Denken en dichten - Filosofie.info

Hoofdstuk 1
Inleiding
1.1 Inleiding
DENKEN EN DICHTEN IN PLATO’S ION
Sinds de opkomst van de wetenschappen is het spreken van filosofen getekend door
een niet aflatend probleem: hoe moeten zij dat doen? Het idee dat er in de filosofie
uitspraken worden gedaan over de werkelijkheid betekent haar einde, aangezien zij
het dan aflegt tegen de wetenschappen, die daar hun methoden voor hebben. De
gedachte dat er in de filosofie uitspraken worden gedaan over een voor de empirie
ontoegankelijk gebied van de werkelijkheid, het bovennatuurlijke of het mystieke, is
terecht door Kant onhoudbaar verklaard. Iedere andere mogelijkheid voor het
filosofisch spreken is in nevelen gehuld.
Kant heeft zich gebogen over de problematische status van de filosofie. Volgens
hem moet zij op een bepaalde manier aansluiten bij de wetenschap. Haar taak bestaat
voortaan in het blootleggen en rechtvaardigen van de grondbeginselen op basis waarvan
wetenschappers succesvol te werk gaan. Ook de metafysici zelf zouden hun twistzieke
verleden af kunnen leggen en een zekere weg gaan, wanneer zij uit zouden kunnen
gaan van vastliggende principes. De Kritik der reinen Vernunft stelt deze principes op
(Formen der Anschauungen en Formen des Denkens, i.e. de categorieën) en laat zo de
methode voorafgaan aan de filosofie. 1
In dezelfde tijd wordt duidelijk dat de wetenschap geen boodschap heeft aan
het rechtvaardigend optreden van de filosofie. Haar succes is haar rechtvaardiging –
iets wat Kant maar al te goed wist. 2 Ook het ontdekken van de
mogelijkheidsvoorwaarden voor wetenschappelijk onderzoek is niet langer nodig, of
zelfs gewenst – dat doen wetenschappers zelf, in de vorm van arbeidshypothesen. De
1 KdrV BXXII : ‘Sie [de KdrV] ist ein Traktat von der Methode, nicht ein System der Wissenschaft
selbst’.
2 Kant begint de Vorrede zur zweiten Auflage met de zin: ‘Ob die Bearbeitung der Erkenntnisse,
die zum Vernunftgeschäfte gehören, den sicheren Gang einer Wissenschaft gehen oder nicht,
das lässt sich bald aus dem Erfolg beurteilen.’, KdrV BVII.
1