download pdf - Toerisme Oost-Vlaanderen

W A N D E L N E T W E R K
GETUIGENHEUVELS
VLAAMSE ARDENNEN

INHOUD
1 Voorwoord
3 Eindeloos wandelplezier in Vlaanderens Mooiste
landschap
4 Hoe wandel je langs het knooppuntennetwerk?
6 Een weekend wandelen op het groene dak
van Vlaanderen
12 Andere producten van Toerisme Oost-Vlaanderen
14 Vijf maal eropuit langs het wandelnetwerk
24 De routedokter
26 Bos doet leven
30 Het (Kluis)bos in!
36 Gouden tips voor wandelaars
38 Marc de Bel ontdekt Kwaremont
42 Virtueel zie je nog meer van de Vlaamse Ardennen!

Beste wandelliefhebber,
Nu de succesvolle fietsnetwerken in de provincie op punt
staan, trekt Toerisme Oost-Vlaanderen (TOV) de komende
jaren voluit de kaart van de wandelnetwerken volgens het bekende
knooppuntensysteem. Dankzij deze briljante uitvinding
kunnen nu ook wandelaars aan de hand van een paar cijfers
op een netwerkkaart makkelijk hun eigen routes uitstippelen.
Zo lang en zo kort, vlak of uitdagend als ze zelf willen.
In de zomer van 2010 stelde TOV - samen met Westtoer - het
wandelnetwerk Bulskampveld voor, het eerste wandelnetwerk
op Oost-Vlaamse bodem. In dit magazine presenteren we u
met enige trots het allernieuwste en eerste volwaardige wandelnetwerk
in onze provincie: het Wandelnetwerk Getuigenheuvels
Vlaamse Ardennen, goed voor 300 kilometer wandelplezier
door ‘Vlaanderens Mooiste landschap’.
Zonder de steun van talrijke partners hadden we dit netwerk
onmogelijk kunnen verwezenlijken. Steden en gemeenten
verleenden hun (inhoudelijke) medewerking, het Europees
Fonds voor Regionale Ontwikkeling en Toerisme Vlaanderen
zorgden voor de financiële ondersteuning.
Dankzij een promotionele samenwerking met het Agentschap
voor Natuur en Bos (ANB) konden we bovendien deze wandelpocket
realiseren, boordevol reportages, tips en weetjes
over het wandelnetwerk Getuigenheuvels Vlaamse Ardennen.
Maar ANB zijn we ook nog om andere redenen bijzonder
dankbaar. De openstelling van de talrijke ANB bos- en natuurgebieden,
in het kader van het Europees netwerk Natura
2000, maakt dit nieuwe wandelnetwerk nog aantrekkelijker en
avontuurlijker. Het landschap en de talrijke bosgebieden van
de Vlaamse Ardennen vormen namelijk dé basis van dit netwerk
dat al deze groene oases met elkaar verbindt.
Samen met ANB nodigen wij u dan ook van harte uit om zelf
dit wondermooie stukje Zuid-Oost-Vlaanderen te voet te komen
ontdekken. Na het lezen van deze pocket hebt u vast en
zeker nog maar weinig overtuiging nodig!
Veel leesplezier en heel graag tot kijk in de Vlaamse Ardennen!
Eddy Couckuyt
Gedeputeerde Provincie Oost-Vlaanderen bevoegd voor Toerisme

2
Getuigenheuvels
Weetje
De hoogste heuvels van de Vlaamse Ardennen kregen de
poëtische naam ‘getuigenheuvels’ mee.
Hun bestaan, en vooral hun opperste bodemlaag van
okerkleurige ijzerzandsteen, getuigt immers van het
tijdperk toen de regio nog aan zee lag, zo’n 6 miljoen jaar
geleden.

Eindeloos wandelplezier
in Vlaanderens Mooiste
landschap
Wandelen betekent genieten. Als dat kan langs veilige en aantrekkelijke
paden in de Vlaamse Ardennen, wordt het extra genieten.
En langs een traject dat je zèlf hebt uitgestippeld, dan
kan het helemaal niet meer stuk.
Het nieuwe wandelknooppuntennetwerk Getuigenheuvels
Vlaamse Ardennen serveert je eindeloos wandelplezier. Het
heuvelachtige landschap van de regio vormt hét perfecte
decor voor zowel een avontuurlijke trip als een ontspannen
wandeling midden in schitterende natuur. Meer dan 300 kilometer
prima wandelpaden zijn opgenomen in het netwerk.
Doordat het in twee richtingen bewegwijzerd is, kan je eigenlijk
zorgeloos stappen in meer dan 600 kilometer wandelgebied.
Aan mogelijkheden geen gebrek! Op basis van de wandelkaart
stel je zelf je eigen tochten samen, zo lang of kort
je zelf wenst, over verharde of onverharde, langs autoluwe of
autovrije wegen, …
Van dit wandelknooppuntennetwerk kan je op talloze manieren
genieten. Met familie of vrienden gezellig een middag
wandelen langs pittoreske dorpjes en bijzondere stukjes natuurpracht.
Een korte trip met de kinderen met de speelzone
in het Kluisbos als eindpunt. Of een dagje of zelfs een weekend
stevig doorstappen en overnachten in één van de knusse
B&B’s in de regio. Je kan altijd wel ergens verpozen: op een
gezellig terras of in de schaduw van het bos.
Gebruiksvriendelijk, aangenaam, veilig en boordevol variatie:
het wandelnetwerk Getuigenheuvels Vlaamse Ardennen is het
allemaal. In deze pocketgids maak je alvast uitgebreid kennis
met wat er onderweg allemaal te zien, te doen en te beleven
valt. Neem het van ons aan: wie één keer heeft gewandeld
door Vlaanderens Mooiste landschap, keert gegarandeerd
nog vele keren terug.
Veel wandelplezier!
3

Hoe wandel je langs het
knooppuntennetwerk?
Wandelen à la carte: dit idee ligt aan de basis van
het knooppuntennetwerk Getuigenheuvels Vlaamse
Ardennen voor wandelaars.
Toerisme Oost-Vlaanderen selecteerde in het
Zuidwestelijk deel van de Vlaamse Ardennen de
mooiste en veiligste wandelpaden, zette ze op kaart en
maakte er een 300 kilometer samenhangend netwerk
van.
Waar twee of meer wandeltrajecten elkaar kruisen, spreken
we van een ‘knooppunt’. Elk knooppunt heeft een eigen
nummer. Dat nummer vind je terug op de bijhorende
wandelnetwerkkaart. Stippel op deze kaart je eigen
route uit, van knooppunt naar knooppunt. Gebruik de
kilometeraanduidingen tussen de knooppunten om op
voorhand de lengte van je tocht in te schatten.
4

Op het terrein staan op elk knooppunt rood-witte ‘knooppuntborden’
met bovenaan het knooppuntnummer.
Daaronder zie je welke richting je uit moet voor de
eerstvolgende knooppunten.
Tussen de knooppunten wijzen ‘doorverwijsborden’ je de
weg. Het traject is in beide richtingen bewegwijzerd. Volg de
nummers die je vooraf hebt genoteerd, wandel van knooppunt
naar knooppunt en geniet van je zelf uitgestippelde tocht.
Zo doe je het:
1. Bestudeer voor je vertrekt de wandelkaart.
Bekijk in wat voor een tocht je vandaag zin
hebt en maak een lijstje van de knooppunten
waarlangs je wil wandelen.
2. Tel de afstanden tussen de knooppunten op, en je
weet precies hoe lang je tocht wordt. Moe gewandeld of een
plotse plensbui? Een kortere weg is zo gevonden door één of
meerdere knooppunten op je route te wijzigen.
3. Als je je huiswerk goed hebt gemaakt, hoef je tijdens je trip
alleen maar de nummers in het oog te houden. Die vind je
zowel op de wandelnetwerkkaart als op bordjes langs het
netwerk.
4. Veel wandelgenot!
5

