SEPTEMBER 2012 - Literair Werk

SEPTEMBER 2012

Literair e-tijdschrift [werk] 

Nummer 5 

September 2012 

SEPTEMBER 2012 | Nummer 5 3

Inhoudsopgave 

Redactioneel 6 

Michelle Brouwer 7 

Madeliefje 

Reactie van Ramon Martensen: ‘Maar serieus, je stijl is pakkend en fascinerend. 

Ik houd van de bijzinnen en details. Je hebt begrepen waar het wat mij betreft 

bij het schrijven om gaat. Het tonen van de essentie van de personages en hun 

emoties door de interactie die ze met elkaar hebben.’ 

Roelof ten Napel 10 

Licht 

Reactie van Hadeke: ‘Ik vind hem mooi en heel “eigen”. Zo “eigen” dat iedere 

vorm van feedback als een inbreuk voelt. In die zin dus ook een mooi imponerend 

gedicht.’ 

Koen-Machiel van de Wetering 16 

Het verwijt is dit 

Reactie van Helen: ‘Tijdens het lezen zag ik deze tekst steeds sterker voor me als 

eenakter op het toneel. Het bleef voor mij in het midden hangen hoe de ik-figuur 

Ivanov precies aanspreekt en dat vond ik te gek. Stel dat het face-to-face is – een 

mogelijkheid die overeind blijft – dan is het zinderend spannend en dreigend. 

Op het einde... Nou wacht, ik zet het in een commentaarvlaggetje, dat is leuker 

voor de andere lezers!’ 

Rob Verschuren 22 

Bezoekuur 

Reactie van Paul Straathof: ‘Die unheimische atmosfeer van een gekkenhuis, 

waar bezoek zich geen raad weet met sociale interactie. Dat gevoel blijft kleven 

bij het lezen van je stuk. Zeer raak. Meer!’ 


David Bogaers 26 

Moederboiler 

Reactie van thomaestim: ‘Ik ontdek net dat je juist het gedicht inkapselt met 

neologismen. Op zich dan wel weer een statement moet ik toegeven.’ 

Peter Minten 27 

Gele lis 

N. Bene 31 

Vedette’s afscheid 

Reactie van Jan Zwaneveld: ‘Wat een fantastisch mooi gedicht, N. Eén van de 

beste gedichten die ik de laatste tijd heb gelezen, durf ik zelfs te stellen. Complimenten!’ 

David Veldman 33 

Schorpioen 

Reactie van Rob Verschuren: ‘Normaal verveel ik me bij schrijvers die over 

schrijven schrijven. Maar niet bij deze worsteling met de literatuur en het leven. 

Spannend. Ik moet aan Stephen King denken, maar dat is mijn invulling. In 

het begin wil je weten hoe het afloopt. Daarna beginnen de stukjes op hun plaats 

te vallen en neem je als lezer gas terug om beter te kunnen genieten van de afzonderlijke 

zinnen. “Ze stelde geen eisen, maar haar hoop was onuitroeibaar”, 

dat is iemand neerzetten in heel weinig woorden.’ 

Marco van Houwelingen 44 

Represaille op de Ereprijs 

Reactie van David Roelofs: ‘Wat een ongelooflijk geslaagd stuk tekst. Het doet 

me een beetje denken aan De helaasheid der dingen door Dimitri Verhulst. Een 

van mijn lievelingsboeken. Mijn complimenten voor je verhaal!’ 

Elmer de Gruijl 48 

Manuscript retour 

Over de auteurs 55 

Colofon 57 


Redactioneel 

Stel je voor: je studeert, maar eigenlijk wil je alleen maar schrijven. Je 

hebt lef genoeg om een paar maanden voor de eindstreep met je studie 

te stoppen en je bij een schrijfopleiding aan te melden. Maar eerst doe je 

mee aan een schrijfwedstrijd. Je inzending krijgt lovende woorden van 

niemand minder dan Jan van Mersbergen (‘…steeds een verteller die aanwezig 

is, die zich niet verstopt. (…) Wat vooral sterk is: het ritme in de 

zinnen, dat is afwisselend en soepel.’). Je wint! En dan mag je afreizen 

naar het zonovergoten Biddinghuizen om op Lowlands je verhaal voor te 

dragen in het literaire programma Lamoer, tussen grote literaire namen 

als Tommy Wieringa en Ingmar Heytze. Als dat geen lekker begin van 

een schrijverscarrière is! 

Het overkwam Michelle Brouwer, aka Woordenbrouwer, toen ze dit jaar 

de schrijfwedstrijd van Literairwerk.nl en Lowlands won. Vanzelfsprekend 

openen we dit nummer van Literair e-tijdschrift [werk] met haar winnende 

verhaal. 

Maar dit nummer biedt meer sterk werk. Koen-Machiel van de Wetering 

zet in een zinderende monoloog een oude rivaal voor eens en altijd op zijn 

plek. Rob Verschuren voert ons mee naar een schrijnend bezoekuur in paviljoen 

zes. Peter Minten begint samen met zijn buurvrouw aan de bouw 

van een nieuwe wereld, met bouwstenen uit het communisme, het christendom 

en de evolutiebiologie. David Veldman laat zien hoe gevaarlijk het 

schrijverschap kan zijn. Marco van Houwelingen tekent met vaart en humor 

een milieu waarin het niet bepaald vanzelf spreekt om op muziekles te 

gaan. En er is poëzie, van de hand van Roelof ten Napel, David Bogaers en 

N. Bene. En Elmer de Gruijl brengt een getekende ode aan nog niet ontdekt 

literair talent. 

Intussen is Literairwerk.nl volop in beweging. Onder het motto ‘De Ontmoeting’ 

organiseren we dit najaar in Amsterdam een aantal activiteiten 

voor en door schrijvers, met als hoogtepunt een festival in Het Rozentheater 

op 18 november, gepresenteerd door Ernest van der Kwast. Meer 

informatie staat op www.literairwerk.nl. 

We hopen je daar te zien! 

Namens de redactie, 

Mechteld Jansen 


Michelle Brouwer 

Madeliefje 

Het is eigenlijk helemaal niet fijn om in het gras te zitten. Zeker niet met 

blote benen. Ik hoopte dat ze blote benen had. En ik wou dat het wel fijn 

zou zijn vandaag. Dus ik heb een kleedje meegenomen, van zolder gehaald 

uit een doos die ik nooit eerder open had gemaakt. Het kleed is van mijn 

moeder geweest, het heeft ruitjes en het ruikt muf, het ruikt naar hoe ik 

dacht dat de zolder vroeger geroken had. 

We hadden afgesproken in een koffiebarretje: Eef, en ik. Maar ze belde gisteravond, 

ze zei: ‘Het wordt morgen erg warm.’ Ik had Gerrit Hiemstra 

negen keer dezelfde zonnetjes aan zien wijzen op het beeldscherm van mijn 

kleine televisie, maar het was niet in me opgekomen haar daarover te bellen. 

Ze vroeg of ik het erg vond in het park af te spreken, op een bankje misschien 

of in het gras. Ik zei dat ik dat niet erg vond, dat ik zou er zijn. ‘Zelfde 

tijd?’ vroeg ze. Ik zei dat iets later ook goed was. Ze zei ‘oké’ en ze hing op. 

Het is mei, de zon schijnt feller dan ooit, het is zo’n beetje zomer in de lente. 

De hitte is surrealistisch, alsof het er niet hoort te zijn, zeker als je denkt 

aan een maand of twee geleden. Toen was het handschoenen, sjaals en winterjassen, 

sneeuw en regen, bijna schaatsen. En nu die zon, rode hoofden, 

fladderjurkjes, blote voeten. Ik hoop dat Eef een jurkje draagt. Tussen de 

madeliefjes wacht ik op haar, vlak bij het water. 

Voor ik naar het park ging bezocht ik toch het koffiebarretje. Om de mand 

te vullen die ik op zolder gevonden had. Een oude picknickmand waar mijn 

zus haar beer Bob nog in had gestopt en had gedragen. Ik kocht dingen 

waarvan ik dacht dat Eef ze misschien besteld zou hebben als we hier wel 

hadden afgesproken. Koffiebroodjes, wat muffins (vanille, bosbessen, chocolade 

en appel-kaneel), een stuk brownie, een fruitshake met frambozen, 

een beker thee. En voor als ze echt honger heeft wat onbelegde broodjes, ik 

kocht wat jam, homemade, en kreeg het in een kleine beker mee en verder 

nog wat kaas en sla, netjes ingepakt. 


Ze komt aan op haar fiets, ik had haar lopend verwacht. Lintjes aan de 

handvatten, gevlochten haar, een jurkje, blote benen. Ze legt haar fiets met 

een buiginkje in het gras en komt bij me zitten, op het kleed. Ze kijkt er 

even naar, alsof ze zich afvraagt waar ik dat nou weer vandaan heb gehaald. 

‘Komt van zolder,’ zeg ik. Ze kijkt me aan met haar ogen, die ogen waar een 

zeemeermin in zou willen wonen, waarin de zon twinkelt als in het water 

aan onze voeten. Ik pak de mand en laat haar zien wat ik heb meegenomen. 

Ik pak alles eruit: de muffins, de broodjes, het drinken, het beleg. Ze lacht. 

Ze vraagt: ‘Heb je...?’ En ik weet dat ze de vraag niet afmaakt. Dat ik niets 

hoef te zeggen. Ze pakt een muffin. Blauwe bessen. Ik wist het wel, blauwe 

bessen vindt ze het lekkerst. 

We eten samen. Bijna alles gaat op. Ze vraag hoe het met me gaat. Ik zeg dat 

het goed gaat, dat het wel anders is. En vandaag alweer een jaar. 

‘Ja,’ zucht ze. Er zit jam op haar lip, maar ik zeg niks. Ik heb geen servetjes 

meegebracht. Ze vertelt hoe het voor haar was. ‘Ik kon het niet geloven, dat 

ik Meike nooit weer zou zien.’ Mijn zus, bedoelt ze. 

‘Het is hard,’ zeg ik. Ze knikt. Ik wou dat ik de jam van haar lip kon kussen. 

Dat ik dat durfde. 

We zitten vol van alles; de broodjes en muffins, het zware jaar. Ik ga op 

mijn rug liggen, mijn oogleden worden oranje als ik ze dichtdoe. En als ik 

ze na een tijdje weer open, hangt over alles een soort blauwe gloed, het gras 

is nu broccoliachtig groen. Eef is op haar hurken gaan zitten, ze wiegt een 

beetje van voor naar achter als een schommelend bootje, ze lijkt het niet te 

merken. Haar lange blonde haren vallen van haar schouders, voorover, ze 

heeft haar vlecht uitgeplozen. Het lijkt blonder dan anders, lichter. Alsof de 

zon het heeft gebleekt. Nu al. Ze plukt een madeliefje, prikt de nagel van 

haar duim door het dunne steeltje en trekt de blaadjes van het bloemetje uit 

het midden, tot alleen het gele bolletje overblijft. Dat wrijft ze kapot tussen 

haar duim en wijsvinger. 

‘Vermorzeld,’ zegt ze, ‘zo voelde ik me die eerste maanden ook.’ 

Ze beweegt haar hand over het gras (omdat ze dat zo fijn vindt voelen, weet 

ik, dat gekriebel aan de binnenkant van haar hand, het straalt uit naar haar 

borst, klein ultiem geluk noemde ze dat). Ze zegt dat ze moet gaan, dat 

ze het fijn vond vandaag. ‘Bedankt,’ zegt ze en ze kust me op mijn wang. 

Vluchtig, zo kort dat het bijna niet bestaat. Ze komt overeind en klopt gras 

van haar jurk, van haar kont, maar er is geen gras. Ze pakt haar fiets, ze 

gaat. Blote benen, het wapperende jurkje, dat mooie blonde haar. 


En ik ga ook, naar huis, terug. Ik zet de mand van mijn zus op zolder, leg 

het kleed weer in de doos. Als ik de televisie aanzet hoop ik dat Gerrit goed 

nieuws brengt vandaag. Een beetje regen misschien, of een frisse nacht. 

Maar in plaats daarvan een zebrapad. Die voor de koffiebar. Een fiets met 

linten, een auto met blauwe zwaailichten, een stukje van haar jurkje. 

Ik denk aan de jam op haar lip. Of het er toen nog zat. En dat ik het eraf 

had moeten kussen. Dat ik dat had moeten durven. 

Meepraten over dit werk 


Roelof ten Napel 

Licht 

Of: hoe ik en dat ding tot een overeenkomst kwamen 

1 

De gloeilamp broeit warm, 

onaanraakbaar als je bang bent 

je vingers te verbranden. 

Meneer Goethals leerde mij 

dat een deel van het licht 

oneindig binnen het glas zit. 

Niet schijnt, maar, zei hij, 

wordt gereflecteerd. 

