Odeon 89 (PDF) - start - De Nederlandse Opera

ODEON
Magazine van De Nederlandse Opera
23ste jaargang / nr. 89 juni/juli 2013
89
8
Sunken Garden
Michel van der Aa
12 Die Meistersinger
von Nürnberg
Richard Wagner
22 Death in Venice
Benjamin Britten

Seizoen 2013 2014
Wagner
Siegfried
Gluck
Armide
Wagner
Götterdämmerung
Prokofjev
De speler
Wagner
Der Ring des Nibelungen
www.dno.nl
u bent geïnteresseerd in opera?
u bent een regelmatig bezoeker van dno?
u wilt daarom graag meer betrokken zijn bij dno?
De Vereniging Vrienden van De Nederlandse Opera biedt u
daartoe de gelegenheid. De Vereniging is nauw betrokken bij
De Nederlandse Opera, steunt DNO op allerlei manieren en
wil de belangstelling voor opera in het algemeen bevorderen.
Contributie per seizoen:
Individueel lidmaatschap € 35,-
Gezinslidmaatschap (2 personen) € 65,-
Donateur (minimaal) € 100,-
Fidelio (t/m 29 jaar) € 20,-
ABN Amro: 43.40.57.207
Vrienden van De Nederlandse Opera
Waterlooplein 22
1011 PG Amsterdam
telefoon: (020) 5518282
fax: (020) 6250920
e-mail: vrienden@dno.nl
www.vriendenvdopera.demon.nl
2
Donizetti
Lucia di Lammermoor
Strauss
Arabella
Gounod
Faust
Padding
Laika
Verdi
Falstaff
Het lidmaatschap van
de Vrienden biedt u:
* Exclusief Vriendenabonnement
* Voorbespreking plaatskaarten
* Operafilmavonden
* Literaire avonden
* Eendaagse operareizen
* Meerdaagse operareizen
* Vriendenbulletin
* Prix d’Amis | Kerstmatinee
* Fotojaarboek DNO
vrienden van de nederlandse opera
Fidelio, dé vereniging voor jonge
operafans
Jonge mensen t/m 29 jaar kunnen
lid worden van Fidelio, Jonge
Vrienden van De Nederlandse
Opera. Voor deze groep worden
speciale activiteiten georganiseerd.
Column
Durf te genieten…
Je hebt mensen, u kent ze misschien
wel, die alleen maar klagen. ‘Het weer
is niet meer zoals vroeger, de kinderen
zijn vervelend, televisie is niks, we
hebben een kabinet dat luiert en van
de nieuwe koning verwacht ik ook niks.’
Het zijn mensen die zin hebben om
te klagen, zin hebben in een negatieve
kijk, zin hebben om zuur door het leven
te sjokken. Onder het operapubliek heb
je ook dat soort mensen. Tijdens het
aanschouwen van een indrukwekkende
operavoorstelling hoor je ze kniezen:
‘Het orkest is niet in vorm en die
sopraan bakt er ook niks van. En wat
een bespottelijk decor. Heb jij het ook
zo warm? Het is hier óf te koud, óf te
warm. Was Truze Lodder nog maar de
baas.’
Die klaagmensen klagen de god-
ganse dag en hebben geen zin om
te luisteren. Maar willen wel van hun
medemens een bevestiging van hun
gelijk! En als die bevestiging uitblijft,
dan deugt de medemens niet. ‘Jij hoort
toch ook dat hij ernaast zingt! Nee, hoor
je dat niet? Nou, dan moet je je oren uit
laten spuiten want het is zo verschrikkelijk
vals!’ Terwijl je ook mensen hebt
die door zogenaamde valsheid heenkijken
en de schoonheid van een
ontroerend geheel tot zich door laten
dringen.
In het dagelijks leven heb je soms
ook te maken met mensen die zich
focussen op de oneffenheden in de
maatschappij en geen oog hebben voor
een soms schitterend geheel. Mag ik
een voorbeeld geven? Graag! Als mijn
vrouw Geurtie thuis komt van een bezoek
aan de Bijenkorf en trots een, in haar
ogen, prachtige jurk aan mij toont, ga
ik niet zeggen: ‘Het is een ordinaire
soepjurk, leuk voor een achterbuurtvrouw!’
Zoiets zeg ik niet terwijl ik
het wel vind. Weet u wat ik wel doe?
Ik kijk door de soepjurk heen en zie de
schoonheid van haar enthousiasme.
Ik begin te zeggen dat het zo fijn is
dat ze de in haar ogen juiste keus heeft
gemaakt en een paar uur later begin
ik wellicht over de minpuntjes. En nog
weer later vraag ik waar haar smakeloosheid
zijn oorsprong vindt. Ik hou
er van om positief te beginnen terwijl
veel mensen juist de minpuntjes meteen
naar voren schuiven. Je hebt mensen
die duidelijk willen maken dat ze
én verstand van dit en dat hebben én
dat ze eerlijk zijn.
Weet u dat ik helemaal niet van dat
soort eerlijkheid hou? Het is egoïstische
eerlijkheid, het gaat de persoon
om zijn eigen ik. Kijk eens hoe eerlijk
ik ben. Ik wantrouw altijd mensen die
zeggen dat ze altijd precies zeggen
wat ze vinden, ja, want zo ben ik nou
eenmaal. Het zijn vaak irritante ijdeltuiten
die in wezen enorm oneerlijk zijn.
3
In de journalistiek heb je ook van die
zogenaamd eerlijke journalisten, die
zogenaamd kritische vragen stellen.
Tegen een politicus zeggen: ‘Denkt u
echt dat uw achterban u nog kan volgen?’
Of tegen een wat oudere zanger:
‘Bent u niet te oud om nog te zingen?’
Het gaat in zo’n geval niet om het antwoord
– want de geïnterviewde klapt
dicht of gaat zich verdedigen – nee, het
gaat om de vraag. Het is de ijdeltuiterij
van de interviewer die centraal staat.
Soms word je misselijk van het egoïstische
negativisme.
En toch... zin om te genieten. Terwijl
de crisis om zich heen grijpt, terwijl
veel mensen nog nauwelijks geld
hebben om hun gat te krabben, toch
de kracht opbrengen om te genieten.
En wellicht de voordelen inzien van
een financiële ramp. Aan de ene kant
is het erg als je gedwongen wordt om
een groot huis te verkopen en aan de
andere kant kun je het ook opvatten als
een ware bevrijding. Je laat je prachtige
huis, zo schitterend ingericht, met
prachtige schilderijen van oude meesters,
een huis met een ruim binnenzwembad,
dat huis, laat je achter en
ervoor in de plaats komt een etagewoning
van geringe omvang. En dan
maar lekker genieten van de eenvoud.
Geen zorgen meer om zakkende aandelen,
geen zorgen meer over duurder
wordende bewaking, geen vrienden
meer die op je geld uit zijn, maar alleen
nog zuivere eenvoud.
Misschien wat moeilijk om van woede
en verongelijktheid over te stappen op
berusting en aanvaarding. Maar als het
lukt, weet ik zeker, word je een beter
mens. En als je dan van je laatste geld
een mooie plaats in de opera hebt, dan
is je geluk compleet. En je weet dat je
daarna weer droog brood moet eten
maar wat geeft het als je de kunst
verstaat om op het juiste moment
met volle teugen te genieten? Als je
de kunst van het incasseren verstaat
en als je hebt geleerd om met beide
benen op de grond te staan? Zo zullen
de Russen die hun geld op een van de
gevallen banken van Cyprus hebben
gezet ook opgelucht adem halen. Eindelijk
geen zorgen meer maar rust en
eenvoud.
Durf te genieten. Niet met het vliegtuig
naar Australië maar met de fiets
naar Oostende. Ik denk dat door de
crisis het beste in ons boven gaat
komen en dat de wereld er idealistischer
uit gaat zien. Ik wens u een
sobere maar oprechte zomer en veel
operaplezier. Geniet ervan!
Dominee Eppe Gremdaat

Rob Streevelaar (l) en Marc Albrecht (Foto: Hans van den Bogaard)
Nederlands Philharmonisch Orkest | Nederlands Kamerorkest
Michel Khalifa
Een dubbele passie
Eén organisatie, twee orkesten, drie pijlers: het Nederlands Phiharmonisch Orkest en het
Nederlands Kamerorkest, vaste partners van DNO, verdelen hun tijd tussen operavoorstellingen,
symfonische concerten en educatieve projecten. Algemeen directeur Rob Streevelaar en chefdirigent
Marc Albrecht zien het als hun missie om excellentie en laagdrempeligheid te combineren:
‘We maken onze orkesten zichtbaar.’
De Stichting Nederlands Philharmonisch
Orkest, waarin het gelijknamige gezelschap
en het Nederlands Kamerorkest verenigd
zijn, is van oudsher de belangrijkste orkestpartner
van De Nederlandse Opera. Bij
elkaar verzorgen beide orkesten elk seizoen
ruim de helft van alle DNO-producties. De
aanstelling van Marc Albrecht als de gedroomde
chef-dirigent van zowel NedPhO|
NKO als DNO met ingang van het seizoen
2011-2012 heeft de band tussen de twee
orkesten en het nationale opera-gezelschap
nog versterkt. Zijn tweevoudige betrekking
biedt Albrecht veel ruimte om de artistieke
ambities van beide orkesten waar te maken,
zowel op het concertpodium als in de orkestbak.
‘De musici en ik delen een dubbele passie
voor opera en symfonische muziek,’ stelt de
energieke chef. ‘Bovendien creëren we raakvlakken
tussen wat wij bij DNO spelen en
het repertoire dat wij op het concertpodium
brengen. In maart voerde ik met het NedPhO
de monumentale Alpensinfonie van Richard
Strauss uit in het Concertgebouw en op
tournee in Duitsland. Tijdens de repetities
konden we voortbouwen op de opera-ervaring
die we samen de afgelopen jaren hebben
opgedaan met Die Frau ohne Schatten en
Elektra. Omgekeerd zou een operaorkest
nooit het voor Amsterdam hoge vereiste
niveau kunnen bereiken wanneer het zich
niet op het concertpodium kon ontwikkelen.’
Algemeen directeur Rob Streevelaar van
het NedPhO|NKO vult zijn chef-dirigent
aan: ‘In de opera vervult het orkest een
hoofdrol. Het instrumentale samenspel,
de interactie met solisten en de grote
instrumentale solo’s verlangen een excellent
spelniveau. Die kwaliteit ontwikkelt
een orkest niet in de moeilijke akoestische
omgeving van een orkestbak maar op het
concertpodium. Dat geldt voor alle grote
operaorkesten.’ Albrecht, met breed gebaar:
‘Ervaring in het grote symfonische repertoire
geeft een orkest de energie van een Ferrari.
Op het concertpodium moet je echt durven,
je kunt je nergens verstoppen.’
Desgevraagd trekt Albrecht een verge-
lijking met zijn geboorteland, waarin elke
middelgrote stad een eigen operahuis met
bijbehorend orkest heeft: ‘Zo’n operaorkest
is beperkt in zijn groeimogelijkheden. Maar
een toporkest als de Staatskapelle Dresden
heeft een gloedvolle klank en een grote
wendbaarheid omdat ze naast hun taken in
de Semperoper ook concerten geven en op
tournee gaan.’
Opera van topklasse
NedPhO|NKO en DNO zijn blij dat de
banden weer zijn aangetrokken. Tussen het
vertrek van Hartmut Haenchen in 2003 en
de komst van Marc Albrecht in 2011 had het
‘orkestloze’ operahuis aan de Amstel chefdirigenten
(Edo de Waart en vervolgens Ingo
Metzmacher) zonder een vaste verbintenis
met het NedPhO, terwijl de chef-dirigent
van het NedPhO (wijlen Yakov Kreizberg)
prachtige concerten met zijn orkest gaf
maar haast nooit in de orkestbak van het
Muziektheater te vinden was: voor alle
partijen een ongemakkelijke situatie.
‘In artistiek opzicht is de samenwerking
tussen NedPhO|NKO en DNO altijd heel
goed gebleven,’ relativeert Rob Streevelaar,
‘maar de komst van een gezamenlijke chef
van dit kaliber betekende een grote stap
vooruit. We zijn er trots op dat we als ervaren
operaorkest een wezenlijke bijdrage aan
de producties van DNO mogen leveren.
Opera in Amsterdam is van internationale
topklasse, met relevante solisten en aansprekende
regisseurs.’
Gemiddeld zal Marc Albrecht bij DNO drie
opera’s per seizoen dirigeren. In 2013-2014
zijn het er slechts twee omdat Hartmut
Haenchen dan de hele Ring voor zijn rekening
neemt, in 2014-2015 maakt de nieuwe chef
een inhaalslag met vier producties. Tot nu
toe profileerden Albrecht en het NedPhO
zich vooral met Duitstalige opera’s uit de
twintigste eeuw: tweemaal Strauss, Der
Schatzgräber van Schreker en de bejubelde
wereldpremière van Manfred Trojahns Orest.
Daar kwam nog De legende van de onzichtbare
stad Kitesj van de Rus Rimski-Korsakov
bij. In juni volgt een nieuwe productie van
Wagners Meistersinger von Nürnberg, waarmee
de chef-dirigent een belangrijke bijdrage
aan het Wagner-jaar levert.
4 5
Het zal geen toeval zijn dat Albrecht,
gepokt en gemazeld in het laatromantische
repertoire voor groot orkest, concertprogramma’s
samenstelt waarin dezelfde componistennamen
met enige regelmaat terugkeren.
Is het NedPhO hard op weg een
Wagner- en Straussorkest te worden, zoals
door sommige buitenstaanders wordt
gesuggereerd?
Albrecht, vriendelijk als altijd maar licht
gepikeerd: ‘Maar het NedPhO ís al een
Wagner- en Straussorkest! Gelukkig is het
ook veel méér dan dat: we programmeren
relatief weinig Wagner en Strauss op het
concertpodium en kiezen voor een breed
palet van muzikale handschriften en stijlen.
Mijn fans bij de opera hoeven niet teveel
Duitse laatromantiek te vrezen: dit seizoen
hebben we met groot plezier Mozarts Zauber-
flöte gebracht, in het komend seizoen dirigeer
ik Prokofjevs De speler en ik verheug
me op mijn eerste Verdi bij DNO in seizoen
2014-2015. Het allerbelangrijkste is: het
NedPhO en het NKO zijn flexibel en avontuurlijk;
de musici hebben een brede belangstelling,
net als ik.’
‘Bij DNO zullen we in de toekomst ook
oude muziek spelen,’ vult Rob Streevelaar
aan. ‘Oude muziek is niet langer meer een
exclusief domein van zogenaamde “gespecialiseerde
ensembles”. Artistiek leider
Gordan Nikolić leidde het NKO in spraakmakend
mooie concertproducties rondom
Händel en Vivaldi. Met die expertise kunnen
we in de opera onze grenzen verleggen.
DNO huurde daar voorheen buitenlandse
ensembles voor in.’
Ontmoetingsplek
De afgelopen twee jaar is er veel ten goede
veranderd voor het NedPhO en het NKO.
Zo heeft Marc Albrecht ervoor gekozen zich
in Amsterdam te vestigen, terwijl de meeste
toporkesten een chef-dirigent hebben die
uit de koffer leeft en slechts in zijn concertweken
aanwezig is. ‘We zijn blij dat we geen
“luchthavendirigent” hebben,’ zegt Rob
Streevelaar. ‘Als ik buiten de repetitieperioden
met Marc wil overleggen, kan hij meestal
de volgende dag al langskomen. Op de
fiets, ja dát is luxe.’
Albrechts fysieke aanwezigheid in de stad
maakt ook een wereld van verschil in de
omgang met de orkestleden. ‘Ik heb jarenlang
veel gereisd en in hotelkamers geleefd,’
zegt de chef-dirigent. ‘Nu ik meer tijd in de
stad doorbreng, zijn de contacten met de
musici intensief en tegelijk meer ontspannen.
Het was een zeer bewuste keuze om
hier te komen wonen. Dit grote avontuur met
DNO en NedPhO|NKO heeft alleen zin wanneer
ik alles aus der Tiefe kan doen, met een
andere puls.’
Naast zijn twee banen in Amsterdam
heeft Albrecht geen tijd voor een vaste
betrekking elders. Hij blijft wel als gastdirigent
optreden, onder meer bij enkele hem
vertrouwde gezelschappen, waaronder de
Scala in Milaan, de Wiener Symphoniker en
de opera van Zürich.
Eind 2012 verruilden het NedPhO en het
NKO de statige maar wat sombere Beurs
van Berlage voor de lichtovergoten
NedPhO-koepel aan het Obiplein in
Amsterdam-Oost. Na een grondige verbouwing
van de voormalige Majellakerk beschikt
het orkest over een uniek eigen huis en ontmoetingsplek.
Er zijn openbare repetities,
kleinschalige buurtconcerten en haast
wekelijks ontvangt het orkest er schoolklassen.
Het is de laagdrempelige insteek waarmee
hun verre voorganger, het Kunstmaand
Orkest onder dirigent Anton Kersjes, al ruim
een halve eeuw geleden grote groepen
Amsterdammers in aanraking bracht met
de wereld van het orkest.
Al jaren spelen musici van het NedPhO|
NKO onder de noemer NedPhO GO! op uiteenlopende
plekken in Amsterdam zoals
op scholen, in buurthuizen en ziekenhuizen.
Ze bereiken hiermee met succes Amsterdammers
die niet vanzelfsprekend een concertzaal
bezoeken. De nieuwe huisvesting
biedt daartoe meer mogelijkheden. Meer
dan ooit zijn educatie en gastvrijheid speerpunten
van beide orkesten.
Rob Streevelaar: ‘Ons publiek is veel groter
dan het aantal bezoekers dat zich meldt
aan de kassa van het Muziektheater en het
Concertgebouw. Er bestaat een groot, nieuw
publiek dat wij opzoeken en enthousiast
maken. Het is een voorrecht dat we dat in
Nederland zo kunnen doen. Een verantwoordelijkheid
vooral, die we graag dragen. Een
kind vraagt niet uit zichzelf om Mozart, maar
kan de waarde en betovering ervan ontdekken
wanneer we het aanbieden. Wekelijks
zien onze musici dat gebeuren, in de wijk en
op scholen. Ons product klopt, dat weten we.
Kinderen voelen dat ook. We werken met de
overheid en de Gemeente Amsterdam aan
toegankelijk muziekonderwijs. We zijn ervoor
beschikbaar: 120 musici kunnen veel betekenen
voor de stad.’
Een nieuw profiel
Volgens Marc Albrecht gaan artistieke
excellentie en toegankelijkheid nauw samen:
‘We maken onze orkesten zichtbaar. Het is
onze maatschappelijke verantwoordelijkheid
om steeds meer mensen te bereiken en te
inspireren met onze muziek. Ik zie met veel
voldoening dat onze musici over de grenzen
van het concertpodium heen kijken. Zij nemen
verantwoordelijkheid voor de toekomst.’
Bij die doelstelling hoort een moderne
profielschets van de orkestmusicus. Hij/zij
moet uiteraard uitblinken in de artistieke en
technische beheersing van het instrument.
Daarnaast wordt de sociale interactie met
de omgeving steeds belangrijker. Een orkest-
musicus bij het NedPhO|NKO is een communicator
en inspirator.
Neem bijvoorbeeld de NedPhO/CvA-
Orkestacademie, die dit seizoen van start
is gegaan. Geselecteerde masterstudenten
van het Conservatorium van Amsterdam
krijgen de kans als stagiair mee te spelen
bij enkele producties. Zo kunnen de musici
van morgen alvast vertrouwd raken met de
klankcultuur en het samenwerkingsproces
binnen een toporkest. Tijdens de stage wordt
elke student persoonlijk begeleid door een
mentor binnen de eigen instrumentensectie.
Ook de chef-dirigent is betrokken. Studen-
ten van de internationale Masteropleiding
Orkestdirectie van de conservatoria van
Den Haag en Amsterdam wonen zijn repetities
bij. ‘Onze deuren staan open,’ aldus
Marc Albrecht. ‘Ik verzorg ook een openbare
masterclass. Als student in Wenen heb ik
zelf enorm geprofiteerd van dat soort mogelijkheden.
Ik ging naar alle repetities van de
Wiener Philharmoniker.’ Streevelaar, droogjes:
‘Marc zat vaker in de Musikverein dan in
de Musikhochschule’. Albrecht: ‘De praktijk,
daar draait alles om.’
NedPhO-koepel (Foto: Simone van Es)