Een weekend wandelen
op het groene dak
van Vlaanderen
Heerlijk uitwaaien en relaxen: dat is wat Marian en
Sigrid naar de Vlaamse Ardennen bracht. De Gentse
vriendinnen en Marians hond Trixie wandelden twee
dagen door de betoverende landschappen, pittoreske
dorpjes, vinnige heuvels en verkoelende bossen van
Vlaanderens Mooiste landschap. ‘Nooit geweten dat
er in onze achtertuin zo’n oase van rust lag’, klonk
het in koor.
Vrijdagavond, 18 uur. Na een autorit van een veertigtal minuten
vanuit Gent komen onze wandelaars aan in de 18 de eeuwse
b&b Git(e)ane in Schorisse. Deze charmante vierkantshoeve,
op een van de hoogste toppen van de Vlaamse Ardennen, is
een zalige stek voor wie houdt van rust én van dieren. Op
de binnenkoer flaneren naast negen katten ook drie honden
die nieuwsgierig komen snuffelen aan Trixie, Marians Welsh
springer spaniel. Die laatste verblijft hier vannacht gratis,
want in Git(e)ane worden geen supplementen aangerekend
voor dieren of singles. Marian (42) en Sigrid (44) zijn met-
6

een verkocht als ze de weide ontdekken met de 17 ezels van
de b&b. Kinderen die hier logeren, kunnen meehelpen bij het
voederen en verzorgen van de dieren, en met ze gaan wandelen
door het verrassend mooie landschap. ‘Hier komen we
zeker nog eens terug met onze gezinnen’, besluiten de vriendinnen.
Na een lekker avondmaal en een streekbier in het
cafeetje van Git(e)ane gaan ze onder de veren, reikhalzend
uitkijkend naar hun wandelweekend middenin de natuur.
Weetje
Reptiel
In het Brakelbos is de populatie hazelworm nog vitaal. Met
wat geluk tref je dit onschuldige en absoluut ongevaarlijke
reptiel op je wandeltochten aan langs de dreven en bosranden.
Geniet ervan, maar geef hem zijn verdiende rust!
Dag 1
Afstand: 15,5 km
7

π Onbekend terrein
Op dag één staat een traject van ruim 15 kilometer vanuit
Schorisse via het Brakelbos richting Ronse op het programma.
Sigrid en Marian staan al vroeg paraat, want ze hebben
er zin in. Hoewel de twee ex-reisleidsters al de helft van de
wereld hebben gezien, kennen ze de Vlaamse Ardennen amper.
Marian kwam hier ooit één keertje logeren met man en
dochters, voor Sigrid is deze regio totaal onbekend terrein.
‘Straf hé’, vindt ze zelf. ‘Maar er zijn zoveel mooie plekjes en
hier ben ik gewoon nog niet geraakt.’ Elk jaar proberen de
vriendinnen er samen minstens één weekend zonder partner
en kinderen op uit te trekken om de batterijen op te laden.
‘Gezellig met z’n tweetjes wat wandelen, lekker eten en vooral
heel veel bijpraten’, zegt Marian.
Vandaag brengt het eerste stuk van de wandeling de vriendinnen
via grotendeels onverharde paden voorbij de vierkantshoeve
Hof te Wolfskerke en het imposante landhuis Château
Mulle. Een mooie landweg door bebloemde weiden parallel
aan de drukke N48 tussen Ronse en Brakel leidt hen tot aan
de rand van het Brakelbos. Dit prachtige beukenbos van 50
hectaren, dat eigendom is van ANB, staat sinds 1976 volledig
open als wandelgebied. Op het traject komen ze voorbij een
speelbos (één van de zes in de Vlaamse Ardennen!) en hoog
in het bos het Rietfonteintje, een bron van de rivier de Zwalm.
Wat verderop wacht hen een ander uniek stukje natuur: Bos
ter Rijst, een rijk gevarieerd boscomplex van 26 hectaren dat
net als het Brakelbos door het ANB wordt beheerd. Rustbanken
en picknickplekjes nodigen uit om een korte rustpauze
Dag 2
Afstand: 22 km
8

in te lassen en een hapje achter de
kiezen te stoppen.
π Fenomenale uitzichten
De Molenbeek, gevoed door de vele
bronnetjes in de buurt, vormt in het
westen de grens van Bos ter Rijst.
Via de Doorn gaat het richting Ronse,
langs het lokale bedevaartsoord
Onze-Lieve-Vrouw van Zeven Weeën.
Hier wandelen de vriendinnen in een
prachtige omgeving op de grens tussen
Vlaanderen en Wallonië, waar de
vergezichten voor het grijpen liggen.
Na een fikse klim bereiken ze de wijk
Breucq en even verderop het domein
De Fiertel, een complex met een
jeugdherberg, een bivakhoeve, trekkershutten
en een camping. Als de
twee de straat naar boven wandelen,
worden ze getrakteerd op een fenomenaal
uitzicht op de vallei van de
Trochbeek, het Muziekbos (ANB) en
het Sint-Pietersbos. Aan het einde
van de weg ligt het Ruddershof, een
diervriendelijk restaurant met gastenkamers
waar ze ‘s avonds lekker
eten en de nacht doorbrengen. Alle
kamers kijken uit op het Muziekbos,
9

het gezellige terras met grote speelweide leent zich perfect
om na een tocht door de regio uit te blazen met een ijsje of
een streekbier.
π Louise-Marie
Zaterdagmorgen rond 10 uur, na een stevig ontbijt, duiken
Marian en Sigrid opnieuw het weidse landschap in voor dag
twee van hun wandeltrip. Vandaag telt het traject bijna 22
km. Langs een veldweggetje met korenvelden links en koeien
rechts dwarsen ze de Trochbeek en beginnen ze aan de tocht
naar het Muziekbos, eveneens een ANB-gebied. Het wordt
een steile klim tot aan taverne Boekzitting middenin het bos.
Onderweg maken onze wandelaars een ommetje tot aan de
Geuzentoren, een mysterieus bouwwerkje waar de lokale kunstenaars
geregeld van de natuur kwamen genieten.
10
Weetje
Wespendief
Deze internationaal beschermde dagroofvogels strijken graag
neer in de oude eikenbeukbossen van de Vlaamse Ardennen.
In tegenstelling tot andere roofvogels voeden ze zich met
insecten. Nadat ze vanuit bomen de aanvliegroutes en nesten
van wespen hebben gelokaliseerd op de grond, graven ze de
honingraten uit om hun jongen te voederen.

Vanuit het bos dalen ze langs de kronkelende Rijkswachtdreef
af naar de gezellige dorpskern van Louise-Marie, waar een
groepje mannen volop aan het petanquen is. De naam van
het gehuchtje herinnert aan de sterfdag van de gelijknamige
eerste koningin van België. Zij overleed op 11 oktober 1850,
de dag dat de eerste steen van de kerk werd gelegd. Elk jaar
houdt hier de traditionele Fiertelommegang van Ronse halt.
π Beboste valleitjes
Marian en Sigrid stappen nog een viertal kilometer verder
richting Schorisse dorp en pauzeren voor een welverdiend
Adriaen Brouwerbiertje in de 200 jaar oude herberg Moeder
Stiene. Hier liggen de gehaakte kleedjes nog op tafel, hangen
de bierpotten aan het plafond en eet je nog voor een appel
en een ei een snack. ‘Zo vind je in de stad helaas geen cafeetjes
meer’, zegt Sigrid, terwijl ze nog een slok van haar
Oudenaards bruintje neemt. Net voor de vriendinnen het
dorp binnenstappen, passeren ze voorbij de Kasteelmolen,
het enige overblijfsel van het slot van de Heren van Schorisse
die hier in de middeleeuwen de plak zwaaiden. Wat verderop
ligt de vroegere herberg In ‘t Oud Klooster, een beschermde
woning waar in 1857 de schrijver Omer Wattez werd geboren.
Het opmerkelijke reliëf in de buurt van het dorp golft van 22
tot maar liefst 122 meter.
Voorbij de Molenbeek en via achtereenvolgens de Korteberg
en Ganzenberg duiken de twee de bossen in van Burreken.
Dit domein, bestaande uit drie valleitjes met tal van bronnen,
wordt beheerd door Natuurpunt en is een van de mooiste natuurreservaten
van de Vlaamse Ardennen. ‘Hoe adembenemend
groen en stil is het hier’, geniet Marian. In een boom
wat verderop strijkt een buizerd neer, samen met de torenvalk
en de sperwer een van de karakteristieke roofvogels die
in dit gebied broeden. In het voorjaar vormen de bossen het
decor voor een schitterende bloemenpracht met tapijten van
bosanemonen, wilde hyacinten en daslook. Via de velden en
weilanden aan de rand van het natuurgebied stappen Sigrid
en Marian langs de Stokstraat en de Omer Wattezstraat verder
in de richting van hun startpunt, de Git(e)ane. Maar niet
vooraleer ze nog maar eens een adembenemend panorama
te zien krijgen. ‘De volgende keer breng ik mijn kinderen mee
en boeken we meteen een week’, plant Sigrid. ‘De stilte hier,
de charme van de dorpjes, de schitterende natuur: deze regio
overtreft al mijn verwachtingen!’ π
Git(e)ane, A. Odevaertstraat 5 – 9688 Maarkedal
T 055 45 67 53 – www.giteane.be
‘t Ruddershof, Ruddersveld 5 – 9600 Ronse
T 055 49 90 63 – www.truddershof.be
11