Ik zeg de peer niet bang te zijn 

zich geheel te geven. 

Hij wordt er niet feller van. 

Om mezelf moed in te praten 

bedenk ik: dit komt door natuurwetten; 

de band tussen mij en de lamp 

heeft hier niets mee te maken. 


2 

Ik weet welke schaduw op tafel van hem komt. 

Maar laat me niet kisten hoor. Speel kaart 

tegen mezelf – en, mocht dat niet duidelijk zijn: 

ik win. Ben er namelijk goed in. Kaarten. 

Later op de avond ga ik naar de bank. 

De afstandbediening is mijn beste vriend 

en de tv straalt precies de juiste diodes. 

Ik til mijn wenkbrauwen op om te zeggen: 

‘kijk, jongen, zo moet het nou. Zie je die 

televisie? Die kan d’r wat van. Niet alleen 

zo’n slappe warme gloed, zelfs mensen 

en gesprekken en huizen en films en’ 

reclames. En lingo en miljoenenjacht. 

Leuker wordt het niet. Ik houd van kleuren 

die me vertellen hoe ooit iets is opgenomen. 

Ik heb reuze veel plezier. 


3 

Ik kijk mijn lamp 

nog eens streng in de ogen. 

In het oog, bedoel ik. 

Dat stukje tussen die draadjes. 

Hoe dan ook, 

ik vertel hem: je bent een slaaf, 

zelfs je stroom krijg je van mij. 

Geef me alle vruchten 

van je inspanning. 

De gloeilamp, koppig als hij is 

houdt een deel van het licht voor zich. 

Na zijn laatste kans 

pak ik een ladder. 

Ik ben advocaat en officier en 

al die andere mensen 

die nodig zijn bij berechten. 


4 

Verdikke, mijn vingers verschroeien. 

Ik probeer de lamp al brandend los 

te draaien uit zijn de-juiste-fitting. 

Dan, in één keer, is hij uit. 

Niet plots koud, maar koelend. 


5 

Daar waar de lamp zat 

zit nu een holte. Groeven 

in de rondte hoeven niets 

meer vast te houden. 

Ik kijk in het putje en betwijfel 

of ik een magnetronmaaltijd 

in huis heb. 


6 

Heb het glas kapot gegooid 

tegen de stenen achter huis. 

De scherven vertonen kenmerken 

van gevierendeelde ledematen: 

ze liggen uit elkaar. 

Als het lampje toch darmen had, dan was dit 

veel passender smerig geweest. 

Nabestaanden durven zich niet te vertonen. 

Mijn volgende besluit: 

morgen ruim ik het pas op. 

Ik frunnik aan de pleisters 

rond mijn vingertoppen. 



Koen-Machiel van de Wetering 

Het verwijt is dit 

Luister, Ivanov. Luister goed en neem dit in je op. Je kijkt nu op haar neer, 

bent vergeten wie ze voor je was. Je weet niet meer hoe goed je je voelde 

toen je haar voor de eerste keer zoende. Je kijkt er nu helemaal niet meer op 

terug, wat erger is dan dat je je voor haar geschaamd zou hebben. 

Je hebt geluk dat ik nog nooit iemand op zijn gezicht heb geslagen. Ik geef 

het eerlijk toe, dat durf ik niet. En dus kan ik jou ook niet slaan. Nog niet. 

Soms loop ik op straat en beeld me in dat ik iemand uit zijn sokken mep, 

zomaar, iemand die kleiner is dan ik en van wie ik zeker weet dat hij zich 

niet zal verdedigen. Natuurlijk is dat vals, onterecht. Zoiets doe je niet, uithalen 

naar iemand die het niet verwacht. Maar wat zou het fijn zijn, Ivanov, 

als ik het durfde. Want dan zou het veel makkelijker zijn om ook jou op je 

gezicht te slaan. Ja, dat weerloze mannetje op straat moet een offer brengen. 

Het dient een hoger doel. 

Weet je nog hoe ze eruitzag, Ivanov? Ik wel. Alles was rond aan haar, maar 

dan ook echt. Het was bijna overdreven hoe rond ze was, een grap. Haar 

mond was rond, haar billen waren rond, haar wangen, haar polsen. De meesten 

in onze klas vonden dat nog absoluut aantrekkelijk. Pjotr Alexandrovitsj 

en Nikolai Sergejevitsj in ieder geval wel, ik heb ze er vaak genoeg over gehoord. 

Maar haar enkels waren ook rond, haar buik, haar neus, haar oren, 

haar kin. Weet je het nog, Ivanov? Ze was een karikatuur op het schoonheidsideaal. 

Het ideaal was zeker zichtbaar, maar er overdreven ingebracht, 

overtrokken, vervormd. Maar ik heb haar altijd mooi gevonden. Toen, en 

nu nog steeds. 

Rond is niet altijd zacht, Ivanov, maar bij haar wel. Ze kon als geen ander 

dingen van zich af laten glijden, alsof ze een gladde, glimmende kogellager 

was waar niets, maar dan ook niets aan bleef kleven. Dat is kracht, Ivanov, 

dat is pure kracht. En niet een zwakte, zoals jij denkt. 

Ik kon goed met haar opschieten, daaraan hoef ik je vast niet te herinneren. 

Hoe druk je nu ook bent, met je officiële vrouw, met vrouw nummer twee, 

drie, vier, met je collega’s die je dagelijks ‘inspireren’, met, vooruit, je nage- 


slacht. Dat weet je nog wel, dat ik haar graag mocht. En zij mocht me ook. 

Niet dat we veel praatten, want dat deed ik niet makkelijk toen, en bovendien 

hoefde het ook helemaal niet. Maar dat heb ik pas later begrepen, dat 

het bijzonder was en een goed teken dat we elkaar niets hoefden te vertellen. 

Ik zag haar graag. Er was iets tussen ons wat geen woorden nodig had, een 

gevoel dat het goed was. En dat gevoel heb jij beschaamd, Ivanov. 

Ik weet nog hoe opgewonden je was toen je vertelde dat haar borsten veel 

groter waren dan je had verwacht. Ik wist precies wat je bedoelde, want ik 

had ze allang een keer gezien. Maar dat wist jij niet. 

Het was toen ik elf was en zij bijna dertien en ik samen met mijn moeder 

mijn zusje ging ophalen van balletles. We stonden buiten op de gang te 

wachten totdat de meisjes klaar waren met zich omkleden, mijn moeder 

stond te praten met een andere moeder en de deur stond op een kier. Mijn 

moeder lette niet op mij en ik keek af en toe door die kier naar binnen, 

nieuwsgierig natuurlijk, Ivanov, net als jij. 

Ik zag Ilena Zapjatova, mager en houterig, die al aangekleed was en haar 

spullen haastig in haar tas propte, popelend om naar huis te gaan. Ik zag 

Olga Petrovna, atletisch, die altijd zo´n grote mond had tegen ons maar 

nu heel zorgvuldig haar haar stond te kammen. En toen zag ik ook haar 

opeens de kleedkamer binnenstappen, haar ronde gezicht rood van de 

inspanning. 

Ballet is niet voor ronde meisjes, Ivanov, ik weet niet waarom maar iemand 

heeft die regel blijkbaar ooit verzonnen en niemand durft ervan af te wijken. 

Ik denk dat ze langer in het gymlokaal was gebleven om zo veel mogelijk te 

oefenen, want ballet vond ze mooi, dat heeft ze me vaak verteld, ze hield van 

dansen en wilde er zó graag bij horen. 

Ze liep de kleedkamer binnen, gehaast en een beetje bezweet, wat ik bijzonder 

vond want meisjes zweten eigenlijk nooit, maar zij dus al wel. Ze ging 

zitten, trok haar schoenen uit, zette ze netjes naast elkaar onder het bankje, 

bang om ze kwijt te raken. Ik keek naar mijn moeder, maar die stond druk 

te praten en klaagde over mijn vader tegen die andere moeder. Dus ik keek 

weer door die kier naar binnen, niemand had wat door, niemand zag me, 

en ik zag hoe ze met een heel gedecideerde beweging, zoals je het tuitje van 

een banaan afbreekt en de schil met een ruk naar beneden trekt, met twee 

handen tegelijk haar ronde hemdje over haar ronde hoofd trok. 

Ik schrok me kapot, Ivanov. 

Ze stond recht voor me, ik kon haar heel goed zien en ik zag hoe haar borsten 

aan haar hemdje bleven plakken, meebewogen met het textiel, moeite 

deden om los te komen en toen – frisse lucht Ivanov, frisse lucht! – terugvielen 


op de plaats waar ze helemaal, prachtig, perfect thuishoorden. Niet met een 

lichamelijk geluid, Ivanov, nee, niet obsceen. Verend, luchtig, gezond. 

Ik had zoiets nog nooit gezien en moet bekennen dat ik het nooit meer heb 

gezien. Ik kon me gewoon niet voorstellen dat die borsten bij haar hoorden, 

dat zij een meisje was dat zulke borsten had. Maar ik was niet opgewonden 

Ivanov, het is niet wat je denkt. Ik was bang. Ja, ik was bang voor die borsten, 

ze waren veel te vanzelfsprekend een onderdeel van haar lichaam. Ik 

weet niet hoe ik het moet uitleggen, Ivanov. Maar ik voelde zeker niet de 

behoefte om ze aan te raken. Ik stond daar, verstijfd. Totdat ik opeens de 

ijze ren hand van mijn moeder in m’n nek voelde, ze me wegrukte van de 

deur en me met haar vlakke hand een klets op mijn achterhoofd gaf. Zij 

begreep het ook niet, Ivanov. En ikzelf eigenlijk ook niet. Maar ik hield al 

van haar voordat ik wist wat houden van betekent. 

Weet je nog hoe je er toen uitzag, Ivanov? Weet je nog wat iedereen van je 

vond? Je was een knappe jongen. De enige in onze klas met krullen, niet 

echte krullen natuurlijk, maar zeker een charmante slag. Je ogen waren ook 

bijzonder: ietsje groter, ruimer, dieper dan die van ons. Alsof je er verder 

mee kon zien dan wij. Je wenkbrauwen waren mooi (scherp, goede curve, 

evenredig), en met je lichaam was ook niks mis. 

Sommige mensen hebben gewoon geluk dat hun lichaam hun hele leven dezelfde 

vorm behoudt, en dat geluk had jij, dat konden we toen al zien, al waren 

we allemaal sterk en lenig toen en viel het niet zo op. Maar ik geef toe, 

je had iets wat wij niet hadden, je lichaam was op een aantrekkelijke manier 

in balans, geen twijfel over mogelijk. Dus we vonden je allemaal aantrekkelijk, 

de meisjes, de jongens, de leraren, de ouders, zelfs enkele meisjes in 

de hogere klassen. Je was (en bent) gewoon zo iemand waar mensen naar 

móéten kijken, niets aan te doen. 

Maar één ding had je niet, Ivanov. Misschien had je het niet door, en misschien 

is dat nog steeds het geval, ik weet het niet, maar één ding had je 

zeker niet. Niemand vertrouwde je. Je had iets wat een instinct in mensen 

wakker maakt, een instinct om je uit de weg te gaan. Zoals we bitter eten 

uitspugen, al hebben we het nog zo gulzig in onze mond gestopt. Of zoals 

we kijken naar iemand wiens hand ernstig is vervormd. We zijn gefascineerd, 

kunnen niet stoppen met kijken, maar willen de hand niet aanraken. 

We durven niet. Zo wilde niemand echt met je praten, Ivanov, ik weet niet 

of je dat beseft. En daarom noemden we je ook allemaal Ivanov. Je dacht 

misschien dat het een koosnaam was, dat het kwam omdat we je uiterlijk 

bijzonder vonden dat we je als enige bij zijn achternaam aanspraken. Maar 

zo zat het niet, Ivanov. We hielden afstand tot je. 


Zij hield ook afstand. Maar bij haar stond de deur toch op een kier. Want 

ze veroordeelde mensen niet. Dat kun jij je moeilijk voorstellen, maar het 

is echt waar. Ze sprak nooit kwaad over mensen achter hun rug, duwde 

niemand in een hokje, had geen behoefte om zichzelf te profileren ten koste 

van anderen. Nooit. Maar ook zij vertrouwde je niet, al had je dat misschien 

zelf niet door. 

