L U S en M.
ATILIUS R E G U L U S waren naauwlijks
de beide Helden des voorigen jaars opgevolgd
, of beiden werd hun het krijgsbe,
leid
(1) Liv. h. X. o 31,
F 4
ui.
BOEK
IV.
100FDST.
[, voor C.
2P4-
[. van R.
458.
J. voor C f
293.
J. van R.
459-
L. POSTU»
MiUS ME»

HE
BOEK
IV.
KOOFDST.
J. voor C.
293-
J. van R.
459-
GELLUS II.
en M. ATI-
LIUS REGU •
LUS Cojf.
Stout beftaan
der
Samniten.
83 ROMEINSCHE
leid in Samnium aanbevolen. Men hoorde
dat de vijand aldaar drie legers had op
den been gebragt, een, om Etrurie bij
te ftaan en alzoo in bondgenootfchap te
houden, een ander om het rijke Campa-
nie te plunderen, en een derde om de
grenzen van hun eigen land te verdeer
digen.
Ongefteldheid hield posTUMIus nog
eenigen tijd te huis, terwijl ATILIUS,
op last van den Raad, terftond te veld
ging, om de Samniten te overvallen, eer
zij nog buiten hun eigen land waren. Hij
ontmoetede den vijand juist op deszelfs
grenzen, en floeg zich digt bij hem ne­
der. De Samniten, wien eene wanhcopi-
ge woede bezielde, deeden hier eene onder­
neming, welke de Romeinen zelve, hoe vaak
zij hun ook overwonnen hadden, niet
zouden gewaagd hebben. Eenen zeer dik­
ken nevel, die alles op eenen kleenen af-
ftand onzichtbaar maakte, te baat nemen­
de , overrompelden zij van ééne zijde het
Romeinjche leger, en drongen alzoo tot
midden in het zelve door, voor dat het
den Conful gelukte hun te rug te drijven.
Schoon zij hun oogmerk al niet bereik­
ten,

GESCHIEDENISSEN. s 9
ten, en omtrend drie honderd man bij
deze mislukte onderneming verlooren,
wonnen zij echter zeer veel aan moed,
daar zij den Conful zich zagen vergenoe­
gen met hun blootlijk het leger te heb­
ben uitgedreeven, zonder uit vrees voor
hinderlagen bij den dikken mist hun bui­
ten het zelve te hebben durven vervol­
gen. ATILIUS door de nabijheid en
ftoutheid der Samniten belemmerd, was
niet in ftaat eene gunftiger legerplaats te
kiezen, en moest zich allen toevoer van
zijne eigene bondgenooten laten aanbren^
gen, zonder het minste onderhoud zijner
benden uit het vijandlijke land te kunnen
trekken.
De tijding van dezen neteligen toeftand, De tempel
der
welke denzelven nog veel hagchelijker Overwinning
inge:
overbragt, drong den anderen Conful, eer
wijd.
hij nog geheel herfteld was, in het veld
te komen. Hij liet al vast zijne leger­
benden bij Sora te zamen trekken, en
wijdde vooraf nog eenen tempel der Over­
winning in, dien hij als Bouwheer uit
verfcheidene geldboeten had doen bou­
wen.
De opkomst van een tweede leger deed
F 5 den
in.
BOEK.
IV.
30OFDST.
[. voor C,
293.
[. van R,
459-

III.
BOEK
IV.
H00FDST.
J. voor C.
293-
J. van R.
459.
Milonia
Ferentinum
en
andere liedeningenomen.
OO ROMEINSCHE
den Samniten bij het leger van ATILIUS
aftrekken. Beide de Confuls floegen voords
eenen verfchillenden weg met hunne keur­
benden in, om niet Hechts het platte land
te plunderen, maar ook de vijandlijke Heden
aan te tasten.
POSTUMIUS viel de ftad Milonia (i)
aan, maar kon dezelve in den eersten
ftorm geenzins bemagtigen: zij bezweek
voor een geregeld beleg, en hield zelfs
toen de overwinnaars nog vier uuren lang
door eene wanhoopige verdeediging op.
Voords op Ferentinum aantrekkende vond
hij eene verlatene ftad, welke hij uit vrees
voor eene krijgslist niet durfde inrukken ,
voor dat eenige vooruitgezondene ruiters
hem van de algemeene vlucht der burgers
hadden verzekerd. Enkelde ftokoude en
bedlegerige menfchen, die hun lot niet
hadden kunnen ontwijken, verhaalden
hun, dat verfcheidene andere lieden eensgelijks
door derzelver burgers ter prooie
ge'a.en waren, waarvan POSTUMIUS
de waarheid ondervond.
ATI-
(0 Voor deze ftad is door de landbefcbrijvers gee,
ne zekere plaats aangeweezen. CEL LAS. uf«>£r.
Jet. T. I. p. 6l5.

GESCHIEDENISSEN. 91
ATILIUS had het gansch zoo gemaklijk
niet. Luceria willende ontzetten, het
af
ifr.
BOEK
IV.
IOOFDST.
geen hij hoorde, dat door de Samniten
|.voor C.
belegerd werd, ontmoetede hij die vijanden 293'
reeds op de grenzen van het Lucerynfche! . van R.
459grondgebied.
Het kwam tot een treffen, Treffen
waarin de woede gelijk maakte, het geen iva ATI-
^IUS met
in krachten verfchild mogt hebben. De )e Samni'
flag was weifelend en bleef onbeflist: bij ten»
de uitkomst viel dit den Romeinen evenwel
het hardfle, wijl deze aan de overwinning
gewoon waren , en bij het aftrekken eerst
gevoelden, hoe veele dooden en gekwetften
zij hadden, waarom zij in de hitte
des gevechts niet hadden gedacht. De
verflagenheid hierover was in hun leger
zoo groot, dat zij met de helft dier moedeloosheid
ongetwijfeld de geheele nederlaag
in het veld zouden gekreegen hebben.
Den ganfchen nacht bragten zij in
vreeze door, dat de vijanden hun in hunne
tenten zouden overrompelen, of met
het aanbreken van den dag tot een twee.
den flag zouden dwingen. Intusfchen
waren de vijanden, fchoon hun verlies
al minder was, niet minder moedeloos
Dezen' wilden met den dageraad in ftilt

III.
BO EK
IV.
HOOFD5T.
J. voor C,
_ 393-
J. van R,
459-
92 ROMEINSCHE
aftrekken, maar hadden hiertoe maar éénen
weg open, langs welken zij de Romeinen
voorbij moesten trekken. Dien
weg zelve befchroomdlijk langs trekkenden
fcheenen zij in de oogen hunner angstvallige
en waakzaame vijanden derzelver
leger rechtftreeks te willen beftorrnen.
De Conful gaf zijne bevelen tot eene algemeene
verdeediging, maar al het krijgsvolk
kwam openlijk voor deszelfs onvermogen
en moedeloosheid uit. ATILIUS
ging, zelf bij hunne tenten rond, om het
zelve de fchande en de zekerheid van
eenen weerloozen dood voor oogen te
Hellen, en door de mogelijkheid der overwinning
bij eenen moedigen tegenfland
op te wekken : maar alles was vruchtloos.
Het Samnitifche heir naderde al vast, en
was, dit zag men nu duidlijk, met veldftaaken
beladen: 'er fcheen» dus geen twijfel
, of de vijanden zouden de legerplaats
blokkeeren. ATILIUS fprak zijne moedelooze
benden nu andermaal met den uiterften
ernst aan, en verklaarde eindelijk,
veel liever geheel alleen, wanneer hem
niemand wilde volgen, eenen eerlijken
dood in het midden der vijanden te willen

GESCHIEDENISSEN. £3
len zoeken, dan den fchandelijkften onder
zijn eigen lafhartige volk af te wachten.
Deze taal vond ingang bij alle de
Officieren en Ridders en deed den befchroomden
krijgsknecht uit fchaamte mede
traaglijk naar zijne wapenen grijpen.
De Romeinen trokken met eenen langen,
ongeflooten, moedeloozen en reeds half
overwonnen fleep uit: doch de even bevreesde
Samniten zagen de Romeinjche legervaanen
niet, of hieven eensklaps eene
jammerkreet aan, dat men den tegenftand
in den doortogt nu reeds vond, dien
men gevreesd had. Geene uitkomst langs
eenen anderen weg ziende en zich dus
den dood voorftellende of eenen doorgang
over de vijandlijke lijken, wierpen
de Samniten alle hunne bagagie bij een,
fchaarden zich in flagorde, en Honden
niet ver van de Romeinen derzelver eersten
aanval af te wachten: maar dezen
deeden het zelfde, en hadden beiden flechts
veilig te rug kunnen trekken, het zou zeer
zeker tot geenen flag gekomen zijn. Eindelijk
liet de Conful het eerst eenige ruiterij
eenen uitval doen, doch daar zommige
ruiters van hunne paarden vielen en de
ove-
BOEE
IV.
ÏOOFDST.
f. voor C.
293-
[. van R.
459.

UT.
BOEK
IV.
HOOFDST.
J. voor C
293-
J, van R.
459-
94-
ROMEINSCHE
overigen daardoor in de war geraakten,
deed deze pooging eene verkeerde uitwerking
: zij bragt wel eene algemeene fchermutzeling
voord, maar die zoo flaauw
door de Romeinen werd aangehouden , dat
de Samniten allengs moediger wierden,
en hunne tegenpartij op de vlucht floegen.
De nederlaag had ongetwijfeld deze
lafhartige vlucht gevolgd, indien de
Conful zijne wijkende benden niet vooruitgereeden
was, en aan het hoofd eener
ruiterbende voor den ingang der legerplaats
ftaande haar toegeroepen had: „ dat
zij dezelve niet, dan overwinnende, in
zouden kunnen trekken, voor dat zij hem,
die haar tegen zou houden, hadden om
hals gebragt." De ruiters, die met gevelde
lanzen de vluchtelingen afwachteden,
dwongen het voetvolk den flrijd te
hervatten. Gelukkig hadden de Samniten
de vluchtende Romeinen niet kort genoeg
vervolgd, om hun de herftelling hunner
flagorde te beletten. Het zien dezer traagheid
hunner vervolgers gaf voords den
Romeinen moed, dien de Conful eindelijk
tot het oude zelfsvertrouwen bij zijn
krijgsvolk wist te verheffen, door openlijk

GESCHIEDENISSEN. 95
lijk eenen tempel aan JUPITER den lil.
BOEK
Standhouder te belooven voor de overwin­ IV.
HOOFDST.
ning zijner benden. Weldra waren nu de
J. voor C.
Samniten te rug gedreeven tot hunne eers­ 393.
te flandplaats, alwaar zij zich in hun wij­ J. v»n R.
459ken
verhinderd vonden door hunne bij
een geworpene goederen. De Romeinjche
ruiterij middel gevonden hebbende, om
hun in den rug te komen, voltooide s'Con-
Juls overwinning, die zijne zeven duizend
en drie honderd krijgsgevangenen
onder het juk liet doorgaan, fchoon een
verlies van even veel dooden aan zijne
zijde hem weinig rede tot zulk eene praaiende
overheerfching gaf.
Op zijnen terugtogt naar Rome behaal­ Voordeel
3oor ATI.
de ATILIUS gelukkig een voordeel, hetj -ius be-
geen de geleedene fchaade een weinig ïaald.
vergoedde. Hij ontmoetede naamlijk een
ander vijandlijk leger, het geen te vergeefsch
de Romeinfche volkplanting Interamna,
aan den Latynjchen weg gelegen,
beftormd hebbende, beladen terug trok
met eenen veelvuldigen buit, dien het
plunderende op het platte land had bij
een gehaald. Dit leger moest niet flechts
al het geroofde agter laten, maar werd
zelf

ATILIUS geweigerd.
96 ROMEINSCHE
III. zelf door ATILIUS geheel in Hukken
BOEK
IV. gehakt.
HOOFDST. Zijn leger bij Interamna Ci^ agterlaten-
J. voor C.
de vertrok ATILIUS om te Rome de
293'
J. van R. keuze van nieuwe Overheden te regelen.
459-
Een ze­
Hij moest de ftad, tegen zijn verzoek,
gepraal aan zonder zegepraal binnen trekken; zijne
overwinning fcheen den Raad daar toe te
veel bloeds gekost en hij zelf in het onder
het juk laten doorgaan der Samniten zon.
der eenig ander beding zijn loon reeds
weg te hebben, (a)
RufelJae Na dat zijn Ambtgenoot POSTUMIUS
veroverd,
in Samnium niet meer te vechten gevonden
en Voljinii
Perufia ei ihad-, was hij met zijn leger Etrurie inge­
Aretium
tot een be trokken , en had aldaar rijken buit ge­
ftand gemaakt , de Etruriërs geflagen, de Stad
drongen.
Rufellae ingenomen en de drie magtigfle
Heden van Etrurie, Volfinii, Perufia en
Aretium gedrongen tot het kopen van
eenen veertigjaarigen wapenftilfland voor
eene brandfchatting van vijfmaal honderd
duizend ponden kopers (3) voor elke Had.
Om
(1) Zie D. IV. bl. 487 Aam.
(a) Liv. L. X. c. 32-36.
(3) Te recht merkt LIVIÜS (L. X. c. 37.) bij
het

G E S C HIEDE NXSS E N. 9?
Om alle deze roemrijke krijgsverrich­
tingen maakte hij aanfpraak op eenen ze­
gepraal. Dezelve werd hem geweigerd
onder voorwendzel, dat hij te laat te veld
was getrokken en zonder ftelligen last
zich naar Etrurie begeven had, maar we­
zenlijk alleen uit bijzondere ongunst je­
gens hem , en om zijnen Ambtgenoot,
wien men zulk eene eer ontzegd had ,
geene nieuwe grieve aan te doen. POS­
TUMIUS voerde daarop den Raad ftout-
lijk toe: „ mijn eerbied voor u doet mij
geenzins mijn eigen gezag als Conful vet-
geten: met dat zelfde recht, waar mede
ik gevochten en overwonnen heb, zal ik
over Samnium en Etrurie zegepraalen."
Meermaalen had het Volk eenen Veld­
heer tegen het genoegen van den Raad
doen
het (lot van dit jaar aan, dat onderfcheidene ge-
fchiedfchrijvers over hetzelve vrij oneenszijn, daar
het uit de Fa'fti Capitolini niet flechts blijkt, dat
POSTUMIUS gezegepraald heeft, het geen anders zei
den aangeteekend werd, wanneer de Raad zulks nier.
had toegeflaan ; maar dat ook ATÜIUS déze eer
wel degelijk eenen dag vroeger, dan zijn Ambtge­
noot, genooten heeft.
V. DEEL. G
ITI»
fOEK
IV.
HOOFDST.
J. voor C.
293-
J. van R.
459-
PosTrwicszegeviert
op
sigen ge.
zag.

III.
BOEK
IV.
98 ROMEINSCHE
doen zegepraalen, maar niemand had zich
nog ooit op eigen gezag deze eer aange-
HOOFDST. maatigd. Dit deed den Gemeensluiden
J. voor C,
onderling in gevoelen verfchillen, of zij
293.
J. van R, zich tegen zulk eene aanmaatiging wilden
459- verzetten , dan wel den welverdienden ze­
gepraal des Confuls bevorderen. Dit ge­
fchil kwam ten laatften voor het Volk, bij
welke gelegenheid POSTUMIUS verklaar­
de : „ dat zijne overtuiging, als of de
Gemeensluiden Hechts afhangelingen van
den Adel waren, hem wederhouden had
van zijne aanfpraak op deze wettige eer
bij het Volk te doen." Drie Gemeenslui­
den drongen op zijnen zegepraal aan en
het Volk legde hem denzelven tegen den
zin der zeven overige Gemeensluiden en
van den ganfchen Raad toe. (1)
Schattin! In dit jaar bevond men bij de dertigfte
des Volk!
'fchatting des Romeinfchen Volks deszelfs
weerbaare manfchap tweemaal honderd
en zeventig duizend fterk. (2}
(1) Fa/li Capitolini.
Naast
(2) EUSEB. in Chron. LIVIUÏ ftelt deze fchat­
ting in het volgende jaar, noemt dezelve verkeerdlijk
de een en twintigfte en begroot het getal op 26a,
322 mannen, PICH, Ann. T. H p. 395'

GESCHIEDENISSEN. 99
Naast SP. CARVILIÜS kwam L.PA-
CO Zie D. IV. bl. 522 Verv.
G 2
HU
BOEK
IV.
PIRIUS CURSOR, de zoon van hem,
HOOFDST.
wiens heldenarm voor alle de vijanden
J. voor C.
van Rome zoo vreeslijk was, voor het vol 292.
gende jaar aan het Staatsbeftuur.
J. van R.
460.
De toebereidzelen door de Samniten an­ L. PAPIdermaal
tot den oorlog gemaakt, fcheenen RIUS CUR­
SOR en SP.
het wanhoopige uiterfte hunner hardnek­ CARVIL1US
kige poogingen tegen de onderwerping cojj:
Krijgstoe­
te kenmerken. Schoon de ondervinding rustingen
hun reeds geleerd had, dat de krijgshaf­ der Samniten.tige
Romeinen zich door geene fchitterende
krijgscieraadien lieten verblinden (i) ,
meenden zij echter, thands den moed hunner
benden nogmaal te moeten prikkelen
door de pracht haarer wapenrusting, en
haar boven al tot eenen vertwijfelden tegenweer
te moeten dwingen, door de
duurfte eeden van te fneuvelen of te overwinnen.
Hunne legerwervingen gefchiedde
door gansch Samnium op eene ongewoone
wijze; alwie op 'sVeldheers oproeping
niet opkwam of zonder deszelfs
verlof naar huis keerde, werd aan ju-
PITER ten HachtoiTer gewijd. Jquilorna

IOO ROMEIN SCHS
mi nia (1) was de algemeene verzamelplaats,
EO RB
IV. waar zich veertig duizend weerbaare man­
BOOFDST. nen lieten vinden. Om dit talrijk heir,
J. voor C.
het geen de ganfche Samnitifche
292
krijgs-
J. van R, 'magt bevattede zoo onverwinlijk in moed,
4Ó0.
als onwederftandlijk in krachten te maa-
ken, had de Veldheer een vierkant Huk
lands van twee honderd vierkante voeten
laten affteken , affchieten, en op zekere
hoogte van boven met linnen overdek­
ken. Een eerbiedwaardige grijzaard ver­
richtte onder deze tent de plegtigfte offers
naar overoude voorfchriften, welken hij
uit linne boeken voorlas, wier ftof van
zelf hunnen hoogen ouderdom kennelijk
maakte. Na het flachten van veelvuldig
offervee, het geen rondom den altaar lag,
die in het midden der tente opgericht was
en door 's Veldheers Hopluiden met blan­
ke zwaarden in eenen grooten kring
omzet was, werden de aanzienlijkfte en
verraaardfte mannen uit het ganfche heir
een voor een oproepen en binnen dien
ontzettenden kring, als waren zij zelve de
flacht-
(O Eene flad der Hirpiners tusfchen Luceria en
Bene ven turn,

GESCHIEDENISSEN. 101
fiachtoffers, naar het bloedige altaar geleid.
Een duure eed legde nu elk hunner eer?t
een diep ftilzwijgen van alles op , het geen '
hij zag en hooren zou: maar naauwlijks
had de beklemde mond dien fidderend
uitgefproken , of een tweede veel 3 verfchriklijker
dwong hem de zwaarste zelfvervloekingen
en ijslijkfte verdoemenisfen
over zijn ganfche huisgezin en nakroost
uit te Horten, wanneer hij zelf uit den
flag mogt vluchten, of eenen anderen
vluchteling in het leeven mogt laten.
Eenigen, wien men dezen eed voorhield ,
weigerden zulk eenen fchroomlijken vloek
uit te fpreken en zulk eene vreeslijke verbindnis
aan te nemen , maar . daarom terflond
als fiachtoffers op het moorddaadige
altaar geflacht zijnde, leerden hunne nog
lillende lijken, die tusfchen de gevelde
offerdieren daarheenen geflingerd werden .
aan de overigen, die na hun werden bin­
nen geleid, zich te onderwerpen aan allf
eisfchen. Deze onmenfchelijke plegtighek I
door de aanzienlijkften des Lands vol hui
vering verricht zijnde, benoemde de Veld
heer tien zulke beëedigde perzoonen , on 1
elk voor zich eenen fpitsbroeder te kie
G 3 zen
in.
BORK
IV.
IOOFDST.
. voor C.
2QJ.
. van R.
4.Ó0.

Amitervum
in
Duronia
ingenomen.
102 ROMEINSCHE
IIT. zen, en zulks voords door dezen weder
BOEK
IV.
te laten gefchieden, tot dat zij met eikan­
HOOPDST, deren eene bende van zestien duizend man­
J. voor C.
nen uit maakten (1), aan welke de naam
592.
J. van R, der linne keurbende gegeven werd, om
460.
dat haare aanvoerers onder het linne dek­
kleed gezwooren hadden. Deze manfehap
muntte onder de overigen uit door derzel-
ver cierlijke wapenen en gepluimde hel­
men , fchoon de meer dan twintig dui­
zend overigen noch in geflalte, noch in
krijgsroem, noch in wapening veel van
deze linne keurbende verfchilden. Deze
ganfche ontzaglijke krijgsmagt floeg zich
voords bij het zelfde Aquilonia neder. (2)
Op het bericht van dezen verbaazenden
toeflel in eenen tijd, waarin men de Samni­
ten voor geheel afgeftreeden houden moest,
trokken de beide Confuls te veld. CAR-
VILIÜS nam het leger over, het geen
ATILIUS, zijn voorganger, bij Interamna
had agtergelaten, en, terwijl de vijanden
met
(O Dezen zin fchijnt het formulier van LIVIUS
vir virum legere, te hebben, vide DRAKENB. ia
b. I.
(O Liv. L. X. c. 38.

GESCHIEDENISSEN. I03
met hunnen bijgeloovigen toeftel nog be­
zig waren, ontnam hij hun ftormender-
hand Amiternum (i), alwaar hem, na 1
eene flachting van agt en twintig honderd •
mannen, meer dan vierduizend krijgsge- \
vangenen in handen vielen. PAPIRIUS
trok met een nieuw geworven leger uit,
en veroverde Duronia (2), alwaar hij
meer dooden en minder gevangenen, maar
voor het overige eenen vrij gelijken buit
met zijnen Ambtgenoot maakte.
PAPIRIUS
Voords bragten de Confuls overal de
tast de
verwoesting mede, waar zij door het vij­ Samniten
aan.
andlijke land trokken, tot dat zich c A R-
v 1 L 1 us bij Cominium en PAPIRIUS
nabij Aquilonia nederiloeg. Beide hunne
legers lagen twintig duizend fchreden van
eikanderen, doch fchoon CARVILIUS
het beleg van Cominium bedoelde, hield
hij het oog veel meer op den toeftand
van zijnen Ambtgenoot, die met de gan­
fche krijgsmagt der vijanden te doen had.
PA.
(1) Eene oude Sabynfche ftad bij de Fejiiners ge,
legen en aan de Sanwiten onderhoorig.
f2) Men weet deze plaats niet meer aan te v/ij-
zen CELL. Ceogr. Ant T. 1. p. 697.
G 4
111.
BOEK
IV.
IOOFDST.
. voor C.
292.
. van R,
46Q.

III.
BOtK
IV.
HOOFDST.
J. vo r C.
292.
J. van R,
460.
104. ROMEINSCHE
PAPIRIUS, die in dezen hagchelijken
krijg niets voorbaarig noch zonder overleg
met CARVILIUS wilde doen, liet, na
eenige dagen ftil gelegen te hebben, den
anderen Conful aanzeggen, dat hij voor­
nemens was, des anderen dags onder gun-
ftige voorteekenen een treilen aan te gaan
en daarom wenschte, dat CARVILIUS
zijne ftad met alle geweld beftormen
zou, om alzoo te zorgen, dat het vijand­
lijke heir uit dezelve geene verfterking
kreeg. Eenen bode met dit ontwerp af­
gezonden en gelast hebbende om des
nachts reeds te rug te komen, riep de Con­
ful zijn krijgsvolk tot eene vergadering
bij een, en hield eene redevoering over
den ongewoonen toeftel der Samniten,
.waarin hij onder anderen zeide: „ veder-
busfchen brengen geene wonden toe; ge-
fchilderde en vergulde fchilden doen geene
Romeinfche werpfpies affpringen, en zulk
eene witte keurbende wordt fchierlijk
in den flag met bloed bemorscht; mijn
vader heeft wel eer hunne verzilverde en
vergulde flagorde in de pan gehakt, en
als overwinnaar had hij meer eer van hun­
nen buit, dan zij van hunne wapenen;
mis-

GESCHIEDENISSEN. 105
miöfchien is het voor mijnen familienaam
bewaard, om den grootften toeftel der
Samniten te verijdelen , en onze markt met 1
hunne verderfden op te pronken ; hun •
dikwijls vragen en verbreken van den vre- j
de mishaagt den Goden zeker; en, mak­
ken wij eenig gegrond denkbeeld van de
Godheid, dan zal zij geene benden be-
gunfligen , welke haaren dienst met men-
fchenbloed onder dat van offervee ver­
mengd bezoedelt hebben, terwijl hunne
afgedwongene en fchriklijke eeden hun even
zeer voor hunne eigene medeburgers , rals
voor de Goden,en hunne vijanden, moet
doen vreezen." (1)
PAPIRIUS, die van deze onmenfche- Bedrog
lijkheden der Samniten door
fins wig-
ontrouwe *
helaars.
overlopers kennis gekreegen had, bragt
de gemoederen zijner benden, die reeds
hoogst verbitterd tegen deze vijanden wa­
ren, tot zulk eenen hoogen trap van
verfoeijenden afkeer van hun, dat zij
naauwlijks geduld genoeg hadden, om
het overfchot van dien dag en den daar­
op volgenden nacht aftewachten, maar
(1) Liv. L, X. c. 29-
G 5
zich
IIT.
B O E K
IV'
iOOFDST.
. voor C
'.91.
. van Ru
4Ö0.

III
BOEK
IV.
HOOFDST.
J. voor C
292.
J. van R.
460.
ICÖ ROMEINSCHE
zich beklaagden, van terftond de wape­
nen niet aan te kunnen grijpen. Na­
dat de afgezonden bode met de goed­
keuring des ontwerps tot eenen aanval
door CARVILIUS te rug gekomen was,
liet PAPIRIUS met de derde nachtwaak
den Opzichter der hoenderen zijne voor­
teekenen nemen. Daar elk, die in het
leger was, brandend naar den flag verlang­
de , wenschte een ieder, die bij het ne­
men van dit voorteeken tegenwoordig
was, dat het zelve gunftig uit mogt val­
len , en daar de hoenderen evenwel geen
voedzel wilden gebruiken , nam de Wig-
chelaar op zich, om den Conful te ver­
zekeren, dat zij greetig gegeten hadden.
Zich volkomen vergenoegende met dit
bericht, maakte PAPIRIUS voor het
ganfche leger de gunst der Goden be­
kend , onder wier geleide hij daarom het
teeken tot den flag gaf. Onder het uit­
trekken des heirs werd hem door eenen
overloper kennis gegeven , dat 'er twintig
Samnitifche cohorten , elk omtrend van vier
honderd mannen fterk, tot ontzet van Co­
minium uit het vijandlijke leger waren af­
gezonden. Oogenbliklijk zond hij een
bode

G E S C H I E D E N I S S E N . I07
bode met dit belangrijk bericht naar zijnen
Ambtgenoot, en verdubbelde zelf
den algemeenen fpoed van zijn krijgsvolk
om in flagorde te komen.
Terwijl de Veldheer zijne bevelen hier
toe aan zijne onderbevelhebbers mededeel­
de , hoorden de Romeinjche Ridders , dat de
Opzichters der hoenderen hun bezwaar aan
eikanderen mededeelde over de voorteekenen
van dezen dag, en zulks als eene
zaak van zeer veel belang befchouwende
maakten zij dit aan SP. TAPIRIUS, den
neef des Confuls, bekend. Deze jongeling,
die zelf eerst alles bij de Opzieners der
hoenderen angstvallig onderzogt had,
kwam nu met eene heilige huivering op het
gelaat den Conful zulks melden : maar deze,
die zeerwel wist, dat het vertrouwen
des krijgsvolks op de uitfpraak des bijgeloofs
de wigchelaarij alleen noodzaaklijk
en veel vermogend maakte, andwoordde
hem zeer bedaard : „ wat u betreft, blij!
braaf en zorgvuldig: maar heeft de Wigchelaar
geloogen, zoo wagt de ftraf hem
op. Mij is het beste voorteeken voor
Rome en het krijgsvolk bekend gemaakt,
en daarmede is het wel." Voords gelas-
tede
lil.
BOEK
IV.
IOOFUST.
|. voor C.
292.
\. van R.
460.
PAFIIUUS
fpeelt met
s'Volks
bijgeloof.

