Grensmaas WKC - Gemeente Maastricht

juni 2010
B01032/ZC0/0W2/002044
B01032.002044
Grensmaas WKC

Inhoudsopgave
Regels 3
Hoofdstuk 1 Inleidende regels 4
Artikel 1 Begrippen 4
Artikel 2 Wijze van meten 7
Hoofdstuk 2 Bestemmingsregels 8
Artikel 3 Natuur 8
Artikel 4 Water 9
Artikel 5 Waterstaat - stroomvoerend rivierbed 11
Hoofdstuk 3 Algemene regels 12
Artikel 6 Anti-dubbeltelbepaling 12
Artikel 7 Algemene ontheffingsregels 13
Artikel 8 Procedureregels 14
Hoofdstuk 4 Ov ergangs- en slotregels 15
Artikel 9 Overgangsrecht 15
Artikel 10 Slotregel 16
bestemmingsplan "Grensmaas WKC" (voorontwerp)
2

Regels
bestemmingsplan "Grensmaas WKC" (voorontwerp)
3

Hoofdstuk 1 Inleidende regels
Artikel 1 Begrippen
1.1 plan:
het bestemmingsplan Grensmaas WKC van de gemeente Maastricht.
1.2 bestemmingsplan
de geometrisch bepaalde planobjecten als vervat in het GML-bestand NL.IMRO met
de bijbehorende regels en bijlagen.
1.3 verbeelding
de tekeningnummer NL.IMRO.0935.bpGrensmaasWKC-vo02 van het
bestemmingsplan Grensmaas WKC.
1.4 aanduiding:
een geometrisch bepaald vlak of figuur, waarmee gronden zijn aangeduid, waar
ingevolge de regels regels worden gesteld ten aanzien van het gebruik en/of het
bebouwen van deze gronden.
1.5 aanduidingsgrens:
de grens van een aanduiding indien het een vlak betreft.
1.6 bebouwing:
één of meer gebouwen en/of bouwwerken geen gebouwen zijnde.
1.7 bebouwingsoppervlak
het oppervlak van het bouwperceel, bestemmingsoppervlak dan wel van het
bouwvlak, dat ten hoogste met gebouwen (kassen en warenhuizen daaronder niet
begrepen) mag worden bebouwd.
1.8 bestaand
ten tijde van de tervisielegging van het plan aanwezig.
1.9 bestemmingsgrens:
de grens van een bestemmingsvlak.
1.10 bestemmingsvlak:
een geometrisch bepaald vlak met eenzelfde bestemming.
1.11 bouwen:
het plaatsen, het geheel of gedeeltelijk oprichten, vernieuwen of veranderen en het
vergroten van een bouwwerk, alsmede het geheel of gedeeltelijk oprichten,
vernieuwen of veranderen van een standplaats.
1.12 bouwgrens:
de grens van een bouwvlak.
1.13 bouwperceel:
een aaneengesloten stuk grond, waarop ingevolge de regels een zelfstandige, bij
elkaar behorende bebouwing is toegelaten.
1.14 bouwperceelgrens:
een grens van een bouwperceel.
bestemmingsplan "Grensmaas WKC" (voorontwerp)
4

1.15 bouwvlak:
een geometrisch bepaald vlak, waarmee gronden zijn aangeduid, waar ingevolge de
regels bepaalde gebouwen en bouwwerken geen gebouwen zijnde zijn toegelaten.
1.16 bouwwerk:
elke constructie van enige omvang van hout, steen, metaal of ander materiaal, die
hetzij direct hetzij indirect met de grond is verbonden, hetzij direct of indirect steun
vindt in of op de grond.
1.17 cultuurhistorische waarde
de kenmerken van het gebruik dat de mens in de loop der geschiedenis van grond en
gebouwen heeft gemaakt, zoals dat onder meer tot uitdrukking komt in de beplanting,
het slotenpatroon of de architectuur; onder cultuurhistorische waarden worden mede
verstaan de archeologische waarden.
1.18 duurzame agrarische bedrijfsvoering
in stand houden en ontwikkelen van de agrarische productiefunctie waarbij als
uitgangspunt geldt, dat aan volwaardige agrarische bedrijven voldoende
mogelijkheden moeten worden geboden om ook op lange termijn de nodige
volwaardigheid en levensvatbaarheid te behouden.
1.19 gebouw:
elk bouwwerk, dat een voor mensen toegankelijke, overdekte, geheel of gedeeltelijk
met wanden omsloten ruimte vormt.
1.20 kade(muren)
secundaire waterkering met verschillende functies, waaronder
overlaatfunctie bij extreme waterstanden
onderdeel van het stroomvoerend rivierbed
drooghouden van de polder
al dan niet in combinatie met een golfwerende functie
waarop een weg kan zijn gelegen.
1.21 landschappelijke waarde
de aan een gebied toegekende waarde, die wordt bepaald door de aanwezigheid van
de onderlinge samenhang en beïnvloeding van de niet-levende en levende natuur
(met inbegrip van de mens).
1.22 peil
a. voor gebouwen, waarvan de hoofdtoegang onmiddellijk aan de weg grenst: de
hoogte van die weg ter plaatse van de hoofdtoegang;
b. in andere gevallen: de gemiddelde hoogte van het aansluitend afgewerkte terrein
dat het bouwwerk omgeeft (maaiveld of terphoogte).
1.23 stroomvoerend rivierbed
het gedeelte van het rivierbed dat op de detailkaart behorende het besluit
Beleidsregels grote rivieren (Besluit van 4 juli 2006, nr. HDJZ/I&O/2006-948, zoals
dat geldt op het moment van vaststelling van dit plan) is aangegeven als
stroomvoerend regiem.
1.24 visgeleidingssysteem
een systeem bedoeld ten behoeve van de stroomafwaardse vismigratie.
bestemmingsplan "Grensmaas WKC" (voorontwerp)
5

1.25 vistrap:
een voorziening die bedoeld is om de stroomopwaartse vismigratie mogelijk te
maken.
1.26 weg
alle voor het openbaar rij- of ander verkeer openstaande wegen of paden daaronder
begrepen de daarin gelegen bruggen en duikers, de tot de wegen of paden
behorende bermen en zijkanten, de tot de wegen of paden behorende vrijliggende
fietspaden, alsmede de aan de wegen liggende parkeerterreinen.
bestemmingsplan "Grensmaas WKC" (voorontwerp)
6

Artikel 2 Wijze van meten
Bij toepassing van deze regels wordt als volgt gemeten:
2.1 de bouwhoogte van een bouwwerk:
vanaf het peil tot aan het hoogste punt van een gebouw of van een bouwwerk, geen
gebouw zijnde, met uitzondering van ondergeschikte bouwonderdelen, zoals
schoorstenen, antennes, en naar de aard daarmee gelijk te stellen bouwonderdelen.
2.2 de goothoogte van een bouwwerk:
vanaf het peil tot aan de bovenkant van de goot, c.q. de druiplijn, het boeibord, of een
daarmee gelijk te stellen constructiedeel.
2.3 de inhoud van een bouwwerk:
tussen de onderzijde van de begane grondvloer, de buitenzijde van de gevels (en/of
het hart van de scheidsmuren) en de buitenzijde van daken en dakkapellen.
2.4 de oppervlakte van een bouwwerk:
tussen de buitenwerkse gevelvlakken en/of het hart van de scheidingsmuren,
neerwaarts geprojecteerd op het gemiddelde niveau van het afgewerkte bouwterrein
ter plaatse van het bouwwerk.
2.5 het bebouwd oppervlak van een bouwperceel:
de oppervlakte van alle op een bouwperceel gelegen bouwwerken tezamen.
bestemmingsplan "Grensmaas WKC" (voorontwerp)
7

Hoofdstuk 2 Bestemmingsregels
Artikel 3 Natuur
3.1 Bestemmingsomschrijving
De voor "Natuur" aangewezen gronden zijn bestemd voor:
a. natuurontwikkeling;
b. de winning, verwerking en transport van oppervlaktedelfstoffen;
c. grond- en waterkeringen (zoals damwanden en overige kademuren);
d. kleiberging;
e. grinddrempels en -ruggen;
f. ontsluitingswegen en de daarbij bijbehorende tijdelijke en permanente
voorzieningen ten behoeve van het Grensmaasproject, zoals werkwegen en,
gronddepots.
3.2 Bouwregels
Op of in de als "Natuur" bestemde gronden mag niet worden gebouwd, met
uitzondering van grond- en waterkeringen ten behoeve van de waterkrachtcentrale
(zoals damwanden en overige kademuren) welke mogen worden opgericht tot een
maximale hoogte van NAP +45.5 meter.
bestemmingsplan "Grensmaas WKC" (voorontwerp)
8

Artikel 4 Water
4.1 Bestemmingsomschrijving
De op de verbeelding voor "Water" aangewezen gronden zijn bestemd voor:
a. wat betreft de Maas voor het stroomvoerend rivierbed van deze rivier alsmede
voor waterstaatsdoeleinden;
b. waterstaatkundige kunstwerken zoals kades met bijbehorende taluds,
kunstmatige en natuurlijke oevers, bruggen, sluizen, grond- en waterkeringen
(zoals damwanden en overige kademuren);
c. visgeleidingssystemen;
d. vistrap;
e. ontgrondingen en ontgravingen in het kader van actief bodembeheer Maas;
f. grinddrempels en –ruggen met het oog op het in standhouden van het
laagwaterpeil rekening houdend met de Waterwet;
g. tijdelijke voorzieningen ten behoeve van het Grensmaasproject, zoals werkwegen
en geluidwerende voorzieningen;
h. ontsluitingswegen en daarbij behorende tijdelijke en permanente voorzieningen
ten behoeve van de bereikbaarheid;
i. extensieve dagrecreatie, zoals sportvisserij en kanoën;
alsmede voor:
j. een waterkrachtcentrale ter plaatse van de aanduiding "specifieke vorm van
water- waterkrachtcentrale SW-WKC" met de daarbij behorende gebouwen en
bouwwerken, geen gebouwen zijnde, waaronder mede begrepen vuilcontainers,
en de opslag van containers.
4.2 Bouwregels
Op of in de als "Water" bestemde gronden mag niet worden gebouwd, met
uitzondering van het gebied dat is aangeduid als "specifieke vorm van waterwaterkrachtcentrale
SW-WKC" waar de aanleg van de waterkrachtcentrale, een
visgeleidinssysteem en een vistrap is toegestaan met dien verstande dat:
1. gebouwen en bouwwerken geen gebouwen zijnde, binnen het bouwvlak worden
opgericht zulks met uitzondering van grond- en waterkeringen welke tevens
buiten het bouwvlak zijn toegestaan;
2. de maximale bouwhoogte binnen het bouwvlak NAP +56.5 meter mag bedragen;
3. grond- en waterkeringen ten behoeve van de waterkrachtcentrale (zoals
damwanden en overige kademuren) worden opgericht tot een maximale hoogte
van NAP +45.5 meter.
4.3 Specifieke gebruiksregels
Onder een met de bestemming strijdig en daarmee verboden gebruik wordt in ieder
geval verstaan het gebruik en laten gebruiken van gronden om/voor:
1. het stapelen, storten of neerleggen van grond, bagger, specie, puin of andere
zinkende stoffen en anders dan ten behoeve van de aanleg van een
waterkrachtcentrale;
2. het aanbrengen van bovengrondse constructies, installaties of apparatuur,
steigers inbegrepen, met uitzondering van bakens ter geleiding van de
scheepvaart met een hoogte van maximaal 8,00 meter en anders dan ten
behoeve van de aanleg van een waterkrachtcentrale;
3. het aanbrengen van ophogingen, met uitzondering van ophogingen in het
rivierbed van de Maas in de vorm van grinddrempels en -ruggen met het oog op
het in stand houden van het laagwaterpeil en ophogingen in verband met de
aanleg van de waterkrachtcentrale, daarbij rekening houdend met de Waterwet;
bestemmingsplan "Grensmaas WKC" (voorontwerp)
9

4. het aanbrengen van terreinomheiningen anders dan ten behoeve van de
waterkrachtcentrale;
5. het aanbrengen van beplantingen en/of bomen anders dan ten behoeve van de
landschappelijke inpassing van de waterkrachtcentrale en mits de
doorstroombaarheid is gegarandeerd.
4.4 Ontheffing van de gebruiksregels
Burgemeester en wethouders zijn in de volgende gevallen bevoegd ontheffing te
verlenen van het bepaalde in lid 4.3:
a. indien dat noodzakelijk is voor een goed waterstaatkundig beheer en inrichting
van de gronden en de belangen van derden niet onevenredig worden geschaad;
b. ten behoeve van het medegebruik van de waterkrachtcentrale voor educatieve
doeleinden (informatiecentrum) en de belangen van derden en aangrenzende
bestemmingen niet onevenredig worden geschaad.
bestemmingsplan "Grensmaas WKC" (voorontwerp)
10

Artikel 5 Waterstaat - stroomvoerend rivierbed
5.1 Bestemmingsomschrijving
De voor Waterstaat - stroomvoerend rivierbed aangewezen gronden zijn, behalve
voor de andere daar voorkomende bestemming(en) mede bestemd ten behoeve van
de onbelemmerde afvoer van het Maaswater. Deze bestemming is primair ten
opzichte van de overige aan deze gronden toegekende bestemmingen.
bestemmingsplan "Grensmaas WKC" (voorontwerp)
11

Hoofdstuk 3 Algemene regels
Artikel 6 Anti-dubbeltelbepaling
Grond die eenmaal in aanmerking is genomen bij het toestaan van een bouwplan
waaraan uitvoering is gegeven of alsnog kan worden gegeven, blijft bij de
beoordeling van latere bouwplannen buiten beschouwing.
bestemmingsplan "Grensmaas WKC" (voorontwerp)
12

Artikel 7 Algemene ontheffingsregels
Burgemeester en wethouders kunnen ontheffing verlenen van:
a. de bij recht in de regels gegeven maten, afmetingen, percentages tot niet meer
dan 10% van die maten, afmetingen en percentages;
b. de regels voor het bouwen met een geringe mate van afwijking van de plaats en
richting van de bestemmingsgrenzen indien dit noodzakelijk is in verband met
afwijkingen of onnauwkeurigheden ten opzichte van de feitelijke situatie;
c. de regels ten aanzien van de hoogte van bouwwerken, geen gebouwen zijnde,
en toestaan dat de hoogte van de bouwwerken, geen gebouwen zijnde, wordt
vergroot tot niet meer dan 10 m;
d. de regels ten aanzien van de hoogte van bouwwerken, geen gebouwen zijnde,
en toestaan dat de hoogte van bouwwerken, geen gebouwen zijnde, ten behoeve
van kunstwerken, geen gebouwen zijnde, en ten behoeve van zend-, ontvangen/of
sirenemasten, wordt vergroot tot niet meer dan NAP +60 meter;
e. het bepaalde ten aanzien van de maximale (bouw)hoogte van gebouwen en
toestaan dat de (bouw)hoogte van de gebouwen ten behoeve van plaatselijke
verhogingen, zoals schoorstenen, luchtkokers, liftkokers en lichtkappen, mits de
hoogte niet meer dan 1,25 maal de maximale (bouw)hoogte van het betreffende
gebouw bedraagt.
bestemmingsplan "Grensmaas WKC" (voorontwerp)
13

Artikel 8 Procedureregels
8.1 Ontheffingen
Bij het verlenen van een ontheffing dient bij de voorbereiding van het betreffende
besluit de volgende procedure te worden gevolgd:
a. De aanvraag om ontheffing met bijbehorende stukken ligt gedurende drie weken
ter inzage.
b. Burgemeester en wethouders maken de terinzagelegging tevoren in een of meer
in de gemeente verspreid wordende dag- en/of nieuwsbladen bekend.
c. De bekendmaking houdt mededeling in van de bevoegdheid voor
belanghebbenden om gedurende de termijn van terinzagelegging schriftelijk
zienswijzen omtrent de aanvraag in te dienen bij burgemeester en wethouders.
d. Burgemeester en wethouders nemen zo spoedig mogelijk een beslissing. De
beslissing is, als tegen de aanvraag zienswijzen zijn ingediend, gemotiveerd.
8.2 Nadere eisen
Bij het stellen van nadere eisen dient bij de voorbereiding van het betreffende besluit
de volgende procedure te worden gevolgd:
a. Het ontwerp van het besluit met bijbehorende stukken ligt gedurende drie weken
ter inzage.
b. Burgemeester en wethouders maken de terinzagelegging tevoren in een of meer
in de gemeente verspreid wordende dag- en/of nieuwsbladen bekend.
c. In het voorkomende geval wordt tevens de aanvrager van de bouwvergunning,
naar aanleiding waarvan de nadere eisen worden gesteld, tevoren schriftelijk in
kennis gesteld van de terinzagelegging.
d. De bekendmaking houdt mededeling in van de bevoegdheid voor
belanghebbenden om gedurende de termijn van terinzagelegging schriftelijk
zienswijzen omtrent het ontwerpbesluit in te dienen bij burgemeester en
wethouders.
e. Burgemeester en wethouders nemen zo spoedig mogelijk een beslissing. De
beslissing is, als tegen het ontwerpbesluit zienswijzen zijn ingediend,
gemotiveerd.
bestemmingsplan "Grensmaas WKC" (voorontwerp)
14

Hoofdstuk 4 Overgangs- en slotregels
Artikel 9 Overgangsrecht
9.1 Bouwwerken
Een bouwwerk dat op het tijdstip van inwerkingtreding van het bestemmingsplan
aanwezig of in uitvoering is, dan wel gebouwd kan worden krachtens een
bouwvergunning, en afwijkt van het plan, mag, mits deze afwijking naar aard en
omvang niet wordt vergroot,
a. gedeeltelijk worden vernieuwd of veranderd;
b. na het teniet gaan ten gevolge van een calamiteit geheel worden vernieuwd of
veranderd, mits de aanvraag van de bouwvergunning wordt gedaan binnen twee
jaar na de dag waarop het bouwwerk is teniet gegaan.
9.2 Ontheffing
Burgemeester en wethouders kunnen eenmalig ontheffing verlenen van lid 9.1 voor
het vergroten van de inhoud van een bouwwerk als bedoeld in lid 9.1 met maximaal
10%.
9.3 Uitzondering op het overgangsrecht bouwwerken
Lid 9.1 is niet van toepassing op bouwwerken die weliswaar bestaan op het tijdstip
van inwerkingtreding van het plan, maar zijn gebouwd zonder vergunning en in strijd
met het daarvoor geldende plan, daaronder begrepen de overgangsbepaling van dat
plan.
9.4 Gebruik
Het gebruik van grond en bouwwerken dat bestond op het tijdstip van
inwerkingtreding van het bestemmingsplan en hiermee in strijd is, mag worden
voortgezet.
9.5 Strijdig gebruik
Het is verboden het met het bestemmingsplan strijdige gebruik, bedoeld in lid 9.4, te
veranderen of te laten veranderen in een ander met dat plan strijdig gebruik, tenzij
door deze verandering de afwijking naar aard en omvang wordt verkleind.
9.6 Verboden gebruik
Indien het gebruik, bedoeld in lid 9.4, na het tijdstip van inwerkingtreding van het plan
voor een periode langer dan een jaar wordt onderbroken, is het verboden dit gebruik
daarna te hervatten of te laten hervatten.
9.7 Uitzondering op het overgangsrecht gebruik
Lid 9.4 is niet van toepassing op het gebruik dat reeds in strijd was met het voorheen
geldende bestemmingsplan, daaronder begrepen de overgangsbepalingen van dat
plan.
bestemmingsplan "Grensmaas WKC" (voorontwerp)
15

Artikel 10 Slotregel
Deze regels worden aangehaald als:
Regels van het bestemmingsplan Grensmaas WKC.
juni 2010.
Vastgesteld door de raad van de gemeente........in de vergadering van.....
, voorzitter
, griffier
bestemmingsplan "Grensmaas WKC" (voorontwerp)
16

BESTEMMINGSPLAN GRENSMAAS WKC
GEMEENTE MAASTRICHT
TOELICHTING
STATUS: ONTWERP
juni 2010
B01032/ZC0/0W3/002044
B01032.002044

Inhoud
BESTEMMINGSPLAN GRENSMAAS WKC
1 Inleiding______________________________________________________________ 4
1.1 Aanleiding_________________________________________________________ 4
1.2 Planopzet _________________________________________________________ 4
1.3 Leeswijzer _________________________________________________________ 5
2 Uitgangspunten________________________________________________________ 6
2.1 Beschrijving plangebied _______________________________________________6
2.2 Beschrijving bouwplan ________________________________________________ 7
3 Beleidskader __________________________________________________________ 9
3.1 Europees beleid_____________________________________________________9
3.2 Rijksbeleid_________________________________________________________9
3.2.1 Nota Ruimte__________________________________________________9
3.2.2 Waterwet___________________________________________________ 10
3.2.3 Natuurbeschermingswet 1998 ___________________________________ 11
3.2.4 Milieubeleid_________________________________________________ 14
3.3 Regionaal beleid ___________________________________________________ 15
3.4 provinciaal beleid___________________________________________________ 15
3.4.1 Provinciaal omgevingsplan limburg 2006 (actualisaties 2008 en 2009) _____ 15
3.4.2 POL aanvulling Grensmaas ______________________________________18
3.5 Gemeentelijk beleid_________________________________________________19
3.5.1 Vigerende bestemmin gsplan Grensmaas ___________________________19
3.5.2 Natuur- en milieuplan Maastricht 2030 ____________________________19
3.5.3 Waterplan Maastricht__________________________________________ 20
4 Integrale afweging ____________________________________________________ 21
4.1 Stedenbouwkundige aspecten _________________________________________ 21
4.2 Milieuaspecten_____________________________________________________ 22
4.2.1 Geluid _____________________________________________________ 22
4.2.2 Bodem_____________________________________________________ 22
4.2.3 Luchtkwaliteit________________________________________________ 23
4.3 Ecologie__________________________________________________________ 24
4.3.1 Habitatgebied _______________________________________________ 24
4.3.2 Habitattoets_________________________________________________26
4.4 Culthuurhistorie en archeologie________________________________________ 27
4.5 Water ___________________________________________________________28
4.6 Verkeer en Parkeren_________________________________________________28
5 Juridische regeling ____________________________________________________ 29
5.1 Algemeen ________________________________________________________29
5.2 Nadere toelichting op de planre gels_____________________________________ 30
6 Uitvoerbaarheid ______________________________________________________ 33
B01032/ZC 0/ 0W3/ 002044 ARCADIS 2

BESTEMMINGSPLAN GRENSMAAS WKC
6.1 Maatschappelijke uitvoerbaarheid ______________________________________ 33
6.1.1 Vooroverleg ex 3.1.1 bro _______________________________________ 33
6.1.2 Inspraak____________________________________________________ 33
6.1.3 Zienswijzen _________________________________________________ 33
6.2 Economische uitvoerbaarheid _________________________________________ 34
Bijlage 1 Akoestisch onderzoek _____________________________________________ 35
Bijlage 2 Habitattoets_____________________________________________________36
Bijlage 3 Watertoets______________________________________________________ 37
B01032/ZC 0/ 0W3/ 002044 ARCADIS 3

HOOFDSTUK
1.1 AANLEIDING
1Inleiding
ARBRA BV te Bemelen is voornemens om over te gaan tot de bouw van een
BESTEMMINGSPLAN GRENSMAAS WKC
waterkrachtcentrale nabij de stuw in Borgharen. Het bouwplan voorziet in de bouw van een
energiecentrale en bijbehorende voorzieningen. Het betreffende gebied is gelegen in het
bestemmingsplan “Grensmaas” vastgesteld door de gemeenteraad van Maastricht op
27 juni 2006 en goedgekeurd door Gedeputeerde Staten van de provincie Limburg op
19 december 2006.
Het plangebied is in voornoemd bestemmingsplan opgenomen met de bestemming ‘Water’.
De aanleg van een waterkrachtcentrale is niet rechtstreeks toegestaan. In het vigerende
bestemmingsplan Grensmaas is echter een wijzigingsbevoegdheid ex artikel 3.6 Wro
opgenomen die de bouw van een waterkrachtcentrale mogelijk maakt mits de belangen van
derden en de waarden van aangrenzende bestemmingen niet onevenredig worden
geschaad.
Op 15 januari 2009 is reeds een ontwerp wijzigingsplan op grond van artikel 11 WRO en
artikel 39 van het bestemmingsplan Grensmaas ter inzage gelegd. Gedurende deze periode
zijn een drietal zienswijzen ingekomen.
Het ruimtebeslag van de waterkrachtcentrale reikt echter verder dan het gebied waarop de
wijzigingsbevoegdheid van toepassing is. Dat wordt met name veroorzaakt door de grootte
van het aan- en afvoerkanaal welke deels buiten het vorengenoemd wijzigingsgebied zijn
gelegen.
1.2 PLANOPZET
Als gevolg hiervan kan geen gebruik worden gemaakt van de wijzigingsbevoegdheid
waardoor een nieuw bestemmingsplan moet worden opgesteld. Het onderhavige
bestemmingsplan voorziet in dit vereiste. Met het in procedure brengen van dit
bestemmingsplan is de procedure van het wijzigingsplan ex artikel 11 van de Wet op de
Ruimtelijke Ordening beëindigd. Wel is bij de huidige planvorming zoveel mogelijk
rekening met de in het kader van het wijzigingsplan ingebrachte zienswijzen.
Het bestemmingsplan ‘Waterkrachtcentrale Borgharen’ is zodanig van opzet dat het
duidelijke kaders biedt in het gebruik van het plan. Deze kaders worden mede bepaald door
de artikelen 3.1 van de Wet ruimtelijke ordening (Wro) en 1.2.1 en 3.1.6 van het Besluit
ruimtelijke ordening (Bro). Het bestemmingsplan bestaat uit de volgende onderdelen:
B01032/ZC 0/ 0W3/ 002044 ARCADIS 4

1.3 LEESWIJZER
BESTEMMINGSPLAN GRENSMAAS WKC
- Verbeelding: Op de verbeelding (zowel analoog als digitaal) zijn de bestemmingen
in het plangebied weergegeven. Deze bestemmingen zijn gerelateerd
aan de in de planregels opgenomen juridische regeling.
- Planregels: Hierin is het gebruik van de binnen het plangebied aangegeven
gronden en bouwwerken juridisch geregeld. Per bestemming zijn
doelen of doeleinden aangegeven. In het Bro zijn standaarden
opgenomen voor de planregels van het overgangsrecht en de anti-
dubbeltelbepaling.
- Toelichting: De toelichting bevat een verantwoording van de in het plan gemaakte
keuze van bestemmingen. Tevens wordt aangegeven op welke wijze
rekening is gehouden met de gevolgen voor de waterhuishouding. De
resultaten van het overleg als bedoeld in artikel 3.1.1 krijgen een plaats
in de toelichting, evenals een omschrijving op welke wijze burgers en
maatschappelijke instellingen bij de voorbereiding van het plan zijn
betrokken. In artikel 3.2 van de Algemene wet bestuursrecht wordt
voorgeschreven dat een bestuursorgaan bij de voorbereiding van een
besluit de nodige kennis vergaart omtrent de relevante feiten en de af
te wegen belangen. De overige onderdelen van de toelichting geven
invulling aan het bepaalde in dit artikel. Anders dan de verbeelding en
planregels is de toelichting voor burgers niet juridisch bindend.
In de voorliggende toelichting wordt in hoofdstuk 2 ingegaan op het beleidskader dat er op
de verschillende niveaus ten aanzien van de ontwikkeling van het plangebied is.
In hoofdstuk 3 wordt aangegeven welke uitgangspunten en randvoorwaarden er met
betrekking tot de toekomstige ontwikkelingen in het plangebied in acht dienen te worden
genomen. Enerzijds betreft het daarbij algemene stedenbouwkundige uitgangspunten en
randvoorwaarden, anderzijds meer specifieke randvoorwaarden, die de bestemming of het
gebruik van gronden kunnen beïnvloeden of bepalen. De huidige situatie en de toekomstige
ontwikkeling komt aan de orde in hoofdstuk 4. De wijze waarop een en ander in een
juridische regeling is vervat, komt aan de orde in hoofdstuk 5.
In hoofdstuk 6 wordt aangegeven of, en op welke wijze, het plan economisch en
maatschappelijk (op basis van de gemeentelijke inspraakverordening) uitvoerbaar wordt
geacht. In de bijlagen worden tot slot de opmerkingen uit het overleg ex artikel 3.1.1 Bro ten
aanzien van het plan weergegeven en de wijze waarop de gemeente deze binnen het plan
heeft verwerkt.
B01032/ZC 0/ 0W3/ 002044 ARCADIS 5

HOOFDSTUK
2.1 BESCHRIJVING PLANGEBIED
Overzichtkaart met ligging
projectgebied
2Uitgangspunten
BESTEMMINGSPLAN GRENSMAAS WKC
De locatie is gelegen ter hoogte van rivierkilometer 15.4 nabij de stuw aan de Sluisdijk te
Borgharen. Aangrenzend aan het ‘eiland’ Bosscherveld ten noorden van Maastricht dat
tussen het verbindingskanaal Maas en Zuid-Willemsvaart en de Maas ligt. Er zijn geen
woningen aanwezig op het eiland, echter aan de zuidwestkant zijn woonboten afgemeerd.
Bosscherveld is de meest zuidelijk gelegen locatie van de Grensmaas en vormt daarmee de
toegang tot het Grensmaasgebied. Als toekomstig uitloopgebied voor Maastricht vervult de
locatie een belangrijke voorbeeldfunctie voor de natuurontwikkeling in het
Grensmaasproject.
B01032/ZC 0/ 0W3/ 002044 ARCADIS 6

2.2 BESCHRIJVING BOUWPLAN
REFERENTIEBEELD
WATERKRACHTCENTRALE
LINNE
BESTEMMINGSPLAN GRENSMAAS WKC
Het bouwplan heeft betrekking op de realisatie van een waterkrachtcentrale en vistrap naast
de Stuw in Borgharen. De te bouwen waterkrachtcentrale wordt gesitueerd op de landtong
die aan de noordzijde is begrensd door de Maas en de stuw en aan de zuidzijde door het
verbindingskanaal tussen de Maas en de Zuid-Willemsvaart. De centrale zelf zal inclusief
het aan- en afvoerkanaal een totale oppervlakte van circa 3 hectare beslaan. De centrale heeft
een totale oppervlakte van circa 2.000 m 2 . Het aan –en afvoerkanaal neemt met een totale
lengte van circa 700 meter het resterende deel in beslag.
De centrale bestaat uit 2 of 3 horizontale turbines, tandwielkasten en generatoren. Het aantal
turbines is afhankelijk van de specifieke eigenschap van de te gebruiken turbines waarbij
het met name om de relatie tussen waaierdiameter (een turbine bestaat uit een impellor =
waaier die een generator aandrijft) en energieopbrengst onder de voorkomende vervallen in
de Maas gaat. De turbines zetten de potentiële energie van het water om in kinetische
energie (bewegingsenergie). Om de instroming van grove materialen in de turbines te
voorkomen wordt aan de bovenstroomse zijde een krooshek geplaatst. Het krooshek bestaat
uit schuin geplaatste verticale spijlen. Periodiek worden de spijlen van het hek automatisch
gereinigd. Het aanklevende vuil wordt verwijderd en in een container geloosd. De
containers worden naast het centrale huis opgesteld en uiteindelijk afgevoerd naar een
erkende verwerker.
Om de centrale droog te kunnen zetten voor reparaties en onderhoud zijn aan beide zijden
schotbalken voorzien. De schotbalken worden aangebracht en gelicht met een
schotbalkkraan.
Voor de smering van de lagers van de turbines en generatoren en voor de verstelling van de
regelkleppen wordt olie toegepast. De olie wordt gekoeld met een gesloten systeem dat is
gevuld met leidingwater. Het opgewarmde leidingwater wordt op haar beurt weer gekoeld
met behulp van een warmtewisselaar die in het aanvoerkanaal is geplaatst. Hiermee wordt
verontreiniging van het oppervlaktewater voorkomen.
B01032/ZC 0/ 0W3/ 002044 ARCADIS 7