Talentontwikkeling en Belvedère Operaconcours
Eric Korsten
Talentontwikkeling
De Nederlandse Opera (DNO) neemt, met
name door de afsluiting van een ‘convenant’
medio 2012, in Nederland een leidende en
coördinerende rol op zich, waar het gaat
om het tot ontwikkeling brengen van jonge
talenten en jonge professionals in het amalgaam
aan disciplines dat de kunstvorm
opera rijk is. Daarvoor werkt DNO samen
met tal van kunstvakopleidingen, in het bijzonder
conservatoria en de Dutch National
Opera Academy, met de Nationale Reisopera
en Opera Zuid, VocaalLAB en anderen.
‘Er bestaat hier,’ concludeert Jesús
Iglesias Noriega, hoofd artistieke zaken bij
DNO, ‘maar elders vaak net zo, een gapend
gat tussen opleiding en beroepspraktijk.’
Hij legt uit dat de grote internationale opera-
huizen in het buitenland uit pure noodzaak al
eerder zijn gaan investeren in jong talent.
‘Dat is voor opera-instellingen, ook de onze,
op de lange duur een investering in zichzelf,
en daarmee een gouden belegging in het
veiligstellen van de toekomst van de opera,’
brengt Jesús naar voren. Dat geldt voor
buitenlandse operahuizen die over een eigen
ensemble beschikken zelfs in sterkere mate
dan voor DNO, dat immers volgens het stagionesysteem
te werk gaat.
‘De essentie is,’ voegt Tanja Mlaker, zakelijk
leider bij DNO, toe, ‘dat het internationale
concurrentieveld enorm competitief is.
Als je erachter wilt komen hoe een talent
zich staande houdt op het podium of op de
werkvloer, dan moet je bereid zijn om kansen
te creëren. Uiteindelijk kan alleen door ervaringskansen
een talent rijpen en groeien,
begrijpen wat er nodig is om de top te bereiken.
We moeten de deur openzetten voor een
jonge generatie kunstenaars – regisseurs
en musici, maar ook ontwerpers en librettoschrijvers
– en specialistisch vakmanschap
tot bloei brengen voor een hongerige groep
van jonge mensen die er blijk van geven de
kneepjes van het vak te kennen en die bij
ons verder tot ontwikkeling willen brengen.
Met een actief stagebeleid voor artistieke
beroepen geven we hun de mogelijkheid
ervaring op te doen in een professionele
omgeving. We willen mensen zien groeien.’
Kopernikus
DNO start in de loop van 2013 zangtrainingen
op het gebied van modern repertoire.
Voor 2014 staat een kleinschalige productie
met jonge zangers op stapel. Een opera van
Claude Vivier, Kopernikus, wordt in het voorjaar
2014 gepresenteerd. In twee afzonderlijke
workshops vooraf en tijdens de repetities
krijgen de zangers specialistische coaching.
Het project wordt geleid door Romain Bischoff,
die de muzikale leiding en coaching voor zijn
rekening neemt, en Marcel Sijm, die voor de
Van de redactie
Belvedère Operaconcours
Amsterdam krijgt een operaconcours en
wel het gerenommeerde en grootste concours
voor jonge operazangers ter wereld, het
Belvedère Operaconcours. Dit concours
werd al 32 jaar in Wenen gehouden, maar
krijgt nu een ‘reizende’ opzet en zal elke
twee jaar in de eerste week van juli Amsterdam
gaan aandoen, voor het eerst in 2013
(29 juni tot en met 6 juli).
Amsterdam heeft een der belangrijkste
operahuizen van Europa, De Nederlandse
Opera (DNO). Maar tot nu toe kende Amster-
dam geen evenement gericht op jonge mensen
en opera, geen concours, wedstrijd of
anderszins. In samenhang met het concours
zullen workshops en masterclasses worden
georganiseerd. Ook wordt samenwerking
gezocht met het Grachtenfestival. Via het
concours en aansluitende activiteiten wil
de Stichting Belvedère nieuwe, jonge doelgroepen
aanspreken, de belangstelling voor
opera intensiveren en jong talent kansen
bieden.
De ondernemers Jan Meulendijks en Bart
Schuil, stichters van het Staetshuys Fonds,
dat jong, klassiek geschoold zangtalent
financieel ondersteunt, zijn erin geslaagd
het beroemde concours naar Amsterdam
te halen. Daartoe is de Stichting Belvedère
Opera Concours Amsterdam opgericht, die
een samenwerking is aangegaan met DNO,
Het Muziektheater Amsterdam en De Kleine
Komedie. De Gemeente Amsterdam heeft
medewerking toegezegd en levert een
financiële bijdrage in het kader van 400 jaar
grachten.
Naar Amsterdam
Door middel van voorronden in talloze
landen worden uit 3.000 zangers 150 zangers
geselecteerd die naar Amsterdam komen.
Circa 20 juryleden, intendanten van grote
operahuizen als Metropolitan Opera, Staats-
oper Berlin, Teatre del Liceu Barcelona,
Opéra Bastille Parijs, ROH Covent Garden
Londen en DNO beoordelen de zangers hier
in voorronden en halve finales.
Er blijven na de halve finales 15 zangers
over, die in de finale zingen voor publiek en
jury. Er is een 1ste prijs, een publieksprijs en
vele andere prijzen. Een jury van muziekjournalisten
zal de finalisten beoordelen voor de
mediaprijs. De voorronden worden gehouden
in De Kleine Komedie van 30 juni tot 5 juli.
Tijdens de halve finales is het concours
toegankelijk voor het publiek. In de Belvedère-
week is het de bedoeling in De Kleine Komedie
operavoorstellingen op te voeren met jonge
talenten. Op 6 juli is de grote finale in het
Muziektheater met Het Gelders Orkest o.l.v.
Ed Spanjaard.
Impresario’s, mediabedrijven, muziekrecensenten
uit de hele wereld komen tijdens
de voorronden en finales naar Amsterdam
om de jonge zangers te horen, zodat zij zich
kunnen presenteren aan een groot en
invloedrijk gezelschap.
6
7
regie tekent. Jesús: ‘Zie dit project als een
“talentenjacht”, waarbinnen begaafde jonge
zangers en ontwerpers gezamenlijk een
artistieke teamprestatie kunnen leveren.
Daarbij gaat het met name om afgestudeerden
die een volgende stap willen zetten.’
ENOA
DNO is sinds 2012 lid van het European
Network of Opera Academies (ENOA), een
langjarige samenwerking van opleidingsinstituten,
festivals en operagezelschappen
uit diverse Europese landen dat wordt gecoördineerd
door het festival van Aix-en-
Provence. Als internationaal toonaangevend
gezelschap kan DNO voor talenten de toegang
ontsluiten naar een breed internationaal
netwerk van opera-academies, -gezelschappen
en -festivals. De activiteiten van ENOA
omvatten workshops en coproducties; door
lid van de community te worden kunnen
artiesten contacten opbouwen met leeftijdgenoten
elders in Europa. Het project wordt
ondersteund door het cultuurprogramma
van de Europese Commissie. Tanja: ‘De
opleidingspraktijk en de beroepspraktijk
verschillen van land tot land aanzienlijk.
Het is dus goed om jonge kunstenaars in
gezamenlijkheid een duidelijk kader aan
te bieden.’
Bestuur en
Comité van Aanbeveling
Het bestuur: mr. Oscar Hammerstein
(voorzitter), Jan Meulendijks (secretaris),
drs. Kees Bakker (penningmeester),
Marcel van den Heuvel en Bart Schuil; het
Comité van Aanbeveling: de burgemeester
van Amsterdam mr. Eberhard van der Laan,
mr. Martine van Loon-Labouchere,
drs. Neelie Kroes, Tania Kross, Truze Lodder,
mr. Laetitia Griffith, Pierre Audi,
jhr. mr. Reinhard van Tets en Victor Halberstadt.
Contactinformatie
Jan Meulendijks
Belvedère Opera Concours Amsterdam
Staetshuys
Herengracht 460
1017 CA Amsterdam
020-520 0000
06-533 60 272
www.belvedereamsterdam.com
opera@amsterdambelvedere.com
Wagner 200
In 2013 is het 200 jaar geleden dat Richard Wagner werd geboren. De Nederlandse Opera
viert dit op gepaste wijze. Zo presenteert DNO een nieuwe productie van Die Meistersinger
von Nürnberg en gaat de inmiddels legendarische productie van de cycus Der Ring des
Nibelungen voor het laatst in reprise. Bovendien wordt er een internationaal Wagner Congres
georganiseerd en vindt op verschillende locaties in Amsterdam een groot cultureel evenement
plaats: De Groene Ring. Hieronder een overzicht.
Komische opera van Wagner
Die Meistersinger von Nürnberg is (afgezien
van het jeugdwerk Das Liebesverbot) de
enige komische opera van Wagner: een
liefdesverhaal, maar ook een geestige parodie
op het muziekleven in het 19de-eeuwse
Duitsland. Een zangwedstrijd zorgt voor
hilarische en virtuoze momenten. Marc
Albrecht leidt het Nederlands Philharmonisch
Orkest. Van regisseur David Alden
mogen we een sprankelende nieuwe enscenering
verwachten. Voorstellingen in juni
2013. Zie p. 12 e.v.
Opera bij ondergaande zon
DNO houdt samen met het Holland Festival
een mooie traditie warm en presenteert
wederom: Opera in het Park! Op 20 juni
wordt Die Meistersinger von Nürnberg live
uitgezonden vanuit het Muziektheater op
een grootscherm in het Amsterdamse
Oosterpark. Zie p. 20.
Rheingold op de Rijn
Het Utrechts Studenten Concert combineert
in juli – een samenwerking met o.a. DNO, de
Nationale Reisopera en Opera Zuid – zijn
eigen 190-jarig jubileum met het Wagnerjaar
in een bijzondere productie: Rheingold op de
Rijn. Zie p. 20.
Der Ring des Nibelungen
Augustus/september 2013:
Siegfried
– een held, een draak en een slapende
jonkvrouw
November 2013;
Götterdämmerung
– tragische, maar grandioze apotheose
Januari/februari 2014:
Der Ring des Nibelungen
– de hele cyclus in een week: een onvergetelijke
ervaring!
Meer informatie:
www.derring.nl.
Wagner Congres
‘Conflict en compassie’
Op 28, 29, 30 november en 1 december 2013
organiseert DNO een internationaal Wagner
Congres in samenwerking met het Goethe
Institut, de Universiteit van Amsterdam en
het Wagnergenootschap. Wagners vele
geschriften en opera’s zijn een blijvende
bron van inspiratie én irritatie voor vele kunstenaars,
schrijvers en politici. Het congres
belicht de invloed van Wagners werken op
de culturele, maatschappelijke en politieke
domeinen en hun relevantie voor de 21ste
eeuw.
Meer informatie volgt op:
www.derring.nl.
De Groene Ring
Van november 2013 tot en met februari 2014
organiseert DNO onder de titel De Groene
Ring een groot cultureel evenement gerelateerd
aan Der Ring des Nibelungen. Terwijl de
Ring ons een wereld toont die gedoemd is
ten onder te gaan, laat De Groene Ring zien
hoe de mensheid de verantwoordelijkheid
voor de geschonden wereld op haar schouders
neemt. De Groene Ring bestaat net als
Wagners Ring-cyclus uit vier delen, die elk
op een eigen wijze ‘natuur en duurzaamheid’
koppelen aan de kunstvorm opera. Op diverse
locaties in Amsterdam vinden presentaties
plaats met uiteenlopende muzikale vormen:
van korte opera’s tot grootse koorstukken,
melodrama’s en liederen:
Deel één (naar Das Rheingold)
2 en 3 nov 2013 – Muziektheater
Deel twee (naar Die Walküre)
13 en 14 dec 2013 – IJburg
Deel drie (naar Siegfried)
jan/feb 2014 – omgeving Muziektheater,
Bos en Lommer en IJburg
Deel vier (naar Götterdämmerung)
8 feb 2014 – diverse locaties in Bos en
Lommer
Meer informatie:
www.dno.nl/degroenering.

Sunken Garden (Foto’s: Joost Rietdijk)
Sunken Garden
List, bedrog, manipulatie en mystiek in Michel van der Aas nieuwste multimediale opera
Wat hebben de verdwijningen van een
softwareontwikkelaar (Simon Vines)
en een glamourgirl (Amber Jacquemain)
te maken met een neurotische filmmaker
(Toby Kramer) en een vrouwelijke
mecenas (Zenna Law)? Welke misdaad komt
er aan het licht en wie is de dader?
8
Zijn de gemeenschappelijke dromen over
een verzonken, ommuurde tuin tussen leven
en dood – een plaats waar schuld en verdriet
niet binnen kunnen komen – alleen
maar dromen of zou zo’n tuin echt kunnen
bestaan? En zo ja, wat is dan de toegangsprijs
die je moet betalen?
ma 3 jun 2013 première
20.00 uur
di 4 jun 20.00 uur
do 6 jun 20.00 uur
vr 7 jun 20.00 uur
za 8 jun 20.00 uur
zo 9 jun 15.00 uur
Stadsschouwburg Amsterdam, Rabozaal
Alle voorstellingen zijn reeds uitverkocht. U kunt
zich via de website van het Holland Festival op een
wachtlijst plaatsen. Kijk op www.hollandfestival.nl/
nl/programma/2013/sunken-garden/
Inleidingen
19.15 uur / zo 9 jun 14.15 uur
Meet the artist
di 4 jun, na afloop van de voorstelling
met Michel van der Aa
9
Michel van der Aa 1970
Sunken Garden
A 3D Film Opera
libretto
David Mitchell
muzikale leiding
André de Ridder
regie
Michel van der Aa
scenografie/licht
Theun Mosk
Toby Kramer
Roderick Williams
Zenna Law
Katherine Manley
Iris Marinus
Claron McFadden
Simon Vines
Jonathan McGovern
Amber Jacquemain
Kate Miller-Heidke
Amsterdam Sinfonietta
De voorstelling duurt circa 1 uur en 50 minuten.
Er is geen pauze.
Een Holland Festival-productie i.s.m. English
National Opera en The Barbican, Londen,
Luminato, Toronto Festival of Arts Culture
and Creativity en Opéra national de Lyon.
Holland Festival presenteert