Ze vroeg me vaak wat voor iemand je was. Of je aardig was, waar je van 

hield, wat je dromen waren. Ze wilde weten hoe je sprak tegen je ouders, 

hoe het voelde om enig kind te zijn, wat je wilde worden later. En ik gaf dan 

antwoord zoals je antwoord geeft aan een reiziger die net is aangekomen in 

een vreemd land en wil weten hoe het bevallen is, die tocht over de rivier 

die jij gisteren al hebt gemaakt en hij morgen ook wil maken (hij heeft al 

geboekt). Je verzwijgt de arrogantie waarmee de gids je heeft behandeld, de 

stompzinnige vragen van de andere toeristen, het aapje dat met een banaan 

de boot in werd gelokt en waaraan je je dood hebt geërgerd. Over al die dingen 

zwijg je. Je vertelt alleen hoe mooi de rivier was, dat je keurig op tijd was 

opgehaald van je hotel, dat de lunch goed was. Die trip is de moeite waard, 

zeker. Je wil het plezier van de reiziger niet vooraf bederven, je wil niet dat 

hij op bepaalde dingen gaat letten omdat jij hem erop hebt geattendeerd. 

Zo was het ook tussen haar en mij, Ivanov, toen ze me vroeg hoe je was. Ik 

wilde dat ze het zelf zou zien. 

Al zou je net zo goed kunnen zeggen: ik was laf. 

Ik weet nog hoe blij je was toen je haar voor de eerste keer had gezoend. Het 

was voor jou je eerste kus. Voor haar niet, maar ik weet zeker dat ze je dat 

nooit heeft verteld. Ik heb het haar niet gevraagd, maar daar is ze gewoon de 

persoon niet naar. Ze heeft je niet gekwetst, dat weet ik zeker. En gekwetst 

zou je zeker zijn geweest. Des te groter was de glorie: haar eerste zoen, met 

jou, jouw eerste kus. 

Maar je was nog niet daadkrachtig, Ivanov, toen nog niet. Het kostte je eeuwen 

voordat je haar hand durfde vast te houden, een arm op haar schouder 

durfde te leggen, een zoen op haar wang durfde te geven. Misschien was je 

nog wel echt onschuldig, en was alleen de manier waarop je erover tegen mij 

vertelde zo verdomde ontoelaatbaar. Misschien was je bij haar een heel ander 

mens dan bij mij, moest je ziel nog kiezen welk pad hij zou volgen. Maar 

nu weet ik beter, Ivanov. Je had al gekozen. Je had alleen nog de bevestiging 

nodig dat het kon. Dat zij je de ruimte zou geven. 

Opwinding is niet hetzelfde als verlangen, Ivanov, veroveren niet gelijk aan 

winnen. Ik geef toe, ik weet niet zeker hoe het precies zat. Misschien oordeel 


ik wel te streng over jullie dagen samen toen. Maar ik moet partij kiezen, 

dat móét. Voor haar. Voor mij. Voor jou. Zeg zelf maar voor wie het meest. 

Wat voor iemand ben je nu, Ivanov? Hoe kijk je terug op je leven? Wat 

verwacht je van de jaren die je nog resten? Ik weet dat je hebt gereisd, hebt 

verdiend, veel vrienden, kennissen, relaties hebt. Je hebt ervaring, een netwerk, 

een wereld. Je weet hoe het werkt en speelt het spel goed. Dat geloof 

ik, niet alleen omdat je me het zelf hebt verteld. Anderen zeggen het ook, 

zelf zie ik het ook. Maar hoe praat je tegen je vrienden? Dat zou ik graag 

willen weten. Wat vertel je tegen hen? Wat vraag je aan hen? En wat heb je 

tegen haar gezegd, nadat jullie het voor de eerste keer hadden gedaan? Ik 

zou het haar zelf kunnen vragen, maar ik vind dat ik het beter aan jou kan 

vragen. Want dit is iets tussen ons. 

Je praatte over haar alsof ze een dier was, Ivanov. Een dier dat je gedrag 

kunt aanleren door het op de juiste momenten te belonen, voeden, straffen, 

strak in de ogen te kijken. Dieren hebben een programma, net als mensen. 

Ze reageren met begeerte, behoefte, verlangen, net als wij. Je kunt een hond 

alles laten doen wat je wil, als je bereid bent over de grens te gaan. En dat 

is een vreemd gevoel. Misschien geeft macht ons wel de illusie dat we álles 

kunnen overwinnen, zelfs dat waar we allemaal het meeste bang voor zijn. 

Doen wat je wil, geen tegenstand meer ervaren. Maar zo werkt het niet, 

Ivanov. Echte kracht zit hem precies in het tegenovergestelde. Daarom kan 

ik je nooit vergeven wat je haar hebt aangedaan. Je had niet zo tegen haar 

mogen doen. En je had zeker niet zo over haar mogen spreken. 

De eerste keer dat je haar zover had gekregen, stond je met glazige ogen voor 

me, in een roes. Je voelde je beter over jezelf dan je je ooit had gevoeld. Je 

vertelde hoe je de juiste sfeer had gecreëerd, hoe je haar had geprikkeld en 

hoe weinig jullie hadden gesproken. Vooral daarop was je trots, hoe weinig 

woorden je had hoeven gebruiken. En je was trots op het feit dat zij het 

initiatief had genomen, dat jij blijkbaar zo onweerstaanbaar was dat ze zich 

niet kon beheersen. 

Natuurlijk had je je ook onzeker gevoeld, dat kan gewoon niet anders. Maar 

daar liet je tegenover mij niets van merken. Je zweeg erover, plaatste alles 

in het licht van je overwinning. En dat werd elke keer daarna alleen maar 

erger. 

De tweede keer vertelde je hoe je zelf het initiatief had genomen, hoe je nu 

meer durfde nadat ze zich bereidwillig had getoond. De derde keer vertelde 

je wat je nog meer had ontdekt, hoe je geleerd had wat je gedaan kon krijgen 


en op welk moment. Ik vroeg je er niet naar, Ivanov, je vertelde het allemaal 

zelf. Maar daarna begon je me steeds minder te vertellen. Misschien omdat 

je merkte dat ik het gesprek op een ander onderwerp probeerde te brengen, 

dat ik steeds meer durfde te laten merken dat ik het onaangenaam vond hoe 

je over haar sprak. Maar waarschijnlijk kwam het doordat het nieuwe er 

vanaf was voor je, doordat je in gedachten al gefocust was op een ander doel. 

Ik had het toen tegen je moeten zeggen, hoeveel ze van je hield. Maar ik kon 

het niet. Ik durfde je niet te verraden, net zoals ik zweeg toen ze me vroeg 

wat voor persoon je was. Ik durfde niet. 

Ik durfde ook niets te zeggen toen je Manja had ontmoet en haar meteen 

had gezoend, de eerste keer dat je een woord met haar had gewisseld. De 

nieuwe Ivanov, met dank aan haar en ook aan mij. Ik zei niets toen je voor 

de eerste keer met haar had geslapen, de tweede, derde, vierde keer. Ik zei 

niets tegen je, en ook niet tegen haar. 

Jij durfde ook niets te zeggen, de laatste keer in je leven dat je iets niet 

durfde. Maar uiteindelijk werd het ongemak je toch te veel en moest je het 

aan haar bekennen. En dat deed je, Ivanov, als iemand die sorry zegt tegen 

zijn hond voordat hij hem vastbindt aan een boom. Sorry, ik heb geen plek 

meer voor je, je bent te lastig. Het is beter voor me als we afscheid nemen. 

Het is op. 

Ze ligt nu naast me te slapen, Ivanov, en weet niet dat ik vandaag deze brief 

heb geschreven. Ze is niet meer zo rond als vroeger, ergens is het ideaal zichzelf 

vergeten. Dingen blijven nu meer aan haar kleven dan toen, zo is het 

nu eenmaal. Maar de waarheid is: diep van binnen is ze nog steeds hetzelfde 

meisje. Een meisje dat houdt van mensen als jij, Ivanov. Mensen die durven 

te sturen, die weten wat ze willen en ervoor zorgen dat het hun lukt ook. 

Daarom zal ik je morgen deze brief sturen. En mocht ik je daarna nog een 

keer zien, dan zal ik je, als God het wil, een klap in je gezicht geven, een 

klap die voelt voor een hond als een harde ruk aan zijn snoer. Tot hier en 

niet verder, Ivanov. Gedraag je. En daarna zal ik je met mijn eigen handen 

overeind helpen en je omhelzen. Ik zal je vergeven, zoals ook mijn vrouw je 

heeft vergeven. Want vrouwen zijn veel beter voor ons dan we verdienen. Ik 

moet haar voorbeeld volgen, Ivanov. Dat moet. 



Rob Verschuren 

Bezoekuur 

Het was helder en de wind was afgestompt met het vallen van de vroege 

nacht. IJs knarste onder de banden van de bmw. 

Hij reed om de grote witte villa heen en tussen de bunkers door die ze hier 

paviljoens noemden. Hij parkeerde voor het bordje p bezoekers - paviljoen 

6. De deur was op slot, al was het bezoekuur. Maar de deur van Paviljoen 

6 was altijd op slot. 

De cerberus achter de balie keek naar hem door gewapend glas. De deur 

zoemde. Hij liep door de lange gang naar de ruimte die de huiskamer werd 

genoemd. Zoals altijd kreeg hij de neiging om te sluipen. Het was een gang 

voor pantoffels, niet voor schoenen. 

De huiskamer. Aan de eettafels en op het bankstel voor de televisie en de 

spelletjeskast zat een complete filmcast. Patty was er niet bij. De roodharige 

verpleegster zei: ik zal haar halen, en stond op. Hoe heette ze ook weer, 

Grethe? Hij knikte en ging op haar plaats op de bank zitten. 

‘Gegroet vriend,’ zei een kleine man die op Charles Aznavour leek. Een 

verwilderde Aznavour met morsig zwartgrijs haar en twee dagen baard. 

‘Jij ook Ali,’ zei hij. Alles goed? 

‘Alles goed, alles goed.’ 

Naast Ali zat een containerschip. Zijn echtgenote. Tien jaar ouder, zestig of 

daaromtrent en twee keer zo zwaar. De voornaamste reden waarom Ali het 

hier zo naar zijn zin had, vermoedde hij. Ze zat te breien, bril op het puntje 

van haar neus, en keek niet op of om. Hij wist niet hoe ze heette. Hij wist 

ook niet hoe Ali heette maar Ali en vriend voldeed voor hun relatie. 

De rode kwam binnen met haar arm om de schouder van een meisje of jonge 

vrouw. Het was moeilijk te zeggen met het lange haar dat voor het gezicht 

viel en het jongensachtige lichaam in de badstof ochtendjas. Zijn dochter. 

De pastoor stond op en gebaarde naar de vrijgekomen plaats. Hij bedankte 

hem. ‘Het is niets,’ zei de pastoor en hij slofte naar de deur en de gang 

waar hij hem bij zijn bezoeken vaker wel dan niet op en neer vond lopen, 

onverstaanbaar prevelend, Latijn misschien, want hij hield zijn handen voor 

zijn borst alsof hij een brevier las. Hij werd pastoor genoemd omdat dit zijn 

beroep was geweest voor hij in het gesloten paviljoen kwam. 

De verpleegster liet zijn dochter op de bank zakken. 


‘Hallo Patty,’ zei hij. 

Ze reageerde niet. Hij kon haar gezicht niet zien achter het kastanjebruine 

haar waarmee ze het voor de wereld en iedereen verborgen hield. Ze zat er 

bij als een laboratoriumaapje. Hij keek naar het enige dat van haar zichtbaar 

was. De handen en polsen in haar schoot. Geen nieuwe plekken of verse 

wonden. Alleen de oude bekende. 

Hij liet zijn hand vlinderlicht op haar handen rusten. Ze kromp ineen. Hij 

trok zijn hand direct terug. De rode legde haar arm in een beschermend 

gebaar om zijn dochters schouder. Dat liet ze toe. 

Godverdomme, dacht hij, alsof ze hier zit voor incest in plaats van schizofrenie 

en een medisch handboek aan geestelijke en lichamelijke beschadigingen 

van haar laatste zelfmoordpoging. Zijn ex voelde dat ze contact had 

met Patty. Of dat zei ze tenminste. Alles wat hij zag was een te grote badjas 

met iets erin dat wel wat op zijn dochter leek en terug naar bed wilde. 

‘Als Patty naar bed wil...’ zei hij tegen de verpleegster. 

De badjas werd overeind geholpen. Hij keek de twee vrouwen na. Hoe ze 

naar de deur liepen. De rode en de dode. 

De deur viel dicht. De kleine Turk keek hem aan met zijn melancholieke en 

tegelijk ironische ogen. Hij groef een pak Zware van Nelle van onder zijn 

trui en hield het omhoog. 

‘Roken?’ 

Hij knikte. Ze stonden op en liepen tussen de tafels en de stoelen door naar 

de verre hoek van de huiskamer. De lucht in het hok van gewapend glas was 

onbeschrijflijk. De rook werd weggezogen door een installatie die dreunde 

als een machinekamer, maar de stank van een miljoen sigaretten had zich 

vastgezet op het glas van de wanden, op het metaal van de tafels en het plastic 

van de bankjes die langs de wanden in de vloer waren geschroefd, in de 

kleren van de mensen die daarop zaten, in hun haar en hun huid. 