Figuur 2.1
Bouwplan
BESTEMMINGSPLAN GRENSMAAS WKC
Naast de waterkrachtcentrale zal een vispassage worden gerealiseerd. Het betreft een
traditionele vistrap.
De gehele locatie zal worden afgeschermd middels een hekwerk. Binnen het afgeschermde
gebied vindt beperkt opslag plaats van onderdelen ten behoeve van onderhoud aan de
centrale en zijn een aantal parkeerplaatsen voorzien. De definitieve ontsluiting van de
waterkrachtcentrale zal worden uitgevoerd door het Consortium Grensmaas in het kader
van de grindwinning in het Bosscherveld. Daarbij wordt de bestaande weg verlegd zodat
deze langs de rivier komt te liggen. De bestaande weg heeft dwars over het Bosscherveld
gelopen maar is komen te vervallen door het afgraven van de deklaag.
B01032/ZC 0/ 0W3/ 002044 ARCADIS 8

HOOFDSTUK
3.1 EUROPEES BELEID
3Beleidskader
BESTEMMINGSPLAN GRENSMAAS WKC
In overeenstemming met de Europese Richtlijn 2001/77/EG van 27 september 2001
betreffende de bevordering van elektriciteitsopwekking uit hernieuwbare energiebronnen
op de interne elektriciteitsmarkt, streeft de overheid naar verduurzaming van de productie
van elektriciteit, met als doel 20% van het bruto binnenlandse energiegebruik in 2010. Dit
beleid betekent concreet: inzet van energie uit zon, wind en water in plaats van uit olie, gas
en kolen.
3.2 RIJKSBELEID
3.2.1 NOTA RUIMTE
In deze richtlijn wordt gesteld dat binnen de Europese Gemeenschap onvoldoende van de
mogelijkheden voor benutting van hernieuwbare energiebronnen gebruik wordt gemaakt.
Daarom is het nodig dat de bevordering van hernieuwbare energiebronnen als prioritaire
maatregel wordt aangemerkt. Dit draagt bij tot bescherming van het milieu en duurzame
ontwikkeling. Het kan bovendien plaatselijk tot meer werkgelegenheid leiden, een gunstig
effect hebben op de sociale samenhang, bijdragen tot de continuïteit van de voorziening en
het mogelijk maken om sneller de doelstellingen van Kyoto te bereiken. De Gemeenschap
vindt het noodzakelijk dat dit potentieel in het kader van de interne elektriciteitsmarkt beter
wordt benut en heeft daarom aan de bevordering van de elektriciteitsopwekking uit
hernieuwbare energiebronnen een hoge prioriteit toegekend. Een groter gebruik van
elektriciteitsopwekking uit hernieuwbare energiebronnen is een belangrijk onderdeel van
het pakket van maatregelen die moeten worden getroffen om aan het Protocol van Kyoto bij
het Raamverdrag van de Verenigde Naties inzake klimaatverandering te voldoen, en van
beleidsmaatregelen om latere verplichtingen na te komen.
De realisatie van een waterkrachtcentrale in de rivier de Maas bij Borgharen betekent een
uitvoering van het voornoemde beleid.
De Nota Ruimte, op 27 februari 2006 formeel in werking getreden, is een nota van het Rijk,
waarin de uitgangspunten voor de ruimtelijke ontwikkeling van Nederland zijn vastgelegd.
In de Nota Ruimte gaat het om inrichtingsvraagstukken die spelen tussen nu en 2020 met
een doorkijk naar 2030. In de nota worden de hoofdlijnen van beleid aangegeven, waarbij de
ruimtelijke hoofdstructuur van Nederland (RHS) een belangrijke rol zal spelen.
B01032/ZC 0/ 0W3/ 002044 ARCADIS 9

3.2.2 WATERWET
BESTEMMINGSPLAN GRENSMAAS WKC
De nota heeft vier algemene doelen: versterken van de economie (oplossen van ruimtelijke
knelpunten), krachtige steden en een vitaal platteland (bevordering leefbaarheid en
economische vitaliteit in stad en land), waarborging van waardevolle groengebieden
(behouden en versterken natuurlijke, landschappelijke en culturele waarden) en veiligheid
(voorkoming van rampen).
In de nota staat ‘ruimte voor ontwikkeling’ centraal en gaat het kabinet uit van het motto
‘decentraal wat kan, centraal wat moet’. Deze nota ondersteunt gebiedsgerichte, integrale
ontwikkeling waarin alle betrokkenen participeren. Het accent verschuift van
‘toelatingsplanologie’ naar ‘ontwikkelingsplanologie’. ‘Ruimte voor ontwikkeling’ betekent
ook dat het rijk voor ruimtelijke waarden van nationaal belang waarborgen creëert om die te
kunnen behouden en ontwikkelen. Voor heel Nederland wordt een beperkt aantal generieke
regels gehanteerd onder de noemer ‘basiskwaliteit’: dat zorgt voor een heldere ondergrens
op het gebied van bijvoorbeeld veiligheid, milieu, verstedelijking, groen en water.
In de nota is een aantal regels opgenomen, gericht op behoud en ontwikkeling van deze
basiskwaliteit voor steden, dorpen en bereikbaarheid. Het is de verantwoordelijkheid van
provincies en (samenwerkende) gemeenten om dit generieke ruimtelijke beleid integraal en
concreet gestalte te geven en integraal op elkaar af te stemmen zowel bij planvorming als
uitvoering en daarmee te zorgen voor basiskwaliteit. Uitzondering hierop vormen
vastgelegde rijksverantwoordelijkheden, zoals die voor de hoofdinfrastructuur.
Ten aanzien van onderhavig voorstel kent de Nota Ruimte geen specifieke uitgangspunten.
Op 22 december 2009 is de Waterwet in werking getreden. In de Waterwet wordt het
duurzaam beheer van het oppervlaktewater en grondwater geregeld. Tevens worden
instrumenten geboden voor het verbeteren van de samenhang tussen het waterbeleid en de
ruimtelijke ordening. De Waterwet is daarmee gericht op integraal waterbeheer: “het
voorkomen en waar nodig beperken van overstromingen, wateroverlast en waterschaarste,
in samenhang met de bescherming en verbetering van chemische en ecologische kwaliteit
van watersystemen en de invulling van maatschappelijke functies door watersystemen”.
De Waterwet voegt de volgende acht bestaande waterbeheerswetten samen:
§ Wet op de waterhuishouding.
§ Wet beheer rijkswaterstaatswerken (voor zover het betreft het ‘natte gedeelte’.
§ Waterstaatswet 1900.
§ Wet op de waterkering.
§ Grondwaterwet.
§ Wet verontreiniging oppervlaktewateren.
§ Wet verontreiniging zeewater.
§ Wet droogmakerijen en indijkingen.
Daarnaast wordt vanuit de Wet bodembescherming de regeling voor waterbodems
ondergebracht bij de Waterwet. De wet voorziet in één watervergunning. Deze vergunning
wordt in dit geval verleend door Rijkswaterstaat.
De Waterwet heeft alleen inhoudelijke consequenties voor de waterbodems. Qua procedure
betekent de Waterwet wel een verandering. Met de invoering van de Waterwet gaat de Wet
beheer Rijkswaterstaatwerken (Wbr) voor het zogenaamde ‘natte gedeelte’ hierin op.
B01032/ZC 0/ 0W3/ 002044 ARCADIS 10

BESTEMMINGSPLAN GRENSMAAS WKC
Evenals de Wbr vereist de Waterwet een vergunning voor werkzaamheden in het natte
gedeelte.
Geen Waterwetvergunning is nodig als de aanleg of wijziging van een waterstaatswerk door
of vanwege de beheerder plaatsvindt: in dat geval vereist de Waterwet geen vergunning
maar moet het werk overeenkomstig een door de beheerder vast te stellen zogenoemd
projectplan geschieden.
Vergunning
Door initiatiefnemer is op 7 april 2010 een vergunningaanvraag ingediend. Deze ligt
momenteel voor bij Rijkswaterstaat.
3.2.3 NATUURBESCHERMINGSWET 1998
Met ondermeer de Natuurbeschermingswet 1998 zijn de Europees rechtelijke verplichtingen
vanuit de Vogel- en Habitatrichtlijn in het Nederlands recht geïmplementeerd. De Vogel- en
Habitatrichtlijn richten zich op het behouden van de Europese biodiversiteit. Dit doel wordt
enerzijds nagestreefd door het beschermen van soorten en anderzijds door de bescherming
van gebieden die een samenhangend netwerk (Natura 2000) vormen. De soortbeschermende
verplichtingen zijn door Nederland overgenomen in de Flora- en faunawet; de
gebiedsbeschermende bepalingen in de Natuurbeschermingswet 1998. Vanaf 1 oktober 2005
is de Natuurbeschermingswet 1998 met de bedoelde beschermende werking van kracht. In
deze wet is tevens de bescherming van de beschermde (staats)natuurmonumenten
vastgelegd.
Het plangebied ligt naast het Natura 2000-gebied Grensmaas. In het kader van de
aanwijzing als Natura 2000-gebied zijn voor de Grensmaas instandhoudingdoelstellingen
opgesteld voor de soorten en habitattypen. Hiernavolgend worden de doelen weergegeven.
Kernopgaven
§ Versterken van landschappelijke samenhang binnen het rivierengebied en met de
omgeving door herstel van ecologische relaties tussen binnendijkse en buitendijkse
gebieden.
§ Verbinden van leefgebieden van amfibieën, leefgebieden van vissen, met bossen
binnendijks, met moerassystemen op de Natte As, met hogere zandgronden en
beeksystemen.
§ Verder behoud van huidige slaapplaatsen en foerageergebieden vogels in komgronden,
behoud en herstel binnen uiterwaarden van afwisseling tussen grootschalige én open
gebieden met kleinschalige én half open gebieden.
§ Herstel van evenwichtige verdeling met laaggelegen uiterwaarden (rietmoerassen en
vochtige alluviale bossen) met hooggelegen uiterwaarden (met droge
hardhoutooibossen) met nevengeulen en met diepe plassen bij voorkeur door herstel
van erosie en sedimentatieprocessen, herstel van rivierdelta's én
zoetwatergetijdegebied met voldoende doorstroming en overstromingsdynamiek én met
doorgaande verbinding naar Europese achterland voor trekvissen.
B01032/ZC 0/ 0W3/ 002044 ARCADIS 11

Instandhoudingsdoelen
Algemene doelen
BESTEMMINGSPLAN GRENSMAAS WKC
De algemene doelstellingen voor Natura 2000-gebieden zijn als volgt geformuleerd:
1. Behoud van de bijdrage van het Natura 2000-gebied aan de biologische diversiteit en aan
de gunstige staat van instandhouding van natuurlijke habitats en soorten binnen de
Europese Unie.
2. Behoud van de bijdrage van het Natura 2000-gebied aan de ecologische samenhang van
het Natura 2000 netwerk zowel binnen Nederland als binnen de Europese Unie.
3. Behoud en waar nodig herstel van de natuurlijke kenmerken en van de samenhang van
de ecologische structuur en functies van het gehele gebied voor alle habitattypen en
soorten waarvoor het gebied is aangewezen.
4. Behoud of herstel van gebiedsspecifieke ecologische vereisten voor de duurzame
instandhouding van de habitattypen en soorten waarvoor instandhoudingsdoelen zijn
geformuleerd.
Doelen per habitattype
In het ontwerpaanwijzingsbesluit van LNV (versie november, 2008) zijn doelstellingen
geformuleerd die specifiek voor de Grensmaas gelden. Voor de meeste soorten en habitats
is de landelijke opgave uitgewerkt in termen van “verbetering”/ “uitbreiding” of “behoud”.
Hiermee moet een gunstige staat van instandhouding voor de betreffende habitats en
soorten worden bereikt. Hoeveel dit precies is, is echter niet in alle gevallen eenduidig te
beantwoorden. Een verdere kwantificering van de doelstellingen is landelijk niet
uitgewerkt.
H3260 Subtype B Beken en rivieren met waterplanten (grote fonteinkruiden)
Doel: uitbreiding oppervlakte en behoud kwaliteit beken en rivieren met waterplanten,
grote fonteinkruiden (subtype B).
Toelichting: de landelijke staat van instandhouding van het habitattype is matig ongunstig.
De Grensmaas is de enige grote rivier in Nederland waar het habitattype in deze vorm met
Vlottende Waterranonkel voorkomt. Het habitattype draagt bij aan het realiseren van het
complementaire doel voor de Gaffellibel.
H3270 Slikkige rivieroevers
Doel: behoud oppervlakte en verbetering kwaliteit.
Toelichting: het habitattype slikkige rivieroevers komt langs grindige zandbanken voor in
de bedding van de Grensmaas. Het gebied is landelijk van belang voor dit habitattype door
de bijzondere combinatie van grind en soorten.
H6430 Subtype A Ruigten en zomen (moerasspirea)
Doel: behoud oppervlakte en kwaliteit ruigten en zomen, moerasspirea (subtype A).
Toelichting: het habitattype ruigten en zomen, moerasspirea (subtype A) komt voor in de
vorm van Filipendulion-begroeiingen, in moerassige laagten van de
aanwezige natuurontwikkelingsgebieden.
B01032/ZC 0/ 0W3/ 002044 ARCADIS 12

H91E0 Subtype A Vochtige alluviale bossen (zachthoutooibossen)
BESTEMMINGSPLAN GRENSMAAS WKC
Doel: behoud oppervlakte en kwaliteit vochtige alluviale bossen, zachthoutooibossen
(subtype A).
Toelichting: in de Grensmaas komt plaatselijk (o.a. in de noordelijk gelegen
natuurontwikkelingsgebieden) een wilgenbos van het habitattype vochtige alluviale
bossen, zachthout-ooibossen (subtype A) voor.
Doelen per soort
H1099 Rivierprik
Doel: behoud omvang en kwaliteit leefgebied voor uitbreiding populatie.
Toelichting: de Grensmaas is als doortrek- en opgroeigebied voor de rivierprik van
gemiddeld belang. In dit gebied zijn geen herstelmaatregelen noodzakelijk. Uitbreiding van
de populatie kan tot stand komen door het bovenstrooms verbeteren van de doorgang in de
trekroute.
H1106 Zalm
Doel: behoud omvang en kwaliteit leefgebied voor uitbreiding populatie.
Toelichting: de Grensmaas is als doortrekgebied voor de zalm van (potentieel) groot
belang. In dit gebied zijn geen herstelmaatregelen noodzakelijk. Uitbreiding van de
populatie kan tot stand komen door het bovenstrooms verbeteren van de doorgang in de
trekroute.
H1163 Rivierdonderpad
Doel: behoud omvang en kwaliteit leefgebied voor behoud populatie.
Toelichting: de grensmaas vormt met zijn stenige bodem een belangrijk natuurlijk
leefgebied voor de rivierdonderpad.
H1337 Bever
Doel: uitbreiding omvang en verbetering kwaliteit leefgebied voor uitbreiding
populatie.
Toelichting: in de periode 2002-2004 is een herintroductieproject van de bever uitgevoerd
in het zuidelijke stroomdal van de Maas. Het doel is om hier een duurzame populatie Elbe-
bevers te laten ontstaan in aansluiting op de bevers in andere delen van het Nederlandse
rivierengebied.
Aanvullende doelen
H1037 Gaffellibel
Doel: behoud omvang en verbetering kwaliteit leefgebied voor vestiging duurzame
populatie van ten minste 150 volwassen individuen.
Toelichting: de gaffellibel heeft een zeer ongunstige staat van instandhouding door het
tekort aan gebieden en de landelijk te geringe populatiegrootte. De beoogde vestiging van
een nieuwe populatie (met het voor een duurzame populatie minimaal noodzakelijke aantal
dieren) is gebaseerd op het realiseren van een landelijk gunstige staat van instandhouding.
De soort kwam vroeger in de Maas voor. Verbetering kwaliteit leefgebied van de gaffellibel
is direct gekoppeld aan verbetering van kwaliteit van het habitattype beken en rivieren
met waterplanten, grote fonteinkruiden (H3260B). Met de uitbreiding van het oppervlakte
en verbetering van de kwaliteit van het habitattype zal de soort zich vestigen en uitbreiden.
B01032/ZC 0/ 0W3/ 002044 ARCADIS 13

BESTEMMINGSPLAN GRENSMAAS WKC
De effecten van de aanleg van de waterkrachtcentrale worden beschreven in het rapport
‘Habitattoets Natura 2000-gebied Grensmaas ten behoeve van waterkrachtcentrale
Borgharen’ (Kema rapportnummer 50662414-TOS/MEC 06-9486 d.d. 29 mei 2009) welke als
separate bijlage bij deze toelichting is gevoegd.
Vergunning
3.2.4 MILIEUBELEID
Op 25 mei 2010 heeft het College van Gedeputeerde Staten van Limburg een ontwerpbesluit
genomen waarin de vergunning wordt verleend.
In het milieubeleid van de rijksoverheid wordt de nadruk gelegd op het terugdringen van
de automobiliteit zoals gemotiveerd vanuit het Tweede Structuurschema Verkeer en
Vervoer (SVV-II) en het Nationaal Milieubeleidsplan Plus (NMP+). Het begrip duurzame
ontwikkeling van de dagelijkse leefomgeving vormt de rode draad in het te voeren beleid
van het Nationaal Milieubeleidsplan (NMP, 1989), het Nationaal Milieubeleidsplan Plus
(NMP+, 1990), het Tweede Nationaal Milieubeleidsplan (NMP2, 1993) en het Derde
Milieubeleidsplan (NMP3, 1998).
In 2001 verscheen de kabinetsnota ‘Een wereld en een wil: werken aan duurzaamheid’, beter
bekend als het Vierde Nationaal Milieubeleidsplan (NMP4). Het NMP4 markeert de
afsluiting van het afgelopen decennium en de in die periode verschenen
milieubeleidsplannen. Met deze nota wordt een nieuwe beleidscyclus gestart, met een over
meerdere decennia vol te houden pad van transitie naar duurzaamheid. De verschillende
transities zijn ondergebracht in drie clusters:
- transitie naar duurzame energiehuishouding;
- transitie naar een duurzaam gebruik van biodiversiteit en hulpbronnen;
- transitie naar duurzame landbouw.
Het 4 e NMP beoogt het permanente proces van verbetering te versterken door integrale
oplossingen te ontwikkelen voor hier en nu, voor elders en later. Milieu en ruimtelijke
ordening raken steeds meer verweven. Het milieubeleid dient bij te dragen aan de kwaliteit
van de leefomgeving.
In relatie tot de toekomstige ruimtelijke ontwikkeling is het milieubeleid ten aanzien van het
bouwen relevant. Het duurzaam bouwen is erop gericht de gezondheids- en milieueffecten
van het bouwen, de gebouwen en de gebouwde omgeving te reduceren. Veel gemeenten in
Nederland hebben op regionaal niveau een convenant Duurzaam Bouwen ondertekend,
waarin afspraken zijn vastgelegd over de wijze waarop met duurzaam bouwen wordt
omgegaan. De gemeente Maastricht heeft daartoe het “Convenant duurzaam bouwen” voor
het gewest Maastricht en Mergelland ondertekend (februari 2001). In de volgende paragraaf
(3.3) wordt hier uitvoeriger op teruggekomen.
B01032/ZC 0/ 0W3/ 002044 ARCADIS 14

3.3 REGIONAAL BELEID
Convenant duurzaam bouwen
BESTEMMINGSPLAN GRENSMAAS WKC
Duurzame stedenbouw verbreedt de aandacht naar meer aspecten dan alleen verkavelingen
en ontsluitingen. ‘Zuinig ruimtegebruik’, ‘milieuvriendelijk, veilig en snel verkeer en
vervoer’ en ‘natuur’ zullen bijvoorbeeld meer aandacht moeten krijgen. Andere aspecten
waar in het kader van duurzame stedenbouw rekening mee gehouden moet worden zijn:
het waterhuishoudingsysteem (duurzaam waterbeheer), de invloed van het plan op de
omgeving en de bestaande waarden, natuur en landschapsstructuren en
landschapselementen.
Duurzaam bouwen (DuBo) raakt in steeds bredere kring in de belangstelling en geleidelijk
aan krijgen milieuaspecten een volwaardige plaats in het ontwerpen, bouwen en beheren
van bebouwing. In de praktijk betekent duurzaam bouwen dat met onder meer de volgende
aspecten rekening gehouden wordt: het materiaalgebruik, de vormgeving van het
bouwblok, gebruik maken van wind- en/of zonne-energie, compact bouwen, intensief
ruimtegebruik en flexibel bouwen. Bij deze laatste moeten gebouwen op eenvoudige wijze
geschikt gemaakt kunnen worden voor hergebruik, zodat de levensduur wordt verlengd.
Inmiddels is het Convenant Duurzaam Bouwen gewest Maastricht/Mergelland
ondertekend door diverse partijen, waarmee zij zich verplichten bij een (bouw)project de
hierop van toepassing zijnde duurzaamheidmaatregelen uit het zogenaamde Basispakket
uit te voeren. Het Basispakket Duurzaam Bouwen omvat een selectie van
duurzaamheidsmaatregelen, die volledig in overeenstemming zijn met de maatregelen uit
de Nationale Pakketten Duurzaam Bouwen.
3.4 PROVINCIAAL BELEID
Voor het onderhavige project geldt op grond van het Convenant Duurzaam bouwen dat
100% vaste maatregelen en 64 % van de variabele maatregelen moet worden toegepast.
3.4.1 PROVINCIAAL OMGEVINGSPLAN LIMBURG 2006 (ACTUALISATIES 2008 EN 2009)
Op 22 september 2006 is een nieuw Provinciaal Omgevingsplan (POL) vastgesteld door
Provinciale Staten van Limburg. Vervolgens is het nieuwe POL op 1 december 2006
gepubliceerd en daarmee in plaats getreden van het tot dan toe vigerende POL uit 2001. In
2008 en 2009 is het POL2006 op onderdelen geactualiseerd. Net als het ‘oude’ POL is het
POL 2006 een integraal plan dat verschillende, bestaande plannen voor de fysieke omgeving
op de beleidsterreinen milieu, water, ruimte, mobiliteit, cultuur, welzijn en economie
integreert.
Het bevat de provinciale visie op de ontwikkeling van de kwaliteitsregio Limburg en
beschrijft de ambities, de context en de hoofdlijnen van aanpak voor onderwerpen waarbij
de provincie een rol speelt. Het POL 2006 is het beleidskader voor de toekomstige
ontwikkelingen van Limburg tot een kwaliteitsregio.
De kwaliteitsregio Limburg wordt gedefinieerd als een regio waar het goed en gezond
leven, wonen, leren, werken en recreëren is. Een regio die zich bewust is van de unieke
kwaliteit van de leefomgeving en de eigen identiteit. En een regio die stevig is ingebed in
internationaal verband.
B01032/ZC 0/ 0W3/ 002044 ARCADIS 15

BESTEMMINGSPLAN GRENSMAAS WKC
Ten behoeve van de kwaliteitsregio Limburg wordt ingezet op duurzame ontwikkeling. Dat
is een ontwikkeling die tegemoetkomt aan de behoeften van de huidige generatie zonder de
mogelijkheden van toekomstige generaties in gevaar te brengen om ook in hun behoeften te
voorzien.
Kaart Zuid
Ter beoordeling van deze toekomstige ontwikkelingen is de zogenaamde POL-kaart
‘perspectieven’ vervaardigd welke onderscheid maakt in negen ruimtelijke perspectieven.
Op nevenstaande POL-uitsnede is
de ligging van het projectgebied
globaal aangeduid met een rode
cirkel. Het plangebied is gelegen
binnen perspectief 1 Ecologische
hoofdstructuur en is daarnaast
aangegeven als water.
De ecologische hoofdstructuur
omvat het bestaande bos– en
natuurgebieden, de te ontwikkelen
nieuwe natuur- en
beheersgebieden, ecologisch water
(maasplassen) en beken met een
specifieke ecologische functie (SEF
beken). Binnen deze gebieden liggen bijzondere natuurgebieden zoals nationale parken,
natuurbeschermingswetgebieden, waardevolle bossen en de gebieden die zijn aangewezen
als Vogel- en Habitatrichtlijngebied. Het gaat in alle gevallen om gebieden van nationale
en/of europese betekenis. De EHS maakt onderdeel uit van de ruimtelijke hoofdstructuur
volgende nota ruimte. Binnen de EHS komen hier en daar op bestemmingsplanniveau
andere bestemmingen en functies voor, variërend van infrastructuur tot landbouwgronden
tot militaire terreinen, woningen en toeristische voorzieningen e.d.
Het provinciaal beleid voor de EHS is gericht op het beschermen en realiseren van deze
samenhangende robuuste structuur van grote natuur– en bosgebieden en verbindingen
daartussen. Bescherming, ontwikkeling en verbetering van de (grensoverschrijdende)
biodiversiteit en natuurlijke ecosystemen via milieubescherming, natuurbeheer en herstel
van natuurlijke watersystemen, zoals beken en (grond)waterafhankelijke natuurgebieden),
staat hier voorop.
B01032/ZC 0/ 0W3/ 002044 ARCADIS 16

UITSNEDES POL KAARTEN
Kaart Blauwe waarden
BESTEMMINGSPLAN GRENSMAAS WKC
Naast de kaart Zuid is de kaart Blauwe waarden van belang. Uit deze kaart blijkt dat het
plangebied is gelegen in een gebied dat is aangegeven als veerkrachtig watersysteem Maas
en tevens is aangewezen als hydrologisch gevoelig VHR gebied.
Kaart Groene waarden
Voor het onderhavige planvoornemen is tevens de kaart groene waarden van belang. Op
basis van deze kaart wordt geconstateerd dat het plangebied is aangemerkt als nieuw
natuurgebied. Deze gebieden zijn onderdeel van de EHS en als Nieuwe Natuur begrensd in
de stimuleringsplannen Natuur–, Bos en Landschap op basis van de subsidie regeling
agrarisch natuurbeheer. Daarnaast is een gedeelte van het plangebied aangewezen ten
behoeve van ontgrondingen en overige functies.
Milieu
In het POL 2006 zijn ook de ambities van de provincie ten aanzien van het energiebeleid
verwoord namelijk:
§ Het bijdragen aan het beperken van de klimaatverandering en luchtverontreiniging.
§ Het bevorderen van technologische innovatie en economische ontwikkeling.
§ Het bevorderen van de zekerheid van de energievoorziening op de langere termijn.
Om deze ambities te realiseren wordt gestreefd naar een duurzame energievoorziening die
zich richt op energiebesparing, efficiencyverbetering en duurzame opwekking van energie.
In de aanpak van klimaatverandering richt het energiebeleid zich vooral op emissiereductie
van broeikasgassen, waarvan CO 2 veruit de belangrijkste is. Daarom is, in navolging van het
Rijk de ambities voor het bepreken van de klimaat verandering vertaald in onderstaande
doelen:
§ 6% reductie van de uitstoot van CO 2 -equivalenten (incl. overige broeikasgassen) in 2010
ten opzichte van 1990.
§ In 2010 wordt 5% van het totale energieverbruik in Limburg duurzaam opgewekt door
de inzet van duurzame bronnen. Veruit de belangrijkste is biomassa, maar de provincie
zet ook in op windenergie, zonne energie, koude warmte opslag en waterkracht. In 2020
dient het aandeel duurzaam opgewekte energie toegenomen te zijn tot 10% van het
totaal.
B01032/ZC 0/ 0W3/ 002044 ARCADIS 17

3.4.2 POL AANVULLING GRENSMAAS
UITSNEDE PLANKAART 1
POL-AANVULLING
GRENSMAAS
De POL aanvulling Grensmaas vastgesteld
door Provinciale Staten op 1 juli 2005 beoogt
de ruimtelijke ingrepen te regelen die
moeten leiden tot hoogwaterveiligheid,
nieuwe natuur, grindwinning en een nieuwe
ruimtelijke structuur voor het
Grensmaasgebied.
Op nevenstaande uitsnede is indicatief de
plaats aangeduid voor vestiging van de
waterkrachtcentrale en voor de vispassage
die erop aansluit. Ten aanzien van de
waterkrachtcentrale is in het POL
BESTEMMINGSPLAN GRENSMAAS WKC
Grensmaas bepaald dat het ruimtebeslag van de waterkrachtcentrale en vispassage
geminimaliseerd dient te worden. Beide objecten dienen op zorgvuldige wijze te worden
ingepast in het landschap dat bij uitvoering van het Grensmaasproject ontstaat. Het
plangebied waarbinnen de centrale kan worden gebouwd is beperkt gehouden.
Groene Snoer
Voor het verbeteren van de ruimtelijke continuïteit in noord-zuidrichting is de versterking
van het noord-zuidkarakter van rivier en kanaalzone binnen het Grensmaasproject een
belangrijke maatregel. Het Groene Snoer vormt hierbij de belangrijkste noord-
zuidverbinding voor extensieve recreatie. De aanleg van een doorlopende laanstructuur met
een functionele verharding langs deze verbinding is een middel om de ruimtelijke
continuïteit door het gebied te vergroten. Bovendien ontstaat door deze laanstructuur een
herkenbare oriëntatie voor de gebruikers van het gebied. Het Groene Snoer kan dienen als
onderdeel van een lange-afstandswandelroute. Voor de aansluiting van het Groene Snoer op
het (westelijke) stedelijk gebied van Maastricht, is een oversteekmogelijkheid over de stuw
bij Borgharen noodzakelijk. De waterkrachtcentrale zal zodanig worden gesitueerd dat deze
oversteekmogelijkheid mogelijk blijft.
Milieu Effect Rapportage
Voor de waterkrachtcentrale is in het
verleden een MER opgesteld. De
commissie voor de milieueffectrapportage
heeft hierover geadviseerd. In het POL
Grensmaas wordt vermeld dat de
uiteindelijke afweging over nut en
noodzaak en de ecologische effecten van
de waterkrachtcentrale plaatsvindt bij de
behandeling van de aanvragen voor de
benodigde vergunningen. Zodra duidelijk
is dat de waterkrachtcentrale vergunbaar
is, dient deze planologisch in een
bestemmingsplan te worden geregeld. In dit laatste is voorzien middels het opnemen van de
wijzigingsbevoegdheid in bestemmingsplan Grensmaas (deelgebied Maastricht).
B01032/ZC 0/ 0W3/ 002044 ARCADIS 18