Kostuumontwerp voor Die Meistersinger von Nürnberg (Ontwerpschets: Jon Morrell)
Afdeling Fondsenwerving en Relatiebeheer
Abonnementhouders schenken
massaal btw-verschil
In 2012 werd de btw-verhoging op kaarten
voor podiumkunsten teruggedraaid. Veel
abonnementhouders hadden al tegen het
hoge tarief een abonnement voor het huidige
seizoen besteld. Het verschil met het lage
tarief is door velen van u geschonken aan
De Nederlandse Opera: gezamenlijk hebben
abonnementhouders €167.000 gedoneerd.
Deze giften worden besteed aan de volgende
projecten:
1) Decoratelier: installaties
geschikt maken voor aansluiting
op warmtenet
Het gerenoveerde Decoratelier wordt aangesloten
op het duurzame restwarmtenet
van Nuon. Om de aansluiting te realiseren
moeten alle achterliggende installaties en
apparatuur in het Decoratelier geschikt
worden gemaakt. Alle gasleidingen moeten
worden vervangen door warmwaterleidingen,
alle gasgestookte verwarmingstoestellen
door toestellen die verwarmen door middel
van warm water.
2) Kostuums voor
Die Meistersinger von Nürnberg
Met uw bijdrage kunnen de volgende onderdelen
van de kostuumproductie voor
Die Meistersinger von Nürnberg (juni 2013)
worden bekostigd:
- de vervaardiging van 30 paar historische
schoenen, die eerst in het decor staan
en later worden aangedaan op het toneel
door het koor;
- de aankoop van grote carnavalshoofden
en decoraties voor de dansers en
figuratie in de 3de akte;
- de vervaardiging van de kostuums van
de Lehrbuben, een groep van 20 personen
(solisten, koor en dansers) die in de hele
opera aanwezig zijn.
3) Educatie- en participatieproject
De Groene Ring
Van november 2013 tot en met februari 2014
presenteert De Nederlandse Opera De
Groene Ring, een grootschalig opera-evenement
in Amsterdam. De Groene Ring is geïnspireerd
op Richard Wagners operacyclus
Der Ring des Nibelungen, die DNO in het
kader van het 200ste geboortejaar van
Wagner in januari en februari 2014 voor het
laatst herneemt. De Groene Ring bestaat net
als Wagners Ring-cyclus uit vier delen, die
elk op een eigen wijze het thema duurzaamheid
koppelen aan de kunstvorm opera.
10 Achtergrond Sunken Garden
11
Het eerste evenement, gebaseerd op Das
Rheingold, vindt plaats op 2 en 3 november
2013. In verschillende ruimtes van het
Muziektheater en het Stadhuis vormen de
Ring-personages Wotan, Brünnhilde en Erda
de rode draad. Een wandeling leidt bezoekers
langs inspirerende sprekers over duurzaamheid
en composities van Calliope Tsoupaki
en Wim Hendrickx, uitgevoerd door het Koor
van De Nederlandse Opera en koren van het
Conservatorium van Amsterdam.
Kijk voor meer informatie op:
www.dno.nl/degroenering.
Namens alle medewerkers voor en
achter de schermen heel veel dank
voor uw steun!
Meer weten over schenken
aan DNO?
Wilt u meer weten over schenken aan
De Nederlandse Opera, neem dan contact
op met de afdeling Fondsenwerving en
Relatiebeheer, via support@dno.nl of
per telefoon +31 (0)20 551 8312, of vraag
de donateursbrochure aan op:
www.dno.nl/steunons.
Van de redactie
Multimediale opera met 3D-film
Op 3 juni 2013 komt het nieuwe muziektheaterwerk van Michel van der Aa, Sunken Garden,
naar het Holland Festival. Het is tekenend voor het internationale succes van Van der Aa, die
onlangs nog de prestigieuze Grawemeyer Award for Music Composition ontving, dat Sunken
Garden twee maanden eerder bij de English National Opera zijn wereldpremière beleefde in
het Londense Barbican Theatre. Van der Aas tweede opera After Life was in 2006 de opening
van het Holland Festival en is sindsdien in meer dan tien landen herhaald.
‘Een van de meest betekenisvolle jonge
componisten die Europa momenteel kent,’
schreef de Engelse krant The Guardian over
Van der Aa. ‘Met zijn vermogen om muziek,
tekst en beelden te integreren tot een volkomen
organisch geheel, onderscheidt hij zich
van bijna al zijn tijdgenoten.’ Van der Aa is
het tegenovergestelde van het romantische
cliché van de componist op zijn zolderkamer:
om zo rijk mogelijk werk te creëren combineert
hij zijn noten regelmatig met visuele
kunst of zoekt hij de samenwerking met
kunstenaars uit andere disciplines.
Voor zijn vierde muziektheaterwerk ging
Van der Aa de samenwerking aan met de
gevierde Engelse romanschrijver David
Mitchell. In het libretto verbindt Mitchell op
voor hem kenmerkende wijze een keur aan
levens en verhalen in een dwingende compositie.
De multimediale opera met 3D-film
Sunken Garden gaat over mystificaties
en duistere waarheden, bescherming en
manipulatie, het virtuele en reële, de isolatie
van het internettijdperk, en de menselijke
oerdrift om tot elke prijs aan de dood te
willen ontsnappen.
Net als bij After Life zal Van der Aa zelf de
regie voeren en de filmbeelden verzorgen.
De muzikale leiding ligt in handen van de
jonge Duitse dirigent André de Ridder, een
graag geziene gast in het Holland Festival,
die vorig jaar onder andere de succesvolle
vertoning van 2001: A Space Odyssey met live
muziek dirigeerde.
Michel van der Aa
Michel van der Aa (1970) studeerde aan
het Koninklijk Conservatorium in Den Haag
muziekregistratie en vervolgens compositie
bij Diderik Wagenaar, Gilius van Bergeijk
en Louis Andriessen. In 2002 studeerde hij
filmregie aan de New York Film Academy en
in 2007 nam hij deel aan het Lincoln Center
Theater Director’s Lab, een intensieve cursus
toneelregie. Zijn werk kenmerkt zich
door interdisciplinariteit en nauwe samenwerking
met andere musici, zoals Sol Gabetta,
Barbara Hannigan, Janine Jansen en
Christianne Stotijn, maar ook met acteurs
als Klaus Maria Brandauer en schrijvers als
David Mitchell.
De muziek van Van der Aa wordt wereldwijd
gespeeld door gerenommeerde ensembles
en orkesten, en in festivals als de
Berliner Festspiele, de Donaueschinger
Musiktage, het Huddersfield Festival, de
Herfst van Warschau en de Biënnale van
Venetië. Van der Aas muziektheaterwerken
zijn in meer dan tien landen uitgevoerd, en
After Life (2006/2009) en The Book of Disquiet
(2008) werden verschillende keren hernomen.
Ook zijn composities voor het concertpodium
zijn vaak multimediaal, zoals de liedcyclus
voor mezzosopraan, orkest en tape Spaces
of blank (2007) en Up-Close voor cello,
strijkensemble en video (2010).
In 1999 won Van der Aa de Gaudeamusprijs.
Zijn werk werd voorts bekroond met
de Matthijs Vermeulenprijs (2004) voor de
kameropera One, de Ernst von Siemens
Muziekprijs (2005), de Charlotte Köhler
Prijs (2005) en de Paul Hindemith Prijs
(2006). In 2013 ontving hij de prestigieuze
Grawemeyer Award for Music Composition
voor Up-Close. Sinds 2011 is Van der Aa
huiscomponist van het Koninklijk Concertgebouworkest.
Daarnaast heeft hij hechte
banden met het Barbican Centre in Londen.
David Mitchell
David Mitchell (1969) is een Britse schrijver.
Hij publiceerde vijf romans, waarvan Cloud
Atlas (2004) en The Thousand Autumns of
Jacob de Zoet (2010) de bekendste zijn. Hij
woonde lange tijd in Japan en is getrouwd
met een Japanse vrouw; veel van zijn boeken
hebben al dan niet zijdelings iets met Japan
te maken. Tegenwoordig woont hij in Ierland.
Zijn werk kenmerkt zich door een grote
verscheidenheid aan stijlen en vormen
waarmee hij verschillende verhaallijnen in
elkaar vlecht. Dat was al zo in zijn debuut
Ghostwritten uit 1999, dat werd bekroond
met de John Llewellyn Rhys Prize en genomineerd
voor de Guardian First Book Award.
Zijn volgende twee romans number9dream
(2001) en Cloud Atlas stonden beide op de
shortlist voor de Man Booker Prize. Cloud
Atlas werd in 2012 verfilmd door Tom Tykwer,
met in de hoofdrollen Tom Hanks en Halle
Berry. Een uitzondering op deze mozaïekstijl
is Black Swan Green (vertaald als Dertien)
uit 2006, een semi-autobiografische roman
over een stotterende dertienjarige jongen.
The Thousand Autumns of Jacob de Zoet
werd vertaald als De niet verhoorde gebeden
van Jacob de Zoet en betekende in 2010
Mitchells doorbraak bij het Nederlandse
publiek. De roman vertelt het verhaal van
het kunstmatige eiland Deshima, de
Hollandse vrijhaven bij Nagasaki, in de
periode dat het Japanse keizerrijk hermetisch
van de buitenwereld was afgegrendeld.
In 2003 werd Mitchell opgenomen op de
lijst met Best of Young British Novelists van
het tijdschrift Granta en in 2007 stond hij op
de lijst met de honderd meest invloedrijke
mensen ter wereld van Time. Mitchell
schreef het libretto voor de opera Wake van
Klaas de Vries over de vuurwerkramp in
Enschede, die in 2010 in première ging bij
de Nationale Reisopera.
Michel van der Aa (Foto: Marco Borggreve), David Mitchell (Foto: Leo van der Noort)

Illustratie uit de Kronieken van Neurenberg, kostuumontwerpschets: Jon Morrell
Die Meistersinger
von Nürnberg
Minacht de meesters niet en eer hun kunst! (Hans Sachs)
I
De jonge ridder Walther von Stolzing is
verliefd op Eva Pogner. Als hij hoort dat
zij de bruid wordt van de winnaar van een
zangwedstrijd, besluit Walther mee te doen.
Voor het proefzingen legt David, leerling
van schoenmaker/dichter Hans Sachs,
hem de regels van het prijszingen uit.
Stads grif fier Beckmesser is echter niet
blij met een nieuwe rivaal om Eva’s hand.
Als ‘scheidsrechter’ van Walthers lied overtuigt
hij de meesterzangers ervan dat diens
proefzingen gefaald heeft. Alleen Sachs
herkent Walthers ware kunstenaarschap.
II
Als Eva hoort dat Walther voor het prijs-
zingen is afgewezen, vraagt zij Sachs om
raad en stelt hem voor ook aan de wedstrijd
mee te doen. Maar Sachs wijst dit af.
Samen met Walther maakt Eva plannen om
de stad te ontvluchten. Beckmesser brengt
Eva een serenade, maar Sachs maakt hem
het zingen onmogelijk door schoenen te
repareren, waarbij hamerslagen de fouten
in Beckmessers lied aangeven. Het lawaai
wekt alle buren en er ontstaat een massale
vechtpartij. Als Walther en Eva in het tumult
willen vluchten, grijpt Sachs in.
III
Sachs schrijft voor Walther diens droom
van de afgelopen nacht op: een lied waarmee
Walther toch aan het prijszingen kan
12
13
meedoen. Beckmesser denkt dat het lied,
dat hij bij Sachs ziet liggen, van Sachs’
hand is en eigent het zich heimelijk toe.
Verzekerd van de overwinning gaat hij naar
de feestweide, waar de handwerksgilden
en meesterzangers hun entree maken. Maar
Beckmesser verhaspelt de woorden van het
lied, zodat allen in lachen uitbarsten. Sachs
wil dat een goede zanger dit lied op de juiste
melodie zingt. Walther treedt naar voren
en wordt na zijn glorieuze zang tot winnaar
aangewezen. Maar als hij de Koning Davidketting
trots weigert, houdt Sachs hem voor
dat de kunst van de meesterzangers in tijden
van tegenspoed een symbool is van de
oprechte en ware Duitse geest. Allen eren
Sachs en de Duitse kunst.
di 4 jun 2013 première 17.30 uur
vr 7 jun 17.30 uur
ma 10 jun 17.30 uur
do 13 jun 17.30 uur
ma 17 jun 17.30 uur
do 20 jun 17.30 uur
zo 23 jun 13.30 uur
Het Muziektheater Amsterdam
Kaartverkoop is reeds begonnen.
Bij het ter perse gaan van deze Odeon zijn er
nog kaarten verkrijgbaar.
Bel het Kassa-bespreekbureau: 020-625 5455
Online reserveren: www.dno.nl
Inleidingen door Stephan Heber
Plaats: Muziektheater (foyer 2de balkon)
Tijd: 45 minuten voor aanvang van iedere
voorstelling, dus 16.45 uur (avond)/12.45 uur
(matinee)
Lengte: ± 30 minuten
Toegang: gratis op vertoon van een plaatsbewijs
voor de voorstelling van die dag
Met steun van de Vereniging Vrienden
van De Nederlandse Opera
Dinerbuffetten
Bij elke avondvoorstelling van DNO kunt u
ge nie ten van een diner buffet in de foyer van
het Muziektheater. Zo bent u gegarandeerd op
tijd voor de opera. Reserveren: 020-625 5455
of via www.muziektheater.nl/kaarten.
Richard Wagner 1813 -1883
Die Meistersinger
von Nürnberg
Oper in drei Aufzügen
libretto
Richard Wagner
muzikale leiding
Marc Albrecht
regie
David Alden
decor
Gideon Davey
kostuums
Jon Morrell
licht
Adam Silverman
choreografie
Jonathan Lunn
Hans Sachs
James Johnson
Veit Pogner
Alastair Miles
Kunz Vogelgesang
Pascal Pittie
Konrad Nachtigall
Mattijs van de Woerd
Sixtus Beckmesser
Adrian Eröd
Fritz Kothner
Thomas Oliemans
Balthasar Zorn
Brian Galliford
Ulrich Eisslinger
Marcel Beekman
Augustin Moser
Reinhard Alessandri
Hermann Ortel
Frans Fiselier
Hans Schwarz
Tom Haenen
Hans Foltz/Ein Nachtwächter
Tijl Faveyts
Walther von Stolzing
Roberto Saccà
David
Thomas Blondelle
Eva
Agneta Eichenholz
Magdalene
Sarah Castle
Nederlands Philharmonisch Orkest
Koor van De Nederlandse Opera
instudering Thomas Eitler
In het kader van het Holland Festival 2013
De voorstelling duurt circa 5 uur en 30 minuten.
Er zijn 2 pauzes.
De opera wordt in het Duits gezongen,
Nederlands en Engels boventiteld.
Het operaboek Die Meistersinger von Nürnberg
is verkrijgbaar in het Muziek theater.
Daarin staan onder meer een uitgebreide
synopsis en het libretto in het Duits en het
Neder lands. De prijs is 8.
Nieuwe productie