I TR­
EDE K
IV.
HOOFDST.
J. voor C.
292.
]• van R,
460.
Wettel uk
tekrijgslis
van PAPI-
K1US.
ia3 IOMÏINSCHE
tede hij den Hopluiden, dien Wigchelaar
voor aan in de flagorde te plaatzen, en
zorgde tevens, dat, eer het tot een
treffen kwam, een bij toeval kwanswijs
ontfchooten pijl hem voor aller oogen
nedervelde. — „ Of de Goden ook met
ons zijn, daar zij terftond dien misdaa-
diger ftraffen!"riep PAPIRIUS geveinsd-
lijk uit, wanneer men hem den dood des
Wigchelaars met fchijnbaare verbaazing
meldde : en voords het gehoorde krasfchen
van een raaf voor het allergunfligfte
voorteeken opgevende, viel zijn heir met
het blinde- vertrouwen des bevredigden
bijgeloofs op de reeds gefchaarde en prach­
tige vijandelijke flagorde aan. CO
In het begin van den flag weerden zich
de Samniten, bijzonder diegenen, die on­
der den gemelden ijslijken eed lagen , dap-
perlijk. Het herdenken aan hunne zelf-
vervloekingen deed hun eenen aanval uit-
ftaan, waar voor zij anders , die zoo vaak
gewend waren overwonnen te worden,
zeker
(1) Liv. L. X. c. 40. ZoofcbranderTprong bet
beleid met hetblia.de ea echter zeer vee! vermogend
bijge'ouf om.

GESCHIEDENISSEN. IOQ
fceker zouden bezweeken zijn. Maar eens­
klaps ging 'er op zekeren afftand eene
wolk van ftof op: dezelve werd veroor- K
zaakt door de muildrijvers des Romein-^
fchen legers, dien PAPIRIUS geheimen]
last had gegeven om onder bevel van s P.
NAUTIUS agter het gebergte langs te
trekken en zich, onder het vechten, op
deszelfs kruin te vertoonen. Deze krijgs­
list werd zeer wel uitgevoerd, wijl de
ezeldrijvers, met takken van hoornen over
den weg fleepende en flaande, nog een
veel dikker wolk van ftof deeden op­
gaan, dan anders aan de geringheid-van
hun .aantal geëvenredigd was. De Ro­
meinen werden hier door zoo wel, als
de Samniten, misleid en in hun denk­
beeld van een ander aanrukkend leger be­
vestigd door den Conful, die luidkeels
tusfchen de voorste gelederen uitriep , zoo
dat de vijanden zulks konden hooren:
,, Cominium is over; CARVILIUS rukt
aan; overwint, eer hij in den roem van
uwe zege deelt!" (O Voords liet hij op
(O FRONTIN. Strateg. L. II. c 4. ex. I.
een
III.
BOEK
• v.
OOFDST.
. voor C.
292.
. van R.
400.

in.
BOEK
IV.
HOOFDST.
J. voor C
392.
J. van R
400.
110 ROMEINSCHE
een afgefproken fein zijne ruiterij tusfchen
het voetvolk dóór op de vijanden in vallen,
die nu, zonder om eed of zelfver-
' vloeking te denken, vol verwarring de
• vlucht namen: de linne keurbende werd
geheel uit een geflagen, het overige voetvolk
werd terug gedreeven in het leger
bij Aquilonia, de Adelende ruiterij vluchtede
naar Bovianum. De rechter vleugel
der Romeinen rukte onder L. VOLUM­
NIUS naar het vijandlijke leger voord,
en maakte 'er zich fpoedig meester van:
de linker vleugel tastede onder L. SCI-
PIO de ftad Aquilonia aan, welke niet
moediger, dan het vijandlijke leger, verdeedigd
werd, maar van zelfs meer wederftand
bood. SCIPIO overrompelde
ze echter in den eersten fchrik der burgers
en zou van zijne overwinning fchier
geen gebruik hebben durven maaken, indien
zijn Veldheer, die met verbaazing
de Romeinfche legervaanen op de vijandlijke
muuren zag, niet meer volks had laten
aanrukken, om hem van zijne verovering
te verzekeren.
Deze flag van Aquilonia kostede den
Sam

GESCHIEDENISSEN. III
Samniten, volgends OROSIUS, CO twaalf,
en volgends LIVIUS, meer dan dertigdui­
zend mannen. Zoo belangrijk dezelve voor 1
Rome was, zoo roemrijk opende bij de
loopbaan voor den bekwaamen Veldheer
PAPIRIUS, die door deze eerste proef van
zijn krijgsbeleid reeds den lof van zijnen
vader behaalde, en zich in het midden
des gevechts onderfcheiden had als den
luchthartigften Veldheer, dien men immer
zag. De betwiste voorteekenen noch de
hagchelijkheid des ftrijds benamen hem
zijne natuurlijke en op een grootsch zelfvertrouwen
fteunende blijmoedigheid niet.
Zijne ganfche gelofte aan JUPITER den
Overwinnaar belfond in de plenging van
eenen beker gehonigden wijn, wanneer
hij de overwinning behaalde. (2)
Even
(1) OROS. L. III. C. 22. De grootere waar-
fchijnlijkheid van deszelfs opgave valt van zelfs in het
oog, wanneer wij bedenken , dat het ganfche heit
der Samniten maar 40,000 mannen fterk was, en reed»
eene afgezondene bende van 8000 mannen miste;
terwijl de Adel en ruiterij nog veilig naar Bovianum
fchijnt gevlucht te zijn.
Ca) Liv. L. X. c. 41, 4a.
Ut.
BOEK
IV.
IOOFDST.
f. voor C.
292.
f. van R.
460.
Roemrijke
) ver winling
der
Romeinen,

112
ROMEINSCHE
ra. Even gelukkig had CARVILIUS hij
BOEK
IV.
Gbminium gevochten : volgends overleg met
HOOFDST. zijnen Ambtgenoot had hij des morgens
J. voor C ' vroeg die ftad geheel ingeflooten en der-
392.
J. van R zelver poorten met eene fterke bezetting
460.
tegen allen uitval bewaakt. Op het punt
Comim'un
door CAR • van den ftorm te waagen had hij het be-
VILIUS ver
overd.
' richt van den optogt van twintig vijand­
lijke Cohorten door den bode van PAPI­
RIUS gekreegen, het geen hem den ftorm
had doen uitftellen, tot dat hij zijnen
Onderbevelhebber D. BRUTUS SCAE-
VA met de eerste keurbende en twintig
Cohorten hulptroepen had afgezonden om,
wat het ook kosten mogt, deze verfterking
aftefnijden. Voords had hij den ftorm on­
dernomen en Cominium veroverd. Vijftien
duizend en vierhonderd inwooners hadden
zich op zijne genade overgegeven, over
de vier duizend waren 'er gefneuveld.
De twee afgezondene benden waren
niet flags geraakt. Die der Samniten
waren uit het leger nog tijdig genoeg van
Cominium terug geroepen , maar hadden
Aquilonia niet bereikt, voor dat de vlam
reeds uit die ftad en legerplaats oprees.
In vertwijfeling, werwaards zich te wen­
den

GESCHIEDENISSEN. II3
den hadden zij den nacht onder den bloo- III.
BOEK
ten hemel doorgebragt, en waren zij den IV.
[OOFDST.
volgenden dag door de vlucht aan de ver-'
. voor C.
volging der Romeinjche bende ontkomen, • 293.
welke haar te vergeefsch had nagezet, (i) . . van R,
460.
Beide de Conjuh gaven de veroverde
Heden ter plundering aan hun krijgsvolk,
en lieten ze voords in brand Heken. Vol
vreugde over hunne eigene en elkanders
overwinning, trokken de beide heiren bij
een, en deelden de Conjuh de welverdiende
prijzen van dapperheid openlijk in
elkanders aanzien uit. De beide Veldheeren
waren van één begrip, dat men
thands, daar de vijand niet één leger in
het veld had, geheel Samnium volkomen
moest, zien te onder te brengen, en daartoe
deszelfs Heden een voor een aantasten,
het geen de krijgsbenden verrijken
en de Samniten vernielen zou. Het Volk
en den Raad dus kennis van hunne onderfcheidene
verrichtingen door brieven
gegeven hebbende, voerde PAPIRIUS
zijne benden tegen Saepinum, C A R V I ­
LIUS de zijnen tegen Volana aan. (2)
(1) Liv. L. X. c. 43.
Een
(a) Saepinum lag negen mijlen ten westen van het
V. D E E L . H var

m:
B O E I!
IV.
HOOFDST.
J. voor C,
202.
J. van R
460.
Vreugde
bedrijven
ie Rome.
H4
ROMEINSCHE
Den bond
. De gezantfchappen der bondgenooten >
genooten welke zich in den Raad kwamen beklaa-
hulp tegei
de Etrugen over de vernieling hunner grenzen
riërsbeloofd. door de nabuurige Etruriërs, kreegen nu
het bemoedigende andwoord : „ dat zij zich
Opftand
der Faleriêi
.
Een algemeen dankfeest geduurende vier
dagen deed de vreugde blijken van geheel
Rome over deze roemrijke en tevens zeer
tijdige overwinningen. Een nieuwe pp-
ftand van Etrurie had den Raad reeds be­
zorgd gemaakt voor het behoud van den
Staat, wanneer de kans eens ongelukkig
keeren mogt in Samnium, alwaar thands
meest al de Romeinjche krijgsmagt was.
niet beklaagen zouden over hunne trouw
als bondgenooten, wijl Etrurie eerst dags
het zelfde lot van Samnium ondergaan zou."
Men zou evenwel min werkzaam aan
deze zijde gebleeven zijn, om den Con­
fuls hunne handen geheel vrij in Samnium
te laten, indien men niet gehoord had
van den qpftand der Faleriërs, die zinds
lange trouwe bondgenooten geweest wa­
ren. Na eene vruchtelooze bezending
van Verbondspriesters aan deze ftad, gelas-
veroverde Aquilonia: Volana is niet wel aan te wij­
zen. Vid. DRAKENB. in b. I.

GESCHIEDENISSEN. 115
lastede de Raad den Confuls dus, om een in.
BOEK
van beiden, bij het lot, Samnium voor
IV.
Etrurie te verlaten.
300FDJT»
CARVILIUS, die reeds Volana, Pa-
[. voor C.
592.
lumbinum en Herculaneum ingenomen f, van R.
460.
en in die drie lieden tien duizend Sam­
CARVILIUS
niten om hals gebragt of krijgsgevangen ; ïaar Etrugemaakt
had, trof het lot, om naar Etru­
>ie.
rie op te breken. (2)
PAPIRIUS vond na het vertrek van zij­
nen Ambtgenoot zeer veel werk voor Sae
pinum, het geen even moedig verdeedigd
werd , als het flerk bewald was. Na het af-
keerenvan verfcheidene zeer hevige uitval­
len gelukte het hem ten laatften , een gere­
geld beleg rondom deze ftad te flaan, en
haar daardoor tot de overgave te dwingen.
Daar de Samniten hun meeste vermogen
in eenige fterke fteden gebragt hadden,
lever*
("O Palumbinum en Herculaneum kunnen als Samnitifcbe
fteden door de landbefchrijvers niet worJen
aangeweezen. CELL. Ceogr. /Int. T. I. p. 696.
(2) Livius merkt aan, dat dit lot hoogst aan­
genaam was voor het krijgsvolk van CARVILIUS,
om dat het de koude van den winter in Samnium
niet kon uitftaan ; — Etrurie ligt evenwel veel noor-
derlijker, - wij kunnen dit niet oplosfen.
H a
Saepinum
)oor PAPIuus
vsro«
;erd.

III.
BO 6K
IV.
HOOFDST.
J. voor C
•292.
J, van R
460.
Zegepraa
van PAPI­
RIUS.
Il6 ROMEINSCHE
leverde deze verovering eenen buit op,
waarmede zich het Romeinjche krijgsvolk
waarlijk verrijken kon.
De dik gevallene fneeuw en ftrenge
'koude dreef den Conful uit het veld, om
de eer van eenen zegepraal te Rome te
genieten. De fchitterende roof der Samniten,
de menigte van aanzienlijke krijgsgevangenen
, de kranzen en eereteekenen
van alle de ruiters en voetknechten, de
rijke buit, dien de verkoping der krijgsgevangenen
had opgebragt, (1) en al het
zilver, het geen uit de veroverde fteden
was opgezameld, (2) maakten dezen zegepraal
gansch ongemeen in luister, maar
ftelden tevens den overwinnaar aan de
wangunst zijner krijgsknechten en het
verwijt der burgeren bloot, wijl al die
fchatten, waarop de greetige oogen des
krijgsvolks gevlamd hadden, in 's Lands
fcbatkist werden geftort, en 'er eene belasting
geregeld werd ter betaaling der
foldij van de talrijke legers, welken de
Staat
(1) Dezelve bedroeg 2,533»°°o ponden kopers,
en dus, naar onze bereekening, 75,9^0 Guldens.
(2) Het zelve beliep 330 ponden.

GESCHIEDENISSEN, 117
Staat geduurig in het veld moest hou­
den.
De cieraadien, in dezen veldtogt aan
de Samniten ontroofd, waren zoo menig­
vuldig, dat PAPIRIUS daarmede niet al-;
leen den tempel, door zijner vader aan
QUIRINUS beloofd, en door hem thands 1
plegtig ingewijd, oppronkte en de ganfche
markt behong, maar dat derzei ver
overfchot aan de Romeinfehe volkplantingen
en bondgenooten ter verfraaijing hunner
tempelen en openbaare plaatzen verzonden
werden. (1)
Nog eene bijzonderheid onderfcheidde
dezen zegepraal zoo wel in de gefchiede- j
nis der kunsten en wetenfchappen, als*
op de rollen der vernielende menfchen-
flachting. Daar de Romeinen tot nog toe
hunne dagen in geene uuren hadden weten
te verdeelen bij gebrek vaneenig werktuig,
om den fteeds voordfnellenden tijd,
die nu eens langer, dan eens korter valt,
in gelijke afilanden te kenmerken, plaatfte
PAPIRIUS den eersten zonnewijzer
aan den tempel van quiRinus. Waar-
(1) Liv. L. X. c. 45, 4.
H 3
fchijnr
UT.
BOEK
IV.
IOOFDST.
|. voor C.
295.
. van R.
460.
Schitte-
ende buit.
De eerfte
:onnewijer
te Ro-

Hö ROMEINSCHE
III. fchijnlijk vond hij denzelven bij zijne ver­
BOEK
IV overingen, wijl het naderhand mede als
HOOFDST.
eene bijzonderheid is aangeteekend, dat
J. voor C,
292. M. VALERIUS MESSALA eenen ande­
J. van R. ren uit Sicilië medebragt. De Romei­
460.
nen, die tot nog toe van geene andere
dagverdeeling, dan in vóór en na den
middag hadden geweeten, zijn zeer waar-
fchijnlijk zelve niet op eene uitvinding
gevallen, welke allereerst met zeer veel
lof aan ANAXIMANDER of ANAXI-
M E N E s van Mileten, ten tijde van c Y-
RUS den Grooten, is toegefchreeven. Sci-
PIO NASICA vond lang nadeihand het
eenvouwdige middel eerst uit, om den
tijd door eenen waterloper af te meeten ,
die ook des nachts of bij eene betrokke­
ne lucht van dienst kon zijn; terwijl de
uitvinding van andere uurwerken voor de
Romeinen altijd een diep geheim bleef, (IJ
Na het genot van zulk eenen luister­
rijken zegepraal bragt PAPIRIUS zijn
overwinnend leger weder naar het Ves-
cyn-
(1) PLIN. Hifi Nat. L. VJl. c 6a CENSOR.
de die tiatali c. XXIII. ADAM. Rom. Ant. p. 332,
333*

GESCHIEDENISSEN. IIQ
tynfche land, om het zelve door eene
overwintering tegen nieuwe vijandlijkhe­
den der Samniten te dekken.
Intusfchen had de Conful CARVILIUS
de ftad Troilium (i) in Etrurie aangetast
en veroverd, na alvoorens aan vier honOverwinderd en zeventig van derzelver rijkfte inningen van
wooners eenen
CAUViilUS.
vrijen aftogt ten kosten
van zeer veel fchats vergund te hebben.
Voords had hij vijf fterke fohanzen ver-
meesterd, en den Faleriers eenen wapen-
ftilftand voor één jaar doen kopen voor
honderd duizend ponden kopers (2) en
een jaar foldij voor zijne benden. Na
deze krijgsverrichtingen kwam hij eene
dubbelde zege te Rome vieren , welke , in­
dien zij al min fchitterend over de Som-
niten was, dan zijn ambtgenoot had ge-
nooten, aan de voorige echter in luis­
ter gelijk gemaakt werd door zijne Etru-
rifche overwinningen.
'sLand;
(1) Troilium kan door de iandb.-fchrijvers niei
worden aangeweezen, die daarom ineenen, dat hei
zelve Trosfulum zal moeten zijn, het geen ter zijde
van het I'alfmifebe meir lag. Zie de kaart ag'tt D 1
l. — D 8 A K K N B, in b /•
(2) 3000 Guldens.
li 4
III.
BOES
IV.
HOOFDST.
}. voor C,
392.
J. van R,
4Ó0.

III.
BOER
IV.
HQOFDST,
J. voor C
292.
J. van B.
460.
Uitdeelingen
van
CARVILIUS.
120 ROMEINSCHE
'sLands fchatkist werd door hem ver­
rijkt met drie honderd en negentig dui­
zend ponden kopers, (1) die 'ervan den
buit overfchooten, na dat hij daarvan
eerst eenen tempel ter eere van de dap­
pere Geluksgodin gefticht en eiken voet­
knecht twee honderd ponden kopers ge-
fchonken had. (2) Eene uitdeeling, wel­
ke, hoe gering ook, het krijgsvolk teaan-
genaamer was, om dat PAPIRIUS de­
zelve aan zijne benden onthouden had.
De gunst, waarin CARVILIUS hier door
bij het Volk geraakte, was groot genoeg,
om L. POSTUMIUS, den Conful des
(1) 117,00 Guldens.
voo-
(2) Daar men ahijd gewoon was, den Hopluiden
eens zoo veel en den Ruiteren twee maal zoo veel,
dan den voetknechten, in foldij en bedeeling te ge­
ven, laat zich deze plaats van LIVIUS ("L, X. c.
46.) niet wel begrijpen , waarin gezegd wordt, dat
CA RVIIIUS flechts de helft aan de Hopluiden en
Ruiters gaf Vide DRAKENB. in h. I. — Volgends
PLINIUS (L. XXXIV. c. 18) zou CARVILIUS
ook een Colosfus-beeld ter eere van JUPITER op
het Capitolium uit zijnen buit, op de Samniten be.
haald hebben opgericht, terwijl de Fafti Capitolini
hem eene maand vroeger, dan PAPIRIUS, over de
Samniten alleen doen zegepraalen.

G E S C H I E D E N I S S E N . 121
voorigen jaars, dien hij wilde befchermen,
van de vervolging te bevrijden van eenen
Gemeensman M. SCANTIUS.
Waarfchijnlijk voerde M.
f. voor C,
A T I L I U S ,
292.
de andere Conful des voorigen jaars, die f. van R,
nu Praetor was, thands eene wet in om-
460.
Wet over
trend de voogdijfchap van weezen, wier de voogden.
vaders zonder uiterften wil waren geftor-
ven, en die geene naauwe bloedverwanten
hadden. De twaalf tafelen had dan voor
deze ongelukkigen niet bijzonder gezorgd,
de wet van ATILIUS ftelde daarom vast:
dat de Praetor en de Gemeensluiden bij
meerderheid van ftemmen in zulk een ge­
val eenen voogd benoemen zouden, (i)
In dit jaar voerde men ook voor het Het ge-
eerst de gewoonte in, om met die kranbruik der
kranzen
zen en eereteekenen, welken men in het bij openlijkefees­
veld behaald had, en inzonderheid met
teninge­ palmtakken in de hand, in naarvolging voerd.
der Grieken, de groote feestfpelen bij te
woónerü
.Bij de verandering van Overheden werd o_.
BIUS GUR­
FABIUS G U R G E S eilD. JUNIUSBRU-
GES en D.
T us
CO PIGHII Jtw. T. i. p. 397. CAJI Injlit.L.
1. Tic. 7 de tulelis:
H 5
UL
BOEK
IV.
HOOFDST.
Q. FA­

III.
BOEK
IV.
HOOFOST.
J. voor C,
291.
J. van R.
461.
JUNIÜS
BRUTUS
SCAEVA
Cof.
Hevige
pest.
122
ROMEINSCHE
TUS SCAEVA tot Confuls benoemd. (1)
Hun regeeringjaar , het geen zich , na
zulke luisterrijke overwinningen zoo vreed­
zaam liet aanzien, werd weldra door ee­
nen ramp beftreeden, waaronder Rome, bij
gebrek aan geneeskundigen , telkens aller­
ongelukkigst leed. De pest woedde thands
zoo hevig onder de burgers, dat dezelve
als een bijzonder ftrafgericht der Goden be-
fchouwd, en de Sibyllynfche Godfpraaken
over de middelen tot deszelfs verzoening
geraadpleegd werden. De bekwaame raad-
pleegers dezer Godfpraaken zagen onge­
twijfeld te recht in, dat de geneeskunde,
welke elders reeds met zoo veel toejuiching
geoefend werd, de beste hulpmiddelen te­
gen zulke volksrampen zou kunnen aan
de hand geven, wanneer het Volk flechts
eerst
(,) VAIERIUS MAX. (L. IV. c. 1. ex 5.)
verhaak, dat de oude FABIUS MAXI MUS zich inet
alle kracht, fchoon vruchteloos verzettede tegen de
verkiezing van zijnen zoon , niet om dat hij zijne be"
kwaamheid of braaihekl in twijfel trok, maar op dat
het hooge Staatsbeftuur niet al te lang onder één ge-
flacht zou blijven, daar hij zelf vijf maaien, en zijn
vader, groo:vadsr en voorouders zeer dikwijls Cas-
fuk geweest waren. •

GESCHIEDENISSEN. I23
eerst eene behoorlijke achting voor deze
kunst wilde bewijzen, (i) Hier aan ten
minsten fchijnt ons de Godfpraak der 53-
byllen toe te fchrijven, welke gebood om
AESCULAPIUS, den God der Genees­
kunde van Epdaurus, eene Stad van Pelo-
ponnefus, naar Rome te brengen. (2)
Het Gemeenebest genoot even min uit­
wendig die rust, welke het zich van afge-
ftreedene vijanden had mogen belooven.
Men verbeeldde zich, dat men de Samni­
ten nu eens voor altijd zou kunnen te on­
der brengen, wanneer men de vervolging
tegen hun hervattede, eer zij eenigen adem-
togt
(1) Vergelijk hier de aanteekening onder D. III.
bl, 198, 199.
(2} Liv. L. X. c. 47. Hier verliezen wij
onzen uitmuntenden leidsman LIVIUS, wiens tien
volgende gefchiedboeken , tot fmart der ganfche let­
terkunde en vooral van ons „ die hem fteeds zorg­
vuldig van verre naarvolgden , zijn verlooren ge­
raakt. Met het begin van dan tweeden Punifchen
oorlog zal hij andermaal onze gids zijn, intusfchen
zullen wij de aanvulzelen dezer tien verloorene boe­
ken , welken een Duituh geleerde (. FREINSHE-
Mius daarvan met zeer veel moei'e heeft zamen*
gebragt in de helft der voorgaande eeuw, gebruiken,
maar zelve tekens met verdubbelde zorgen andere Ou­
den naarflaan.
III.
BOEK
IV.
IOOFDST.
|. voor C.
291.
f. van R.
461.
Uitwendige
on.
'ust.

III.
BOEK
IV.
HOOFDST.
J. voor C.
291.
J. van R.
461.
124 ROMEINSCHE
togt konden haaien. Men zond dus den
Conful FABIUS tegen hun uit, terwijl
B R u T u s met een leger Etrurie introk.
Maar de toenmaalige pest binnen Rome en
de aanflelling van twee Confuls, wier onder­
vinding of ontzag in het veld nog niet
zeer te vreezen was, maakten de Samni­
ten flout genoeg, om wedereenigekrijgs­
magt bij een te brengen en de Campaners,
dien zij altijd veracht hadden en echter als
de bewerkers van den ganfchen heilloozen
oorlog met Rome bleeven befchouwen,
aan te tasten.
Onvoor. FABIUS bragt tegen hun wel al het
zichtigheid
van vuur zijner voorvaderen ten veld, FA­
maar
BIUS. zijne eigene drift om aan den flag te komen
en zijne geringachting van vaak overwon­
nene vijanden^ benamen hem derzelver
fchrander beleid. Met verfnelde marfchen
op Samnium voordrukkende , en weldra
eenige vijandlijke befpieders in het oog
krijgende , die op het zien van zijnen aan-
togt terftond terug keerden, meende hij,
dat het ganfche vijandlijke leger terug trok
en verdubbelde hij zijne poogingen, om,
zonder de minfte omzichtigheid naar het
getal der vijanden of de gefteldheid der
plaat-

GESCHIEDENISSEN. 125
plaatze, alwaar hij zich bevond, het ge­
waand vluchtende leger te agterhaalen.
Bij de Samniten, die van alles door hun­
ne befpieders waren verwittigd, had het
zorgvuldigfte beleid plaats : zij koozen
eene uitmuntende ftandplaats , fchaarden
zich geregeld in ilagorde, en bemoedig­
den zich onderling door de gunftigfte uit­
zichten op eene overwinning.
De uitflag van den eerften fchok der Nederlaag
Remeinfche benden, welke vermoeid van
den verfnelden marsch en ongeregeld
op wel geüootene en onvermoeide vijan­
den aanvielen, was, gelijk men dien ver­
wachten moest. FABIUS verloor drie
duizend krijgsknechten en had nog veel
meer gekwetflen : de nacht alleen behield
het overfchot zijns heirs.
Hij floeg zich nu op eene gefchikter
plaats neder en verfchanfle zijn leger:
maar in het zelve had alles het rampzalig-
fte aanzien. Het ontbrak den vermoeiden
aan rust, den hongerigen aan voedzel,
den gewonden aan bijftand: hunne wape­
nen alleen' hadden zij uit hun voorige le.
ger behouden. Het akelige van dien nachi
geleek nog niets naar de vrees voor der
aan-
lil.
BOEK
IV.
iOOFDST.
[. voor C,
391.
ƒ. van R.
461.
van FABIUS.