BESTEMMINGSPLAN GRENSMAAS WKC
De besluiten ten aanzien van de aanwijzing van de gronden, gelegen binnen het plangebied
en zoals aangegeven op de bijbehorende plankaarten, tot 'natuur na ontgronding', 'natuur
na ontgronding en opvulling' en 'landbouw na ontgronding en opvulling' worden
aangemerkt als concrete beleidsbeslissing. Een uitzondering op deze CBB voor zover het
betreft de eindfunctie natuur, is de vestiging van een vispassage en/of een
waterkrachtcentrale op het Bosscherveld.
3.5 GEMEENTELIJK BELEID
3.5.1 VIGERENDE BESTEMMINGSPLAN GRENSMAAS
Het vigerende bestemmingsplan voor onderhavige locatie is bestemmingsplan Grensmaas
van gemeente Maastricht vastgesteld door de gemeenteraad op 27 juni 2006 en goedgekeurd
door Gedeputeerde Staten van de provincie Limburg op 19 december 2006. Binnen dit
bestemmingsplan is het plangebied voorzien van de bestemming ‘Water’. Binnen deze
bestemming is de bouw van een
waterkrachtcentrale niet toegestaan. In de
bestemming ‘Water’ is echter onder artikel 9
lid V een wijzigingsbevoegdheid opgenomen
op grond waarvan het College van
burgemeester en wethouders het plan
voorzover begrensd met de lijn - - - kunnen
wijzigen ten behoeve van de aanleg van een
waterkrachtcentrale, mits de belangen van
derden en de waarden van aangrenzende
bestemmingen niet onevenredig worden
geschaad.
Resumé
Op basis van de diverse onderzoeken die zijn verricht, kan worden geconcludeerd dat de
belangen van derden en waarden van aangrenzende bestemmingen niet onevenredig
worden geschaad. Derhalve zou van de wijzigingsbevoegdheid gebruik kunnen worden
gemaakt. Het ruimtebeslag van de waterkrachtcentrale overschrijdt echter het
wijzigingsgebied waardoor de aanleg van de centrale slechts kan plaatsvinden door een
nieuw bestemmingsplan hiervoor in procedure te brengen. In hoofdstuk 4 zal bij de
afweging van integrale belangen hier nader op worden ingegaan.
3.5.2 NATUUR- EN MILIEUPLAN MAASTRICHT 2030
Het natuur- en milieubeleid van de gemeente Maastricht heeft tot doel de rust in brede zin
in de stad te koesteren. Ingezet wordt op de benadering van “de stad met de vele
snelheden”: door op bepaalde plaatsen ruimte te bieden aan dynamiek, ontstaat op andere
plaatsen ruimte voor rust. Hierbij is gekozen voor een strategie langs vijf lijnen:
- De differentiatie van natuur- en milieukwaliteiten naar de kenmerken van een gebied.
- Een interactieve aanpak in het planvormingsproces.
- Een scheppend en ontwerpend natuur- en milieubeleid.
- Het benutten van kansen.
- De integratie met de andere beleidssectoren.
B01032/ZC 0/ 0W3/ 002044 ARCADIS 19

BESTEMMINGSPLAN GRENSMAAS WKC
Omdat de natuur– en milieukwaliteiten die aan een gebied gesteld worden samenhangen
met de functies binnen een gebied, zijn aan de hand van de volgende criteria een aantal
verschillende gebiedstypen onderscheiden.
- Hoofdfuncties.
- Mate van functiemenging.
- Gebruiksintensiteit.
- Dichtheid.
3.5.3 WATERPLAN MAASTRICHT
Het projectgebied is op de kaart met gebiedstyperingen aangeduid als ‘buitengebied’. De in
deze voorkomende functies zijn landbouw, natuur en (extensieve) recreatie. De
gebruiksintensiteit is gematigd tot laag en de dichtheid zeer laag. Ook met de in het natuur-
en milieuplan Maastricht 2030 genoemde milieuaspecten zal ten aanzien van het
onderhavige bouwplan zoveel mogelijk rekening worden gehouden.
In het Waterplan Maastricht is het beleid van alle waterbeheerders in de stad gebundeld tot
een gezamenlijk streefbeeld. Het waterplan voegt met het neerleggen van een visie op de
ruimtelijke waterstructuur een belangrijk element toe aan het bestaande waterbeleid van de
waterpartners. Het streefbeeld inclusief de visie op de ruimtelijke waterstructuur vormt het
toetsingskader voor uit te voeren maatregelen en projecten, waarbij de watertoets een
belangrijk instrument is. Het streefbeeld is vertaald naar concrete maatregelen en een aparte
‘leidraad’ over hoe om te gaan met water in de majeure projecten; grootschalige ruimtelijke
ontwikkelingen die op de middellange termijn aan de orde zijn in Maastricht.
Waterplan Maastricht is een gezamenlijk plan van alle waterbeheerders in de stad:
Gemeente Maastricht, Waterschap Roer en Overmaas, Provincie Limburg en
Rijkswaterstaat. Oppervlaktewater en grondwater staan in het waterplan centraal. Riolering,
afvalwaterbehandeling en watergebruik worden meegenomen voor zover er een relatie
bestaat met het watersysteem van grond- en oppervlaktewater.
Water kan als een gebruiksfuncties worden ingericht. Bij de functietoekenning voor de
regionale wateren is aangesloten bij de functietoekenning zoals die in het Waterbeheersplan
van Waterschap Roer en Overmaas is opgenomen. Ten aanzien van een waterkrachtcentrale
is opgenomen dat deze functie overeenkomt met de functie energieopwekking uit het
Waterbeheerplan en is gericht op de locaties waar energie wordt opgewekt met behulp van
waterkracht, dus waar watermolens of waterkrachtcentrales aanwezig zijn. De functie stelt
als eis aan de kwantiteit van het oppervlaktewater dat voldoende debiet aanwezig moet
zijn.
Resumé
Het waterplan beschrijft ondermeer dat energie kan worden opgewekt met behulp van
waterkracht. De aanleg van de waterkrachtcentrale past derhalve binnen het beleid zoals dat
is beschreven in het waterplan.
B01032/ZC 0/ 0W3/ 002044 ARCADIS 20

HOOFDSTUK
4.1 STEDENBOUWKUNDIGE ASPECTEN
GROENE SNOER
BESTEMMINGSPLAN GRENSMAAS WKC
4Integrale afweging
De waterkrachtcentrale zal direct naast de stuw van Borgharen worden gepositioneerd.
Hiermee vormt de waterkrachtcentrale geen op zichzelf staand element op het eiland
Bosscherveld en zal derhalve geen extra visuele belemmering vormen in de
landschappelijke belevingswaarde van het gebied. Het bouwwerk heeft een maximale
hoogte van NAP + 56.5 meter. De maximale hoogte van een groot deel van het
dakoppervlak is NAP +47 meter De totale bebouwde oppervlakte bedraagt circa 2.000 m 2 .
De overige ruimte, ongeveer 3 hectare, wordt gebruikt als in- en uitstroomgebied. De
bouwhoogtes van de kademuren en de vistrap variëren tussen NAP +45.5 meter en NAP
+39.5 meter.
Ten behoeve van de bouw van de waterkrachtcentrale zal een gedeelte van het eiland
Bosscherveld worden afgegraven. De locatie Bosscherveld beslaat het eiland ten noorden
van Maastricht dat tussen het verbindingskanaal Maas en Zuid-Willemsvaart en de Maas
ligt. Er zijn geen woningen aanwezig op het eiland, echter aan de zuidwestkant zijn
woonboten afgemeerd. Bosscherveld is de meest zuidelijk gelegen locatie van de Grensmaas
en vormt daarmee de toegang tot het Grensmaasgebied. Als toekomstig uitloopgebied
voor Maastricht vervult de locatie een belangrijke voorbeeldfunctie voor de
natuurontwikkeling in het Grensmaasproject. Daarnaast draagt de locatie Bosscherveld bij
aan de doelstellingen natuurontwikkeling en grindwinning.
Het Grensmaasproject leidt tot een grote visuele-ruimtelijke verandering van het
Grensmaasgebied door de natuurontwikkeling langs de rivier, maar ook door de
voorgenomen landschappelijke verbeteringen in het omringende cultuurlandschap.
Natuurontwikkeling verandert het overwegend vlakke en open gebied aan de rivier tot een
groene westgrens met hoogopgaande natuurlijke bebossing. Samen met de toename van de
begroeiing in het omringende cultuurlandschap langs lijnelementen zoals de recreatieve
route ontstaat een besloten en rijk begroeid landschap. De inrichting van het
Grensmaasgebied moet de bezoeker een gevoel van continuïteit geven. Voor het verbeteren
van de ruimtelijke continuïteit in noord-zuidrichting is de versterking van het noord-zuid
karakter van rivier en kanaalzone een belangrijke maatregel. Het Groene Snoer vormt de
belangrijkste noord-zuidverbinding voor extensieve recreatie. De aanleg van een
doorlopende laanstructuur met een functionele verharding langs deze verbinding is een
middel om de ruimtelijke continuïteit te vergroten. Als onderdeel van het Groene Snoer zal
op de planlocatie een recreatieve passage over de stuw worden gerealiseerd. De
waterkrachtcentrale zal zodanig worden ingericht dat geen belemmeringen voor de aanleg
van de recreatieve passage zullen ontstaan.
B01032/ZC 0/ 0W3/ 002044 ARCADIS 21

4.2 MILIEUASPECTEN
4.2.1 GELUID
BESTEMMINGSPLAN GRENSMAAS WKC
Uit het akoestisch onderzoek van Bureau Peutz rapportnummer FB 2145-1-RA
(d.d. 1 december 2005) kan worden geconcludeerd dat ten gevolge van de geprojecteerde
waterkrachtcentrale ter plaatse van geluidgevoelige bestemmingen een geluidbelasting zal
optreden van maximaal 44 dB(A) etmaalwaarde (overeenkomend met een
langtijdgemiddeld beoordelingsniveau van maximaal 34 dB(A) gedurende de
nachtperiode). Hiermee kan worden gesteld dat ruimschoots voldaan wordt aan de
voorgestelde grenswaarden.
Tevens kan worden geconcludeerd dat de berekende langtijdgemiddelde
beoordelingsniveaus ter plaatse van de posities welke zijn gehanteerd ten behoeve van de
metingen, het referentieniveau van het omgevingsgeluid significant lager zijn dan de
gemeten L 95 -niveaus (gedurende de nachtperiode) bij een debiet over de stuw van zowel
150m 3 /s als 300m 3 /s. Op geringe afstand van de waterkrachtcentrale (ca. 65 meter) is het
berekende langtijdgemiddelde beoordelingsniveau 3 à 8 dB (afhankelijk van het debiet over
de stuw) lager dan de gemeten L 95 -niveaus.
Op grotere afstand van de centrale zijn de berekende langtijdgemiddelde
beoordelingsniveaus minimaal 18 dB dan de gemeten L 95 -niveaus.
Gesteld kan worden dat de optredende maximale geluidniveaus gedurende alle
etmaalperioden ruimschoots voldoen aan het gestelde in de Handreiking industrielawaai en
vergunningverlening aangaande maximaal toelaatbare maximale geluidniveaus.
Ligging ten opzichte van de woonboten
Op ruim 400 meter liggen woonboten afgemeerd welke op basis van de Wet geluidhinder
moeten worden aangemerkt als geluidsgevoelige objecten. Na aanleg van de
waterkrachtcentrale zal het geluidsniveau veroorzaakt door het over de stuw vallende water
afnemen aangezien er nu ook water door de waterkrachtcentrale wordt geleid. Het
geluidsniveau van water dat door de centrale wordt geleid is lager dan het vallende water
achter de stuw. De akoestische situatie ter plaatse van de woonboten zal dan ook
verbeteren.
4.2.2 BODEM
In het kader van het Grensmaasproject en voor de aanleg van een vispassage is uitgebreid
onderzoek verricht naar de bodemkwaliteit in dit gebied van de Maas. Het blijkt dat de
bodem in het winterbed grootschalig en diffuus verontreinigd is. Met name zink, lood,
cadmium en polycyclische koolwaterstoffen (PAK) komen in gehalten voor, die de
streefwaarden en plaatselijk ook de interventiewaarden overschrijden. Gelet op deze diffuse
verontreiniging is de beleidsnotitie Actief bodembeheer Maas opgesteld. In deze notitie
staan verscheidene opties beschreven hoe om te gaan met ontgraven grond uit de weerden.
B01032/ZC 0/ 0W3/ 002044 ARCADIS 22

BESTEMMINGSPLAN GRENSMAAS WKC
De optie storten in plaatsen/kleischermen/depots is toegestaan onder de volgende
voorwaarden:
4.2.3 LUCHTKWALITEIT
- De weerdgrond is afkomstig het Wvo-beheersgebied van de Maas.
- De weerdgrond is niet verontreinigd door een puntbron.
- Nazorgplicht op basis van de Wm.
- De omvang van de plas moet minimaal 100.000 m 3 bedragen.
- Op de gevulde plas moet ter afdekking een leeflaag worden aangebracht.
Het project Grensmaas voorziet in het afgraven van een groot deel van het Bosscherveld,
waarbij zo’n 2 miljoen ton grind wordt gewonnen. De dekgrondberging kent een oppervlak
van 20 hectare en een inhoud van 1.400.000 m 3 . De waterkrachtcentrale wordt vrijwel geheel
gebouwd in het onvergraven deel van het Bosscherveld en grenst aan de genoemde
dekgrondberging. Voor de aanleg van de waterkrachtcentrale en met name het aanvoer – en
het afvoerkanaal, wordt ruim 80.000 m 3 dekgrond afgegraven. Terwijl voor de bouw van de
waterkrachtcentrale de dekgrond berging met ruim 80.000 m 3 moet worden uitgebreid. De
dekgrond wordt direct langs de damwanden van de waterkrachtcentrale aangebracht om
achterloopsheid te voorkomen. Tevens wordt ongeveer 200.000 m 3 grind en 10.000 m 3
mergel afgegraven en afgevoerd. Met het consortium is een contract gesloten om de
activiteiten ter plaatse zoveel mogelijk op elkaar af te stemmen.
Op 22 december 2009 is de Waterwet van kracht geworden. Deze wet vervangt de
beleidsnotitie “Actief Bodembeheer Maas”. De interventiewaarden zijn dermate verhoogd
dat normaliter geen beperkingen meer bestaan voor de verwerking van de grond. Op dit
moment wordt een bodemonderzoek uitgevoerd waarin een en ander wordt vastgesteld.
In hoofdstuk 5, titel 2 van de Wet milieubeheer zijn per 15 november 2007
luchtkwaliteitseisen opgenomen (Staatsblad 2007, nummer 414, 434). De betreffende
artikelen van de Wet milieubeheer worden in de regel aangeduid als “Wet luchtkwaliteit”.
Met de inwerking treding hiervan is het tot dan toe geldende “Besluit luchtkwaliteit 2005”
ingetrokken.
In de “Wet luchtkwaliteit” zijn de Europese luchtkwaliteitseisen opgenomen. Verder
voorziet de Wet in het zogenaamde Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit
(NSL). Daarbinnen werken het rijk, de provincies en gemeenten samen om de Europese
eisen voor luchtkwaliteit te realiseren.
In Nederland zijn de maatgevende luchtverontreinigende stoffen stikstofdioxide (NO 2 ) en
fijn stof (PM 10 ). Conform artikel 5.16 van de Wet milieubeheer zijn bestuursorganen
verplicht om bij de uitoefening van hun bevoegdheden de grenswaarden van de in de Wet
genoemde stoffen in acht te nemen.
Uitvoeringsregels
Gelijktijdig met de Wet luchtkwaliteit zijn een aantal uitvoeringsregels in werking getreden.
Deze uitvoeringsregels zijn vastgelegd in algemene maatregelen van bestuur (AMvB) en
ministeriële regelingen (MR), dit betreft ondermeer:
B01032/ZC 0/ 0W3/ 002044 ARCADIS 23

BESTEMMINGSPLAN GRENSMAAS WKC
- Algemene Maatregel van Bestuur “Niet in betekenende mate” (Besluit nibm) (Stb. 2007,
440).
- Ministeriële regeling: “Niet in betekenende mate” (regeling nibm ) (Stcrt. 2007, 218).
- Ministeriële regeling “Beoordeling luchtkwaliteit 2007” (Stcrt. 2007, 220).
- Ministeriële regeling “Projectsaldering luchtkwaliteit 2007” (Stcrt. 2007, 218).
In het Besluit NIBM en de Regeling NIBM zijn de uitvoeringsregels vastgelegd die
betrekking hebben op het begrip nibm. Indien aan deze regels wordt voldaan kan een
ruimtelijke ontwikkeling zonder verdere toetsing aan de grenswaarden voor het aspect
luchtkwaliteit uitgevoerd worden.
Voor de periode tussen het in werking treden van de “Wet luchtkwaliteit” en het in werking
treden van het NSL werd het begrip “niet in betekenende mate” gedefinieerd als 1% van de
grenswaarde voor NO 2 en PM 10 (Besluit nibm, artikel 2). Nu het NSL in werking is getreden
wordt de definitie van nibm verschoven naar 3% van de grenswaarde. In de Regeling NIBM
is in artikel 4 invulling gegeven aan artikel 4 van het Besluit NIBM en een lijst met
categorieën van gevallen (inrichtingen, kantoor- en woningbouwlocaties) opgenomen die
NIBM bijdragen aan de luchtverontreiniging. Deze gevallen kunnen dus zonder toetsing
aan de grenswaarden voor het aspect luchtkwaliteit uitgevoerd worden. Ook als op een
andere wijze, bijvoorbeeld door berekeningen, aannemelijk gemaakt kan worden dat het
geplande project nibm bijdraagt, kan toetsing aan de grenswaarden voor luchtkwaliteit
achterwege blijven.
4.3 ECOLOGIE
Het onderhavige project kan worden gerangschikt onder de categorie van gevallen die
NIBM bijdragen aan de luchtverontreiniging. Daarnaast blijkt uit de jaarrapportage
Luchtkwaliteit en de CAR-berekening voor 2009 dat ter hoogte van de Sluisdijk geen sprake
is van overschrijdingen van de grenswaarden. Een verdere toetsing aan de grenswaarden
kan daarom achterwege blijven.
4.3.1 HABITATGEBIED
Ten behoeve van het bestemmingsplan Grensmaas is een inventarisatie uitgevoerd naar de
flora en fauna in het Bosscherveld. Rekening houdend met de locatie van de
waterkrachtcentrale in de oostelijke rand van het Bosscherveld kunnen de volgende
conclusies worden getrokken. Florisch gezien blijkt het Bosscherveld van weinig waarde. De
broedvogels zijn van algemene soorten en een aantal algemene niet-broedvogels komen in
de winterperiode in relatief lage aantallen voor. Het gebied is van weinig betekenis voor
herpetofauna evenals voor zoogdieren, waarvan een aantal algemene soorten voorkomen.
Er zijn geen beschermde en/of bedreigde insectensoorten vastgesteld.
Het Natura 2000-gebied Grensmaas is vastgelegd in Natura 2000 onder nummer:
NL9801075, gebied 29; oppervlak 301 ha. Het gebied wordt kort gekarakteriseerd als een
(toekomstig) aaneengesloten gevarieerd natuurgebied met voedselrijke plassen,
oevermoerassen, graslanden en rivierbossen. Het gaat om de bescherming van
plantensoorten zoals de waterranonkel, de moerasandijvie en bomen, zoals de zwarte els en
de es.
B01032/ZC 0/ 0W3/ 002044 ARCADIS 24

De bouw van de waterkrachtcentrale valt samen met de uitvoering van het
BESTEMMINGSPLAN GRENSMAAS WKC
Grensmaasproject dat tot doel heeft het beperken van wateroverlast, grootschalige
natuurontwikkeling en afbouw van de grindwinning in de provincie Limburg. Er wordt een
meer natuurlijke wijze van stroming verwacht met een grotere diversiteit aan ecotypen. De
benedenlopen en de mondingen van de aangrenzende beken krijgen een meer natuurlijk
karakter. Het stroombed van de Grensmaas zal sterk worden verbreed. Voor het beheer van
de vispopulatie wordt uitgegaan van een natuurlijke ontwikkeling zodat uitzetacties
ongewenst zijn.
De locatie van de waterkrachtcentrale is naast de stuw van Borgharen, gelegen op het eiland
Bosscherveld. In dit gebied is het project “Grensmaas, deelgebied Bosscherveld” voorzien,
waarbij het eiland opnieuw wordt ingericht. Het toekomstbeeld van het eiland Bosscherveld
bestaat uit een begroeiing van ooibossen en bloemrijke graslanden op de aangebrachte
dekgronden en een dynamisch overstromingsgebied met sporadische vegetatieontwikkeling
van overstromingsresistente soorten. De waterkrachtcentrale heeft geen invloed op (de
ontwikkeling van) dit gebied. De Grensmaas begint op deze locatie na de stuw en omvat de
bodem van het zomerbed. Het Bosscherveld zelf is geen onderdeel van het Natura 2000-
gebied Grensmaas.
Voor de aanleg van het afvoerkanaal wordt de oever van de Maas op het eiland
Bosscherveld over zo’n 300 meter enkele tientallen meters verlegd. Behalve tijdens de aanleg
van de nieuwe oever is er geen invloed door de centrale op de flora van het gebied. De
bouw betreft een beperkte periode waarin invloed is op het terrestrisch milieu, bijvoorbeeld
opslag van zand en de aanleg van een aanrijroute voor de aanvoer van bouwmaterialen. Er
zullen geen effecten zijn op het aquatische milieu gedurende de bouw, omdat de bouw
plaatsvindt in een bouwput waardoor de rivierafvoer over de stuw onveranderd blijft ten
opzichte van de huidige situatie. Tijdens de aanleg van het afvoerkanaal en van de nieuwe
oever kan er tijdelijk enige invloed zijn op de bodem van het zomerbed. Deze
werkzaamheden worden in korte tijd uitgevoerd, gedurende laag water. De aanwezigheid
van eventuele standplaatsen van beschermde soorten zullen hierbij worden bepaald en
zonodig ontzien.
Indien noodzakelijk zal hiervoor te zijner tijd een ontheffing op basis van de Flora- en
Faunawet worden aangevraagd. Voor de invloed op de habitattypen en de soorten
waarvoor het Grensmaasgebied als Habitatrichtlijngebied is aangemeld, zowel tijdens de
bouw als tijdens de exploitatie van de centrale, is een Habitattoets opgesteld. Hieronder
worden de conclusies uit dit rapport aangehaald.
Het nominale ontwerpdebiet van de waterkrachtcentrale is 300 m 3 /s. Gedurende de
exploitatie van de waterkrachtcentrale stroomt het rivierwater beneden de 300 m 3 /s niet
over de stuw maar door de waterkrachtcentrale. Dit komt gemiddeld 264 dagen per jaar
voor. Bij debieten boven de 300 m 3 /s valt het surpluswater over de stuw. Bij een debiet van
ongeveer 1000 m 3 /s ontstaat een te klein verval over de stuw, worden de turbines gestopt en
stroomt al het water over de stuw. Dit komt gemiddeld 15 dagen per jaar voor. Het water
dat de centrale passeert, stroomt 300 meter benedenstrooms van de stuw weer in de rivier.
In de eerste 100 meter achter de stuw ontstaat een neer of wervel (is een ronddraaiende
massa water). De stroomsnelheid in een neer is ongeveer gelijk aan 1/3 van de
stroomsnelheid in de hoofdstroom, die vergelijkbaar is met de situatie zonder de centrale. In
de volgende 200 meter neemt de stroomsnelheid weer toe tot de “normale toestand”.
B01032/ZC 0/ 0W3/ 002044 ARCADIS 25

BESTEMMINGSPLAN GRENSMAAS WKC
Dat betekent, dat onder de stuw alleen over deze afstand geen of minder water door de
rivierbedding stroomt. Vanaf 300 meter benedenstrooms van de stuw treden geen
veranderingen op in de stroomsnelheden in het Grensmaas gebied.
In de eerste 100 m benedenstrooms van de stuw (tot aan het afvoerkanaal), zijn
samenvattend de volgende situaties te onderscheiden:
- Bij een debiet beneden de 10 m 3 /s (15 dagen) en boven de 1000 m 3 /s (15 dagen) is er
geen verschil, want dan is het stroombeeld gelijk aan de situatie zonder
waterkrachtcentrale, omdat deze dan niet in bedrijf is.
- Bij een debiet tussen de 10 en circa 300 m 3 /s (264 dagen), valt er geen water over de stuw
en ontstaat er ter plaatse een grote neer, die aangedreven wordt door het stromende
water van het afvoerkanaal met een stroomsnelheid van ongeveer een derde van de
aandrijvende stroom.
4.3.2 HABITATTOETS
- Bij debieten tussen circa 300 en 1000 m 3 /s (71 dagen), verdwijnt de neer langzamerhand
en de stroomsnelheden zijn wat lager dan zonder centrale.
Het bovenstroomse peil wordt constant gehouden op 44,05 m +NAP. Het peil
benedenstrooms wordt bepaald door het debiet van de rivier. De debieten in de Grensmaas
met of zonder centrale blijven gelijk, waardoor de waterstanden benedenstrooms niet
veranderen. De stuwkurve, die ontstaat vanaf het afvoerkanaal tot aan de stuw, is zo kort
dat er geen invloed is op het peil direct benedenstrooms van de stuw. Doordat de centrale is
uitgerust met draaibare turbinebladen kunnen de aangeboden debieten traploos worden
verwerkt. Dit in tegenstelling tot de centrale in Lixhe, waarvan de turbines of aan of uit
staan en waardoor deze wel plotselinge debietverhogingen kan veroorzaken. Bij plotselinge
uitval van één of meerdere turbines kan een kortdurende opstuwing van het bovenpand
optreden: het water dient dan over de stuw te vallen, terwijl de stuwkleppen dan nog hoog
staan. Deze situatie kan als hoogst uitzonderlijk worden geschouwd. Ter vergelijking: bij de
waterkrachtcentrale van Linne is vanaf de start in 1986, slechts 1 keer een turbine
uitgevallen. Uitval van de centrale zal dus slechts leiden tot een kortstondige, matige
vermindering van de stroomsnelheid.
Door de traploze (geen aan-uit) regeling veroorzaken de turbines geen plotselinge toenames
in stroomsnelheid. De centrale heeft geen invloed op de overstromingsfrequentie van de
Grensmaas, overstroming is afhankelijk van de Maasafvoer zelf.
In de Habitattoets, uitgevoerd door Kema (rapportnummer 50662414-TOS/MEC 06-9486
d.d. 29 mei 2009) wordt ten aanzien van de planontwikkeling vastgesteld dat:
§ de waterkrachtcentrale niet in de Grensmaas wordt gesitueerd, maar op het
Bosscherveld. Het afvoerkanaal grenst wel aan de Grensmaas. Het Natura 2000-gebied
Grensmaas begint vanaf de stuw te Borgharen en betreft op deze locatie het zomerbed
van de rivier.
§ er geen significant effect, alsook geen verslechtering of verstoring met betrekking tot
fysische effecten, zal zijn op habitattypen H6430, H91E0, en H3270 omdat deze niet
voorkomen en/of voor zullen komen in het zomerbed benedenstrooms de stuw en de
waterkrachtcentrale. Het behoud van oppervlakte en behoud van kwaliteit van
habitattypen wordt niet beïnvloedt.
B01032/ZC 0/ 0W3/ 002044 ARCADIS 26

BESTEMMINGSPLAN GRENSMAAS WKC
§ habitattype H3260 zich eventueel kan ontwikkelen in het zomerbed benedenstrooms de
stuw en de waterkrachtcentrale, mits de maximale diepte 1 meter is. Een significant
negatief effect op dit habitat is niet te verwachten, alsook geen verslechtering of
verstoring. De uitbreiding van oppervlakte en behoud van kwaliteit van dit habitattype
wordt niet beïnvloedt.
§ de effecten van de waterkrachtcentrale hebben betrekking op de kernopgaven 3.01
(trekvissen). Voor de kernopgaven 3.04 zijn de mogelijke effecten door de
waterkrachtcentrale niet van toepassing.
§ er door de bedrijfsvoering van de waterkrachtcentrale een beperkte invloed is op variatie
in stroomsnelheid binnen het afvoerkanaal welke (tot 300 m 3 /s) de variatie in
Maasafvoer volgt. Door de bedrijfsvoering (traploze regeling) zullen geen significante
veranderingen optreden in stroomsnelheid en overstromingsfrequentie in het zomerbed
benedenstrooms de stuw en de waterkrachtcentrale in het Grensmaasgebied.
§ er een verstorend effect kan optreden op de zuurstofgehalte (minder zuurstofinslag bij
de stuw gedurende de zomer) en dat compensatie aanwezig is van zuurstofinslag in het
Bosscherveld en door verbreding van de rivier. Indien het zuurstofgehalte te laag dreigt
te worden is het als maatregel mogelijk in de turbine-uitlaat extra lucht toevoegen aan
het uitlaatwater of extra water over de stuw te laten voor inslag van zuurstof.
§ de aanleg en exploitatie van de waterkrachtcentrale geen negatief effect zullen hebben
op het behoud en verbetering van het leefgebied voor de gaffellibel, wat direct
gekoppeld is aan de verbetering van de kwaliteit van het habitattype H3260B.
§ de aanleg en exploitatie van de waterkrachtcentrale geen negatief effect zullen hebben
op de uitbreiding van de omvang en verbetering van de kwaliteit van het leefgebied
voor de uitbreiding van de populatie bevers.
§ door toepassing bij 2 waterkrachtcentrales van het FFI visgeleidingssysteem, waarvan de
efficiëntie theoretisch is beoordeeld, alsook toepassing van geoptimaliseerde
(visvriendelijke) horizontale Kaplan turbines, kunnen de schadepercentages voor de
doelsoorten die staan aangegeven in de Natura 2000-gebied Grensmaas zodanig worden
teruggebracht, dat deze als niet significant kunnen worden beschouwd, waarbij
cumulatief maximaal 10% schade optreedt in de Nederlandse Maas. Hierdoor worden
geen significante negatieve effecten op deze vissoorten verwacht, i.e. geen significante
invloed op het behoud van omvang en kwaliteit van leefgebied en verbinding met
belangrijke leefgebieden buiten het Natura 2000-gebied voor uitbreiding van de
populatie zalm en zeeprik, alsook behoud van omvang en kwaliteit van leefgebied voor
behoud van de populatie rivierprik en rivierdonderpad.
4.4 CULTHUURHISTORIE EN ARCHEOLOGIE
Op de kaart Cultuurhistorische waarden (IKAW) van de provincie Limburg is het
plangebied aangeduid als een gebied met een lage verwachtingswaarde. Een nader
archeologisch onderzoek zal dan ook niet noodzakelijk zijn. Eventuele archeologische
vondsten zullen worden gemeld bij de stadsarcheoloog van de gemeente Maastricht.
B01032/ZC 0/ 0W3/ 002044 ARCADIS 27