Walther von der Vogelweide (Miniatuur uit de Manesse Codex, een 14de-eeuws manuscript)
Achtergrond Die Meistersinger von Nürnberg
Piet De Volder
‘Het klonk zo oud,
maar was toch zo nieuw’
Richard Wagner twijfelde tussen omschrijvingen als ‘komische Oper’ of ‘große komische Oper’ voor
Die Meistersinger von Nürnberg maar hield het uiteindelijk bij ‘Oper’. Betrof het een terugkeer naar
de traditionele Duitse Spieloper of een komedie in de lijn van Das Liebesverbot uit het begin van zijn
carrière? Schijn bedriegt. Wat oorspronkelijk bedoeld was als een komisch tegengewicht voor Tannhäuser,
een soort saterspel na de tragedie, groeide uit tot een veelkantig en ambitieus werk met de geïdealiseerde
stad Neurenberg als kader. Die Meistersinger is behalve een liefdeskomedie, een allegorie, een kunstfilosofische
reflectie in dramatische vorm en een thesewerk over de verhouding tussen kunst en maatschappij.
Dit alles doordrongen van de lyrische adem van het historische Meistergesang in Wagners
creatieve, romantische hertaling en met een betoverende midzomer als zinderende achtergrond.
Een mythische plek
Waarom Neurenberg? Neurenberg was vooreerst
de stad van de keizerlijke rijksdagen
en de stad waar de rijksjuwelen van het
Heilige Roomse Rijk der Duitse Natie werden
bewaard tot in het begin van de 19de
eeuw. De stad van een rijke en kunstminnende
burgerij, de woon- en werkplek van
Albrecht Dürer. De stad waar de traditie van
het Meistergesang floreerde tot in de 18de
eeuw; biotoop van Hans Sachs – de meest
illustere Meesterzanger, die van beroep
schoenmaker was. In Wagners visie op het
historisch roemrijke Neurenberg, dat
omstreeks het midden van de 16de eeuw
naast Keulen en Augsburg een van de grootste
steden van Duitsland was, vloeiden verleden
en toekomst, traditie en utopie samen.
Wagner zag Neurenberg als een centrum
voor de kunst en kunstenaars en hij droomde
ervan om er een artistieke onderwijsinstelling
in te richten.
In de opera groeit Neurenberg uit tot een
mythische, utopische plek waar kunst het
openbare leven en de maatschappelijke verhoudingen
tussen de inwoners regelt.
Politiek is bij Wagner opvallend afwezig in
de stad; we krijgen geen burgemeester of
wethouders te zien en politie is er in geen
velden of wegen te bespeuren. Wanneer aan
het einde van het tweede bedrijf een geschil
ontaardt in een wilde vechtpartij, waarbij
steeds meer mensen betrokken raken, grijpt
niemand in. Het hoorngeschal van de nachtwaker
is genoeg om de bevolking weer tot
rede te brengen. De nachtwaker zelf schudt
alleen het hoofd en waarschuwt: ‘Behoed u
voor spoken en schimmen, opdat geen boze
geest uw ziel betovert!’ Het is de Wahn
waarover Sachs nadien reflecteert in zijn
beroemde monoloog in het begin van het
derde bedrijf.
Overmoed, illusie, droom...
Is het niet Wahn – lees: illusie, overmoed
of gekte – die Walther von Stolzing ertoe
drijft om een opleiding en praktijkervaring
als Meesterzanger vlotjes aan zijn laars te
lappen – om in Sachs’ jargon te blijven – en
winnaar te worden van een zangwedstrijd
met alleen specialisten in de jury?
De ridder Walther is een nieuwkomer in
de burgermaatschappij van Neurenberg.
Om de hand van Eva te winnen, het meisje
waarop hij zijn zinnen heeft gezet, is er
geen andere keuze dan de eerste prijs te
veroveren. Omdat Eva ook verliefd is op
Walther, heeft zij er alle belang bij dat hij
een meer dan goede beurt maakt.
Dezelfde Wahn die de mens tot zinloze
conflicten en bloedvergieten verleidt, fluistert
hem grootse dromen in en voert hem
naar sublieme artistieke hoogten; zo betoogt
Wagner door de hele opera heen via
zijn spreekbuis en alter ego, Hans Sachs.
Sachs is het die een geniale vonk ontdekt
in het proeflied waarmee Walther zich voor
het eerst aan de sceptische Meesterzangers
voorstelt – een lied dat tegen alle regels lijkt
in te druisen en waarmee hij jammerlijk
afgaat.
Niet toevallig ontstaat het latere Prijslied,
Morgenlich leuchtend im rosigen Schein, in
een droom. Met deze nieuwe creatie weet
Walther de hele bevolking van Neurenberg
én de Meesterzangers, verenigd op de feest-
14 15
weide, te overtuigen en bezegelt hij het
happy end van de monumentale opera.
Sachs leert Walther om zijn lyrische
visioenen te vertalen in een liefdeslied
dat zowel getuigt van kennis van de regels
van de kunst als van authentieke inspiratie
die de traditie nieuw leven inblaast. Als
Walthers gids en mentor maakt Sachs de
bevlogen, verliefde jongeling duidelijk dat
kunst een evenwichtsoefening is tussen
een objectieve, overdraagbare basis en
een persoonlijke stem.
In het voetspoor van
de Minnesänger
Walther von Stolzing is duidelijk gemodelleerd
naar de bekende Minnesänger uit de
Duitse, middeleeuwse traditie – Walther
von der Vogelweide (ca. 1170-1230) – die hij
in de opera als zijn leermeester aanhaalt.
In één adem noemt hij de vogelzang als zijn
leerschool – een knipoog naar de natuurpoëzie
die zo centraal stond in het Minnegesang.
In de confrontatie van Walther met de
eerbiedwaardige kring van de Neurenbergse
Meesterzangers speelt Wagner twee tijdperken
tegen elkaar uit: de feodale tijd van
de aristocratische Minnezangers en de
Nieuwe Tijden die bepaald worden door
een zelfbewuste burgerij. Die kunstminnende
burgers hebben zich tot doel gesteld de
traditie van het ooit adellijke Minnegesang
in een burgerlijke en stedelijke context
voort te zetten. Met de verschijning van
Walther op het Neurenbergse toneel worden
de conservatieve Meesterzangers herinnerd
aan de creatieve oorsprong van hun kunst
waarvan ze door vele regels vervreemd zijn.
Vanaf de 14de eeuw dook het Meistergesang
op in verschillende Duitse steden.
De Meesterzangers werden geselecteerd
uit diverse beroepsklassen en ambachtslui
van een stad en waren verenigd in een gilde.
Behalve beschrijvingen van de natuur en
het seizoen, die vaak de aanhef van een lied
vormden, hadden liefdesliederen en religieuze
poëzie een bevoorrechte plaats in
hun kunst. Met de Reformatie ging meer
en meer de nadruk liggen op het moraliserende
element in de liederen. Martin Luther
had immers de helende en versterkende
werking van de muziek als morele kracht
benadrukt.
Sixtus Beckmesser en
de dictatuur van de regels
Wagner baseerde zich voor zijn eigenhandig
geschreven libretto hoofdzakelijk op een
traktaat van Johann Christoph Wagenseil
– Von der Meister-Singer Holdseligen Kunst –
dat gepubliceerd werd in 1697. Niet alleen
bevatte het werk een schat aan historische
informatie over de praktijk van het Meistergesang
in het gereformeerde Neurenberg,
ook ontleende de componist aan Wagenseil
de namen van de twaalf Meesterzangers.
Eén van deze oorspronkelijke, historische
figuren moest als ‘Merker’ fungeren – de
Meesterzanger die bij het proefzingen
inbreuken op de Tabulatur noteerde.
De Tabulatur was een lijst met kunstregels
die vanaf de 16de eeuw werd opgetekend om
op een ordelijke en gedisciplineerde manier
kunst te bedrijven en het Meistergesang
van verloedering te vrijwaren. Niet alleen
de kennis van deze regels werd beoordeeld;
ook waren er ‘Merkers’ die andere domeinen
nauwlettend controleerden: vers, ritme en
Ton (samenhang tussen melodie en het aantal
versregels). De oorspronkelijke Merkers,
vier in aantal, werden door Wagner samengevoegd
tot één Meesterzanger-Merker met
hoogst pedante trekjes, die op de koop toe
Walthers concurrent is in de liefde: Sixtus
Beckmesser.
Wagner wou met deze ‘regelneef’ een
persoonlijke vete met Eduard Hanslick
uitvechten – de meest gezaghebbende
en meest gevreesde muziekcriticus in het
Wenen van die dagen. Hanslick was een
groot voorstander van het formalisme en
van een heropleving van klassieke vormen
binnen de 19de-eeuwse muziek. Wagners
unendliche Melodie ervoer hij als door en
door vormeloos. Niet Wagner maar Johannes
Brahms was voor Hanslick een lichtbaken
in de eigentijdse muziek.
Gelukkig oversteeg de componist zijn
persoonlijke rancune tegenover Hanslicks
scherpe kritieken door Beckmesser – een
figuur die in komische situaties belandt
maar zelf niet komisch is – deel te laten
uitmaken van een groter betoog over kunst
en regelgeving. Met de figuur van de overijverige
en gefrustreerde Merker mocht
Wagner wel waarschuwen voor een ver-
warring van het doel en de middelen in de
omgang met regels, wezenlijker was voor
hem een pleidooi voor een combinatie van
wijsheid en opstandigheid in ‘de ware
muziek’. Regels moeten door beginnende
kunstenaars worden geassimileerd om vervolgens
ter discussie te worden gesteld,
en om mogelijk nieuwe, subjectieve regels
voort te brengen. De wijze Hans Sachs, die
als geen ander het vak van het Meistergesang
kent en toch openstaat voor vernieuwing,
straalt dit bewustzijn ten volle uit. Mijmerend
onder de geurige vlier voor zijn atelier stelt
hij over Walthers proeflied: ‘Hoe zou ik ook
willen meten wat mij onmetelijk scheen?’
In ogenschijnlijke vormeloosheid en gebrek
aan regels zit misschien een eigen, verfrissende
logica?
Retro-opera?
In Die Meistersinger von Nürnberg vinden we
behalve liederen met archaïsche wendingen
traditionele vormen die fundamenteel onverzoenbaar
lijken met het muziekdrama dat
Wagner op dat moment beoefende: plechtige
marsen, protestantse koralen, koorscènes en
ensembles, waaronder een prachtig kwintet
waarmee Walthers meesterlied ten doop
wordt gehouden. In samenhang met de diatonische
taal waarvan Wagner zich ingenieus
en gedoseerd bedient, wordt de indruk
gewekt van een traditionele romantische
opera met aparte zangnummers. Retroopera
die terug lijkt te vallen op het recept
van de grand opéra met zijn massascènes
en extraverte lyriek. Modellen van opera
waartegen Wagner zich juist fel had afgezet
en die hij intussen ver achter zich had gelaten.
Maar de vele verwijzingen naar vroeger
hadden hun kader in een welbewuste
muziekdramatische strategie. Wagner wou
ons overtuigen van de levensvatbaarheid
van de traditie en meer nog van het ‘progres-
sieve muzikale potentieel’ (Goehr) van de
overgeleverde vormen. De ‘toekomstmuziek’
waarvan Wagner droomde en die hij in vervulling
zag gaan in zijn eigen oeuvre, kreeg
als het ware een eigen stamboom in Die
Meistersinger von Nürnberg.
‘Het klonk zo oud, maar was toch zo
nieuw’ (‘Es klang so alt, und war doch so
neu’), zo typeerde Sachs het teruggefloten
eerste lied van Walther. Het is de artistieke
moraal van de hele opera, de sleutel tot
Wagners kunstfilosofische agenda en de
bestaansreden van de ingenieuze verstrengeling
van oude vormen en muzikaal modernisme
die Wagners Die Meistersinger von
Nürnberg zo uniek maakt.
Richard Wagner

Marc Albrecht (Foto: Monika Rittershaus)
Interview Die Meistersinger von Nürnberg
Michel Khalifa
De melodie van de taal
Marc Albrecht heeft veel ervaring met Wagner, maar dirigeert voor het eerst Die Meistersinger
von Nürnberg. ‘Ik verlang naar de fonkeling van kleur die deze partituur zo speciaal maakt,’ zegt
hij. ‘Meistersinger heeft een Mendelssohn-achtige lichtheid en glans. Wagner keert hier terug
naar een bescheiden orkestbezetting, wat dit werk romantisch maakt in de originele betekenis
van het woord.’
Wat een contrast met de monumentale
en zwaarmoedige uitstraling van de Ring,
Parsifal en vooral Tristan und Isolde, een
muziekdrama dat Albrecht heel vaak heeft
gedirigeerd! ‘Tristan en Meistersinger verhouden
zich tot elkaar als yin en yang. In
chronologisch opzicht vormen ze een tweeling,
maar Tristan roept een geheel andere
wereld op, een wereld van duisternis en
schaduwen. Dit is al in het orkest te horen
met een ver doorgevoerde chromatiek, het
gebruik van lage registers en bijzondere
instrumenten als de basklarinet en de althobo
die in Meistersinger geheel ontbreken.
Meistersinger is veel zonniger en heeft een
ongecompliceerde muzikale taal, althans
aan de oppervlakte.’
Want Meistersinger is moeilijker te dirigeren,
benadrukt Albrecht. ‘Het vereist
constant manoeuvreren, gas terugnemen,
schakelen. Als Tristan een snelweg is, dan
is Meistersinger een bochtige bergweg. In
Tristan is de taal een muzikaal gestructureerde
symfonische taal, in Meistersinger
moet je veel meer op de tekst reageren.
Het libretto van Meistersinger vraagt om
een andere tekstvoordracht en een zeer
flexibel tempo. Hier is sprake van een
“Konversationston”, eigenlijk een reeks
gebonden recitatieven die in elkaar overgaan.
Richard Strauss heeft zich hierdoor
laten inspireren: hij wees zijn librettist
Hofmannsthal expliciet op Meistersinger
voordat ze samen aan Der Rosenkavalier
begonnen.’
Kleine adempauzes
‘Een andere uitdaging voor de dirigent is om
de begeleiding van de zangers licht en fris te
houden. Het orkest is uitgedaagd zich soms
discreet op te stellen om een kamermuziekachtige
sfeer te laten ontstaan. Bij Meistersinger-uitvoeringen
die overwegend ‘wagneriaans’
klinken ga ik me vervelen. Meistersinger
is een komedie; daarin hoort de XXLklank
niet te domineren.’
Bij Wagner bestudeert Marc Albrecht de
partituur altijd eerst vanuit de tekst, op zoek
naar de duiding en betekenis van elk zinsdeel.
‘Een Wagnerdirigent moet de melodie
van de taal heel goed aanvoelen. Het helpt
uiteraard dat Duits mijn moedertaal is,
maar dat mag geen voorwaarde zijn. Neem
bijvoorbeeld Janáček, ook zo’n componist
bij wie het ritme van de tekst bepalend is
voor de muzikale voortgang. Ik spreek geen
Tsjechisch, maar als ik een opera van
Janáček voorbereid, zorg ik ervoor dat ik de
betekenis en de uitspraak van elk afzonderlijk
woord ken.’
‘Wagner vermeldt geen precieze tempoaanduidingen
in de partituur. In zijn jonge
jaren gaf hij nog wel metronoomcijfers aan
maar hij is er na Tannhäuser mee opgehouden.
16
Wat Wagner wel heel precies meecomponeert,
zijn de plekken in de tekst waar kleine
adempauzes komen. Als dirigent beweeg je
met de tekst mee. Dat is de beste manier om
dramatische situaties vorm te geven.’
Albrecht tekent golven met zijn handen,
alsof hij onhoorbare muziek aan het dirigeren
is. Ontwikkelt hij dan zijn gestiek thuis
achter de werktafel?
‘Nee, ik denk nooit na over gebaren voordat
ik met het orkest begin te repeteren. Ik
probeer me elk detail in de partituur plastisch
voor te stellen en ik sta stil bij de betekenis,
de kleuren, de spanning, de balans en
de bijzondere harmonische wendingen.
Tijdens de repetities ontstaan mijn gebaren
vanuit mijn voorstellingsvermogen én vanuit
de klank van de musici. Ik streef naar een
evenwicht tussen wat ik zelf denk en wat ik
hoor.’
Twee alter ego’s
De chef-dirigent van het Nederlands
Philharmonisch Orkest prijst zich gelukkig
dat zijn orkest zo vertrouwd is met Wagners
muziek. Hij vindt het een extra voordeel dat
een lyrisch werk als Meistersinger op de lessenaars
staat nadat zijn musici zich in april
hebben gemeten met de dramatische en
groots opgezette Walküre. Maar waar gaat
Meistersinger uiteindelijk over?
‘Meistersinger is in de eerste plaats een
werk over kunst. Hans Sachs en Walther von
Stolzing zijn uiteraard twee alter ego’s van
Wagner. De beheersing die de avant-gardist
Stolzing zichzelf moet aanleren doet denken
aan de muzikale beperkingen die Wagner
zichzelf in Meistersinger oplegt na het wilde
muziekdrama Tristan. Creatief omgaan met
de regels, daar komt het op neer. Stolzing
moet hier aanvankelijk erg aan wennen,
maar bewijst in zijn slotlied dat hij een
betere kunstenaar is geworden.’
‘Sachs, met al zijn levenservaring en
kunstbesef, leert Stolzing hoe hij een meester
kan worden en hoe hij zijn eigen leven in
goede banen kan leiden. De ridder Walther
von Stolzing maakt een interessante ontwikkeling
door. Eerst moet hij zich als het ware
verlagen tot het sociale niveau van Sachs en
zijn gezellen, die allemaal burgers zijn.
Daarna kan hij weer geestelijk groeien en
wordt hij een completer mens. Dat laatste is
in wezen wat Hans Sachs aan het eind van
ons allemaal verlangt: koester wat je hebt,
wees zuinig op kunst en cultuur! Deze boodschap
lijkt me erg actueel.’
Interview Die Meistersinger von Nürnberg
Kasper van Kooten
Walther: gepassioneerd
en impulsief
Roberto Saccà staat al jarenlang te boek als een van dé Mozarttenoren van zijn generatie, zong
Verdi’s lyrische partijen en maakt inmiddels ook furore in Strauss- en Wagnerrollen. In juni debuteert
hij in Amsterdam als Walther in Die Meistersinger. Een gesprek met deze Duits-Italiaanse zanger
over zijn muzikale wortels, de partij van Walther en Wagners ‘italianità’.
Het interview vindt een dag voor de première
van Idomeneo in Frankfurt plaats, waarin
Saccà de titelrol zal zingen. Spannend
genoeg, maar door een ongelukje heeft de
zanger een blessure aan zijn voet opgelopen,
waardoor hij de voorstelling met krukken zal
moeten zingen. Gaat dat lukken?
‘Het komt goed, het is natuurlijk niet ideaal,
maar aangezien ik in deze productie als
oorlogsveteraan word neergezet, en ik aan
het eind sowieso in een rolstoel het toneel
op moet, gaat het nog. Als ik Alfredo in La
traviata had moeten zingen, was het onmogelijk
geweest. Het is natuurlijk ietwat nadelig
voor het zingen, maar we komen er wel uit.’
Hoewel Idomeneo wel vaker gezongen
wordt door tenoren die het Mozartvak al een
beetje ontgroeid zijn, vraagt het waarschijnlijk
toch een andere techniek dan bijvoorbeeld
Walther? ‘Ik heb in mijn carrière heel
veel Mozart gezongen, maar in de laatste
jaren heb ik mijn aandacht verlegd naar
ander repertoire. Op zich kan een rijpere
zanger ook best Tamino’s blijven zingen,
maar de hedendaagse smaak neigt er naar
om Mozart met lichtere stemmen te bezetten.
En je merkt dat je stem zich ontwikkelt.
Coloraturen zingen kan ik nog steeds, maar
het gaat minder vanzelfsprekend. Dat is echter
een natuurlijke, organische ontwikkeling.
Er komen mooie partijen voor in de plaats,
zoals Wagners Walther en Lohengrin,
Strauss-rollen en Don José uit Carmen.
Bij deze rollen moet je echter net zo goed
slank en gezond zingen, dus zo groot is het
verschil nu ook weer niet. Ook wanneer ik
Duits repertoire instudeer, probeer ik eerst
het legato en de ‘dolcezza’ van O sole mio
te krijgen, en vervolgens de tekst in deze
zanglijn in te passen.’
Winbergh en Gedda
Onze laatste Stolzing in 2000 was Gösta
Winbergh, een tenor die net als Saccà langdurig
Mozart en belcanto heeft gezongen,
en pas laat de overstap naar Wagnerrollen
heeft gemaakt. Voorzag Saccà dat zijn carrière
zich ook zo zou ontwikkelen? ‘Op jonge
leeftijd had ik eerder de verwachting dat ik
naar het Italiaans repertoire toe zou groeien.
In Zürich kwamen we enkele jaren geleden
op het idee om Strauss te proberen, en zo
ben ik langzaam meer naar het Duitse vak
getrokken. Dat kun je maar gedeeltelijk
plannen. Ik had ook best Trovatores en Aida’s
willen zingen, maar dit is eenvoudig hoe het
loopt. Mijn carrière lijkt inderdaad op die van
Winbergh, die ik zeer bewonder en met wie
ik ook nog op de bühne gestaan heb. Hij is
tot in zijn Wagnerperiode Mozart blijven
zingen, en hij vormt, net als Neil Shicoff,
een model waaraan ik me kan spiegelen.
Een ander groot voorbeeld is Nicolai Gedda,
17
van wie ik enkele lessen heb genoten. Wat
mij betreft is hij een van de grootste en
meest veelzijdige tenoren ooit.’
Saccà is zoon van een Siciliaanse vader
en een Duitse moeder, een vanuit muzikaal
perspectief bijzondere combinatie. Hoe ziet
hij zijn muzikale identiteit? ‘Ik ben in Duitsland
opgegroeid en heb daar ook mijn zangopleiding
genoten, waardoor ik meer Duitser
dan Italiaan ben. Anderzijds heb ik natuurlijk
wel het een en ander van de Italiaanse
cultuur meegekregen.’
Belcanto-achtig
Opvallend aan Die Meistersinger is dat
deze opera een viering van de Duitse cultuur
en muziek is, terwijl de partij van Walther
eigenlijk Italiaans gezongen moet worden,
en zijn karakter bovendien wel iets weg
heeft van dat van een Italiaanse tenor:
‘Zeker! Ondanks Wagners verheerlijking van
Duitse cultuur was hij immers ook verknocht
aan Italië. De partij is heel belcanto-achtig
geschreven. Mijn roldebuut maakte ik in
Zürich onder de Italiaanse dirigent Daniele
Gatti, die me hielp om het vloeiende, lyrische
in de partij te leggen. Walther heeft inderdaad
een zeer gepassioneerd en impulsief
karakter, zoals een Italiaan. Aan het begin
van de opera is hij een soort Napolitaanse
zanger, die vol overtuiging zijn lied ten
gehore brengt. Door de lessen van Sachs
leert hij geleidelijk om ook het beschouwelijke,
introspectieve in zijn kunst te ontwikkelen.
In het Prijslied komen deze twee
componenten, spontaniteit en reflectie, die
je inderdaad als Italiaans en Duits zou kunnen
beschouwen, tot een ultieme symbiose.’
In de loop van het jaar zal Saccà de partij
van Walther ook in Salzburg en Zürich zingen,
maar eerst is het tijd voor zijn debuut bij De
Nederlandse Opera: ‘Ik heb wel enkele keren
in Nederland gezongen, maar nooit in dit
theater. Ik verheug me erop. Marc Albrecht
heeft een grote reputatie, en Amsterdam en
David Alden ken ik van de zeer geslaagde
Ercole amante-productie uit 2009. En jullie
hoeven niet te vrezen dat Walther zijn
Prijslied vanuit een rolstoel voordraagt,
hoor. Binnen drie weken ben ik waarschijnlijk
weer helemaal fit!’
Roberto Saccà (Foto: Luca Zanier)