Ontdek ook...
Wandelboxen
Omdat iedereen zo z'n eigen voorkeur heeft
als het op wandelen aankomt, bundelde Toerisme
Oost-Vlaanderen telkens 10 lusvormige
wandelroutes in drie themaboxen.
- 'Stap door!' bundelt 10 (stevige) trajecten
in de Vlaamse Ardennen. Ideaal voor geoefende
wandelaars!
- 'Stap mee!' is de geknipte box voor wie
graag op stap gaat met het gezin, familie
of vrienden.
- De box 'Stap Uit!' is er voor zondagse familiewandelaars en
genieters van kunst, cultuur en natuur.
De boxen kosten 9 euro per stuk. Bestellen kan via www.tov.be.
Wandelnetwerk Bulskampveld
Het wandelnetwerk Bulskampveld is 125 km
lang en strekt zich uit over West- en Oost-
Vlaanderen.
Blikvanger is het Bulskampveld tussen Gent
en Brugge, het grootste aaneengesloten
bosgebied van Vlaanderen. De kaart van
het wandelnetwerk kost 6 euro. Je kan ze
bestellen via www.tov.be.
Thematisch wandelen in de Vlaamse Ardennen
Met de vier thematische wandelarrangementen van Toerisme
Vlaamse Ardennen ontdek je de regio op je eigen tempo en
volgens je eigen interesses, en dat langs het traject van de
Streek-GR. Over je bagage hoef je je geen zorgen te maken,
want die wordt nagebracht in je logies.
Vraag de gratis brochure van de Streek-GR Vlaamse Ardennen
aan via www.toerismevlaamseardennen.be.
In het wandel- en fietslogboek van GR vind je 88 fiches waarop
je werkelijk àlles over je tochten kwijt kan. Het boekje bestellen
kan via info@groteroutepaden.be.
www.tov.be
Op deze website vind je onder ‘Publicaties’ alles wat je in
Oost-Vlaanderen op weg kan helpen. Het aanbod is groot:
fietsnetwerkkaarten, fiets- en wandelboxen, thematische fietsroutes,
brochures en nummers van het gratis magazine Stap-
Af. Surf zeker eens langs!
Met de fietsrouteplanner kan je online je gepersonaliseerde
route uitstippelen. Makkelijker kan haast niet: je klikt op de
locatie waar je wil starten, duid één voor één de plaatsen aan
waar je langs wil fietsen, en slaat je route op of print ze uit.
12

Wandel groen in de Vlaamse Ardennen
Wie wil wandelen in de natuur, stapt nu nog
vaak eerst in de auto en keert ook zo weer naar
huis. Dat hoeft niet meer met de Groene Halte
wandelroutes, waarvan er eentje in de Vlaamse
Ardennen loopt (van Opbrakel naar Geraardsbergen
over Everbeek, Zarlardinge en Overboelare).
Het Groene Halte-project focust op
de combinatie wandelen en openbaar vervoer,
en wil zo duurzaam wandelen stimuleren.
Bestel je wandelbrochure(s) (1,50 euro)
via www.tov.be of www.groenehalte.be.
Fietsnetwerkkaart Vlaamse Ardennen
Behalve heerlijk wandelen kan je in de Vlaamse
Ardennen natuurlijk ook prachtig fietsen. Ook
al raast hier elk jaar de Ronde van Vlaanderen
voorbij, je hoeft geen profwielrenner te zijn
om deze heuvelachtige regio met de fiets te
verkennen. Van het landschap genieten kan
ook als je op de valleiwegen blijft. Wie houdt
van weidse uitzichten, moet daarentegen
wel een paar 'bergen' overwinnen. Met de
fietsnetwerkkaart Vlaamse Ardennen bij de
hand kom je nooit voor verrassingen te staan. Op het 830 km
lange netwerk kan je zowel een makkelijke gezinstocht als een
mini-Ronde uitstippelen.
Ook de andere toeristische regio's van Oost-Vlaanderen
(Leiestreek, Meetjesland, Waasland en Scheldeland) hebben
een fietsnetwerk. Samen zijn de netwerken goed voor meer
dan 3500 km fietsplezier! Voor alle regio's zijn handige netwerkkaarten
beschikbaar. Je kan ze voor 6 euro bestellen via
www.tov.be.
Te paard
Een tiental ruiter- en menroutes zorgen voor uren ontspanning
langs de mooiste en rustigste plekjes van de Vlaamse
Ardennen. Elke route start aan een manege of paardvriendelijke
horecazaak, waar ruimte en voorzieningen zijn om
paard en kar te stallen. Voor een overzicht van alle routes:
www.toerismevlaamseardennen.be.
13

5 x eropuit op het wandelnetwerk
Kies... en wandel!
Bewegwijzering: knooppunten + wandelnetwerkkaart
Getuigenheuvels Vlaamse Ardennen (6 euro)
1 Langs de hellingen van de Ronde
De kronkelende kasseibanen, heuvels en holle wegen van de
Vlaamse Ardennen vormen elk jaar opnieuw het decor van de
Vlaamse wielerklassiekers. Het lieflijke dorpje Nukerke fungeert
als start- en aankomstpunt van deze knooppuntenroute, die je
langs enkele beruchte hellingen van de Ronde van Vlaanderen
brengt.
14
Praktisch
Afstand: 15,5 km
Landschap: steil
Ondergrond: verhard en niet-verhard
Bereikbaarheid:
parkeergelegenheid: Nukerkeplein, Maarkedal (Nukerke
– ter hoogte van knooppunt 67)
dichtstbijzijnde halte openbaar vervoer De Lijn: Nukerke
– Nukerkestraat (meer info: www.delijn.be)
Leuke drinkstops:
Op 100 m van vertrekpunt: Brasserie ‘t Stoofke
Tussen knooppunt 80 en 26, aan de kerk van Zulzeke:
café ‘t Oud Gemeentehuis
Aan knooppunt 68: Café Den Os

Onderweg
Spijkerbos
Dit bos ligt op een zuidhelling en baadt van ‘s voormiddags
tot laat in de avond in de zon. Uniek aan het Spijkerbos zijn
de bewaarde knothaagbeuken langs de bronbeek onderaan
de helling. Knothaagbeuken staan veelal op de historische
bosranden en markeerden vele eeuwen de grenzen.
Tegenwoordig vind je er door gebrek aan onderhoud en het
wegvallen van tradities minder en minder. Hier worden ze met
de grootste zorg beheerd door het ANB. Aan knooppunt 81
ligt een mooi uitzichtpunt.
Kortekeer
Deze helling ken je vast en zeker van de Ronde. De smalle
asfaltweg heeft een gemiddelde stijging van 6,4% en stijgt op
het steilste stuk tot liefst 17,1%!
Lourdesgrot Melden
Deze grot werd na WOII gebouwd door de zus van de
toenmalige pastoor van het dorp. In de grot staan beelden
van Bernadette en Maria. Bij de bron kan je even verpozen.
Koppenberg(bos)
De Koppenberg geniet naam en faam tot ver over onze
landsgrenzen. Dit heeft veel te maken met het feit dat de ‘Bult
van Melden’ al voor spectaculaire situaties heeft gezorgd
tijdens de wielerklassieker Ronde van Vlaanderen en er
jaarlijks massa’s fietsers en wandelaars over de Koppenberg
passeren. Bovendien is de Koppenberg en het 100 ha bos
er rond één van de mooiste stukjes natuur in de Vlaamse
Ardennen. De ‘Bult van Melden’ is opgenomen in de lijst van
beschermde monumenten.
15

2 Op het dak van Oost-Vlaanderen
Op deze mooie natuurwandeling stap je niet alleen langs en door
enkele prachtige bossen, je klimt letterlijk op het dak van Oost-
Vlaanderen aan Hotond, met zijn 150 meter het hoogste punt
van de provincie.
Praktisch
Afstand: 9,9 km
Landschap: steil
Ondergrond: verhard en niet-verhard
Bereikbaarheid:
parkeergelegenheid: Molen Ten Hotond, Zandstraat 4,
Kluisbergen (Zulzeke – tussen knooppunten 92 en 13)
dichtstbijzijnde halte openbaar vervoer De Lijn: Ronse –
Hotondstraat (meer info: www.delijn.be)
Leuke drinkstops:
Aan vertrekpunt: café Molen Ten Hotond
Tussen knooppunt 13 en 12: picknicktafel
Tussen knooppunt 11 en 17: picknicktafel
Onderweg
Hotondberg
Met zijn 150 meter is deze getuigenheuvel het hoogste punt
van Oost-Vlaanderen. Rondom ligt het natuurgebied Hotond-
Scherpenberg, beheerd door het ANB. Bezoek er zeker de
16