III.
BOEK
IV.
HOOFDST.
J. voor C
api.
J. van Ri
461.
FABIUS
ter verandwoording
geroepen.
I2Ö ROMEINSCHE
aanftaanden dag, wanneer men zich voor-
Helde als offervee geflacht te zullen wor­
den van vijanden, wien men zoo vermoeid,
'zoo verhongerd, zoo gewond, zoo verminderd
geenen tegeniland zou kunnen
bieden. Een valsch gerucht, dat de andere
Conful met een versch leger zijnen Ambtgenoot
te hulp kwam , wederhield echter
de Samniten van eenen aanval op de legerplaats
van FABIU s, en deed hun, wel te
vreden met hunne behaalde overwinning,
elders aftrekken. De Romeinen maakten
zich deze onverwachte uitkomst mede ten
nutte en zogten eene veiliger ftandplaats.
Bij het ontvangen der rampzalige tijding
hiervan werd het misnoegen der burgers
nog meer door de geleedene fchande , dan
door het verlies ten hoogften top gevoerd
tegen den roekeloozen Conful, wiens onbezonnenheid
eenen oorlog , die reeds al
te lang geduurd had, maar al te veel nieuw
voedzel gegeven had. In den Raad zoo
wel, als bij de Gemeensluiden, hoorde men
over hem op de hevigfte wijze fpreken,
m een volkomen Raadsbefluit riep hem
voor eenen bepaalden dag te rug, om
zich te vcrandw-oorden.
Bij

GESCHIEDENISSEN. 127
Bij zijne komst vond FABIUS zich
door eene menigte befchuldigers aange­
HOOFDST.
vallen , die, daar hij zijn bedrijf niet kon
j. voor C.
verdeedigen , om zijns vaders wil, in 291.
plaatze van hem te verfchoonen, te hevi­ J. van R.
4.6 J.
ger aanvielen, wijl het te onvergeeflijker Hevige
fcheen, dat de zoon van zulk eenen man , asnval tegenFAdie
onder de zegepraalen zijns vaders groot BIUS.
geworden was, niet flechts den Romein-
fchen naam, maar tevens den overgeërf-
den roem van alle zijne voorvaderen door
zijne onvoorzichtigheid zoo fchandelijk
bezoedeld had.
De verbitterde gemoederen, die naauw- Worde
door zijlijks
een oor wilden leenen aan het geen nen vader
voorge-
FABIUS ter zijner verdeediging wilde infproken.brengen,
werden echter eerst door de kin­
derliefde zijns grijzen vaders en daarna
door deszelfs redenen verzacht. Vree-
zende, dat hij zijnen zoon niet vrij zou
kunnen pleiten van alle fchuld , gaf hij
aan zijne voorfpraak eene geheel andere
wending. „ Zedig gewag maakende van
zijne eigene dienden en dien zijner voor­
ouderen, bad hij voor zich, vrij te mogen
blijven van de bkterfte grieve zijns ouder-
doms, en voor zijne ganfche geflacht van
de
ra.
BOEK
IV.

III.
BOBS
IV.
HOOFDST.
J. voor C.
2pr.
J. van R.
461.
FABIUS
vrijgefproken.
128 R O M E I N S C H E '
de onuitwischbaarfte fchande in de ver­
oordeeling zijns zoons. Terdond voegde
hij hierbij, geenzins de vergifnis van eene
dwaaling ter erkendnis van overoude of
pas beweezene dienden van den Staat te
begeeren , indien het Gemeenebest meer
voordeel in derzelver drenge draf del­
len mogt, wijl zijne zucht voor het alge­
meene welzijn alle andere gevoelens on­
derdrukte : hem echter fcheen het, dat
eene vroege dwaaling meestal heilzaam
was, en dat de Staat in het vervolg niet
meer van eenen wijs geworden jongeling zou
te vreezen hebben. Hier voor durfde hij
borg blijven, en verder bood hij zich te­
vens aan, om als Onderbevelhebber zich bij
zijnen zoon te voegen, en alzoo hem,
wien het alleen aan voorzichtigheid ont­
broken had, om de eer van zijn geilacht
en van het gemeenebest daande te hou­
den, tot eenen Veldheer te vormen, in
Wien het Volk niets meer zou te vergeven
vinden."
Het Volk leende aan deze redenen ge­
hoor en liet den Conful, onder het gelei­
de van zijnen vader, nu met zoo groote
verwachting naar zijn leger wederkeeren,
als

GESCHIEDENISSEN. 129
gis het hem met verontwaardiging uit het
zelve had zien terug komen.
Alles kreeg terftond door de zorgen 1
van den ouden FABIUS eene andere ge-J
daante : de bondgenooten, die aan hem zoo J
veele verplichtingen hadden, {tonden hem
gereedelijk ten dienst, en de moedelooze
krijgsknechten herleefden op zijne aan­
komst.
Bij de Samniten had de behaalde over- Da Samititengelagen.
winning geenen minderen moed gegeven,]
en daar dezen even gezind waren , om hun­
nen behaalden roem flaande te houden ,
als de Romeinen, om den hunnen van de
jongfte vlek te zuiveren , kwam het fchier-
lijk tot een algemeen treffen. De kans
fcheen den laatften andermaal ongunflig ,
en de vijandlijke Veldheer had reeds den
Conful met eene uirgelezene bende omcin-
geld , wanneer de oude Krijgsman zijn
paard op den dikflen drom der vijanden
aandreef, en door de ruiters gevolgd, die
zich fchaamden door het vuur des grijz-
aards overtroffen te worden , eene beflis-
fende wending aan den ganfchen flag gaf.
De Romeinfche keurbenden kwamen door
zulk eenen voorvechter tot ftaan en weldra
V. DEEL. I tot
ui.
BOEK
IV.
IOOFDST.
. voor C.
291.
, van R,
461.

III.
B O B K
IV.
HOOFDST.
I3Ó R O M E I N S C H E
tot eenen onwederftaanb'aaren aanval. Te
vergeefsch gedroeg de oude en beroemde
vijandlijke Veldheer, c. PONTIUS HE­
J. voor C. R E N N 1 u s, zich als een uitmuntend Be­
291.
J. van R velhebber en krijgsknecht tevens; hij kon
461.
de vlucht zijner benden bij dezen fchok
niet keeren, en verloor daardoor zelf de
gelegenheid, om te ontkomen. Vier dui­
zend Samniten werden nevens hem krijgs­
gevangen gemaakt, twintig duizend wa­
ren 'er op het flachtveld gebleeven. De
vijandlijke legerplaats werd veroverd en
derzelver rijke buit vermeerderd met eene
uitgebreide plundering van Samnium en
de verovering van verfcheidene Steden.
Zoo veel hing 'er af van het beleid eenes
mans, dat het overwonnen leger nu in 0-
verwinning kon wederkeeren, en de vij­
andlijke Veldheer, die eerst overwinnaar
was , thands als gevangen den zegepraal
zijns overwinnaars doen fchitteren moest,
waar toe hij tot het volgende jaar bewaard
werd, waarfchijnlijk om dat de woedende
pest Rome tegenwoordig ongefchikt voor
de vreugde van zulk een zegefeest maak­
te.
Terwijl dit in Samnium voorviel, had
de

GESCHIEDENISSEN. I3I
de andere Conful BRUTUS, die den ee­ m.
nen Conful des voorigen jaars, SP. CAR­
BOEK
iV.
VILIUS, als Onderbevelhebber had bij' IOOFDST.
zich gehad ,
. voor C.
van het begin van dezen ^
291.
veldtogt af, gelukkig in Etrurie geoor-^ . van R«
logd.
461.
Het afzijn van hem en zijnen Ambtge­
noot ten tijde der verkiezing van nieu­
we Overheden deed het ftaatsbeftuur tot
eene Tusfchenregeering vervallen. L.
POSTUMIUS MEGELLUS zat bij de
verkiezing voor en liet zich, tegen alle
denkbeelden van welvoeglijkheid van dien
tijd aan, nevens c. JUNIUS BRUTUS
tot Conful voor het volgende jaar benoemen.
(O
Trotsch op zijn derde Confulfchap en
met verachting op zijnen Burgerambt­
genoot nederziende, weigerde POSTU­
MIUS
(O F R EINSH. L. XI. c. 1—u. P IGHIUS meent
(T. 1. p. 400), dat men APP. CLAUDIUS tot
Dictator benoemd had, om deze verkiezing te regelen
, maar dat eenig gebrek in ?ijne aanftelling hem
dit Opperbevel had doen nederleggen, waar door
het beftuur tot eene Tusfchenregeering zou gekomen
zijn.
I 2
L. POSruiwius
MEGËLXUS
[II en C.

UT.
B O E K
IV.
HOOFDST.
J. voor C.
290.
J.van R.
462.
JUNIUS
BRUTUS
Cof.
Aankomst
van AESCU-
LAPIUS te
Rome,
132 ROMEINSCHE
MIUS het krijgsbeftuur in Samnium aan
het lot tusfchen hem en zijnen Ambtge­
noot over te laten, zijne voorige krijgs­
bedrijven in dat land als eene rechtmaa-
:ige aanfpraak op dit voorrecht volftrekt
willende doen gelden. C. JUNIUS, die
:e edel dacht, om het gemeenebest aan
ie halftarrigheid van deszelfs Overheden
te willen waagen, verklaarde geheel vrij­
willig afiland te doen van zijn recht ter
loting over deze post.
Thands kwamen de afgevaardigden te­
rug, die volgends de Sibyllynfche God­
fpraaken, AESCULAPIUS van Epidau-
rus gehaald hadden. Zij bragten eene
makke flang mede, welke het onnoozel
bijgeloof des volks voor den God der
geneeskunde zelf aanzag, om dat die on­
der zulk eene gedaante elders gediend
werd, en uit hoofde der vertelling, wel­
ke men van deze flang deed. Zij zou
naamlijk in den tempel van AESCULA­
PIUS te Epidaurus geheel onverwacht van
agter eenen altaar naar de afgezanten toe-
gefprongen hebben, door de Priesters van
dien God voor de begeerde Godheid op­
gegeven, en voords met de afgevaardig­
den

GESCHIEDENISSEN. 133
den gewillig te fcheep gegaan zijn, maar lil.
voords, te Antium met het fchip aan land
BOEK
IV.
OOFDST.
gekomen zijnde, zou zich eenige dagen in *
. voor C.
den tempel aldaarop gehouden hebben, doch ^
990.
daarna ook weder gewillig aan boord geko- ] , van R.
men zijn. Den Tiber opgevaren zijnde kwa­
462.
men tallooze burgers den afgezanten te
gemoet, om den God der geneeskunde
te begroeten, dankbaar het afnemen der
ziekte, welke zekerlijk van zelf reeds be­
daard was , aan zijne komst toefchrij-
vende : maar , misfchien door alle deze
begroetingen verwilderd, was AESCULA­
PIUS in den Tiber gefprongen, en naar
het eilandjen gezwommen , het geen in
die rivier voor Rome is, zonder zich ooit
weder zichtbaar voor zijne aanbidders ge­
maakt te hebben, die, hoe fpijtig ook
over deze zijne eigenzinnigheid, echter
dat eilandjen voords ten eeuwigen dage
dankbaar naar zijnen naam noemden. (O
De
(1) FREINSH, L. XI. c. 11—14. „ Wat AES­
CULAPIUS zelf betreft, men weet te weinig van
zijn Ieeven, en men heeft 'er daarom te veale verdichtzelen
van verteld.
„ De Epidauriin geven 'er dit verhaal van; Ben
I 3 ber

III.
BOEK
IV.
HOOFDST.
J. voor C
290.
J. van R
462.
I34- ROMEINSCHE
De Conful POSTUMIUS bragt dezelf­
de trotschheid in het veld mede, welke
hij te Rome tegen zijnen Ambtgenoot ge­
toond had. Hij zond eenen brief voor
uit aan FABIUS, die als Proconful door
een raadsbefluit in Samnium gebleeven
was,
herder had zijnen hond en eene geit verlooren; hij
zogt ze en vond ze weder op eenen bijgelegen berg;
de geit zoogde en de hond bewaakte aldaar eenen
zuigeling, die rondom van een luisterrijk licht fchit-
terde. Dit kind was AESCULAPIUS, de zoon van
APOLLoen CORONII. Zijn ganfche leeven was
gewijd aan den bijftand v*n ongelukkigen. De ge-
vaarlijkfte wonden en ziekten verdweenen onder zij­
ne bewerkingen, geneesmiddelen, welluidende ge­
zangen en geheimzinnige magtlpreuken. De Goden
fchikten zulks in , maar ten laatften de dooden in
het leeven durvende herroep-n, werd hij, op aan-
klagte van PLUTO, door den blikzem gedood.
Andere verhaalen laten nog eenigen fchiju van waar­
heid over, en geven ons eenen draad in handen,
dien wij een oogenbiik kunnen volgen, zonder den
ganfchen doolhof der vertellingen met denzelven te
doorlopen. - De wijze C HIR O N , de leermeester van
ACHILLES, had eenige oppervlakkige kundigheden
bekomen van de krachten der kruiden en de herftel-
ling van gdbrokeue en ontwrichte beenderen; hij liet
deze kundigheden zijnen afftainmelingen na, die eeu­
wen lang in TbètfaUt woonden en zich edelmoedig
toe-

GESCHIEDENISSEN. 135
was, hem bevelende, eene post te verlaten
, waartoe hij zelf zich genoeg in ftaat
gevoelde. FABIUS andwoordde hem, 1
dat hij geene taak kon nederleggen, wel- •
ke hem door den Raad was opgelegd.;
Men hoorde zulks te Rome en vreesde
alles kwaads van de tvveedragt tusfchen
twee
toelegden, om zieken bij te ftaan. AESCULAPIUS
fchijnt zijn leerling geweest te zijn, en, agter zijne
geheimen gekomen zijnde, dezelven medegedeeld te
hebben aan zijne zoonen MACHAON en PODALI-
EIU J. Beiden waren zij bij het beleg van Treje
en gedroegen zich zoo dapper in het ftrijden, als
handig in da verzorging van wonden, waarin de
ganfche geneeskunde in vroege eeuwen hoofdzaaklijk
beftond. MACHAON liet het leeven voor Troje en
zijne asfche , werd zorgvuldig door NESTOS. naar
Peloponnefus overgcbragt, alwaar zijne kinderen
het handwerk huns vaders voordzetteden, en altaa-
jen ter eere van hunnen grootvader oprichteden, wel­
ken zij zelve door hunne diensten aan de mensch-
heid wel waardig waren. De ftaravader van
zulk een verdienstlijk gedacht werd weldra het voor,
werp eener openlijke vereering. Zijne verheffing tot
den rang der Goden moet echter Inater daa den tijd
van HOMERUS geweest zijn, die van hem flechts
als van een bijzonder perzoon fpreekt." Foyage 4»
jtune Atiacbarjjïs. Cbap. 53. alwaar wij tevens zien
hoe mak de (langen in Epidaurie waren.
I 4
in.
BOEK
IV.
IOOFDST.
. voer G.
290.
. van R.
462.

III.
BOER.
IV.
HOOFDST.
J. voor C.
290
J. van R.
462.
I36 ROMEINSCHE
twee Veldheeren; waarom men terftond
afgezanten naar POSTUMIUS afzond,
om hem uit naam van den Raad af te
vorderen, van het leger van FABIUS
mede in Samnium oorlog te laten voeren.
Hij gaf aan deze bezending dit onver-
dragelijke befcheid: ,, dat hij, zoo lang
hij Conful was, niet naar den Raad, maar
de Raad naar hem moest luisteren " En
tevens willende toonen, dat het met hem
geene enkele woorden waren , zond hij op
ftaanden voet afgezanten naar het leger
van FABIUS, het geen voor Cominium
lag, om te eisfchen, dat hij het beleg
opbreken en aftrekken zou, of dat hij
hem anders met geweld zou verdrijven.
Ongelukkig had het 'er voor Rome uit­
gezien, wanneer FABIUS zich onverzet-
lijk tegen zulk eene onbefchaamdheid ge­
dragen had. Zelf handelbaarer van aard
zijnde en den voorzichtigen vaderlijken
raad bij zich hebbende, verliet hij Sam­
nium, na vooraf verklaard te hebben: „
dat niet 's Confuls onbefchoftheid, maar
'sLands weizijn, hem deed wijken." (1)
(O FREINSH, L. XI. c. 15, 16.
Bij

GESCHIEDENISSEN. 1^7
Bij zijne wederkomst ontvong Rome
hem , na de herflelling van zijnen eersten
misflag, edelmoediglijk, leggende hem ee- 1
luisterrijken zegepraal toe. Hij vierde
denzelven dankbaar en werd door zijnen 1
grijzen vader te paard gevolgd, die nu
even blijmoedig zijnen zoon zag zegevie- 1
III.
BOEK
IV.
IOOFDST.
• voor C.
aoo.
. van R.
462.
Zegepraal
'an FAïus.
ren, als hij wel eer hem zelf, toen hij
nog een kleene knaap was, op zijnen
arm in den zegewagen rondgedragen had.
Een gedeelte van zijn veroverden buit
werd aan zijne krijgsbenden uitgedeeld.
De vijandlijke Veldheer, die voor dezen
zegepraal bewaard was, werd na denzel­
en dood
ven onthoofd. Hij was een man geweest,! ;ebragc.
wiens beleid Rome's magt lang had we-
derftaan, en onder andere aanmerklijke
fchaaden het gemeenebest de fchande der
Caudynfche engten had aangedaan. Me­
nigmaal , zegt men, dat hij zich beklaag­
de, dat de Romeinen onomkoopbaar wa­
ren, wijl hij Jhun anders het overheer-
fchen fchierlijk zou hebben afgeleerd. —
Gelukkig voorwaar, dat, bij den eersten
bloei van het gemeenebest, de braafheid
van zeden geen minder fteun voor het
I 5 zel-
PONTIUS
li KKNNIUJ

ut.
BOEK
IV.
HOOFDST.
J. voor C.
390.
J. van R,
462,
Krijgsverrichtingen
van POSTU­
MIUS.
138 ROMEINS C HE
zelve was, dan de onwederftaanbaarheid
der wapenen. (1)
POSTUMIUS weerde zich ongetwijfeld
in Samnium dapperlijk : hij veroverde
weinige dagen na den aftogt van FABIUS
Cominium, voords nam hij Venufia weg,
en voerde daarna zijn overwinnend leger
van de eene ftad naar de andere, welke
hem allen gedeeltelijk door geweld ,
gedeeltelijk bij overgave in handen vielen.
Tien duizend vijanden waren 'er
door zijne wapenen gefneuveld, meer dan
zes duizend hadden zich aan zijn goeddunken
onderworpen. Zijne eigene trotschheid
ftond dezen Conful het meeste in
den weg. Hoe erkentlijk Rome alzins
was voor de verdienstlijke krijgsverrichtingen
haarer Overheden, floeg haar Raad
echter thands geene acht op alle de overwinningen
van eenen laatdunkenden Conful,
die in zijne voorige hooge waardigheid
reeds tegen deszelf's zin en zonder
de toeftemming des Volks zich eenen zegepraal
had toegelegd, en die zich nu weder
ftoutlijk boven deszelfs gezag verheven
(0 FREINÏH. L. XI. c. 18.

GESCHIEDENISSEN. 139
ven had. Hij gaf den Raad in eenen
brief verflag van zijne daaden, en raadde
tevens het uitzenden eener volkplanting
j. vooi C.
naar Fenufia aan. Men zond derwaartis
terftond twintig duizend volkplantelingen,
wier overgroot aantal noodig fcheen, wijl
Venufia tot eene vesting tegen de Apu-
liërs en Lucaners verftrekken moest: maar
men bood hem geenen zegepraal aan, dien
hij zich anders zekerlijk met recht mogt
hebben toegefchreeven , en men fchonk
aan anderen de eer, om als Hoofden deze
nieuwe volkplanting te geleiden.
Zulk eene vernedering was den hoog- POSTU­
MIUS door
moedigen Conful, wien de zegepraal van
gemeens­
FABIUS bekend was, onverdragelijk. Hij luidenaangevallen. onthield zich niet van de bitterfte fmaad-
redenen tegen de Raadsheeren, en laster­
de derzei ver ganfchen rang: hij deelde
den geheelen buit aan zijn krijgsvolk uit,
en ontfloeg het zelve uit den krijgseed,
voor dat zijn opvolger in het leger be­
noemd was. Door zulk een bedrijf flechti
den haat tegen hem vergrootende, zag
hij zich, zoo dra hij als Conful was afge-
treeden, door twee Gemeensluiden vooi
het Volk gedaagd en bei'chuldigd, var
twet
V
lil.
BOEK
IV.
lOOfDST.
090.
J. van R.
462.
Een zegepraal
aan
POSTUMIUS
onthouden.

III.
B O E K
IV.
HOOFDST.
J. voor C
289.
J. van R
463.
P. CORNE'
LU' S RU-
FINUS en
M'. CURIUS
BKNTATUS
140 ROMEINSCHE
twee duizend mannen uit zijne keurbende
als flaaven aan zijne akkers te hebben
laten arbeiden, eer hij met hun was in
het veld getrokken. Te vergeefsch wil-
• de hij zich tegen eene befchuldiging verdeedigen;,
welke bij het Volk nog vrij
wat meer moest gelden, dan zijne halftarrigheid
tegen deh Raad; hij werd met
algemeene Hemmen in eene zwaare geldboete
verweezen. (ij
De Conful BRUTUS, van wiens krijgsverrichtingen
in Etrurie geen gewag gemaakt
wordt, zat bij de verkiezing der
volgende Confuls voor. P. CORNELIUS
RUFINUS en M'. CURIUS DENTA-
TUS, de nieuwe Overheden, trokken
weldra, elk met afzonderlijke keurbenden
Samnium in, en dwongen de Samniten
, die zich hier en daar nog te/ weer
fielden tegen de verwoesting hunner landerijen
en fteden, door veelvuldige flagen,
om den vrede te fmeeken. Dit was
het oogmerk van Rome, het geen zinds
het begin van den langduurigen Samnitifchen
krijg wel vier en twintig maaien
(l) P R E I NS II. L. XI. c. 16, 17, !£.
des^

GESCHIEDENISSEN. 141
deszelfs poorten voor zegepraalende Veldheeren
ontflooten, maar tevens zoo
veel fchats en zoo veel volks tegen de- 1
ze krijgshaftige vijanden verlooren had, •
dat het met het uiterfte verlangen naar ]
ademtogt van zulk eenen moorddaadigen
krijg reikhalsde. Met het verlies van hunnen
bekwaamen Veldheer ÏONTIUS,
Nederaag
der
hadden de Samniten tevens allen raad ver-1
\amniten.
looren, en eer zij het overfchot hunner
krachten onder eenig ander beleid konden
bij een zamelen , beflisten de nieuwe Romeinjche
legers hunne volkomene nederlaag.
(O
De grootfle lof van dezen geè'indigden
krijg kwam thands den Burger- Conful,
CURIUS toe: hij kon, 'zonder eenige
grootfpraak in het verflag van zijne krijgsbedrijven
aan den Raad zeggen : „ ik heb
zoo veel lands voor u veroverd, dat het
zelve eene woestenij zou worden, wanneer
ik geen volks genoeg had te onder
gebragt, om het te bearbeiden, en ik heb
zoo veel volks aan uw gezag onderworpen,
CO FRBINSH. L, XI. c. 20.
Ui.
BOEK
IV.
I00ÏDBT.
VOO" C.
289.
f. van R.
463.

III.
BO EK
IV.
HOOFDST.
J. voor C
J. van R,
463.
Lof van
M'. CURIUS
DENTATUSI
142 ROMEINSCHE
pen, dat het van honger vergaan zou , indien
ik 'er tevens zoo veel lands niet voor
gewonnen had." ("1) Zijne veroveringen
hadden zich uitgeftrekt tot langs de Jdriatifche
zee, en maakten hem ver boven
zijnen Ambtgenoot, van wien men geene
bijzondere melding vindt, de eer van eenen
zegepraal waardig.
Om den voleinder van den Samnitifchen
krijg nog meer, dan door zijnen zegepraal
te vereeren, liet men aan hem eene landverdeeling
van den gewonnen grond aan
de burgers, en het voorfchrift der vredesvoorwaarden
voor de overwonnene
vijanden over.
Hij deelde aan elk flechts eene kleene
plek gronds toe , en vermeerderde
met het overige veel grooter gedeelte des
gewonnen lands de bezittingen van het
Gemeenebest. Zommigen berispten hem
over deze bekrompenheid, doch daar hij
zich zei ven niet meer, dan anderen toedeelde
, vond zijne aanmerking te grooter
gewigt: „ dat niemand eenen akker te
. (1) AUR. VICT. de vir. HL c. 33.
kleen

GESCHIEDENISSEN. I43
kleen moest vinden, die hem voeden
kon." (O
De Samniten, de beflisfing van den aard f
hunner onderwerping ziende afhangen^
van de min of meerdere ftrengheid vanï'
éénen Romein, deeden poogingen, om de
bijzondere genegenheid van CURIUS te
winnen, en vaardigden eenige afgezanten
aan hem af, die hun vleijend verzoek om
eenige toegevendheid in de voorwaarden
des vredes door het aanbod van eene aanzienlijke
hoeveelheid gouds konden onderfteunen.
De afgevaardigden vonden
den Conful, daar hij van zijnen zegepraal
voor eenige dagen terug gekeerd was naar
zijne kleene landhoeve, om het woelige en
onmenfchelijke krijgstooneel te verwisfelen
met de oefenplaats zijner weldaadige
wijsbegeerte. De overwinnaar van Sam*
nium was bij hunne aankomst in zijne armoedige
hut, en zat aldaar op eenen Hegten
houten floel bij den haard zijn eigen
maaltijd gereed te maaken, die uit eenige
wortelen beftond. Het gezantfchap, 't
welk
CO AUR. VICT. dt vit: HU c. 23. PLUT.
/ipophtb. T. II p. 194.
III.
BOEK
IV.
OOFDST.
.voor C.
2Ü9.
van R.
463.

m.
BOEK
IV
HOOFDST.
J. voor C.
2X0.
J. van R,
463.
144- ROMEINSCHE
welk deze foberheid voor gebrek aanzag,
terwijl zij uit eene willekeurige verachting
van rijkdom en gemak ontfïond, waarin
de oude wijsbegeerte eene hooge verdien-
fte ftelde, waagde gerustlijk het aanbod
der gefchenken en voorfpelde zich van
derzelver verbijfterenden invloed op een
behoeftig hart alles goeds. Maar CURIUS,
zijn ernftig gelaat nu eensklaps in eenen
grimlach trekkende , die de diepfte ver­
achting van alle laage omkoperij en zijne
eigene verhevenheid boven dergelijke ver­
zoekingen te kennen gaf, zond hun met
dit befcheid terug: „ vertelt den Samni­
ten , gij bedienden van een onnut ja ver­
nederend gezantfchap, dat M'. CURIUS
de wet aan rijken voor te fchrijven ver­
kiest boven zelf rijk te zijn: neemt uw
goud , tot 's menfchen verderf uitgegra­
ven, mede, en onthoudt, dat CURIUS
zoo onomkopelijk , als onverwinnelijk,
is : " (1 )• — De vredesvoorwaarden
door
(1) VAL. MAX. L. IV. c. 3. ex. 5. PLUT.
/jpopbtb. T. II. p. 195. Cic de Senecï. c. i5.
„ Hozv tuany luxurious andcouvctom Cbristians ought
to blufh atreading fucb charaBen?" Rom. Converf.
T. I. P. 179.