David Alden (Foto: Mikhail Rashkovsky)
Interview Die Meistersinger von Nürnberg
Klaus Bertisch
Niet al te letterlijk
David Alden wist in de afgelopen seizoenen vooral met zijn humoristische interpretaties van barokopera’s
het Amsterdamse publiek te overtuigen. Maar ook al had hij juist met werken uit de begintijd
van het genre veel succes aan vele andere internationale operahuizen, toch is hij als regisseur
niet vast te pinnen op één enkele stijlperiode of één bepaald genre. Vooral Wagner, Verdi (200ste
geboortedag) en Britten (100ste geboortedag), die in 2013 worden geëerd, behoren tot de belangrijkste
componisten in zijn zeer gevarieerde regie-oeuvre.
Net nu hij zich na Ercole amante van Cavalli
en Deidamia van Händel bij De Nederlandse
Opera lijkt te ontwikkelen tot barokspecialist,
verrast David Alden de operabezoekers met
een nieuwe enscenering van Richard Wagners
Die Meistersinger von Nürnberg. Toch is het
regisseren van een Wagneropera voor hem
geen onbekend gebied. Meer dan eens ensceneerde
hij Tristan und Isolde al, en bij de
Bayerische Staatsoper was zijn Tannhäuser
te zien. Daar sprong hij ook in om de door
Herbert Wernicke begonnen Ring des
Nibelungen na Das Rheingold te voltooien,
toen de Duitse regisseur onverwacht was
gestorven. ‘Ik moest zo ongeveer van de ene
op de andere dag beslissen om dit door een
collega begonnen mammoetproject voort te
zetten.’ Binnen twee tot drie maanden moest
een concept worden bedacht voor de grootste
operaonderneming die men zich kan
voorstellen. Samen met Gideon Davey, die
ook de decorontwerper voor de Meistersinger
is, kwamen onder enorme tijdsdruk
Die Walküre, Siegfried en Götterdämmerung
tot stand. Voor zijn ontwikkeling als regisseur
en voor zijn benadering van Wagner ziet
Alden de kleinzoon van de componist als
toonaangevend: Wieland Wagners nieuwe
Bayreuther ensceneringsstijl uit de jaren
’50 en ’60 maakte op de jonge Amerikaan
zo’n indruk dat hij besloot operaregisseur
te worden, net als overigens zijn tweelingbroer
Christopher.
Lachen bij Wagner
Dat Wagner en humor niet mijlenver uit
elkaar hoeven te liggen, bewees David
Alden later als inmiddels ervaren en succes-
vol regisseur juist bij dat Ring-project in
München met zijn enscenering van Siegfried.
Hij toonde de banaliteiten van alle dag op
zo’n pittig-komische wijze dat al het heroïsche
en edele, dat zo sterk aanwezig is in de Ring
en bij Wagner in het algemeen, meteen
ruimte ging bieden aan een schelmse humor.
Als je Aldens Siegfried had gezien, wist je
ook meteen waarom juist deze opera vaak
wordt aangeduid als het scherzo van de
tetralogie.
‘Je moet niet alles zo bloedserieus nemen,’
stelt de Amerikaan kort voor het begin van
de repetities van de Meistersinger in Amster-
dam. ‘In Wagner zit ook heel veel ironie. Die
wil ik zichtbaar maken. Natuurlijk is zijn
muziek zwaar en romantisch. Dat blijf je
merken, maar er moet iets tegenover worden
gesteld. Terwijl in Tristan und Isolde alles
echt diep wordt gevoeld, moet je de Wagner
van Meistersinger niet al te letterlijk nemen.
En natuurlijk is Wagner de beste verkoper
van zichzelf. Hij wist hoe hij zijn publiek en
zijn weldoeners tot zijn slaven kon maken.
Daarom is het voor een regisseur vaak ook
goed om een zekere afstand tot de muziek,
tot het stuk te bewaren. De muziek heeft een
boodschap maar de ware betekenis vind je
vaak pas wanneer je een bepaalde distantie
creëert.’
Scepsis
Daar komt natuurlijk bij dat het bij Meistersinger
gaat om Wagners enige echte komische
opera (als we het vroege Liebesverbot buiten
beschouwing laten). Toen hij tijdens Siegfried
in een creatieve crisis was geraakt, onderbrak
de componist het werken aan dit deel
van de Ring voor enkele jaren en schiep twee
opera’s die aanvankelijk gepland waren als
klein, licht en overzichtelijk: Tristan en
Meistersinger. Hierbij wordt duidelijk dat de
twee ‘humoristische’ Wagneropera’s dicht
bij elkaar liggen en dat als contrast juist de
diepe ernst ook niet ver weg is.
Maar net zoals je bij de Ring misschien de
humoristische elementen achter de serieuze
façade zou moeten blootleggen, wil David
Alden ook bij Meistersinger de sceptische
ondertoon van de getoonde maatschappij in
het historische Neurenberg aan het licht
brengen. ‘Wagner is een componist die altijd
probeert zijn publiek voor zich in te nemen.
Precies daarom moet je sceptisch blijven
ten opzicht van wat hij ons aan het oppervlak
wil vertellen.’ Dat slaat niet alleen op de
Neurenbergse maatschappij, waarmee de
18
19
toeschouwer wordt geconfronteerd – volgens
Alden een soort Disneyland-versie van een
ideale Duitse stad – maar ook op de figuur
van Hans Sachs. Misschien wilde Wagner
hier een geïdealiseerd beeld van zichzelf
schilderen: een individuele kunstenaar, een
buitenstaander die steeds meer tot vertegen-
woordiger van een maatschappij wordt en
die zich steeds meer thuisvoelt in die rol.
Hij wordt binnengetrokken in een discussie
over oud en nieuw. Voor Alden is het daarbij
belangrijk om te benadrukken dat het naar
zijn mening in dit stuk veel meer gaat om de
kunst dan om politieke achtergronden.
Sachs
In zijn beroemde slottoespraak voelt Sachs
zich geroepen tot het geven van een politiek
statement over de kunst. Een man in een
midlifecrisis, die bang is dat invloeden van
buiten te veel terrein winnen en daardoor de
geest van de kunst gaan beheersen. ‘Daarbij
wilde ik ook de strijd laten zien die in de
man zelf woedt. Hoe hij probeert het goede
te doen en te zeggen. In mijn ogen overwint
hij in zijn slottoespraak, die zo veel en zo fel
bediscussieerd en bekritiseerd is, zijn eigen
ijdelheid. Voor mij gaat het daarin vooral
over de kunst, maar ook spreekt er de hele
paranoia uit waaronder de kunstenaar Sachs
gebukt gaat. Er is de druk van buiten en de
gevaarlijke krachten die daarbij een onge-
wenste en vreselijke uitwerking kunnen uitoefenen.
Aan deze druk dragen ook de
Meesters het hunne bij: mensen met geld,
succesvolle zakenlieden die iets in de melk
te brokkelen hebben en dat ook laten merken.
Sachs is de enige die dat in een groter
verband brengt.’ Daarbij interesseert Alden
zich ook zeer voor de rol van het volk. Wie is
deze massa werkelijk? Welke macht kan ze
uitoefenen? En hoe kan men bij dit volk
belangstelling voor kunst opwekken en die
belangstelling levend houden? Dit is voor de
regisseur een centraal thema en bovendien
ook voor de toeschouwers van nu heel actueel.
In de derde akte komen al deze elementen,
die al eerder in het stuk worden aangeduid,
bij elkaar.
Nieuwe tijd
Daarbij komt de figuur van Walther von
Stolzing de functie van een katalysator toe.
Alden: ‘Zijn muziek is inspirerend en brengt
een soort chemische reactie tot stand. Hij
raakt daarmee een zwakke plek van zijn tijd
en zijn onconventionele lied maakt duidelijk
dat er ook in de maatschappij een nieuwe
tijd aanbreekt. Toch moet je op dit nieuwe
niet zomaar blind vertrouwen. De chemische
reactie kan iets heel afschrikwekkends hebben,
zoals je ook niet blind moet vertrouwen
op het C-groot van de finale, op de schijnbare
harmonie. Het stuk opende ook in C-groot,
waarna de problemen pas begonnen. Aan
het einde zijn we aangekomen bij een nieuwe
tijd, maar hoe alles zich verder zal ontwikkelen,
moet je eerst nog maar afwachten. In
ieder geval is Sachs, ook al richt hij zich aan
het eind van het stuk tot iedereen, in mijn
ogen toch eigenlijk een zeer eenzame figuur.’
Dit brengt ons gesprek op Beckmesser,
de andere eenzame buitenstaander in deze
opera. Ook hij is in Aldens ogen een bevoorrecht
man in een hoge positie, die een sar-
casme heeft ontwikkeld – zowel in zijn omgang
met regels en wetten als in zijn omgang
met de mensen. ‘Hij heeft een merkwaardige,
haast bizarre verhouding tot Sachs. Je zou
bijna denken dat ze ooit iets met elkaar hebben
gehad.’ Wagner schiep met zijn Beckmesser
de karikatuur van een criticus en hij
had daarbij zijn felste tegenstander Eduard
Hanslick voor ogen, die in zijn recensies
over Wagners muziek geen goed woord
overhad voor de uit Leipzig afkomstige
componist. Voor de regisseur is Beckmesser
geen figuur die bereid is de smaad die men
hem aandoet te vergeven en hij ziet in de
stadsschrijver ook trekken van Wagner zelf.
Culturele utopie
Al met al beschouwt David Alden Die
Meistersinger als een sociale komedie, aan
de ene kant humoristisch en geestig, aan de
andere kant politiek en scherp. ‘De opera
heeft iets van het sarcasme van Molière,
toont ons geraffineerde sociale lagen, die
met culturele wapens een concurrentiestrijd
uitvechten. Dat is gevaarlijk en inspirerend
tegelijk.’ Daarbij vertegenwoordigen voor
hem de persoonlijke verhalen die in het stuk
worden verteld slechts één niveau. De sociale
structuur is de tweede laag. ‘Het gaat om
een culturele utopie die hier wordt ontwikkeld
en waarbij je duidelijk merkt dat de
politiek op alles invloed heeft en dat kunst
zo ook voor politieke doeleinden kan worden
ge- en misbruikt.’
Hiermee duidt de regisseur concreet op
wat er na de wereldpremière met dit stuk is
gebeurd. Het nationaalsocialisme misbruikte
Meistersinger tijdens de ontwikkelingen
van de jaren ‘30 van de 20ste eeuw voor politieke
doeleinden. Maar wat zijn enscenering
betreft, maakt Alden heel duidelijk dat hij
die níét in de nazitijd wil laten spelen: ‘Ik wil
mijn eigen Neurenberg scheppen!’ verklaart
hij gedecideerd. En in dit Neurenberg wordt
het einde niet één groot feest der integratie.
Het zal een open einde zijn, waarbij er twijfel
heerst of de kunst en de gemeenschap werkelijk
nader tot elkaar zijn gekomen. Dat er
niettemin tijdens deze lange Wagneravond
zeker mag worden gelachen, gefantaseerd
en geglimlacht, wordt voor de toeschouwer
alleen al gegarandeerd door de naam van
de regisseur, die in het verleden zulke amusante
en dromerig-speelse producties wist
te creëren als de barokopera’s waaraan het
Amsterdamse publiek zoveel plezier heeft
beleefd. Daarbij zal hij zich Wagners humor,
die de in Saksen geboren componist beslist
ook bezat, op zijn zeer persoonlijk wijze
eigen maken, om deze vervolgens te delen
met het publiek in het Muziektheater.
Vertaald door Frits Vliegenthart
Op maandag 27 mei om 20.00 uur vindt
in het Goethe Institut Amsterdam,
Herengracht 470, een boekpresentatie
plaats naar aanleiding van Wagners
200ste verjaardag (22 mei). Voor het eerst
verschijnt een Nederlandse vertaling van
Wagners geschrift Das Kunstwerk der
Zukunft, waarin hij het fundament legt
voor zijn ideeën omtrent het ‘Gesamtkunstwerk’:
Richard Wagner
Het kunstwerk van de toekomst
Vertaald, ingeleid en geannoteerd door
Dr. Philip Westbroek
Met een voorwoord van Klaus Bertisch
Uitgeverij IJzer
Deidamia (Foto: Ruth Walz)