Hotondmolen met oriëntatietafel. Bij helder weer kan je er
meer dan 100 kerkjes tellen, onder meer in Gent, Brugge,
Evergem en Rijsel. De naam ‘hotond’ komt wellicht van oude
termen als hoog tond, tumba of hoge begraafplaats.
Beiaardbos en Fonteinbos
Het Beiaardbos, een gemengd bos met hakhout en opgaande
bomen, is een bosreservaat van het ANB, waar de natuur
haar vrije gang mag gaan. Een wandelpad leidt alleen maar
langs het bos, want het is niet vrij toegankelijk. Zijn status als
bosreservaat dankt het bos onder andere aan een bijzonder
bronbeekje, waarvan het water veel kalk bevat. Deze zet zich
af op takjes, steentjes en ander materiaal rond het water. In
de kruidlaag van het bos groeien onder meer bosanemonen,
slanke sleutelbloemen, wilde hyacinten en paarse
schubwortel. Even uitblazen kan op de rustbanken net voorbij
het bos, vlakbij de Beiaardbeek. Dit heldere, snelstromende
riviertje met zijn oeverbomen is een ideale biotoop voor
vissen. Het voert het bron- en regenwater af langsheen de
heuvelrug waarop het Beiaardbos en het Fonteinbos liggen.
In de weilanden rond de twee bossen zie je heuse tunnels met
ondergrondse snelstromende bronbeekjes, een gevolg van
aardmassa’s die door waterverzadiging ineens naar beneden
glijden.
Ingelbos
Ook het Ingelbos, van de omgelegen bossen gescheiden door
beekjes, is niet vrij toegankelijk. Door zijn geïsoleerde ligging
biedt het de noodzakelijke rust voor broedvogels als de
ransuil, de steenuil en de torenvalk. Even uitrusten kan op de
rustbanken ongeveer halverwege tussen knooppunt 13 en 12.
17

3 100%
verhard
Een tocht langs verharde wegen die vertrekt en aankomt in
Maarke-Kerkem. Prima geschikt voor buggy en rolstoel!
Praktisch
Afstand: 6,1 km
Landschap: steil
Ondergrond: verhard
Bereikbaarheid:
parkeergelegenheid: Kokerellestraat, Maarkedal
(Maarke-Kerkem – tussen knooppunten 19 en 70)
dichtstbijzijnde halte openbaar vervoer De Lijn: Marke-
Kerkem – Dorp (meer info: www.delijn.be)
Leuke drinkstops:
Tussen knooppunt 70 en 49: picknicktafels
Aan knooppunt 49 (500 meter verder richting knooppunt
50): ‘t Hof Wijmenier (drankgelegenheid en klein
heemkundig museum)
Tussen knooppunt 47 en 72: Restaurant Het Genot op den
Berg
Onderweg
Romansmolen
Deze molen op de Maarkebeek vlakbij de route werd al in
het midden van de 12 de eeuw vermeld als een schenking aan
de abdij van Ename. In de loop der eeuwen onderging hij
heel wat wijzigingen. Het draaiende werk is nog aanwezig,
met twee steenkoppels en een haverbreker. Uitzonderlijk
is dat de overbrenging van de wateras naar de maalas niet
conisch is: beide assen liggen horizontaal. In 1994 werd
de molen beschermd als monument (met inbegrip van
het molengebouw, de bakoven, de oeverversterkingen en
sluismuren) en samen met de omgeving (watermolensite
met stuw) als dorpsgezicht.
18

Taaienberg
Deze heuvel heeft zijn naam niet gestolen: het is een
venijnige klim van 800 meter met kasseistroken, die sinds
1993 beschermd zijn als monument. De berg (gemiddelde
stijging: 7,13%) wordt regelmatig beklommen in de Ronde
van Vlaanderen. Hij is de afgelopen jaren nog populairder
geworden omdat het de favoriete ‘berg’ is van publiekslieveling
Tom Boonen.
De nieuwe Bossenare
Vanaf knooppunt 72 zie je de nieuwe Bossenare molen
liggen, een staakmolen met gesloten voet op de top van de
Bossenareheuvel. Hij werd in 1996 overgebracht uit Impe en
staat nu op de plek waar vroeger een andere houten molen
stond. De molen werd toen ook volledig gerestaureerd. De
gelaste stalen roeden met een lengte van 22 meter kunnen
twee steenkoppels aandrijven. Sinds 1979 is de molen een
beschermd monument.
Villa Tynlon
Boven de Bossenare staat Villa Tynlon, in 1910 gebouwd
in Engelse cottagestijl. Van 1921 tot 1934 woonde hier
kunstschilder Valerius De Saedeleer, die de villa zijn naam
gaf. ‘Tynlon’ is Gallisch en betekent zoveel als ‘het huis langs
de straat’. Gedurende De Saedeleers verblijf was de villa het
trefpunt voor tal van kunstenaars, onder meer uit de Latemse
School: Gustave en Karel Van de Woestijne, Ramah, Carol
Deutsch, Baron Minne en Stijn Streuvels. In 1935 zou koningin
Astrid De Saedeleer komen bezoeken, maar haar tragische
ongeval in Küssnacht heeft dit hoge bezoek verhinderd.
Nog drie tochten die geschikt zijn voor buggy en rolstoel
Ten noorden van Kluisbos: (4,4 km)
Ten westen van Spijkerbos:(4,5 km)
Ten noord-westen van Muziekbos: (5,3 km)
19

4 Dolen tussen dorpjes
Volkegem en Edelare zijn de dorpjes die je aandoet op deze
wandeling in de buurt van Oudenaarde. Onderweg stap je voorbij
het lieflijke Ladeuze en kan je ‘lekkies’ proeven in het bekende
bedevaartsoord van Kerselare.
Praktisch
Afstand: 10 km
Landschap: steil
Ondergrond: verhard en niet-verhard
Bereikbaarheid:
parkeergelegenheid: Kapel O-L-V-van Kerselare, Kerzelare,
Oudenaarde (Edelare - tussen knooppunten 56 en 64)
dichtstbijzijnde halte openbaar vervoer De Lijn: Edelare –
Kerzelare Kapel (meer info: www.delijn.be)
Leuke drinkstops:
Aan vertrekpunt: Tussen knooppunt 56 en 64: Brasserie,
tearoom en suikerbakkerij Jan van Gent
Knooppunt 60: Restaurant Ladeuze
Knooppunt 55: Café Den Obus
Onderweg
Ladeuze(molen)
Aan de Maarkebeek zien we rechts de woning Ladeuze, een
eerste overblijfsel dat herinnert aan de rijke Waalse familie die
hier vroeger haar ‘heerlijkheid’ had. Honderd meter verder,
aan de voet van de Ladeuzeberg (maximum helling: 13%) aan
de oevers van de Maarkebeek, staat de Ladeuzemolen. Al in
de 15 de eeuw stond hier een watermolen die eigendom was van
de heren La Deuze. Zij woonden iets verder stroomopwaarts
20

in hun kasteel. Pachters uit de omgeving waren verplicht om
in de molen hun graan te laten malen en olie te laten slaan.
Bij wijze van betaling moesten ze er een tiende van afstaan.
Kezelfort
Op de hoogvlakte van de Kezelberg ligt het goedbewaarde
Kezelfort. Ooit maakte het deel uit van de Wellingtonbarrière,
het strategisch plan van Graaf Wellington om zich tegen
Napoleon te verdedigen. Het fort is een vijfhoekig symmetrisch
verdedigingssysteem met een volledig tegenmijn-systeem, een
unicum in Vlaanderen. Vanuit het fort zijn ‘afluistergangen’
gegraven. Als de vijand probeerde om ondergronds het fort te
bereiken, kon men dat dankzij die gangen horen. Bij de Duitse
inval in 1940 vluchtten een deel van de inwoners van Edelare
en Oudenaarde naar de bomvrije onderaardse gangen van het
fort. Het bevindt zich op een privéterrein van 14 ha.
Volkegem
Het stemmige, beschermde dorpsplein van Volkegem heet
De la Kethulleplein, naar de grootgrondbezitter François de la
Kethulle. Hij veroverde in 1577 de macht in het Calvinistische
en protestantse Gent en probeerde in Vlaanderen een
Calvinistische republiek te stichten. Vlakbij het plein staat het
Sint-Martinuskerkje, dat in de 12 de eeuw afhankelijk was van
de abdij van Ename. Je ziet er een opvallende eiken preekstoel
en een zoldering verfraaid met fijne stucdecoratie uit de 18 de
eeuw.
Bedevaartsoord OLV Kerselare
Boven op de Ladeuze komen we vlakbij Onze-Lieve-Vrouw
van Kerselare, het bekendste bedevaartsoord in de Vlaamse
Ardennen. De bidplaats ontstond in 1460, met een eenvoudig
Mariabeeldje in een kersenboom. Dat zou destijds de dochter
van de baron van Schorisse op miraculeuze wijze genezen
hebben. Vandaag vervangt een moderne, betonnen kerk de
16 de eeuwse kapel, die de baron uit dankbaarheid liet bouwen
en die zo’n 50 jaar geleden volledig afbrandde. In mei komen
hier 50.000 bedevaarders op bezoek. In de schaduw van de
kapel verdringen de tearooms en kraampjes elkaar. Je kan er
dé lokale snoepjes kopen: lekkies van de Gentse suikerbakker
Jan van Gent.
21