GESCHIEDENISSEN. 145
door den Conful aan de Samniten opgedrongen,
zijn nergens gemeld: maar wie durft
der gefchiedenis hierover eenig verwijt'
doen, daar zij, door het getrouw overbren­
gen van de gemelde trekken uit het ver \
hevene^charaktervan CURIUS,demenschheid
zuivert van denverachtlijkftenblaam,
waaronder de veelvuldige fchandelijke omkoperijen
van volgende eeuwen haar dikwijls
gebragt hebben ?
CURIUS
Na eene korte tusfchenpoozing trok CUrengt
de
RIUS andermaal te veld. De Sabynen, die , Sabynen
:>nder.
van de eerste dichting van Rome af, deszelfs
bondgenooten reeds geweest waren ,
hadden onlangs uit vreeze, dat de onderwerping
van Samnium hunnen toedand zou
verergeren, eene afwending der krijgsmagt
tegen dat land willen bewerken door verfcheidene
ftrooperijen op den Romeinfchen
grond. CURIUS bragt hun weldra
te onder: doch de oude betrekkingen tusfchen
hun en de Romeinen bezorgden hun
eene zeer zachte behandeling van hunne
overwinnaars. Den Sabynen werd het
burgerrecht toegedaan , maar het demrecht
onthouden. Deze overwinning des Confuls
, fchoon met een enkeld woord ver-
V. DEEL. K meld,
III.
BORK
IV.
IOOFDST.
[. voor C.
2S9.
'. van R.
463.

ITT.
BOEK
IV.
HOOFDST.
J. voor C.
289.
J. van R,
463.
CURIUS
zuivert
zich van
Ï46 ROMEINSCHE
meld, was groot en belangrijk genoeg
voor Rome, om hem andermaal eenen zegepraal
aan te bieden. (1)
De verdiensten en de roem van dezen
burger - Conful fchitterden den Patriciërs
zoo pijnlijk in de wangunftige oogen,
dat zommigen hunner het waagden, om
hem, in weerwil zijner beweezene onom­
de befchuldiging
van koopbaarheid , openlijk te befchuldigen van
oneerlijk­ zich aanmerklijk in ftilte verrijkt te hebheid.ben
van den Samnitifchen en Sabynfchen
buit. Op eenen eed ter zijner verfchooning
gedrongen, liet de eerlijke CURIUS
een kleen houten oliekannetjen zien, het
welk tot gebruik bij den offerdienst flrekte,
en zwoer voords heilig niets anders te hebben
agtergehouden. (2) Daar niemand aan
de oprechtheid van eenen man twijfelde,
die zonder zulk eene kleenigheid te openbaaren
geenen eed durfde doen, viel de
fchande der geheele aanklagte op de befchuldigers
te rug, die zich weldra op
nieuw
(O FREINSH. L. XI. c. 21, 22 Fa/li Capito-
'ini.
(2) AUR. VICT. de vir, UI, c. 13. PLIN. L,
XXXIV. c. 18,

GESCHIEDENISSEN. 147
nieuw gegriefd gevoelden door een derden
roemrijken togt van CURIUS.
De inwooners van Thurii verzogten
J. voor C.
Rome 's bondgenootfchaplijken bijftand te­ 280.
gen de lucanërs, die hun tweemaal vij- J. van R.
4Ó3andlijk
hadden aangetast. Het gemeene­
CURIUS
best, welk fteeds gereed was, om zulke houdt eene
Ovatio o-
vleijende erkendnisfen van haar gezag tot ver de Lu-
aan de uiterfte deelen van Italië te vercaners.gelden, zond CURIUS nogmaal met zijn
leger uit, die zich wederom in dat gewest
zoo voortrefiijk gedroeg, dat de
Thuriërs uit dankbaarheid den gemeensman
c. AELIUS, die de verplichting der
Romeinen om hun bij te ftaan het meeste
had aangedrongen, een ftandbeeld oprichteden
, en dat de Raad aan den zegevierenden
CURIUS de eer eener Ovatio toelegde.
(O
Na het eindigen van zulk eenen lan­ Einde van
den eigengen
en bloedigen krijg tegen de Samniijken Sam»
ten, fcheen een volgend jaar naauwlijks litifchen
crijg.
iet meldingwaardigs op te kunnen leveren*
Thands was een mededingend volk
afge-
(i) AUR. VICT. de vir. ill. c. 23. PIGHII
Ann, T. I. p. 404.
K 2
in.
BOEK
IV.
HOOFDST.

III.
BOEK
IV.
HOOFDST.
148 ROMEINSCHE
afgeftreeden, wiens vermogen, om de
krijgskosten uit te houden, zichtbaar was
uit deszelfs weelde tot in hunne wapenen
J. voor C.
289. toe; wiens gevaarlijke beftrijding uit de
J. van R, menigte van deszelfs bosfchen en bergeng-
463.
ten bleek; wiens woede tegen Rome aan
deszelfs duure vervloekingen en ijslijke
menfchenoffers kenlijk was; en wiens
hardnekkigheid, na eene veelvuldige ver­
breking van alle verbonden, door de bloe-
digfle nederlaagen zelve nog heviger
werd. (ij Alle huislijke oneenigheden
hadden geduurende dezen vreeslijken krijg
meestal gezweegen, of het geweld der
wapenen had ten minsten het gemor der
burgeren onhoorbaar gemaakt. Bij het
zwijgen dier wapenen, welke nog nimmer
zoo behendig, zoo dapper, zoo hardnek­
kig tegen Rome gevoerd werden, verhief
zich weldra de rampzalige toon der bur­
gertwisten.
J. voor C
'
288.
M. VALERIUS CORVINUS en Q.
J. van R • CAEDICIUS N o c TUA, die als nieuwe
464-
Confuls voor het volgende jaar benoemd
M. VALE
Rius coa- waren, ontlasteden het gemeenebest wel
CO FLOR* Lt I. C. 16,
van

GESCHIEDENISSEN. 149
van eene talrijke menigte der onrustigfte irr.
burgers door het uitzenden van volkplan­ BOEK
IV.
tingen naar Ca/lrum, Hadria en Sena, (1) HOOFDST.
maar de veele duizenden , die anders jaar­ J. voor C.
lijks te veld trokken, en zich thands be­ J. van R.
464.
zwaarlijk aan het ftille genot der huislij­
VINUS en
ke rust konden gewennen, maakten de Q. CAïGIeinsrvocbediening
des rechts zoo bezwaarlijk, dat TUA Co ff.
de gemeensman L. PAPIRIUS het voor­
ftel deed : „ om eiken Praetor jaarlijksdrie
mederechters toe te voegen, die nevens
hem de uitfpraaken over geldboeten zou­
den kunnen doen, en voords het opzicht
over de gevangenhuizen en over de uit­
voering der lijfftraffelijke vonnisfen zou-
• den hebben, om welke reden zij den
naam van halsrechters f zouden dragen." f Triumvi*
riCapita',
(2) — Het getal der weerbaare mannen,
les.
die bij de fchatting van dit jaar werden
op-
(1) Caflrum, aan de Hadriatifc&ezee, in heiland
der PraetutiSrs gelegen, werd,volgends VELL. PA-
TERC. L. u c. 14 eerst in het begin van den eers­
ten Cartbaagjcben' oorlog eene FLomeinfcbe volkplaii'
ting. Iladiia ligt op dezelfde hoogte , Sena aai
dien zelfden zeekant boven Ancona.
(2) De aanltelling dezer Halsrechters wordt dooi
powrowius de ecig. jur. laater gefteld.
K 3

III.
BOEK
IV.
HOOFDST.
J. voor C,
a88.
J. van R
464.
VlKA II.
Cof.
I50 ROMEINSCHE
opgefchreeven en twee honderd drie en ze­
ventig duizend uitmaakten, laat ons ge-
maklijk begrijpen, welk een bezwaarlijk
huisbeftuur de Regeering aan zulk eene
menigte vond. —- Bij deze fchatting werd
Q. FABIUS MAXIM US RULLIANUS
als het eerste lid van den Raad opgefchree­
ven ; eene eer, welke de oudfte dier eer­
waardige vergadering genoot, en welke
het geluk erflijk fcheen te maaken in het
geflacht der FABIUSSEN, want gelijk
deze RULLIANUS zijnen vader AM-
BUSTUS in die eer was opgevolgd, zoo
liet hij ook dezelve vervolgends onmid-
delijk voor zijnen zoon GURGES over.
(O
J. voor C, Onder het volgende Confulfchap van Q,
287.
J. van R. BIARCIUS TREMULUS en IV C O R N E-
4°5. LIUS ARVINA, die beide voor de twee­
Q. MAR-
C1CS TRE- demaal deze waardigheid bekleedden, liet
WÜLÜS If. zich het vuur eener burgertwist, welke
en P. cos-
KELIUS AR. reeds jaaren lang gefmeuld had en tot
nog toe door hagchelijke veldtogten of
moed benemende ziekten des Volks on­
derdrukt was, in lichte vlammen zien.
(O FREINSH. L. XI. c. 23.
De

GESCHIEDENISSEN. 151
De woeker der rijken, de geweldenaarijen
en wreedheden der fchuldeisfchers, en de
ongelukkige toeftand van onvermogende
ichuldenaars, welk alles weleer geweldige
onrust in de burgerij verwekt had, was
andermaal de reden van het lang gemor
des geringen burgers, het geen zich nu
flechts bij zekere aanleiding daartoe in
luide klagten liet hooren.
T. VETURIUS, een dier ongelukkige Schandalijk
gedrag
Confuls, die zich in de Caudynfche eng­ van eenen
ten hadden laten verrasfen, was in zulke
rijken woe«
keraar.
bekrompene omftandigheden geftorven,
dat zijn zoon, een fchoon en braaf jon­
geling zich genoodzaakt had gezien , om
van zekeren c PLOTIUS het geld voor
zijns vaders uitvaart op te nemen. Deze
woekeraar, die reeds meerdere eisfchen
op dit huisgezin had, vervolgde den jon­
geling, en dwong hem, om als flaaf vooi
hem te werken, tot dat zijn arbeidsloon
de fchuld zou gelijk gemaakt hebben,
De ongelukkige VETURIUS onder wierf
zich gelaten aan den flaaffchen arbeid,
maar zijn edel hart onderwierp zich geen
Zins aan de fnoode begeerten van zijnet I
eerloozen meester, De fchandelijkfte ver
K 4 202
III.
BOEK
IV.
I00FDST»
f voor C.
287.
[. van R.
465.

III.
BOEK
IV.
HOOFDST.
M. cr.AU-
DIUS MAR
CELLÜS en
C. KAUT1ÜS
RUTILUS
Of.
152 ROMEINSCHE
zoekingen vermogten op zijne deugd even
min, als de onmenfchelijkfte bedreigin­
gen en wreedfte mishandelingen. Hij
J. voor C
287. 'ontworstelde de magt van den wellustigen
J. van R • aterling en jammerde openlijk op de markt
van zijns meesters wreedheid en fchande.
Een dergelijk geval had wel eer het
ganfche Volk in beweging gebragt CO :
om zulk eene algemeene opfchudding op
nieuw te voorkomen, lieten de Confuls
den fnooden PLOTIUS openlijk naar de
gevangenis brengen, en tevens alle fchul-
denaars, die, in weerwil van eene Heilige
wet daar tegen, (2) gevangen mogten
gehouden worden, ontdaan.
Deze oplettendheid wedcrhield wel de
oogenbliklijke uitbarsting des misnoegens,
maar nam geenzins den geheelen grond
J. voor C!
aU. des gemors weg. Onder de volgende Con~
J. van R,
fuls ,M. CLAUDIUS MARCELLUS en
466.
c NAUTIUS RUTILUS trokken de Ge­
meensluiden zich de zaak der fchuldenaars
aan, en eischten, wel verre van zich te
vreden te houden met de hernieuwing der
z i e
CO D. IV. bl. 386"-33p.
(2) Ibid.
aan-

GESCHIEDENISSEN. 153
aangehaalde wet, welke wel ligt weder
overtreden zou worden, niets minder ,
dan eenen volkomene kwijtfchelding der"
fchulden. De fchuldeisfchers kwamen hier ^
tegen met geene mindere hardnekkigheid J
op en vonden overal bijftand, waar de goe- }
de trouw zich belangeloos liet hooren.

III.
BOEK
IV.
HOOFDST.
J. voor (
285.
J. van I
467,
Ï54 ROMEINSCHE
ven: hij liet het zelve vrijmoedig alle bazwaaren
voor den dag brengen, en ver-
^ wijderde alzoo de infpanning, welke zich
" tot nog toe alleen op de kwaade fchulden
..gevestigd had. De Gemeensluiden, die
reeds lang in een goed verftand met den
Raad flonden, en misfchien thands tot
hunne buitenfpoorige eisfchen alleen waren
gekomen, om hun vertrouwen bij
het gemeen te herftellen, fchijnen zelve
den Dictator hierin behulpzaam geweest
te zijn. Men kwam althands nu met geheel
andere bezwaaren voor den dag: men
klaagde, dat de wet, welke alle de Ro­
f Plebismeinen aan de volksbefluiten f onderwierp,
cita.
overtreden werd, en men drong tevens
op de hernieuwing dier wet aan, dat de
Raad zich vooraf ftellig zou moeten verklaaren
voor die voorftellen , waartoe het
Volk in groote vergaderingen beiluiten
zou.(1) HORTENSIUS nambeidedezQ
klagten door eene nieuwe afkondiging en
bekrachtiging dier oude wetten weg, en
• was
(1) Beiden waren op voorftel van PLBLILIUS
vastgefteld in het J. van R. 416. Zie D. IV. W.
345» 34

GESCHIEDENISSEN. 155
was daardoor reeds aanmerklijk in de bevrediging
des gemeens gevorderd, wan­
neer de dood het gemeenebest van dezen '
bekwaamen Staatsman beroofde.
Men benoemde nu den ftokouden Q. '.
FABIUS tot zijnen opvolger in het op­
pergezag, die het zelve voor de derde, Dicïator
II.
maal aannam, en het geluk had, dat de
vijandlijkheden der Volfiniërs een volkomen
einde aan >de reeds bedaarde burgertwist
maakten, fchoon dezelve van zoo
weinig belang waren , dat de gefchiedenis
ze ter naauwernood heeft aangeftipt. (1)
Deze bevrediging der burgerij, welke Charakter
van Q. FAnu
wederkeerde naar haare wooningen, B.Ui RUL­
LIANUS
bekroonde het werk, door q. F A B I U S
R U L L I A N U S M A X I M U S in den vrede
en in den oorlog zinds vier en veertig
jaaren verricht. Hij leefde zekerlijk na
dezen tijd nog eenige jaaren, doch daar
wij wel bericht vinden van de algemeene
kostbaarheid zijner uitvaart, maar niet
van den juisten tijd zijns doods, nemen
wij deze gelegenheid waar, om den man,
die
(Ï) FREINSH. L. XI. q. 14—29, Men zie over
het duistere van dit tijdvak PIGUU Ann. ad bof annos.
III.
BOEK
IV.
IOOFDST.
. voor C.
285.
[. van R,
467.
Q. FABIUS
MAXIMUS.

nr.
BOEK
IV.
HOOFDST.
J. voor C.
J. van R.
467.
156 ROMEINSCHE
die zoo lang in onze gefchiedenisfen uitmuntede
, in voorraad te vereeren. Rome
was aan hem grootendeels haaren tegenwoordigen
roem verfchuldigd. Zijn naam
had Etrurie en Samnium doen beeven : zijn
aanzijn aan het hoofd van legers, die reeds
vernederd waren, was genoeg geweest, om
trotfche vijanden angstvallig te doen vluchten.
De zeldzaame vereeniging van den
krijgsman en den Staatsman vond in hem
plaats: zijn fchrander beleid in Rome's
huisbeftuur deed hem den bijnaam van
MAxiMUS verwerven. Te recht erkende
het gemeenebest bij zijnen dood zijne verdiensten
: de burgers bragten vrijwillig zoo
veel toe, om zijn lijk met de pracbtigfte
uitvaart te vereeren, dat zijn zoon op
het geflachre offervee geheel Rome onthaaien
kon. (IJ Of evenwel de bron van
zijne fchitterendfte daaden zoo zuiver,
als derzelver uiterlijke glans, geweest zij,
kunnen wij naauwlijks gelooven, hoezeer
wij anders huiverig zijn, om onedele beginzelen
te vooronderftellen bij roemrijke
bedrijven. Zijne eerzucht en zijne in,
(1) Auu.-ViCT. éevir. Ui. c. $3,

GESCHIEDENISSEN. 157
genomenheid met de ingebeelde voorrech,
ten eener adelijke geboorte zijn toch zicht­
baar in verfcheidene betrekkingen: ge-
J. voor C.
lukkig hield de eerste y hem rustloos in
285.
het ftrijdperk voor Rome 's roem, en hin­ [. van R»
467.
derde de laatfte geenzins in eenen tijd,
waarin men den Adel, na de vernietiging
van deszelfs wezenlijke voorrechten, gaar­
ne de genoegens eener ijdele inbeelding
vergunde.
VIJF-
IN.
BOEK
IV.
SOOFDST.

Inleiding.
VYFDE HOOFDSTUK.
D E
O O R L O G
TEGEN DE
TARENTYNERS
EN DEN KONING
P Y R R H U S
GEVOERD.
2ü

ROM. GESCHIED. 159
ftoute ftappen mogen wij nu niet van haar
verwachten, daar de groote bron van haare
inwendige verdeeldheden is opgedroogd,
en haar aanzien reeds wijd en zijd door
Italië erkend wordt ? — Na de invoering
van een gelijk recht der burgers tot alle
gewijde en ongewijde bedieningen, hebben
haare onderfcheidene rangen, in de plaats
van zwaarden der verdeeldheid, prikkels
eener loflijke mededinging opgeleverd tusfchen
den Adel en den burgerftand. Na
de onderwerping der omgelegene volkeren,
kunnen kleene aanvallen den zetel
des Gemeenebests niet meer doen wankelen,
en maaken de moorddaadige, doch
onbeflisfende, vijandlijkheden van onmiddelijke
nabuuren plaats voor grooter oorlogstooneelen,
welke den weedom van het
menfchelijke hart over haare veelvuldige
ellenden j; nog eenigzins vergoeden door
haare befchouwers lesfen van wijsheid
voor het Staatsbeftuur en Krijgsbeleid mede
te deelen, welke door weinig beduidende
fchermutzelingen zelden worden opgegeven.
III.
BOEK
v.
lOOFDST.
De Latynen, Sabynen, Hernicers, Ac- Staat van
'.omé's
quiè'rs, Maffers en Campaniërs eerbiedig-„. inzien..
den

III.
'BOEK
V.
HOOFDST.
J. voor C.
284.
J. van R.
468.
C. CLAU'
DIUS CANI.
NA en M.
AEMILIUS
I-F.PIDÜS
Cof.
i6o ROMEINS CHE
den Romers gezag. De Volscers waren
geen afzonderlijk volk meer. De klank
der Romeinjche wapenen wekte tot in Apulie
ontzag. Een gedeelte van Lucanie aan
de eene en geheel Umbrie en Picenum aan
de andere zijde was gehoorzaam aan het
Gemeenebest of werd door nabijgelegene
volkplantingen in bedwang gehouden.
Aan gene zijde des Tibers was een
gedeelte van Etrurie te ondergebragt, en
tiield het verafgelegener de gemaakte verbonden
getrouw. Samnium was fchijnbaar
overheerd en de Galliërs waren
vreedzaam , fchoon gereed, om aan elk
hunne wapenen tegen het gemeenebest te
leenen.
Zoodanig was het met Rome gefield
toen de Confuls c. CLAUDIUS CANI-
NA en M. AEMILIUS LEPIDUS het
Staatsbeftuur aanvaardden. Het zelve was
alzins vreedzaam: maar daar Rome geheel
Italië nog niet aan zich had onderworpen
en daar verfcheidene te ondergebragte
volkeren flechts geringe aanmoediging
tot eenen nieuwen opftand behoefden,
was deze ongevvoone ftilte geenzins
te vertrouwen, en zag men weldra uitwerk-

GESCHIEDENISSEN. itfl
wérkzèlen, welke door verafgelegene oor-
zaaken ten verderve van het Gemeene­
HOOFDST.
best werden voordgebragt.
J. voor C.
De bewooners van den eenen uithoek 284..
van Italië, Mesfapia of Japygia genoemd f. van R.
468.
vreesden met reden, dat het heerschzuchVijandlijtige
Rome hun niet bevrijd zou laten van keoogmerken der
het juk der overheerfching. Den burgeTarentyren der Hoofdftad van dat gewest, den ners.
Tarentyners, was deze vrees inzonderheid
ondragelijk. Volkplantelingen der vrij­
heidminnende Grieken en wel van de on-
buigzaame Spdrtaanen zijnde, gevoelden
zij te grooten afkeer van alle onderwer­
ping , dan dat zij de naderende fchreden
hunner forfche meesters langer werkeloos
konden aanzien. Een vernederend, doch
overtuigend gevoel, dat zij dezen afkeer van
alle overheerfching alleen nog hadden overig
behouden van den Lacedcemonifchen geest,
zonder eene fchaduw meer der Spartaanfcht
maatigheid en heldhaftigheid te hebben }
deed hun echter den rechtftreekfchen weg
niet inflaan, om der Romeinjche wapenen eer
perkte ftellen. De verwijdering van hunn(
moederflad had hunne zeden onttrokken aai t
derzelver Itrenge tucht, en door eenen na
V. DEEL. L tuuï
ui.
BOEK
v.

lït.
BOEK
V.
HOOFDST.
J. voor C
284.
J. van R.
468.
l6l
ROMEINSCHE
tuurlijken overgang tot een ander uiterfte
van ongeregeldheid, hunligchaam en hunnen
geest min werkzaam, en tevens min gefchiktvoor
de moeilijkheden van den krijg
tegen een heldhaftig en onvertzaagd volk
gemaakt, terwijl de overvloedige vruchten
van eenen allervoordeeligften handel hun
gansch en al door de verderflijkfte en overdreevendfte
weelde hadden ontzenuwd.
Bewust van hun onvermogen, en zelfs
ongezind, om het overfchot hunner krachten,
't welk zij in allerleie ongebondenheden
uitputteden , tegen de Romeinen te gebruiken
, berokkenden zij eene nieuwe
zamenfpanning van verfcheidene volkeren
tegen het gemeenebest, wier uitgeputte
geldmiddelen zij door hunne fchatten onderfteunden,
zonder eenig openlijk deel
aan derzelver krijgsverrichtingen te nemen
, tot dat hun flinkfche handel, door
het oplettend Rome ontdekt, hun noodzaakte
op zelfverdeediging te denken, en
hunne volilagene verwijfdheid hun eenen
vreemden Heer deed inroepen, om hun
tegen de overheering van nabuuren te beveiligen.
De Galliërs , in het bijzonder de Senoners,
waren de eerften, die door de Taren-

GESCHIEDENISSEN. 163
rentyners omgekogt, de Romeinen aan tas­ HL
teden. Zij trokken met eene meer dan
gewoone krijgsmagt Etrurie in, en be­
legerden aldaar Aretium, eene Stad, wel­
ke geenzins in bondgenootfchap met Ro­
me Hond, maar Hechts in het algemeen
beftand van Etrurie begreepen was. Daar
hun aanval alzoo niet rechtftreeks tegen
Rome was, liep dit jaar zonder eene open­
lijke uitbarfting der nieuwe vijandlijkhe­
den af.
Onder de volgende Confuls c. SERVI-, f. voor C.
LIUS TUCCA en L. CAECILIUS ME-- 283-
TELLUS verkreegen de Ai-etiërs op hun
ootmoedig verzoek de toezegging van den c. SERVI»
bijftand der Romeinen, en werd tevens L. <
CAECILIUS aan het hoofd eens legers !
tot ontzet der benaauwde ftad in Etrurie 1
•eixuj
gezonden. De afgezanten , die vooraf
den Galliërs gingen aanzeggen: „ dat Are­
tium in bondgenootfchap met Rome ftond,
en men uit dien hoofde verwachtede, dat
zij, als bevredigd met de Romeinen zijn­
de , derzelver vrienden ongeftoord zou­
den laten;" werden met verkrachting van
het heilige recht der volkeren om het lee­
ven gebragt. Even vuurig om dezen hoon
L a te
BOEK
V.
HOOFDST.
J. voor C.
284.
f. van R.
468.
. van R.
469.
JUSTUCCA
•n L, CAE-
IILIUS ME«

III.
BOEK
V.
HOOFDST.
J. voor C.
aöj.
J. van R.
469.
164 E.OMEINSCHI
te vvreeken > als om Aretium te ontzet­
ten , tastede nu de Conful de heiligfchen-
nige vijanden aan, maar met zulk een on­
gelukkig gevolg, dat hij zelf met zeven
Bevelhebbers van keurbenden en dertien
duizend mannen, waaronder veele voor-
naamen waren, het leeven verloor.
Het Se- Op de droeve tijding van zulk eenen
nonifche nadeeligen flag, werd n'. CURIUS met
Gallie verwoest.
een nieuw leger te veld gezonden. In
plaats van eenen vijand, die ftout op zij­
ne overwinning was, aan te tasten, voer­
de deze Veldheer zijne benden met voor­
bijgang van Aretium rechtftreeks in des
vijands eigen onverdeedigd land , en nam
aldaar voor Rome de geduchtfte wraak
over den moord haarer afgezanten en den
dood haarer krijgsluiden. Hij vernielde
het ganfche gewest der Senoners zoo ge­
heel te vuur en te zwaard, dat het zel­
ve eene onbewoonde woestenij geleek. (1)
De
(O POLYB. L. II. c. 19. Waarfchijnlijk was
CURIUS thands Praetor, en had de andere Confut
elders bezigheden, welke hem beletteden, zijnen Ambt­
genoot te wreeken. Doch de gefchiedents van dit,
het voorgaande en volgende jaar is zoo duisier, dat
wij

G E S C H I E D E N I S S E N . 165
De woede over de vernieling van hun
land, en het gevangen nemen of ombren­
gen hunner landgenooten, deed de Seno-
ners onder het volgende Staatsbefluur van
P. CORNELIUS DOLABBLLAenCN.
DOMiTius C A L V I N U S Aretium verla­
ten, om tegen Rome zelf op te trekken,
en op gelijke wijze de vernielende vlammen
andermaal uit deszelfs daken te doen op­
gaan. Hun togt door het land van Ro­
me 's bondgenooten vond echter geduuri-
ge verhinderingen verzwakte hunrtekrach­
ten door veelvuldigen tegenfland. Ten
laatften ftuiteden zij tegen een geducht
heir, 't welk de Conful D O M I T I U S had
in het veld gebragt, en 't welk hun be­
nevens de Bojers en verfcheidene Etru­
riërs , die deel in hunnen optogt genomen
hadden, niet flechts tegenhield, maar
zelfs aantastede en verfloeg.
De uiteengeflagene vijanden verzamel­ Sla? bii
den zich echter weder bij het meir, Fa- > '*adimor,it.
dimonis genoemd, en zagen zich aldaar
door nieuwen onderftaud van Bojers en
Etru-
wij de grootfte reden hebben, ons over het gemis
van LIVIUS te beklaagen.
L 3
ITT.
B OEK
V.
IOOFDST.
f. voor C.
282.
\. van R.
470.
P. COR­
NELIUS DO-
MBELIA en
CN. DOMI-
nus CAL-
Y;NUS Coff.