Opera in het park 2011 (Foto: Marjolijn Vis)
Opera in het Park 2013
Rheingold op de Rijn
In 2013 is de 200ste geboortedag van
Richard Wagner, en het 190ste jubileum van
het oudste symfonieorkest van Nederland:
het Utrechts Studenten Concert. Om deze
gelegenheden te vieren vindt in juli 2013
een revolutionaire muziektheaterproductie
plaats: Rheingold op de Rijn.
In samenwerking met o.a. De Nederlandse
Opera, de Nationale Reisopera en Opera Zuid
brengt deze productie Wagners Rijngoud
terug naar zijn artistieke oorsprong: de rivier
de Rijn.
Twee muziektheatervoorstellingen, Wagners
opera Das Rheingold en de symfonische
show The Wagner Experience, worden in
hun geheel ingescheept in het ruim van
een vrachtschip en op het water van de
Rijn uitgevoerd.
Binnen in het schip vindt de bezoeker een
volwaardig theater met een cast van 14
topzangers uit Nederland en buitenland,
het 80-koppige USConcert-symfonieorkest,
en plaats voor 500 man publiek.
20
Het Rheingold-theater zal de loop van de Rijn
volgen en uitvoeringen geven in verschillende
steden in Nederland en Duitsland: Koblenz,
Duisburg, Arnhem, Utrecht, Amsterdam,
Rotterdam.
Beleef opera bij ondergaande zon!
DNO houdt samen met het Holland Festival
een mooie traditie warm en presenteert
wederom: Opera in het Park!
Op 20 juni wordt Wagners Die Meistersinger
von Nürnberg live uitgezonden vanuit het
Muziektheater, op een grootscherm in het
Amsterdamse Oosterpark.
Wees welkom en geniet gratis van deze
indrukwekkende opera! Kom met vrienden
of familie, een gevulde picknickmand en een
warm kleed.
Donderdag 20 juni 2013
Oosterpark Amsterdam
Van 17.30 tot 22.55 uur
Toegang gratis
Kijk voor meer informatie op:
www.dno.nl/operainhetpark
Ervaar Wagner op het water van de Rijn
in juli 2013. Voor meer informatie kijk op
www.rheingold2013.com.
CMS – Europees partner van DNO
De reis van je leven
en drie sinaasappels
Onder deze wat vreemde titel wil ik u graag
deelgenoot maken van onze bijzondere
OperaLounge-bijeenkomst voor young
professionals rondom de opera L’amour des
trois oranges. In een prachtig gedecoreerde
lounge op de entresol van het Muziektheater
kwam in maart namelijk een zeer diverse
groep jonge mensen samen om na te denken
over de reis van hun leven, in letterlijke en
figuurlijke zin.
Zowel jonge juristen van CMS als medewerkers
van De Nederlandse Opera hadden
voor deze avond relaties uitgenodigd tussen
de 30 en 40 jaar, wat een groep met een interessante
mix van achtergronden opleverde:
zestig young professionals afkomstig van
banken, accountancykantoren, gemeenten,
spoorwegen, de media, ontwerpbureaus,
musea en andere culturele instellingen;
allemaal op hun manier bezig met het vinden
van hun weg in hun zakelijke en persoonlijke
leven.
Om dit thema in te leiden hadden wij
Chris Zegers bereid gevonden om die avond
te vertellen over de reis van zijn leven. Deze
succesvolle acteur, presentator en muzikant,
onder meer bekend van het reisprogramma
3 op Reis van BNN, studeerde economie,
woonde en werkte in het buitenland en
maakt reportages op de meest uiteenlopende
plekken op aarde. Zijn reizen hebben hem
veel geleerd over het leven en de invloed die
je zelf hebt op het verloop daarvan.
21
In een wervelend verhaal met veel mooie
anekdotes vertelde hij ons over de zeer
uiteenlopende stappen in zijn carrière: van
accountmanager kaas in Azië, profvoetballer
in Singapore, (vroeger) stotterende TV-acteur,
zanger in een rockband met zijn moeder als
grootste fan, tot presentator van reisprogramma’s
en acteur in uiteenlopende films.
Hoewel een aantal stappen in zijn loopbaan
volgens Chris ook te maken hadden
met puur geluk, gaf hij ons mee dat je vooral
zelf aan zet bent. Een factor van groot belang
daarbij is onbevangenheid. Wanneer je de
kansen die op je pad komen vooral bekijkt
vanuit beperkingen in plaats van vanuit
mogelijkheden, beperk je op voorhand je
kansen op (meer) geluk. Dit geluk kun je
zowel in je zakelijke als in je persoonlijke
leven vinden, of in de ultieme situatie in
allebei. Vaak is er echter meer aandacht
voor de zakelijke kant van een persoon.
Zo is de eerste vraag bij een ontmoeting
vaak “Wat doe je?” en niet “Wie ben je?”
Mooi om te zien dat de aanwezigen na zijn
verhaal elkaar juist die laatste vraag stelden
en meer vanuit de gedachte van de persoon
achter de baan kennismaakten. Dit leverde
zeer geanimeerde gesprekken op. Dat de
prins uit L’amour des trois oranges uiteindelijk
ook zijn eigen pad volgde en onbevangen
zijn geluk vond bij een prinses die geboren
werd uit een sinaasappel, paste goed bij het
thema. Ik hoop dan ook dat de aanwezige
young professionals van deze OperaLoungeavond
hebben genoten en dat wij hun ‘food
for thought’ hebben meegegeven voor de
reis van hun leven.
Dolf Segaar
Managing Partner
Chris Zegers (Foto: J. Koopmanschap)

Scènes uit Death in Venice (Foto’s: Johan Jacobs)
Death in Venice
Prijs, prijs mijn macht,
schoonheid is de spiegel van de geest. (Stem van Apollo)
De Duitse schrijver Gustav von Aschenbach
wordt steeds meer gekweld door twijfels
over zijn kunst en reist af naar Venetië in de
hoop daar inspiratie op te doen. Hier raakt
hij totaal in de ban van Tadzio, een beeldschone
jongen van Poolse afkomst. In hem
ontdekt hij de pure en perfecte schoonheid
waar hij zijn hele leven naar heeft gezocht.
Zelfs wanneer Venetië wordt getroffen door
een cholera-epidemie, beslist Aschenbach
om daar te blijven, om maar dicht bij Tadzio
te kunnen zijn.
22
23
wo 3 jul 2013 première 19.30 uur
vr 5 jul 19.30 uur
zo 7 jul 13.30 uur
Het Muziektheater Amsterdam
Kaartverkoop is reeds begonnen.
Bij het ter perse gaan van deze Odeon zijn er
nog kaarten verkrijgbaar.
Bel het Kassa-bespreekbureau: 020-625 5455
Online reserveren: www.dno.nl
Inleidingen door Chris Engeler
Plaats: Muziektheater (foyer 2de balkon)
Tijd: 45 minuten voor aanvang van iedere
voorstelling, dus 18.45 uur (avond)/12.45 uur
(matinee)
Lengte: ± 30 minuten
Toegang: gratis op vertoon van een
plaatsbewijs voor de voorstelling van die dag
Met steun van de Vereniging Vrienden
van De Nederlandse Opera
Dinerbuffetten
Bij de avondvoorstellingen van Death in Venice kunt
u ge nie ten van een diner buffet in de foyer van
het Muziektheater. Zo bent u gegarandeerd op
tijd voor de opera. Reserveren: 020-625 5455
of via www.muziektheater.nl/kaarten.
Benjamin Britten 1913-1976
Death in Venice
An Opera in Two Acts, op. 88
libretto
Myfanwy Piper
gezelschap
ENO Chorus and
Technical/Production team
muzikale leiding
Edward Gardner
regie
Deborah Warner
decor
Tom Pye
kostuums
Chloe Obolensky
licht
Jean Kalman
choreografie
Kim Brandstrup
Gustav von Aschenbach
John Graham-Hall
The Traveller/The Elderly Fop/
The Old Gondolier/The Hotel Manager/
The Hotel Barber/The Leader of the Players/
The Voice of Dionysus
Andrew Shore
The Voice of Apollo
Tim Mead
Rotterdams Philharmonisch Orkest
Productie van English National Opera 2007
Coproductie met de Brusselse Muntschouwburg
De voorstelling duurt circa 2 uur en 50 minuten.
Er is 1 pauze.
De opera wordt in het Engels gezongen,
Nederlands en Engels boventiteld.
Het operaboek Death in Venice is verkrijgbaar
in het Muziek theater. Daarin staan onder meer
een uitgebreide synopsis en het libretto in het
Engels en het Neder lands. De prijs is 8.
Het Muziektheater Amsterdam presenteert

Benjamin Britten en Peter Pears
Achtergrond Death in Venice
Frits Vliegenthart
Brittens laatste opera
Bij de titel Death in Venice zullen meer mensen denken aan de beroemde film van Luchino Visconti
dan aan de laatste opera van Benjamin Britten. Voor beide meesterwerken, die onafhankelijk van
elkaar tot stand kwamen, vormde Thomas Manns novelle Der Tod in Venedig het gegeven.
‘Ik hoopte vurig dat ik dit stuk nog zou kunnen
afmaken voordat er iets gebeurde. Het
zou waarschijnlijk de laatste grote operarol
voor Peter [Pears] zijn. Al een hele tijd had
ik over deze opera nagedacht en het project
was al eens uitgesteld. Ik moest nu flink
doorwerken.’ Aldus Benjamin Britten, terugblikkend
naar de jaren 1971-1973, in een
interview voor The Times (30 december ’74).
Britten leed aan een ernstige hartkwaal, die
uiteindelijk zijn dood zou betekenen. Zozeer
was hij echter gebrand op het voltooien van
de opera in kwestie, Death in Venice, dat
hij een operatie, die in de herfst van ’72 al
dringend noodzakelijk was, doorschoof tot
na het voltooien van de partituur, voorjaar
’73. Tijdens de ingreep, die maar liefst zes
uur duurde, kreeg de componist een lichte
beroerte, waarna hij zijn rechterhand niet
meer goed kon gebruiken. Pianospelen
behoorde definitief tot het verleden en
slechts met de grootste moeite kon hij nog
zelf muziek noteren.
Hoewel Britten op 1 juni uit het ziekenhuis
werd ontslagen, was hij nog veel te zwak om
op de 16de de wereldpremière van Death in
Venice tijdens het Aldeburgh Festival bij te
wonen. Het eerste wat hij daarvan meekreeg,
was een live via de radio uitgezonden voorstelling
op 22 juni. Pas tijdens een min of
meer besloten uitvoering – net als de
wereldpremière in de voormalige moutverwerkingsfabriek
The Maltings in Snape – kon
hij op 12 september zijn stuk zien worden
opgevoerd. Later die maand was hij aanwezig
toen Death in Venice in Royal Opera
House Covent Garden werd gepresenteerd.
Groot geluk putte Britten uit de lof die Peter
Pears, zijn levensgezel, kreeg voor de vertolking
van de hoofdrol, die speciaal voor diens
stem was geschreven.
Een stevige uitdaging
Hoe was Britten eigenlijk op het idee gekomen
om de novelle Der Tod in Venedig van
Thomas Mann als basis te gebruiken voor
een opera? In ieder geval niet, zoals vaak
wordt beweerd, door Luchino Visconti’s
beroemde film uit 1971, want de componist
liep, naar eigen zeggen, al eerder rond met
plannen in die richting. Eerder een ongelukkig
toeval dus, temeer omdat in de film de
mooie beelden van Venetië volmaakt samengaan
met de prachtige muziek van Gustav
Mahler, op wie Visconti zijn hoofdpersoon –
subliem gespeeld door Dirk Bogarde – heeft
geënt: ‘Ik denk dat dit Manns werkelijke
bedoeling was, er zijn duidelijke aanwijzingen
voor,’ aldus de geniale regisseur. De
voornaam is wellicht zo’n aanwijzing en ook
het feit dat Mahler in 1911 was gestorven; de
novelle ontstond in de jaren 1911-1912. Hoe
dan ook, hier lag een stevige uitdaging voor
iemand die hetzelfde gegeven tot een opera
wilde bewerken.
In Manns verhaal staat Gustav von
Aschenbach centraal, een schrijver van
middelbare leeftijd die zich in een artistieke
crisis bevindt. Aangemoedigd door een mysterieuze
reiziger vertrekt hij uit München
naar Venetië om daar inspiratie op te doen.
Aldaar raakt hij in de ban van een mooie
Poolse knaap, Tadzio, die voor hem de personificatie
van de Schoonheid is. Ondanks
de gevaren van een cholera-epidemie blijft
Aschenbach in Venetië, waar hij aan die
ziekte zal sterven met een laatste beeld van
Tadzio op zijn netvlies.
Naar Manns eigen zeggen was de novelle
grotendeels gebaseerd op echte gebeurtenissen
uit zijn eigen leven, terwijl hij zich
gewoonlijk liever achter anderen verschool:
‘Niets is verzonnen: de reiziger op het
Noorderkerkhof in München, het sombere
schip vanuit Pola, de oude fat, de onbetrouwbare
gondelier, Tadzio en zijn familie,
het door verwarring met de bagage verhinderde
vertrek, de cholera, de openhartige
medewerker van het reisbureau, de onheilspellende
straatzanger.’ Hoewel Mann zijn
homoseksualiteit nooit zelf naar buiten
bracht, gaf hij zich voor wie hem beter ken-
24 25
den ongewild bloot door de voor zijn doen
opvallend liefdevolle manier waarop hij
Tadzio schilderde. Door de ironische en
nuchtere manier van vertellen in de derde
persoon nam Mann echter enige afstand ten
opzichte van zijn Aschenbach.
Personificatie
Bij Britten was het omgekeerde het geval:
hij identificeerde zich duidelijk in sterke
mate met de naar inspiratie zoekende kunstenaar
en met de man. Terwijl Mann bij het
schrijven van zijn novelle nog maar 36 jaar
was, lag Brittens leeftijd veel dichter bij die
van Aschenbach, een vijftiger. Britten woonde
openlijk samen met de tenor Peter Pears,
geenszins vanzelfsprekend in die tijd. In
opera’s als Albert Herring, A Midsummer
Night’s Dream, Peter Grimes, Billy Budd en
The Turn of the Screw wordt homoseksualiteit,
respectievelijk pederastie, wel aangeduid
maar niet met zoveel woorden benoemd.
In de novelle, de film en de opera moet
Aschenbach, die eerder niet in staat was
tot zelfkennis en daardoor als kunstenaar
vastliep, wel bekennen dat hij van de jongen
houdt. Zoals gezegd is Tadzio – althans in
eerste instantie – met zijn al schoonheid
een personificatie, geen lustobject maar
een symbool. Pas later (in de opera aan het
eind van Akte I) geeft Aschenbach aan zichzelf
toe dat hij de knaap fysiek begeert: de
apollinische kant van de kunstenaar wordt
dan verdrongen door het dionysisch-erotische,
dat hij tot dusver diep had weggestopt.
Fijnzinnige vondst
De librettiste Myfanwy Piper, met wie
Britten ook The Turn of the Screw en Owen
Wingrave had gemaakt, reageerde niet meteen
enthousiast op het voorstel: ‘Het eerste
wat ik dacht toen ik over dit onderwerp hoorde,
was dat het onmogelijk zou zijn, maar
het tweede dat het toch zou moeten kunnen
– omdat Britten dat zei.’ Ze maakte zich
vooral zorgen over de lange monologen en
het volgens haar ontoegankelijke proza.
Piper bewerkte het verhaal tot een reeks
van zeventien korte, in elkaar overvloeiende
scènes, verdeeld over twee akten. In feite
vormt het stuk één lange scena voor Aschenbach,
die de hele tijd op het toneel is.
Britten deed in Death in Venice een aantal
opmerkelijke dingen. Zo zijn de openingswoorden
‘My mind beats on...’ van de protagonist
gezet op een twaalftoonsreeks, als
om aan te geven dat de kunstenaar zijn
gevoel voor richting is kwijtgeraakt. Zijn
recitatieven, waarin hij voornamelijk tot
zichzelf spreekt, worden begeleid door
een piano. Aschenbachs alter ego’s, die
zijn meer duistere, dionysische kanten
vertegenwoordigen, worden alle gezongen
door één bariton: The Traveller, The Elderly
Fop, The Hotel Manager, The Hotel Barber,
The Leader of The Players, en The Voice of
Dionysus. Apollo heeft daarentegen de
stem van een countertenor, wat goed past
bij het verheven, onaardse karakter van de
god.
Het was een fijnzinnige vondst van Britten
om de onbereikbare Tadzio juist níét te laten
zingen maar deze in de persoon van een
danser ten tonele te voeren. Muzikaal krijgt
de jongeling zijn eigen kleur doordat slagwerk,
met name de vibrafoon, telkens gamelanachtige
motieven speelt wanneer hij
verschijnt. Dankzij transcripties door
de componist en ethnomusicoloog Colin
McPhee vond Britten al sinds 1939 inspiratie
in muziek uit India, Japan en Indonesië.
Tijdens een reis naar Bali in de jaren ’50
maakte het horen van de gamelan in zijn
natuurlijke omgeving een onvergetelijke
indruk op hem. Hij was gefascineerd door
de klankkleur en de vormen van de gamelanmuziek.
Een resultaat daarvan was de
muziek voor het ballet The Prince of the
Pagodas.
Ook door middel van toonsoorten krijgen
Aschenbach en Tadzio een eigen signatuur:
voor de eerste (en voor Dionysus) is dat
E-groot, voor de tweede (en voor Apollo)
A-groot.
In het repertoire
Met zijn rijke gelaagdheid (realisme-psychologie-allegorie-mythologie)
is Death in Venice
zowel voor Benjamin Britten als voor zijn
partner Peter Pears een stralende kroon op
de carrière gebleken. Na de uitvoeringen in
Engeland vond het indrukwekkende werk
snel zijn weg naar (uiteraard!) Venetië, New
York, Berlijn, Graz, Düsseldorf, Kassel, Kiel,
München en Bern.
Na Brittens dood nam de belangstelling
tijdelijk af, maar sinds 1980 is de opera volop
teruggekeerd in het repertoire, met voorstellingen
in onder meer Adelaide, Genève, Glas-
gow, Antwerpen, Toronto, Glyndebourne,
Tokio, Genua, Chicago, Buenos Aires, en
in kleinere huizen in Duitsland en Oostenrijk.
Het Muziektheater Amsterdam vertoont
de enscenering die Deborah Warner in 2007
voor English National Opera maakte, een co-
productie met de Brusselse Muntschouwburg.
Death in Venice (Foto: Johan Jacobs)