5
Voorbij geuzen en molens
Horebeke is een fusie van de dorpjes Sint-Maria-Horebeke en Sint-
Kornelis-Horebeke. We verkennen een schitterend stukje Vlaamse
Ardennen met enkele molens, een brouwerij en de Geuzenhoek,
de enige protestantse gemeenschap die onafgebroken sinds de 16 de
eeuw wist stand te houden.
Praktisch
Afstand: 11,7 km
Landschap: steil
Ondergrond: verhard en niet-verhard
Bereikbaarheid:
parkeergelegenheid: Kerkplein, Horebeke (Sint-Maria-
Horebeke, tussen knooppunten 53 en 10)
dichtstbijzijnde halte openbaar vervoer De Lijn: Sint-
Maria-Horebeke Kerk (meer info www.delijn.be)
Leuke drinkstops:
Aan vertrekpunt (Kerkplein Sint-Maria-Horebeke, tussen
knooppunten 53 en 10): Hotel-restaurant Horenbecca en
Bistro Het Angelus
Onderweg
Hoogkoutermolen (met rustbank en uitzichtpunt)
Deze stenen houtmolen of ‘grondzeiler’ werd in 1816 gebouwd
en was oorspronkelijk een olie- en korenmolen. Momenteel is
hij ingericht als woning.
22

Varent
De helling Varent (gemiddelde stijging 5,6%) werd de voorbije
decennia tientallen keren opgenomen in de Ronde van
Vlaanderen, en ook meermaals in de Omloop Het Volk, nu
Omloop Het Nieuwsblad. Tot de beklimming in 1977 was de
helling een smalle kasseiweg, sindsdien is het een asfaltweg
met enkel de top in kasseien.
Brouwerij Roman
Tussen knooppunt 59 en 53 zie je de statige familiebrouwerij
Roman liggen. De geschiedenis ervan begon al in 1545, toen
hier afspanning De Clocke lag, een grote boerderij met mouterij
waar reizigers konden uitrusten. Tot en met WO II brouwde
Roman enkel en alleen zijn bekende Oudenaards bruin. Vanaf
1950 werd het assortiment stelselmatig uitgebreid, eerst met
Romy Pils, later ook met frisdranken en abdijbieren.
Horebeke Dorp
In Korsele, een wijk van Sint-Maria-Horebeke, is al sinds
1564 een protestantse geloofsgemeenschap gevestigd. Het
is de enige overgebleven prostestants-calvinistische kerk
in Vlaanderen sinds de reformatie. Momenteel wonen er
op deze ‘Geuzenhoek’ nog een honderdtal protestanten.
In deze unieke wijk kan je wandelen langs kleine huisjes en
door smalle straatjes, het pittoreske kerkhof bezoeken of
binnenspringen in het Museum Abraham Hans. Dat toont
onder meer allerlei documenten (boeken, prenten, kaarten,
foto’s...) die de geschiedenis van het protestantisme in het
algemeen, en speciaal in (Zuid-Oost-)Vlaanderen en de
Horebeekse ‘Geuzenhoek’ illustreren (‘s namiddags open op
zon- en feestdagen).
Perlinckmolen
Deze molen op de gelijknamige beek is één van de oudste
watermolens van België. Na een zware storm in 1859 rukten
de sluizen het molenrad mee. De schade werd nadien
weer hersteld. Sinds midden de jaren ‘70 werden alle
maalactiviteiten stopgezet.
23

S.O.S.
ROUTEDOKTER
Toerisme Oost-Vlaanderen maakt werk van het
onderhoud van haar routes en netwerken, en
voert zelf regelmatig controles uit. Toch gebeurt
het wel eens dat een scheefhangend bordje of een
beschadigde wegwijzer aan de aandacht ontsnapt.
Surf naar www.tov.be...
Merk je tijdens je wandeltocht dat een bord zijn beste
tijd heeft gehad of verkeerd hangt? Heb je suggesties of
opmerkingen? Ga dan naar www.tov.be. Daar kan je een
gedetailleerde fiche invullen en doormailen. Zo help je ons
een handje om de kwaliteit van onze routes en netwerken
continu op peil te houden.
of stuur een mailtje
Rechtstreeks mailen naar de Routedokter kan ook via
routedokter@oost-vlaanderen.be. Een tip: probeer altijd
zo goed mogelijk te omschrijven wat het probleem is en
waar het zich bevindt. Op die manier kan de Routedokter
snel en gericht actie ondernemen!
24

Bos doet leven
Wie er al op bezoek was, zal het graag beamen: de bossen
zijn de parels van de Vlaamse Ardennen. Een flink deel
ervan is eigendom van het Agentschap voor Natuur
en Bos (ANB) van de Vlaamse overheid, dat de bossen
op een duurzame manier beheert. ‘Vereiste nummer
één voor duurzaam bosbeheer is goede kennis’, zegt
ANB-regiobeheerder Xavier Coppens. Samen met zijn
collega’s werkte hij onder meer voor de Muziekberg
een beheerplan uit.
Schrijver Omer Wattez, die in de 19 de eeuw de naam Vlaamse
Ardennen bedacht en van de regio een toeristische trekpleister
hielp maken, rekende de Muziekberg tot de aantrekkelijkste
plaatsen van zijn lievelingsstreek. Niet verwonderlijk, want de
berg met erbovenop het 150 hectaren grote Muziekbos, is een
van de meest imposante getuigenheuvels van de regio. De
flanken zelf zijn grotendeels bebost met beuk en trekken –
samen met het Kluisbos – jaarlijks een massa toeristen aan.
Recent werd voor de Muziekberg een uitgebreid duurzaam
bosbeheerplan goedgekeurd. Dit wil de economische,
ecologische en recreatieve functies van het bos zo goed
mogelijk met elkaar verzoenen. ‘Belangrijk’, zegt ANBboswachter
Johan Cordier, ‘want een modern, multifunctioneel
bosbeheer zorgt voor een bos met een duurzame toekomst,
zowel voor de natuur als voor de mens.’
26

π Grote diversiteit
Het ultieme streefdoel van het beheerplan is meer diversiteit in
het bos creëren. Zo moet het Muziekbos de komende twintig
jaar een plek worden waar naast ‘alleenheerser’ de beuk ook
andere vegetatie volop de kans krijgt te groeien. ‘Dat kan
door zeer gericht op een aantal plaatsen te rooien, zodat ook
bloemen, kruiden en andere boomsoorten weer licht krijgen
en beter gedijen’, legt Xavier Coppens uit. ‘Ook op vlak van
houteconomie en recreatie heeft rooien zijn belang. Rooien
we niet, dan kan een bos niet verjongen en komt alles wat erin
groeit op een bepaald moment tegelijk in een fase van verval.
Dat is niet duurzaam wat houtkap betreft, want de kwaliteit
van hout hangt af van de leeftijd van de boom. Laat je een bos
verouderen, dan blijft er op den duur alleen nog brandhout
over. Ook voor recreanten is bosverjonging cruciaal. Niet
iedereen vindt het aangenaam om te wandelen in een bos vol
dode takken en omgewaaide bomen. Ook de veiligheid voor
de recreant komt hier om het hoekje kijken.’ Kennis vormt
de basis van elk goed duurzaam bosbeheerplan, weet Xavier.
‘Hoe meer je weet over de geschiedenis, de ondergrond, de
fauna en de flora van een bos, hoe meer je met al die aspecten
rekening kunt houden. Wat het Muziekbos betreft, komt
onder meer de historische kennis voorop. Weten dat de top
van dit bos een heilige plaats was waar de Kelten hun doden
begroeven bijvoorbeeld. Deze gewijde plaatsen maken we
zichtbaar in het bos, zonder ze te verstoren.’
Weetje
Wilde mispels
In het Muziekbos komt wellicht de grootste populatie wilde
mispels van Vlaanderen voor. Deze gedoornde struiken
maken in de eerste helft van mei grote roomkleurige bloemen
die amper een week hun pracht tonen.
27