III.
BOF.K
V.
J. voor C.
281.
J. van R,
471-
Q. AEMT-
LIÜS PAPUS
en c. FA-
BMCHJS
Cof.
i66 ROMEINSCHE
Etruriërs onderfteund: maar hun vernieuw­
de moed was even onbeftand tegen een
HOOFDST. ander heir van den Conful CORNELIUS,
J. voor C.
die hun zoo geweldig aanviel,
28a.
dat 'er
J. van R. van de Senonifche Galliërs ten minsten nie­
470.
mand overig bleef, om zich te beroemen,
dat zijne voorvaderen wel eer Rome had­
den kunnen in brand Heken.
Wel verre dat de geheime werkingen
der Tarentyners tegen het gemeenebest
door deszelfs nieuwe overwinningen zou­
den gefluit zijn, wisten zij door hunne
bedekte onderhandelingen de verflagene
Etrurièrs en Bojers niet flechts tot eene .
herzameling hunne krachten voor het vol­
gende jaar op te zetten, maar tevens een
bondgenootfchap tusfchen de Bruttiërs,
Lucaners en Samniten te bewerken tegen
de roofzuchtige vijanden van geheel Ita­
lië, gelijk de Romeinen door dat bondge­
nootfchap genoemd werden.
Q. AEMILIUS PAPUS en c. FA-
BRICIUS, de Confuls des volgenden jaars,
hadden dus het gemeenebest in eenen ftorm
te redden, die van alle zijden met ver-
eenigd geweld te zamen trok. De eers­
te trok Etrurie met een leger in en hield
aan

GESCHIEDENISSEN. 167
aan die zijde alles in een vreeslijk bedwang:
de laatfte voerde zijne troepen
tot ontzet van Thurii aan, welke ftad
door de bondgenootfchaplijke krijgsmagt
belegerd werd. Het gelukte FABRI-
CIUS, Thurii te ontzetten, het vereenig-
de heir te verflaan en zelfs de ganfche
Thurii.
vijandlijke legerplaats te veroveren. Het
laatfte viel echter den Romeinen zoo bezwaarlijk,
dat zij deze verovering aan
den onmiddellijken bijftand van den Krijgsgod
toefchreeven. Hun bijgeloof grondde
zich op deze bijzonderheid. Een
forsch en moedig jongeling had het eerst
de ftormtadders tegen het vijandlijke leger
geplaatst, maar was bij deszelfs verovering
niet te vinden. De Veldheer riep
te vergeefsch den heldhaftigen knaap op,
om zijne uitftekende daad te beloonen,
en befloot uit dien hoofde, of maakte ten
minsten zijn krijgsvolk wijs, dat MARS
zelf de vijandlijke legerplaats beklommen
had. De behaalde overwinning was
zeer belangrijk, twintig duizend waren
'er van het leger der bondgenooten
omgekomen , vijfduizend, waar onder da
Opperbevelhebber STATIUS STA HEI-
L 4 us,
Hl.
BOES
V.
HOOFDST.
J. voor C,
081.
J. van R.
471.
FABRICHJ»
anczet

l68 ROMEINSCHE
ith us, krijgsgevangen gemaakt, en twintig-
BOEK
V. veldteekenen veroverd. (1)
HOOFDST. Hoe veel reden de lafhartige Tarenty-
J. voor C
'ners ook hadden,
281.
om zich, nu vooral
J. van R. na het mislukken hunner bedekte Staat­
471.
kunde , niet openlijk tegen Rome te ver-
' Openlijke
viiandlijkklaaren, het geen zich de nieuw vereeheid
van nigde vijanden zoo vreeslijk van het lijf
Tarentumgeflingerd
had, bragt echter hunne eige­
ne ligtzinnigheid dit voor hun zoo dood-
lijk geheim aan den dag.
De zucht tot vermaaken, welke bij hun
de overhand had genomen boven alle we­
zenlijke bedrijven van een werkzaam lee­
ven , en het getal hunner feestdagen
waarlijk grooter, dan dat hunner werk?
dagen , gemaakt had, was de oorzaak de­
zer belangrijke ontdekking. Hun prach-
tigfte fchouwburg, waar het lediglopen-?
de volk zich dagelijks vermaakte mt-.t de
verachtlijke kluchten en laage poetfen van
fchaamtelooze tijdverkwisters, was zooda­
nig ingericht, dat deszelfs fchitterende
(1) FREINSH. L XU. C. 1-6. FABRICIUS
zegepraalde, fchoon hij aan MARS de verovering
toekende. Fa/li Capitolini.
too-

GESCHIEDENISSEN. ï6o
tooneel, tegen over de haven geplaatst,
een zeer ver uitzicht in den Tarentyn-
fchen zeeboezem gaf. Van daar zag men 1
. voor C,
eene Romeinjche vloot van tien fchepen op • 281.
de haven aanzetten, J . van R,
Eigene bewustheid van ilinkfbhe hande­
47'.
lingen tegen het gemeenebest deed den
Tarentyners denken, dat deze fchepen,
waarover L. VAEERIUS het bevel voer­
de, van Rome waren uitgezonden, om
hun over hunne verraaderlijke trouwloos­
heden te (haffen : terwijl eene geveinsde of
wezenlijke onkunde omtrend de gevoelens
der Tarentyners de Romeinen alhier Hechts
eene veilige legplaats in eene gastvrije
en vriendfchaplijke haven had doen zoe­
ken.
Wat evenwel het waare oogmerk der
Romeinen met de opzending dezer kleene
vloot naar Tarentum ook geweest mag zijn,
dezelve had ten minsten dit gevolg, dat
het gemeenebest deszelfs vijanden open­
lijk leerde kennen. Een zekere PHI-
LOCHARIS, wiens fchandelijke zeden
hem den bijnaam van THAIS (I)
b i
ï
da
(i) THAIS, was eene vermaarde Crietfcbe hoer,
L 5
w e I k
m.
BOES
V.
IOOFDST.

III.
BOEK
V.
HOOFDST.
J. voor C,
281.
J. van R.
47»'
1
I^O ROMEINSCHE
de Tarentyners deeden dragen, beweerde
openlijk: „ dat een oud verdrag den Romeinen
verbood het voorbij varen van het
voorgebergte Lacinium, en dat men dus
die onbefchaamde zeefchuimers te keer
gaan en hunnen hoogmoed met geweld
vernederen moest." Zonder het minste
onderzoek naar dit voorgegeven verdrag
gaf het brooddronken Tarentynfche volk
den verachtlijken PHILOCHARIS luidruchtig
gelijk. De Romeinen, die om
geene vijandlijkheden, voorzeker om zulk
eenen oogenbliklijken aanval niet gedacht
hadden , begaven zich op het gezicht van
den gewapenden zamenloop der Tarentyners
uit hunne haven, maar waren niet
in ftaat het nazetten hunner fnelle fchepen
te ontkomen. De helft der Romeinfche
vloot viel den Tarentyners in handen ,
die vier fchepen in den grond boorden,
waarop zich ook de Vlootvoogd bevond,
en
welke de ganfche Atbeenfcbe jongelingfchap aanhaara
onedele bekoorlijkheden kluisterde, voords A L E X A N-
DER op zijnen kruistogt vólgde, en ten laatften nog
de geraaaltn van PTOLEMAEÜS werd. BAS^E.
D«3 C'it.

GESCHIEDENISSEN. I^I
en één fchip in hunne haven opbragten,
waar van zij het krijgsvolk ombragten, en
HOOFDST.
het overige fcheepsvolk tot llaaven ver-
J. voor C.
kogten. (O
281.
De Tarentyners aldus openlijk voor hun­
J. van R.
471.
ne gezindheid tegen Rome uitgekomen Thurii
zijnde, tasteden nu rechtftreeks de Thu- door de
Tarentyriè'rs
aan, hun verwijtende, dat zij de Ronersingemeinen in deze gewesten van Italië hadnomen.
den gebragt, door liever bij die woeste
veroveraars, dan bij hunne eigene aan­
verwanten en nabuuren befcherming te
zoeken. Deze ftad viel hun in handen,
derzelver voornaamfte burgers werden door
hun verjaagd, de Romeinfche bezetting had
eenen vrijen aftogt bedongen, en vooi
het overige werd alles geplunderd.
Zeer groot was de verontwaardiging
van den Romeinfchen Raad over dezen
onverhoeden en kwaadaardigen aanval :
maar hoe luid het bloed der gefneuvelde ben
den en het verlies van vijf fchepen ook it j
deszelfs vergadering om wraak riep, nog
thands was het,bij de nieuwe zamenfpanninj 1
van zoo veele vijanden,gevaarlijk, derzeive
(O FREINSH. L. XH. 0 7, 8.
geta l
III.
BOEK
V.
Gezantfchap
naar,
Tarentum,

III.
BOEK
V.
HOOFDST.
J. voor C
281.
J. van R
471.
TfS ROMEINSCHE
getal door dezen te vermeerderen. Men
befloot, deklagten der billijkheid dooreen
gezantfchap te Tarentwn te doen hooren ,
' en eer men tot eene oorlogsverklaring
• kwam, in onderhandelingen aan te dringen
op eene vrijgeving der als flaaven
verkogte Romeinen, op eene uitkeering of
fchaadeloosftelling der geplunderde goederen
aan de Thuriërs , op de terugroeping
der ballingen in hunne ftad, en eene uitlevering
der aanleggers dezer vijandlijkheden
in de handen der Romeinen.
Mishande- Naauwlijks vonden de afgezanten, aan
ling der
wier hoofd L. POSTUMIUS was, toeRoméinfcheafgegang
tot de volksvergadering, welke, daar
zanten.
het thands weder een feestdag was , in den
fchouwburg bij een was en meer eenen
gemengden hoop van baldaadige en brooddronkene
ligtmisfen, dan eene ftaatige
bijeenkomst geleek, om over 's Lands belangen
-te handelen en een eerwaardig gezantfchap
op te wachten. Bekend met
het trotfehe charakter van POSTUMIe
n m e t
US (O ^ e
algemeene ernsthaftigheid
der Romeinen valt het ons gemaklijk
(l) Zie boven bladz. 131. 132.

GESCHIEDENISSEN. I73
lijk naar te gaan, hoe hoogstbeleedigd
hij , die zich reeds driemaals als Conful
in den Raad en in het veld had geëer­
biedigd gezien, zich moet gevoeld heb*
ben, wanneer men hem, zoo dra hij den
mond opende om zijnen last uit te bren-
gen, eenpaarig befpottede, en, in plaat!
van eenig andwoord, een luidruchtig ge­
lach over zijne gebrekige voordragt ir
het Grieksch liet hooren. Buiten ftaat.
zoo wel door hoogst gefteegene gramfchap
als door zijne mindere vaardigheid ir l
de Griekfche taal, zich naar waarde ove f
zulk eene mishandeling te uiten, verlie t
POSTUMIUS met zijn gevolg den fchouw
burg. Als ware echter de beleediging de 5
Romeinfchen naams en de fchending vai 1
het geheiligd recht der volken nog nie t
tot eene genoegzaame hoogte gebragt 5
zo onderftond zich zekere baldaadig h
lchurk, PHILONIDES geheeten, de
1
achtbaaren tabbaard van den ftaatig ai
tredende gezant te bewateren. He
t
verfoeilijke volk juichte eenpaarig de
zen gruwel toe, dien men anders aa
•
de fchaamteloosheid van éenen verach
lijken rekel zou hebben toegefchreevei
).
Po
J-
ITTJ
BOEK '
IV.
HOOFDST.
J. voor C.
281.
J. van R«
471.

III.
BOEK
V.
HOOFDST.
J. voor C
281.
J. van R
471.
J. voor C
280
J. van R
'472.
L. AEMI-
LIÜS BAR-
BCLA en
Q. MAR-
CIU6 PHI-
L1PPUS Cojj
If4 ROMEINSCHE
POSTUMIUS keerde zich hierop met de
diepfte verontwaardiging om en zei, in
de taal des Romeinfchen bijgeloofs , ter-
' Wijl hij zijnen bezoedelden tabbaard vertoonde
: ,, wij nemen dit, o fchobbejak,
voor een voorteeken aan, dat ons
meer zal gegeven worden, dan wij nu geëischt
hebben." Maar wanneer zich het
algemeene gefchater hier over flechts verdubbelde
en de dolle dronkene menigte
fchandliederen tegen geheel Rome aanhief,
vervorderde POSTUMIUS zijnen weg na
het uitfpreken van deze nadruklijke woorden
: „ lacht nu vrij, o Tarentyners, hierna
zult gij weenen, wanneer gij dezen tabbaard
met veel bloeds fchoon zult moeten
wasfchen." (1)
De bijlbundels waren reeds in de han­
den van L. AEMILIUS BARBULA en
Q. MARCIUS PHILIPPUS overgegaan
, wanneer het gehoonde gezantfchap
te Rome wederkwam. In plaatze van den
Raad eenig andwoord op deszelfs eisfchen
:terug te brengen , vertoonde POSTU­
MIUS zijnen tabbaard, tot welks reiniging
CO DiOM. H A L » Excerpt. Legat. p.743.

GESCHIEDENISSEN. 175
ging opzetlijk geene moeite gedaan was, iu.
en
BOEK
voegde daarbij een verhaal van den
V.
veelvuldigen 1'maad en verongelijking, 100FDST.
welken de afgezanten
[. voor C
zoo wel van het
280.
ganfche volk, als van enkelde onverlaaten [. van R,
hadden ondergaan.
472-
De oorlog
•Het kwam bij den Raad in geene be-1 egen de
'arenty •
denking, of men zulk een hoonend on-; ters ver­
gelijk aan het Gemeenebest ook fcen ftreng-' jaard.
ften zou wreeken , maar het verdiende
de ernftigfte overweging of menden Staat,
die zich weder door vijanden omringd zag,
zou durven waagen aan eene hagchelijke
verdeediging van deszelfs eer. Ganfche
dagen hield men zich met een rijp beraad
bezig, of men eerst den algemeenen op-
Hand van nabuurige volkeren zou dem­
pen, dan of men térftond Tarentum den
oorlog aan zóu doen. Tot geene eenpaa-
righeid van gevoelens hierin kunnende
komen, nam men ten laatHen de onder-
fcheidene Hemmen op, welker meerder­
heid befliste, om 's Volks toeflemming tot
den Tarentynfchen krijg te vragen. De
menigte, welke meestal naar wezenlijk of
ten minften fchijnbaar recht oordeelt,zon­
der

1?Ó ROMEINSCHE
m der ooit ftaatkundig te denken, lettede al­
BOEK leen op Romers gefchortdene eer en eisch-
V.
HOOFDST. te eenftemmig derzelver herftelling. (1)
J. voor C. Van dit befluit werd onmiddelijk kennis
280.
J. van R. gegeven aan den Conful AEMILIUS , die
472. zich reeds met een leger tegen de zamen-
verbondene vijanden in Samnium bevond ,
en tevens Heilige last gegeven, om al­
les, wat hij thands mogt voorhebben, ag-
ter te laten , ten einde den Tarentyners
door de rechtvaardigfte wapenen tot eene
voldoening voor de fchreeuwendfte mis­
handelingen te dwingen.
Gedrag Thands bekwam Tarentum voor één 00-
der Tareri'
genblik van deszelfs bedwelmende ligtzin-
tyners.
nigheid. Het aanrukken van een aanzien­
lijk leger , het geen door lagchen noch
door fpotten was af te weeren, deed de
lloute onbedachtheid van dit volk weldra
veranderen in eene even fchandelijke angst­
valligheid. 'Er fchoot nu geene andere
keuze voor de Tarentyners over, dan zich
aan de eisfchen van Rome te onderwerpen
of eenen oorlog te beginnen met eene
(i) DiON. HAL. Excerpt. Legat. p. 744*
krijgs-

GESCHIEDENISSEN. iff
Üjfhadden willen houden, en welke hun echter
thands rechtftreeks dreigde. Even onge­
zind, om de dartele vermaaken van hun
weelderig leéven op te offeren aan alle de
moeilijkheden van eenen geduchten krijg,'.
als om den Romeinen, wien 2ij als onbefchaafde
en onkundige menfchen met de
diepfte verachting befchouwden > eenig
genoegen te geven > namen, zij tot een
middel toevlucht, het welk hun toefcheen,
hun van de Romeinen op eene krachtdaadige
wijze te zullen bevrijden, zonder
dat zij zich met de krijgsbezwaaren zouden
te bemoeijen hebben. Dit middel
kwam hun des te noodzaakelijker voor,
daar zij toch wanhoopten, van met de ongemeende
infpanning hunner eigene verzwakte
krachten ooit den Romeinen te zullen
kunnen ftaan, en zich nu nog vleidden $
dat dezen, op het hooren van hunnen aanzoek
om vreemden bijftand, zich liever met
hun op zachter voorwaarden zouden willen
vereenigen, dan den tegenwoordigen Koning
van Epirus in Italië afwachten, wiens
voorzaat zij, fchoon die min beroemd was
geweest, weleer ontzien hadden, (i)
Een
(i) Men zie over de invallen van ALEXAN»
V. DEEL. M SS»
IIL
BOIÜ
V.
HOOFDST.
f. voor C tf
280.
[. van ï\ t
472.

III.
BOEK
V.
HOOFDST.
J. roor C,
280.
J. van R
47*.
Gedrag
van zeke­
ren MF.TO?
te Tarentum.
178 ROMEINSCHE
Een hunner braaffte burgers, M E T 0 rt
genaamd, liet zich door het fchijnfchoone
van dit middel geenzins zoo verblinden,
dat hij het hoog gevaarlijke daarvan voor
de onaf hanglijkheid van Tarentum voorbij
zag: in tegendeel zeer duidlijk begrijpende
, dat het gedaan is met de vrijheid van
eenen Staat, die zijne diepbedorvene gefteldnis
moet ftaande houden door den
bijftand van heerschzuchtige, vreemde Mogendheden
, poogde hij zulks zijne medeburgers
eensgelijks te doen bezeffen. In plaatze
van hier toe eeneernftige aanfpraak te doen,
fchikte hij zich naar den geest der Tarentyners.
In de houding van een dronken mensch,
met eene verwelkte krans op het hoofd ,eene
fakkel in de hand en door eene fluitenfpeelfter
gevolgd, zich in de volksvergadering
begeven hebbende, trok hij weldra
de aandacht der burgeren van hunne gewigtigfte
raadpleegingen af. Elk vond
behaagen in de klucht en gaf zulks door
luidruchtige gefchater te kennen; zomin
i-
BER van Epirus In Italië, en over het voormaalig
gedrag van Farsntum D. IV. bl. 3»» *«"•> 3Óo,
384-386.

GESCHIEDENISSEN. 179
rhigen fchreeuwden hem toe, dat hij eens
raar de wijs der fluitenfpeelfter zingen
zou. Zich nu houdende , als wilde hij
zulks doen, maakte ME TON van de ftilte,
welke hierdoor onder het Volk kwam,
gebruik, om den Tarentyners toe te roepen
: „ gij doet wel, dat gij elk laat danzen
en zingen, dien het nog maar lust,
en zult wijs handelen, wanneer gij u allen
van deze vrijheid bedient, want als P Y R-
R H u s in de ftad is, zullen wij naar andere
pijpen moeten danzen." Men
gevoelde dezen trek, en men begon het
genomen befluit reeds te herkaauwen :
maar die genen, die wel wisten, dat zij
als aanftookers der vijandlijkheden met de
Romeinen zouden uitgeleverd worden,
wanneer men den weg der onderhandelingen
infloeg, wierpen METON gezamenlijk
de vergadering uit, en beftraften
het Volk, dat het zich alzoo liet befpotten.
(O
De tegenwoordige Koning van .Epirus
was alom vermaard om zijne krijgsbekwaam-
(0 PLUT. in PYRRH. p. 390.
M a
lil.
BOEK
v.
HOOFDST.
j. voor C.
380.
J. van R.
472.

III.
SOEK
V.
HOOFDST.
J. voor C,
280.
J. van R had zelf zich een throon in dat gewest
472.
Afkomst
van PYR-
RHÜS.
l3o ROMEINSCHE
kwaamheden, welke ten vollen beand-
woordden aan zijne afftamming van den
vereeuwigden ACHILLES, De zoon van
dien Griekjehen Held, NEOPTOLEMUS,
opgericht, die onafgebroken door zijne
afftammelingen bezeten was, tot dat AE-
ACIDES, de vader van den tegenwoor-
digen Vorst, dien door het misnoegen des
Volks had moeten ruimen. PYRRHUS,
toen nog een zeer kleen kind zijnde, was
door GLAUCIAS, den Koning van Illyri-
cutn, aangenomen, opgevoed, en voords
in zijn twaalfde jaar reeds met geweld op
den vaderlijken throon herfteld. Een
nieuwe opftand zijner onderdaanen had
hem in zijn zeventiende jaar het rijk ech­
ter doen ontvluchten, tot dat hij door den
bijftand van den Aegyptifchen Koning PTO-
LEMAEUS en van zijnen fchoonbroeder
DEMETRIUS andermaal in het zelve her­
fteld was. Intusfchen was hij groot ge­
worden in de leerzaame fchool des te-
genfpoeds, en had zich zoo wel door
den roem zijner oorlogsdaaden , als
door zijne naauwe betrekkingen met veel
ver-

GESCHIEDENISSEN. l3l
vermogende Vorsten, ontzaglijk gemaakt
niet flechts bij zijne onderdaanen, maar
tevens bij zijne nabunren. (i)
Zijne krijgshaftigheid en eerzucht ver- •
gunden hem echter geene rust op zijnen
wel gevestigden throon : met den geest
der Macedonifche veroveraars bezield ver­
langde hij naar eene uitbreiding zijner
Staaten, en was hem het verzoek der
Tarentyners, om hun tegen de Romeinen
te hulp te komen, hoogst aangenaam, wijl
hem hier bij terftond het bezit van Ta-
rentum, de overwinning der Romeinen en
de verovering van gansch Italië en Sicilië
re gefchenken vergolden, riepen zijnen
bijftand in uit naam van alle de Griekfche
fteden van Italië, en verzekerden, dat
het hun alleen te doen was om zijne uit­
muntende krijgsbekwaamheden, daar hij
bij zijne overkomst een heir van twintig
duizend ruiters en drie maal honderd en
vijf-
(i) PLUT. in PYRRHO p. 383, 384. JUSTI:
L. XVII. c. 3,
M 3
in.
BOEK
V.
IOOt'DST.
;. voor C.
280.
[. van R,
472.
voor den geest kwam.
De Tarentynfche afgezanten, die hunTarentynfcheafgenen toegang tot den Koning met kostbaazanten bij
PYRRtiUS.

III.
BOEK
V.
HOOFDST.
J. voor C.
280.
J. van R.
472.
Aanmerklijk
gefprek
van CINEAS
met PYR­
RHUS.
l82 ROMEINSCHE
vijftigduizend voetknechten, uit Lacaners,
Mesfapiërs, Samniten en Tarentyners beftaande,
gereed zou vinden, om onder
zijn geleide Rome te verdelgen. (1)
PYRRHUS was alleen niet ingenomen
met deze nieuwe uitzichten zijner eerzucht,
zijne eigene onderdaanen fpoordemhem tot
dezen togt aan, even als of hunne eigene
onderwerping daar door draaglijker of
min onteerende worden zou, wanneer
ook andere volkeren zich voor hunnen
Meester moesten nederbuigen. CINE­
AS, een leerling van den weergadeloozen
Griekfchen redenaar DEMOSTHENES,
en door wiens welfprekendheid PYRRHUS
betuigde meer fteden veroverd te hebben,
dan door zijne wapenen, was de eenige,
die van zijne gemeenzaamheid met
den Koning een gebruik maakte, hetgeen
duidlijk uitwees, met welk een medelijden
hij de verbijstering der eerzucht van zijnen
meester befchouwde. Hij hield naamlijk
dit gefprek met hem. — ,, Wat zullen
wij na de overwinning der Romeinen
doen? Italië veroveren. — Wat
dan?
(O PLUT. in PYRRIIO p. 390.

GESCHIEDENISSEN. I83
^AN5 _ Het rijke Sicilië vermeesteren. IÏT.
BOEK
Zullen wij dan uitfcheiden ? — Neen, dan V.
HOOFDST,
zal Carthago en geheel Africa bukken. —
J.voor C
Al verder! —- Dan zullen wij, and- 280.
woordde PYRRHUS grimlagchende, met [. van R
472.
eikanderen eten, drinken, praaten en vrolijk
zijn. — Waarom, voerde hem hierop
c INE AS toe, kunnen wij dat zelfde
thands niet doen, zonder dat het ons zoo
veel zweets en bloeds behoeft te kosten?"
CO Deze wijze aanmerking van ci-
NEAS maakte wel eenigen indruk op het
hart des Konings, maar geen genoegzaam
uien, om dien zijner eerzucht uit te wisfchen
, welke, volgends den Dichter E N«
NIUS, eene nieuwe bemoediging in de
Delphifche Godfpraak zou gevonden hebben,
daar dezelve, op eene dubbelzinnige
wijze, de everwinning der Romeinen var,
PYRRHUS voorfpeld had. 00
(O PLUT. in PYRRHO p. 391.
On
Ca) Aio, te, AZacida, Romanos vincere poffè, ii
het bedoelde vers van EN NIUS door CICERO Qde
t#v. L. U. e. 56) aangehaald. Schoon CICERO
grondige redenen aanvoert tegen de echtheid deze
QoJfpraak, i§ het echter zeker, dat alle G.Qdfpraa.
\
M 4 *
I

184 ROMEINSCHE
III. Om te beter zijn oogmerk voor de Ta­
80 EK
V. rentyners te verbergen, vorderde hij ge-
HOOFDST. veinsdelijk van hun eene verzekering, dat
J. voor C.
zij hem, na den beweezen dienst, ter-
280.
J. van R. flond naar zijne eigene Staaten zouden
472.
laten te rug keeren, en, om eenige gijs-
felaars voor hunne goede trouw in han­
den te hebben, hield hij een gedeelte des
gezantfchaps bij zich onder voorwendzel
van huane hulp te behoeven. (1)
Overwin­ Geduurende deze buitenlandfche onderningen
der
Romeinen. handelingen , welke den Romeinen, aan
wien ze weldra bekend werden, alle -hoop
op eene redenlijke voldoening voor den
geleeden hoon benamen, vierde de Conful
AEMILIUS hunne wraakzucht bot, in
de plundering der Tarentynfche landerijen ,
in de beftorming en verovering van ver­
fcheidene Griekfche lieden, en in geheel
Mesfapia fchrik aan te jagen. Nog on-
ze-
hen in gevallen, wier uitkomst zich door de fchran-
dere Priesters niet waarfchijnlijk liet gisfen, zulk ee­
nen dubbelzinniger: toon aannamen, als wij door de
lijdende en werkende beteekenis van het woord over-
winning in onze taal eenigzins meenen begrijplijk ge­
maakt te hebben. Zie D. I. bl. 469.
(Q ZONAR. F*. VIII.

GESCHIEDENISSEN. 185
zeker omtrend den uitflag van hunnen
aanzoek in Epirus, hadden de twijfelmoe­
dige Tarentyners zekeren AGIS het op­
perbevel hunner krijgsmagt gegeven, daar
in tusfchen die man een groote aanna­
der geweest was, om vrede met Rome te
houden; en voords van verfcheidene vrij
gegevene krijgsgevangenen hoorende, hoe
menschlievend zij door de Romeinen be­
handeld waren, begon 'er reeds in Ta-
rentum een algemeen verlangen te rijzen,
om zich Hechts op de best mogelijke wij­
ze met hun te bevredigen, (i)
De landing van c INE AS met driedui­ Landing
van eizendmannen,
door PYRRHUS vooraf
naar Tarentum gezonden, bragt echter
weldra eene verandering in de denkbeelden
dezer vijanden. Aan AGIS werd door
hem het bevel over de krijgsmagt afgeno­
men, het zelve werd in handen gefield
van eenen der afgezanten, die met hem
uit Epirus waren te rug gekomen, en
kort daarop kwam een ander Bevelheb­
ber , MILO geheeten, op naam van PYR­
RHUS de bezetting van het kafteel en
£1) FREINSH, L. XII. c. 17.
M 5
de
Hl.
BOEK
v.
HOOFDST.
f. voor C.
280.
J. van R.
472.
NEAS.