Kom mee op een prikkelende ontdekkingsreis. Met OperaFlirt beleef je een exclusieve
opera-avond. Maak kans op een van de veelgevraagde plaatsen die we voor dit bijzondere
programma gereserveerd hebben. Samen met anderen geniet je van een unieke voorstelling.
OperaFlirt-avonden 2013 - 2014
Armide (okt 2013), De speler (dec 2013), Lucia di Lammermoor (mrt/apr 2014),
Faust (mei 2014), Falstaff (jun 2014)
Mijn eerste opera-ervaring…
Fred Lingen
Artistiek adviseur DNO,
tevens erelid van de
Vereniging Vrienden van
De Nederlandse Opera
Wat was uw eerste opera?
Toen ik elf jaar was, ging ik voor het eerst met mijn ouders naar de opera in
de Stadsschouwburg Amsterdam. We bezochten La bohème van Puccini.
Mijn ouders waren grote operaliefhebbers en omdat ik het erg leuk vond,
namen ze me die week meteen nog een keer mee naar de opera Lohengrin
van Wagner.
Hoe heeft u het ervaren?
Ik was meteen verkocht. Ik was voor het eerst in een schouwburg en vond
het een volkomen nieuwe, en vooral overweldigende ervaring. Sindsdien
heb ik een cultureel huwelijk gesloten met De Nederlandse Opera.
Wat zijn uw lievelingscomponisten?
Dat is moeilijk kiezen, maar als ik een selectie moet maken, kies ik voor
Wagner, Strauss, Verdi, Puccini, Tsjaikovski en Janáček. Door een aantal
van hun opera’s kan ik echt emotioneel geraakt worden. Voorbeelden van
mijn favoriete opera’s zijn Die Frau ohne Schatten, Götterdämmerung,
Elektra en Jenu˚ fa.
Waarom vindt u opera zo’n bijzondere kunstvorm?
Opera is voor mij een totale podiumkunst die alle verschillende aspecten
van theater tot een eenheid smeedt. Ik vind de partituur in een opera het
belangrijkste element. Voor mij komt de enscenering op de tweede plaats.
Maar als beide elementen samenkomen, beleef je opera op het hoogste
niveau.
26 Interview Death in Venice
27
Bart Boone
Deborah Warner zoekt schoonheid
Wagner hier, Verdi daar, Wagner en Verdi everywaar! Geen enkel operahuis met enig fatsoen kan dit
jaar hun jubileumdansen ontspringen. Maar bij het royaal fêteren van de twee operareuzen vergeet
Het Muziektheater Amsterdam niet dat 2013 ook Benjamin Brittens honderdste geboortedag markeert.
In juli prijkt daarom een reeds bestaande Death in Venice-productie van Deborah Warner (Dido and
Aeneas bij DNO, 2009) op het Amsterdamse affiche, vol adembenemende visuele poëzie. Vloekt die
esthetiek niet met de vuige passie van de held voor een knaap of zijn aftakeling in een door cholera
geteisterd Venetië? ‘Onzin!’ meent de Britse ‘theatergoeroe’.
Opera regisseren? Daar had Deborah
Warner lange tijd geen zin in. De in 1959 in
Oxford geboren regisseur mag anno 2013
een kleine twintig operaproducties op haar
naam hebben staan, eerst focuste ze zich
uitsluitend op toneel. Als twintiger stampte
ze de KICK Theatre Company uit de grond.
Pijlsnel werkte ze zich daar nationaal in de
kijker met haar dwarse, soms omstreden
blik op het repertoire. En zie: na zes jaar
KICK stroomden er reeds regieopdrachten
binnen van de twee beroemdste ensembles
in Groot-Brittannië, de Royal Shakespeare
Company (RSC) en het National Theatre
(NT). Tot op heden maakt Warner daar nog
geregeld furore.
Mijlpaal 1? Shakespeares Titus Andronicus
bij de RSC in 1988, waarna de Britse pers
Warner naar eigen zeggen ‘zowat doodknuffelde
als nieuwe theatergoeroe’. Bij
de RSC vond ze ook een sister in arms in
Fiona Shaw. Ruim twintig jaar al voedt de
Ierse actrice Warners toneelwerk als een
muze. Dat bleek onder meer tijdens het
Holland Festival van 2009. Shaw schitterde
toen als Winnie in het zonnig-komisch
geregisseerde Happy Days van de wrange
Beckett. Met Shaw brak Warner ook door in
Europa. Haar vernuftige Shakespeare-lezing
van Richard II voor het NT, met Shaw fascinerend
genoeg in de titelrol, deed in 1996
namelijk ook de Salzburger Festspiele aan.
Zo kon een massa internationale artistiek
leiders haar bruisende regietalent beoordelen.
Van toen af openden vele Europese
theaters, festivals en operabazen een ware
jacht op de in eigen land reeds gelauwerde
regisseur.
Affaire met de opera
Nicholas Payne was echter al in 1988 begonnen
met hardnekkig bij Deborah Warner te
zeuren dat ze de sprong naar de opera moest
wagen. Slotsom? In 1993 deed ze Bergs
Wozzeck bij Paynes Opera North in Leeds –
maar alleen omdat ze bij KICK de basis van
Bergs libretto al geregisseerd had, Büchners
toneelstuk Woyzeck. Vanwaar toch Warners
langdurig verzet tegen opera?
Haar eerste hobbel was ‘de reeds presente
schoonheid’. In iedere opera schuilt steeds
de hand van een ‘regisseur’ die elk regiewerk
vóór is: de componist. Anders dan acteurs
in het gesproken theater beschikken zangers
dankzij de muziek al tijdens de eerste repetities
over een psychologisch, emotioneel
of ritmisch patroon, wat, aldus Warner, ‘meteen
een vorm van schoonheid present stelt’.
Wat moest ze dááraan nog toevoegen?
Verder vreesde ze dat zangers haar improvisatietechniek
uit het gesproken theater niet
zouden slikken. Niet ten onrechte, want na één
week Wozzeck-repetities was de Britse de
wanhoop nabij. ‘Godzijdank,’ grapte Payne
droog, ‘was ik dat weekend het huis uit en
waren er nog geen mobieltjes. Deborah kon
dus het project niet afbellen en ’s maandags
zette ze haar werkwijze dan maar koppig
door.’ Mét overrompelend resultaat.
Zo begon haar intrigerende – en vooral:
blijvende – affaire met de opera. Warner
leerde ‘de reeds presente schoonheid’
telkens om te smeden in ‘een nieuwe, heel
eigen schoonheid’. Net als in het theater
doet ze dit met dwarse lezingen die vaak
verrassend nieuwe of actuele inhouden onthullen,
zónder de waarheid van de originele
opera te schaden. Ook het nemen van risico’s
qua vorm en ruimte ondersteunt die schoonheid,
die bij de toeschouwer de deur naar
zijn gevoelswereld moet openen, eerder dan
identificaties met de figuren uit te lokken.
Ook de hobbel der personenregie nam Warner.
Stilaan ervoer ze het patroon dat zangers
fixeert als een veiligheid, waarin zangers
– juist omdát het een comfort zone is –
zichzelf kunnen verliezen om zich met hun
verbeelding des te beter in hun rol in te
leven. Recent stelde ze ook vast dat verse
zangersgeneraties zich fysiek totáál willen
engageren, wat het verschil tussen haar
werk als toneel- en dat als operaregisseur
zelfs opheft. En dat die opheffing dan weer
kruisbestuivingen schiep, bewees haar
recente theaterwerk, dat baadt in een operateske
spektakelzucht. In 2009 typeerde Warner
haar NT-regie van Brechts Mother Courage
zelf als ‘een bont uitbundig rockconcert dat
film, sound effects en muziek mixt, precies
zoals een opera expressies mixt.’
Visueel glissando
Warner zoekt schoonheid? Ook in haar
Death in Venice uit 2007 vond ze die. In
interviews over deze productie voor English
National Opera en de Brusselse Munt
hamerde ze vurig op het feit dat de opera
niet over seks of pedofilie gaat, maar over
de dood: ‘Aschenbach wordt zich bewust
van wat voorbij is, van zijn ouderdom. En
in een poging om zich nu te richten op de
essentials of life cultiveert hij een destructief
verlangen naar zijn jongere ik, naar de
wereld van de jeugd, die beide voorgoed
voorbij zijn. Bovendien jaagt de artistiek
verdwaalde schrijver op een muze, Tadzio.
Deze knaap verbeeldt, naast de onschuld
en de jeugd, de idéé van de perfecte schoonheid,
níét haar fysieke belichaming. Het stuk
is dus ook een essay over esthetische perfectie.
En zo is Aschenbachs dood iets moois:
wat heel zijn leven werd buitengesloten,
wordt dan binnengelaten. Hij sterft in een
staat van pure bliss, van inzicht, van rust
in perfectie. Daarom moet deze roadmovie
over de illusie van een herwonnen jeugd en
de ideale schoonheid zélf mooi zijn.’
Die belofte hield ze. De staties in
Aschenbachs innerlijke reis ontrolde ze
in een fluïde keten van verbluffend mooie
beelden. Zoals de operascènes zelf vloeien
die naadloos in elkaar: een visueel glissando
dat nooit Venetië zelf toont, maar het sonore
landschap van de Dogenstad in Brittens
muziek helpt op te roepen. Virtuoos is ook
de personenregie. Wonderlijk legt die de
thematische complexiteit van het meeslepend
vertelde verhaal bloot. Een grootse seizoens-
afsluiter!
Deborah Warner (Foto: Paul Rogers)

28
CONCERTO
uw specialist in opera,
klassieke muziek en nog veel meer
www.concertomania.nl
DNO abonnementhouders 10% korting
in Concerto en de Plato winkels.
CONCERTO Utrechtsestraat 52-60 1017 VP Amsterdam 020-6235228
PLATO • Apeldoorn • Deventer • Enschede • Groningen • Leiden • Rotterdam • Utrecht • Zwolle
Amstelhoeck kunt u gewoonweg niet missen!
Ons grand café bevindt zich namelijk op één van de mooiste
plekjes van Amsterdam: op de hoek langs de Amstel, direct onder
het stadhuis en pal naast het Muziektheater. Een bijzondere plek
met enorm veel historie en een grote hoeveelheid dynamiek vandaag
de dag. Bij Amstelhoeck kunt u heerlijk eten en drinken in
een moderne, huiselijke sfeer. Met uitzicht op de gezellige Amstel
en de prachtige Munttoren. Prima vertoeven dus!
ONTBIJTEN LUNCHEN DINEREN BORRELEN
Interview Death in Venice 29
Hein van Eekert
Een heel eigentijdse opera
Bij DNO kennen we de Britse tenor John Graham-Hall van scherp getekende karakterrollen in
Het sluwe vosje, Tosca en Le nozze di Figaro. Elders zong hij bijna alle hoofdrollen in opera’s van
Benjamin Britten: een sensationele titelrol in Albert Herring en – zeer recent – Peter Grimes aan
de Milanese Scala. We geven onze Aschenbach in Death in Venice alvast een monoloog in Odeon.
‘Zelfbewustzijn is voor mij de sleutel voor de
hoofdrollen in de opera’s van Britten: exact
weten wat je probleem is. Het geldt voor
Albert Herring, voor kapitein Vere in Billy Budd
en zeker ook voor Aschenbach in Death in
Venice: ze zijn zich enorm bewust van hun
problemen. Dat is hun tragedie. Neem bijvoorbeeld
Peter Grimes: hij kan zichzelf niet
stoppen bij het geweld dat hij gebruikt tegen
de jongen die hij in dienst heeft. Hij beseft
ook dat hij steeds meer de gewelddadige
man wordt die de dorpelingen van hem maken.
Albert Herring weet dat hij een idioot is: hij
heeft geen succes bij de meisjes en hij kan
zich niet losmaken van zijn moeder. Aschenbach
kent zijn probleem ook en hij ziet het
zelf als een heel groot probleem: het feit dat
hij valt voor een jongen.’
‘Death in Venice is een heel eigentijdse
opera: we zijn tegenwoordig geobsedeerd
door zelfontdekking, seksualiteit en dingen
die vroeger niet besproken mochten worden.
Deze opera gaat echter niet zozeer over
homoseksualiteit, maar over het vinden van
jezelf. Het wondermooie aan Aschenbach
is daarbij dat zijn hele gedachtegang uitgespeeld
wordt voor het publiek. Het is een
perfecte partij. De pijn die door de perceptie
van zijn problemen wordt veroorzaakt, wordt
volledig opengelegd in zijn alleenspraken.
Grappig genoeg klinkt het voeren van een
intellectueel debat met jezelf of met het
publiek als het saaiste schouwspel ter
wereld, maar in werkelijkheid is het fascinerend.
Benjamin Britten geeft al die monologen
namelijk briljant weer: de muzikale
inhoud lijkt heel klein, maar de motieven
worden zo slim toegepast door Britten en
de harmonieën werken zo mooi dat ze een
fantastische illustratie zijn van wat er in
Aschenbachs hoofd omgaat. Er zit geen
noot te veel in deze opera, geen enkele vorm
van opvulling. De taak van de vertolker van
Aschenbach is dat je voldoende afstand
neemt om het verhaal zich als vanzelf te
laten ontvouwen. Tegelijkertijd moet je
zo glashelder zijn binnen het karakter en
binnen het drama, dat het publiek volledig
meegesleept wordt. Ik wéét dat deze opera
meeslepend is zolang je die connectie maar
maakt met het publiek.’
Vanuit de verstilling
‘De beginscène is in zekere zin de moeilijkste
om te spelen. Op dat moment in de opera
heb je te maken met iemand die lijdt aan
writer’s block. Het is een ramp voor Aschenbach
dat hij niet kan schrijven: niet alleen
op professioneel gebied, maar ook financieel.
Ik weet zelf als freelance artiest dat het een
catastrofe is als je ineens niet meer datgene
kunt doen waarop je carrière gebouwd is of
waarmee je je geld verdient. Aschenbachs
brein maakt overuren en daardoor wordt hij
fysiek heel erg moe. Britten is briljant in die
scène: de muzikale begeleiding is heel
miniem. Je hoort daarin het verschrikkelijke
dat zich in Aschenbachs hoofd afspeelt:
alles is zo stil en kleinschalig. Je komt de
opera niet binnen met een grootse opening
zoals in Verdi’s Otello of Strauss’ Der
Rosenkavalier, waarin meteen een enorm
muzikaal statement wordt gemaakt. Het
tegengestelde gebeurt juist bij Death in
Venice: die opera start vanuit de verstilling
en bloeit later open.’
‘Ik voel me bij het repeteren van de rol als
artiest altijd een beetje schuldig. De andere
zangers moeten in Deborah Warners prachtige
productie heel hard werken. De complexiteit
van het acteren en de karakter-
ontwikkeling, juist ook binnen het koor en de
kleinere solorollen, is enorm gedetailleerd.
Zij zijn daar heel intens mee bezig. Het lijkt
alsof Aschenbach alles overkomt in plaats
van dat híj iets laat gebeuren, dus als vertolker
van die rol haal je veel uit het werk van
al die andere rollen. De inzet van al die
anderen vindt zijn resultaat in je eigen
karakterisering. Ik ken geen werk waarvoor
dat zozeer geldt als voor Death in Venice.
Het is een enorm privilege om dat mee te
mogen maken.’
‘Visueel is het een buitengewoon mooie
productie: Venetië wordt voor je ogen opgeroepen.
De belichting is zo adembenemend
dat je die stad echt op het podium voor je
ziet en dat zal goed tot zijn recht komen op
het brede toneel van het Muziektheater.
John Graham-Hall (Foto: Stu Williamson)
Deborah is een genie waar het gaat om het
doordringen in de hoofden van de karakters.
In psychologisch en dramatisch opzicht is
het briljant. Ik klink nu als een luvvy [een
Britse term voor pretentieuze, ons-kent-onsachtige
acteur], maar ik meen echt wat ik
zeg. Het is het hoogtepunt van mijn carrière
en het is een stuk waar het publiek totaal in
betrokken zal raken. En als dit níét het hoogtepunt
van mijn carrière wordt, dan zal ik
enorm teleurgesteld zijn...’

HOLLAND FESTIVAL
QUARTETT
opening holland festival
luca francesconi
heiner müller
teatro alla scala
Vernieuwende opera gebaseerd op
Les Liaisons Dangereuses, in een spectaculaire
enscenering van Àlex Ollé (La
Fura dels Baus).
1-2 juni, Westergasfabriek, Gashouder
Taal: Engels met Nederlandse boventiteling
TROPARION &
SUSTER BERTKEN
rob zuidam
Double bill van Rob Zuidam vol hoop, weemoed
en devotie. Muziektheater in nieuwe
regie van Pierre Audi.
18-19 juni, Muziekgebouw aan ’t IJ
Taal: Oudnederlands en Oudgrieks met
Nederlandse boventiteling
Rob Zuidam © Karoly Effenberger
DESDEMONA
toni morrison
peter sellars
rokia traoré
Toni Morrisons antwoord op Shakespeares
Othello behandelt racisme, oorlog en onderdrukking.
11-13 juni, Muziekgebouw aan ’t IJ
Taal: Engels en Bambara met Nederlandse
boventiteling
INTERNATIONAAL
OPERA IN HET
PARK:
DIE MEISTER-
SINGER VON
NÜRNBERG
richard wagner
de nederlandse opera
Poëzie en muziek versmelten tot
een muziekdramatische dialoog vol
komische hoogtepunten.
20 juni: Live vertoning op groot
scherm. Gratis entree.
Die Meistersinger von Nürnberg
4-23 juni, , Het Muziektheater
Amsterdam
Taal: Duits met Nederlandse en
Engelse boventiteling
PODIUMKUNSTEN
TRAGEDY OF A
FRIENDSHIP
jan fabre, moritz eggert
vlaamse opera
Jan Fabre verbeeldt vriendschap en vete tussen
Wagner en Nietzsche in nieuwe opera.
15-16 juni, Stadsschouwburg Amsterdam
Taal: Engels en Duits met Nederlandse
boventiteling
VOLLEDIG PROGRAMMA & TICKETVERKOOP WWW.HOLLANDFESTIVAL.NL
© Mark Allan / Barbican
WHEN THE
MOUNTAIN
CHANGED ITS
CLOTHING
heiner goebbels
vocal theatre
carmina slovenica
Heiner Goebbels verkent het dreigende
niemandsland van de puberteit.
25-26 juni, Westergasfabriek
Zuiveringshal West
Taal: diverse met Nederlandse boventiteling
Prix d’Amis 2012
Eerder dit jaar kende de Vereniging Vrienden
van De Nederlandse Opera de Prix d’Amis
2012 toe. In de rubriek solisten was de winnares
Olga Peretyatko voor haar vertolking
van Fiorilla in Il turco in Italia (april 2012).
Zij nam die met de volgende woorden in ontvangst:
‘Ik dank jullie heel hartelijk en ik ben
er erg blij mee. Bij De Nederlandse Opera
zing ik met veel plezier, want het is een van
de beste operahuizen in Europa. Ze maken
prachtige producties, waarvan ik er vier heb
gezien, die grote indruk op mij maakten. En
het publiek heeft veel kennis van zaken. Een
grote eer om deze prijs te krijgen, dank dat
jullie mij hebben uitgekozen.’
Glaskunstenaar Menno Jonker geeft als
uitleg bij de trofee: ‘Olga Peretyatko in haar
schitterende en kleurrijke vertolking van
Fiorilla in Il turco in Italia gaf mij als inspiratie
voor het ontwerp van de Prix d’Amis
begrippen als “gelaagdheid, kleur, verleidelijkheid,
projectie en reflectie”. Ik maakte er
een soort flacon van: als van een exotisch
bedwelmend parfum dat de mannen in het
verhaal het hoofd op hol brengt.’
De verkiezing ‘beste productie’ is gewonnen
door De legende van de onzichtbare stad
Kitesj en het meisje Fevronja (februari 2012).
De goede ontvangst van deze productie was
eerder aanleiding om er de omslag van het
fotojaarboek 2011-2012 mee te sieren.
(bron: Vrienden BULLETIN januari 2013)
Muziektheaterwinkel
Cd/dvd-aanbevelingen
Die Meistersinger von Nürnberg
Dvd
Die Meistersinger von
Nürnberg
componist: Richard Wagner
met Donald Mcintyre,
Paul Frey, Helena Döse
The Elizabethan Philharmonic
Orchestra
o.l.v. Charles Mackerras
regie: Michael Hampe
Arthaus € 29,95
Cd
Die Meistersinger von
Nürnberg
componist: Richard Wagner
met Hannelore Bode,
Kurt Rydl, Kurt Moll
Wiener Philharmoniker
o.l.v. Georg Solti
Decca € 49,95
Cd/dvd-aanbevelingen
Death in Venice
31
Dvd
Death in Venice
componist: Benjamin Britten
met Robert Tear, Alan Opie,
Michael Chance,
Gerald Finley
London Sinfonietta,
Glyndebourne Chorus
o.l.v. Graeme Jenkins
regie: Stephen Lawless,
Martha Clarke
Arthaus € 29,95
Cd
Death in Venice
componist: Benjamin Britten
met Philip Langridge,
Michael Chance
City of London Sinfonia,
BBC Singers
o.l.v. Richard Hickox
Chandos € 29,95
Cd/dvd-aanbevelingen
Sunken Garden
Cd
Spaces of Blank,
Mask & Imprint
componist:
Michel van der Aa
met Christanne Stotijn,
Gottfried von der Goltz
KCO, Asko|Schönberg,
Freiburger Barockorchester
o.l.v. Ed Spanjaard,
Otto Tausk
Disquiet € 17,95
Dvd
One (chamber opera
for soprano)
componist:
Michel van der Aa
met Barbara Hannigan
o.l.v. Carlo Rizzi
regie: Michel van der Aa
Disquiet € 17,95
Bovenstaande cd’s en dvd’s zijn ver krijgbaar in de Muziek theaterwinkel en bij alle vesti gingen van Concerto/Plato. Op vertoon van hun abonne ments kaart krijgen
DNO-abonnees 10% korting bij Concerto/Plato en in de Muziektheaterwinkel. Alle prijzen zijn onder voorbehoud.
Olga Peretyatko (Foto: Ing Yoe Tan, Vrienden van De Nederlandse Opera)