Het was vol met bewoners en bezoekers. Ze schoven om plaats te maken. 

Ali reikte hem het pakje aan. Hij trok er een pluk zwart gootsteenhaar uit 

en begon te rollen. Ze staken op. 

‘Ze sturen me naar huis,’ zei Ali. ‘Volgende week.’ 

‘Dat is lullig voor je,’ zei hij. Hij hoorde hetzelfde elke week. Zolang hij 

hier kwam. 

‘Ik heb gisteren de asbakken leeggemaakt,’ zei een goed verzorgde vrouw 

met een vers permanent in het niets. 

Er waren er vier. Asbakken. Stalen modellen van professionele afmetingen. 

Ze waren tot boven de rand gevuld met misselijkmakende bergen peuken. 

Lange en korte peuken, sommige nog rokend, peuken met bruine en witte 


filters, met een gouden randje en met lippenstift, droge en natte peuken, 

peuken waarop was gekauwd en gesabbeld, rechte peuken en peuken die 

in woede of walging waren platgedrukt en leeggewreven, shagpeuken met 

uitpuilende ingewanden, slordige dikke volkstypes en stijve vrekken dun als 

een rietje, een stilleven van zwarthoofdige maden die feestten in een asgrijs 

kadaver. 

Een bleke jongen kwam binnen. Achttien, negentien. Hij duwde een stang 

op zwenkwieltjes voor zich uit waaraan zijn infuus hing. Hij vroeg: ‘Heb je 

een sigaret voor me?’ Niemand reageerde. 

Een verpleegster stak haar hoofd om de deur en zei iets dat klonk als mevrouw 

Vuns. Een heel dunne oudere vrouw met felrode lippenstift keek op. 

‘Hoe vaak moeten we nog zeggen dat er in het rookhok geen koffie wordt 

gedronken,’ zei de verpleegster. 

Mevrouw Vuns keek naar het kopje dat voor haar op de tafel stond en mompelde 

iets. Hij zag hoe Ali alles zat op te nemen met zijn glinsterende oogjes 

in hun web van rimpels. Een patriarch in de schoot van zijn familie. 

Hij liet zijn halfopgerookte sigaret op de top van de drieduizender in de 

dichtstbijzijnde asbak vallen. Hij wilde eigenlijk wel weg, maar om een reden 

die hij zelf niet kon verklaren leek dat hem ondankbaar tegenover Ali. 

Dus zat hij nog een tijdje door het glas naar de huiskamer te kijken. Ali’s 

vrouw breide door aan wat een oranje trui dreigde te worden. Een plastic tas 

met bollen wol stond tussen haar knotbenen. Ali volgde zijn blik en gaf een 

knipoog. Leep was het woord, dacht hij. 

Hij stond op en wenste iedereen nog een prettige avond. Een gemengd koor 

van antwoorden. Ali wuifde losjes met zijn sigaret. Hij liep door de gang 

langs Patty’s kamer naar de hal met de balie en de buitendeur en de wereld 

van de gekken buiten de muren en de kou. 

Op de snelweg had hij het laatste rood uit de lucht zien verdwijnen. De dag 

was lenteachtig geweest, maar met het ondergaan van de zon kwam de kou 

als een onzichtbaar gifgas uit de aarde gekropen. 

Zoals altijd wanneer hij tussen de drie meter hoge zuilen naar binnen reed 

en de villa voor zich zag, wit en grotesk, het jachtslot van een sprookjesprins 

met de smaak van een pedaalemmer, hoopte hij op een wonder. Maar de 

God van de gekken had zijn hand niet op Patty gelegd. Hij had opruiming 

gehouden in de huiskamer, dat wel. Hij zag nieuwe gezichten en oude bekenden 

ontbraken. De pastoor, mevrouw Vuns. En Ali. 

Is het je opgevallen dat je vader een bezoek heeft overgeslagen? dacht hij 

terwijl hij naar zijn dochter keek. Hij had nog nooit zo’n aandrang gevoeld 


om haar in zijn armen te nemen en vast te houden als nu. Hij raakte haar 

niet aan. Hij zat en zweeg en keek naar de handen en het haar en de hoekige 

val van de badjas over het bewegingloze frame van zijn dochter tot ze werd 

weggebracht. Hij liep naar de tafel waar drie bewoners rummicub zaten te 

spelen. 

‘Waar is Ali?’ vroeg hij. 

‘Naar huis,’ zei de man. 

‘Ali is dood,’ zei een van de vrouwen. 



David Bogaers 

Moederboiler 

moederboiler kookt je eten en 

van woede als je rode kool weer 

eens als houtskool smaakt althans 

dat zeg je dan 

maar als je over twijfels 

glijdt en hard schreeuwt dat het ijs 

moet smelten dat het meisje ja 

moet zeggen brandt ze op de 

juiste lichaamswarmte 

vooral haar beste lichaamsdeel: 

haar snikschouder 



Peter Minten 

Gele lis 

Op een ochtend ontdekte ik mijn buurvrouw, toen mijn gespierde behaarde 

handen een gat scheurden in de heg. Ik was op zoek naar de bron van een 

smakkend geluid. Op haar hurken zat ze in haar tuin onder de overhangende 

takken van mijn appelboom. Ze kauwde met open mond en gesloten 

ogen. In haar hand hield ze een steeltje. Toen ik haar zag, wist ik dat zij mijn 

kans was op een goede daad. Die kans voelde aan als een antwoord, maar ik 

wist nog niet op welke vragen. 

Dat ik ook van appels hield, mompelde ik. Nog veel meer vertelde ik haar. 

Daarna brandden we een deel van de heg tussen onze tuinen af. Dat praatte 

makkelijker. 

Mijn buurvrouw vertelde dat ze haar tuin niet meer moest verlaten. Ze 

leefde van een uitkering. Ze had als biologielerares gewerkt op een school 

en kreeg daar problemen. Echte problemen. Het had iets te maken met haar 

lessen over de evolutietheorie. 

Die ochtend besloot ik ook een streep te trekken onder mijn loopbaan. Naar 

kantoor gaan wilde ik niet meer. Mijn schedel werd te klein voor het groeiende 

aantal antwoorden dat ik elke dag moest verzinnen op de praktische 

vragen van collega’s. Altijd die antwoorden. Wanneer ik ’s nachts in mijn 

bed wakker werd, herinnerde ik me soms dat ik vroeger, toen ik jong was, 

vragen kon stellen, belangrijke vragen. Maar hoe hard ik ook zocht in mijn 

hoofd, ik vond ze niet meer. 

De volgende dag stond mijn buurvrouw in het open gat van de verbrande 

heg, toen ik op het terras de kattenbak vulde met harde brokken. Kippen 

kwamen aangelopen uit het verste gedeelte van de tuin. Ze renden door het 

hoge gras en pikten het spul uit de bak. De kippen leken dol op kattenbrokken. 

Ook kraaien en eksters vlogen met de brokken tussen hun boven- en 

ondersnavels van de kattenbak naar een van de takken van de appelboom. 

Afzijdig stonden de katten naar het tafereel te kijken. 

‘Ik weet niets van kattenbrokken,’ zei ik tegen mijn buurvrouw. 


‘Geen idee waarom ze op de verpakking schrijven dat het kattenbrokken 

zijn,’ antwoordde ze. ‘Misschien weten ze het niet.’ 

Ik fronste mijn wenkbrauwen. 

‘Misschien weten ze gewoon niet dat kippen en vogels die dingen ook lekker 

vinden. En misschien zijn er nog wel andere dieren die kattenbrokken lusten. 

De mensen van de fabrieken waar ze kattenbrokken maken, lopen op 

werkdagen nooit in hun tuin. Ze staan er dus ook niet bij stil dat hoge doses 

kattenbrokken een volkomen onvoorspelbare uitwerking kunnen hebben 

op de volgende generaties kippen en vogels. De kans is groot dat het erfelijk 

materiaal van die dieren al aan het veranderen is.’ 

Ik begreep niet wat ze bedoelde, maar ik zag haar graag, dus glimlachte ik. 

Glimlachen is je mond oefenen om belangrijke vragen te stellen. 

Die middag speelde ik met mijn cavia een kaarsspelletje aan tafel. Wie het 

dichtst met zijn neus bij de kaarsvlam durfde komen. Mijn cavia won. Dat 

vertelde ik aan mijn buurvrouw, dat mijn cavia won. Ze keek me aan met 

grote ogen en zei vreemde dingen. Dat de menselijke soort in gevaar was. 

Die woorden gebruikte ze, ‘de menselijke soort’. Ze wilde weten wat er in de 

wereld aan de hand was. Of ik met haar wilde gaan wandelen? 

Pratend stapten we door de straat. Waar het grasland begon, kronkelde een 

smalle betonnen weg langs een beek. Mijn buurvrouw benoemde allerlei 

dieren en planten. Het leek alsof ze de naam van elk levend wezen kende. 

Met haar hand maakte ze plots een gebaar. Ze loerde naar de beek en spande 

haar lippen. 

‘Die lis,’ zei ze, ‘overal groeit gele lis.’ 

‘Wat is er mis met die lis?’ Ik schrok van mijn eigen woorden. Voor het eerst 

sinds jaren was er weer een vraag over mijn lippen gerold. De formulering 

was niet volmaakt en het was nog geen belangrijke vraag, maar het was wel 

een vraag. 

‘Ik had het niet mogen doen,’ zei ze. 

Voor onze voeten waaierde een ondoordringbaar tapijt van gele bloemen. 

‘Het is vreselijk,’ zei ze. 

‘Waar heb je het over?’ Mijn tweede vraag. Eenvoudige vragen stellen, dat 

leerde ik snel. 

‘Gele lis,’ zei ze. ‘In mijn tuin groeide dat ding aan de rand van de vijver. Ik 

heb die lis een jaar geleden uitgegraven. Ik was er gewoon op uitgekeken.’ 

‘Ja, en?’ Een halve vraag. 

‘Wat moest ik met die lis? Ik nam dat ding mee naar dit natuurgebied en 


plantte de gele lis hier aan de waterkant.’ Ze zuchtte. 

Zelfs op de droge weilanden en op de betonnen weg woekerden de bloemen. 

‘Eén plant heb ik hier achtergelaten,’ zei ze, ‘en kijk nu eens. De lis bedekt 

hier alles. Ik begrijp er niets van. Het is een waterplant, maar ze groeit nu 

overal. De gele lis heeft het water niet meer nodig. Ze is gemuteerd. Ze heeft 

haar vrijheid veroverd.’ 

‘Jezus.’ Zelfs in de donkere hoeken van mijn geheugen lag geen vraag meer. 

‘Het heeft niets te maken met Jezus,’ zei ze. ‘Integendeel, het is gewoon 

biologie.’ 

Rillend sloeg ze haar ogen neer. Ik wilde mijn armen rond haar slaan, maar 

deed het niet. Belangrijke vragen had ik haar nog niet gesteld. Ik kende haar 

niet. Mijn armen sla ik niet rond mensen die ik niet echt ken. We haastten 

ons terug naar onze tuinen. 

’s Avonds brak de gele lis de poort van mijn oprijlaan open en marcheerde 

naar het huis. De plant veranderde de keuken in een bloemenzee, klom 

langs de trap naar de bovenverdieping en strekte zich behaaglijk uit op mijn 

bed. Met een sikkel en een hamer ging ik de bloemen te lijf. Niets hielp. 

De volgende ochtend trok ik de verandadeur achter me dicht en wierp een 

slaapzak op de houten vloer van mijn kleine tuinhuis, achter de fruitbomen, 

vlak bij het kippenhok. Ik kon wel overleven op eieren en fruit. Achter het 

raam van haar huis stond mijn buurvrouw. Ze merkte niet dat ik vragend 

naar haar keek. De gele lis leek haar huis en tuin te mijden. Misschien wilde 

de gemuteerde plant niet herinnerd worden aan de plek waar ze een tijd geleden 

niet meer was dan een kleine gele bloem, een onbeduidend antwoord 

van de vroegere natuur. 

De gele lis brak het verandaglas en begon vanaf het huis aan haar veroveringstocht 

door mijn tuin. Daar vocht ik. Met het hakken van de sikkel en 

het slaan van de hamer trachtte ik de lis te kortwieken. Mijn armen rezen en 

daalden krachtiger en zelfzekerder dan ik me voelde, alsof die twee armen 

deel uitmaakten van bewegingen die groter en ouder waren dan ikzelf. Het 

was vermoeiend, maar ik was niet bang van hard werken. Helemaal niet. 