4.5 WATER
BESTEMMINGSPLAN GRENSMAAS WKC
De watertoets is het procesinstrument dat ruimtelijke plannen toetst op de mate waarin zij
rekening houden met het beleid om water in Nederland meer ruimte te geven. De
watertoets is wettelijk verplicht sinds november 2003. Ook bij een procedure ex artikel 11
WRO is het doorlopen van het proces van de watertoets in een aantal gevallen verplicht.
In de notitie “Toepassingsbereik ruimtelijke plannen en ondergrens watertoets” van de
waterbeheerders van 1 maart 2005 wordt een aantal regels gegeven, waaruit opgemerkt kan
worden welke plannen in aanmerking komen voor de watertoets. Daarbij wordt gesteld dat
bestemmingsplannen voor de watertoets in aanmerking komen als er sprake is van nieuwe
(uitbreiding van) gebouwen en bouwwerken en/of van nieuwe (ondergrondse)
infrastructuur en/of aanmerkelijke toename van verharde oppervlakten:
§ Nabij primaire waterkeringen en oppervlaktewateren (in of grenzend aan
beschermingszones, meanderzones, inundatiegebieden en herinrichtingszones) of in
stroombanen/ dalbodems van droogdalen.
§ Nabij rioolwaterzuiveringsinstallaties (inclusief milieuhindercirkels) en
rioolwatertransportleidingen plus beschermingszones.
§ Met centrale of gemeenschappelijke voorzieningen voor infiltratie van regenwater of
nieuwe aansluitingen en/of overstorten op primaire oppervlaktewateren.
§ Met een (toename van) bebouwd en/of verhard oppervlak groter dan 1.000m 2 .
Indien het bouwplan voldoet aan een van bovenstaande criteria dient het plan via het
watertoetsloket beoordeeld te worden. Het voorliggende plan voldoet aan deze criteria
waardoor het plan via het watertoetsloket beoordeeld dient te worden. Op 8 juni 2010 is het
onderhavige bestemmingsplan voorgelegd aan Rijkswaterstaat Limburg. Op 21 juni 2010
heeft het Rijkswaterstaat een positief advies afgegeven. De resultaten van het overleg met
Rijkswaterstaat zijn opgenomen in bijlage 3. De door Rijkswaterstaat gemaakte
opmerkingen zijn verwerkt in de planregels.
4.6 VERKEER EN PARKEREN
De stuwweg is een openbare weg. Ten behoeve van de waterkrachtcentrale zullen een paar
auto’s per week meer over deze weg rijden ten opzichte van de bestaande situatie. Het
parkeren ten behoeve van de waterkrachtcentrale dat incidenteel plaatsvindt zal op eigen
terrein geschieden.
B01032/ZC 0/ 0W3/ 002044 ARCADIS 28

HOOFDSTUK
5.1 ALGEMEEN
BESTEMMINGSPLAN GRENSMAAS WKC
5Juridische regeling
In dit hoofdstuk worden de bij het bestemmingsplan behorende planregels van een nadere
toelichting voorzien. De planregels geven inhoud aan de op de verbeelding aangegeven
bestemmingen. Deze zijn opgesteld op basis van de nieuwe Wro. De planregels geven aan
waarvoor de gronden en opstallen al dan niet gebruikt mogen worden en wat en hoe er
gebouwd mag worden. Bij de opzet van de planregels is getracht het aantal regels zo
beperkt mogelijk te houden en slechts datgene te regelen, dat werkelijk noodzakelijk is. Het
kan in een concrete situatie voorkomen dat afwijking van de gestelde normen gewenst is.
Hiertoe zijn in het bestemmingsplan diverse flexibiliteitsregelingen opgenomen, zoals:
§ ontheffingen van de bouwregelingen;
§ wijzigingsbevoegdheden;
§ aanlegvergunningen.
In het bestemmingsplan is de bevoegdheid opgenomen om ontheffing van bepaalde normen
te verlenen. De uitvoering ervan berust bij het College van Burgemeester en Wethouders.
Deze flexibiliteitbepaling maakt afwijkingen van geringe aard mogelijk, waarbij de aan de
grond toegekende bestemming gehandhaafd dient te blijven.
Ontwikkelingsregelingen (wijzigingsbepalingen) maken een wijziging van een bestemming
in een andere bestemming mogelijk. Bij de onderhavige regeling is er voor gekozen om de
uitvoeringsbevoegdheid - evenals bij de ontheffingsbevoegdheid - bij burgemeester en
wethouders te leggen. Volgens de systematiek van de nieuwe Wro dient het "overleg" te
geschieden door middel van de in afdeling 3.4. van de Algemene wet bestuursrecht
geregelde openbare voorbereidingsprocedure.
Het systeem van aanlegvergunningen is bij een aantal bestemmingen opgenomen, vooral ter
veiligstelling van bepaalde natuurlijke, landschappelijke en/of
cultuurhistorische/archeologische waarden. Door middel van het opnemen van
aanlegvergunningen bij een bestemming kan de uitvoering van bepaalde activiteiten - die
niet op elke plaats, in elke omvang en op elk moment in strijd met de onderkende waarden
behoeven te zijn - aan bepaalde voorwaarden gebonden worden.
B01032/ZC 0/ 0W3/ 002044 ARCADIS 29

BESTEMMINGSPLAN GRENSMAAS WKC
Het stelsel van aanlegvergunningen biedt het gemeentebestuur de mogelijkheid om de
toelaatbaarheid van bepaalde activiteiten en gebruiksvormen per geval na te gaan en
eventueel aan de uitvoering bepaalde eisen te stellen. Het moet daarbij gaan om activiteiten
die op basis van de doeleindenomschrijving van het betreffende artikel toelaatbaar zijn,
maar waarvoor een nadere afweging omtrent de toelaatbaarheid is gewenst. Middels de
aanlegvergunning kunnen dus geen gebruiksmogelijkheden aan een bestemming worden
toegevoegd; voor de gebruiksmogelijkheden blijft de doeleindenomschrijving het bepalende
kader.
Normale onderhoudswerkzaamheden moeten te allen tijde zonder vergunning uitgevoerd
kunnen worden. Daarom is bij alle aanlegvergunningen aangegeven dat normale
onderhoudswerkzaamheden niet onder de vergunningsplicht vallen. In de praktijk kan het
lastig zijn om te bepalen of een bepaalde activiteit als "normaal onderhoud" kan worden
aangemerkt.
5.2 NADERE TOELICHTING OP DE PLANREGELS
De bij dit plan behorende planregels zijn onderverdeeld in 4 hoofdstukken, te weten:
1. Inleidende regels.
2. Bestemmingsregels.
3. Algemene regels.
4. Overgangs- en slotregels.
Deze hoofdstukindeling is opgebouwd conform de richtlijnen uit de Standaard
Vergelijkbare Bestemmingsplannen (SVBP 2008).
In hoofdstuk 1 worden enkele in de planregels gehanteerde begrippen nader verklaard,
zodat interpretatieproblemen zoveel mogelijk worden voorkomen. Daarnaast wordt
aangegeven op welke wijze bepaalde afmetingen dienen te worden gemeten.
In hoofdstuk 2 worden de op de verbeelding aangegeven bestemmingen omschreven en
wordt bepaald op welke wijze de gronden en opstallen gebruikt mogen worden. Tevens
worden per bestemming de bebouwingsmogelijkheden vermeld.
Hoofdstuk 3 bevat bepalingen die van toepassing zijn op meerdere bestemmingen, zodat
het uit praktische overwegingen de voorkeur verdient deze in een afzonderlijke paragraaf
onder te brengen.
In hoofdstuk 4 is omschreven welke gebouwen en gebruik vallen onder het overgangsrecht.
B01032/ZC 0/ 0W3/ 002044 ARCADIS 30

BESTEMMINGSPLAN GRENSMAAS WKC
Hiernavolgend worden de planregels artikelsgewijs van een nadere toelichting voorzien.
Hoofdstuk 1 Inleidende regels
Artikel 1: begrippen; de in de planregels gebezigde begrippen worden
hierin omschreven ter voorkoming van misverstanden of verschil in
interpretatie.
Artikel 2: wijze van meten; een omschrijving van de wijze waarop het meten dient
plaats te vinden.
Hoofdstuk 2 Bestemmingsregels
Artikel 3 en 4: de hoofdbestemmingen. Iedere bestemming is opgebouwd conform de
richtlijnen uit de SVBP 2008, waarin een vaste opzet voor de
bestemmingsregels is vastgelegd. Het betreft gebiedsbestemmingen en
gedetailleerde bestemmingen. De opzet voor onderhavig
bestemmingsplan bestaat uit de volgende onderdelen:
§ Bestemmingsomschrijving
§ Bouwregels
§ Nadere eisen
§ Ontheffing van de bouwregels
§ Specifieke gebruiksregels
§ Ontheffing van de gebruiksregels
§ Aanlegvergunning
§ Wijzigingsbevoegdheid
De in dit plan opgenomen bestemmingen zijn:
§ Natuur (artikel 3)
§ Water (artikel 4)
Artikel 5: de dubbelbestemming. In de dubbelbestemming is de te beschermen
Hoofdstuk 3 Algemene regels
waarde stroomvoerend rivierbed vastgelegd. Waarmee wordt verzekerd
dat onbelemmerde afvoer van het Maaswater kan plaatsvinden.
Artikel 6: Algemene ontheffingsregels. Dit artikel geeft regels voor geringe
afwijkingen van de in het plan opgenomen profielen van wegen en
afmetingen van terreinen, alsmede de verhoging van de bouwhoogte van
specifieke bouwwerken, geen gebouwen zijnde en van gebouwen ten
behoeve van ondergeschikte bouwdelen. Ook geldt er een algemene
ontheffing voor overschrijding van de maten met 10% voor zover dit niet
elders in de planregels is voorzien.
Artikel 7: Anti-dubbeltelbepaling
B01032/ZC 0/ 0W3/ 002044 ARCADIS 31

Hoofdstuk 4 Overgangs-en slotregels
BESTEMMINGSPLAN GRENSMAAS WKC
Artikel 8 Overgangsrecht. Dit artikel bevat de overgangsbepalingen met betrekking
tot bebouwing respectievelijk het gebruik van gronden en bouwwerken.
Artikel 9 Slotregel. Deze regel geeft de titel van de planregels aan.
B01032/ZC 0/ 0W3/ 002044 ARCADIS 32

HOOFDSTUK
6.1 MAATSCHAPPELIJKE UITVOERBAARHEID
6.1.1 VOOROVERLEG EX 3.1.1 BRO
6Uitvoerbaarheid
BESTEMMINGSPLAN GRENSMAAS WKC
Het gemeentebestuur moet de ingezetenen van de gemeente of de in de gemeente belang
hebbende natuurlijke en rechtspersonen betrekken bij de voorbereiding van ruimtelijke
plannen of de herziening daarvan. Dit betekent dat, voordat de wettelijke planprocedure
gestart kan worden, eerst inspraak mogelijk moet zijn. Op grond van artikel 3.1.1 Bro
moeten burgemeester en wethouders bij de voorbereiding van een bestemmingsplan
overleg plegen met de besturen van bij het plan betrokken waterschappen en – waar nodig -
met de besturen van de gemeenten wier belangen rechtstreeks in het geding zijn, met die
diensten van Rijk en provincie die betrokken zijn bij de zorg voor de ruimtelijke ordening en
met die diensten van Rijk en provincie die belast zijn met de behartiging van belangen
welke in het plan in het geding zijn.
Voor overleg zijn benaderd:
§ Provincie Limburg afdeling Ruimtelijke Ontwikkeling.
§ VROM-inspectie.
6.1.2 INSPRAAK
§ Waterschap Roer- en Overmaas.
§ Rijkswaterstaat directie Limburg.
In de POL aanvulling Grensmaas en het bestemmingsplan Grensmaas, die beide aan
inspraak zijn onderworpen, is de WKC in beginsel geregeld. Daarnaast is in januari 2009
reeds de procedure ten behoeve van het wijzigingsplan opgestart. Gedurende de termijn
van terinzageligging van het ontwerp wijzigingsplan is een drietal zienswijzen ingekomen.
Het bestemmingsplan zal derhalve niet aan inspraak worden onderworpen en na het
vooroverleg als ontwerp bestemmingsplan op grond van artikel 3.8 Wro ter inzage worden
gelegd.
6.1.3 ZIENSWIJZEN
PM
B01032/ZC 0/ 0W3/ 002044 ARCADIS 33

6.2 ECONOMISCHE UITVOERBAARHEID
BESTEMMINGSPLAN GRENSMAAS WKC
Onderhavig voornemen betreft een particulier initiatief van ARBRA BV te Bemelen.
Met de inwerking treding van de nieuwe Wro is vanaf 1 juli 2008 sprake van een verplicht
kostenverhaal bij bestemmingsplannen. De aanleg van de WKC is een bouwplan in de zin
van artikel 6.2.1 van het Besluit ruimtelijke ordening. Artikel 6.12 lid 2 Wet ruimtelijk
ordening bepaalt dat de gemeenteraad, als er sprake is van één of meerdere aangewezen
bouwplannen, verplicht is een exploitatieplan vast te stellen indien:
§ het verhaal van kosten van grondexploitatie niet anderszins is verzekerd;
§ het bepalen van een tijdvak of fasering als bedoeld in artikel 6.13, eerste lid, onder c 4°,
onderscheidenlijk 5° Wro noodzakelijk is;
§ het stellen van eisen, regels, of een uitwerking van regels als bedoeld in artikel 6.13,
tweede lid, onderscheidenlijk b, c of d Wro noodzakelijk is.
Er is een exploitatie overeenkomst gesloten tussen de gemeente Maastricht en ARBRA BV.
Hiermee wordt voldaan aan de eis dan kosten anderszins verzekerd zijn. Als gevolg hiervan
hoeft geen exploitatieplan te worden vastgesteld. Doordat er een exploitatieovereenkomst
tussen initiatiefnemer en de gemeente Maastricht is gesloten, zijn voor de gemeente aan het
project geen verdere financiële consequenties verbonden. Derhalve kan worden
geconcludeerd dat het project economisch uitvoerbaar is
B01032/ZC 0/ 0W3/ 002044 ARCADIS 34

BIJLAGE 1 Akoestisch onderzoek
BESTEMMINGSPLAN GRENSMAAS WKC
B01032/ZC 0/ 0W3/ 002044 ARCADIS 35

BIJLAGE 2 Habitattoets
BESTEMMINGSPLAN GRENSMAAS WKC
B01032/ZC 0/ 0W3/ 002044 ARCADIS 36

50662414-TOS/MEC 06-9486
Habitattoets Natura 2000-gebied
Grensmaas ten behoeve van
waterkrachtcentrale Borgharen
Arnhem, 29 mei 2009

KEMA Nederland B.V. Utrechtseweg 310, 6812 AR Arnhem Postbus 9035, 6800 ET Arnhem
T (026) 3 56 91 11 F (026) 3 89 24 77 contact@kema.com www.kema.com Handelsregister Arnhem 09080262

50662414-TOS/MEC 06-9486
Habitattoets Natura 2000-gebied
Grensmaas ten behoeve van
waterkrachtcentrale Borgharen
Arnhem, 29 mei 2009
Auteur M.C.M. Bruijs
KEMA Technical & Operational Services
In opdracht van Arbra BV
auteur : M.C.M. Bruijs 09-05-29 beoordeeld : J.R. Bloembergen 09-05-29
B 82 blz. 6 bijl. GvW goedgekeurd : H.A. Jenner 09-05-29
KEMA Nederland B.V. Utrechtseweg 310, 6812 AR Arnhem Postbus 9035, 6800 ET Arnhem
T (026) 3 56 91 11 F (026) 3 89 24 77 contact@kema.com www.kema.com Handelsregister Arnhem 09080262

© KEMA Nederland B.V., Arnhem, Nederland. Alle rechten voorbehouden.
Het is verboden om dit document op enige manier te wijzigen, het opsplitsen in delen daarbij inbegrepen. In geval van
afwijkingen tussen een elektronische versie (bijv. een PDF bestand) en de originele door KEMA verstrekte papieren
versie, prevaleert laatstgenoemde.
KEMA Nederland B.V. en/of de met haar gelieerde maatschappijen zijn niet aansprakelijk voor enige directe, indirecte,
bijkomstige of gevolgschade ontstaan door of bij het gebruik van de informatie of gegevens uit dit document, of door de
onmogelijkheid die informatie of gegevens te gebruiken.
De inhoud van dit rapport mag slechts als één geheel aan derden kenbaar worden gemaakt, voorzien van bovengenoemde
aanduidingen met betrekking tot auteursrechten, aansprakelijkheid, aanpassingen en rechtsgeldigheid.

INHOUD
-3- 50662414-TOS/MEC 06-9486
1 Inleiding ............................................................................................................... 5
2 Kwalificerende habitattypen en soorten Grensmaas............................................. 7
2.1 Habitattypen en soorten Grensmaas.................................................................... 7
2.2 Natuurbeschermingswet 1998: Natura 2000 doelen............................................. 8
2.3 Kaderrichtlijn Water.............................................................................................11
3 Effecten op het Natura 2000-gebied Grensmaas ................................................12
3.1 Storingsgevoeligheid van habitattypen en soorten voor storingsfactoren ............12
3.2 Locatie en bedrijfsvoering waterkrachtcentrale Borgharen ..................................13
3.3 Effecten op habitattypen .....................................................................................15
3.4 Effecten op vissoorten.........................................................................................17
3.4.1 Zuurstofhuishouding............................................................................................17
3.4.2 Vismigratie en waterkracht..................................................................................20
3.4.2.1 Populatietrends zalm, rivierprik en rivierdonderpad.............................................21
3.4.2.2 Stroomopwaartse passage..................................................................................26
3.4.2.3 Stroomafwaartse passage...................................................................................28
3.5 Visgeleiding.........................................................................................................30
3.5.1 Werking visgeleidingssysteem ............................................................................31
3.5.2 Efficiëntie visgeleiding voor de Natura-2000 doelsoorten in de Grensmaas ........32
3.5.2.1 Vaststellen significante effecten ..........................................................................32
3.5.2.2 Visschade en efficiëntie visgeleiding ...................................................................34
3.5.2.3 Visvriendelijke turbines .......................................................................................38
3.6 Effect gaffellibel en bever....................................................................................39
3.6.1 Gaffellibel............................................................................................................39
3.6.2 Bever ..................................................................................................................40
4 Conclusies ..........................................................................................................41
REFERENTIES ....................................................................................................................43
Bijlage A Habitattypen Grensmaas.....................................................................................47
Bijlage B Randvoorwaarden habitattypen en vissoorten.....................................................62
Bijlage C Locatie en bedrijfsvoering WKC Borgharen.........................................................65
blz.

-4- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Bijlage D MER Waterkrachtcentrale Borgharen (1997).......................................................68
Bijlage E Waterkrachtcentrales versus vis in de Nederlandse Maas. Kranenbarg & Bakker,
2002/2006...........................................................................................................77

1 INLEIDING
-5- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Arbra BV heeft het voornemen om een waterkrachtcentrale in de Maas bij de stuw van
Borgharen te bouwen. Deze locatie grenst aan het stroomafwaarts met de monding van het
afvoerkanaal aan het aangrenzende Natura 2000-gebied Grensmaas (figuur 1). Arbra BV
heeft KEMA verzocht om de invloed van de centrale op het Natura 2000-gebied Grensmaas
te beoordelen. Het gaat om de mogelijke invloed van de constructie/bouw en de
exploitatie/bedrijfsvoering van de centrale op de locale flora en fauna. Deze habitattoets
betreft de beoordeling van de invloed van de nieuw te bouwen waterkrachtcentrale te
Borgharen op het Natura 2000-gebied Grensmaas en behoort als bijlage van de aanvraag in
het kader van de Natuurbeschermingswet.
De voorgenomen activiteit betreft het oprichten en bedrijven van een waterkrachtcentrale, te
bouwen in de rivier de Maas, aan de zuid-westzijde van de stuw nabij Borgharen. De
waterkrachtcentrale zal 3 turbine / generatorinstallaties omvatten en zal zich grotendeels
onder de grond bevinden. De dimensionering van de installatie zal worden afgestemd op een
nominale doorstroming van 300 m 3 /s rivierwater. Het nominale vermogen zal circa 9 MWe
bedragen. Het elektrische vermogen zal worden geleverd aan het 10 kV-elektriciteitsnet van
Essent. Het afvoerkanaal van de waterkrachtcentrale grenst aan het aangemelde Natura-
2000-gebied Grensmaas (zie ook bijlage C, blad 1 en 2).
Figuur 1 Grensmaasgebied (rood omlijnd) aangrenzend aan de geplande
waterkrachtcentrale bij de stuw te Borgharen (zwart omcirkeld)

-6- 50662414-TOS/MEC 06-9486
In de navolgende hoofdstukken worden de mogelijke effecten van de bouw en exploitatie op
de in Natura 2000 omschreven habitattypen en soorten nader beschouwd. Deze rapportage
geeft antwoord op de volgende vragen:
- wat zijn de huidige natuurwaarden (soorten en habitattypen) waarvoor de Grensmaas
aangewezen zal worden als Natura 2000 gebied?
- wat zijn de verwachte effecten van de (bouw van de) de waterkrachtcentrale op de
aangeduide locatie?
- is er mogelijk sprake van negatieve en/of significante effecten op de instandhoudings-
doelstellingen Natura 2000 gebied Grensmaas?
Voor de rapportage is gebruik gemaakt van bestaande gegevens, literatuur, de informatiesite
van het ministerie van LNV over de natuurwetgeving, gebieden, soorten, etc. De beschikbare
documentatie bestaat uit de volgende documenten:
- Aanmeldingsnotitie Waterkrachtcentrale Borgharen, Arbra, juli 2005
- Milieueffectrapport Waterkrachtcentrale Borgharen, Waterloopkundig Laboratorium,
september 1997
- Theoretische beoordeling FFI visgeleidingssysteem, Klein Breteler, 2008
- Milieueffectrapport Grensmaas 2003, Hoofdrapport
- Beschrijving Natura 2000-gebied Grensmaas op het internet MinLNV en bijbehorende
documenten met betrekking tot habitattypen en soorten
- Vegetatiekartering op Limburg www.limburg.nl - natuurgegevens
- Wm-aanvraag
- Natura 2000 doelendocument (2006)
- Natura 2000 profielendocument (2008)
- Beheerplan Natura 2000 Grensmaas 2009-2015 (Ontwerpbeheerplan, 21 januari 2009)
- Overige literatuur (rapportages en artikelen), zoals in literatuurlijst weergegeven.

-7- 50662414-TOS/MEC 06-9486
2 KWALIFICERENDE HABITATTYPEN EN SOORTEN GRENSMAAS
Het Natura 2000-gebied Grensmaas is vastgelegd in Natura 2000 onder nummer:
NL9801075, gebied 29; oppervlakte: 301 ha). Het gebied wordt kort gekarakteriseerd als een
(toekomstig) aaneengesloten gevarieerd natuurgebied met voedselrijke plassen, oever-
moerassen, graslanden en rivierbossen. Het gaat om de bescherming van rivierbiotopen,
zoals waterranonkel, zacht hout ooibossen en voedselrijk moerasvegetaties met onder
andere moerasspirea. Tevens worden een aantal riviergebonden vissoorten genoemd, zoals
de rivierprik en de zalm. De waterkrachtcentrale wordt niet gebouwd in het Grensmaas-
gebied, maar het uitmonding van het afvoerkanaal grenst er wel aan.
De algemene doelstellingen voor Natura 2000-gebieden zijn als volgt geformuleerd:
Behoud van de bijdrage van het Natura 2000 gebied aan de biologische diversiteit en
aan de gunstige staat van instandhouding van natuurlijke habitats en soorten binnen de
Europese Unie.
Behoud van de bijdrage van het Natura 2000 gebied aan de ecologische samenhang van
het Natura 2000 netwerk zowel binnen Nederland als binnen de Europese Unie.
Behoud en waar nodig herstel van de natuurlijke kenmerken en van de samenhang van
de ecologische structuur en functies van het gehele gebied voor alle habitattypen en
soorten waarvoor het gebied is aangewezen.
Behoud of herstel van gebiedsspecifieke ecologische vereisten voor de duurzame
instandhouding van de habitattypen en soorten waarvoor instandhoudingsdoelen zijn
geformuleerd.
2.1 Habitattypen en soorten Grensmaas
In het kader van Natura 2000 zijn voor de Grensmaas de hiernavolgende specifieke habitat-
typen en vissoorten aangegeven (Ontwerpbesluit Grensmaas, 2008). Een uitgebreide
beschrijving staat weergegeven in bijlage A.
Voorkomende habitattypen:
• H3260 Submontane en laagland rivieren met vegetaties behorend tot de Verbonden van
Vlottende waterranonkel en/of Sterrekroos-Waterranonkel (Ranunculion fluitantis en
Callitricho-Batrachion): betreft het subtype B: H3260B Beken en rivieren met
waterplanten (grote fonteinkruiden)
• H3270 Rivieren met slikoevers met vegetaties behorend tot de Rivierganzenvoet-
associatie en/of het Moerasandijvieverbond (Chenopodietum rubri p.p. en Bidention
p.p.). Verkorte naam Slikkige rivieroevers

-8- 50662414-TOS/MEC 06-9486
• H6430 Voedselrijke zoomvormende ruigten van het laagland, en van de montane en
alpiene zones: betreft het subtype: H6430A Ruigten en zomen (moerasspirea)
• H91E0 Bossen op alluviale grond met Alnus glutinosa en Fraxinus excelsior (Alno
Padion, Alnion incanae, Salicion albae). Verkorte naam Vochtige alluviale bossen:
betreft het subtype: H91E0A Vochtige alluviale bossen (zachthoutooibossen)
Voorkomende vissoorten Natura 2000: H1099 Rivierprik
H1106 Zalm
H1163 Rivierdonderpad
H1337 Bever
Aanvullende doelen: H1037 Gaffellibel
2.2 Natuurbeschermingswet 1998: Natura 2000 doelen
In het kader van de aanwijzing als Natura 2000 gebied zijn voor de Grensmaas (concept)
instandhoudingdoelstellingen opgesteld voor de soorten en habitattypen. Hiernavolgend
worden de doelen weergegeven.
Kernopgaven
Opgave landschappelijke samenhang en interne compleetheid (Rivierengebied)
Versterken van landschappelijke samenhang binnen het rivierengebied en met omgeving
door herstel van ecologische relaties tussen binnendijkse en buitendijkse gebieden.
Verbinden van leefgebieden van amfibieën, leefgebieden van vissen, met bossen binnen-
dijks, met moerassystemen op de Natte As, met hogere zandgronden en beeksystemen.
Verder behoud van huidige slaapplaatsen en foerageergebieden vogels in komgronden,
behoud en herstel binnen uiterwaarden van afwisseling tussen grootschalige én open
gebieden met kleinschalige én half open gebieden. Herstel van evenwichtige verdeling met
laaggelegen uiterwaarden (rietmoerassen en vochtige alluviale bossen) met hooggelegen
uiterwaarden (met droge hardhoutooibossen) met nevengeulen en met diepe plassen
bijvoorkeur door herstel van erosie en sedimentatieprocessen, herstel van rivierdelta's én
zoetwatergetijdegebied met voldoende doorstroming en overstromingsdynamiek én met
doorgaande verbinding naar Europese achterland voor trekvissen.
3.01 Trekvissen Geen barrières in de trekroute zalm H1106, zeeprik H1095, rivierprik
H1099 en elft H1102.
3.04 Rivieroevers met pioniervegetaties Behoud en uitbreiding van slikkige rivieroevers
H3270 én grindbanken met pioniervegetaties.

Instandhoudingsdoelen
Algemene doelen
-9- 50662414-TOS/MEC 06-9486
De algemene doelstellingen voor Natura 2000-gebieden zijn als volgt geformuleerd:
1. Behoud van de bijdrage van het Natura 2000 gebied aan de biologische diversiteit en
aan de gunstige staat van instandhouding van natuurlijke habitats en soorten binnen de
Europese Unie.
2. Behoud van de bijdrage van het Natura 2000 gebied aan de ecologische samenhang van
het Natura 2000 netwerk zowel binnen Nederland als binnen de Europese Unie.
3. Behoud en waar nodig herstel van de natuurlijke kenmerken en van de samenhang van
de ecologische structuur en functies van het gehele gebied voor alle habitattypen en
soorten waarvoor het gebied is aangewezen.
4. Behoud of herstel van gebiedsspecifieke ecologische vereisten voor de duurzame
instandhouding van de habitattypen en soorten waarvoor instandhoudingsdoelen zijn
geformuleerd.
Doelen per habitattype:
In het ontwerpaanwijzingsbesluit van LNV (versie november, 2008) zijn doelstellingen
geformuleerd die specifiek voor de Grensmaas gelden. Voor de meeste soorten en habitats
is de landelijke opgave uitgewerkt in termen van “verbetering”/ “uitbreiding” of “behoud”.
Hiermee moet een gunstige staat van instandhouding voor de betreffende habitats en
soorten worden bereikt. Hoeveel dit precies is, is echter niet in alle gevallen eenduidig te
beantwoorden. Een verdere kwantificering van de doelstellingen is landelijk niet uitgewerkt.
H3260 Subtype B Beken en rivieren met waterplanten (grote fonteinkruiden)
Doel: uitbreiding oppervlakte en behoud kwaliteit beken en rivieren met water-
planten, grote fonteinkruiden (subtype B).
Toelichting: de landelijke staat van instandhouding van het habitattype is matig ongunstig.
H3270 Slikkige rivieroevers
De Grensmaas is de enige grote rivier in Nederland waar het habitattype in
deze vorm met vlottende waterranonkel voorkomt. Het habitattype draagt bij
aan het realiseren van het complementaire doel voor de gaffellibel.
Doel: behoud oppervlakte en verbetering kwaliteit.
Toelichting: het habitattype slikkige rivieroevers komt langs grindige zandbanken voor in
de bedding van de Grensmaas. Het gebied is landelijk van belang voor dit
habitattype door de bijzondere combinatie van grind en soorten.

H6430 Subtype A Ruigten en zomen (moerasspirea)
-10- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Doel: behoud oppervlakte en kwaliteit ruigten en zomen, moerasspirea (subtype A).
Toelichting: het habitattype ruigten en zomen, moerasspirea (subtype A) komt voor in de
vorm van Filipendulion-begroeiingen, in moerassige laagten van de
aanwezige natuurontwikkelingsgebieden.
H91E0 Subtype A Vochtige alluviale bossen (zachthoutooibossen)
Doel: behoud oppervlakte en kwaliteit vochtige alluviale bossen, zachthout-
ooibossen (subtype A).
Toelichting: in de Grensmaas komt plaatselijk (o.a. in de noordelijk gelegen natuur-
Doelen per soort:
H1099 Rivierprik
ontwikkelingsgebieden) wilgenbos van het habitattype vochtige alluviale
bossen, zachthout-ooibossen (subtype A) voor.
Doel: behoud omvang en kwaliteit leefgebied voor uitbreiding populatie.
Toelichting: de Grensmaas is als doortrek- en opgroeigebied voor de rivierprik van
H1106 Zalm
gemiddeld belang. In dit gebied zijn geen herstelmaatregelen noodzakelijk.
Uitbreiding van de populatie kan tot stand komen door het bovenstrooms
verbeteren van de doorgang in de trekroute.
Doel: behoud omvang en kwaliteit leefgebied voor uitbreiding populatie.
Toelichting: de Grensmaas is als doortrekgebied voor de zalm van (potentieel) groot
H1163 Rivierdonderpad
belang. In dit gebied zijn geen herstelmaatregelen noodzakelijk. Uitbreiding
van de populatie kan tot stand komen door het bovenstrooms verbeteren van
de doorgang in de trekroute.
Doel: behoud omvang en kwaliteit leefgebied voor behoud populatie.
Toelichting: de grensmaas vormt met zijn stenige bodem een belangrijk natuurlijk leef-
gebied voor de rivierdonderpad.