III.
BOEK
V.
HOOFDST.
J. voor G
280.
J. van R,
Afrogt
der R».
tueinen.
l86 ROMEINSCHE
de wallen van Tarentum door 's Konings
troepen vragen. Gemaklijk hadden de
burgers nu reeds kunnen inzien, wat 'er
van hunne onafhanglijkheid worden zou
onder den bijdand van eenen veroveraar,
maar in plaats van zich in tijds hier te­
gen door eenen vrede met de Romeinen
te beveiligen, gaven zij gewillig de ftads
bezetting aan de Epiroten over, zich ver­
heugende van den last der beftendige
wachten en togten ontflagen te zijn. (1)
Deze aankomst van overzeefche troe­
pen deed AEMILIUS om een veilig win­
terkwartier voor zijn leger denken. Het
zelve in Apuïie willende zoeken was hij
verplicht,-een fmal pad tusfchen fteilerot-
zen aan den eenen en de zee aan den an­
deren kant langs te trekken. Als dit hem
allerbez waarlijk st gemaakt werd door de
vijanden , die hem met fchepen ver­
volgden , van welken zij door middel van
zekere werktuigen eene hagelbui van flee»
nen en pijlen op zijn voordtrekkend heir
Wierpen, zonder dat het zelve den min-
ften wederftand tegen dezen volkvernie-
(1) FREINSH. L. XII. c. 2c

G E S C H I E D E N I S S E N . 187
lenden aanval kon doen; liet de Conful
alle de Tarentynfche krijgsgevangenen op de
zijde zijner benden gaan , welken hij hier
door volkomen beveiligde, wijl de Toren-'
tyners hunne land-en ftadgenooten niet,
konden ontzien, zonder tevens de Romei­
nen te fpaaren. (i) Zijne benden alzoo
in veilige winterkwartieren gebragt heb­
bende, begaf A E M I L I U S zich naar Ro­
ute, alwaar hij zijnen Ambtgenoot MAR-
CIUS in zegepraal over zijne overwinnin­
gen , in Etrurie behaald, zag wederkee-
ren. (2)
In den tegenwoordigen hagchelijken toe- |. voor C.
279.
Hand voor het gemeenebest benoemde het }. van R.
Volk P. V A L E R I U S L A E V I N U S en 473-
TIB. C O R U N C A N I U S tOt Confuls VOOT
het volgende jaar. (3) De laatfte was geen
Romein van geboorte; hij was af komftig
-uit de vrijftad Camerium, en dus alleen Cof.
uit hoofde zijner uitftekende verdiensten
tot de hoogfte waardigheid in den Staat
CO FRONTIN. Strateg f L. 1, c 4, ex. 1.
(2) Fafti CapitoUni.
ver-
(3) Fafli Confulares. PLUTARCHUS noemt den
eersten verkeerdiijk ALBINUS, (in PuiiiRiio .p. 3*-0
III.
BOEK
v.
IOOFDST.
[. voor G,
280
|. van R,
47*.
P. VALE­
RIUS LAE­
VINUS en
TIB. CO­
RUNCANIUS

188 ROMEINSCHE
III. verheven. (1) Hetlot wees hem het krijgs­
BOES
V. beleid in Etrurie toe, zijn Ambtgenoot
HOOFDST.
zou tegen Tarentum optrekken, terwijl
J. voor C.
379. AEMILIUS als Proconful naar zijn leger
J. van R. te rug keerde, om het zelve aan te voe473ren
tegen de bewooners van den uiterflen
hoek van Italië, aan de zijde der Hadriatifche
zee, de Salentynen, die zich voor Tarentum
verklaard hadden, en de beste gelegenheid
hadden, om eene landing van
PYRRHUS te bevorderen.
De Proletarii
in Had men tot nog toe in Rome uit eene
dienst ge­ wijze ftaatkunde het behoeftigfte gedeelte
nomen.
des Volks, het welk in de laagfte Clasfis
te huis behoorde, uit den krijgsdienst gehouden
, om alzoo eenen edelen naarijver
tusfchen de min en meer vermogende burgers
uit laagere {landen te verwekken: (2)
thands oordeelde men, dat de buitenge -
ivoone gevaaren, die Rome dreigden, veilig
eene uitzondering op dezen vastgehouien
regel mogten maaken. De Proletarii,
die tot nog toe genoeg fcheenen te verrichten
, wanneer zij den Staat flechts bevolk-
(1) TACIT. Ann. L. XI. c. 24.
(2) Zie D. I. bl. 342, 343.

GESCHIEDENISSEN. 189
volkten, werden nu mede in den krijgs­
eed genomen en op 's Lands kosten gewa­
pend, om de ftad tegen allen aanval te
verdeedigen, terwijl alle de keurbenden,
welken eene ftrenge werving had bij een
kunnen brengen, in het veld werden ge­
zonden. Eene voorzorg, welke Rome
echter weinig zou hebben mogen baaten,
wanneer het goed geluk haar in de duis­
terde omftandigheden geene Veldheeren
gegeven had, wier gelijken men bezwaar­
lijk in de gefchiedenisfen van andere vol­
keren vindt. Waren 'er FABIUSSEN,
PAPIRIUSSEN en VALERIUSSEN,die
het hardnekkig Samnium te onder brag-
ten, thands was het gemeenebest CURI-
USSEN, FABRICIUSSEN en CORUN-
CANIUSSEN rijk, die, zonder op hunne
geboorte of op hunne bezittingen zich te
kunnen verheffen , groot waren door hun­
ne deugden, trotsch op hunne verachting
van den rijkdom, en even gefchikt, om
de wapenen van eenen veroveraar te ver-
ftompen, als om zijne verleidende fchat-
ten te verfmaaden. (i)
CO FEEINSH, U XII. c. 22.
In-
Hf.
BOEK
V.
ÏOOFDST.
f. voor C.
279.
[. van R.
473-

Schipbreuk
van
PYRRHUS.
ÏQO ROMEINSCHE
III. Intusfchen was PYRRHUS, verwittigd
BOEK
V. door C INE AS van de gemaklijkheid ,
HOOFDST.
waarmede de Tarentyners zich reeds het
J. voor C.
bevel over de bezetting hunner ftad had­
279-
J. van R. den laten ontnemen, met eene veel ge-
473.
duchter
Ongeduld
krijgsmagt aan boord van een
van PYR­ groot aantal van galeijen en andere
RHUS.
fchepen gegaan, na dat hij het bewind
zijner eigene Staaten aan zijnen zoon j
eenen jongeling van vijftien jaaren,
had aanbevolen, (i) Zijne onrustige be­
geerte naar vreemde veroveringen, deed
hem zoo wel het nog ongunftige jaar­
getijde, als de onvolwasfenheid van zij­
nen ftedehouder vergeten. Zonder de
komst der lente aftewachten, ging hij
met twee en twintig duizend voetknech­
ten , drie duizend ruiters, twintig duizend
elephanten en vijfhonderd boogfchutters
en flingeraars in zee.
Deze voorbaarigheid had hem echter
fchier zijn eigen leeven gekost. Een
noordlijke ftorm verftrooide zijne vloot
en dreef haar uit de coers. De galei,
waarop hij zich bevond, was door haare
CO JUSTIN. L. XVIII. c i.
groot-

GESCHIEDENISSEN. IQI
grootte beter beftand tegen den flag der
golven, en werd door de bekwaamheid
zijner bootsluiden op de haven van Ta 1
IH.
BOEK
V.
IOOFDST.
. voor C.
vtntum aangeftuurd. Eenige kleenere fche- •
a 79pen,
welke hem nog waren bijgebleeven, [•; van R,
konden het voorgebergte van Japygium
473.
niet te boven komen, en ftrandden on­
gelukkiglijk op de klippen van dat land.
Op het oogenblik, dat *s Konings vaartuig
de gewenschte haven zou bezeilen, ftak
'er een landwind op, die het zelve we­
der eensklaps in de holle zee dreef, en
de doodlijke vrees voor fchipbreuk met
verdubbelde kracht vernieuwde. In het
gezicht van een land te vergaan, het
geen hij wenschte te veroveren, was voor
's Konings geest ondragelijk: hij fprong
in zee en zwom met het grootfte lijfs­
gevaar tegen den flag der golven op. Zij­
ne vrienden en lijfwachten zwommen hem
na, zonder hem de minste hulp te kun­
nen bewijzen : met het aanbreken van den
dag , wanneer de wind ging liggen, be­
reikte hij, gansch afgemat van krachten ,
maar gansch onbezweeken van moed, het
Mesfapifche ftrand, alwaar hij allen dienst-
vaardigen bijftand vond, dien hij hoog
noo-

III.
BOEK
V.
HOOFDST.
J. voor C.
079.
J. van R.
473-
Uiterlijk
voorkomen
van
PYHRIIUS.
ipa ROMEINSCHE
noodig had. Door behulp der ftrandbewooners
van dit gewest werden 'er nog
verfcheidene fchepen behouden met twee
duizend voetknechten , eenige paarden
en twee elephanten : de overige krijgsmagt
ftrekte nog ten fpel van zee en winden ,
of was reeds gedeeltelijk door fchipbreuk
vernield. Met dit kleene heir trok PYR­
RHUS op Tarentum aan en werd aldaar
ingehaald door CINEAS, die hem met
zijn krijgsvolk was te gemoet gekomen,
terwijl de ganfche burgerij hem als haaren
verlosfer met onmaatige blijdfchap begroetede
en verwelkomde. (1)
PYRRHUS had evenwel niets aanvallig
in zijn voorkomen. Zijne ganfche houding
was zelfs meer forsch, dan achtbaar.
Eene ontzettende fpeling der natuur had
hem , in plaatze van afgefcheidene tanden
, twee doorgaande en buiten het tandvleesch
verre uitflekende kaakbeenderen
gegeven, waarop flechts eenige groeven,
als tanden verbeeldende, zichtbaar waren.
Zoo geheel krijgsman zijnde , dat
hij
Ci) Pi.UT. in PYRRH. p.391? 39a. AFPIAK.
excerpta. Stimnit,

GESCHIEDENISSEN. 103
hij eenmaal gevraagd, wien zijner zoonen
hij zijnen throon zou nalaten, aan den ge­
nen , andwoordde, wiens zwaard hetfcherpfte
is, en zich geheel op den krijg toeleggende,
als ware het menfchenmoorden het
hoogde toppunt der menfchelijke vatbaarheid
en beftemming, was hij weinig bedreeven
in die befchaavende kunften ,
welke de zeden verzachten en denmensch
alle woestheid benemen. Men liet hem
eens twee uitmuntende toonkunftenaars
hooren en vroeg hem naar zijne voorkeur :
maar in plaats van te andwoorden, hield
hij eene lofïpraak over een bekwaam krijgsman.
Zijne uiterlijke houding was intusfchen
vreeslijker, dan zijn hart, het
geen , voor edelmoedige gevoelens vatbaar,
boven alle laage wraakzucht verheven
, en ongenaakbaar voor laster en
agterdocht was. De hoogmoed zelf, hoe
fchijnbaar onaffcheidlijk van eene verkeerd
gerichte eerzucht, vond g'eenen toegang
in zijnen geest: na de roémrijkfte krijgs
bedrijven noemden hem zijne onderdaa
nen hunnen Adelaar: „ dan zijt gij mijni
vleugelen , was zijn andwoord, zondei
welken ik niet zou van den grond geko
V. DEEL. N mei
I
III.
BOEK
V.
1O0FDST.
J, voor C,
279.
J. van R.
473-

lil.
BOEK
V.
HOOFDST.
Verbeteringen
doorPYR­
RHUS te
Tarentum.
I94 ROMEINSCHE
men zijn." Het menschlievend medelij­
den , niet minder vreemd bij eenen for-
fchen krijgsman , als de nedrigheid bij
J. voor C. eenen eergierigen veroveraar, was hem zoo
279-
J. van R. uitftekend eigen, dat hij zelf met eigene
473- handen den miltzuchtigen zekere hulp be­
wees. Eerzuchten ongeftadigheidwaren
zijne grootfte gebreken. De roem van
bezwaarlijke overwinningen was hem meer
waard, dan het bezit van moeilijke ver­
overingen , en geduurig nieuwe ontwer­
pen ter uitbreiding van zijn gezagmaaken-
de en uitvoerende, liet hij het uitgevoer­
de drijven, even als een gelukkig fpeler,
die, op het fpel verzot, nooit denkt om
het genot van zijn gewonnen geld. (1)
Een Vorst van zulk een charakter mogt
juist gefchikt zijn, om Romeinen te be-
ftrijden , geenzins kon hij in verwijfde
Tarentyners genoegen vinden of hun op
den duur behaagen. Binnen weinige da­
gen
(1) Aldus geeft PLuT ARCHÜS hei charakter van
'YRRHUS op. (p. 3 8
u s
4> 387, 388, 40°-) J -
riN. L. XXV. c. 4. CICERO maakt ergens ge-
ivag van eenige gefchiften van PYRRHUS over da
krijgskunde. (Epiit. ad divers. L. IX. Ep. 25 )

GESCHIEDENISSEN. 195
gen zag hij, die zijne oplettende oogen
op de burgers hield, vooral orn te zien ,
welk gebruik men van hun in het veld zou
kunnen maaken, dat Tarentum, ten zij de
burgerij de wezenlijkfte hervorming on-,
derging, zoo weinig verdeedigbaar was,
dat het deszelfs verdeedigers te gelijk met
zich verderven zou. Van tijd tot tijd
kwamen zijne verftrooide fchepen aan
land, en vermeerderden zijne aankomen­
de benden het gezag, het welk hij tot
zulk eene hervorming behoefde. Nu liet
hij zijn ingehouden misnoegen over de.
fchandelijke leefwijze der burgers blij­
ken , door terftond alle openlijke plaatzen
te fluiten, waar de ledig gaande jeugd den
dag met wandelen en beuzelen doorbragt,
door tevens alle gastmaflen en drinkgela­
gen te verbieden, en de volksvcrmaaken
binnen zeer maatige perken terug te bren­
gen. Voords opende hij oefenfchoolen van
wapenhandel voor de jeugd en Helde niets
minder , dan de doodfhaf op jongelin­
gen , die dit onderwijs verzuimden. Eind-
lijk hield hij eene ftrenge legerwerving,
waarbij hij de grootfte en welgemaaktfte
N 2 man-
iir.
BOEK
v.
HOOFDST.
[. vo. r C.
179.
f. van R.
473.

III.
BOEK
V.
HOOFDST.
J. voor C.
279.
J. van R
4-73-
Misnoegen
der
Tarenty -
ners over
zijn beduur.
I96 ROMEINS CHE
manfchap alleen liet aannemen, verzeke^
rende, dat hij zelfs 'er wel goede foldaa-
ten van maaken zou. (O
Het verbod, om op hunne wijze vro­
lijk te zijn en onbelemmerd te leeven ; de
ftrengheid zijner krijgstucht, zoovolftrekt
ftrijdig met alle voorige losbandigheid; en
het woest gedrag zijner lijfwachten, die
naar eigen welgevallen hun verblijf in de
huizen der burgeren namen en zich aller-
leie vrijheden tegen derzelver vrouwenen
dogters veroorlofden , deeden de Taren­
tyners weldra onderling bitter klaagen,
dat zij, in de verwachting van eenen ver-
losfer, eenen onderdrukker in hunne ftad
hadden gehaald, wiens overheerfching zij
niet wederftaan, maar alleen ontvluchten
konden. De verhuizingen uit Tarentum
werden ook fchierlijk zoo algemeen, dat
PYRRHUS daar' tegen de poorten liet
fluiten en door eene wacht bewaaken. (2)
Bij dit fprekend bewijs van het verlies
(1) FRONT. Strateg. L. IV. c. I. ex. 3.
(2) PLUT. in PYRRHO p. 392. APPIAN.
Excerpt. Samn,
hun-

GESCHIEDENISSEN. IQ?
hunner vrijheid onthield het Tarentynfche
volk zich geenzins van zulk een gemor te­
gen de dwinglandij, als het duidlijkfte blijk
van een volflagen onvermogen tegen dezel­
ve is. Gelukkig was PYRRHUS geen ag-
terdochtig of laaghartig meester: zelden
hoorde hij naar verachtlijke verklikkers, die
door hunne onedele dienstvaardigheid de
partijdige gunst eens overheerfchers be­
jagen , en, liet hij zich al eens overhaalen,
om openlijk te toonen , dat hij niet ge­
heel onverfchillig was omtrend de alge­
meene denkwijze en gefprekken over hem,
dan zelfs beftuurde geene laage wraakzucht
immer zijn gedrag. Dit ondervonden eens
eenige losfe knaapen, die bij hem waren
aangebragt, als zeer onbetaamlijk van hem
in hunne zwelgpartij gefproken te hebben.
Door hem gevraagd, of zij zoo veel kwaads
van hem hadden gefproken, andwoordde
een hunner zoo vrijmoedig, als oprechten
geestig : „ zeer zeker: en wij zouden
nog veel meer gezegd hebben, was onze
fles niet ledig geweest!" Het ernftige ge.
Jaat des Konings veranderde hierop in ee­
nen guniligengrimlach, ten bhjke, dathij
N 3 g 32
^
IK
BOEK
V.
HOOFDST.
J. voor C,
279.
J. van R.
473-

KL
BOEK
V.
HOOFHST.
J. voor C
279,
J. van R
4/3-
I98 ROMEINSCHE
gaarne zijn kwaaden naam aan de uitwer­
king van den wijn wilde toefchrijven. (1)
Wanneer echter zijne Staatkunde meerder
oplettendheid vorderde, was hij min toe­
gevend. Vrij onverfchillig voor een on­
vermogend gemor der burgers, was hij
dubbeld werkzaam tegen alle werkdaadige
maatregelen, om hem van zijn gezag over
Tarentum te ontzetten. De voornaamlTe
hoofden der Stad, van wien hij den mees­
ten daadlijken tegenftand te vreezen had,
zond hij gedeeltelijk onder allerleie voor-
wendzelen naar Epirus, liet hij gedeelte­
lijk door geheime middelen van kant maa,-
ken, of nam hun , onder den fchijn van wel­
voeglijkheid, onder zijne gemeenzaamfte
vrienden aan , om hun het vertrouwen
hunner medeburgers te doen verliezen.
Onder dezen was ook ARISTARCHUS ,
een man, die geheel Tarentum door zijne
welfprekendheid als redenaar kon medeflee-
pen, en daarom, als te gevaarlijk voor
PYRRHUS , door hem naar Epirus ge-
(1) VAL.MAX. L. V. c. 1. ex. ext. 3. QUINC-
TI L. Inftit, Orat. L. IV. c. 3.
zon-

GESCHIEDENISSEN. 199
zonden werd, kwanswijs om eene zaak
van groot belang aldaar te bevorderen.
De
IOOFDST.
Redenaar , die 's Konings oogmerk'
doorgrondde ,
\. voor C.
bood geenen ijdelen te2/9genftand
aan deszelfs wil , maar begaf . van R,
zich met de fchijnbaarfte onderwerping 473-
aan boord van een vaartuig, waar van hij
echter, in de ruimte gekomen zijnde,den
{buurman overhaalde, om naar Italië, in
plaats van naar Griekenland, te wenden , en
wel de haven van Ostia in te lopen. Hij
kwam te Rome , vond geloof aan zijne be­
richten, en deed alzoo den Raad de al-
lerbelangrijkfte ontdekkingen omtrend den
toeftand van Tarentum. (1)
De berichten van ARISTARCHUS
vermeerderden de voorzorgen en toerustin­
gen van den Raad: de legerwervingen
werden nog flrenger gehouden, de be­
lastingen fcherper ingevorderd, en de op-
lettendfte zorgen aangewend, om de bond­
genooten van den Staat in trouw te hou­
den. De algemeene geruchten van den
geringen ftaat , dien men op zommigen
zou kunnen maaken, en van de begeerte
(1) FULIKJH. L. XII. c 25.
N 4
van
lil.
BOEK
V.
Ernftige
toerustingen
te Rome.

UI.
BOEK
V.
HOOFDST.
20O ROMEINSCHE
van anderen, om zich thands te ontflaan
van alle afhanglijkheid en onderwerping,
waarmede hun bondgenootfchap met Rome
J. voor C
279. ' toch alzins gepaard ging, maakten deze
J. van R •voorzorgen hoog noodig. C. FABRI-
473.
CIUS, die alom zoo geacht als bemind
was, werd met de taak belast, om naar
vereisch vanzaaken, door minzaame on­
derhandelingen of door het leggen van be­
zettingen in gefchikte plaatzen, het ge­
meenebest van derzelver trouw te ver­
zekeren.
Snood Behalven, dat PYRRHUS zich als een
gedrag dei
Romein- verlosfer van dat ganfche gedeelte van
fche bezec< Italië, het geen Groot Griekenland heetede ,
ting te
Rhegium, voordeed, en dat zulks verfcheidene bond­
genooten , vrijfteden en volkplantingen
van Rome op eene gunftige verandering
deed hoopen, had 'er thands ook een ge­
val plaats, het welk gefchikt was, om
geheel Rome alom gehaat en verdacht te
maaken. Rhegium, eene Griekfche ftad, aan
dien uithoek van Italië gelegen, die te­
gen over Sicilië is, had bij de landing
van PYRRHUS aan den anderen uithoek,
en bij het opkomen van veelvuldige ge­
wapende Carthaagfche fchepen, die de Jo-
n'tfchi

GESCHIEDENISSEN. 20l
nifche zee doorkruisten, van Rome eene
aanzienlijke bezetting verzogt, uit vrees
van aan vijandelijkheden bloot gefield te
geraaken , waar tegen deze handeldrijven­
de Had zich mede bezwaarlijk dacht te
zullen kunnen verdeedigen. Niets kon
den Raad aangenaamer zijn, dan flerke
bezettingen op vaste plaatzen in deze gewes­
ten te hebben: terflond werden 'er vier,,
duizend mannen uit de Campanifche volk­
plantingen geligt, en onder den naam van
de Campaanfche keurbende ter bezetting
van Rhegium aan het bevel van eenen DE­
CIUS JUBELLIUS toevertrouwd. Schoon
dit krijgsvolk met geene kwaade oogmer­
ken te Rhegium kwam t en eerstalles ijve­
rig in het werk flelde, om de ftad in
ftaat van tegenweer te brengen, kreeg
echter de verwijfde leefwijze der Griek'
fche inwooners en de werklooze ledigheid.
door het ver afzijn van het krijgstooneel.
weldra den fchaadelijkflen en fchandelijk
flen invloed op de bezetting. Men be
gon ongunflige vergelijkingen te maaket I
tusfchen de bezwaaren van eenen oorlog
zuchtigen Staat, en de gemakken eene
vredelievende weelde, en men beklaagdi
N 5 ziel 1
ui.
BOES
v.
HOOFDST.
]. voor C.
279.
J. van R.
473.

III,
BOEK
V.
HOOFDST.
J. voor C.
279.
J. van R.
473-
202 ROMEINSCHE
zich fchierlijk onderling, aan een zooveel
harder lot onderworpen te zijn.
De Bevelhebber, die reeds lang voor
zich zelf dergelijke vergelijkingen ge­
maakt , en tevens het verraaderlijk opzet
genomen had, om zich op de eene of
andere wijze van het eigen en duurzaam
bezit dezer ftad meester te maaken , hoorde
dit gemompel met genoegen, en meende
in het ver afzijn van Rome, het geen
ook elders te veel werks vond, de beste
gelegenheid te hebben, om zijn heilloos
ontwerp te volvoeren.
Zelf eenige brieven opgefteld hebbende,
als waren die van de burgers aan
PYRRHUS gefchreeven, om de Romeinfche
bezetting aan hem over te leveren,
riep DECIUS zijn krijgsvolk in het geheim
te zamen en las hun dezelven voor,
zeggende, dien toevallig onderfchept te
hebben. De hevigfte wraakzucht blaakte
terftond in aller boezem over de verdichte
ontrouw der Rheginers; eenigen , daar
toe vooraf opgezet, riepen overluid:
ons geweer moet ons behouden, de
flag, tegen ons beraamd, ftorte op hunnen
eigeu kop neder." Om de algemeene drift
des

GESCHIEDENISSEN. 203
des krijgsvolks nog meer te ontvonken,
kwam een ander kwanswijs kennis geven:
„ dat de vloot van P Y R R H U S in het 1
HL
BOEK
V.
IOOFDST.
gezicht van Rhegium was, en dat de burgers •
overal de hoofden bij een hadden." Daar \
nu wraak en zelfbehoud medewerkten
met de voorige misdaadige wenfchen
des krijgsvolks, kwam het zelve fpoedig
tot dit eenpaarig befluit: „ dat men de
trouwlooze burgers onverhoeds overval­
len, al wat manlijk was over den kling
jagen, en voords de bezittingen van ftad
en burgerij aan de keurbende af moest
ftaan."
Dit gruwelijk ontwerp werd volvoerd.
D E C I U S deed eenige voornaame bur­
gers , dien hij aan zijne tafel noodigde,
aldaar den dood vinden; gelijktijdig drong
de moord, in alle wijken der ftad, de hui­
zen der overige burgers in, die hun weer­
loos leeven door dat zelfde vreemde krijgs­
volk lieten, het geen zij nog kort gelee­
den, als eene befchermende hulpbende
blijmoedig hadden ingehaald. Na dit ijs-
lijke bloedbad, zogt de roofzucht gere­
geld haare prooi, en fleepten de vuisten,
die nog van de flachting rookten, de vrijs­
ters
. voor C.
379.
. van R.
473.

li r.
BOEK
V.
HOOFDST.
J. voor C.
279.
J. van R.
473-
Onvermogen
van
Rame om
het wangedrag
haarer
fceurbende
te straften.
t ',
204 ROMEINSCHE
ters en jonge weduwen tot echtverbindnisfen
voord met de moordenaars haarer vaderen
en echtgenooten. (1)
Het bericht van dezen gruwel-kwam
te Rome in eenen tijd, waarin de Raad
alle deszelfs zorgen op den voordgang
van PYRRHUS vestigen moest, en zich
alzoo door eene fpoedige ftraf dezer
eerlooze fchelmen geenzins van de blaam
kon zuiveren, dat eene ganfche krijgs­
magt van Epiroten min gevaarlijk in Ta.
*entum, dan eene keurbende der Romeinen
in Rhegium, was. Lang daarna loonde
dit kwaad deszelfs meester wel, maar voor
iiet tegenwoordige moest Rome haare goede
trouw bij de bondgenooten door deze
[trafloosheid zien daalen, daar zij, hoe
rmfchuldig ook aan de eigenlijke misdaad
1 lier keurbende, echter het wezenlijkfte
verwijt verdiende, van het uitfchot haarer
eigene burgers , welken zij alleen naar
volkplantingen te zenden gewoon was,
uit zulke volkplantingen te hebben opgefoepen,
om noodlijdende bondgenooten
i>ij te ftaan. — Of zou zulks geen verwijt
verdienen ?
Op
(O FKEINSH. L. 511.e. 27-30, APPIAN. lts.

GESCHIEDENISSEN. 205
Op het gerucht van den aantogt des
Confuls LAEVINUS tegen Tarentum, en
van zijne vijandlijkheden in Lucanie, meende
PYRRHUS, niet langer {til te moeten J
zitten, fchoon de bondgenooten der Ta-.
rentyners den beloofden onderftand nog
niet hadden opgebragt. Hij trok met zijne
eigene krijgsmagt, benevens die, welke
hij in Tarentum had opgericht, den
Conful tegen , maar zond hem vooraf, om
tijd te winnen, eenen brief toe van dezen
inhoud.,, Koning PYRRHUS wenscht
LAEVINUS heil! Ik hoor, dat gij tegen
de Tarentynen met een leger in aantogt
zijt. Laat dat agter, en kom bij mij met
eenige weinigen : uw onderling gefchil
verftaan hebbende, zal ik der billijkheid
doen gehoorzaamen." LAEVINUS andwoordde:
„ Wij erkennen u voor geenen
fcheidsman, noch vreezen u als vijand:
maar vinden uw gedrag zeer ongerijmd,
daar gij u in de gefchillen van anderen
wilt ftcken, die zelf aan ons voldoening
fchuldig zijt, van buiten ons verlof eener
voet in Italië gezet te hebben. Wij zijn
daarom niet minder tegen u, dan tegen Tarentum
in aantogt en erkennen den Krijgsgod;
in.
BO EK
V.
IOOFDST.
. voor C.
279.
. van R.
473«
Eriefwiseiingtusrchen'
PYR­
RHUS en
LAEVINUS.