*** 

Taaie scheuten gele lis trekken een strakke knoop rond mijn hoofd. De 

naden van mijn schedel trillen. Druppels snot lekken uit mijn neusgaten en 


parelen aan mijn lippen. Ik lik even. Sinds mijn jeugd heb ik geen snot meer 

geproefd. Het smaakt heerlijk. Hard begin ik te lachen. Met het lachen 

komen de vragen: Hoe mijn buurvrouw heet? Hoeveel kinderen we samen 

zullen hebben? Of zij en ik elkaar belangrijke vragen zullen blijven stellen? 

Of we lekker in deze tuin zullen blijven wonen? 

Mijn handen rukken aan de knoop en grijpen opnieuw naar de sikkel en de 

hamer. Met een kreet baan ik me een weg naar haar tuin. 

Ik vlij me naast haar in het korte gras en stel haar de eerste vraag. 

‘Eva,’ antwoordt ze. 

‘Hoeveel kinderen?’ 

Twaalf kinderen wil ze. Haar tuin is net groot genoeg om twaalf kinderen te 

voeden. Zes jongens en zes meisjes. Daarmee hebben we genoeg genetische 

diversiteit voor een nieuwe mensensoort: de tuinmens, een met hamer en 

sikkel tuinierend vegetarisch wezen. Een voorspeld wezen volgens de revolutionaire 

biologie. 

Eva opent de rits van haar spijkerbroek en trekt traag haar slipje uit. Vragend 

lach ik naar haar en wijs veelbetekenend naar het snel groeien van de 

goede daad in mijn onderbroek. 

Terwijl ik haar vraag of we elkaar dit soort indringende vragen zullen blijven 

stellen, kreunt ze en gaat haar hoofd ritmisch op en neer. 

Haar antwoord op de laatste vraag, of ons nieuwe gezin ook in de verre 

toekomst in deze volkse vreedzame tuin zal blijven wonen, gaat in mijn 

toenemende gehijg verloren. 



N. Bene 

Vedette’s afscheid 

Het duurde 13 lange jaren voordat ik het je 

vroeg in de ochtend in het vale 

licht van duizenden dagen – je jonge borsten 

afgebeuld – durfde te 

vragen er huilden wolven achter 

het behang en je was 

bang voor de man die gaffeltangen 

at 

Beneden in de hal rook het al 

naar oude post 

kaarten dwaalden met lange halen uit 

een ver verleden langs de 7x2 trappen die ik 

moest betreden er was een verdieping waar 

brand woedde en op een ander zocht een 

moeder haar dochter ze vond haar 

man lekkend in de gang voor de groenige muur met 

de afgeplakte gaten op de verdieping bijna 

bovenaan herkende ik je lievelingslied het 

wijsje dat je vader voor je zong maar nu werd er 

doorheen gekrijst in alle denkbare 

talen 

Ik zag je eerst niet staan enkel de tekens op 

je handen de honderden mannen en 

de straten van Belgrado op je 

nachtkast walmde een 

kaars de vergeelde Bloemen 

van het Kwaad daarnaast dempten de 

treurnis in de kamer een 

beetje 

je was zo lief om in de gebroken 


spiegel m’n ogen nog te 

kozen voordat je me antwoordde dat 

je me nimmer 

zal vergeven en dat je me 

nooit meer 

zult geloven 

Het raamkozijn kraakt en de stad slaat 

me op m’n keel – Vaarwel lieve 

Vedette, herinneringen, ruw 

leven – 

soms is het beter om van 

niets 

te weten 



David Veldman 

Schorpioen 

Het was pikkedonker. Dat betekende ofwel dat de straatlantaarn voor zijn 

huis was uitgevallen, ofwel, en dat leek hem waarschijnlijker, dat hij zich 

niet in zijn eigen bed bevond. Hij wreef over zijn wangen, om de circulatie 

op gang te brengen, sperde zijn ogen wijd open, in een poging ze aan het 

duister te laten wennen, concludeerde dat er geen wennen aan was en begon, 

toegevend aan een angst waaraan hij eigenlijk niet wilde toegeven, zijn 

lichaam te inspecteren: armen, hals, borst, buik, benen en, toen hij ontdekte 

dat hij geen onderbroek aan had, voor de zekerheid ook maar zijn geslacht, 

dat roerloos op zijn rechter bovenbeen lag. Alles zat er nog aan. Geen pijntjes, 

geen rauwe plekken. 

Eerst maar een sigaret. Waar had hij ze gelaten? Hij tastte opzij, naar waar 

hij een nachtkastje vermoedde. Zijn hand landde op koude steen, marmer 

misschien. Verder niks. Geen sigaretten, ook geen nachtlampje. Hij ging 

rechtop zitten, zocht de muur achter zich af, hopend op een lichtknop of een 

koord. Alleen maar muur. Hij zuchtte. Zijn geduld werd op de proef gesteld 

en daar had hij een hekel aan. Er waren weken dat hij alleen buiten kwam 

om boodschappen te doen en de vuilnis aan de straat te zetten. Naar de 

bioscoop of het café ging hij alleen op dinsdag of woensdag, als zelfs de studenten 

de binnenstad meden, en kleding kopen deed hij eens per jaar, altijd 

’s ochtends vroeg, als de verkoopsters nog te slaperig waren om zich met hun 

klanten te bemoeien. Zelfs voor zijn vriendin maakte hij geen uitzondering. 

Als ze hem wilde zien, kwam ze naar hem toe, uit eten gingen ze alleen op 

haar verjaardag. Viel die in het weekend of op een donderdag of vrijdag, 

dan wachtten ze tot maandag. In de vijftien jaar dat ze elkaar kenden, was 

hij twee keer bij haar thuis geweest, beide keren omdat ze zo hondsberoerd 

was dat ze niet in staat was zelf kippensoep te maken en de emmer waarin 

ze haar maag leegde uit te spoelen. 

Met andere woorden: hij had zo zijn routines. En dit, deze duisternis, dit 

onbekende bed, de vragen die hij vooralsnog niet kon beantwoorden en dus 

maar beter niet kon stellen (hoe ben ik hier terechtgekomen? ben ik hier 

eigenlijk wel terechtgekomen, lig ik niet gewoon te slapen in mijn eigen 

straatlantaarnverlichte bed? of is het iets anders dan slaap, iets ondenkbaars, 


niet van deze wereld?) – dit alles paste volstrekt niet in die routines. 

Hij schoof naar de rand van het bed. Met zijn tenen betastte hij de koude 

vloer. Hout, zo te voelen. Hij zou de vloer af moeten zoeken naar zijn kleren, 

maar er was een aarzeling, te vergelijken met de aarzeling voor je in 

troebel water stapt, beducht voor algen, ratten en peilloos diepe kuilen. 

‘Zoek je iets?’ Hij bedwong zijn paniek door diep in te ademen. Het was een 

vrouwenstem. Vriendelijk, zo op ’t eerste gehoor. Maar vriendelijk klinken 

is geen kunst. 

‘Zoek je mij?’ Meisje eerder. Iets plagerigs in haar stem. 

Een vlam lichtte op. Hij zag de contouren van een gezicht. Meisje, inderdaad. 

Blonde lokken, wasbleke huid. Vervolgens het opgloeien van een sigaret. 

De gloed draaide van hem weg, de sigaret werd tussen zijn lippen 

geduwd. 

‘Dank je,’ zei hij. 

‘Nou, geen dank hoor.’ Weer dat plagerige, dat halverwege de zin overvloeide 

in iets verongelijkts. 

De nicotine maakte hem duizelig. Hij doofde de sigaret tegen de bedrand. 

Schoot hem de kamer in. 

‘Heb je hier ook licht?’ 

‘Ik dacht dat je ’t nooit zou vragen.’ 

En er was licht. Hij beschermde zijn ogen met zijn rechter onderarm, trok 

tegelijkertijd met zijn linkerhand het laken over zijn naakte schoot en 

wachtte geduldig tot de dansende witte vlekken waren verdwenen. 

‘Maar je bent naakt,’ zei het meisje met gespeelde verbazing. 

Hij wilde iets sarcastisch zeggen, iets over haar opmerkelijke opmerkingsgave, 

maar worstelde met de formulering, de toon, en besloot te zwijgen. 

Het meisje zweeg ook. Ze had een fijn gezicht waar die blonde lokken niet 

bij pasten. En ze was veel te kwistig geweest met make-up. Felrode lippen, 

koolzwarte ogen. Alsof ze had geprobeerd zich te vermommen. 

‘Uitgekeken?’ zei het meisje. 

Wás het een vermomming? Denk de make-up weg, verf het haar zwart… 

Ho, stop. Genoeg zo. Het verleden laat je rusten of je verwerkt het in een 

roman (wat, had hij eens in een interview beweerd, feitelijk hetzelfde is, 

want verleden verwerkt in een roman is geen verleden meer, maar fictie). 

Hij stond op, sloeg het laken om zich heen. 

‘Waar ga je heen?’ vroeg het meisje. 

‘Naar huis.’ 

‘Zonder kleren?’ 

‘Als het moet.’ 


‘Dat zal niet gaan,’ zei ze. 

‘En waarom zal dat niet gaan?’ 

‘Omdat ik niet wil dat je gaat,’ zei ze en glimlachte liefjes. 

Het was pikkedonker. Dat betekende ofwel dat de straatlantaarn voor 

zijn huis was uitgevallen, ofwel… Hé, onderbrak hij zijn slaapdronken gemijmer, 

waarom komt dit, dit wakker worden in het pikkedonker, in een 

vreemd bed – waarom komt het me zo bekend voor? 

Er kraakte iets. De vloer. Eerder een deur. 

‘Wie is daar?’ zei hij harder dan hij wilde. 

Het licht ging aan. Hij schermde zijn ogen af, liet ze langzaam wennen. 

Toen hij zijn arm weghaalde, keek hij in het gezicht van het meisje. Welk 

meisje? Het meisje uit zijn droom. Nee, geen droom. Ze kwam hem nog 

steeds bekend voor. Bekender dan hem lief was. 

‘Zo,’ zei ze, ‘weer wakker?’ 

‘Ik dacht...’ 

‘Dat je droomde?’ 

Er was een wereld die hij kende en vertrouwde. Zijn werkkamer, zijn boeken 

en drie avonden per week zijn vriendin. Ver kon die wereld toch niet zijn. 

Een ritje met de bus of met een taxi, misschien bevond hij zich zelfs op 

loopafstand. 

‘Ik zie het eerder als een nachtmerrie.’ 

Het meisje bracht haar hand naar zijn gezicht, streelde over zijn wang naar 

zijn hals en terug. Hij voelde afkeer, walging zelfs. En tegelijk moest hij 

de neiging onderdrukken dicht tegen haar aan te kruipen. Dat gevoel was 

niet nieuw voor hem, hij was het alleen ontwend. Jaren geleden al had hij 

het, definitief dacht hij, overgedragen aan de personages in zijn romans en 

verhalen. Jongemannen, jongens soms, die waren zoals hij nooit meer wilde 

zijn. De verwarring die zich amper in woorden laat vangen, het niet willen 

(want: walging), maar toch moeten, niet omdat anderen het dicteren, maar 

omdat het onderbewuste (ook wel: het libido) het nou eenmaal nodig acht. 

Domme, hunkerende meisjes waren het, die grote ogen opzetten, ogen die 

zich vulden met tranen als hij ze te verstaan gaf dat hij zich had laten misleiden, 

niet vérleiden zoals zij zichzelf graag wijsmaakten, maar misleiden, niet 

door hen, zij waren onschuldig en onmachtig, maar door iets in hemzelf, 

iets dierlijks dat hij het liefst zo ver mogelijk wegstopte. 

Ze streek het haar uit zijn gezicht, haar wijsvinger gleed over zijn lippen, 

naar zijn hals, zijn borst. 

‘Zacht,’ prevelde ze. ‘Zacht babyhuidje.’ 


Hij was hard op weg zijn zelfbeheersing te verliezen en dat vond hij bepaald 

onaangenaam, dus duwde hij haar van zich af, sprong van het bed en beende 

naar de deur. 

‘Waar ga je heen?’ 

‘Naar huis.’ 

Ze giechelde. ‘Ik dacht ’t niet.’ 

Warm ochtendlicht stroomde de kamer binnen. Naast hem lag een, goed 

dan, hét meisje. Vredig slapend. Haar arm over zijn borst. Voorzichtig tilde 

hij haar arm van zich af, hij wreef over zijn wangen, om de circulatie op 

gang te brengen, en ging rechtop zitten. De kamer was enorm. Leeg, op 

het bed na. Een ingelegde houten vloer, een marmeren open haard, een 

massieve, met nagels beslagen deur. Een paar meter bij het bed vandaan bevonden 

zich twee hoge ramen boven een brede vensterbank waarop, netjes 

opgevouwen, zijn kleren lagen. Hij gleed van het bed af, stilletjes, ze mocht 

eens wakker worden, liep naar het raam en trok zijn kleren aan. 