H1337 Bever
-11- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Doel: uitbreiding omvang en verbetering kwaliteit leefgebied voor uitbreiding
populatie.
Toelichting: in de periode 2002-2004 is een herintroductieproject van de bever uitgevoerd
Aanvullende doelen:
H1037 Gaffellibel
in het zuidelijke stroomdal van de Maas. Het doel is om hier een duurzame
populatie Elbe-bevers te laten ontstaan in aansluiting op de bevers in andere
delen van het Nederlandse rivierengebied.
Doel: behoud omvang en verbetering kwaliteit leefgebied voor vestiging duurzame
populatie van ten minste 150 volwassen individuen.
Toelichting: de gaffellibel heeft een zeer ongunstige staat van instandhouding door het
tekort aan gebieden en de landelijk te geringe populatiegrootte. De beoogde
vestiging van een nieuwe populatie (met het voor een duurzame populatie
minimaal noodzakelijke aantal dieren) is gebaseerd op het realiseren van een
landelijk gunstige staat van instandhouding. De soort kwam vroeger in de
Maas voor. Verbetering kwaliteit leefgebied van de gaffellibel is direct
gekoppeld aan verbetering van kwaliteit van het habitattype beken en rivieren
met waterplanten, grote fonteinkruiden (H3260B). Met de uitbreiding van het
oppervlakte en verbetering van de kwaliteit van het habitattype zal de soort
zich vestigen en uitbreiden.
2.3 Kaderrichtlijn Water
De snelstromende Grensmaas is het enige water in Nederland van het type R16
(snelstromende rivier/nevengeul op zandbodem of grind) en heeft de functie ‘water voor
zalmachtigen’. De KRW typering is als volgt: Rivier, bestaande uit een hoofdgeul en
nevengeulen, met een hoge waterafvoer. Het water heeft door de hoge afvoer gemiddeld
een hoge stroomsnelheid, maar deze varieert over de lengte en de breedte van de rivier, als
gevolg van meandering op macro- en microschaal. De snelstromende rivier en nevengeul
kan alleen voorkomen in het uiterste zuiden van het rivierengebied (Grensmaas) en vormt
daar veelal een sterk veranderde afgeleide van het natuurlijke type.

-12- 50662414-TOS/MEC 06-9486
3 EFFECTEN OP HET NATURA 2000-GEBIED GRENSMAAS
De bouw van de waterkrachtcentrale valt samen met de uitvoering van het Grensmaas-
project dat tot doel heeft het beperken van wateroverlast, grootschalige natuurontwikkeling
en afbouw van de grindwinning in de provincie Limburg. Er wordt een meer natuurlijk wijze
van stroming verwacht met een grotere diversiteit aan ecotypen. De benedenlopen en de
mondingen van de aangrenzende beken krijgen een meer natuurlijk karakter. Het stroombed
van de Grensmaas zal sterk worden verbreed. Voor het beheer van de vispopulaties wordt
uitgegaan van een natuurlijke ontwikkeling zodat uitzetacties ongewenst zijn.
3.1 Storingsgevoeligheid van habitattypen en soorten voor
storingsfactoren
In bijlage B1 staat de gevoeligheid voor verschillende verstoringen aangegeven per habitat-
type zoals aangegeven in de habitatrichtlijn voor de Grensmaas (LNV website). De bouw en
exploitatie van de waterkrachtcentrale heeft betrekking op mogelijke invloed ten aanzien van
kwalitatief leefgebied door fysieke effecten (verandering in stroomsnelheid, overstromings-
frequentie en verandering dynamiek substraat) en ruimtelijke samenhang (mechanische
effecten: barrièrewerking en versnippering). De vijf habitattypen zijn niet-gevoelig tot gevoelig
voor de genoemde fysieke effecten. H3260B, H3270 en H91E0A zijn gevoelig voor
verandering in stroomsnelheid, voor H6430A is dit niet van toepassing. H6430A en H91E0A
zijn gevoelig voor veranderingen in overstromingsfrequentie, H3260B en H3270 zijn hiervoor
niet-gevoelig. H3260B en H3270 zijn gevoelig voor verandering in dynamiek van het
substraat, voor de overige typen is dit niet van toepassing.
In bijlage B2 staat de gevoeligheid voor verschillende verstoringen aangegeven voor elke
van de vissoorten die staan aangegeven in de habitatrichtlijn voor de Grensmaas. De bouw
en exploitatie van de waterkrachtcentrale heeft betrekking op mogelijke effecten ten aanzien
van kwaliteit van het leefgebied door fysieke effecten (verandering in stroomsnelheid,
overstromingsfrequentie en dynamiek substraat) en ruimtelijke samenhang (mechanische
effecten: barrièrewerking). De exploitatie van de waterkrachtcentrale brengt specifieke
effecten met zich mee voor vis. Betreft de ruimtelijke samenhang heeft de waterkracht-
centrale invloed op de barrièrewerking (migratiebarrière voor stroomopwaarts migrerende vis
passage) en mechanische effecten (schade veroorzaakt aan vis die door de turbines stroom-
afwaarts passeert). Alle vissoorten zijn hiervoor zeer gevoelig, alsook voor veranderingen in
stroomsnelheid).

-13- 50662414-TOS/MEC 06-9486
3.2 Locatie en bedrijfsvoering waterkrachtcentrale Borgharen
De voorgenomen locatie van waterkrachtcentrale is naast de stuw te Borgharen, gelegen op
het eiland Bosscherveld (bijlage C, blad 1 en 2). In dit gebied is het project ‘Grensmaas,
deelgebied Bosscherveld’ voorzien, waarbij het eiland opnieuw wordt ingericht. Het
toekomstbeeld van het eiland Bosscherveld bestaat uit een begroeiing van ooibossen en
bloemrijke graslanden op de aangebrachte dekgronden en een dynamisch overstromings-
gebied met sporadische vegetatieontwikkeling van overstromingsresistente soorten. De
waterkrachtcentrale heeft geen invloed op (de ontwikkeling van) dit gebied. De Grensmaas
begint op deze locatie na de stuw en omvat de bodem van het stroomvoerend zomerbed.
Het Bosscherveld is geen onderdeel van het Natura-2000 gebied Grensmaas.
Voor de aanleg van het afvoerkanaal wordt de oever van de Maas op het eiland
Bosscherveld over zo’n 200 meter enkele tientallen meters verlegd. Behalve tijdens de
aanleg van de nieuwe oever is er geen invloed door de waterkrachtcentrale op de flora van
het gebied. De bouw betreft een beperkte periode waarin invloed is op het terretrisch milieu,
bijvoorbeeld opslag zand en de aanleg van een aanrijroute voor de aanvoer van bouw-
materiaal. Er zullen geen effecten zijn op het aquatische milieu gedurende de bouw, omdat
de bouw van de waterkrachtcentrale plaatsvindt in een bouwput waardoor de rivierafvoer
over de stuw onveranderd blijft ten opzichte van de huidige situatie. Tijdens de aanleg van
het afvoerkanaal en van de nieuwe oever kan er tijdelijk enige invloed van de waterkracht-
centrale zijn op de bodem van het zomerbed. Deze werkzaamheden worden in korte tijd
uitgevoerd, gedurende laag water.
Het nominale ontwerpdebiet van de waterkrachtcentrale is 300 m 3 /s (pers. com. Arbra).
Gedurende de exploitatie van de waterkrachtcentrale stroomt het rivierwater bij debieten
beneden de 300 m 3 /s niet over de stuw maar door de waterkrachtcentrale. Dit komt
gemiddeld 264 dagen per jaar voor (zie ook bijlage C, blad 3). Bij debieten boven de 300
m 3 /s valt het surplus aan water over de stuw. Bij een debiet van ongeveer 1000 m 3 /s ontstaat
een te laag verval en worden de turbines gesloten en stroomt al het water over de stuw. Dit
komt gemiddeld 10 dagen per jaar voor. Het water dat de waterkrachtcentrale passeert,
stroomt 300 meter benedenstrooms van de stuw, vanuit het afvoerkanaal weer in de rivier. In
de eerste 100 meter achter de stuw wordt de watersnelheid 1/3 van de snelheid in de situatie
zonder waterkrachtcentrale. In de volgende 200 meter neemt de snelheid weer toe tot
‘normale’ toestand’. Dat betekent, dat onder de stuw alleen over deze afstand geen of
minder water door de rivierbedding stroomt. Vanaf ongeveer 300 meter benedenstrooms van
de stuw treden er geen veranderingen op in de stroomsnelheden in het Grensmaas gebied.

-14- 50662414-TOS/MEC 06-9486
In de eerste 100 m benedenstrooms van de stuw (tot aan het afvoerkanaal), zijn samen-
vattend de volgende situaties te onderscheiden:
bij een debiet beneden de 10 m 3 /s en boven de 1000 m 3 /s is er geen verschil, want dan
is het stroombeeld gelijk aan de situatie zonder WKC omdat deze dan niet in bedrijf is
(gemiddeld 10 dagen per jaar)
bij een debiet tussen de 10 en circa 300 m 3 /s, valt er geen water over de stuw en
ontstaat er benedenstrooms de stuw een grote neer, die aangedreven wordt door het
stromende water vanuit het afvoerkanaal met een stroomsnelheid van ongeveer een
derde van de aandrijvende stroom (gemiddeld 264 dagen per jaar)
bij debieten tussen circa 300 en 1000 m 3 /s, verdwijnt de neer langzamerhand en de
stroomsnelheden zijn lager dan zonder WKC (gemiddeld 97 dagen per jaar).
Het bovenstroomse peil wordt constant gehouden op +44,05 m NAP. Het peil beneden-
strooms wordt bepaald door de afvoer van de rivier. De debieten blijven gelijk, waardoor de
waterstand benedenstrooms van de WKC niet verandert tijdens het in bedrijf zijn van de
WKC. De stuwcurve, die ontstaat vanaf het afvoerkanaal tot aan de stuw, is dusdanig kort
dat er geen invloed is op het peil direct benedenstrooms van de stuw. De afvoer van de
Grensmaas is gelijk zowel met als zonder WKC. De centrale is uitgerust met traploos
geregelde turbines. De waterstanden blijven onder alle omstandigheden gelijk. Bij plotselinge
uitval van een of meerdere turbines kan een kortdurende opstuwing van het bovenpand
optreden: het water dient dan over de stuw te vallen, terwijl de stuw dan nog hoog staat.
Zodra het niveau van de stuw wordt aangepast, zal het waterpeil bovenstrooms weer
terugkeren naar het oorspronkelijke niveau. De afstemming van het functioneren van WKC
en stuw worden afgestemd met Rijkswaterstaat. Bij de WKC van Linne is dit vanaf de start in
1986 slechts 1 keer voorgekomen en niet vanwege een stroomstoring maar vanwege een
“spanningsdip” (Mer 1997). Uitval van de waterkrachtcentrale zal dus slechts leiden tot een
kortstondige, matige vermindering van de stroomsnelheid.

3.3 Effecten op habitattypen
-15- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Door de traploze regeling (geen aan-uit) veroorzaken de turbines geen plotseling toenames
in stroomsnelheid. De waterkrachtcentrale heeft geen invloed op de overstromingsfrequentie
van de Grensmaas, overstroming is afhankelijk van de Maasafvoer zelf.
De habitattypen H6430A en H91E0A komen niet in zomerbed van de Grensmaas beneden-
strooms de stuw van Borgharen voor, omdat deze omgeving niet geschikt is voor de
ontwikkeling van deze habitats. H3270 zal zich op de locatie benedenstrooms de stuw en
waterkrachtcentrale bij Borgharen niet ontwikkelen omdat de locatie (ook zonder water-
krachtcentrale) hiervoor niet geschikt is door steile taluds die beschermd worden met
steenbestorting. Dit habitattype staat vooral op oevers die aan regelmatige inundatie bloot
staan. Dit zijn doorgaans droogvallende oevers. Grindige slikoevers komen overal langs het
ongestuwde traject van de Grensmaas voor waar grindbanken direct aan het zomerbed
grenzen. Habitattype H3260B (stromingsrijke variant met Vlottende waterranonkel als
belangrijkste indicator) zou zich wel benedenstrooms van de stuw en waterkrachtcentrale
kunnen ontwikkelen, mits er een maximale waterdiepte van 1 m aanwezig is. De ontwikkeling
van dit habitat in de gehele Grensmaas wordt met name veroorzaakt door een chronisch
gebrek aan geschikt substraat, te weten fijnere grindfracties en grof zand. Tijdens
hoogwatergolven, wanneer de waterkrachtcentrale buiten bedrijf is, kan zand worden afgezet
in het aanvoer- en in het afvoerkanaal (Mer 1997). Verwacht wordt dat dit zand weer snel
wordt afgevoerd, zodra de waterkachtcentrale weer in bedrijf komt. Mocht toch bagger-
onderhoud nodig zijn, dan wordt het vrijkomende sediment benedenstrooms in de rivier
teruggestort. Voor de Grensmaas wordt tevens de mate van algenbloei en de slibvracht als
remmende factoren voor dit habitattype genoemd. De exploitatie van de waterkrachtcentrale
zal op deze factoren geen invloed hebben. De waterkrachtcentrale en het afvoerkanaal
liggen in de oever van het Bosscherveld in het uiterwaardegebied van de rivier en levert
geen barrière op tussen (delen van) habitattypen in dit gebied. De invloed van de centrale
beperkt zich tot het uitstroom-gebied (afvoerkanaal) van de centrale, welke grenst aan het
Grensmaasgebied. Op de ontwikkeling en verspreiding van de verschillende habitattypen
heeft de centrale geen invloed. Betreft effecten op de ruimtelijke samenhang heeft de
waterkrachtcentrale geen negatieve effecten op de habitattypen en zijn tevens geen
verslechterende of verstorende effecten te verwachten.
Afhankelijk van het Maasdebiet vind een specifieke verdeling plaats van het debiet over de
waterkrachtcentrale en de stuw (zie ook bijlage C, blad 3). Hierdoor ontstaat een gevarieerde
debietverdeling direct benedenstrooms van het stuw/waterkrachtcentralecomplex welke
afhankelijk is van het Maasdebiet. De afvoer via de waterkrachtcentrale varieert tussen 10 en
300 m 3 /s en is afhankelijk van de rivierafvoer en zal in principe nooit hoger worden dan 300

-16- 50662414-TOS/MEC 06-9486
m 3 /s. Het surplus stroomt over de stuw. De variatie in de afvoer door de waterkrachtcentrale,
en dus variatie in stroomsnelheid in het afvoerkanaal, volgen tot 300 m 3 /s de variatie in
afvoer van de Maas. Bij debieten > 300 m 3 /s blijft het debiet door de waterkrachtcentrale
continu 300 m 3 /s en valt het surplus over de stuw. De stroomsnelheden in de Grensmaas
beneden-strooms de stuw zijn lager (tot 1/3 van de normale stroomsnelheid direct bij de
stuw) dan de afvoer zonder waterkrachtcentrale. Tussen de 100 en 300 meter beneden de
stuw ligt een overgangsgebied, waar de stroomsnelheden wat lager zijn dan zonder
waterkrachtcentrale, omdat de breedte van de rivier is toegenomen. De taluds van de Maas
ter plaatse zijn zeer steil en worden beschermd met een steenbestorting. De kleine
veranderingen in de stroomsnelheden hebben hierop geen invloed. Bij de monding van het
afvoerkanaal komen het debiet dat over de stuw gaat (indien het debiet van de Maas >300
m 3 /s) en het debiet dat door de waterkrachtcentrale is gegaan weer samen. Op dat moment
is het totale debiet weer hersteld. Invloed op fysieke effecten door de waterkrachtcentrale op
de habitattypen en soorten zijn na dit punt niet te verwachten. Reeds in de MER (WL, 1997;
pagina 5-23) is aangegeven dat geen invloed te verwachten is op het terrestrisch milieu in
het benedenstroomse gebied.
Er zijn betreft de fysieke effecten geen (significant) negatieve effecten noch verslechtering of
verstoring te verwachten op de habitattypen H6430A en H91E0A, omdat deze niet in het
zomerbed benedenstrooms de stuw en waterkrachtcentrale voorkomen. Het habitattype
H3270 zal zich niet in de nabije omgeving benedenstrooms stuw en waterkrachtcentrale
ontwikkelen. Voor dit habitattype zijn daarom geen (significant) negatieve effecten noch
verslechtering of verstoring te verwachten. H3260B kan zich hypothetisch ontwikkelen in het
nabije gebied benedenstrooms stuw en waterkrachtcentrale, mits de lokale waterdiepte
maximaal 1 m bedraagt (optimum diepte 0,4 – 0,8 m). De optimale stroomsnelheid voor
habitattype H3260B is 0,3 – 1,0 m/s. Dit zijn waarden die gelden voor de indicatieve soort
Vlottende waterranonkel en kunnen ook worden gebruikt voor het hele habitattype H3260B
(concept beheerplan Grensmaas, 2009). In het benedenstroomse gebied zijn reeds
vestigingsplaatsen aanwezig. Plotseling sterke toename en afname in afvoeren via de
waterkrachtcentrale zijn niet te verwachten omdat deze traploos wordt geregeld. Negatieve
effecten, zoals wegspoeling, zijn daarom niet te verwachten. De bouw en exploitatie van de
waterkrachtcentrale zal geen negatieve effecten hebben op het behoud of de uitbreiding van
het oppervlakte en op behoud van kwaliteit van de hierboven genoemde habitattypen.

3.4 Effecten op vissoorten
-17- 50662414-TOS/MEC 06-9486
De effecten van een waterkrachtcentrale op de visstand zijn onder te verdelen in 1) afname
zuurstofgehalte door minder extra inslag van zuurstof over stuw (waterkwaliteit), 2) mortaliteit
vanwege passage turbines bij stroomafwaartse vismigratie en 3) verstoring stroomopwaartse
vismigratie en 4) afname in stroming en toename peilfluctuaties. Gedurende de bouw is door
de bouwactiviteiten geen effect op de visstand te verwachten omdat al het water, zoals in de
huidige situatie, over de stuw stroomt. De exploitatie waterkrachtcentrale heeft een invloed
op de stroomsnelheid die zich beperkt tot het afvoerkanaal, welke afhankelijk is van het
Maasdebiet. Bij een Maasdebiet tussen 10 en 300 m 3 /s gaat alleen water door de
waterkrachtcentrale. Bij een Maasdebiet > 300 m 3 /s zal ook water over de stuw gaan. Als de
afvoer via de centrale en de afvoer via de stuw bij elkaar komen, is de totale afvoer van de
Maas weer herstelt. Vanwege de traploze regeling van turbines zal geen plotselinge
toename of afname in stroomsnelheid in de rivier plaatsvinden. Er is geen significante
variatie te verwachten in peilfluctuaties, omdat het volledige Maasdebiet verdeeld over de
waterkrachtcentrale en stuw blijft stromen.
3.4.1 Zuurstofhuishouding
Het gehalte aan opgelost zuurstof wordt bepaald door zuurstofverbruikende processen en
door de aanvulling van zuurstof vanuit de lucht (re-aëratie). Daarnaast speelt ook de
productie van zuurstof ten gevolge van fotosynthese een rol. Problemen met de zuurstof-
huishouding doen zich vooral voor in de zomermaanden, bij hoge watertemperaturen en lage
afvoer. Een hoge temperatuur leidt tot een grote zuurstofvraag en bij een lage afvoer is de
aanvulling van zuurstof vanuit de lucht gering. Uit veldgegevens van Schulze en Greijdanus
(2002) bleek dat er geen sterke relatie bestaat tussen zuurstofgehalte of temperatuur en de
afvoer. Een factor als weersomstandigheden bleek van groter belang (RIZA, 2006).
In het Beheerplan Grensmaas (concept, 2009), wordt aangegeven dat de concentratie
opgelost zuurstof in de Maas een sterke negatieve lineaire relatie vertoont (r 2 = 0,76) met de
watertemperatuur; hoe hoger de watertemperatuur hoe lager de oplosbaarheid van zuurstof
(en hoe lager dus de concentratie opgelost zuurstof). Daarnaast is de concentratie opgelost
zuurstof afhankelijk van de biologische vraag naar zuurstof; hoe meer biologische activiteit
hoe meer zuurstof er wordt opgenomen en hoe lager de concentratie opgelost zuurstof. In
figuur 2 wordt voor de periode 2002 – 2004 de concentratie opgelost zuurstof en de
negatieve lineaire relatie met de watertemperatuur weergegeven.

-18- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Figuur 2. De concentratie opgelost zuurstof van de Maas bij Eijsden en de relatie tussen de
watertemperatuur en de concentratie opgelost zuurstof in de periode tussen 2002
en 2004. Uit: Van Vliet 2006 en gebaseerd op de meetgegevens van het
meetstation Eijsden zoals deze te verkrijgen zijn op www.waterbase.nl.
Zoals te zien in figuur 2 varieert de concentratie opgelost zuurstof in de Maas bij Eijsden
tussen de 13 mg/l (volledige verzadiging) en de 4 mg/l. De MKE-standaard voor zuurstof
volgens de Vierde Nota Waterhuishouding (Ministerie van Verkeer en Waterstaat, 1998) is 5
mg/l. De Grensmaas heeft de functie van ‘water voor zalmachtigen’ (R16), waarvoor een
norm (zalm-norm) geldt van 7 mg/l (80% verzadeging). Er wordt dan ook gesteld dat de
concentratie opgelost zuurstof in de zomermaanden een belangrijk aandachtspunt is voor de
toekomst. Dit is ook van belang voor de vestiging van de gaffellibel.
In het achtergronddocument bij de MER Grensmaas (Arcadis, 2003) wordt aangegeven dat
bij Eijsden in de zomermaanden het zuurstofgehalte laag is en regelmatig zuurstofgehalten
lager dan 5 mg/l worden waargenomen (dagelijkse metingen RWS, alsook WL, 1997
(§4.2.4)). Dit gebeurt met name tijdens lage afvoer in de zomer. De norm voor water voor
zalmachtigen wordt vrijwel altijd onderschreden. Het lage zuurstofgehalte moet worden
toegeschreven aan, zoals reeds aangegeven, de lozingen van ongezuiverd huishoudelijk
afvalwater in Luik (België). Stroomafwaarts verbetert de situatie en neemt het zuurstof-
gehalte toe. De stuw bij Borgharen speelt hierin een belangrijke rol. Door herbeluchting
neemt het zuurstofgehalte met 1,5 à 2 mg/l toe (Bakkum en Gils, 1995). Ook door locale
stroomversnellingen in de ondiepe Grensmaas kan door verhoogde aanvoer van zuurstof
vanuit de atmosfeer het zuurstofgehalte toenemen. Bij Stevensweert wordt de MTR waarde
niet onderschreden. Wel wordt ’s zomers regelmatig de norm voor water voor zalmachtigen

-19- 50662414-TOS/MEC 06-9486
onderschreden. De lage zuurstofgehalten die optreden in de Grensmaas hebben een
negatief effect op het aquatisch ecosysteem (Ertsen et.al, 2000). Het ontbreken van
bepaalde soorten kan voor een deel worden verklaard uit de slechte zuurstofhuishouding.
Voor vissen wordt geconcludeerd dat niet zuurstofgevoelige soorten dominant zijn.
Meer recente gegevens geven aan dat het zuurstofgehalte in de grote rivieren tegenwoordig
over het algemeen goed is (Reeze, et al., 2005). Alleen in de Maas zakt het zuurstofgehalte
nog regelmatig onder de kritieke grens van 5 mg/l door de bovenstroomse lozingen van
ongezuiverd rioolwater. Bij 25ºC komt een zuurstofgehalte van 5 mg/l overeen met ongeveer
60% zuurstofverzadiging. Het zomerhalfjaargemiddelde zuurstof-verzadigingspercentage in
de Zandmaas en Waal voldeed van 1995-2004 altijd aan de norm voor R7 (70-120%). In de
Bovenmaas werd de ondergrens in 1996, 1999 en 2004 niet gehaald. Dit geeft ook
problemen in de stroomafwaarts gelegen Grensmaas (R16) waar een hogere ondergrens
voor het zuurstofverzadigingspercentage geldt (80%). De Grensmaas (bij overgang in de
Zandmaas) voldeed in 1995, 1997, 1998 en 2001 mede daardoor niet aan de norm voor
R16. Met de concrete aanleg en inbedrijfname van rwzi's in Wallonië (onder andere de
eerste grote rwzi in Luik), mag verwacht worden dat de waterkwaliteit in de (nabije) toekomst
zal verbeteren wat een positief effect op de zuurstofhuishouding zal hebben. In 2008 was de
kwaliteit van het Maaswater in Eijsden reeds aanzienlijk verbeterd en bleef het O2-gehalte
ook in de zomer vrijwel altijd > 6 mg/l (bron: website Aqualarm).
Indien de WKC in werking is, zal bij een afvoer 10 tot 300 m 3 /s op de Grensmaas geen tot
weinig rivierwater over de stuw stromen, waardoor er minder zuurstofinslag plaatsvindt. De
MER (1997) geeft aan dat onderschrijding van de zalmnorm (7 mg/L) gemiddeld 45 dagen
per jaar plaatsvindt, in perioden met weinig afvoer in de zomer. De MER geeft ook aan dat in
de autonome ontwikkeling wordt verwacht dat in de periode 2010 geen, of in ieder geval
afnemend onderschrijdingen zullen optreden vanwege verbetering van de waterkwaliteit
afkomstig van het bovenstrooms gebied. De verzadigingconcentratie van zuurstof is
afhankelijk van de temperatuur:
Temperatuur
(ºC)
Verzadiging
(mg/l)
0 14,6 11,7
10 11,6 9,3
15 10,3 8,2
20 9,4 7,5
25 8,5 6,8
30 7,7 6,2
Gemiddelde concentratie
in rivierwater (80%) mg/l

-20- 50662414-TOS/MEC 06-9486
In haar advies ten behoeve van de m.e.r.-beoordeling van 8 november 2005 geeft de m.e.r.-
commissie aan dat er door inwerking zijn van de waterkrachtcentrale minder zuurstofinslag
plaatsvindt, maar dat dit naar verwachting klein is. Tevens zal compensatie plaatsvinden
door zuurstofopname van water dat door het grindbed van het Bosscherveld zal stromen.
Door dit gebied zal maximaal een debiet van 10 m 3 /s worden aangehouden. Doordat het
water over het grindbed stroomt, zal zuurstofinslag plaatsvinden door de turbulentie en
oppervlaktevergroting in dit gebied. Daarbij wordt in de m.e.r.-beoordeling aangegeven dat
het zuurstofgehalte door rivierbedverbreding en door waterkwaliteitsverbetering positief
beïnvloedt wordt. Door deze compensatie zal naar verwachting het negatieve effect door de
bedrijfsvoering van de centrale op het zuurstofgehalte (minder zuurstofinslag omdat er
minder water over de stuw gaat) worden verminderd. Als mitigerende maatregelen is, in het
geval van onderschrijding van de norm, een aangepast turbine regime mogelijk waarbij extra
water over de stuw wordt gelaten of waarbij het uitlaatwater van de waterkrachtcentrale extra
wordt belucht. Hierdoor kan het negatieve effect door de bedrijfsvoering van de centrale op
het zuurstofgehalte (minder luchtinslag) worden tegengegaan.
3.4.2 Vismigratie en waterkracht
Het belangrijkste effect van de aanleg van een waterkrachtcentrale is dat het een barrière
vormt in de migratieroute van vissoorten: bij stroomafwaartse migratie is er kans op schade
en mortaliteit door passage van de turbines (Hadderingh & Bakker, 1998; Hadderingh &
Bruijs, 2002) en bij stroomopwaartse migratie zal het vinden van de vistrap door de vis een
belemmering zijn. Met toepassing van een goed functionerende vistrap en een goed
functionerend en effectief visgeleidingssysteem (geïntegreerd in het ontwerp van de
waterkrachtcentrale), is de mate van de mogelijke effecten (mortaliteit, belemmering
migratie), terug te brengen naar een niveau dat als niet significant beschouwd kan worden
(maximaal 10% cumulatief op populatieniveau in het Nederlandse deel van de Maas). Dit
betekent dat, met 3 waterkrachtcentrales en bij gelijke verdeling van de schade, een
maximale schade geldt van ≤ 3,4% bij een gelijke verdeling van de schade over de drie
centrales op populatieniveau per centrale in het Nederlandse deel van de Maas: Bakker et
al., 2000, Kranenbarg & Bakker, 2002; 2006 (zie ook §3.5.2)), waarbij het duurzame karakter
van aanwezige vispopulaties niet in gevaar wordt gebracht, dan wel geen belemmering
plaatsvindt in het herstel van specifieke vissoorten (KEMA 2000; KEMA, 2003). Op dit
moment is er geen gelijke verdeling van de schade over de drie centrales. Daarom wordt
getoetst aan de nu bekende schadepercentages van de bestaande centrales.
Een belangrijk aspect naast schade door turbines, is verandering in stroomsnelheid. Dit heeft
direct te maken met het vermogen van de vis om zich tegen de stroom in positie te houden.