π Blauw bloementapijt
Ongeveer 500 hectare bossen in de Vlaamse Ardennen,
waaronder het Muziekbos, beschikken over een FSC-certificaat.
Prijkt dit internationale label bijvoorbeeld op je tuinmeubelen,
dan ben je er zeker van dat ze gemaakt zijn van hout afkomstig
uit een bos dat zowel sociaal als ecologisch duurzaam
beheerd wordt. Eén keer per jaar houdt ANB een openbare
houtverkoop. Dan kan je ook hout uit het Muziekbos kopen.
Zowel houtexploitanten als particulieren komen massaal af
op de loten bomen die qua toepassingsvorm specifiek werden
gemerkt door de bosbeheerders. Na aankoop mogen ze onder
een aantal strikte voorwaarden uit de bossen gehaald worden.
‘Tijdens het broedseizoen bijvoorbeeld mag kappen niet. Vaak
dienen er ook in het bos vaste pistes gevolgd te worden om
bodemschade te beperken’, zegt Xavier Coppens.
Het Muziekbos is in alle jaargetijden een bezoekje waard,
maar vooral in mei biedt het een sprookjesachtige aanblik.
Dan staan overal de wilde boshyacinten in bloei, en lijkt het
bos wel bedekt met een prachtig blauw tapijt. Een uniek zicht,
want dergelijke hyacintvelden kom je behalve in deze regio
alleen maar in het zuiden van Engeland en Noord-Frankrijk
tegen. Niet voor niets behoort het Muziekbos daarom
tot het Europese Natura 2000-netwerk, dat het gebied
omwille van deze ‘blauwkousjes’ aanduidde als speciale
beschermingszone.
Meer info over toegankelijke en duurzaam beheerde bossen
van het ANB vind je op www.natuurenbos.be
28
Weetje
Over de naam van het Muziekbos bestaat grote
onenigheid. Was het onder de Romeinen een Muzenberg?
Verbleef de middeleeuwse minnestreel Heer Danielken
hier? Of maakt de wind tussen de hoge beukenbomen
een geluid als muziek? Hoewel hier geen moerassen te
bespeuren zijn, houden sommige etymologen vol dat de
oorsprong bij het Keltische woord ‘muz’ of moeras ligt.

π Zeker zien in het Muziekbos
Geuzentoren
Op één van de hoogste toppen van het bos, weggestopt
tussen de bomen, staat de sprookjesachtige Geuzentoren.
Hij werd in 1864 gebouwd in zandsteen, door architect M.
Scribe. Scribe was destijds de eigenaar van het Muziekbos
en liet zich inspireren door de architecturale mode van
de tijd: ‘follies’ - bizarre of romantische bijgebouwtjes -
optrekken. Herman Teirlinck en Omer Wattez kwamen er
vaak over de vloer om van het uitzicht te genieten. Het was
op deze idyllische plek dat Wattez, na een inspirerende
wandeling, de naam ‘Vlaamse Ardennen’ bedacht.
Tumulus
Op een paar passen van de Geuzentoren kan je een Gallo-
Romeinse grafheuvel (tumulus) ontdekken, hét bewijs dat
de Muziekberg toen al bewoond was.
Chalet Boekzitting en De Fiertel
De naam van deze herberg verwijst naar een nu verdwenen
beuk waaronder lokale bewoners (al dan niet met een
boek) kwamen uitrusten. Op de gevel zie je een beeld
van een weerwolf, volgens de overlevering vroeger een
veelgeziene verschijning in het Muziekbos. Aan de voet van
de Muziekberg ligt jeugdherberg De Fiertel, de grootste
jeugdherberg van Vlaanderen en een ideale uitvalsbasis
om de regio te verkennen! π
29

Het (Kluis)bos in!
Bossen zijn geen speelpleinen, maar toch moeten kinderen
er kunnen ravotten, in bomen klimmen en kampen
bouwen. Dat is het idee achter de Vlaamse speelzones,
vrij toegankelijke, afgebakende stukjes vrije
natuur speciaal ingericht voor de kleinsten. Wij namen
de proef op de som en lieten vijf stadsrakkers los
op de speelzone Bosuil in het Kluisbos.
‘De laatste aan de tipi is een pipo’, roept Milan (8) terwijl hij in
de richting van de indianentent rent en de anderen gezwind de
achtervolging inzetten. Met z’n allen klimmen Milan, Mauritz
(7), Felix (6) en Toon (11), met de kleine Josephine (4) in hun
kielzog, de houten constructie naar boven om er trots te poseren
voor onze fotograaf. De tippi is één van de speeltuigen
die het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB), het Regionaal
Landschap Vlaamse Ardennen en de gemeente Kluisbergen in
elkaar lieten timmeren voor de speelzone Bosuil middenin het
Kluisbos. Met takken en stammen uit het bos werden tussen
de beuken ook een versterkt kamp, een loopbrug, een boot,
een reuze picknicktafel en tal van gigantische paddenstoelen
30

gebouwd. Klimmen, springen, zelf een kamp bouwen met
sprokkelhout, indiaantje of verstoppertje spelen: het kan allemaal
in dit tot de verbeelding sprekende kinderparadijs, en de
olijke vijf laten dan ook geen enkel speeltuig ongemoeid. Terwijl
Josephine en Felix zich om beurten verstoppen achter de
paddenstoelen, amuseren de andere jongens zich in en rond
de indianentent, klauteren ze op de boven- en achtersteven
van de boot, springen ze om ter verst van de loopbrug, en
huppelen ze behendig van de ene boomstam naar de andere.
Na ruim twee uur ravotten slaat de vermoeidheid – en de honger
– toe. ‘Mogen we een pannenkoek of een ijsje?’, klinkt het
eensgezind. Om de rammelende buikjes te vullen hoeven we
niet eens ver te lopen, want de horecazaken van de Kluisberg
liggen letterlijk op een boogscheut.
π Boordevol beleving
Met Bosuil kreeg Vlaanderen in november 2009 officieel zijn
450 ste speelzone. Het veilig afgesloten terrein maakte deel uit
van de nieuwe toegankelijkheidsregeling van het Kluisbos,
en past volledig binnen de kernwoorden duurzaam toerisme
Weetje
Duurzaam klimmen
Met haar vele houten speeltuigen en andere eyecatchers,
perfect geïntegreerd in de omgeving, is de speelzone
Bosuil een van de meest vernieuwende van Vlaanderen.
Alle tuigen werden opgetrokken in FSC-hout en technisch
gekeurd door een erkend controleorgaan. FSC (Forest
Stewardship Council) is een internationaal label dat
aangeeft dat een houtproduct afkomstig is uit een
duurzaam beheerd bos.
31

32
Praktisch
Bosuil is gelegen tussen de parking Zandgroeve en
de parking Kastanjehof, bovenop de Kluisberg in
Kluisbergen, ter hoogte van de horecazaken. Vlakbij
ligt het Sport- en Recreatieoord Kluisbos, waar je onder
meer kan zwemmen, badmintonnen en basketballen.
Andere speelzones in de Vlaamse Ardennen vind je in
het Brakelbos (Brakel), het Lozerbos (Kruishoutem),
het Muziekbos (Ronse), het Spijkerbos (Kluisbergen)en
Domein Breivelde (Zottegem).