Een helder blauwe lucht. Rijtjeshuizen (jaren dertig) die gelaten op hun 

keurig onderhouden tuintjes neerkeken. Een enkele blinkende auto voor de 

deur. Audi, Volvo. De kleinere modellen. Bestemd voor mama, de kinderen 

en de boodschappen. 

Hij keek terug de kamer in, naar het meisje. Ze was op haar rug gedraaid, 

haar linkerarm lag over de voor die hij in het matras had getrokken. Ze 

droeg een lang, verwassen shirt. Geen lippenstift meer, alleen een dun lijntje 

oogschaduw. Op het nachtkastje lag, zag hij nu pas, een blonde pruik. 

Haar eigen haar was ravenzwart. 

Hij liep terug naar het bed. Knielde naast haar. Zachte slaapgeluidjes, 

warme adem. Hij keek toe hoe zijn hand over het gladde, hagelwitte laken 

sloop, naar de zoom van haar shirt dat zich ter hoogte van haar dijbeen 

bevond. Lichte, alleen in dit felle ochtendlicht waarneembare donzen haartjes. 

Zijn hand dook onder het T-shirt (haar huid was glad en warm), gleed 

omhoog naar een warm katoenen kussentje waar zijn ringvinger zich ineens 

van alles herinnerde, niet mee wilde met de rest van zijn hand... 

‘Jij bent er vroeg bij.’ 

Zijn hand sprong terug, als een veer. 

Ze kwam overeind en kuste hem op zijn mond. 

‘Lekker geslapen?’ vroeg ze. 

‘Gaat wel. En jij?’ 

Ze ging rechtop zitten, rekte zich uit, behaaglijk als een kat. 

‘Ja.’ Ze glimlachte verzaligd. ‘Ik geloof het wel.’ 


Hij kwam overeind en ging op de rand van het bed zitten. 

‘Vond je het fijn?’ vroeg ze. 

‘Vond ik wat fijn?’ 

Ze keek hem bestraffend aan. Twee jaar geleden ging het anders. Hij had 

haar kleren op het bed gesmeten. ‘Kleed je aan.’ Verbouwereerd had ze hem 

aan zitten staren. Hij had de slaapkamerdeur wijd open gezet, daarna de 

deur naar de tuin. Luchten die handel. Wegblazen de seks. ‘Hou eens op 

met dat getreuzel. Je moet weg.’ 

Ze giechelde en trok wiebelend en wrikkend met haar billen haar T-shirt 

naar beneden. Met enige spijt, die meteen een ander soort spijt voortbracht, 

namelijk spijt om de spijt, zag hij het kussentje verdwijnen. 

Stralend keek ze hem aan. ‘Je gaat me toch niet vertellen dat je vannacht 

vergeten bent?’ 

Hij beet op zijn onderlip. 

Ineens winkelde ze in dezelfde supermarkt als hij. Wat alarmerend was, 

aangezien ze aan de andere kant van de stad woonde. En ze bleef maar 

bellen. Haar verhalen waren ellenlang en veel te zweverig naar zijn smaak. 

Toeval dat geen toeval was, sterrenbeeld en ascendant. Ze stelde geen eisen, 

maar haar hoop was onuitroeibaar, op het obsessieve af. Uiteindelijk had hij 

de politie ingeschakeld. Een soort van groupie, gedrag dat op stalken begint 

te lijken, begonnen na een kleine uitglijer mijnerzijds, beter dat mijn vriendin 

er niks van weet, ik zou het kortom zeer waarderen als u er op discrete 

wijze mee omgaat. 

‘U hoeft zich geen zorgen te maken,’ had de agent die hem na een paar dagen 

terugbelde gezegd. ‘Allereerst lijkt ze me volmaakt onschuldig, ze is nog 

jong en zo gedraagt ze zich ook. Een kalverliefde, meer is het niet. Toen ik 

vertelde waarvoor ik kwam schrok ze zo dat ik eigenlijk niks meer hoefde te 

zeggen. Geloof me, van dat meisje zult u geen last meer hebben.’ 

Ze legde haar hand op zijn heup. ‘Kom ’ns naast me zitten.’ 

Hij miste alleen nog zijn schoenen en zijn jas. In de kamer waren ze niet, 

misschien op de gang. Hij schudde haar hand van zich af en liep naar de 

deur, maar die zat op slot. 

‘Waar is de sleutel?’ 

‘Eigenlijk viel het me pas op toen ik je nieuwste roman las,’ zei het meisje. 

‘De sleutel,’ zei hij. 

‘The one that got away,’ zei ze met een belabberd accent. ‘In je eerdere boeken 

komt ze ook al voor, maar niet zo levendig. In interviews zeg je altijd dat jij 

dingen moet hebben meegemaakt, dat je ze anders niet kunt beschrijven. 

Die roman bewijst je gelijk. Je had het nog niet meegemaakt. Niet echt.’ 


Een stralende glimlach op haar fijne, te fijne gezicht. De haast doorschijnende 

huid, de dunne hals die je met twee vingers kon breken, wílde breken, 

een wil die voortkwam uit de blik in haar ogen. Dat lijdzame, dat smachtende. 

Iemand die pijn ervaart als liefde. 

‘Het is maar een roman.’ 

‘Is dat zo?’ 

Jaren achtereen was er niks uit zijn pen gekomen. Angst, twijfel. Geboren 

uit zijn derde boek dat, net als zijn eerdere boeken, zeer positief was besproken, 

maar, anders dan die eerdere boeken, voor geen enkele literaire prijs 

was genomineerd. ‘Het verscheen gewoon op het verkeerde moment,’ had 

zijn redacteur gezegd. ‘Tegen de tijd dat de jury’s aan de slag gingen, was 

je roman al bijna een jaar uit. Dat is te lang, kennelijk.’ Hoewel deze these 

naadloos paste in zijn wereldbeeld (dat door zijn vriendin oneerbiedig werd 

samengevat als ‘De literatuur, de politiek en zelfs het bacchanaal, vergeleken 

bij vroeger is alles lelijk en banaal’), verschafte ze hem toch niet de gemoedsrust 

die hij nodig had om te kunnen schrijven. Er wrong iets. Hele dagen 

zat hij achter een leeg scherm, starend naar de flikkerende cursor, hij las nog 

meer boeken dan anders, verbijsterde zijn vriendin door te roepen dat hij op 

reis wilde, nu meteen, en niet noodzakelijk naar de afgelegen gebieden die 

hij doorgaans uitzocht. ‘Kies jij maar,’ zei hij. ‘Verras me. Het fijnste zou zijn 

als ik er pas bij aankomst achter kom waar de reis naartoe gaat.’ 

Het hielp niet, natuurlijk. Terwijl zijn vriendin Venetië verkende, zat hij op 

de hotelkamer, Der Tod in Venedig op schoot, broedend, peinzend, zoekend. 

Toen ze na een week terugkwamen, zij gebronsd, hij lijkbleek, bezocht hij, 

geheel tegen zijn gewoonte in, een literaire avond in een bedompt café. Hij 

luisterde met een half oor naar de verhalen die werden voorgelezen en dronk, 

dronk maar door, knoopte een gesprek aan met de barvrouw, liep naar het 

zaaltje beneden, waar een dj draaide, danste wild, sprak volslagen vreemden 

aan, ging weer zitten en noteerde alles wat maar in zijn pen kroop in zijn 

opschrijfboekje, besefte terwijl hij schreef dat wat hij schreef onbeduidend 

was, de taal van de roes zonder beleid op het papier gekwakt, de spitsvondigheden 

van een dronkenlap, maar kon het niet over zijn hart verkrijgen de 

woordenstroom te onderbreken, tot hij zijn glas bier omgooide, toen propte 

hij het kletsnatte boekje in zijn lege glas, dat brak, veegde de scherven in een 

ander glas, zette alles op de bar en zwalkte richting dansvloer. 

Niet veel later raapte ze hem op. ‘Ik ken jou,’ zei ze. Dat geloofde hij graag. 

‘Jij hebt hulp nodig,’ zei ze vervolgens en voor hij die zijns inziens nogal 

voorbarige conclusie kon weerleggen, begon ze hem uit te leggen wat er 

schortte aan zijn laatste, zo opzichtig voor geen enkele prijs genomineerde 


oek. Ze begreep wat hij had willen doen, een roman schrijven in meer 

dan twintig losstaande verhalen die allen een spreekwoord als titel hadden. 

Een ambitieus plan, zei ze, maar te bedacht. Het scheen haar toe dat hij 

zich dat ook had gerealiseerd, tijdens het schrijven, want gaandeweg het 

boek werden de verhalen steeds schetsmatiger, steeds kinderlijker ook, met 

schilderijen die tegen de hoofdpersoon begonnen te praten en meer van dat 

soort magisch-realistische kunstgrepen die ze doorgaans zeer kon waarderen, 

maar niet, nee niet van hém – zo’n schrijver was hij nou eenmaal niet. 

Toen ze eindelijk was uitgesproken, legde hij zijn hand in haar merkwaardig 

dunne nek, trok haar naar zich toe en kuste haar. 

Hij liep terug naar het bed. ‘De sleutel,’ zei hij. 

‘Eerst wil ik je wat laten zien.’ 

Hij zuchtte. ‘Ik heb genoeg van jou gezien.’ 

Ze giechelde. ‘Niet van mij. Van jou.’ Haar hand verdween onder haar kussen 

en kwam tevoorschijn met een verfrommeld opschrijfboekje. ‘Tadaa,’ 

riep ze. 

Lachend kijk ik op. Het tweekleurig glas, van boven licht doorzichtig, van onder 

donker, geelbruin. Het staat bij mijn rechterhand. Ik omvat en drink. 

Een gesprek. De wat onscherpe man naast me opent. 

Concentreren! Registreren! Het is een historie, ego-building. Een vakantie, veel 

drank en veel vrouwen. Niet moeilijk dit. Spelen vanuit herinnering, reproduceren 

en natuurlijk fántaseren. Ook hij fantaseert. Zeker weten. Hij denkt zich 

een held, een vrouwentemmer. Zalig zijn de armen van geest. 

(Wanneer ik niet geacht word te spreken, wanneer ik dus aandachtig of juist 

samenzweerderig grinnikend hoor te luisteren, fixeer ik mijn blik op een kleine 

pukkel vlak boven zijn rechter wenkbrauw. Zo stel ik mijn uitgerekte ogen 

scherp en voorkom - twee vliegen in één klap! - de ongeïnteresseerd dwalende 

blik.) 

(Maar de pukkel wordt groter, steeds groter, zwarte haren groeien zienderogen. 

Het ding begint te leven, vrolijk huppelt het nu over zijn gezicht. Een jolig 

sprongetje naar de neus, een verleidelijk dansje rond de mond. Onweerstaanbaar. 

Een giechel komt op, dreigt door te breken. Snel. De groenige iris wordt 

het nieuwe aangrijppunt.) 

Ik neem een diepe slok. De man is inmiddels vervangen door de verleidelijk 

ronde barvrouw. Ze hangt over de bar, druipend van interesse. Ik tuur in de 

mijnschacht van haar decolleté en oreer. Het repertoire is veranderd, natuurlijk. 

Li-te-ra-tuur. Gretig converseer ik. Ik spui mijn tegendraadse opvattingen, 


verwijs o zo terloops naar mijn romans. 

‘Genomineerd?’ zegt ze en veegt wat hennarode haren weg uit haar gezicht. 

‘Echt waar?’ 

Ik knik, vertel. 

Herkenning bespringt haar. ‘Maar dan ben jij...!’ 

‘Ja,’ roep ik trots. ‘Dezelfde.’ 

‘Van het huis,’ zegt ze. Verbijsterd kijk ik haar aan. Lachend wijst ze op het glas 

bij mijn rechterhand. 

‘Ik verzin geen personages, o nee. De personages zijn er al. Ik sluip alleen maar 

bij ze naar binnen, ik kneed ze van binnenuit. Dat klinkt hoogdravend, maar 

vergeet niet dat hoogmoed het enige houvast is van de schrijver… Zeg, waar 

was ik?’ 

Het roomwit van haar borsten. 

‘Maar ze hebben me door, begrijp je? Verdomde personages. Ze saboteren… ze 

saboteren… de korrelige zwart-wit film die ik in gedachten had wordt een… 

een goedkope soap-opera. Harde, kille kleuren, uitleggerige dialogen...’ 

Ik zucht. Ze knikt begrijpend, troostend bijna. 

Al pratend lik ik aan een vloeitje. Het plakt niet. Het plakt aan de verkeerde 

kant. Ik wapper mijn hand, er hangt een lullig wit vaantje aan. De shag valt 

doelloos op de kletsnatte bar. 

Een sigaret verschijnt, vuur komt uit haar slanke, lange vingers. De vlam danst, 

wiegt langzaam heen en weer. Mijn hoofd wiegt zoekend mee. Mijn lome traagheid... 

Ze wordt weggeroepen. Een bestellende vlinderdas. 