-21- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Hiervan wordt gebruik gemaakt bij bijvoorbeeld toepassing van visgeleidingssystemen of bij
een grofrooster (kroosrek) voor de inlaat van een waterkrachtcentrale. Tevens is stroom-
snelheid van belang bij de vindbaarheid van bypasses, de alternatieve routes in stroom-
afwaartse richting langs een centrale. Er zijn sterke (natuurlijke) verschillen in stroom-
snelheid door variatie in de rivierafvoer, welke met name een seizoenskarakter hebben. De
ecologie van de vissoorten is hierop aangepast. Echter, artificiële veranderingen in stroom-
snelheid kunnen een effect hebben op de visstand, zoals bijvoorbeeld plotseling sterke
toename in stroomsnelheid (‘wegspoelen’ van populaties in stroomafwaartse richting). De
afvoer in de Maas wordt in sterke mate bepaald door de bedrijfsvoering van de waterkracht-
centrale te Lixhe (aan- uit principe) en het stuwbeheer stroomopwaarts de stuw bij
Borgharen. De waterkrachtcentrale Borgharen heeft door een traploze regeling van de
turbines geen invloed op het afvoerverloop in de Maas. Het debiet wordt, afhankelijk van de
afvoer, verdeeld over de waterkrachtcentrale en de stuw, maar zal effectief hetzelfde blijven.
In de navolgende paragrafen wordt nader ingegaan op stroomopwaartse en stroomafwaartse
passage van de waterkrachtcentrale.
3.4.2.1 Populatietrends zalm, rivierprik en rivierdonderpad
Er is een aantal ontwikkelingen die de visstand rond Borgharen in de toekomst kan
beïnvloeden. Door sanering van de afvalwaterlozingen met name in België zal de water-
kwaliteit verbeteren wat de visstand inclusief de salmoniden ten goede zal komen. Vanwege
alle reeds getroffen en nog verdere uit te voeren maatregelen (onder andere in het kader van
de Kaderrichtlijn Water), zoals bijvoorbeeld aanleg vispassages, bouw rwzi’s (i.e. verbetering
van de waterkwaliteit), aanleg visgeleidingssystemen bij bestaande waterkrachtcentrales en
de voorgenomen uitvoering natuurgebied Grensmaas, verbeterde optrekbaarheid van
zijrivieren, zullen populaties trekvis in de Maas toenemen. Nadat alle barrières in de Maas en
zijrivieren zijn voorzien van vispassages kan een toename van zeeforel en zalm worden
verwacht, omdat migratie naar de paaigebieden in de Ardennen dan mogelijk is. Met het oog
op toekomstig herstel moeten waterkrachtcentrales passeerbaar zijn voor deze migrerende
vissoorten (Bakker et al., 2000, Kranenbarg & Bakker, 2002).
Zalm (H1106)
Hoewel exacte cijfers ontbreken, waren er volgens sommige bronnen rond 1800 nog grote
hoeveelheden zalm in de Maas (ICBM, 2000). Tot 1835 zouden er bij Monthermé, bij de
monding van de Semoy aan de Franse Maas, nog 40 vissers in de zalmvisserij werkzaam
zijn. Rond 1840 – 1850 begint als gevolg van de industriële ontwikkelingen en menselijke
ingrepen in het Maasbekken in België de teruggang van de zalm. Rond 1880 is de zalm

-22- 50662414-TOS/MEC 06-9486
stroomopwaarts van Luik nauwelijks nog aanwezig. Alleen voor de stuw bij Wezet (Visé) en
in de zijrivieren de Ourthe en de Amblève komt zalm nog voor, zij het in mindere mate dan
vroeger. De situatie voor de zalm verslechterde verder door ingrepen in de rivier op
Nederlands grondgebied, door respectievelijk de afsluiting van het Schanse Gat (1856), de
normalisering van de Maas (rond 1875), de verdere scheiding van Maas en Waal en het
graven van de nieuwe Maasmonding de Bergsche Maas (1904) waardoor de voor de Maas
bestemde zalmen niet meer hun vroegere route konden volgen. De kanalisering van de
Nederlandse Maas (rond 1930) was een laatste slag voor de zalm, die daarmee omstreeks
1935-37 uit de Maas verdween. Tegenwoordig worden nog slechts incidenteel exemplaren in
het beneden-stroomse deel van de Maas aangetroffen.
In Nederland is de zalm uitgestorven. In de Maas worden af en toe zalmen aangetroffen, die
zeer waarschijnlijk afkomstig zijn van kweek en het uitzetten van jonge individuen in
bovenstroomse gebieden voor onderzoek. Een levensvatbare populatie bestaat thans in de
Maas met zekerheid niet. Na herstelmaatregelen voor de doortrekbaarheid van het gehele
migratietraject, zal worden gestart met hertintroductie van deze soort.
Er worden af en toe zalmen aangetroffen die bovenstrooms gebied weten te bereiken. In
1990 werd bij Lith een zalm aangetroffen (OVB, 1990). Tijdens een onderzoek naar de
efficiëntie van de vistrap te Lith voor salmoniden werden een zestal exemplaren, variërend in
lengte van 44 – 72 cm gevangen (Lanters, 1993). Bij het onderzoek migratie zeeforel gestart
in 1996 en uitgevoerd door het RIZA, waarbij zalmen en zeeforellen middels zenders
gevolgd, zijn enkele intrekkende zalmen in de Maas geregistreerd. Met zalmsteken zijn in de
periode 1994 tot 2004 door het RIVO 86 zalmen gevangen in de Maas (RIVO, 2005a), figuur
4. De zalm is gedurende 1994 – 2004 toegenomen in voorkomen, al zijn de trends op elk van
de rivierlocaties niet eensluidend. Naast meldingen van naar zee migrerende Zalmen o.a. via
het Albertkanaal in Vlaanderen zijn tussen 31 oktober 2002 en 22 januari 2003 13 adulte
zalmen gevangen in Wallonië. Op de Maas te Lixhe zijn 11 Zalmen gevangen en twee in de
Berwijn te Berneau (Philippart e.a., 2003). Met een hoogwatergolf in oktober 2002 zijn deze
vissen de Grensmaas en de stuw van Borgharen gepasseerd. Op 18 juni 2007 is ook in de
Roer een Zalm (smolt) gevangen. Deze exemplaren zijn van uitzettingen afkomstig en
maken dus geen deel uit van natuurlijke populatie met natuurlijke fluctuaties.
Met de aanleg van de nieuwe vispassage bij de stuw van Borgharen in het najaar van 2007
is het Nederlandse Maasdal in principe optrekbaar geworden voor anadrome soorten.

-23- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Figuur 4. Aantallen zalm (zwarte balken) en zeeforel (grijze balken) per jaar gevangen
Rivierprik (H1099)
met zalmsteken. De aantallen van 2002 zijn waarschijnlijk een onderschatting
aangezien er tijdens een aantal weken in het najaar op diverse locaties niet
gevist kon worden vanwege extreem hoge afvoer (RIVO, 2005a).
De rivierprik is een anadrome vis die in het najaar de rivieren op trekt om er te paaien. De
voortplanting vindt plaats in sterk stromende delen van rivieren en beken. Midden- en
bovenlopen van grotere rivieren hebben de voorkeur met grof zand, grind en stenen als
paaisubstraat. Na de voortplanting sterven de prikken. Het waarnemen van paaiende
rivierprikken is niet eenvoudig. Het werkelijke paaien duurt erg kort (2 weken) en kan
plaatsvinden tot een diepte van ongeveer 1,5 meter, meestal in vrij troebel water. De prikken
moeten zich dan ook nog aan het oppervlak laten zien. Daarnaast is de herkenbaarheid van
de soort mogelijk een probleem.
Het is niet exact bekend waar de paai- en opgroeigebieden liggen zodat ook het aantal te
passeren waterkrachtcentrales onbekend is. Er zijn sterke aanwijzingen voor voorplanting uit
de jaren 30 en 50 in de Maas, de Waal en de Dommel. Tussen 1996 en 2001 zijn er
aanwijzingen voor paai in de Maas, noordelijk Peelgebied, Geul en de Roer (Crombaghs et
al., 2000) en in het Drentse Aa-gebied (SBB, OVB) (RIVO, 2005b). Nederland vervult een
belangrijke doortrekfunctie voor deze soort. Vermoedelijk vormen de slibrijke delen in het
Nederlandse rivierengebeid ook een belangrijk opgroeigebied voor de larven en juvenielen
(zogenaamde ammocoeten), al is hier nog weinig over bekend.
In de fuikenregistratie door het RIVO worden vrijwel uitsluitend volwassen optrekkende
prikken gevangen. De kleinere juvenielen die naar zee trekken zijn te klein om effectief te
worden gevangen door de maaswijdte binnen de palingvisserij (i.e. fuikenregistratie RIVO).

-24- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Rivierpriklarven worden niet veelvuldig waargenomen. De geringe aanwezigheid van larven
is waarschijnlijk deels te wijten aan het feit dat het een specifiekere (bodem)bemonstering
vereist. Daarnaast worden lang niet alle gebieden waar de prik eventueel zou kunnen paaien
systematisch bemonsterd. De meest intensieve bemonsteringen vinden plaats op de grotere
binnenwateren zoals de grote rivieren en het IJsselmeer: locaties waar je geen paaiende
prikken verwacht.
Volwassen rivierprikken worden in redelijk grote aantallen gevangen bij de passieve
vismonitoring (RIVO, 2005a), waarbij de aantallen van jaar tot jaar sterk variëren en de
vangsten zijn verdeeld over een groot aantal stromende wateren. De belangrijkste
migratieperiode van de rivierprik valt grotendeels buiten de fuikregistratie-periode door het
RIVO. De rivierprik is dus waarschijnlijk vele malen talrijker dan vaak wordt verondersteld
(De Nie 1996). In de Rijntakken is het aantal rivierprikken in de afgelopen 10 jaar
toegenomen. In de Benedenrivieren en de Maas is het aantal stabiel gebleven (figuur 2). In
2004 zijn in de Beneden Maas in totaal 40 rivierprikken gevangen, in de Zandmaas zijn er
geen aangetroffen (RIVO, 2005a). Ook bij de actieve vismonitoring worden jaarlijks
rivierprikken gevangen. In de Maas en de Rijn komen zulke grote hoeveelheden rivierprikken
voor dat het erop lijkt dat deze riviertakken een belangrijke bijdrage leveren aan de totale
Europese populatie. Maar voor de onderbouwing van deze conclusie ontbreekt het overzicht
op Europees niveau.
Figuur 3. Ontwikkelingen in de aantallen rivierprik gevangen per fuiketmaal over vier
gebieden en de gemiddelde trend (RIVO, 2005a).

Rivierdonderpad (H1163)
-25- 50662414-TOS/MEC 06-9486
In Nederland is de variant van de grote rivieren en meren en andere stilstaande wateren
(mogelijk Cottus perifretum) op veel plaatsen algemeen en breidt deze zich uit. Grote
populaties worden gevonden in het IJsselmeer, het Noord-Hollandse plassengebied, in de
Waal, IJssel en Maas, (Crombaghs et al., 2000) en in poldergebieden bij betonnen stuwtjes
en puinsteen. In Nederland wordt de rivierdonderpad in nagenoeg het gehele Maastraject
aangetroffen en met name in Limburg komt de soort ook voor in diverse zijbeken. De
bekenvariant (mogelijk Cottus rhenanus) daarentegen is zeldzaam en gaat in de nog
resterende bolwerken (Limburg, Twente) steeds verder achteruit. In de huidige situatie komt
deze soort niet in de Grensmaas voor. Ze is onder meer verdwenen uit West-Brabant en de
Gelderse Vallei. In principe is de rivierdonderpad in Nederland dus niet bedreigd, maar dit
geldt wel voor de variant die in snelstromende beken voorkomt, wat wordt veroorzaakt door
verlies aan biotoop (vervuiling en kanalisatie). Herstel van biotoop is een vereiste voor het
herstel.
Na de kanalisatie van de Maas was de populatie benedenstrooms Borgharen afgenomen en
in het midden van de jaren zestig was de soort als verdwenen beschouwd uit de Grindmaas
(Crombaghs et al., 2000). Tegenwoordig komt de soort weer voor in de Zand- en Grindmaas,
alsook in beekmondingen langs het gehele Limburgse Maastraject (de eerste waarnemingen
zijn gedaan rond 1998/2000), mogelijk meegevoerd vanuit bovenstrooms gebied, of door het
aanwezig zijn van een kleine populatie die zich toch heeft weten te handhaven. In de
passieve monitoring door het RIVO (RIVO, 2005a) zijn in 2004 op de Zandmaas 24
rivierdonderpadden aangetroffen.
De voor het Maasstroomgebied autochtone Rivierdonderpad komt momenteel niet in de
Grensmaas voor. De Cottus rhenanus komt wel in de bovenlopen van de grote zijbeken voor
(Crombaghs e.a., 2007). Deze soort is gebonden aan stromende wateren met een
gevarieerd substraat. De soort die in de Grensmaas is aangetroffen, is het invasieve
genotype van Cottus perifretum (Crombaghs et al. 2007). De soort is hier sinds 1996 in de
Grensmaas aangetroffen en neemt in aantal toe (Peters & De Vocht, 2005). Hij is uiterlijk en
ecologisch sterk verwant aan de Rivierdonderpad uit het Scheldebekken en is wellicht
hetzelfde genotype dat de Rijn koloniseert. Deze invasieve soort neemt ecologisch andere
plekken in dan Gottus gobio of Cottus rhenanus (Nolte e.a. 2005). Hij is minder gebonden
aan stromende wateren met een gevarieerd substraat, maar zit ook in traag stromende of
stilstaande wateren, waar hij zich ondermeer tussen grote keien en breuksteenbestortingen
voortplant. De opmars van de invasive, potamonale Cottus perifretum wordt gestuit door
migratiebarrières in de zijbeken. Voor de autotochtone soort Cottus rhenanus zijn de kansen
voor herkolonisatie onzeker. De stenige bodem van de Grensmaas biedt een potentieel

-26- 50662414-TOS/MEC 06-9486
leefgebied voor de soort Rivierdonderpad. De huidige bedding is, net als voor andere
rheofiele soorten als Kopvoorn en Barbeel, niet optimaal, onder meer door een gebrek aan
gevarieerd substraat en de hoge sliblast op potentiële paaibedden. Daarnaast moet
afgewacht worden in hoeverre de invasieve Cottus perifretum, Cottus rhenanus zal
verdringen (mogelijkerwijs mede afhankelijk van het biotoopaanbod).
De rivierdonderpad heeft een zeer geringe verplaatsingsafstand (de soort leeft solitair en is
uitermate honkvast) en individuen leggen geen grote afstanden af: de home-range varieert
van enkele meters tot maximaal 15 – 20 m. Paaimigratie vind niet of nauwelijks plaats.
3.4.2.2 Stroomopwaartse passage
De vistrap bij Borgharen is eind 2007 gereed gekomen, waarmee de Maas geheel
optrekbaar is vanuit zee naar Wallonië. De vispassage ligt aan de linkeroever van de Maas
(stroomafwaarts kijkend) direct naast de stuw van Borgharen in de gemeente Maastricht. De
vispassage is met een lengte van 350 m een van de langste van Nederland en kan vissen
een maximaal verval van 5,05 m laten overbruggen (benedenpeil 39 m +NAP, bovenpeil
44,05 m +NAP). Het debiet van de vispassage is 4 m 3 /s.
Indien de waterkrachtcentrale bij Borgharen wordt gerealiseerd, zal de huidige vistrap
vervangen moeten worden in verband met de ruimte die de waterkrachtcentrale in het gebied
inneemt. Voor vervanging van de huidige vistrap is de zogenaamde hevelvistrap (concept
door FishFlow Innovations) of een andere geschikte compacte vistrap voorzien. De
hevelvistrap, een nieuw concept vistrap, wordt momenteel (2008/2009) bij de stuw van
Roermond in de praktijk getest op efficiëntie en bedrijfsvoering. Een ander type vistrap is de
zogenaamde technische vistrap (vertical slot). Deze is eveneens compact en is onder meer
gebouwd bij de ECI waterkrachtcentrale te Roermond, de WKC’s van Lixhe en Tailfer in de
Maas en van Iffezheim en Gambsheim in de Rijn. Het is de bedoeling dat het ontwerp van de
(hevel)vistrap in het ontwerp van de waterkrachtcentrale wordt geïntegreerd.
Stroomopwaartse migratie bij vissen kan grofweg worden onderscheiden in paaimigratie,
migratie naar voedselgebieden en migratie na stroomafwaartse verplaatsing bij hoge
afvoeren. De stroomopwaartse migratie naar de paaigebieden is een zeer belangrijke omdat
hiermee de voortplanting is gewaarborgd. De paaimigratie vindt meestal plaats enkele weken
tot maanden voorafgaand aan de paaiperioden. De beide andere typen van stroom-
opwaartse migratie kunnen het gehele jaar door plaats vinden.

-27- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Rivierprikken trekken in februari – april de rivieren op, waar ze in de midden en bovenloop
paaien. Na de paai sterven de rivierprikken. De zalm trekt in de zomer- en herfstmaanden de
rivier op om te paaien. Het paaien vindt plaats in snelstromende bergbeken, boven kiezel-
bedden in november en december. Na het paaien sterven de meeste zalmen. De
rivierdonderpad heeft geen of nauwelijks paaimigratie.
Migrerende vissen volgen de hoofdstroom van de rivier. Het Maasdebiet zal hoofdzakelijk
door de waterkrachtcentrale stromen, een klein deel gaat door de vistrap. Tot 300 m 3 /s gaat
al het water door de turbines, bij debieten > 300 m 3 /s gaat het surplus over de stuw. De
hoofdstroom van de rivier ligt hoofdzakelijk in het afvoerkanaal van de waterkrachtcentrale.
Verwacht kan worden dat de vis deze hoofdstroom waarneemt en hiervan gebruik maakt om
de opening/lokstroom van de vistrap te vinden om in stroomopwaartse richting verder te
zwemmen. Aangekomen bij de barrière zal de vis zich in eerste instantie oriënteren op de
hoofdstroom omdat deze de verdere route stroomopwaarts aangeeft. De vis zal deze stroom
afzoeken naar een opening om verder stroomopwaarts te kunnen. Indien de ingang van de
vistrap aansluit bij deze hoofdstroom zal de vis uiteindelijk de ingang van de vistrap vinden.
Voor een goed werkende vistrap moet de ingang van de vistrap daarom in de directe
nabijheid liggen van de hoofdstroom.
De werking van vispassages voor stroomopwaartse migratie is afhankelijk van een aantal
factoren zoals het toegepaste type vispassage, maar met name van de vindbaarheid en
toegankelijkheid van de inzwemopening. Een functionele inzwemopening moet voldoen aan
de volgende eisen:
de inzwemopening moet aansluiten op de zwemdiepte van de optrekkende vis; om zowel
oppervlakte- als bodemgeoriënteerde vissen de mogelijkheid te bieden, moet de opening
aansluiten op het bodemprofiel
de inzwemopening moet aansluiten aan de denkbeeldige lijn (migratie-limiet-lijn) waar de
stroomsnelheid de zwemcapaciteit van de vis overtreft (Riemersma, 1994); de vissen
gaan langs deze lijn zoeken naar een opening om verder te kunnen optrekken; de positie
van deze lijn hangt af van het turbinedebiet (bij hoog debiet ligt deze lijn verder van de
centrale) en van de zwemcapaciteit van de optrekkende vis die soortafhankelijk is (winde
is sterker dan brasem)
er moet een duidelijke herkenbare lokstroom zijn waarvan de stroomsnelheid moet
worden afgestemd op de vissoort (meestal wordt een maximumwaarde van circa 1 m/s
aangehouden).

-28- 50662414-TOS/MEC 06-9486
De uiteindelijke keuze en ontwerp van de vistrap bij de waterkrachtcentrale bij Borgharen is
nog niet definitief. Voor het ontwerp en inpassing zal rekening worden gehouden met de
randvoorwaarden zodat er een optimale werking van de vistrap gegarandeerd zal zijn. Om
de vispassage te garanderen zal met specifieke aspecten rekening worden in het ontwerp.
Dit zijn bijvoorbeeld de ligging van de inzwemopening in het diepe afvoerkanaal, zodat deze
ook gedurende lage afvoeren goed bereikbaar zal zijn voor vissen. De inzwemopening zal
tevens aansluiten op de 'migratie-limiet-lijn', zodat migrerende vissen zonder oponthoud
kunnen passeren.
3.4.2.3 Stroomafwaartse passage
Alle vissen die de turbines van waterkrachtcentrales passeren, hebben een kans op
beschadigingen. De omvang van de schade hangt echter af van diverse factoren zoals de
lengte van de vis, het turbinedebiet, het migratiegedrag en de migratieafstand (Hadderingh &
Bakker, 1998). In de MER (WL, 1997; §5.5.2) wordt nader ingegaan op schadepercentages.
De factoren die de schade beïnvloeden kunnen per vissoort verschillen. De geringste schade
blijkt op te treden bij kleine vis en bij een hoog debiet door de turbines. Hoe groter de
migratieafstand is des te meer waterkrachtcentrales moeten worden gepasseerd waarmee
de totale kans op schade toeneemt. Beperking van de schade door installatie van een
visgeleidingssysteem dat voor alle vissoorten goed werkt, zou in principe ideaal zijn, maar is
niet eenvoudig te realiseren (ATV-DVWK, 2004; Vriese, 1993; KEMA, 2000; KEMA, 2003a).
Daarom wordt nagegaan welke vissoorten het meest bedreigd worden om deze extra
bescherming te bieden (Vriese, 1996). Het betreft bijvoorbeeld vissoorten waarbij ernstige
schade kan worden verwacht vanwege hun lengte en migratiegedrag, zoals diadrome
vissoorten. Deze vissoorten maken gebruik van de gehele lengte van de rivier, tussen
opgroeigebied en zee, om te migreren en zullen daarbij de aanwezige barrières, waarbij
waterkrachtcentrales, moeten passeren. Hierdoor kan er een cumulatieve schade optreden.
Een belangrijke groep van vissen die, vanwege cumulatieve schade, bescherming verdient,
zijn de naar zee trekkende jonge individuen (smolts) van zeeforel en zalm. Het percentage
schade bij deze nog kleine vissen (lengte circa 15 – 20 cm) is per turbine laag maar door de
passage van meerdere centrales kan de cumulatieve sterfte aanzienlijk zijn (KEMA, 2003a).
Het is echter onduidelijk wanneer deze smolts in de tijd beschermd zouden moeten worden,
omdat er in de huidige situatie nog nauwelijks smolts van natuurlijke populaties naar zee
trekken. Bovendien is een toename van salmoniden populaties op korte termijn niet
waarschijnlijk gezien het aantal barrières en de relatief lage effectiviteit van de vistrappen.

-29- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Over passage van rivierprik door turbines is weinig bekend. Bescherming van volwassen
individuen van de obligaat rheofiele rivierprik lijkt niet nodig aangezien deze dieren na de
paai sterven (Lelek & Buhse, 1992). Sterfte van jonge stroomafwaarts migrerende juveniele
prikken zal gering zijn, aangezien het sterke dieren zijn met een kleine kans op beschadiging
vanwege de geringe lengte van ~15 cm (KEMA, 1998; Bakker et al., 2000).
Van de rivierdonderpad is met betrekking tot passage van waterkrachtcentrales weinig
bekend. In principe is de rivierdonderpad in Nederland niet bedreigd, maar dit geldt wel voor
de variant die in snelstromende beken voorkomt. Deze achteruitgang wordt veroorzaakt door
verlies aan biotoop (vervuiling en kanalisatie). Herstel van biotoop is een vereiste voor het
herstel. De soort heeft een zeer geringe verplaatsingsafstand en individuen leggen daarom
geen grote afstanden af. Het passeren van waterkrachtcentrales is daarom een min of meer
individueel karakter, waardoor de waterkrachtcentrale weinig effect zal hebben op
(toekomstige) lokale populaties. Echter, de passeerbaarheid van de waterkrachtcentrale is
wel van belang voor de verspreiding van deze soort. In principe is, vanwege de lengte
(KEMA, 2004), voor deze soort geen significant schadepercentage te verwachten bij
passage van de turbines vanwege zijn geringe lengte.
Bescherming tegen inzuiging door de waterkrachtcentrale Borgharen van overige, niet in
Natura 2000 voor de Grensmaas opgenomen soorten, zoals de obligaat rheofiele soorten
barbeel, sneep en kopvoorn, hangt af van de toekomstige ontwikkelingen. De sterk
opgestuwde Maas tussen Lixhe en Borgharen lijkt niet optimaal voor deze soorten, hoewel
ze hier wel voorkomen. Inzuiging van deze soorten door Borgharen lijkt echter geen
probleem op populatieniveau. Daarom wordt uitgegaan van zalmsmolts, omdat deze vis de
door de migratieafstand meest kritische soort is. Van de overige aanwezige vissoorten in het
gebied lijkt bescherming niet noodzakelijk omdat de schade beperkt is en deze vissen
nauwelijks of in beperkte mate migreren en daardoor waarschijnlijk geen of slechts enkele
centrales zullen passeren. Bovendien is er geen aanleiding te veronderstellen dat de
populaties van meeste overige vissoorten in de Grensmaas bedreigd zijn.
Samenvattend geldt voor de vissoorten die in Natura 2000 genoemd worden voor de
Grensmaas, de zalm smolts het meest gevoelig is met betrekking tot passage van
waterkrachtcentrales, met name vanwege cumulatieve schade bij passage van meerdere
centrales. Voor het herstel van salmoniden populaties is passeerbaarheid van waterkracht-
centrales en overige barrières, zowel stroomopwaarts als stroomafwaarts, van groot belang,
waartoe dus maatregelen (visgeleiding en vistrappen) genomen dienen te worden. Voor de
rivierprik wordt geen significante schade verwacht bij stroomafwaartse migratie, omdat dit
sterke, kleine juvenielen betreft. Voor de rivierdonderpad wordt geen significante schade

-30- 50662414-TOS/MEC 06-9486
verwacht vanwege de lengte, alsook vanwege het feit dat deze soort over korte afstand
migreert. Ondanks migratie over korte afstanden is het voor deze soort wel van belang dat
de waterkrachtcentrale in zowel stroomopwaartse als stroomafwaartse richting passeerbaar
is om de verspreiding van de soort mogelijk te maken (opheffen compartimentering van het
leefgebied).
3.5 Visgeleiding
De sterfte door de waterkrachtcentrale te Borgharen, voorzien van 3 horizontale Kaplan
turbines, is nog onbekend en zal na inbedrijfstelling in de praktijk onder de dan heersende
rivieromstandigheden moeten worden vastgesteld. Omdat voor de centrale gelijke turbines
zullen worden toegepast zoal bij de waterkrachtcentrale Linne, zullen de schadepercentages
ongeveer op hetzelfde niveau liggen. Omdat de schade mogelijk negatieve effect heeft op
populaties is de aanleg van visgeleidende maatregelen bij aanleg van WKC’s verplicht
gesteld en moeten deze systemen in de WKC geïntegreerd worden. Met deze maatregelen
wordt voorkomen dat vis de turbines passeren en deze zullen via een alternatieve route
langs de centrale geleid worden. Hiermee wordt sterfte als gevolg van turbinepassage onder
de passerende populatie voorkomen. Voor de bedrijfsvoering en de efficiëntie is het van
belang dat de centrale optimaal gebruik kan maken van het aanbod aan waterafvoer. De
toepassing van het visgeleidingssysteem moet binnen de bedrijfsvoering van de centrale
ingepast worden. Het visgeleidingssysteem moet verzekeren dat er bij het in bedrijf zijn van
de centrale een minimale schade aan de stroomafwaarts passerende vissoorten wordt
veroorzaakt.
Voor de waterkrachtcentrale te Borgharen is een nieuw concept visgeleidingssysteem
voorgesteld, zoals beschreven in de navolgende paragraaf. Het visgeleidingssysteem moet
zorgdragen dat de vissoorten optimaal om de centrale heen worden geleid. Het
visgeleidingssysteem is onderdeel van het ontwerp van de waterkrachtcentrale. Bij de
berekeningen in dit rapport wordt uitgegaan van de mortaliteitspercentages zoals vastgesteld
door Kranenborg & Bakker (2002) en geactualiseerd in 2006. Deze percentages zijn
gebaseerd op veldgegevens van visschade bij de centrale Linne.

3.5.1 Werking visgeleidingssysteem
-31- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Het visgeleidingssysteem van FishFlow Innovations BV (FFI) bestaat uit stroboscooplampen
om vissen ervan te weerhouden de turbines in te zwemmen, in combinatie met alternatieve
routes die vissen om de centrale heen leiden.
Er zijn specifieke randvoorwaarden waaraan (de componenten van) het systeem zal moeten
voldoen. Het systeem is echter nog een concept en niet in de praktijk getoetst op effectiviteit,
functionaliteit, onderhoud en bedrijfsvoering in de omvang en toepassing zoals bedoeld bij
de waterkrachtcentrale Borgharen. Het systeem zal in eerste instantie de praktijk worden
getest bij de waterkrachtcentrale te Linne (2009/2010). De resultaten zullen worden
toegepast om het systeem te optimaliseren voor de situatie bij de waterkrachtcentrale te
Borgharen.
De proefopstelling voor het visgeleidingssysteem te Linne bestaat uit een stroboscoop-
lampenscherm (superLEDs, vergelijkbaar met 1500 W stroboscooplampen) dat voor de
turbines van de waterkrachtcentrale wordt aangebracht. Deze lampen dienen te voorkomen
dat de vissen het grofrooster passeren en de turbines inzwemmen, door de reeds bestaande
aarzeling van vis om grofroosters te passeren en terug te keren in stroomopwaartse richting,
te versterken (afschrikken van de uit stroomopwaartse richting naderende vis). Het
uitgangspunt van FFI is dat reactie van de vissen zal zijn om langs de oevers stroom-
opwaarts te gaan zwemmen. Langs elke oever wordt een inzwemkamer gemaakt, een
donkere kamer welke de gehele waterkolom beslaat en met de opening stroomafwaarts
gericht is. In deze kamer bevinden zich inzwemopeningen (zowel dicht bij het wateroppervlak
als dicht bij de bodem en in het midden van de waterkolom), welke samenkomen in een
kunststof buis (diameter 800 mm) welke om de centrale heen loopt tot in het afvoerkanaal
van de WKC. In deze buizen wordt een hevelwerking op gang gebracht. De buizen vormen
op deze wijze een veilige route voor de vissen langs de turbines richting het
benedenstroomse rivierpand (zie ook figuur 5).