Krijgslist
van LAE­
VINUS.
20 0 ROMEINSCHE
in. god, onzen ftamvader, alleen voor onzen
BOEK
V. fcheidsman."
HOOFDST.
PYRRHUS trok, na ditbefcheid, met
J. voor C.
279. zijne benden voord en hield tusfchen de
J. van R. ftad Heraclea en de rivier Siris ftand. Be­
473.
wust, dat LAEVINUS aan gene zijde dier
PYRRHUS
prijst de rivier gelegerd was, dreef zijn ongeduld,
Romeinfcheleger-
om zijne nieuwe mededingers naar een
wijze. uitgebreid gezag te leeren kennen, hem
op eene hoogte, van waar hij de ligging
des Romein/eken legers kon overzien , en
deszelfs regelmaatigheid deed hem tegen
een zijner vrienden zeggen : ,, de ligging
dier barbaaren is gansch niet onbefchaafd;
wij zullen zien, wat zij in ilagorde
zijn." (1)
Het bezwaarlijke, om de Romeinen in
hun leger aan te tasten, aldus zeer duidlijk
inziende, verfterkte PYRRHUS zich aan
zijne zijde der rivier, en zorgde vooral,
om door welbezette -fchanzen den vijan­
den derzelver overtogt te beletten. •
Eene krijgslist des Confuls maakte hem
nog meer op zijne hoede. LAEVINUS
had eenige vijanden, die zijne legerplaats
(0 PLUT, in PYRRHO p, 393, 393.
kwa-

GESCHIEDENISSEN. 20f
kwamen befpieden , opgevangen, maar
ook weder vrijgelaten, na hun wijs ge­
maakt te hebben, dat hij elders nog een
ander en veel grooter leger had, en dat
de befpieders van PHYRRHUS altijd vrijelijk
zijne ligging konden op nemen, (i)
PYRRHUS kon het opzien zijner benden
over haar lang ftil liggen binnen haare
verfchanzingen gemaklijk afleiden, door
met recht te beweeren, dat de Romeinen
het in een vijandlijk land niet lang door
gebrek aan leeftogt konden uithouden:
maar LAEVINUS, die juist om deze reden
verlangde, dat het tot een treffen
komen mogt, riep, na een flil liggen van
vijftig dagen, zijn krijgsvolk tot eene
vergadering op, en wist het zelve, door
den roem van PYRRHUS en den fchrik,
dien zij voor zijne elephanten hadden,
te verkleenen, tot zulk eene drift aan te
vuuren, dat zij allen gezind werden, om
hem zelve te gaan aanvallen , wanneer hij
hunne uitdaging niet aan mogt nemen.
Daar PYRRHUS zich aan een treffen
ont-
(0 FRONT. Ó7n?/

III.
SOEK
V.
HOOFDST.
J. voor C
279.
J. van R
473.
ao8 ROMEINSCHE
onttrok * liet LAEVINUS zijne ganfche ruiterij
uitrukken j als ging zij op eene plundering
der landerijen uit, intusfchen met
zijne marschvaardige keurbenden zich ftil
houdende, om de vijandlijke bewegingen
aan de overzijde der rivier af te wachten.
De ruiters, hun oogmerk om de rivier
over te trekken verbergende, namen eenen
langen omweg, en trokken de Siris
over ter plaatze, waar dezelve niet bewaakt
was: van daar renden zij met
losfe teugels op de uitflaande bezetting
van den oever aan, en dreeven dezelve
door dezen onverwachten fchrik terftond
naar haar leger te rug. PYRRHUS
rukte, op dit bericht, ten fnelften met
zijne ganfche ruiterij, welke drie duizend
mannen fterk was, op de rivier aan, om
den geheelen overtogt der vijanden te beletten:
maar de Romeinjche Ridders, die
denzelven verdeedigden, booden hem eenen
tegenfland, die den ganfchen roem
zijner krijgsbekwaamheden op de zwaarfle
proef ftelde. Kennelijk aan zijne
glinfterende wapenrusting, en niet minder
aan zijnen moed en beleid, zag men
hem volkomen den lof verdienen, dien
men

GESCHIEDENISSEN. 200
wen hem had toegezwaaid, daar zijn onverschrokken
moed hem geen oogenblik de
plichten van eenen oplettenden Veldheer
deed vergeten* en het in orde houden
zijner benden hem niet belettede, zelf de
ftoutfte feiten van wapenen te verrichten,
(i)
Geduurende het gevecht waarfchouwde
LEONNATUS, een Macedoniër, den Koning
voor eenen vijandhjken ruiter, die
geduurig op hem alleen uitviel; PYR­
RHUS andwoordde onverfchrokken: „
niemand kan zijn lot ontgaan: maar 'die
mij aanvalt, zal 't bezuuren." Naauwiijks
waren deze woorden uit zijnen mond,
of de Romeinjche Ridder rende weder op
den Koning los, doorftak deszelfs paard 9terwijl
zijn eigen door LEONNATUS
gewond werd. Beide de paarden ftorte-
den
(O Pr.UT. in PYRRHO p. 393. Dat PYR­
RHUS flechts eene bezetting aan den oever der ri­
vier geplaatst en niet overal langs denzelven wach­
ten gefield had, die eikanderen hadden kunnen waar-
fchouwen en bijlpringen, is ongetwijfeld als eene
wezenlijke fout bij zijn tegenwoordig krijgsbeleid
aan te merken. ROLLIN. Hifi. Kom. T. III.p, 374,
V. DEEL. O
iin
BOEK
v.
HOOFDST.
J. voor &
279.
J. van R.
473.

W.
BOEK
V.
HOOFDST.
J. roor C,
379
J. van R.
473-
Nederiaag
van LAE­
VINUS.
eio
ROMEINSCHE
den met hunne ruiters ter neder, doch
PYRRHUS werd gered door zijne vrien­
den, die zijnen vijand ombragten.
Dit geval maakte evenwel den Koning
omzichtiger: zijne ruiterij ziende terug
deinzen gaf hij bevel aan zijn voetvolk
om op te trekken, maar veranderde tevens
met zijnen vriend MEGACLES van
gewaad, eer hij zich aan de fpits van zijne
ganfche krijgsmagt plaatfte. Intusfchen
hadden de Romeinjche keurbenden,
in haaren overtogt van de Siris door de
ftrijdende Ridders gedekt, deel genomen
in den flag, en kwam het dus thands tot
een algemeen treffen. Het gevecht was
lang, hevig en twijfelachtig, verfcheidene
maaien fcheen zich de kans dan aan
deze, dan aan gene zijde, te verklaaren:
eindelijk fneuvelde MEGACLES in het
vorstelijke gewaad en bragt het denkbeeld,
dat de Koning zelf was omgekomen eene
beflisfende verandering te weeg. Een Ro~
meinsch Ridder, DEXTER genaamd, kwam
zegevierend met 's Konings mantel in zijne
flagorde den moed verdubbelen, en
naauwlijks kon PYRRHUS zelf, door in
alle degelederen zijner benden zich te ver-
too-

GESCHIEDENISSEN. 211
toonen en uit te roepen , dat hij leefde,
eene volkomene vlucht van zijn heir te keer
gaan. Drie honderd vier en negentig ele- 1
phanten, dien hij voor den uiterften nood
bewaard had, voorkwamen zijne neder-,
laag en voltooiden dien zijner vijanden.
De Romeinjche ruiterij, welke door LAE­
VINUS bij de verwarring van 's Konings
flagorde was afgevaardigd, om dezelve in
de zijde te vallen, vond eensklaps eene
rei van fchrikdieren , welke zij nog nooit
gezien had. De ijslijke dikte, hoogte,
enllingerende fnuit dezer beesten, op wier
rug ganfche torens vol gewapend krijgsvolk
ftonden, verwekten een doodlijken
fchrik bij de Ridders, en eer zij van den^
zeiven bekwamen of zich tegen de hagelbuien
van pijlen, die van deze vreeslijke
hoogten op hun afgefchooten werr
den, konden dekken, werden zij van hunne
paarden, voor wien de lucht en het geluid
van dit vreemde gedierte onverdragelijk
was, weg gevoerd. Terwijl alzoo
de ganfche ruiterij des Conjuh uit een gejaagd
werd, voerde PYRRHUS de zijne
aan de andere zijde der Romeinjche flagorde
aan, welke voords even ongeregeld,
O 3 gl5
m.
BOEK
V.
[OOFDST.
[. voor C.
279?
f. van R,
473'

212 R O M E I N S C H E
III. als de ontftelde Ridders, voor de aanren­
BOEK
V. nende elephanten de vlucht namen. (1)
HOOFDST.
PYRRHUS vervolgde de Romeinen niet,
J. voor C
het zij zulks door hem gelaten werd uit
379.
J. van R het grondbeginzel, om eenen vijand, met
473.
wien men meer maaien zal te ftrijden heb­
ben , de vlucht niet moeilijk te maaken,
op dat hij naderhand niet te wanhoopi-
ger tegenfland biede (2); het zij, om
dat de nacht de Romeinfche vlucht bevor­
derde (3); of eindelijk, om dat één ge­
wond geraakte eléphant de overigen in
verwarring bragt. Zeer zeker is het, dat
LAEVINUS het overfchot zijner benden
niet aan derzelver bedaard wijken te dan­
ken had (4). Zonder de Siris weder over
te trekken liet hij zijn ganfche leger in
den loop en zogt hij eene wijkplaats in
Jpulie. (5)
Het verlies aan beide zijden moet na­
(O PLUT. in PYRRHO p. 393, 494. FRONT.
Strat. L. U. c. 4. ex. 13.
(2) FRONT. Strat. L. II. c. 7. ex. 10.
(3) EUTROP. L. II. c. 6.
(4) O ROS. L. IV. c. 1.
(5) FR EINS H. L. XIII, c. 3-8.
tuur-

GESCHIEDENISSEN. 2ig
tuurlijk in zulk een lang, hevig, en twijfelachtig
gevecht zeer groot geweest zijn.
Het zelve is verfchillend opgegeven.
Volgends DIONYSIUS, bij ÏLUTAR-
CHUS aangehaald, zou dit treffen den
Romeinen vijftien duizend, en aan PYR­
RHUS dertien duizend mannen gekost
hebben, (i) Zonder voor eene zoojuiste
bepaaling van het getal der gefneuvelden,
aan de zijde des Konings ten minsten,
in te ftaan, kan men het zelve na
genoeg bereekenen, wanneer men gelooft,
dat hij, over deze overwinnig geluk gewenscht
zijnde, ten andwoord gaf:,, nog
eene zulke overwinning, dan kome ik
zonder manfchap te huis!" Zijn beste
volk was gefneuveld, en hij zelf was zeer
zwaar gewond (2), zoo dat het niet onwaarfchijnlijk
zij, dat hij na het einde van
den flag zou hebben uitgeroepen : „ ik kan
niet zeggen, meer overwinnaar, dan overwonnen
te'zijn!" (3)
Den volgenden dag befchouwde PYR­ Meniche*
(1) PLUT. in PHYRRHO p. 394.
(*) JUSTIN. L. XVIII. c. 1,
(3) ORQS. L. IV. c. 1.
RHUS
nr.
BOEK
V.
HOOFDST.
J. voor C.
279.
ƒ. van R.
473-
Wederzijdsch
verlies bij
dezen flag,

2*4 ROMEINSCHE
III. RHUS het flachtveld, het geen met lij­
BOEK
V. ken bedekt was. Zijn oog, aan het men-
HOOFDST. fchjnflachten ^gewend, werd niet getrof­
j. voor C,
279.
fen door het gezicht dezer valleije des
J. van R. doods, maar de ftrekking der Romeinjche
473lijkheid
lijken en derzelver wonden, die allen van
van PYW- vooren waren afgewacht, deeden hem,
BHUS jefeens
gé- wiens geest altijd van veroveringen zwan­
Iheuvelden ger was j uitroepen : „ o! hoe gemaklijk
en gevan.
genen. zou mij de overheerfching der ganfche
aarde niet vallen, wanneer mijn heir uit
Romeinen beflond ! " (1)
Hij liet deze lijken, dien hij met zeke­
ren eerbied befchouwde, begraven , en
de krijgsgevangenen, Wier getal over
de agttien honderd beliep, met alle min­
zaamheid behandelen. Hij zelf ftelde hun
voor, om onder zijne banieren te ftrijden
en hield, na hunne volftandige weigering
daarvan, niet op, om hun hunne gevan­
genis draaglijk te maaken. (2)
De roem dezer overwinning van PYR­
RHUS verfpreidde zich wijd en zijd; de
Verovering der legerplaats van eenen Co«-
(t) FLOR. L. t C. 18* J
(2^ FREinen. Li XIII. e. 10»
fut

GESCHIEDENISSEN. 21^
ful was eene zeldzaamheid in de gefchiedenis
der Romeinfche veldtogten; en wel­
ke veranderingen in Italië had men niet
te verwachten van eenen Vorst, die zich
beroemen kon, zonder den bijftand van. . van R.
bondgenooten, uitgezonderd de Tarenty­ 473.
ners, met eigene en nog geenzins met
alle zijne magt, de Romeinen geflagen te
hebben ? — De Lucaners en Samniten voegden
zich nu terftond bij PYRRHUS en
kreegen van zijne onbaatzuchtigheid deel
in eenen buit, dien zij niet hadden helpen
maaken. Behalven deze verklaarde
vijanden van het gemeenebest, begaven
zich verfcheidene andere volkeren, die
tot nog toe Rome's bondgenooten geweest
waren, onder de befcherming des Konings
, die nu wijd en zijd zijne veroveringen
voordzettede en tot op een afftand
van zeven uuren de ftad naderde.
(O
De geleeden flag had intusfchen den LAEVINUS
wist van
Conful nog niet geheel verflagen, zoo min jeene
als Rome den moed door dezen tegenfpoed noedelüosheid.
op eens verlooren had. LAEVINUS
CO Pi.VT. in PYRRHO p. 394,
O 4
had
III.
BOEK
V.
IOOFDST.
f. voor C
279.

fit
BOEK
V.
«OOFDST.
J. voor C
279.
]. van R,
473.
&l6 ROMEINSCHE
had door zijne trouwhartige zorgen voor
zijne gewondene krijgsknechten, en door
het zorgvuldig bij een brengen zijner verftrooide
manfchap, weder eene aanzienlijke
krijgsbende in ftaat van tegenweer gefteld,
en zijne nederlaag zelve had hem,
na deze herftelling van het overfchot zijner
krijgsmagt, zoo weinig den moed benomen,
dat hij ftoutelijk den veroverenden
Koning op de hielen volgde, en fteeds
op gelegenheden bedacht was , om hem
eene kans af te zien. Eene koenheid,
welke in de oogen van het bijgeloovige
Rome des te grooter moest fchijnen, daar
?
s Hemels toorn zich met de J vijandlijke
verfchrikkingen fcheen vereenigd te hebben
, wijl een hevig onweder vier en dertig
mannen van zijn overige krijgsvolk en
zeer veele lastbeesten gedood , en nog
twee en twintig anderen geheel en al bedwelmd
had. Cl)
Te Rome bleef men even onverfchrok-
ken. FABRICIUS had openlijk beweerd
: „ dat de Romeinen geenzins door
de Epiroten overwonnen waren, maar dat
(1) OROS. L. IV. c. ï,
L AE-

GESCHIEDENISSEN. SIf
LAEVINUS alleen voor PYRRHUS had
moeten onderdoen." Doch fchoon veelen
in den Raad zulks nevens hem voorgaven ,
om het Volk geen wantrouwen op deszelfs
krachten tegen eene vreemde overheerfching
in te boezemen: echter was
dezelve zoo ver af, van den Conful te veroordeelen
of te wantrouwen, dat men algemeen
befloot, om hem nieuwen onderftand
toe te zenden.
„ Alwie de plaats der gefneuvelden voor Mislukte
ogt van
het vaderland wil helpen vervullen, geve PYRRHUS
tegen Ra.
zijnen naam op!" Aldus riep men te Rome
me.
openlijk .uit, en weldra waren twee keurbenden
voltallig van burgers, die eikanderen
verdrongen, om in dienst te komen.
Beiden vereenigden zich met LAEVINUS,
die, met dezen onderftand verfterkt, den
Koning veel nadruklijkervervolgde,enbeftendig
zijne agterhoede ontrustede. Hij
voorkwam hem, daar hij ten oogmerk had,
zich van Capua meester temaaken, en fneed
hem even gelukkig van Neopolis af, waardoor
hij hem als het ware, zelf naar Rome
, het middenpunt der Romeinfche magt,
heen en dreef.
PYRRHUS had alhier verwacht den
Q 5 noo«
ui,
BOEK
V.
HOOFDST.
f. voor C.
379f.
van R.
473.

III.
BOEK
V.
HOOFDST.
J. voor C
A7P.
J. van R
473.
(
«Iö ROMEINSCHE
noodigen bijftand van Etrurie te vinden,
om Rome te onder te brengen, maar verwittigd
van de nederlaag aan de eene zijde
van Italië, had de Raad de overwinnin­
gen van den anderen Conful CORUNCA-
NIUS in Etrurie doen dienen , om met
deze nabuuren eenen tijdigen vrede te
maaken. Terwijl eene aanzienlijke krijgsmagt
Rome zelve dekte, ftond nu het overwinnendeleger
vancoRUNCANius
gereed, het heir van PYRRHUS tebeftrijden,
en had het zelve tevens te vreezen,
dat LAEVINUS het in den rug zou vallen.
Na het mislukken zijner poogingen
tot eenen nieuwen opftand in Etrurie,
wanhoopte de Koning, degenomenemaatregelen
der Romeinen thands te kunnen
verijdelen, en trok , daar hij zijne eigene
geringe magt in een vreemd land niet durfde
waagen, zonder Rome verder te naderen
, naar Campanie terug.
Het leger van LAEVINUS nu voor
zich hebbende, het geen thands flerker,
dan bij Tarentum, was, vroeg hij
zijne vrienden: ,, of hij hun niet mede
onder het gefternte van HERCULES
gebooren fcheen, die eene Lernceifche water-

GESCHIEDENISSEN. 2t()
terilang te i beftrijden hadi wier afge­ l|L
BOES
houwen kop terftond door verfcheidene V.
nieuwen vergoed werd ?'* Te vergeefsch
100FDST.
f. voor C
poogde hij 's Confuls krijgsvolk door het 179.
fchaaren zijner ilagorde en het ijslijk ge-,
brul zijner elephanten te verfchrikken,
een nog veel heviger krijgsgefchreeuw der
Romeinen deed hem hunnen moed hooien,
dien hij niet goed vond voor het tegenwoordige
te beproeven. Hij trok geheel
naar Tarentum af en LAEVINUS verheugde
zich te zeer niet langer afgefneeden
van zijn vaderland te zijn* dan dat hij
hem op nieuw zou vervolgd hebben, f i)
Hoe dreigend dit jaar voor Rome geweest
was> echter had zij den eenen Conful
over twee volkeren van Etrurie zien zegepraalen
en aan den Proconful AEMILIUS
BARBULA over zijne uitmuntende krijgsverrichtingen
bij de Salentynen, Samniten
en tevens, bij het uittrekken van PYR­
RHUS, tegen de Tarentynen eene gelijke
eer mogen toeleggen. (2)
Terwijl LAEVINUS met hetoverfchot
zij-
(1) FREINSH. L. Xilü C U-13.
(2) Fafii CapitoM,
'. van R s
473»
I
Onder-

HL
BOEK
V.
HOOF i
J. voor C.
379.
J. van R.
473handeilogen
g.jJ:i 1-
rende den
winter.
ROMEINSCHE
Ronta'n- waren, in erriftige overweging. Schoon
fcbegeranten om met itinen zich anders weinig bekommer­
PYRRHUS den , óm hun buitgemaakte manfehap te
overkrijgsgevange
losfen, befloot de Raad thands echter, om
nen te han­
daar
delen.
over met PYRRHUS te handelen,
wijl de meesten hunner krijgsgevan­
{ jeweeten worden , dat hunne paarden, door
i ie elephanten verfchrikt, hun hadden af­
i
raakt. Men zond tot deze onderhande-
] ing de aanzienlijkfte mannen uit den Raad,
1 CORNELIUS D OLA BELL A, door
1 >eroemd, en c. FABRICIUS LUSCI-
] ÏUS met Q. AEMILIUS PAPUS, die
^
zijner eerfte keurbenden bij Setia in La-
tium den winter onder tenten van dieren­
huiden doorbnigt, om tegen alle onver-
hocdfchë aanvallen te waaken, liep we-
dcrzijdsch te Rome en te Tarentum de tijd 1
in nuttelopze onderhandelingen om.
In den Raad nam men het lot der krijgs­
gevangenen , die in handen van PYRRHUS
genen Ridders waren, wien het niet kon
geworpen , of dat zij zelve door zulk een
rreemd gezicht in verwarring waren ge­
:ijne verdelging der Senonifche Galliërs
'oor twee jaaren elkanders Ambtgenooten
i n het hooge beftuur geweest waren.
m

GESCHIEDENISSEN. 221
Het gerucht, welk de aankomst van III.
B O EK
het Romeinjche gezantfchap te Tarentum V.
HOOFDST.
vooruit liep, was P Y R R H U S hoogst aan­
J. voor C
genaam : hij verwachtede van het zelve 279.
niet anders dan voorflagen van eenen vre­ J. van R.
473.
de , dien hij zelf ten uiterflen verlangde ,
Door
wijl hem de afgelopen veldtogt overtuig­ PYRRHUS
minzaam
de, dat zijn ontwerp ter verovering van onthaald.
Italië aan onbereekende bezwaaren was
bloot gefield. Om de afgezanten van Rome
zijne eigene hoogachting te bewijzen,
en tevens voor nieuwe beleedigingen van
de onbefchofte Tarentyners te beveiligen,
zond hij hun aan de grenzen van het Tarentynfche
grondgebied een gewapend geleide
te gemoed , en wachtede hij zelf
hun op een prachtig gezadeld paard buiten
de poort dier Stad op. Na het vereerendfle
en gulfle onthaal verleende
P Y R R H U S hun terftond een gunflig gehoor
: doch hun voorftel van de wisfelvalligheid
der ondermaanfche zaaken en
boven alles van de nooit te betrouwene
oorlogskans , gevolgd door de opening
van hunnen last , die zich alleen tot de
losfing der Romeinjche krijgsgevangenen,
het zij tot zekeren prijs, het zij bij uitwis*

III.
BOEK
V.
HOOFDST.
J. voor C
279.
J. van R,
473-
£22 ROMEINSCHE
wisfeling voor Tarentynen of anderen, bepaalde
, zonder dat het minste verlangen
naar vrede uit hunnne redenen bleek,
was den Koning zoo onverwacht en te­
vens zoo verbaazend, dat hij, na eene poos
zwijgens, andwoordde, hunne voordragt
in overweging te zullen nemen, en hun
daarna zijn befluit bekend te zullen maaken.
'Er waren in 'sKonings Staatsraad,
die hem alle onderhandeling met vijanden
, aan wier overwinning hij reeds een
gelukkig begin in hunne oogen gemaakt
had, ontraadden:maar CINEAS, wiens
fchranderheid de belangen zijns meesters
beter doorzag en tevens deszelfs verlangen
naar den vrede ontdekte, gaf den Vorst
eenen gansch anderen raad, om, naamlijk,
van zijne zijde het charakter van eenen edelmoedigen
overwinnaar aannemende, zelf
afgezanten naar Rome te zenden met aanbod
van den vrede en van eene teruggave
der krijgsgevangenen zonder eenig
losgeld. De zichtbaare blijken van 'sKonings
genoegen over dezen raad, deeden
zijne overige vleijende gunftelingen denzelven
terftond goedkeuren»

GESCHIEDENISSEN. 223
PYRRHUS gaf zijn befluit aan de Rotneinfche
afgezanten in dezer voege te ver-
ftaan: „ het is onbeftaanbaar, U krijgsgevangenen
vrij te geven , dien Gij weder
tegen mij wilt wapenen; bewerkt den vrede
tusfchen mij en uw gemeenebest, en
als dan zullen de gevangenen, uwe burgers,
mijne bondgenooten, om'niet hunne
vrijheid bekomen."
Aldus in het algemeen en op de min- 's Koning*
jfzonderzaamfte
wijze openlijk voor zijn gevoelijkevleilen uitgekomen zijnde, riep PYRRHUS, jendeaanipraak aan
na het einde van dit ftaatelijk gehoor, FABRICIUI.
FABRICIUS afzonderlijk tot zich. De
lof van dezen voortreflijken Romein was
reeds ter ooren van den Epirifchen Koning
gekomen en had den Vorst het belang
van dezen man in zijne aanftaande onderhandelingen
op eenen rechten prijs doen
Hellen. Even zeer verwittigd van deszelfs
behoeftigen leevensftaat, hoopte hij, door
een zedig gevlei en een kiesch aanbod
van aanzienlijke fchatten, het hart van FA­
BRICIUS aan zijnen dienst te verbinden.
„ Wenschte ik, dus fprak hij hem
aan, alle de Romeinen tot mijne vrienden,
gij inzonderheid zoudt mij dierbaar zijn,
o FA-
III.
BOEK
V.
HOOFDST.
J. voor C.
279.
J. van R.
473-
Andwoord
van PYR-
IHUÏ.

III.
BOEK
V.
H00IDST.
%

GESCHIEDENISSEN. 22$
Raad te keer te gaan, en eenen oorlog te
doen eindigen, wiens voordduuring verderflijk
is voor uwen Staat,en wiens voordzetting
mijne eer vordert. — Het ftrijdt
mij tegen 't hart, een Heldenvolk te be- j
ftrijden, 't welk ik hoogacht, en de belangen
van mijne kroon roepen mij tevens
naar mijne eigene Staaten. Van ;mijn vredelievend
oogmerk zal ik de fterkfte verzekering
geven, welke gij of uwe landgenooten
van mij zoudt kunnen verlangen,
hoe zeer gij ook gezind mogt zijn, een
's Konings woord, om zommiger trouwloosheid,
te wantrouwen. — En wat zou
mij van den vrede aangenaamer of nutter
kunnen zijn, dan u naar Epirus mede te
mogen nemen en aldaar als mijnen eerften
Raadsman , mijnen eerften Veldheer, mijnen
deelgenoot in mijn ganfchen lot te bezitten
? Zulk een vriend is in mijn oog
de luisterrijkfte verovering, en gij zelf
zijt door de ganfche majefteit van uw
gedrag tot deel in een rijksbeftuur gevormd."
Op deze taal, welker invloed voor een /
min edel menfchelijkhartonwederftaanbaar v
zou geweest zijn , en welke FABRICIUS
V. DEEL. P met
irr.
B OEK
V.
IDOFDST.
'•. voor C.
279.
. van R.
473-
nówoori
an F ABRI*
vs.