Ook ik wenk. Om haar weer terug te halen en om weer te kunnen drinken. 

(Walmende gezichten. Niemand die ik ken. Elkaar lijken ze allemaal te kennen.) 

Ik wil iets zeggen, maar ze loopt weg. Nu naar een leren jack. 

De man naast me kijkt voortdurend om zich heen. 

‘The one that got away. Begrijp je? Meisje, vriendinnetje, je was jong, je liet 

haar gaan. Er viel nog zoveel te neuken.’ 

De man zwaait naar iemand ver weg. Wijst naar mij en trekt een gezicht dat 

ik niet kan of wil thuisbrengen. 

‘Al die neukmeisjes die steeds jonger werden… tot je bij de generatie belandde 

die niets anders wilde zijn dan neukmeisje. Je moet, giechelden ze, niet te veel 

van me verwachten. Dus als je dan per ongeluk een neukmeisje tegen ’t lijf loopt 

dat net als die neukmeisjes van vroeger iets van je verwacht. Nou ja. Dat is dan 


est verfrissend. Begrijp je?’ 

De man wenkt de barvrouw. 

Fijne, fijne vent. 

‘Twee bier,’ zegt hij en wijst naar mij. ‘Zijn rondje.’ 

Ik leg een hand op zijn arm. ‘Maar, werp jij dan tegen: hoeveel vrouwen heb je 

in je dromen niet ge, oeps, begeerd? Zelfs wakker wist je zeker dat zij de ware 

was, dat je zonder haar nooit gelukkig zou worden. Maar hoe lang beklijfde 

dat gevoel?’ 

Hij gaapt. Kijkt op zijn horloge. 

‘Mooi, denkt de onervaren schrijver nu. Daar hebben we de tegenstem, het 

contrast.’ Mijn hand landt op de bar, glas rinkelt. ‘Nee! Nee! Nee! Nee! Veel te 

gemakkelijk. Wat ik zou doen… Moet je luisteren.’ 

De man pakt zijn bier en staat op. Kijkt me aan, grijnst en pakt ook mijn bier. 

Brengt het naar een meisje dat onder een geluidsbox eenzaam staat te wiegen. 

De barvrouw. Ik wil haar terug. Dat heerlijke mijmeren. Al zoveel borsten 

gezien en toch kun je je niet voorstellen hoe juist deze… De barvrouw merkt me 

eindelijk op, ze smoest met een collega (man, moddervet) die kijkt en fronst en 

knikt en naar me toe schuifelt en me vragend aankijkt. Ik zucht, bestel, maak 

een praatje, hij sprankelt niet, maar handelt in vermoeid stilzwijgen. 

Een stampend ritme trekt me van mijn kruk en duwt me de trap af naar de 

kelder, naar de dichtbevolkte dansvloer. 

Het leven! 

Lichte kleuren zingen rond en ik dein mee. Zweet gutst, voeten bewegen ongelijk 

met armen. Schaterend zit ik koddig dansende sterren na. Ik spring, ik hurk, 

ik graai. 

Ze zijn ongrijpbaar. 

Maar dan. Een suikerzoete ballade. Meteen word ik verdreven door verstrengelde 

paartjes. Hun geluk een natte handdoek – klets, recht in mijn gezicht. 

Was ze maar, denk ik. Wat doe ik, denk ik daarna. Terwijl ik nu ook gewoon, 

denk ik tot slot. 

Hé, maar niet getreurd. Sigaret losjes tussen wijs- en middelvinger, veerkrachtige 

tred. 

Want deze man kan de hele wereld aan. 

Hij (deze man) vindt een hoge tafel, bezet weliswaar, maar met één lege kruk. 

Tegenover hem zitten twee meisjes, nippend van iets blauws. Ze zwijgen, observeren. 

Zo zelfverzekerd dat ze er zenuwachtig van worden. Hij (deze man) 

kijkt ze één voor één doordringend aan en krult een mondhoek omhoog. De 


meisjes overleggen. De jongste buigt voorover, gunt hem (schalks lachje) een 

glimp van haar pronte borsten en vraagt hoe rijk hij is. 

‘Ik trek subsidie, dames.’ 

Ze zijn zwaar opgemaakt, wilden ouder lijken. Ze lijken ook ouder, minstens 

drieëntwintig. Die jonge, ronde borsten zomaar voor het grijpen. 

Hij (ik) wil ze wel verleiden. 

Dan: een duw tegen mijn rechterschouder. Ik draai, zie een klein, vettig mannetje 

dat me argwanend aankijkt. Zijn lippen bewegen, ik buig naar hem toe. 

‘Hé vriend,’ zegt hij hees. Dan iets wat ik niet versta. Ik buig dichter naar hem 

toe. Zachtjes tikt zijn spuug tegen mijn wang. Nog iets wat ik niet versta. Zure 

wijndampen gekruid met pepermunt. 

‘Rot op,’ zeg ik beleefd en geef hem een duwtje. 

Hij struikelt naar achteren, botst tegen de tweed rug van een lange, dunne neger 

die zich omdraait en naar het mannetje toe knipmest, zijn gele tanden ontbloot 

en zijn beslagen tong laat wapperen. Bliksemsnel glibbert het mannetje langs 

hem heen en verdwijnt in de dansende massa. 

Ik draai terug naar de meisjes. Ze zijn verdwenen. Ik ben alleen, alleen aan 

mijn wankel tafeltje. Droefgeest roert zich. De eens zo vrolijk rondspringende 

kleuren zijn nu dof en log, een diva zonder make-up. Ik fluister mijn klaagzang 

in het aandachtig luisterend glazen oor van de pul waarin zich mijn bier 

bevond. 

Tranend ga ik ten onder. 

Ze zat tegenover hem. Haar potlooddunne benen opgetrokken, om haar 

frêle schouders een hagelwit laken. 

‘Begrijp je het nu?’ zei ze. 

‘Ik begrijp er geen snars van.’ 

Hij rook aan het opschrijfboekje. Verschaald bier. Afwaswater dat nodig 

ververst moet worden. 

‘Het is de kiem van je roman. Ontken het maar niet. Er is iets met je gebeurd, 

die avond.’ 

‘Niet zo dramatisch. Ik had te veel gezopen. Dat is er gebeurd.’ 

Ze glimlachte. ‘Ik snap nu dat je ervan schrok. Van wat er loskwam, die 

nacht. Jij hebt je hele leven geprobeerd je passies te beheersen, zo zijn schorpioenen 

nou eenmaal. Maar diep van binnen… Daarom schreef je die roman. 

Je wilde mij een boodschap sturen.’ 

‘Een boodschap.’ Hij lachte smalend. 


‘En wat voor een boodschap. Verpakt in een boek dat niet alleen alle denkbare 

nominaties binnen gaat halen, maar – daar durf ik alles onder te verwedden 

– ook echt prijzen gaat winnen. Je beste werk tot nu toe, en dat wil 

wat zeggen, echt, ik heb nog nooit zoiets moois gelezen.’ 

Dat waardeerde hij dan weer in haar. Ze was niet bang om te bewonderen. 

Zelf had hij ook versteld gestaan. Meer eigenlijk dan anders. Heb ik dit 

geschreven? Zo vloeiend, zo raak, zo recht op ’t doel af, zo gespeend van 

maniertjes. En inderdaad, de zon waaromheen alle personages draaiden was 

the one that got away, maar verder had zijn roman niks, nada te maken met 

de ongepolijste onzin die hij die nacht aan het papier had toevertrouwd. 

‘Ik ga,’ zei hij. 

Trouwhartig keek ze hem aan. ‘Weet je dat zeker?’ 

Gek genoeg twijfelde hij. Niet dat hij bij dit vreemde meisje wilde blijven. 

Hij twijfelde of hij terug wilde naar zijn gereguleerde bestaan. Feit was dat 

hij zijn roman in recordtijd had geschreven. Hij was er de avond na het 

telefoongesprek met die agent mee begonnen. Normaal kostte een roman 

hem een jaar of vier, dit boek schreef hij in elf maanden. Om er zeker van te 

zijn dat zijn euforie hem niet bedroog, had hij de roman geprint en op een 

cd-rom gebrand, de prints en de cd-rom had hij opgeborgen in een brandwerend 

kistje, vervolgens had hij de roman van zijn harde schijf gewist. 

Maar bij herlezing, een half jaar later, werd de euforie alleen maar groter. 

Datzelfde ervoer zijn redacteur, en na hem de recensenten. Wel realiseerde 

hij zich, al pratend met zijn redacteur, dat hij een roes als deze hooguit had 

ervaren bij het schrijven van zijn eerste boek, in een tijd dat hij de kalme 

cadans die de grondtoon zou worden van zijn bestaan als schrijver nog niet 

had gevonden, en hij was zich stilletjesaan zorgen gaan maken over hoe hij 

die roes weer op moest roepen. Misschien was dit het antwoord. Wegbreken 

uit de routine. Je verhouden tot de mensheid, haar domheid, haar banaliteiten, 

het sprankje goedheid. Gaan leven. Maar niet met dit wonderlijke 

schepsel. 

‘Ik heb de sleutel nodig,’ zei hij. 

Ze giechelde. ‘Dat zal helaas niet gaan.’ 



Marco van Houwelingen 

Represaille op de Ereprijs 

De Ereprijs. De naam doet vermoeden dat alleen uitverkorenen aan onze 

straat mogen wonen. Zie je het voor je? Villa’s met daken van Roemeens riet, 

zwembaden, oprijlanen, strak gesnoeide heggen in geometrische vormen? 

Niets is minder waar, helaas. De Ereprijs is een oprijlaan. Eentje waaraan je 

het liefst zo snel mogelijk voorbij rijdt. Onze rijtjeshuizen zijn aftands. Onze 

voortuinen bevuild. Onze gordijnen vrijwel altijd gesloten 

Het laatste nieuws? Dat komt van ons huis, nummer vier. Mijn paps heeft 

liggen rommelen met het buurmeisje, nummer zes. Priscilla is net zeventien, 

heeft een opvallend schelle stem en een gezicht als een schilderijtje. ‘Dat 

meiske maak sig op met turf en houtskool,’ moppert mams wel eens als ze 

haar zigzaggend door de straat ziet crossen. Priscilla rijdt namelijk de godganse 

dag op haar snorfiets, terwijl ze met fijngeknepen blikjes energiedrank 

de putdeksels in de Ereprijs bekogelt. 

Het nieuws over Priscilla kwam voor mij niet als een schok. Paps had mij 

en Naomi namelijk al eens verteld over zijn escapades in haar hoogslaper. 

Ik denk zo’n twee maanden geleden. Paps lag onderuit op de bank met een 

verkreukelde 8.6 in zijn hand. Zijn ogen leken uit een yahtzeebeker te zijn 

gerold. ‘Vinden juwie haar nie een prachwijffie toch?’ sprak hij ons in tongen 

toe. De volgende dag had paps spijt van zijn dronkenmanspraat. Hij gaf 

vijf euro aan Naomi, zodat ze niks aan mams zou doorvertellen. Ik kreeg 

geen vijf euro van paps. Ik zeg namelijk toch nooit wat. 

Het probleem is dat het nieuws voor mams wél als een schok kwam. Daarom 

neemt mams nu, op dit moment, wraak met onze buurman (je raadt het 

al: nummer zes). Verbijsterd zie ik ze vanachter het raam. Dáár, liggend in 

onze voortuin. Naast een winkelwagen en onder het toeziende oog van mijn 

tuinkabouter. Twee poedelnaakte lichamen op elkaar, verhuld in begerig 

maanlicht dat ze van top tot teen betast. 

De avond was nog vrij normaal begonnen. Ik zat zoals altijd op de poef en 

trainde mijn longen, door steeds zo lang mogelijk mijn adem in te houden. 

Paps keek om acht uur op zijn horloge, mompelde ‘goedso’ en liep vervolgens 

fluitend de deur uit om naar de kroeg te gaan. En toen gebeurde het: 

Naomi en mams kregen een knallende ruzie! Mams pakte Naomi bij haar 


haren. ‘Laat me los!’ gilde Naomi hard. ‘Nee!’ counterde mams op onnavolgbare 

wijze, ‘nee, ik laat je niet los!’ Naomi ontglipte aan de greep, sprong 

buiten op haar mountainbike en schreeuwde dat ze wel snapte waarom paps 

liever met Priscilla neukt (of iets van een soortgelijke strekking). Met ingehouden 

adem aanschouwde ik het lijkbleke gezicht van mams. ‘Is dat 

waar?!’ brulde ze in mijn richting, direct gevolgd door ‘aan jou heb ’k ook 

niks!’ Even later rinkelde de deurbel van de buren. Ik bleef alleen achter in 

de woonkamer, mijn blik strak op de secondewijzer, met opgeblazen wangen 

en loensende pruiloogjes. 