en recreatie. Net als de andere Vlaamse speelzones legde de
overheid deze speelomgeving aan om kinderen de kans te geven
om bossen en natuur van top tot teen te ‘beleven’.
‘Spelen en ravotten in het bos is vandaag lang niet meer zo
vanzelfsprekend als toen onze ouders of grootouders klein
waren’, zegt Xavier Coppens, ANB-regiobeheerder voor het
Zuiden van Oost-Vlaanderen. ‘Niet alleen zijn heel wat bossen
verdwenen, de Vlaamse boswetgeving bepaalt ook dat
wandelaars op de opengestelde wegen en paden moeten blijven
en niet zomaar overal kunnen rondhollen. Die algemene
regel kwam er omdat Vlaanderen erg weinig bos heeft – na
Ierland zijn we de minst bosrijke regio van Europa – en een
vrij dichte bevolkingsgraad. Alleen zo kunnen we de natuur
alle kansen geven en ervoor zorgen dat in onze kwetsbare
bossen grote natuurwaarden blijven bestaan’.
Voor de kleinsten is het natuurlijk niet altijd prettig of gemakkelijk
om altijd op de paden te blijven. Daarom investeert de
Vlaamse overheid sinds een tiental jaar in speelzones of speelbossen,
volledig vrij toegankelijke zones waar ze naar hartenlust
kunnen rennen, klimmen en springen. De jongste jaren
komen er elk jaar gemiddeld zo’n vijftig speelzones bij. Soms
blijft het spelmateriaal beperkt tot bomen, struiken en takken,
soms staan in de speelzones ook echte speeltuigen zoals op
de Bosuil. ‘Zo’n zones zijn echt een win-win’, zegt Xavier Coppens.
‘Kinderen kunnen er volop hun hart ophalen en vanalles
opsteken over het bos en de natuur. Het is aan hen om hun
verbeelding te laten werken met boomstammen, dode takken
en allerhande ander spelmateriaal, rechtstreeks afkomstig van
moeder natuur. Uit studies blijkt trouwens dat kinderen nog
altijd graag in het bos spelen en niet altijd nood hebben aan
duur speelgoed. Tegelijk verlichten de speelbossen natuurlijk
ook de druk op onze meest kwetsbare boszones.’
33

Bosvriendelijke spelen in het Kluisbos
In de speelzone kunnen kinderen op allerlei tuigen klauteren en
zelf hun eigen spelletjes uitdenken, maar in het Kluisbos kan je
ook heerlijk wandelen. Elk seizoen kleurt je wandeling trouwens
anders.
Herfst: Ga eens op paddenstoelentocht. Vergeet echter niet
dat sommige paddenstoelen niet eetbaar zijn. Bekijk ze dus
gerust, maar laat ze staan. Een herfstvruchtenwandeling is
ook leuk: je kan eetbare nootjes en kastanjes verzamelen of
gekleurde bladeren zoeken en daar leuke dingen mee knutselen.
Winter: Ook in de winter is het bos aantrekkelijk, vooral in de
sneeuw. Je kan eens een ‘Klein Duimpjestocht’ maken: strooi
tijdens je wandeling broodkruimeltjes rond en kijk wie ze
komt oppeuzelen. Misschien heb je geluk en kan je de kunstjes
van de eekhoorns bewonderen.
34

Lente: In de lente is het Kluisbos heel gevoelig: de ‘blauwe
kousjes’ (wilde hyacinten) verwelken als je ze plukt en de
broedende vogels worden niet graag gestoord. Dit seizoen
is wel ideaal om naar het bos te luisteren. Ga met gesloten
ogen elk apart tegen een boom zitten en spits je oren. Vertel
daarna tegen mekaar wat je gehoord hebt. Je kan ook eens
met een stethoscoop naar de sapstroom van jonge boompjes
luisteren.
Zomer: Zomertijd is insectentijd: mieren, kevers, …
Bestudeer ze eens goed: tel bijvoorbeeld eens hoeveel poten
ze hebben. En wie vindt de eerste gallen op de bladeren of
de eerste rups of vlindereitjes? Je kan ook met een recorder
op ‘dauwtrip’ trekken, want de vroege morgen is ideaal om
vogelgeluiden op te nemen. Als je bij valavond nog in het bos
vertoeft, zie je misschien wel een vleermuis vliegen.
35

5 gouden tips voor wandelaars
Wandelen zonder zorgen
Kriebelen je wandelspieren? Goed zo, maar vergeet niet
je goed voor te bereiden op je tocht en ook onderweg
lief te zijn voor lijf en leden. Met deze 5 wandeltips kan
het vast niet meer stuk.
36
Wandelen is dé sport bij uitstek om op een ontspannen
manier aan je conditie te werken, zonder dat je daarbij
een groot blessurerisico loopt. Let bij het wandelen wel
goed op je houding: stap ontspannen en rechtop, plaats
je voeten recht naar voren en laat je armen ontspannen
meegaan met je wandeltempo. Neem nooit een te
snelle start, maar geef je spieren de kans om langzaam
warm te worden. Loop je toch een blessure op, gun
jezelf dan eerst de nodige rust onderweg.
Ga nooit wandelen met een lege maag. Neem anderhalf
uur voor je tocht een goede maaltijd, vol vitaminen en
koolhydraten. Drink voldoende, ook tijdens je wandeling.
Water is prima, warme thee een goed alternatief bij koud
weer. Vermijd suikerhoudende dranken en alcohol: daar
krijg je allen maar meer dorst van. ‘Tank’ onderweg ook
geregeld bij met een energiereep of een stuk fruit.
Kies voor makkelijk zittende, niet knellende kleding, bij
voorkeur van ademende stof of van wol of tricot. Deze
stoffen nemen transpiratievocht op. Draag waterdichte,
goed ingelopen schoenen. Een nieuw paar? Vergeet dan
je blarenpleisters niet! Neem ook altijd iets mee tegen
de regen.
Krijg je onderweg het gevoel dat je benen zwaar voelen,
neem dan de tijd om alle beenspieren te rekken. Zo geef
je ze even wat rust. En na het rekken zullen je benen
prettiger aanvoelen.
Vergeet bij zonnig weer je tube zonnecrème niet, en
smeer een laagje citroenolie om je te beschermen tegen
insecten.

Marc de Bel
ontdekt Kwaremont
Wie beter dan schrijver Marc de Bel konden we vragen
om met ons op stap te gaan door het kunstenaarsdorp
Kwaremont? Het werd een boeiende trip vol verhalen:
over zijn eigen schilderijen, over zijn fascinatie voor
ratten en oude tapijtkunst, en natuurlijk over zijn
liefde voor de eeuwig inspirerende Vlaamse Ardennen.
38

Veel overtuigingskracht hadden we niet nodig om Marc warm
te maken voor deze kunstzinnige wandeling in de Vlaamse
Ardennen. Als geboren en getogen Oost-Vlaming én vrijetijdsschilder
maakt de populaire schrijver graag tijd vrij om
een van de mooiste en meest artistieke plekjes in de regio
te helpen promoten. ‘Bij ons in Kruishoutem vind ik het al
prachtig, maar deze omgeving en de uitzichten slaan alles’,
vertelt Marc enthousiast. ‘De grote dichter Frederik van Eeden
schreef ooit dat hij zo graag naar de heuvels ging om zichzelf
te vinden. In de bergen voelde hij zich te klein en te nietig. Dat
ervaar ik ook, en daarom hou ik zo van deze streek. Geef mij
maar glooiende groene heuvels om in te wandelen in plaats
van overweldigende bergen of saaie vlaktes. Heuvels hebben
ook iets heel sensueels, iets heel vrouwelijks. En ook daar ben
ik wel liefhebber van.’
π Feesten met heksen
Marc heeft, zoals hij het zelf graag verwoordt, een ‘band met
het land’ waar niets of niemand tussen komt. Zijn geliefde
Vlaamse Ardennen bezorgden hem de voorbije decennia inspiratie
voor meer dan 100 kinderboeken en strips, waaronder
de immens populaire Zusjes Kriegel, de Boeboeks en de Roesty
Spetter-reeks. Ook de roman waar hij momenteel aan werkt,
speelt zich af in de streek en heeft een opmerkelijk onderwerp.
‘Centraal staat het heksenproces dat in de 17 de eeuw in Nokere
plaats vond’, vertelt Marc terwijl we naar Kwaremont rijden.
‘Het wordt een geromantiseerd verhaal boordevol historische
personages. Onder meer de Oudenaardse schilder Adriaen
Brouwer duikt erin op. Tijdens mijn opzoekwerk kon ik bijna
tot op de meter uitpluizen waar precies in de Vlaamse Ardennen
er destijds heksensabbats werden gehouden. De voorbije
maanden trok ik ‘s avonds geregeld naar die plaatsen, en dan
zag ik het allemaal voor mij: het vuur, de dansende kollen, de
ketels. Fantastisch was dat!’.
Marc de Bel
Marc de Bel (56) werd geboren in Kruishoutem en was jarenlang
onderwijzer toen een uitgeverij hem in 1987 opmerkte.
Zijn debuut ‘Het ei van oom Trotter’ werd meteen bekroond
door de Kinder- en Jeugdjury voor het Boek in Vlaanderen en
betekende het startschot voor een vruchtbare schrijverscarrière.
Heel snel werd Marc de succesvolste jeugdauteur van
Vlaanderen. Naast de boeken zijn er sinds kort ook strips,
onder andere van de Boeboeks en de zusjes Kriegel. Vijf van
zijn boeken kregen intussen een filmversie. Marc vult zijn dagen
met schrijven, tekenen en vertellen, en woont nog altijd in
Kruishoutem.
www.marcdebel.be
39