-32- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Figuur 5. Bovenaanzicht van de inpassing van het FFI visgeleidingssysteem bij de
waterkrachtcentrale Linne. De pijl geeft de stroomrichting aan.
3.5.2 Efficiëntie visgeleiding voor de Natura-2000 doelsoorten in de Grensmaas
3.5.2.1 Vaststellen significante effecten
Het voorlopig vergunningsbeleid RWS en LNV hanteert een werknorm van maximaal 10%
van de vispopulatie in het Nederlandse deel van de Maas. Bij aanwezigheid van drie
waterkrachtcentrales in de Maas kan gesteld worden dat bij een maximaal gestelde
cumulatieve sterfte van 10% voor prioritaire vissoorten per centrale een maximum sterfte van
3,4 % mag optreden. De genoemde werknorm van 10% is afkomstig uit het document
“Waterkrachtcentrales en vismigratie in de Maas, voorstel ten behoeve van inter-
departementale meningsvorming” (van der Sar e.a., januari 2001) en de bijbehorende
achtergrondnotitie, alsmede de beleidsnotitie ‘Waterkrachtcentrales en vismigratie in de
Maas’ van januari 2000 (Bakker et al., 2000; Kranenbarg & Bakker, 2002). De notitie is
opgesteld door een werkgroep bestaande uit vertegenwoordigers van RWS-Limburg, LNV,
EZ en de OVB. Tevens genoemd in de Conceptnota ‘Concept visie waterkrachtcentrales
Maas’ (RWS dir. Limburg, 27 januari 2006). Het is geen officiële grenswaarde, maar
richtinggevend. De onderbouwing door RWS van deze norm luidt als volgt:

-33- 50662414-TOS/MEC 06-9486
“De cumulatieve norm van 10% visschade is niet wetenschappelijk onderbouwd met
populatieonderzoek, maar is een algemene inschatting op basis van expert judgement. Bij
10% visschade staan de populaties naar verwachting niet onverantwoord onder druk. De
Maas en de parallelle kanalen fungeren als één grote trekroute. Het grootste deel van de
migrerende vis zal echter de hoofdstroom van de Maas kiezen, omdat hier het grootste deel
van het jaar het meeste debiet is. Dit heeft zowel een grote aantrekkingskracht voor
optrekkende vis (lokkende werking) als aftrekkende vis (energetisch voordelig). Bovendien
zijn nu bij alle stuwen vistrappen aangelegd, zodat de optrekkende vis ook daadwerkelijk
omhoog kan en de trekroute vrij is.”
RWS heeft haar beleid ten aanzien van waterkrachtcentrales op de Maas gebaseerd op
bovenstaand rapport. RWS staat een derde WKC op de Maas toe, onder de randvoorwaarde
dat de cumulatieve schade niet meer bedraagt dan 10% voor prioritaire soorten. De norm
wordt gesteld in relatie tot de huidige en te verwachten populatieontwikkelingen door het
nemen van specifieke maatregelen (§3.4.2).
Rijkswaterstaat hanteert de 10% norm omdat vanuit 'best professional judgement' wordt
aangenomen dat populaties van prioritaire vissoorten deze sterfte kunnen hanteren. Dit wil
zeggen, dat de populaties niet onverantwoord onder druk staan. Rijkswaterstaat gaat ervan
uit (schriftelijke mededeling H. Bakker, opstellers 10%-norm, RWS Dlb, 2007) dat de
populatie in stand blijft én deze ook geen significante negatieve effecten ondervindt bij 10%
schade, en de schade dus binnen de bandbreedte van meerjarige fluctuatie blijft. Dit is
echter niet uitgezocht of onderbouwd met populatiegegevens. Bij nadere navraag binnen
Rijkswaterstaat bij specialisten van het RIZA is, in de vorm van een expert judgement, de
volgende onderbouwing aangegeven (schriftelijke mededeling RIZA, 2007):
10% sterfte ligt bij nagenoeg alle vissoorten binnen de natuurlijke fluctuatie van de populatie.
De sterfte is wel sterk afhankelijk van de populatiegrootte. Er zou nog specifiek naar de
levensfase gekeken kunnen worden (smolts, ammocoeten, et cetera), maar hier is minder
over bekend. Natuurlijke sterfte is afhankelijk van de gemiddelde levensverwachting.
Bijvoorbeeld, brasems kunnen 20 jaar oud worden; alen nog veel ouder. Grote brasems en
alen gaan dan ook van nature weinig dood. Kortlevende soorten, zoals bijvoorbeeld zalm en
zeeforel, moeten een veel hogere natuurlijke sterfte hebben, anders zouden er
vanzelfsprekend veel meer oudere exemplaren rond moeten zwemmen. De maximale leeftijd
van de betreffende habitatsoorten is (bron www.fishbase.org):
- rivierdonderpad 4 – 6 jr
- rivierprik 10 jr (speciale levenswijze van de ammocoeten)
- zalm 13 jr (vaak natuurlijk veel minder; eerst enkele jaren in het zoete water en daarna
doorgaans niet meer dan 1 – 3 jaar in zee)

-34- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Geconcludeerd wordt dat 10% sterfte op jaarbasis voor deze soorten binnen de bandbreedte
is. De bestaande monitoringgegevens zijn uitvoerig geanalyseerd. Fluctuaties van 10%
vallen binnen de ruis en kunnen met de huidige intensiteit niet aangetoond worden. De
monitoring is in staat om verdubbeling of halvering van visbestanden significant aan te tonen.
Met de bovenstaande toelichting door Rijkswaterstaat wordt aangegeven dat het effect van
maximaal 10% schade geen significant negatieve consequenties heeft op vispopulaties.
Hieruit kan worden geconcludeerd dat een maximale, cumulatieve schade van 10% als niet
significant kan worden aangemerkt.
3.5.2.2 Visschade en efficiëntie visgeleiding
Alle vissen die de turbines van waterkrachtcentrales passeren, hebben kans beschadigd te
raken. De omvang van de schade hangt echter af van diverse factoren zoals de lengte van
de vis, het turbinedebiet, het migratiegedrag en de migratieafstand. De genoemde
percentages gelden voor het totaal aan vis dat de turbines passeert. Uit de resultaten van
‘herhalende’ studies naar visschade is vast te stellen dat de gevonden sterftepercentages,
per turbinedebiet, binnen een zekere marge vallen. Dit gevonden percentage kan gezien
worden als een ‘technisch’ gegeven of karakterisering van het toegepaste type turbine en is
afhankelijk van zowel operationele factoren en omstandigheden met betrekking tot ecologie,
biologie, seizoenen, hydraulica en rivierdynamiek. Het daadwerkelijke effect op een vissoort
moet gemeten (berekend) en beoordeeld worden op populatieniveau van langs de locatie
gepasseerde vissoorten (passage WKC, stuw en vistrap). De genoemde sterftepercentages
betreffen directe sterfte bij passage van turbines.
De werkelijke mortaliteit ligt waarschijnlijk hoger vanwege uitgestelde (indirecte) sterfte.
Sommige vissen overleven de passage, maar sterven later alsnog als gevolg van opgelopen
beschadigingen tijdens de turbinepassage. De uitgestelde mortaliteit is echter moeilijk vast te
stellen en betrouwbare gegevens in de literatuur ontbreken (Kranenbarg & Bakker, 2002). Er
is in de wetenschappelijke literatuur nagenoeg geen onderzoek terug te vinden welke
eenduidig uitgestelde sterfte in een specifieke situatie vaststelt. Verder zijn er verschillen in
schade per type turbine. De voornaamste reden is dat de sterfte onder de na turbine-
passage opgevangen vis over een langere periode gevolgd moeten worden. Dit wordt
gedaan door de vis in bassins of drijvende kooien uit te zetten en op gezette tijdstippen de
sterfte vast te stellen. Het opvangen van de vis gebeurd met netten. Door deze fysieke
opvangmethode raakt vis eveneens beschadigd, o.a. fysieke stress en ontschubbing.
Ontschubbing verstoort de osmoregulatie. Doordat de vissen in een testbassin/kooi dicht op
elkaar zitten en onder beschadigde vis snel ziektes (infecties) optreden, verspreidt dit zich

-35- 50662414-TOS/MEC 06-9486
snel onder de testpopulatie. Hierdoor treedt er onder deze testpopulaties snel een hoge
mortaliteit op, welke niet duidelijk is toe te schrijven aan alleen de turbinepassage.
Het is geen eenvoudig taak een visafleidingsysteem af te stemmen op een norm die geldt op
populatieniveau. De vraag is dan welk systeem toegepast kan worden om, met een hoge
zekerheid, aan deze eis te voldoen. Als visafleiding wordt toegepast, zal het percentage
sterfte voor de door de turbine passerende vis niet lager worden, aangezien dit een min of
meer vast (technisch) gegeven is en alleen varieert per turbinedebiet (bij hogere debieten
staan de turbinebladen verder van elkaar af). Omdat minder vis de turbine zal passeren en
meer vis over de stuw en bypass zal gaan, zal het percentage berekend over het totaal aan
de locatie passerende vis wel lager zijn.
Niet voor alle Natura 2000 doelsoorten in de Grensmaas (rivierprik (juvenielen), zalm
(smolts) en rivierdonderpad) is bekend binnen welke schadecategorie zij vallen, omdat er
geen meetgegevens over bestaan. Behalve voor prikken (larven/juvenielen van ~15 cm) die
vanwege hun lichaamsbouw buiten de categorieën vallen, kan een inschatting gemaakt
worden aan de hand van gegevens van soorten met vergelijkbare lengte. Dit is gedaan door
Kranenbarg en Bakker (2002), die vanwege het ontbreken van mortaliteitgegevens over een
soort, de mortaliteit ingeschat hebben op basis van mortaliteitgegevens van andere soorten
volgens Bakker & Gerritsen (1992a en b). Hierbij is aangenomen dat soorten met een
vergelijkbare lengte een vergelijkbare mortaliteit vertonen. Bij de schatting is gebruik
gemaakt van de lengteklassen 0 – 15 cm, 15 – 30 cm, 30 – 60 cm en 60 – 90 cm, die goed
aansluiten bij de lengtes van de verschillende soorten die voorkomen in de Maas. De
mortaliteit van soorten in deze lengteklassen is gelijkgesteld aan de mortaliteit bij
representatieve soorten van vergelijkbare lengte waarvan schadepercentages bekend zijn. In
tabel 1 worden de mortaliteitsgegevens uit Kranenbarg en Bakker (2002) bij passage van 1
waterkrachtcentrale voor de doelsoorten in de Natura 2000 aangegeven.
Zalmsmolts kunnen afkomstig zijn van paaigronden in Frankrijk, Wallonië en Duitsland. De
smolts uit Duitsland komen in de Maas benedenstrooms van de WKC Linne. Hoeveel
procent van de totale vispopulatie dat zal zijn is onbekend. In de navolgende berekening
wordt als, worst case, aangenomen, dat 100% van de zalmsmolts Borgharen en Linne
passeren, dat 0% uit Duitsland komt en dat geen enkele smolt alternatieve routes kiest. Bij
passage van de twee bestaande waterkrachtcentrales (Alphen en Linne) vindt bij een
schadepercentage van 4% per centrale (Kranenbarg en Bakker, 2002), een cumulatieve
schade op van 100-(100*(0,96*0,96)) = 7,8 (100% van de passerende populatie minus het
percentage van de passerende populatie dat twee centrales zonder beschadiging passeert).
Omdat het totaal niet hoger mag zijn dan 10%, blijft er voor Borgharen een acceptabele

-36- 50662414-TOS/MEC 06-9486
schade over van 100 – 100*(0.9/(0,96*0,96)) = 2,3%. Dit percentage geldt in geval er géén
visgeleidingssysteem bij elk van de 3 waterkrachtcentrales wordt toegepast.
Tabel 1 Letale schade bij horizontale Kaplan turbines (Kranenbarg & Bakker, 2002)
lengte bij stroomafwaartse
migratie (cm)
rivierprik (juvenielen) 15 circa 1
salmoniden (smolts) 15 – 20 circa 4
rivierdonderpad* 15 circa 4
mortaliteit bij
passage 1 WKC (%)
* de rivierdonderpad wordt niet aangegeven in Kranenbarg & Bakker (2002), maar hiervoor is een
mortaliteit gekozen voor vissen tot 15 cm welke een kleinere kans op schade hebben bij
turbinepassage.
De zalm is een obligaat migrerende vissoorten, die om zijn levenscyclus te voltooien migreert
tussen binnenwater en de zee en massaal stroomafwaarts migreert in specifieke perioden.
De rivierprik migreert ook over grotere afstanden (100 – 200 km) en heeft daardoor
eveneens kans meerdere waterkrachtcentrales te passeren. De stroomafwaartse migratie
van deze soorten betreft juvenielen, waarbij zalm smolts een lengte hebben van 15 – 20 cm
en de rivierprik een lengte van ~15 cm. De rivierdonderpad (tot 15 cm) migreert over korte
afstanden en zal zeer waarschijnlijk slechts 1 waterkrachtcentrale passeren. Behalve voor
zalm smolts wordt voor rivierprikken en rivierdonderpadden (vanwege hun biologie, lengtes
en migratieafstanden, zie ook §3.4.2.2) geen significante cumulatieve schade verwacht.
Schadepercentages hebben betrekking op het aantal vissen die de turbine passeren. In
principe is er bij stroomafwaartse passage een verdeling van het totaal aantal vis per soort
dat de locatie passeert hetzij via de stuw, vistrap of de turbines. Het rivierdebiet gaat in
principe hoofdzakelijk door de centrale en in theorie zullen alle stroomafwaarts migrerende
vissen die de hoofdstroom volgen ook de turbines passeren. Hoeveel vis in werkelijkheid
passeert en welk aandeel daarvan de vistrap dan wel stuw als alternatieve doorgang vindt, is
onbekend. Daarom wordt als ‘worstcase’ scenario aangenomen dat alle vis die door de
turbines gaat en het sterftepercentage zonder visgeleiding van het aantal vissen dat de
gehele rivier passeert (dus verdeeld over stuw, centrale en vistrap), in principe gelijk is aan
het sterftepercentage van het aantal vissen dat de turbines passeert.

-37- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Bij toepassing van visgeleiding zoals voorgesteld voor Borgharen zullen er minder vissen de
turbines passeren, waardoor het totale schadepercentage lager wordt. Het FFI visgeleidings-
systeem is beoordeeld voor de toepassing bij de bestaande waterkrachtcentrale Linne en
voor de geplande waterkrachtcentrale Borgharen (Klein Breteler, 2008). Voor deze
beoordeling hebben deskundigen hun oordeel gegeven over de verschillende aspecten van
het FFI systeem. Door middel van de Delphi-methodiek zijn de gezamenlijke antwoorden op
specifieke vragen geëvalueerd en beoordeeld. Op basis van dit expert-judgement is voor de
situatie bij WKC Linne het gemiddelde afleidingspercentage theoretisch vastgesteld op 31%
voor salmoniden smolts, 30% voor volwassen salmoniden en op 36% voor riviertrek-
vissoorten. Voor de situatie van WKC Borgharen is het gemiddelde afleidingspercentage
theoretisch vastgesteld op 33% voor salmoniden smolts, 30% voor volwassen salmoniden en
op 38% voor riviertrekvissoorten. In tabel 2 staat, berekend op basis van bovenstaande
theoretische schadepercentages, de resterende schade weergegeven.
Tabel 2 Theoretisch vastgestelde resterende schade bij Borgharen voor de doelsoorten in
vissoort
Natura 2000 Grensmaas bij toepassing voorgestelde FFI visgeleidingssysteem
letale schade (%)
zonder visgeleiding
theoretisch %
afleiding
Rivierprik (juvenielen) circa 1 38 0,62
Salmoniden (smolts) circa 4 33 2,68
Rivierdonderpad** circa 4 38 2,48
resterende schade
(%) met visgeleiding
Het FFI visgeleidingssysteem zal bij de waterkrachtcentrale Linne in de praktijk worden
getest. Voor zover bekend zal het systeem daar bij gebleken functionaliteit permanent
aanwezig blijven. Als bij doorgang van de waterkrachtcentrale Borgharen dit systeem daar
eveneens wordt toegepast, zullen er dus 2 waterkrachtcentrales van visgeleiding zijn
voorzien. In dat scenario zien de percentages er als volgt uit (tabel 3).

-38- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Tabel 3. Cumulatieve schade bij stroomafwaartse passage 3 WKC's
Vissoort Borgharen Linne Alphen Totaal
Rivierprik (juvenielen) 0,62 0,64 1 2,26
Salmoniden (smolts) 2,68 2,76 4 9,44
Rivierdonderpad* 4 4 4 4
* passeert slechts 1 WKC, hiervoor het hoogste % voor 1 passage genomen
Doorgerekend bedraagt de cumulatieve mortaliteit bij passage van 3 WKC's voor salmoniden
smolts: 100-(100*(0,9732*0,9724*0,96)) = 9,17%. Bij toepassing van het FFI visgeleidings-
systeem bij 2 WKC's en op basis van de theoretisch ingeschatte gemiddelde afleidings-
percentages volgens het expert judgement (Klein Breterel, 2008), blijft de cumulatieve
schade voor de doelsoorten in Natura 2000 Grensmaas beneden de 10%. In dit geval is er
geen significant negatief effect op de instandhoudingsdoelen van de betreffende soorten.
3.5.2.3 Visvriendelijke turbines
Naast het visgeleidingssysteem wordt voor de te bouwen waterkrachtcentrale bij Borgharen
visvriendelijke turbines voorzien. Leveranciers van turbines houden in de nieuwe ontwerpen
van turbines nadrukkelijk rekening met de passage van vissen. Praktijkonderzoek op
laboratoriumschaal naar de vorm en stand van de turbinebladen (o.a. Alden Research
Laboratory, USA), heeft informatie opgeleverd waarmee Kaplan turbines in theorie minder
schade aan vis toebrengen. Deze voor vispassage geoptimaliseerde turbineconcepten
leveren volgens opgaaf van de leveranciers mogelijk lagere schadepercentages op. Testen
met een zogenaamde Minimal Gap Runner Design (aangepaste verticale Kaplan turbine) bij
de Bonneville Dam waterkrachtcentrale aan de Columbia rivier in Oregon, Amerika lieten een
hogere overleving zien ten opzichte van conventionele verticale Kaplan turbines. Deze en
nog een aantal additionele tests laten zien dat aanpassingen aan de turbine een verbetering
kunnen opleveren met betrekking tot het schadepercentage. Verticale Kaplan turbines
hebben een ander conceptdesign en opereren onder andere condities dan de zogenaamde
Low Head horizontale Kaplan turbines zoals zal worden toegepast bij Borgharen. Echter, de
resultaten indiceren dat met een optimaal ontwerp hogere overlevingspercentages bereikt
kunnen worden.
In principe treedt bij het horizontale Kaplan turbinetype reeds de minste schade op in
vergelijking met andere turbinetypen (Bruijs, 2004). De huidige generatie turbines worden
dusdanig ontworpen dat door middel van een optimale stromingsprofiel en vormgeving van

-39- 50662414-TOS/MEC 06-9486
de turbinebladen en leidschoepen de kans op aanraking van de vis met de turbinebladen
lager wordt. Tevens is onderzoek uitgevoerd naar de vorm en stand van de turbinebladen,
met name de voorkant (de voorlopende smalle zijde) en de wijze waarop de buitenste rand
van het turbineblad grenst aan de wand van de turbinebehuizing. De vorm van de turbine-
bladen is dusdanig aan te passen dat bij contact tussen de vis en het turbineblad de vis
afwentelt en niet meegetrokken wordt. Laboratorium testen met dergelijke concepten laten
zien dat vis minder snel letaal wordt beschadigd. Door deze aspecten mee te nemen in het
ontwerp, kan het percentage nog lager komen te liggen. Recente studies hieraan hebben
betrekking op Kaplan turbines met verticale as, waarbij overlevingsefficiënties tot 90%
gehaald worden. Kaplan turbines met horizontale as, zoals bij Borgharen zullen worden
toegepast, geven zoals eerder aangegeven in het algemeen de laagste schadepercentages
in vergelijking met andere turbinetypen. Optimalisatie door verbeterde vormgeving van de
turbinebladen kan dit percentage verlagen. Voor de Kaplan turbines met visvriendelijk
ontwerp die bij Borgharen ingebouwd worden, is echter nog onbekend hoe het schade-
percentage zich verhoudt. Echter, door toepassing van een meer optimaal, visvriendelijk
ontwerp kan het schadepercentage lager komen te liggen dan nu theoretisch is vastgesteld
en reeds bekend is bij bestaande horizontale Kaplan turbines zoals toegepast in Nederland.
3.6 Effect gaffellibel en bever
3.6.1 Gaffellibel
De gaffellibel komt in Nederland alleen voor langs de Roer en Swalm. Mogelijk kan de soort
zich in de toekomst herstellen als deze kan profiteren van waterkwaliteitsverbetering. Na
uitvoering van het Grensmaasproject zal het potentieel leefgebied van de Gaffellibel enorm
uitbreiden, zeker in combinatie met verbetering van beken en beekmondingen (omdat zich
juist daar geschikt substraat kan opbouwen) of grindsuppletie. De gaffellibel stelt specifieke
eisen aan de omgeving, waarvan onder andere een flinke stroomsnelheid belangrijk is (tot
circa 1 m/s) en de aanwezigheid van fijn grind en grove zandfracties. Het zomerbed van de
Grensmaas benedenstrooms de stuw en waterkracht-centrale vormt als rivier met
doorstroming in principe een geschikt leefgebied voor de gaffel-libellarven. Op de imago’s zal
de waterkrachtcentrale geen effect hebben. Voor de verspreiding van de soort levert de
waterkrachtcentrale geen barrière op. Ook het zuurstof-gehalte van het rivierwater zal niet
veranderen. Er zal ook geen verslechterend of verstorend effect aanwezig zijn. De aanleg en
exploitatie van de waterkrachtcentrale zullen geen negatief effect hebben op het behoud en
verbetering van het leefgebied voor vestiging van de gaffellibel, wat direct gekoppeld is aan
verbetering van de kwaliteit van het habitattype H3260B.

3.6.2 Bever
-40- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Bevers komen met name voor in de grotere beeksystemen nabij de Maas (Natuurhistorisch
maandblad, 2009). Hier is het mogelijk voor bevers om dammen te bouwen. Indien er geen
geschikte oever is om holen te graven, bouwen de dieren grote burchten. Voor het
foerageren zoeken ze onder andere de oeverzones van rivieren op. Het zachthoutooibos van
Koningssteen en de Visplas is belangrijk als leefgebied van de bever die verder ook
voorkomt rond de Molensteense Plas en de Dilkensplas. Ook in het zuidelijk deel van de
Grensmaas (het vrij afstromende deel) heeft de soort zich inmiddels gevestigd. Vermoedelijk
zijn de dieren van de Koningssteen e.o. vooral afkomstig uit de groep van in Nederland
uitgezette dieren en de dieren in het zuidelijk deel uit de Waalse populatie (ook uitgezet). De
bever komt in het gebied nabij de stuw te Borgharen niet voor omdat de bedding geen
geschikt leefgebied is voor deze soort voor vestiging (beheerplan grensmaas). De
belangrijkste eis van de bever aan zijn habitat is een voldoende groot areaal aan oeverzones
met een gevarieerde begroeiing van bos en moeras/ruigtesoorten. Aanleg en exploitatie van
de waterkrachtcentrale zal op de bever geen invloed hebben. Er zijn geen negatieve, alsook
geen verslechterende of verstorende effecten te verwachten.
De uitvoering van het Grensmaasproject met zijn alluviale bossen zal leiden tot een toename
van het potentieel leefgebied voor de Bever. In de autonome situatie (zonder uitvoering van
het Grensmaasproject) neemt het aantal bevers en het aantal territoria van bever duidelijk
toe. Ook zonder extra maatregelen wordt verwacht dat de bever zich in het
Grensmaasgebied zal uitbreiden. Met name de plassen in het winterbed zijn hierbij van
belang om territoria en voortplantingsburchten te stichten. Volgens het concept Beheerplan
Grensmaas liggen de beste uitbreidingskansen voor de Bever liggen in de plassen langs de
Maas, zoals in het Maasplassengebied (o.a. Koningssteen, de Brandt), aan Vlaamse zijde
(Plassen bij Kessenich, Maasbempder Greend, Kerkeweerd, Bichterweerd) en bij
natuurgebied Elba nabij Grevenbicht. Ook de oude maasarm bij Stokkem (B) lijkt geschikt.
Vanwege de mobiliteit van de Bever en de inrichting van het Bosscherveld dat potentieel
goede mogelijkheden levert voor eventuele migratie van de bever, zal de Bever geen
belemmering ondervinden van de WKC voor de migratie.
De aanleg en exploitatie van de waterkrachtcentrale zullen geen negatief effect hebben op
het uitbreiding omvang en verbetering kwaliteit van het leefgebied voor uitbreiding populatie.

4 CONCLUSIES
Voor de waterkrachtcentrale Borgharen kan vastgesteld worden dat:
-41- 50662414-TOS/MEC 06-9486
- de waterkrachtcentrale wordt gesitueerd op het Bosscherveld en niet ligt in de
Grensmaas. Het afvoerkanaal grenst wel aan de Grensmaas. Het Natura 2000-gebied
Grensmaas begint vanaf de stuw te Borgharen en betreft op deze locatie het zomerbed
van de rivier.
- er geen significant effect, alsook geen verslechtering of verstoring met betrekking tot
fysische effecten, zal zijn op habitattypen H6430A, H91E0A, en H3270 omdat deze niet
voorkomen en/of voor zullen komen in het zomerbed benedenstrooms de stuw en de
waterkrachtcentrale. Het behoud van oppervlakte en behoud van kwaliteit van deze
habitattypen wordt niet beïnvloedt.
- habitattype H3260B zich eventueel kan ontwikkelen in het zomerbed benedenstrooms de
stuw en de waterkrachtcentrale de waterkrachtcentrale, mits de maximale diepte 1 m is.
Een significant negatief effect op dit habitat is niet te verwachten, alsook geen
verslechtering of verstoring. De uitbreiding van oppervlakte en behoud van kwaliteit van
dit habitattype wordt niet beïnvloedt.
- de effecten van de waterkrachtcentrale hebben betrekking op de kernopgave 3.01
(trekvissen). Voor de kernopgave 3.04 zijn de mogelijke effecten door de waterkracht-
centrale niet van toepassing
- er door de bedrijfsvoering van de waterkrachtcentrale een beperkte invloed is op variatie
in stroomsnelheid binnen het afvoerkanaal welke (tot 300 m 3 /s) de variatie in Maasafvoer
volgt. Door de bedrijfsvoering (traploze regeling) zullen geen significante veranderingen
optreden in stroomsnelheid en overstromingsfrequentie in het zomerbed beneden-
strooms de stuw en de waterkrachtcentrale in het Grensmaasgebied.
- er een verstorend effect kan optreden op het zuurstofgehalte (minder zuurstofinslag bij
de stuw gedurende de zomer) en dat compensatie zal plaatsvinden van zuurstofinslag in
het Bosscherveld en door verbreding van de rivier. Indien het zuurstofgehalte te laag
dreigt te worden is het als maatregel mogelijk in de turbine-uitlaat extra lucht toe te
voegen aan het uitlaatwater of extra water over de stuw te laten voor inslag van zuurstof.

-42- 50662414-TOS/MEC 06-9486
- de aanleg en exploitatie van de waterkrachtcentrale geen negatief effect zullen hebben
op het behoud en verbetering van het leefgebied voor vestiging van de gaffellibel, wat
direct gekoppeld is aan verbetering van de kwaliteit van het habitattype H3260B.
- de aanleg en exploitatie van de waterkrachtcentrale geen negatief effect zullen hebben
op het uitbreiding omvang en verbetering kwaliteit van het leefgebied voor uitbreiding
populatie bevers.
- door toepassing bij 2 waterkrachtcentrales van het FFI visgeleidingsssysteem, waarvan
de efficiëntie theoretisch is beoordeeld, alsook toepassing van geoptimaliseerde
(visvriendelijke) horizontale Kaplan turbines, kunnen de schadepercentages voor de
doelsoorten die staan aangegeven in de Natura 2000-gebied Grensmaas zodanig
worden teruggebracht, dat deze als niet significant kunnen worden beschouwd, waarbij
cumulatief een schade van maximaal 10% optreedt van de beschermde vispopulatie op
de Nederlandse Maas. Hierdoor worden geen significante negatieve effecten op deze
vissoorten verwacht, i.e. geen significante invloed op het behoud omvang en kwaliteit
leefgebied en verbinding met belangrijk leefgebieden buiten het Natura-2000 voor
uitbreiding populatie zalm, alsook behoud omvang en kwaliteit leefgebied voor behoud
populatie rivierprik en rivierdonderpad.

REFERENTIES
-43- 50662414-TOS/MEC 06-9486
ARCADIS 2003. Achtergronddocument 7 MER Grensmaas 2003: Oppervlaktewaterkwaliteit
en Ecotoxicologie.
ATV-DVWK, 1996. Fischaufstiegsanlagen – Bemessung, Gestaltung, Funktionskontrolle.
Merkblatt ATV-DVWK-232.
ATV-DVWK, 2004. Fischschutz- und Fischabstieganlagen - Bemessung, Gestaltung,
Funktionskontrolle. Merkblatt ATV-DVWK-M 501.
BAKKER H., R. KWANTEN, W. MUYRES, G. VAN DER SAR, M. VAN STEENHOVEN & C.
VERHEIJEN, 2000. Concept beleidsnotitie “Waterkrachtcentrales en vismigratie in de Maas:
1- Voorstel ten behoeve van interdepartementale meningsvorming 2- Achtergrondnotitie met
bijlagen. RWS-Limburg. Januari 2000.
BAKKER, H.D. & J.J. GERRITSEN, 1992a. Schade aan vis als gevolg van passage door
waterkrachtcentrale in de Maas bij Linne. Deel I: aal (Anguilla anguilla). KEMA Rapport nr.
98263-MOB 92-3653, 76 pp.
BAKKER, H.D. & J.J. GERRITSEN, 1992b. Schade aan vis als gevolg van passage door
waterkrachtcentrale in de Maas bij Linne. Deel II: Schubvis. KEMA Rapport nr. 98263-MOB
92-3701, 88 pp.
BAKKUM R, & J. VAN GILS. (1995).MER Grensmaas Waterloopkundig Laboratorium, Delft.
1995.
BRUIJS, M.C.M. 2004. Effectiviteit visgeleidingssystemen bij de bestaande
waterkrachtcentrales Linne en Alphen. KEMA Arnhem 50351962-KPS/MEC 04-7019. 139 p.
BRUIJS, M.C.M., POLMAN, H.J.G., VAN AERSSEN, G.H.F.M., HADDERINGH, R.H.,
WINTER, H.V., DEERENBERG, C., JANSEN, H.M., SCHWEVERS, U., ADAM, B.,
DUMONT, U. & KESSELS, N. 2003. Management of silver e el: Human impact on
downstream migrating eel in the river Meuse. EUReport Contract Q5RS-2000-31141.
CROMBAGHS, B.H.J.M., R.W. AKKERMANS, R.E.M.B. GUBBELS & G. HOOGERWERF,
2000. Vissen in Limburgse beken. De verspreiding en ecologie in stromende wateren in
Limburg. Natuurhistorisch genootschap in Limburg.

-44- 50662414-TOS/MEC 06-9486
CROMBAGHS, B., M. DORENBOSCH, R. GUBBELS & J. KRANENBURG, 2007.
Nederlandse Rivierdonderpad uit de habitatrichtlijn bestaat uit twee soorten. De Levende
Natuur, jrg.108/6, pp. 248-251.
ERTSEN, A.C.D, R.A.E. KNOBEN, W.L. LIEFVELD & J. OLTHOF, 2000. De zuurstof-
huishouding in de Grensmaas, analyse van veldmetingen in de zomerperiode en relaties met
macroevertebraten en vissen. Reports of the project: ‘Ecological Rehabilitaiton of the River
Meuse’ EHM no 33. December 2000.
HADDERINGH, R.H. & BAKKER, H.D., 1998. Fish mortality due to passage through
hydroelectric power stations on the Meuse and Vecht rivers. In: Jungwirth,M., Schmutz, S. &
Weiss, S. (eds.) Fish migration and fish bypasses. Fishing News Books, Oxford. 315-328.
HADDERINGH, R.H. & BRUIJS M.C.M., 2002. Hydroelectric power stations and fish
migration. Tribune de l’eau, Vol. 55, nrs. 619-620/5-6: 79 – 87.
HOOGERWERF, G., B. CROMBAGHS, F. SCHEPERS, J. HABRAKEN & J. VERBEEK.
Waterplanten in de Grensmaas 1996. Inventarisatie en standplaatskarakterisering. Bureau
Natuurbalans - Limes divergens, Nijmegen in opdracht van RIZA, Lelystad."
ICBM, 2000. Trekvissen in de Maas. Stand van zaken 1999. Rapport nummer M1/00-27.
Internationale Commissie voor de Bescherming van de Maas, Luik.
KEMPER JAN H., 2008. Monitoring vismigratie vispassage Borgharen, voorjaar 2008.
VisAdvies BV, Utrecht. Projectnummer VA2008_02, 24 pag.
KEMA, 1998. Visstand, vispassage en visdetectie in verband met nieuwe waterkracht-
centrales in de Maas. 9850225-KPG/CET 98-5042.
KEMA, 2000 (Hadderingh, R.H. & Van Aerssen G.H.F.M). Visgeleiding WKC Borgharen,
rapportnr. 00-6079.
KEMA, 2003a. Potentieel geschikte visgeleidingssystemen voor doelsoorten. Stappenplan
Visgeleiding Fase II, rapportnr. 99-4432.
KEMA, 2003b. (Bruijs, M.C.M. & Hadderingh, R.H.). Passage van schubvis door de
waterkrachtcentrale in de Maas bij Linne; najaar 2002, rapportnr. KPS/MEC 03-6142.