Ik ben Youri, een fantoomzoon, een stuk vlees uit de pan dat ze iedere avond 

af moeten staan. Tegen mij wordt nooit gesproken. En als ze tegen me spreken 

dan gebeurt het in de imperatief. ‘Naar bed!’, ‘Niet met je poten aan de 

tv komen!’, ‘Stop nou eens met die bloedkankertrompet!’ Allemaal zinnen 

zonder onderwerp, zonder míj erin. 

Dat snap ik ook allemaal best, want echt veel zinnigs heb ik niet te melden. 

Dan roept paps: ‘die Claudia Verweij hè...’ Naomi: ‘Claudia de Breij, 

pááá’. Wederom mijn paps: ‘Die ja! Das toch zo’n tuinbroek? Zo’n kuttenlikker?’ 

Mams: ‘Ad, godverdómme!’ Paps nog eens: ‘Ja! Tis toch verdomme 

zo? Moet je haar zien zitten. Die mag der wel uns op kommen! Kieken of ze 

dan nog steeds liever aan een poes snuffelt!’ En na zo’n opmerking ontstaat 

er een kakofonie van: 1) Mams die met haar drilboorstem aan mijn vader 

verzoekt om de banale toon per direct te temperen, 2) Naomi die met een 

duivelse blik het volumestreepje van de televisie op zijn staart trapt en 3) 

Paps die net zo lang om zijn eigen grap buldert totdat de kroket klem komt 

te zitten in zijn keel. Het resultaat: een willekeurig voorwerp dat door de 

kamer zweeft, een gepaneerde rochel op het vloerkleed en Claudia de Breij 

die uit volle borst haar nieuws-van-de-dag verkondigt. En ik? Wat ik zeg. 

Echt veel inbreng heb ik niet. 

Ik ben dan ook het allerliefst alleen. Boven op mijn kamertje speel ik graag 

op mijn trompetje. Het is een echte vernikkelde Tromson. Vorig jaar heb ik 

hem op de rommelmarkt gekocht van een oudere mevrouw die Vera heet. 

Bij Vera neem ik sindsdien één keer per week les. Helemaal gratis, op voorwaarde 

dat ik goed blijf oefenen. We oefenen nu ‘Sorry’ van Kyteman. Een 

heel lastig nummer dat ik maar niet onder de knie krijg. ‘Gaat steeds beter, 

knapperd,’ fluisterde Vera me afgelopen keer toe, omdat ze me teleurgesteld 

op mijn zuurtje zag slurpen. Elke week tel ik opnieuw de minuten af totdat 

ik weer vrijuit kan trompetteren in Vera’s serre. 

Mams begint te gillen en trekt ondertussen pollen gras uit de aarde. Onze 

Ereprijs is van eentonigheid weer niet te betichten. Ook nu: tumult alom. 


Bij nummer zeven zie ik schichtige oogjes tussen de lamellen door, nummer 

drie komt met een videocamera de voordeur uit rennen en een getatoeëerde 

Pavarotti schreeuwt ‘Pak ze Bennie!’ tegen zijn buldog, maar de hond kijkt 

hem schaapachtig aan. En terwijl ik vanachter het gordijn geïntrigeerd naar 

het immense achterwerk van mams kijk (een kont om tegen te vousvoyeren, 

kan ik je verzekeren), zie ik in de verte mijn vader aan komen strompelen. 

In zijn fluorescerende vest, afkomstig van stamkroeg ‘De Mohikaan’. Zijn 

ongecontroleerde loopje komt me bekend voor. Paps is volledig lam geluld 

door de bierkraan die wederom geen tegenspraak tolereerde. Moeizaam 

wankelt hij voort, houvast zoekende bij tuinhekken en lantaarnpalen. Ik 

krijg het benauwd. Paps is nog maar enkele meters verwijderd van het onheil 

in onze voortuin! Ik wil iets doen, iets voorkomen, op het raam slaan, 

schrééuwen, maar het lukt me niet. Ik sta versteend te kijken naar het ritmische 

klappen van mijn moeders billen. Alsof ze applaudisseren voor de 

wraak die ze leveren. 

Ik draai me om en doe de gordijnen dicht. Dit wil ik niet zien! Het kan 

niet anders dan één grote ruzie worden. Tussen mijn ouders, de buren en 

ieder ander persoon die zich ermee wil bemoeien. Met vlugge passen ren ik 

de trap op en vlucht snel mijn kamer in. Plotseling hoor ik paps brullen, 

ongearticuleerd, dierlijk. Dit kan niet! Ik mag ze niet aan hun lot overlaten! 

Voorzichtig kijk ik over de rand van mijn dakraam naar beneden. Daar 

ligt het ontblote en logge lichaam van mams. Onder haar nog steeds de 

buurman, zijn romp verorberd, alleen de armen en benen steken uit. De vier 

ledematen vormen een wit kruis – de markering van de landingsplaats waar 

mams gewillig is neergeploft. Paps staat er schreeuwend naast en scheurt 

met één woeste beweging zijn fluorescerende vest kapot. Ik duik weg onder 

mijn bureau en maak me zo klein mogelijk. Mijn hart accelereert. Dit gaat 

helemaal fout! Maar dan bedenk ik me wat, iets wat ik kan doen, iets wat 

ik nooit dúrf te doen! Nee! Ik moet! Voor het eerst in mijn leven moet ik 

wat van mezelf laten horen! Nu is het moment! Voor ik het weet ben ik opgesprongen 

en heb met drie klikken het dakraam helemaal opengeklapt… 

Nummer drie heeft zijn videocamera op mij gericht. Pavarotti kijkt verbaasd 

naar zijn onderarm, alsof het de eerste keer is dat hij er kippenvel ziet 

verschijnen. Dan stuurt hij zijn beduusde blik naar het dakraam, waarin 

hij mijn silhouet ziet staan. Hij slaat drie keer in zijn kolenschoppen. ‘Een 

vogeltje, jochie!’ roept hij enthousiast. ‘Een loepsuiver vogeltje bennû!’ Paps 

zakt na een ietwat overdreven oerkreet door zijn benen en barst in snikken 

uit. ‘Och, och, och,’ jammert hij traag. Ondertussen manoeuvreert mams 


haar bovenlichaam in een draai van 180 graden – de stramme buigzaamheid 

van karton. ‘Naar binn’ verdomme!’ roept mams. ‘En ’t raam dicht 

Youri, nú!’ Vertwijfeld kijkt ze me aan, en paps ook, en Pavarotti, zelfs de 

buurman, die als een geplette speculaaspop onder mams ligt. Allemaal kijken 

ze in afwachting naar mij, in stilte, terwijl Bennie gehurkt het trottoir 

van de Ereprijs onder schijt. 

Ik klap het dakraam dicht, haal trillend mijn mouw langs mijn mond en leg 

mijn trompetje voorzichtig terug op het bureau. ‘Wauwie!’ bedenk ik me 

glunderend. ‘Zo goed is ’ie volgens mij nog nooit gegaan!’ 









Over de auteurs 

N. Bene (1979) Docent in het Oosten. Kampt in het dagelijks leven met 

een dialectisch gebrek dat hem noodzaakt op zeer luide toon te spreken, zij 

het nagenoeg onverstaanbaar. Vandaar dat hij schrijft, bij vlagen. Hij heeft 

nooit wat gewonnen, en wat hij heeft verloren is hij allang kwijt. De vrouwen 

in zijn werk worden aanbeden en onteerd, verheven en verguisd. Maar 

nimmer tekortgedaan. ‘Vedette’ is een visioen. Een immer terugkerende 

droom, in evenzovele gedaanten. 

David Bogaers (1994), een eigenzinnige jongeling, schrijft. Meestal onsamenhangende 

woordenbrijen, soms korte verhalen of gedichten. Ook is hij, 

als een echte uomo universale, breed geïnteresseerd, bijvoorbeeld in filosofie, 

literatuur, politiek, muziek, maar ook wetenschap - in de vijfde en zesde 

klas van het vwo volgde hij een speciaal programma aan de UU, bestemd 

voor goede betaleerlingen. In 2012 stond hij zowel in de finale van Write 

Now! als in de finale van Doe Maar Dicht Maar. 

Michelle Brouwer (1991) begon in 2008 met de opleiding journalistiek 

op Hogeschool Windesheim, maar verliet na vier jaar de opleiding zonder 

diploma. Nu begint ze met de opleiding Creative Writing aan ArtEZ. Ze 

won eerder de YoungPoets poëziewedstrijd 2011 en de derde prijs in de 

voorronde Groningen van WriteNow! 2012. 

Elmer de Gruijl (1976) maakt schilderijen en tekeningen. Zijn werk bevindt 

zich in particuliere collecties in Nederland en België en in bedrijfscollecties 

waaronder de ING-collectie. Voor [Werk] maakte hij: ‘Manuscript 

retour, ode aan de ongepubliceerde auteur’. Een serie fictieve portretten van 

ongepubliceerde schrijvers. 

Marco van Houwelingen (1988) werd geboren in Bennekom. Na de middelbare 

school zwierf hij een jaar door Latijns-Amerika, waarna hij in Groningen 

zijn bachelordiploma behaalde. Marco woont inmiddels in Amsterdam 

en volgt daar de master communicatiewetenschap. Hij hoopt vurig dat 

er een harde kaft om zijn manuscript zal komen. 


Peter Minten publiceerde korte verhalen in de literaire tijdschriften De 

Brakke Hond, Wel, en Den Hopsack. Hij las verhalen op podia en voor de 

radio. Hij studeerde communicatiewetenschap en journalistiek en volgde 

schrijfopleidingen in Leuven en Antwerpen. Peter Minten blogt op 

www.schrijveronline.com en werkt aan een verhalenbundel. 

Roelof ten Napel (1993) schrijft proza, poëzie en muziek, studeert wiskunde, 

schreef ooit een schoolmusical, tekent bij tijd en wijle, plaatst af 

en toe dingen op inktinstinct.tumblr.com en houdt van chocolademelk en 

-milkshakes. In 2012 stond hij in de finale van Write Now! en sinds kort 

heeft een contract bij literair agentschap Sebes en van Gelderen. 

David Veldman werd geboren halverwege de uitzonderlijk warme maand 

oktober van het jaar 1970 als telg uit een geslacht van zeevaarders, boeren, 

bakkers en notabelen. Studeerde Nederlands. Werkt als marketeer / tekstschrijver. 

Publiceerde in 2009 de verhalenbundel Egidius Donker ra-ra boemboem 

(Mouria). Werkt aan een roman. Meer: www.davidveldman.nl. 

Rob Verschuren is geboren in Nederland, in 1953. Hij woonde in België, 

Frankrijk en India. Sinds 2009 leeft hij in Vietnam met zijn Vietnamese 

familie. Hij heeft onder meer gewerkt als copywriter, houthakker, restaurantkok, 

veiligheidsagent in een ashram, abstract schilder en leraar. In 2011 

is hij begonnen fictie te schrijven. 

‘Bezoekuur’ is een fragment uit zijn nog ongepubliceerde roman De bron. 

Koen-Machiel van de Wetering is schrijver en historicus. Hij schreef ‘Het 

verwijt is dit’ in Belize, met dank aan de zee, de goedheid van de vrouw en 

de ruime openingstijden van de King Cassava Bar te Hopkins. 


Colofon 

Literair e-tijdschrift [werk] is een uitgave van Stichting [werk]. 

Redactieadres 

Bloys van Treslongstraat 44hs, 1056 XC Amsterdam; info@literairwerk.nl 

Literair e-tijdschrift [werk]verschijnt uitsluitend digitaal als ePub en PDF 

en is te downloaden via literairwerk.nl. 

© samenstelling: Stichting [werk] 

© op de afzonderlijke verhalen en gedichten berust bij de auteurs 

Redactie 

Stefan Bijnen, Philomene Dewaide, Mechteld Jansen, Helen Jochems, 

Andries Wijnker 

Vormgeving en opmaak 

Pascal Maramis 

Vormgeving cover 

Stefan Bijnen 

De redactie heeft geprobeerd alle rechthebbenden op gebruikt beeld te 

achterhalen. Als u beeldmateriaal herkent waarvan u (mede)rechthebbende 

bent terwijl u niet als rechthebbende wordt genoemd, kunt u contact 

opnemen met Stichting [werk]. 

Kopij 

Korte literaire verhalen (max 12.000 woorden) en gedichten kunt u 

uploaden op http://www.literairwerk.nl of mailen aan info@literairwerk.nl. 

Literaire beeldverhalen kunt u nog niet uploaden, maar mailen als pdf of 

gif naar stefan@literairwerk.nl. 

Deadline nummer 6: 1 november 2012 

ISSN: 2211-3622

SEPTEMBER 2012 - Literair Werk

Transform your PDFs into Flipbooks and boost your revenue!

Delete template?

Save as template ?