Wereldsterren in de Grote Zaal
wo 12 juni Rolando Villazón tenor
hommage aan Verdi
i.s.m. Universal Arts & Entertainment
di 24 sept Angela Gheorghiu sopraan
aria’s van o.a. Mozart, Massenet en Puccini
i.s.m. Universal Arts & Entertainment
ma 11 nov Joyce DiDonato mezzosopraan
aria’s van o.a. Händel, Cesti en Porta
vr 22 nov Cecilia Bartoli mezzosopraan
Gluck en de Weense Klassieken
Alles klinkt mooier in
Het Concertgebouw Al 125 jaar
32 33
Bestel op
concertgebouw.nl
Zowel voor als na de voorstelling serveren wij speciaal voor u het theatermenu
a € 32,50. U bent uiteraard ook van harte welkom voor de lunch.
Tegen inlevering van deze advertentie ontvangt u
één glas bubbels in combinatie met het theater menu.
Één glas per persoon. Geldig tot 31-3-2013.
Openingstijden keuken: Lunch: maandag t/m vrijdag van 12.00 - 15.00 uur zondag vanaf 13.00 uur. | Diner: zondag t/m woensdag van 17.30 - 23.30 uur donderdag t/m zaterdag van 17.30 - 24.00 uur.
Brasserie FLO Amsterdam | Amstelstraat 9, 1017 DA Amsterdam | Tel.: +31 (0)20 890 4757 | Mail: info@fl oamsterdam.nl | www.fl oamsterdam.nl
FLO-theatermenu-odeon-april.indd FLO-theatermenu-odeon-17okt.indd 11 24-04-13 18-10-12 15:05 11:19
foto: Ronald Knapp
Pierre Audi ontvangt Amsterdam
Cultural Business Award 2013
Pierre Audi heeft de Amsterdam Cultural
Business Award 2013 ontvangen. De prijs
werd op donderdagavond 28 maart uitgereikt
tijdens het vierde Business Award Gala in
Grand Hotel Krasnapolsky. Pierre Audi is
sinds 1988 artistiek directeur van De Nederlandse
Opera. Sinds 2004 vervult hij deze
functie tevens bij het Holland Festival.
De jury sprak haar waardering uit voor de
energie en de toewijding waarmee Audi De
Nederlandse Opera heeft laten uitgroeien
tot één van de meest toonaangevende opera-
huizen van Europa.
Uit het juryrapport:
‘Audi zoekt de artistieke grenzen op […]
Als echte ondernemer en inspirerend leider
is hij een voorbeeld voor toekomstige generaties.’
Els van der Plas, algemeen directeur
Het Muziektheater Amsterdam:
‘Namens de gefuseerde stichting van De
Nederlandse Opera, Het Nationale Ballet
en Het Muziektheater Amsterdam ben ik
zeer trots dat Pierre Audi deze prijs heeft
ontvangen. Het verheugt ons dat zijn 25 jaar
lange inspanningen voor De Nederlandse
Opera ook door het bedrijfsleven worden
gewaardeerd.’
Met de Amsterdam Cultural Business
Award onderstreept organisator
MeerBusiness het belang van culturele
organisaties en ondernemers die zonder
winstoogmerk bijdragen aan de positieve
operaoplocatie.nl | 033 2020929
20 juni - 13 juli
op Fort Rijnauwen
Pierre Audi (Foto Monique Kooijmans)
uitstraling van de stad. Vorig jaar ging de
prijs naar Ivo van Hove van Toneelgroep
Amsterdam.
Meer informatie is te vinden op:
www.amsterdambusinessaward.nl
in samenwerking met
BB2013 odeon advert.indd 1 12/04/13 11:53

Persstemmen
L’amour des trois oranges
In het rijk der regisseurs is de Fransman
Laurent Pelly koning. Zonder zware concepten
of onbegrijpelijke verdraaiingen
van het origineel weet Pelly met moderne
middelen steeds een voor het oog
heerlijke en tegelijkertijd boeiende
wereld te herscheppen. L’amour des
trois oranges overtuigt wederom moeite-
loos. In het rijk der aanstormende dirigenten
is de Tsjech Tomásˇ Netopil een
opvallende kroonprins. Met het fantastisch
spelende Residentie Orkest raast
hij heerlijk koel en precies door de partituur
en pareert daar in de bak met
gemak de scenische wervelwinden op
het toneel. Er zijn nog genoeg kaarten:
ga dus kijken! ****
Peter van der Lint, Trouw
(4 maart 2013)
(Foto: Hans van den Bogaard)
Die Walküre
Het blijft indrukwekkend: de tegenstelling
tussen de mythische dimensies
van het decor en de fysieke nabijheid
van de goden, Walküren en mensen op
het podium van het Amsterdamse
Muziektheater. De warmste noten zijn
voor Christopher Ventris (Siegmund).
Aan het einde van de avond, na vijf uur
spanning en immense muzikale prestaties,
breekt de aarde open. Uit een wolk
van stoom schuiven kolossale plexiglas-
blokken het speelvlak op. Siegfried kondigt
zich aan, de zoon van Siegmund en
Sieglinde, naamgever van de aflevering
van Der Ring des Nibelungen waarmee
eind augustus de cyclus wordt vervolgd.
****
Biëlla Luttmer, de Volkskrant
(22 april 2013)
34 35
(Foto: Marco Borggreve)
Die Walküre is dankzij de grandioze
muziek en de personenregie een hoogtepunt
in Audi’s visie op Wagners tetralogie.
Geweldig is dat de zangers, door de ver
in de zaal reikende houten cirkel, vaak
heel dicht op het publiek zingen en
acteren. Heel goed is de Sieglinde van
Catherine Naglestad, in de smachtende
duetten met haar tweelingbroer Siegmund
overtuigend terzijde gestaan door
Christopher Ventris als Siegmund.
Günther Groissböck was sterk als een
zeer enge Hunding. Het Nederlands
Philharmonisch Orkest speelde onder
Hartmut Haenchen weer vervoerend.
****
Erik Voermans, Het Parool
(22 april 2013)
Deze recensies zijn ingekort.
Zie ook www.dno.nl/archief
International Opera Award 2012
De Nederlandse Opera is tijdens de uitreiking
van de prestigieuze International Opera
Awards in de prijzen gevallen. De Award
voor beste nieuwe productie werd toegekend
aan De legende van de onzichtbare stad Kitesj
en het meisje Fevronja van de Russische
componist Rimski-Korsakov. De Nederlandse
Opera is coproducent van deze opera en
presenteerde de première in februari 2012
in het Muziektheater. Dmitri Tcherniakov
tekende voor de regie. Hij ontving bovendien
de International Opera Award voor beste
regisseur.
Namens De Nederlandse Opera nam directeur
Pierre Audi de International Opera Award
voor beste nieuwe productie op maandagavond
22 april in ontvangst tijdens de feestelijke
uitreikingsceremonie in het Londense
Hilton Park Lane Hotel.
Pierre Audi: ‘Het is geweldig dat De Nederlandse
Opera deze belangrijke prijs heeft
ontvangen, temeer omdat de concurrentie
in deze categorie zeer sterk was. Ons koor
was bovendien genomineerd in de categorie
beste operakoor. Ik ben enorm trots op alle
medewerkers die van De legende van Kitesj
zo’n groot succes hebben gemaakt. Het
vormt de bevestiging dat ons operagezelschap
en ons koor tot de absolute wereldtop
behoren.’
De International Opera Award voor beste
nieuwe opera van 2012 ging naar George
Benjamins opera Written on Skin, waarvan
De Nederlandse Opera coproducent is. Na
de wereldpremière in Aix-en-Provence was
Written on Skin in oktober 2012 te zien bij
De Nederlandse Opera.
De International Opera Awards, de ‘Oscars’
van de operawereld, zijn een initiatief van
John Allison, hoofdredacteur van het
Engelse magazine Opera. De internationale
jury bestaat uit onder anderen Peter Alward
(voormalig CEO van EMI Classics en sinds
2010 intendant van de Salzburger Osterfestspiele),
Joan Matabosch (voorzitter van
koepelorganisatie Opera Europa), Dame
Anne Evans (Wagner-sopraan) en Guus
Mostart (voormalig intendant van de
Nationale Reisopera).
Andere prijswinnaars zijn onder meer
Jonas Kaufman (beste zanger), Nina Stemme
(beste zangeres), Antonio Pappano (beste
dirigent) en Oper Frankfurt (beste operagezelschap).
Alle nominaties en prijswinnaars zijn te
vinden op www.operaawards.org.
(Foto: Marco Borggreve)
Kitesj (Foto: Monika Rittershaus)
Prijzen losse kaarten
Seizoen 2012-2013
Stadsschouwburg Amsterdam, Rabozaal
Sunken Garden
Algemene informatie
standaard studenten/
CJP
1ste rang 60 17,50
2de rang 50 17,50
Seizoen 2012-2013
Het Muziektheater Amsterdam
Die Meistersinger von Nürnberg
maandag tot en vrijdag t/m zondag|
met donderdag feestdagen
standaard CJP/ standaard CJP/
Stadspas Stadspas
1ste rang 130 120 140 130
2de rang 105 95 115 105
3de rang 90 80 100 90
4de rang 75 70 85 80
5de rang• 60 55 70 65
6de rang 45 40 55 50
7de rang• 30 30 40 40
8ste rang 15 15 25 25
Death in Venice
maandag tot en vrijdag t/m zondag|
met donderdag feestdagen
standaard CJP/ standaard CJP/
Stadspas Stadspas
1ste rang 105 95 115 105
2de rang 85 75 95 85
3de rang 65 55 75 65
4de rang 50 45 60 55
5de rang• 40 35 45 40
6de rang 30 25 35 30
7de rang• 20 15 25 20
8ste rang 15 15 15 15
• Plaatsen die geen zicht op de boventiteling bieden
Colofon
ODeON
Magazine van De Nederlandse Opera
Nummer 89 jun / jul 2013
ISBN: 0926-0684
Oplage 25.000 exemplaren
Odeon is een uitgave van De Nederlandse Opera
Afdeling Communicatie
Waterlooplein 22, 1011 PG Amsterdam.
telefoon 020-551 8922
e-mail info@dno.nl
advertenties 020-551 8953
abonnementen 020-625 5455
internet www.dno.nl
Odeon is gratis verkrijgbaar in het Muziektheater.
Verkoop kaarten
Precies drie maanden vóór de première
van een productie gaan alle voor stellingen
daarvan in de verkoop. U kunt kaarten kopen:
– online via www.dno.nl;
– bij het Kassa-bespreekbureau van
Het Muziektheater Amsterdam: Amstel 3,
Amsterdam, 020-625 5455. Openingstijden:
maandag t/m vrijdag 12:00-18:00 of aanvang
voorstelling; zaterdag, zon- en feestdagen
12:00-15:00 of aanvang voorstelling; zon- en
feestdagen zonder voorstelling gesloten.
Studentenkorting
Voor niet-uitverkochte voorstellingen kunnen
studenten vanaf anderhalf uur voor aanvang
op vertoon van een geldige college-/studentenkaart
voor 15 een plaatskaart aan de
kassa kopen.
Uitverkocht?
Bij uitverkochte voorstel lingen kunt u vanaf
een uur vóór aanvang een volgnummer afhalen
bij het Kassa-bespreekbureau. Van af een
halfuur vóór aanvang worden niet-afgehaalde
kaarten te koop aangeboden. Per volgnummer
kunt u maxi maal twee kaarten voor de betreffende
voorstelling kopen.
Boventiteling
De voorstellingen van DNO worden Nederlands
en Engels boventiteld. Plaatsen in de
5de en 7de rang in het Muziektheater bieden
echter geen zicht op de boventiteling. Wilt u
verzekerd zijn van zicht op de boventiteling,
informeer dan bij het Kassa-bespreekbureau.
Hoofdredactie
Sandra Eikelenboom
Eindredactie, vertalingen en plotteksten
Frits Vliegent hart
Bijdragen
Klaus Bertisch, Bart Boone,
Piet De Volder, Hein van Eekert,
Paul Haenen, Michel Khalifa,
Kasper van Kooten, Eric Korsten,
Dolf Segaar en Frits Vliegenthart
Ontwerp en omslag
Lex Reitsma
Opmaak
Bibi de Bruijn
Productie en advertenties
Marjolijn Vis, Sander van der Duin,
Salwa Jabli
Lithografie
MediaTraffic Press, Amsterdam
Druk
SDA Print+Media
Odeon 90 verschijnt op 27 augustus 2013
Openbaar vervoer
Vanaf Amsterdam Centraal Station of
Amsterdam Amstel brengen metro’s 53 en
54 en sneltram 51 u naar het Water loo plein.
Tot en met 21 juni is het Muziektheater
(halte Waterlooplein) niet te bereiken met
de tram. De dichtstbijzijnde halte is die van
een omgeleide lijn 9 op het Muntplein.
Parkeren bij het Muziektheater
Onder het Muziektheater bevindt zich de
parkeer garage ‘Het Muziektheater’. Deze
is echter vaak al vroeg vol. Andere parkeergarages
in de buurt: ‘Waterlooplein’ aan de
Valkenburgerstraat en ‘Markenhoven’ tegenover
politiebureau IJtunnel.
Rechthebbenden die menen aan deze uitgave aan-
spraken te kunnen ontlenen, wordt verzocht contact
op te nemen met de uitgever. Niets uit deze uitgave
mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar
ge maakt zonder voorafgaande toestemming van
de uitgever.
Abonnementhouders van De Nederlandse Opera
krijgen Odeon gratis thuisgestuurd. Wilt u Odeon
ook ontvangen? Voor 15 ontvangt u alle vier
nummers van het betreffende seizoen thuis.
Losse nummers kosten 4 incl. porto per stuk.
Geef uw naam, adres, postcode en woonplaats
op per (brief)kaart, e-mail of telefonisch. Zie linkerkolom.

For more information, please contact:
Roman Tarlavski, partner Corporate,
T +31 20 3016 312, roman.tarlavski@cms-dsb.com.
CMS_LawTax_CMYK_from101.eps
CMS EuropEan M&a STudy 2013
— 1,700 deals analyzed
— Insight into deal points in
M&A contracts
— Comparison across
Europe and the US
— Market trends
— Sector statistics
Aberdeen | Algiers | Amsterdam | Antwerp | Barcelona | Beijing | Belgrade | Berlin | Bratislava | Bristol | Brussels | Bucharest | Budapest | Casablanca | Cologne
| Dresden | Duesseldorf | Dubai | Edinburgh | Frankfurt | Hamburg | Kyiv | Leipzig | Lisbon | Ljubljana | London | Luxembourg | Lyon | Madrid | Milan | Moscow |
Munich | Paris | Prague | Rio de Janeiro | Rome | Sarajevo | Seville | Shanghai | Sofia | Strasbourg | Stuttgart | Tirana | Utrecht | Vienna | Warsaw | Zagreb | Zurich
www.cms-dsb.com