Vandaag start onze tocht aan het witte Sint-Amanduskerkje
op het Kwaremontplein. De opvallende kerkhofmuur werd
gebouwd om het hoge niveauverschil op de top van de Kwaremontberg
te overbruggen. En dat er in en rond Kwaremont
nogal wat niveauverschillen bedwongen moeten worden, zullen
we straks meer dan één keer ondervinden.
Op het kerkhof houden we even halt bij het markante graf van
Gies Cosyns, de laatste burgemeester van het tot 1971 ‘onafhankelijke’
Kwaremont en met stip de bekendste Kwaremontse
landschapsschilder. Cosyns was één van de vele artistieke
zielen die vanaf de jaren ‘40 inspiratie kwamen zoeken in de
omgeving, en er het ‘Sint-Martens-Latem van de Vlaamse Ardennen’
van maakten. Ateliers en galeries rezen er als paddenstoelen
uit de grond, en vooral in de jaren ‘70 en ‘80 kende
Kwaremont een bloeiperiode als bestemming voor dagjestoeristen.
‘Geen wonder. Het woord ‘schilderachtig’ lijkt wel speciaal
voor dit dorpje bedacht’, zegt Marc.
π Kunstenaars onder elkaar
Eén van de galeries die je hier vandaag nog kan bezoeken, heet
Galerij Theaxus. Dat wordt meteen de volgende halte op onze
wandeling. In een geklasseerde woning uit begin 18 de eeuw
specialiseert de internationaal gelauwerde kunstenares Dorothea
Van De Winkel zich al jaren in textiele kunst en wandtapijten.
In Oudenaarde en Ronse was textiel vele eeuwen de
voornaamste industrie. Dorothea’s creaties werden overal
ter wereld tentoongesteld:
van New York
en Miami over Oekraïne
tot China. Om
haar ontwerpen ook
op groot formaat te
kunnen tuffen, liet ze
speciaal in Frankrijk
een ‘extra large’ weefgetouw
maken. Ook
Marc weet het één en
ander over kunst en
zelfs over tapijtkunst:
hij schildert zelf wat hij
‘rat art’ noemt en verzamelt via het internet stukjes tapijt van
de Maya’s, de Inca’s en de Chimú. ‘Daarnaast heb ik al sinds
mijn negende een collectie rattenmummies’, vertelt Marc.
‘Dat klinkt misschien luguber, maar er zitten zo’n fantastisch
mooie exemplaren bij. Op basis van close-up foto’s maak ik
er met de computer digitale schilderijen van in rood, wit en
zwart.’
Na het bezoek wandelen we het dorpje uit richting Oude
Kwaremont, de met knoestige kasseien bezaaide bult waar-
40

langs de Ronderenners zich elk jaar opnieuw een weg naar
het dorpsplein zoeken. ‘Natuurlijk kijk ik graag naar de koers
en spring ik graag eens op de fiets, maar voetbal blijft mijn
favoriete sport’, vertelt Marc. ‘Ik ben net in Kruishoutem aan
mijn 47 ste voetbalseizoen begonnen. Daarnaast speel ik ook
zaalvoetbal, in een BV-ploegje samen met onder meer Lucien
Van Impe. Voor de fun en de conditie, en geregeld ook voor
het goede doel.’
π Tip voor wandelaars
Iets verderop lopen we via een landwegeltje de akkers en weilanden
rond Kwaremont in. Natuurmens Marc geniet met
volle teugen van het weidse panorama en de biodiversiteit in
het landschap, en maakt ons attent op een bijzondere plant
met lange stengels die hier welig groeit. ‘De oude Romeinen
stopten destijds deze ‘bijvoet’ in hun sandalen tegen blaren
en om de vermoeidheid tegen te gaan. Een goede tip voor jullie
lezers, trouwens!’, lacht Marc, en hij steekt meteen zelf een
paar stengels tussen zijn tenen.
Via de Keuzelingenstraat stappen we weer richting dorp, voor
een deugddoende lunch in het - heel toepasselijk genaamde
- Restaurant In ‘t Palet. Van op het terras is het weerom genieten
van het overweldigende uitzicht, dat reikt tot Anzegem en
Tiegem in West-Vlaanderen. Afscheid nemen doen we zoals
het hier hoort: met een Kwaremont Blond, een traditioneel
streekbier van hoge gisting. ‘Kwaremont mag me heel snel
terug verwachten’, toast Marc. ‘Wat mij betreft zelfs morgen
al, samen met mijn vrouw en wie weet wel enkele van mijn
zeven kleinkinderen.’ π
Galerij Theaxus, Ommegangstraat 3, 9690 Kwaremont
www.galerij-theaxus.com
Vrij toegankelijk op za, zo en ma van 14 tot 19u en na
afspraak.
41

Virtueel zie je nóg meer
van de
Vlaamse Ardennen!
Na de online fietsrouteplanner en de fietsrouteplanner
via sms pakt Toerisme Oost-Vlaanderen opnieuw
uit met een primeur. Voor het eerst wordt in België
augmented reality effectief toegepast in toerisme om
de beleving te verrijken. Voortaan krijg je via je smartphone
nóg meer van de Vlaamse Ardennen te zien dan
met het blote oog.
π Wat is het?
‘Augmented reality’ – ofte het mixen van de werkelijke wereld
met de virtuele – is een van dé trends in de nabije toekomst.
Op je gsm met ingebouwde internetverbinding en
gps (‘smartphone’) legt dit gloednieuwe fenomeen een soort
laagje bovenop je scherm. Hierop krijg je allerlei extra informatie
te zien.
π Hoe werkt het?
Aan de hand van de ingebouwde sensor en gps in je smartphone
weet je telefoon altijd precies waar je bent. Met deze
gegevens kan hij berekenen hoe ver je bent verwijderd van bepaalde
locaties. Kijk je door de camera van je telefoon, dan zie
je icoontjes die deze ‘points of interest’ (POI’s) aanduiden.
42

Als je een of meerdere POI’s aanduidt, krijg je hierover alle
info. Zo kan je bijvoorbeeld de openingsuren van het dichtstbijzijnde
restaurant of museum bekijken. Maar ‘augmented
reality’ biedt nog veel andere mogelijkheden. Via categorieën
die je zelf kan in- of uitschakelen, zie je waar het hoogste punt
van de regio zich bevindt, waar je even kan uitrusten op een
zitbank, of waar je kroost kan spelen in een speelzone. Je
smartphone geeft je zelfs een seintje als je interessante plaatsen
dreigt voorbij te lopen, en informeert je met weetjes over
natuur en vertier.
π Wat moet ik doen?
Download met je smartphone eerst de – gratis – applicatie
Layar, ‘s werelds eerste ‘augmented reality’ browser. Ga daarvoor
naar Market Place (Android) of de App store (iPhone).
Zoek via Layar het Wandelnetwerk Getuigenheuvels Vlaamse
Ardennen. Via de instellingen kan je eventueel de zoekrange
vergroten of verkleinen.
π Ondersteunt mijn smartphone Layar?
Op het moment van schrijven worden alle Android besturingssystemen
en iPhone ondersteund. Om zeker te zijn, neem
een kijkje op http://site.layar.com/download/. Vereisten voor
je smartphone zijn: ingebouwde internetverbinding, kompas,
camera, gps en bij voorkeur een flat free data-abonnement.
43

Colofon
De provinciale vereniging Toerisme Oost-Vlaanderen vzw
staat in voor de ontwikkeling en uitwerking van het toeristisch
beleid van en voor de provincie onder het voorzitterschap
van de gedeputeerde, bevoegd voor toerisme.
Samenstelling, redactie en opmaak: Toerisme Oost-Vlaanderen
vzw
Foto’s: Toerisme Oost-Vlaanderen vzw, Toerisme Vlaamse
Ardennen, D. Stockman, G. Sterckx, D. de Kievith, P. Minnaert
Druk: Goekint Graphics, www.goekint.be
V.U.: Pierre Goffaux, Sint-Niklaasstraat 2, 9000 Gent
© 2010 Toerisme Oost-Vlaanderen vzw
D/2010/0332/15
Toerisme Oost-Vlaanderen vzw
Sint-Niklaasstraat 2
9000 Gent
tel +32 (0)9 269 26 00
fax +32 (0)9 269 26 09
toerisme@oost-vlaanderen.be
www.tov.be

Hoe adembenemend
groen en stil is het hier...