, nr.
BOEK
V.
HOOFDST.
J. voor C.
279,
J. van R.
473.
220" ROMEINSCHE
met alle zijne oplettendheid verwaardigd
had, liet zich de voortreflijke Romein in
dezer voege hooren: „ Gij gelooft, dat
ik een dapper Krijgsman en braaf burger
ben van mijn Gemeenebest, en Gij zijt wel
onderricht van mijn gering beflag. Een
kleene akker en nederig verblijf is mijne
ganfche bezitting: geen flaavenarbeid of
uitftaande renten verfchaffen mij onderhoud
, ik zelf ben de bearbeider mijner
eenvouwdige landhoeve. Maar te onrecht
denkt Gij, dat mijne bekrompenheid mij in
nut voor mijn vaderland te zijn belemmerd',
en dat mijne armoede een verwijt voor mijne
medeburgers is. Nog nooit viel mij
mijne behoefte hard: zij floot voor mijden
weg niet tot waardigheden in het Gemeenebest
, waar naar elk vrijgeboren burger
een edel verlangen koefteren mag , zij
maakte den hoogen Overheidsftoel voor
mij niet ongenaakbaar, zij hield den Veldheersftaf
niet boven mijn bereik, zij verwijderde
mij niet van de luisterrijkfte gezandfchappen,
noch ftootede mij van den
plegtigen altaardienst terug. Bij het raadpleegen
over de gewigtigftebejangen denkt
niemand aan mijne armoede, en waar ik
mij

GESCHIEDENISSEN. 22?
mij begeve buiten mijn verblijf, waarin
alleen de behoefte, die ik minne, woont,
vindik eenen eerbied, die bij ons aan gee­
ra.
BOEK
V..
IOOFDST,
ne fchatten verbonden is. Rome kent gee- [. • voor C,
279.
ne andere vereischten in haare Staatsdie­ \. van R.
naars , behalven bekwaamheid en braafheid: 473.
die beiden brengen de volmaaktfte gelijkheid
onder haare burgers voord. Zij beloont
haare Ambtenaaren edelmoedig, en laat alzoo
even min plaats over voor de omkoping,
als voor den ondraaglijken hoogmoed
van bevoorrechte rijken. — Welke reden
van klaagen heb ik in zulk een Gemeenebest
over mijne bekrompene middelen?
Voor mij zeifis de behoefde geen last: ik
acht ze hooger , dan den rijkdom. Zij
doet mij arbeiden, maakt mij gezond, houdt
mij graag, geeft fmaak aan het eenvouwdigfte
voedzel, en verkwikt mij met den
zorgeloosten flaap. Mijne kleeding is beproefd
tegen de koude, mijn huisraad leent
mij het gemak, *'t geen ik wensch, en deszelfs
kosteloosheid vergunt mij een onbefchroomd
gebruik. Geene onevenredigheid
tusfchen mijne begeerten en mijne
vermogens kennende, zegene ik dankbaar
mijn lot. Mij ontbreekt zeker de magt
P 2 om

in.
BOEK
V.

GESCHIEDENISSEN. 22p
mij den welverdienden agterdocht mijner
medeburgeren op den hals haaien, en mij
onverandwoordlijk voor onze Scbatipees- 1 IOOFDST,
f. voor C.
ters maaken, die van tijd tot tijd de ver- • 279,
andering in onze middelen gadeflaan ?" £i) ] . vnn R,
473.
De Koning, wien de prijs van zulk Alle ver-
een onomzetlijk man! nooit te hoog kon z oeking
loor FA-
fchijnen, viel hem in , en deed nieuwe en ] smciusafnog fterker proeven op zijne ftandvastig-1 [eflagen.
heid: maar in plaats van hier door iet
te vorderen, drong FABRICIUS hem in
eene engte, waaruit hij zich niet wist te
redden, door de volgende vraag. „ Ben
ik verachtlijk genoeg in uwe oogen om
mij omkoopbaar te achten, waartoe dan
mijne vriendfchap gezogt, of houd gij
mij voor een eerlijk man, waartoe dan
mijn bederf onderdaan ?" (2)
PHYRRHUS alzoo te vergeefsch alles
beproefd hebbende, waarvoor het men-
fchelijke hart anders zoo zeer gevoelig is,
zag heden van zijnen aanval af, maar gaf
denzelven nog geenzins voor het vervolg
op,
(1) DION. HAL. Excerpt. Leg. p 744. feq^.
Pt UT. in PYRRHO p. 395.
00 PLUT. Jbid,
* 3
in.
BOEK
V.

III.
BOEK
V.
HOOFDST.
J. voor C
279.
J. van R,
473.
230
ROMEINSCHE
op. Thands uit eerzucht even veel prijs
op de overwinning van het hart van FA­
BRICIUS Hellende, als misfchen op de
verovering van Rome zelve, bragt zijne
rustelooze begeerte naar deze overweldi­
ging hem den volgenden dag tot eene ge­
heel andere beproeving, welke anders met
zijn doorgaand edelmoedig charakter zeer
zichtbaar flrijdt.
De vrees gezien hebbende, dien de Ro­
meinen in de woede des gevechts hadden
doen blijken voor elephanten, welken zij
te vooren nooit hadden gezien , wilde hij
eene proef nemen, hoe veel zulk eene
vrees, die hun de overwinning had doen
verliezen in het veld, vermogen zou op
het hart van FABRICIUS. Om te zeke-
rer in zijne oogen te zijn van de bedoel­
de uitkomst, meende hij den fchrik even
zeer, als de vrees in werking te moeten bren­
gen , en liet daarom zulk een dier agter
een tapijt verbergen in het zelfde ver­
trek, waarin hij andermaal met FABRI­
CIUS in gefprek zou treden. Zijne bevelen
gegeven hebbende, om op zeker teeken
het tapijt weg te trekken, en den elephant
in deszelfs fchroomlijkfle gedaante te ver-
too-

GESCHIEDENISSEN. 23I
toonen, onderhield hij den braaven FA-
BRICIUS andermaal, die,'hoe weinig
zijne gemeenebestgezinde denkwijze hem 1
ook de vleitaal des Konings van den voo- J
rigen dag mogt hebben doen reekenen, ]
thands voorzeker van den grootmoedigen
PYRRHUS geene verfchrikkingen verwacht
had, dien hij naauwlijks bij eenen
laaghartigen dwingeland had kunnen tegemoet
zien.
Met de onbefchroomde openhartigheid
van een eerlijk man en met al de gerust- x
heid van eenen afgezant, wien het heilig c
Hij
BOEK
v.
OOFDST.
S79lUla
recht der volkeren onfchendbaar maaken
moest, wederom zijne rechtfchapene denkwijze
bloot leggende, werd eenklaps, op
*s Konings wenk, het bedrieglijk tapijt ag.»
ter den rug van FABRICIUS weg ge­
trokken , en flingerde tevens een ontzaglijk
groote elephant onder een ijslijk geluid
den vreeslijken tromp over zijn hoofd a
zoo dat de Romein verbaasd omziende,
zich fchier tusfchen de tanden van een onbefchoft
fchrikdier zag, het geen deszelfs
wijdgaapende muil flechts te fluiten had,
om hem van 't leeven te berooven. PYR-
RJIUS, die zekerlijk gezorgd had, da<
V 4 fcct
. voor C.
. van R.
473«
Scandvasgheid
an FABRI

233 ROMEINSCHE
III. het dier den afgezant geen daadlijk na­
BOEK
V. deel toebragt, floeg oplettend zijne ont-
HOOFDST.
fleldnis gade, in de verwachting van eene
J. voor C.
blinde onderwerping aan zijn welgevallen.
279.
J. van R, Maar de Romeinfche Held, wien de ver­
473.
eeuwiging met recht te beurt viel, zag,
fchoon de natuur hem J
t hair te bergen
deed rijzen, echter onverfchrokken den
keel van het krijfchend fchrikdier in , her-
flelde zich voords ftaatig, en beet den
Vorst met eenen diep vernederenden grim­
lach toe : „ 'k verachtte gisteren uw goud;
ik beef thands niet voor uw monster!" (1)
P Y R R H U S , hoogst befchaamd over zij­
nen onedelen aanflag tegen eenen man,
wiens zedenlijke grootheid zijn hart kon
gevoelen en daarom moest eerbiedigen,
flelde alles in het werk, om den zeer on-
gunftigen indruk, dien zijn fchandelijke
aanval op het hart van FABRICIUS moest
gemaakt hebben, weg te nemen, door •
eene behandeling, welke volkomen geëven-
redigd was aan den rang, maar boven al
aan de eigene verdiensten van Rome ,
s uit-
muntendlten afgezant.
(i) PLUT. in PYRRHO. p. 395.
De

X T JU

GESCHIEDENISSEN. 233
De gefchiedenis heeft ons nog eenen
trek bewaard van de edele oprechtheid des
eenen en de gemeenzaame toegeeflijkheid
en achting des anderen in hunnen omgang.
Met de overige mede afgezanten aan 's Konings
tafel zittende, liepen de afwisfelende
dischgefprekken meestal over de
onderfcheidene gezindten der Wijsgeeren,
en gewaagde c INE AS in het bijzonder
over de leerflellingen van EPICURUS.
Naauwlijks had FABRICIUS bij deze gelegenheid
voor het eerst gehoord, dat het
vermaak het hoogde goed dier wijsbegeerte
was , en dat zij haare naarvolgers alzoo
afkeerig maakten van al den last en
zorg van het Staatsbewind, of hij barstte
openlijk in den wensch uit: „ dat
PYRRHUS en de Tarentynen, zoo lang
Rome met hun in oorlog was, van die gezindte
mogten zijn!'' (i)
Daar elke trek van FABRICIUS zijn
voortreflijk hart en gezond oordeel kenmerkte,
kon PYRRHUS niet nalatenten
laatften nogmaal voor het vertrek van het
Ro-
(O PLUT. in PYRRHO p. 395. VAL, MAX.
L. IV. c. 3. ex. 6.
P 5
nr.
BOEK
v.
100FDST.
f. voor C.
279.
f. van R,
473.

III.
BOEK
V.
HOOFDST.
J. voor C,
279.
J. van R,
473*
234
R O M E I N S C H E
Romeinjche gezandfchap eene pooging te
doen, om hem te winnen. Hij bezwoer
hem, naamiijk, de eerste plaats naast zich
op zijnen throon, wanneer de oorlog met
Rome door zijn beleid ten einde kwam.
Het andwoord des afgezants bleef weigerende
en behelsde zelf een zeker verwijt.
„ Gij kent uwe eigene belangen niet, o
Koning! verftoutede zich FABRICIUS te
zeggen, wanneer het uwen onderdaanen
i jleek, dat ik zoo veel vertrouwen van
U waardig was, zoo zouden zij mij, in
plaats van U, eerbiedigen."
PTRRHUS
vertrouwt ,
atle de
1
Wel verre van door deze ronde taal
>eleedigd te worden, liet PYRRHUS
Krijgsge- : liet na, den braaven F AB Riciusalom te
vangenen
op het prijzen bij hun, die meer gewoon waren »
woord van ( loor laage vleijerijen het vorstelijke hart
rABaiciüs.
1 e bederven. Ten blijke van zijn verbouwen
op de algemeene eerlijkheid van
;en volk, wiens afgezant hij had leeren
termen, gaf hij zelfs het terugreizende
ïezantfchap alle de krijgsgevangenen meie,
met verlof voor hun, om het feest
ier Saturnaliën te Rome bij te woonen , en
1 karna eerst, wanneer de vrede niet tot
[rand mogt komen, op hun woord van

GESCHIEDENISSEN. 235
eer als gevangenen weder te keeren. Een
vertrouwen, waarbij PYRRHUS niets
waagde, wijl de Raad terftond bij de 1
terugkomst der afgezanten de doodrtraf
vast flelde tegen elk, die, na het ver-;
loop van den bepaalden verlof tijd, zich
niet weder naar Tarentum zou willen begeven.
(1)
Kort na het vertrek der afgezanten van PYRRHUS
endt zelf
Rome Zond PYRRHUS zelf een gezant-"
;n gezant-
fchap derwaards, om rechtflreeks uit zij " iii ap r,aar
'.ome.
nen naam over den vrede te handelen/
Aan deszelfs hoofd werd CINEAS geplaatst,
een man, van wiens welfprekendheid
de Koning zelf betuigd had, meer
vrucht, dan van zijne wapenen gezien
te hebben, 'sKonings eisch was alleen
een vrede verbond met het gemeenebest,
waarin tevens Tarentum en alle de Griekfche
fteden van Italië, als geheel onaf han.*lijke
Mogcnheden, zouden begreepen zijn ,
en waarbij al het ontroofde aan de Somniten,
Apüiërs, Lucaners en Bruttiërs zou
terug gegeven worden, waar voor hij van
zijne
(2) PLIT. in PYRRHO p. 396. Zie over dat
feest D. H. bl. 164-168.
nr.
BOEK'
V.
IOOFDST.
[. voor C.
379.
• van R.
473-

a
BOEK
V.
HOOFDST.
Onderhandeling
van ci-
N&AS.
ROMEINSCHE
zijne zijde eene teruggaaf van alle Ro-
meinfche krijgsgevangenen zonder eenigen
losprijs aanbood. Deze eisch fcheen hem
J. voor C. zoo gemaatigd en de uitwerking der aan­
279.
J. van R. zienlijke krijgsgevangenen, die door zijn
473. verlof thands voor eenigen tijd aan hunne
nabeftaanden en feestvierende burgers
werden wedergegeven, was in zijn oog
zoo bevorderlijk voor zijne onderhande­
ling , dat hij niets anders bij de weder­
komst van zijnen CINEAS verwachtede, /
dan het aangenaame bericht, van met eenig
aanzien weder te kunnen keeren naar zij­
ne eigene Staaten. — Maar PYRRHUS
bedroog zich even zeer in zijne verwach­
tingen van den Raad, als wel eer in zij­
ne gedachten van FABRICIUS.
CINEAS was fchrander genoeg, om .
niet terflond met zijnen last bij den Raad
te komen, terwijl dezelve nog geheel in­
genomen moest zijn met het verüag van
deszelfs eigen gezantfchap: in tegendeel
wist hij behendig zijn eerste gehoor eenen
geruimen tijd uitgefteld te houden, om
intusfchen de wezenlijkfte onderhandelin­
gen te openen met de afzonderlijke Raads-
heeren en voornaamffe burgers. Alle,
kum-

GESCHIEDENISSEN. 237
kunstenaarijen der overreeding gebruiken-
de en dezelven telkens naar vereisch van
perzoonen veranderende, vond hij hier
gehoor voor zijne fchoonfchijnende rede­
nen , daar erkentenis voor rijke gefchen­
ken, dien hij uit naam.van PYRRHUS
aan de aanzienlijkfte huizen zond, elders
vrouwen, wier genoegen over de Griek-
fche welleevendheid haar tot veel vermo­
gende voorfpraaken van PYRRHUS bij
haare echtgenooten maakte, (i) Einde­
lijk waagde hij het, den Raad zijnen last
voor te houden, dien hij echter door eene
breede opgave van de goede gezindheid
zijns meesters jegens het Gemeenebest,
voor het uiterlijke van allen bezwaar ont­
deed ; ten befluite 'er zelfs bijvoegende ,
dat de Romeinen, wanneer zij flechts op­
hielden 's Konings bondgenooten te ont-
rus-
(1) Schoon PLUTARCHUS (/« PYRRHO p.
395) ons verhaalt, dat geen Romein, het zij man of
vrouw, eenige gefchenken van PYRRHUS aannam,
fchijnt echter het luisteren van den Raad zelf naar de
voorltellen van CINEAS meer geloof te geven aan de
ongunftiger berichten daar omtrend van Zo NAR AS
CATROU & ROUILLE Hifi. Rom. T. VI. p. 12a,
123. FREINSH. L. XIII. c. 30, 31.
III.
BOEK
V,
HOOFDST.
[. voor C.
279.
f. van R,
473.

iir.
BOEK
V.
HOOFDST.
J. voor C
279.
J. van R
473-
523» ROMEINSCHE
rusten, in PYRRHUS zelf eenen magti»
gen bondgenoot zouden vinden , wiens
medehulp hun volkomen zou verzekeren
'van de verovering en het bezit van het
ganfche noord - westelijke gedeelte van
Italië.
Het voorftel van PYRRHUS werd geenzins
van de hand geweezen, een groot
gedeelte van den Raad leende het oor aan
de drangredenen van CINEAS en vooral
het uitzicht op eene gevestigde overheerfching
van het overige Italië deed veelen
naar het aannemen van den voorflag wenfchen.
Intusfchen was deze uitwerking
ruim zoo veel het gevolg der geheime onderhandelingen
van den fchranderen Griek ,
dan van de tegenwoordige klem zijner
welfprekendheid : want fchoon de geheele
Raad al uit geene FABRICIUSSEN
beftond, waagde het de meerderheid echter
geenzins, zonder nader en rijp overleg
, het fchoonfchijnende voorftel aan te
nemen.
Het in overweging houden van den voorflag
van PYRRHUS geduurende eenige
dagen en de voordzetting der afzonderlijke
onderhandelingen van CINEAS, dee-
den

G E S C H I E D E N I S S E N . C39
den weldra de geruchten van eenen aanmaanden
vrede door Rome lopen. Zinds
eenigen tijd had APP. C L A U D I U S zich
uit hoofde zijner blindheid van allen Staatsbeftuur
verwijderd , en zich vergenoegd
met zijn eigen huisbeftuur. Vier volwasfene
zoonen , vijf dogteren, eene menigte
afhangelingen en bedienden maakten
zijne huiszorg van belang; en, fchoon grijs
en blind, behield zijn opgehelderde geest,
die altijd als een boog gefpannen was zonder
de minfte verzwakking desouderdoms,
niet flechts het huisvaderlijke gezag, maar
tevens het nadraklijkfte ontzag over zijn
uitgebreid gezin. CO Het gerucht van
vrede met eenen vreemden overheerfcher
kwam naauwlijks ter oore van dezen grijzen
Staatsman, of de vrees, dat het zelve
maar al te veel gronds in de langwijlige
overleggingen des Raads zou vinden ,
deed hem het manmoedig befluit nemen,
om zich alleen tegen de neiging van gansch
Rome te verzetten.
Hij liet zich op een draagbed in den A:
Raad
CO Aldus fchildert CICERO ons het huislijke
keven van dezen Romein af. (Zte Senecl. c. ÉI.)
nr.
BO EK
V.
HOOFDST.
J. voor C.
279.
J. van R.
473.
mfpraak

m.
BOEK
V.
HOOFDST.
J. voor C,
279.
J. van R,
473van
AP
PIUS in der
Raad.
i
fF-en Vol
van Epirui
24.O ROMEINSCHE
Raad brengen, alwaar hij terftond door
zijne zoonen en fchoonzoonen werd ver­
welkomd, en tevens door de zeldzaam­
heid zijner tegenwoordigheid en de ach­
ting, welke elk hem wilde bewijzen, eene
algemeene ftilte verwekte. Zich van dezel­
ve bedienende liet hij, die altijd beroemd
was geweest om zijne welfprekendheid ,
zich terftond in dezer voege hooren." Wel
eer was mijne blindheid mij een last, maar
thands verheuge ik mij zoo zeer , niets
te kunnen zien van het geen 'er om gaat ,
dat ik mij beklaage, niet tevens doof ge­
worden te zijn voor de tegenwoordige
fchande van Rome. Waar is thands uw
verftand, waar thands uw voorige moed ?
Gij immers plagt te zeggen, wanneer u
de roem van den Macedonifchen ALEX-
ANDER ter ooren kwam, dat hij dien
aan 't geluk, en niet aan zijne dapperheid
verfchuldigd was, want dat die roem wel­
dra zou daalen, wanneer hij eens Romei­
nen te beftrijden vond: en waar is nu een
zweem dier oude groothartigheid ? Gij,
die op de Macedoniër* nederzaagt, beeft

GESCHIEDENISSEN. 241
waren! Gij, die ALEXANDER over
riethoofd zaagt, kruipt thands voor PYR­
RHUS, den trawant, niet van ALEX­
ANDER zelf, maar van een zijner tra­ f. voor C.
979.
wanten, eenen afhangeling, die meer in
f. van R.
Italië komt, om oude vijanden te ont- 473-
Vluchten, dan om nieuwen te zoeken, die
naauwlijks troepen genoeg heeft, om een
gering gedeelte van Macedonië te behouden,
en daarmede echter, met der Goden
hulp, de heerfchappij over Rome verkrijgen
zal! Laat dezen onbefchaamden
waaghals Hechts ongeflraft uw Italië verlaten,
en weldra zult gij de verachtelijkfte
roovers onze kusten zien aanranden.
Waarvoor anders , dan voor de lafhartigfte
bloodaards zal men u houden, wanneer
gij in vriendfchap met PYRRHUS
fcheidt, en hem nog beloont voor zijne
aangedaane beleediging en fchande? Tarentum
en Samnium zal fpotten met Rome;
alle uwe bondgenooten zullen u verachten
, befchimpen, verlaten; en deze fchandelijke
vrede zal u honderd nieuwe oorlogen
verwekken." (i)
Zulk
(1) FREINSH. L. XIII. c. 31-33. IndCERo's
V. DEEL. Q tijd
nr.
BOEK
V.
300FD5T.

HI.
BOEK
V.
HOOFDST.
J. voor C.
379.
J. van R.
473.
Befluit
van den
Raad.
242 ROMEINSCHE
Zulk eene aanfpraak , welke juist gefchikt
was, om de zwakfte zijde van het
eerzuchtige hart der Romeinen te treffen,
deed onmiddelijk de bedoelde uitwerking ;
het vermurwde hart herkreeg deszelfs oude
veerkracht, en zonder eenig nader beraad
ging terftond dit ftrenge befluit door :
„ dat men den oorlog voord zou zetten;
dat CINEAS dien zelfden dag nog Rome
zou te verlaten hebben en voords aan
PYRRHUS berichten kon, dat men hem
binnen Rome niet zou toelaten, noch in
onderhandeling over vriendfchap en bondgenootfchap
met hem treden, voor dat
hij Italië verlaten had." (1)
Dit befluit, waarvan misfchien de geheele
grootfche beftemming van Rome afhing,
tijd was de aanfpraak Van APPIUS nog in wezen.
(de Seaeét. c. 6.)
(1) „ Zoo hangt de koers van een fchip niet af van
de matroozen, die in 't wand klimmen, of de boots­
luiden, die het handwerk verrichten, maar van den
fluurman, die opzijn gemak bij het roer zit, en des­
zelfs pen beftuurt." Op deze keurelijke vergelijking
werd de welfprekende CICERO door het aanden­
ken aan de uitwerking dezer aanfpraak van APPIUS
gebragt. (de Seneclt. c. 6.)

GESCHIEDENISSEN. 243
hing, ontving CINEAS met verbaazing;
hij verliet den Raad en dien zelfden dag
nog de Stad met de diepfte gevoelens van
eerbied: gevoelens, die hem bijbleeven
tot in de tegenwoordigheid van zijnen
Meester, aan wien hij, op deszelfs vraagen,
hoe hij Rome en den Raad gevonden
had, openhartig andwoordde: „ de
eerfte eenen tempel der deugd , den laat*
ften eene vergadering van Koningen."(O
Na zulk een beflisfend afbreken van
alle vredesonderhandelingen rustede zich \
PYRRHUS met alle magt tot eenen tweeden
veldtogt toe, en om den toevoer uit
zijn rijk min gevaarlijk te maaken, als hij
zelf den overtogt over zee ondervonden
had, zegt men, dat hij het buitenfpoorige
ontwerp maakte, maar, gelijk men begrijpt
, niet volvoerde, om van Hydnmtwn
eene brug dwars over de zee te flaan tot
aan Apollonia, aan de Griekfche kust gelegen;
een afftand, volgends PLINIUS,
van vijftig Romeinjche mijlen. (2)
CO PLUT. in PYRRHO p. 395. FLOR. L. I.
c. 18. JUST. L. XVIII. c. 2.
(O PI-IN. L. BL C 16. Omtrend 15 uuren.
Q 2
Te
in.
BOEK
V.
HOOFDST.
f. voor C.
279.
f. van R.
473.
Nieuwe
rijgstoeistingen,

m.
BO B!C
V.
HOOFDST.
J. voor C.
279.
J. van R.
473-
J. voor C
278.
J. van R
474-
P. SULPI-
CIUS SA-
VERRIO en
P. DECIUS
MUS Cof.
PYRRHUS
trekt in
Apulie.
£44 ROMEINSCHE
Te Rome hield men zich met eeneernftiger
zaak bezig, de fchatting naamlijk der
weerbaare manfchap, op welke men, in den
tegenwoordigen hagchelijken toeftand deionaf
hanglijkheid, ftaat zou kunnen maaken.
Een Plebejifche Schatmeefter, CN.
DOMITIUS regelde daarbij voor het
eerst het zuiveringoft'er. Twee honderd
agt en twintig duizend, twee honderd en
twee en twintig mannen ftonden bij deze
twee en dertigfte fchatting tot 's Lands
dienst gereed. (1)
Aan P. SULPICIUS SAVERRIO en
,p. DECIUS MUS, den zoon en kleenzoon
van die DECIÜSSEN, die zich edelmoedig
hadden opgeofferd voor hun vaderland,
vertrouwde het Romeinjche Volk
voor het volgende jaar het Staatsbeftuur
toe.
Reeds vroeg in de lente rukte PYR­
RHUS met alle zijne bondgenootfchaplijke
benden in Apulie voord: beide de Conjuh
trokken hem met twee heiren tegen,
en legerden zich digt bij de Apulijche Stad
Asculum aan den voet van het Apcnninisch
(1) Pi HII AH». T. I, p. 431, 432»

GESCHIEDENISSEN. 245
msch gebergte. Een diepe en breede
Aroom , die uit het gebergte met fnelle
vaart naar zee liep, fcheidde de vijandelij­
ke krijgsmagten en hield ze eenige dagen :
werkeloos, te meer, daar de Romeinen, aan
den voorigen flag gedachtig, eerst huive­
rig voor PYRRHUS waren, en de Lpiro-
Pers het hardnekkig vechten der Romeinen
vreesden en zich tevens geen goeds van
den Conful DECIUS voorfpelden, • wiens
afkomst hun reeds fchrik in het harte
joeg.
PYRRHUS, die den invloed van zulk r
eene bijgeloovige vrees zeer wel kende, b
ie Koning
jfpot de
joiïering
het niets onbeproefd, om ze uit het hart d
zijner benden te verdrijven. „ De aarde 0
of de onderaardfche Goden , zeide hij,
befchikken de overwinning niet, en men
mag de Hemelgoden niet onrechtvaardig
genoeg houden, om, ten gevallen van ee­
nen roekeloozen fterfling, het lot van
krijgsbenden te veranderen: geene toverij,
geen bijgeloof, maar de wapenen doen
overwinnen; daarom trekken de Romeinen
zelve met krijgsknechten en niet met Pries­
ters en Wigchelaars te veld," Voords
leerde hij haar tevens, zulk eene ganfche
Q 3 op.
nr.
BOEK
V.
300FDST.
. voor C,
278.
. van R,
474-
:r OP­
USSEN,.

Manlijk
andwoord
der Confuls.
246 ROMEINSCHE
HL opoffering, wanneer DECIUS die mede
BOEK
V.
in het hoofd mogt hebben, te verijdelen,
HOOFDST. door eene befchrijving van zulk een flacht-
J. voor C. offer te geven en haar allen te waarfchu-
278.
J. van R. wen, om 'er niet eene pijl op af te fchie-
474. ten, waardoor het offer onvoltooid en
dus ontbloot van alle vooronderftelde
kracht zou moeten blijven. Eindelijk
liet hij DECIUS zelf raaden : „ om zich
niet kinderachtig in den flag te gedragen,
wijl zulks geene uitwerking zou doen, en
hij , leevendig krijgsgevangen gemaakt
zijnde, misfchien veel zwaarer offer zou
vinden, dan hij wel mogt gewenscht heb­
ben." (1)
Beide de Confuls, zonder dat D E C I U S
alleen eenig blijk van gevoeligheid over
den, zich zelf wederfprekendcn, laster zij­
ner voorvaderen wilde geven , lieten den
Koning andwoorden: „ tegen PYRRHUS
behoeven wij den bijftand der vertwijfe­
ling
(1) ZONAR, L. VIII. c. 5. Het is dus geen
nieuws, wanneer men heden de heldendaaden van
den ouden tijd hoort befpotten, en de SCAEVOLA'S
en DECtussEN als raazende zotten ziet voorftel-
len. ALBRECHT ov er bet Patiiotismus.

GESCHIEDENISSEN. 247
lingniet; hij zelf kieze, om den Aroom o-
ver te trekken, waarin wij hem niet zullen
hinderen, of om ons onbelemmerd te la­
ten overkomen , en het zal hem blijken,
dat wij tegen hem aan onzen eigen moed
en krachten genoeg hebben."
De Koning , die zich fchaamde, om