-45- 50662414-TOS/MEC 06-9486
KEMA, 2004. Effectiviteit visgeleidingssystemen bij de bestaande waterkrachtcentrales Linne
en Alphen. Rapportnr. KPS/MEC 04-7019.
KEMA, 2005. Expert opinion visgeleidingssysteem WKC Borgharen.
KRANENBARG & BAKKER 2002. Waterkrachtcentrales versus vis in de Nederlandse Maas.
Prioritaire soorten voor bescherming tegen mortaliteit door turbinepassage. Aangepast in
januari 2006 aan nieuwe wetgeving. Werkdocument 2002.217X.
LANTERS, R.L.P. 1993. De bekkenvistrap Belfeld: Monitoring van de visoptrek en
hydraulische waarnemingen in 1993. RIVO rapport 93.023, DLO-Rijksinstituut voor
Visserijonderzoek, IJmuiden, 36 pp.
LELEK, A. & BUHSE, G., 1992. Fische des Rheins, früher und heute. Springer Verlag,
Berlin, Heidelberg.
LNV, 2006a. Natura 2000 doelendocument – hoofddocument. Ministerie van LNV, juni 2006.
LNV, 2006b. Natura 2000 doelendocument – bijlagendocument. Ministerie van LNV, juni
2006.
MINISTERIE VAN VERKEER EN WATERSTAAT, 1998. Vierde Nota Waterhuishouding –
Regeringsbeslissing. Ministerie van Verkeer en Watersstaat, 1999. December 1998.
Natuurhistorisch maandblad nummer 4, april 2009, jaargan 98.
NIE, H.W. de, 1996. Atlas van de Nederlandse zoetwatervissen. Media Publishing,
Doetinchem.
NOLTE, A., FREYHOF, J., STEMSHORN, K. & TAUTZ, D. 2005. An invasive lineage of
sculpins, Cottus sp. (Pisces, Teleostei) in the Rhine with new habitat adaptations has
originated by hybridization between old phylogeographic groups. Proceedings of the Royal
Society, London, 272: 2379 – 2387.
OVB, 1990. Een zalm uit de Maas. OVB-Bericht 1990-1: p. 19-20.

-46- 50662414-TOS/MEC 06-9486
PETERS, B. & A. DE VOCHT, 2005. Effectbeoordeling van grinddrempels op beschermde
soorten en habitattypen in de bedding van de Grensmaas. In opdracht van Maaswerken.
Bureau Drift, Berg en Dal.
PHILIPPART, J.C., G. RIMBAUD EN M. OVIDIO. 2003. Convention d’etudes pour le suivi
scientifique de la réhabilitation du Saumon atlantique dans le bassin de la Meuse projet
‘Meuse Saumon 2000’. Rapport d’activité annuel pour la periode février 2002 - janvier 2003.
Etude des comportements et voies de migration a la remontée des Salmonides et autres
poissons migrateurs dans les axes Meuse – Ourhe – affluents. Université de Liège février
2003.
RIVO, 2005a. (Winter, H.V., de Boois I.J., Wiegerinck, J.A.M. en Westerink, H.J.).
Jaarrapportage Passieve Vismonitoring Zoete Rijkswateren: fuik- en zalmsteekregistraties in
2004. C036/05.
RIVO, 2005b. (Patberg W., Leeuw de J.J. en Winter H.V.) Verspreiding van rivierprik,
zeeprink, fint en elft in Nederland na 1970. C004/05.
RIZA, 2006. Minimale afvoer van de Grensmaas Inschatting van ecologische effecten met
RHASIM. juni 2006. RWS RIZA rapport 2006.015.
SCHULZE, F.H. EN M. GREIJDANUS-KLAAS 2000. De zuurstofhuishouding in de
Grensmaas, analyse van veldmetingen in de zomerperiode en relaties met macro-
evertebraten. EHM-rapport nr. 33-2000.
KLEIN BRETELER, J.G.P., 2008. Theoretische beoordeling van het FFI
visgeleidingssysteem bij waterkrachtcentrales in de Maas. VIVION BV, Utrecht.
Rapportnummer 08-003, 59 p.
VRIESE, F.T. 1993. Visgeleidingssystemen bij waterkrachtcentrales. OR/OVB 1992/02.
Nieuwegein, Organisatie ter Verbetering van de Binnenvisserij. OVB-Onderzoeksrapport
1993-20.
VRIESE, F.T. 1996. Biologische argumenten voor keuze van doelsoorten voor visgeleiding.
Stappenplan Visgeleiding, Fase 1. OR/OVB 1994-01. Nieuwegein, Organisatie ter
Verbetering van de Binnenvisserij. OVB-onderzoeksrapport 1996-11.
WL, 1997. MER Waterkrachtcentrale Borgharen. September 1997.`

BIJLAGE A HABITATTYPEN GRENSMAAS
-47- 50662414-TOS/MEC 06-9486
(bron: 152_gebiedendocument_Grensmaas, Gebiedendocument - Werkdocument t.b.v.
voorbereiding ontwerp-aanwijzingsbesluiten).
Kenschets
Natura 2000 Landschap: Rivierengebied
Status: Habitatrichtlijn
Site code: NL9801075
Beschermd natuurmonument: -
Beheerder: Natuurmonumenten, Domeinen, Rijkswaterstaat,
particulieren
Provincie: Limburg
Gemeente: Echt-Susteren, Maasbracht, Maastricht, Meerssen, Sittard-
Oppervlakte: 301 ha
Gebiedsbeschrijving
Geleen, Stein, Thorn
Binnen het rivierengebied neemt de Grensmaas, die in Limburg tussen Wessem en
Maastricht de grens met België vormt, een bijzondere positie in omdat deze het karakter
heeft van een heuvellandrivier. Anders dan het weidse landschap met brede uiterwaarden
van rivieren als IJssel, Rijn, Waal en Benedenmaas wordt het landschap van de Grensmaas
gekenmerkt door een smalle, diep ingesneden bedding, die als het ware ligt bekneld tussen
hogere gronden van oudere oorsprong. De sterk meanderende en betrekkelijk ondiepe
rivierloop is mede door de aanwezigheid van zand- en grindbanken onbevaarbaar; voor de
scheepvaart is ten oosten van de Grensmaas het Julianakanaal gegraven. Ten zuiden van
Wessem, waar de Maas het laagland binnentreedt en uiterwaarden vormt, bevinden zich als
resultante van vroegere ontgrondingen ten behoeve van klei- en grindwinning enkele
moerasgebieden (waaronder Koningssteen) die deel uitmaken van het Natura 2000 gebied.
In de toekomst vindt in het Grensmaasgebied op grote schaal natuurontwikkeling plaats in
het kader van het gelijknamige Grensmaasproject, dat naast de vorming van nieuwe natuur
ook hoogwaterbestrijding en grindwinning beoogt. Na voltooiing van de werkzaamheden kan
hier een gevarieerd landschap ontstaan met voedselrijke plassen, ruigten, graslanden en
rivierbossen.

Het aangewezen Natura 2000-gebied omvat
het Nederlandse deel van de bedding van
de Grensmaas en delen van de natuur-
ontwikkelingsgebieden Koningssteen en de
Brandt.
Het beddinggedeelte loopt van de stuw van
Borgharen (rkm 15,3) tot en met de Maas ter
hoogte van Koningsteen bij rkm 64,0. In
totaal gaat het om 48,7 km rivier. Hiervan is
circa 40 km vrij afstromend (ongestuwd) en
staat ongeveer 11 km onder invloed van de
stuw van Linne. De Grensmaas stroomt in
dit gebied tussen een afwisseling van
landbouwgronden, dorpen, natuurgebieden
en grindplassen door.
(concept beheerplan Grensmaas, 2009)
-48- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Bijlage A blad 2

Begrenzing
-49- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Bijlage A blad 3
Dit gebied omvat behalve enige gronden aan de noordzijde alleen het (Nederlandse deel van
het) zomerbed waardoor het habitattype slikkige rivieroevers (H3270) waarvoor het gebied
onder meer is aangemeld, er grotendeels buiten valt. Op grond van provinciale gegevens zijn
op een aantal plekken oeverzones aan het gebied toegevoegd. Verder is het mondings-
gebied van de Geul opgenomen wegens de betekenis voor trekvissen. Bezien moet nog
worden of de begrenzing rond Koningssteen nog aanpassing behoeft. Over de uitvoering van
het Grensmaasproject wordt nog het volgende opgemerkt: De positie van de zomerbedding
kan de komende jaren wijzigen. Het beddingmilieu zal hierdoor naar verwachting in kwaliteit
en omvang toenemen. Indien de te beschermen soorten en habitattypen uit (een deel van)
de huidige bedding, tevens het begrensde Natura 2000-gebied, verdwijnen, maar zich wel in
de nieuw gevormde bedding ontwikkelen wordt dit beschouwd als het gevolg van natuurlijke
dynamiek en worden de natuurdoelen als behaald beschouwd. Bij de eerstvolgende
evaluatieronde zal worden bezien of en hoe het begrensde Natura 2000 gebied Grensmaas
zal worden aangepast aan de in de werkelijkheid ontstane situatie.
Natura 2000 database
Habitattypen
Code Habitattype
H3260B Beken en rivieren met waterplanten (wateren met grote Fonteinkruiden, maar in
het geval van de Grensmaas de specifiek stromende variant met Vlottende
waterranonkel; in samenhang met de complementaire soort H1073 Gaffellibel)
H3270 Slikkige rivieroevers
H6430A Ruigten en zomen (moerasspirea)
H91E0A Vochtige alluviale bossen (zachthoutooibossen)
Habitatrichtlijnsoorten
Soortnr Soort
H1099 Rivierprik
H1106 Zalm
H1163 Rivierdonderpad (variant stromend water Cottus rhenanus)
H1337 Bever
Aanvullende doelen
H1037 Gaffellibel (complementair doel)

Kernopgaven
3.01 Trekvissen: Geen barrières in de trekroute zalm en rivierprik.
-50- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Bijlage A blad 4
3.04 Grindbanken met pioniervegetaties: Behoud en verbetering van slikkige rivieroevers
3270 én grindbanken met pioniervegetaties.
Instandhoudingsdoelen
Algemene doelen
Behoud van de bijdrage van het Natura 2000 gebied aan de biologische diversiteit en
aan de gunstige staat van instandhouding van natuurlijke habitats en soorten binnen de
Europese Unie.
Behoud van de bijdrage van het Natura 2000 gebied aan de ecologische samenhang van
het Natura 2000 netwerk zowel binnen Nederland als binnen de Europese Unie.
Behoud en waar nodig herstel van de natuurlijke kenmerken en van de samenhang van
de ecologische structuur en functies van het gehele gebied voor alle habitattypen en
soorten waarvoor het gebied is aangewezen.
Behoud of herstel van gebiedsspecifieke ecologische vereisten voor de duurzame
instandhouding van de habitattypen en soorten waarvoor instandhoudingsdoelen zijn
geformuleerd.

Habitattypen
H3260 Beken en rivieren met waterplanten
-51- 50662414-TOS/MEC 06-9486
H3260 Subtype A: Beken en rivieren met waterplanten (waterranonkels)
H3260 Subtype B: Beken en rivieren met waterplanten (grote fonteinkruiden).
Bijlage A blad 5
Habitattype 3260 heeft betrekking op stromende beken en rivieren met ondergedoken of
drijvende vegetatie met Vlottende waterranonkel (Ranunculus fluitans) en/of Grote
waterranonkel (Ranunculus peltatus). In ons land omvat het habitattype gemeenschappen
van twee verbonden, het Nymphaeion en het Ranunculion peltati.
De best ontwikkelde vorm van dit habitattype heeft betrekking op het Callitricho hamulatae-
Ranunculetum fluitantis (verbond Ranunculion peltati). Deze associatie is gebonden aan snel
stromend, helder, matig voedselrijk water. Het zwaartepunt van haar verspreiding ligt in Zuid-
en Midden-Limburg in rivieren en riviertjes als de Geul, Jeker, Voer, Swalm, Roer en Maas.
Binnen het verbond Nymphaeion betreft het habitattype de associatie Ranunculo fluitantis-
Potametum perfoliati. Deze pioniervegetatie wordt aangetroffen in voedselrijk, helder,
stromend water van grotere beken en rivieren, op plaatsen waar stroming of golfslag de
ontwikkeling van andere begroeiingtypen tegengaat. Kenmerkend zijn Rivierfonteinkruid
(Potamogeton nodosus) en Doorgroeid fonteinkruid (Potamogeton perfoliatus), hoewel deze
soorten vrijwel nooit samen voorkomen. Relatief stabiel komt deze tweede vorm van het
habitattype in ons land voor in de mondingen van de IJssel (bij Zalk) en de Maas (in de
Biesbosch).
Natura 2000 doel:
Subtype A, beken en rivieren met waterplanten (waterranonkels): verbetering verspreiding,
uitbreiding oppervlakte en verbetering kwaliteit. De verspreiding dient vooral verbeterd te
worden in de laaglandbeken en de duinen.
Subtype B, beken en rivieren met waterplanten (grote fonteinkruiden): behoud verspreiding,
uitbreiding oppervlakte en behoud kwaliteit.

Toelichting:
-52- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Bijlage A blad 6
Het habitattype H3260 beken en rivieren met waterplanten komt verspreid voor in de colliene
en montane gebieden van Midden en Zuid-Europa. Subtype A, beken en rivieren met
waterplanten (waterranonkels), is van groot belang door de aanwezigheid van begroeiingen
met klimopwaterranonkel die beperkt zijn tot de Atlantische delen van Europa (Zuid-Zweden
tot Portugal), een gebied waarin deze begroeiingen vrijwel overal bedreigd zijn. Ook voor de
laagland-begroeiingen met waterviolier neemt ons land een centrale plaats in. Subtype B,
beken en rivieren met waterplanten (grote fonteinkruiden), is van aanzienlijk belang. Beide
subtypen verkeren in matig ongunstige staat van instandhouding. Subtype A komt vooral in
Limburg nog in goede omstandigheden voor, maar is elders in het land sterk achteruit
gegaan. In gegradeerde beken van Limburg en zeker in de pleistocene zandgebieden elders
in Nederland, wordt verbetering van het subtype nagestreefd. In de duinen kan het type
hersteld worden in duinrellen, die momenteel op verschillende locaties hersteld worden.
Subtype B is betrekkelijk zeldzaam in ons land. Verbetering wordt nagestreefd in
Uiterwaarden IJssel (38).
H3270 Slikkige rivieroevers
Dit habitattype betreft slikkige rivieroevers met stikstofminnende pioniervegetatie van het
verbond Bidention tripartitae. Dergelijke begroeiingen ontwikkelen zich vrij laat in het jaar, op
kaal substraat. Kenmerkende soorten zijn Rode ganzenvoet (Chenopodium rubrum),
Moeraszuring (Rumex palustris), Goudzuring (Rumex maritimus), Beklierde duizendknoop
(Persicaria lapathifolia), Liggende ganzerik (Potentilla supina) en diverse Tandzaden
(Bidens). Een bijzondere variant van het type betreft de associatie Eleocharito acicularis-
Limoselletum, met als kenmerkende soorten Slijkgroen (Limosella aquatica), Klein
vlooiekruid (Pulicaria vulgaris) en Bruin cypergras (Cyperus fuscus). Klein vlooienkruid breidt
zich de laatste jaren sterk uit in natuurontwikkelingsgebieden.
Het type is in het Europese laagland wijdverbreid, maar beslaat doorgaans slechts een
gering oppervlakte; bovendien zijn de standplaatsen meestal slechts voor korte tijd geschikt
(efemeer). De Waal, met haar brede, vlakke oevers, biedt in ons land de beste
vestigingskansen voor dit habitattype. In de Grensmaas is het habitattype in een ietwat
afwijkende vorm ontwikkeld op zandige grindbanken.

-53- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Bijlage A blad 7
Hier komen zeldzame plantensoorten voor als Riempjes (Corrigiola litoralis), IJzerhard
(Verbena officinalis) en Witte munt (Mentha suaveolens).
Vermeldenswaard is dat in 1998 in dit milieu langs de Waal de Habitatrichtlijn Annex II-soort
Waterklaver (Marsilea quadrifolia) is aangetroffen, de eerste waarneming van deze soort in
Nederland. Nog onzeker is of het hier gaat om een duurzame vestiging van dit varentje in
ons land.
Natura 2000 doel:
Behoud verspreiding, uitbreiding oppervlakte en verbetering kwaliteit.
Toelichting:
Het habitattype H3270 slikkige rivieroevers komt wijd verspreid voor langs de grote rivieren
in de laagvlakte en heuvellanden van het gematigde deel van Europa. Het gaat om
kortlevende vegetaties die her en der verschijnen op tijdelijk droogvallende oevers of
zandbanken. Lage waterstanden in de zomer zijn daarom van groot belang. Het relatief
belang is groot en de staat van instandhouding is matig ongunstig. Het oppervlak is
afgenomen, in het benedenrivierengebied door afsluiting van de Haringvliet (109) en in
andere gebieden door opstuwen van de rivier en door steenstort langs de oevers. In het
zoetwaterdeltagebied is de kwaliteit bijzonder door het voorkomen van een pionier-
gemeenschap die alleen hier goed ontwikkeld voorkomt. Een deel van en verwijderen van
vervuilde slib ontstaan langs de grote rivieren meer mogelijkheden voor dit type. Door het
wijd verspreide voorkomen ligt slechts een klein deel (naar schatting maximaal 20 %) van het
type in Habitatrichtlijngebieden, maar een aanzienlijk deel (circa 80 %) in het gehele Natura
2000 netwerk (dus incl. Vogelrichtlijngebieden). Het type is o.a. aangewezen voor de
Habitatrichtlijngebieden langs de grote rivieren, Haringvliet (109) en Biesbosch (112) en als
complementair doel voor de Vogelrichtlijngebieden Uiterwaarden IJssel (38) en Uiterwaarden
Waal (68). In de meeste gebieden is het doel gesteld op gesteld op uitbreiding oppervlakte.
Ook voor Haringvliet (109) is uitbreiding als doel gesteld, dit is mogelijk door ontpoldering en
door de toename van de getijdeninvloed bij invoering van de kiervariant. Daarmee wordt de
sterke achteruitgang van dit type in de getijdenzone van het benedenrivierengebied
enigszins ongedaan gemaakt. In de Biesbosch (112) wordt behoud oppervlakte nagestreefd.
Voor de langere termijn is voldoende ruimte voor rivierdynamiek (overstroming met
sedimentatie- en erosieprocessen) van belang voor behoud van het type.

H6430 Ruigten en zomen
H6430 Subtype A: Ruigten en zomen (moerasspirea)
H6430 Subtype B: Ruigten en zomen (harige wilgenroosje)
H6430 Subtype C: Ruigten en zomen (droge bosranden)
-54- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Bijlage A blad 8
Habitattype 6430 omvat natte, productieve strooiselruigten op voedselrijke standplaatsen van
de verbonden Filipendulion en Epilobion hirsuti. Het eerste verbond komt voor in het
rivierengebied en in beekdalen, het meest op zand en leem.
Het vormt hier lintvormige oeverbegroeiingen maar kan ook vlakvormig optreden, in verlaten
vochtige graslanden. Het tweede verbond wordt voornamelijk aangetroffen op veen en klei,
het meest in de laagveengebieden en in het zoetwatergetijdengebied. Soortenarme ruigten
met uitsluitend triviale soorten vallen buiten de definitie van het habitattype.
Binnen het Filipendulion zijn het de gemeenschappen met Lange ereprijs (Veronica
longifolia) of Moeraswolfsmelk (Euphorbia palustris) die aandacht vragen. Lange ereprijs
komt vooral voor langs de Overijsselse Vecht, de Dinkel en de Dommel. Moeraswolfsmelk
wordt het meest aangetroffen in de laagveengebieden van Noordwest-Overijssel en
plaatselijk langs de grote rivieren.
De belangrijkste ruigten van het Epilobion zijn die met Heemst (Althaea officinalis) of
Rivierkruiskruid (Senecio fluviatilis). De hier bedoelde Heemst-begroeiingen (de
subassociatie althaeetosum van het Soncho-Epilobietum) worden aangetroffen in de Noord-
Hollandse brakwatervenen en plaatselijk langs de voormalige Zuiderzeekust, in Zuidwest-
Friesland en in het Deltagebied. Naast Heemst is Echt lepelblad (Cochlearia officinalis
subsp. officinalis) een opmerkelijke soort. De begroeiingen met Rivierkruiskruid (Valeriano-
Senecionetum fluviatilis) komen vooral voor bij de mondingen van de grote rivieren, onder
meer langs de Oude Maas, de Gelderse IJssel en in de Biesbosch.
Natura 2000 doel:
Subtype A, ruigten en zomen (moerasspirea): behoud verspreiding, behoud oppervlakte en
behoud kwaliteit.
Subtype B, ruigten en zomen (harige wilgenroosje): behoud verspreiding, uitbreiding
oppervlakte, behoud kwaliteit en verbetering kwaliteit van de brakke varianten.

-55- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Bijlage A blad 9
Subtype C, ruigten en zomen (droge bosranden): behoud verspreiding, uitbreiding
oppervlakte en uitbreiding kwaliteit.
Toelichting:
De natte strooiselruigten van brak milieu en zoetwatergetijde zijn sterk bedreigd (subtype B,
ruigten en zomen (harig wilgenroosje)). Het vergroten van de zoutwaterinvloeden is van
belang voor behoud van de resterende voorbeelden van deze begroeiingen en voor
uitbreiding van oppervlakte en herstel van kwaliteit van gedegradeerde vormen.
Kansen hiertoe liggen bij de Afsluitdijk (gradiënt Waddenzee-IJsselmeergebied), bij
afgesloten zeearmen in het Deltagebied (met name Haringvliet (109)) en in Noord-Holland
(meer zoutwaterinvloed via Noordzeekanaal). Voor de getijdenvariant is vooral het behoud
van de Oude Maas als getijdenrivier met brede oeverlanden van vitaal belang, omdat deze
zeldzame associatie hier het best ontwikkeld is. Goede kansen voor uitbreiding oppervlakte
en verbetering kwaliteit van subtype C, ruigten en zomen (droge bosranden), liggen
respectievelijk in natuurontwikkelingsgebieden en op historische vindplaatsen langs de grote
rivieren en Limburgse beken.
H91E0 Vochtige alluviale bossen
H91E0 Subtype A: Vochtige alluviale bossen (zachthoutooibossen)
H91E0 Subtype B: Vochtige alluviale bossen (Essen-Iepenbossen)
H91E0 Subtype C: Vochtige alluviale bossen (beekbegeleidende bossen)
Dit habitattype omvat een breed scala aan alluviale bostypen, dit wil zeggen bossen die
groeien op afzettingen van rivieren en beken. Deze bossen behoren tot drie verschillende
plantensociologische verbonden, te weten het Alno-Padion, Alnion glutinosae en Salicion
albae.
Het centrale verbond voor dit habitattype is het Alno-Padion. Van de vele kenmerkende
planten noemen we Vogelkers (Prunus padus), Reuzenzwenkgras (Festuca gigantea),
Bloedzuring (Rumex sanguineus), en de zeldzame soorten Schaafstro (Equisetum hyemale),
Hondstarwegras (Elymus caninus) en Bosgeelster (Gagea lutea). In de boomlaag is Gewone
es (Fraxinus excelsior) de opvallendste soort.

-56- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Bijlage A blad 10
Binnen dit verbond zijn opnieuw drie relevante gemeenschappen te onderscheiden:
bronnetjesbossen van het type Goudveil-Essenbos (associatie Carici remotae-Fraxinetum),
beekbegeleidend Vogelkers-Essenbos (Pruno-Fraxinetum), en Essen-Iepenbos (Fraxino-
Ulmetum) op kleiige afzettingen in kommen en op oeverwallen langs rivieren. De
hardhoutooibossen op zandige oeverwallen langs de grote rivieren, die eveneens tot het
Alno-Padion behoren, worden gerekend tot habitattype 91F0. Goed ontwikkelde vormen van
het Fraxino-Ulmetum komen in ons land vooral voor in het stroomgebied van de Kromme
Rijn. De bossen in de Flevopolders ontwikkelen zich ook in deze richting maar het betreft
hier geen bossen op alluviale bodem. Het Carici remotae-Fraxinetum wordt aangetroffen op
steile hellingen waar bronnen uittreden. Dit zeldzame bostype vinden we in ons land in goed
ontwikkelde vorm in Zuid-Limburg (Bunderbos, Geuldal), de omgeving van Nijmegen (St.-
Jansberg, Duivelsberg) en in Twente (Hazelbekke). De beekdalbossen van het Pruno-
Fraxinetum zijn in Nederland algemener, maar ze zijn op veel plaatsen sterk in kwaliteit
aangetast door versnippering en verdroging.
Grotere oppervlakten met goed ontwikkeld beekbegeleidend bos worden gevonden in de
Achterhoek, Twente, Noord-Brabant, Midden- en Zuid-Limburg, en aan de rand van de
Veluwe en de stuwwal van Nijmegen.
Wat het Alnion glutinosae betreft, zijn de beekdal-elzenbroeken op plaatsen met (basenrijke)
kwel van belang. Dit bostype behoort tot de subassociatie cardaminetosum amarae van het
Carici elongatae-Alnetum (op plekken met basenrijke kwel). Op plekken met zure kwel groeit
een bostype dat enigszins doet denken aan het elders in Europa voorkomende Carici
laevigatae-Alnetum. De basenrijke variant wordt gekenmerkt door onder andere Bittere
veldkers (Cardamine amara) en Verspreidbladig en Paarbladig goudveil (Chrysosplenium
alternifolium, Chrysosplenium oppositifolium); de zure variant door onder meer Koningsvaren
(Osmunda regalis) en Klein glidkruid (Scuttelaria minor). In de boomlaag domineert Zwarte
els (Alnus glutinosa). De alluviale elzenbroekbossen worden in ons land uitsluitend in
Limburg aangetroffen.
Het derde verbond, het Salicion albae, omvat de wilgenbossen langs rivieren, de
zogenaamde zachthoutooibossen. De boomlaag wordt doorgaans gedomineerd door
Schietwilg (Salix alba) of Katwilg (Salix viminalis); daarnaast is Zwarte populier (Populus
nigra) een opmerkelijke soort.

-57- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Bijlage A blad 11
De ondergroei bestaat merendeels uit triviale moeras- en ruigteplanten zoals Grote
brandnetel (Urtica dioica), Gewone smeerwortel (Symphytum officinale), Rietgras (Phalaris
arundinacea). Kleefkruid (Galium aparine), Grote kattenstaart (Lythrum salicaria) en Gele lis
(Iris pseudacorus). Dergelijke bossen groeien op voedselrijke, laaggelegen plekken langs de
rivieren met een hoge waterdynamiek. De dynamiek hangt samen met de werking van
getijden of incidentele overstromingen. De beste voorbeelden van getijdenbossen worden
tegenwoordig aangetroffen langs de Oude Maas. Langs het Haringvliet en in de Brabantse
Biesbosch komen weliswaar nog grote oppervlakten van dit type voor, maar vrijwel
uitsluitend in verruigde vorm. De ooibossen buiten het zoetwatergetijdengebied (langs de
rivieren) worden zowel buitendijks als binnendijks aangetroffen: in de uiterwaarden op
zandstrandjes en in kommen, tichelgaten en afgesloten geulen, binnendijks op
overeenkomstige laaggelegen standplaatsen.
Natura 2000 doel:
Subtype A, vochtige alluviale bossen (zachthoutooibossen): behoud van verspreiding,
uitbreiding oppervlakte en verbetering kwaliteit.
Subtype B, vochtige alluviale bossen (Essen-Iepenbossen): uitbreiding verspreiding,
uitbreiding oppervlakte en verbetering kwaliteit.
Subtype C, vochtige alluviale bossen (beekbegeleidende bossen): behoud verspreiding,
uitbreiding oppervlakte en verbetering kwaliteit.
Toelichting:
Subtype A, vochtige alluviale bossen (zachthout-ooibossen), is landelijk niet bedreigd, maar
de bijzondere vormen van het getijdengebied zijn sterk achteruitgegaan.
Subtype B, vochtige alluviale bossen (essen-iepenbossen), is momenteel uiterst zeldzaam
langs de rivieren.
Subtype C, vochtige alluviale bossen (beekbegeleidende bossen), komt wijd verspreid voor,
maar veelal in kleine oppervlakte en in gedegradeerde vormen.

Overige veldgegevens vegetatie op locatie Borgharen
-58- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Bijlage A blad 12
Hieronder staat nadere informatie over de vegetatie in het nabije, stroomafwaartse gebied bij
de stuw te Borgharen (bron: vegetatiekartering Limburg www.limburg.nl - natuurgegevens)”.
Ruigtevegetatie gedomineerd door Aardpeer en andere ruigte-indicatoren op zuidoever.
Groeit met name op de (steen)taluds en is niet te rekenen tot het habitattype, en de
aanwezige soorten indiceren niet het habitattype.
Ruigte op voedselrijke bodem met o.a. Moerasspirea en Platte rus op noordoever. Groeit
met name op de (steen)taluds en afslagoevers na een periode van hoog water en is niet te
rekenen tot het habitattype. In goed ontwikkelde situatie komt dit habitattype voor in meer
natuurlijke situaties als permanente ruigtes in situaties waarin water stagneert, zoals
nevengeulen. Dit type zal dus enorm kunnen uitbreiden na uitvoering van het grensmaas-
traject.
Pioniervegetatie op grind/grindrijk zand met Bilzekruid, Ruige rupsklaver en Engelse alant op
noordoever. In goed ontwikkelde vorm valt deze vegetatie mogelijk te rekenen tot het
habitattype. De aanwezigheid van deze vegetatie langs de Grensmaas verschilt echter van
jaar tot jaar en wordt vooral beïnvloed door fluctuaties in de waterstanden door
klimatologische omstandigheden en komt voor op plaatsen die in de zomer droogvallen.
Deze plaatsen zullen niet afnemen als gevolg van de aanleg van de WKC, tussen de WKC
en de stuw.
Rivierfonteinkruid als onderdeel van het habitattype Beken en rivieren met waterplanten.
Rivierfonteinkruid is een soort van het habitattype 3260. Het voorkomen van deze soort heeft
met name te maken met de dynamiek van de rivier. De soort kan zich, en zeker na uitvoering
van het Grensmaasproject, manifesteren op veel plaatsen langs de rivier. Rivierfonteinkruid
heeft dan ook geen vaste standplaats, maar vestigt zich daar waar de omstandigheden goed
zijn. Dat kan in een dynamische rivier als de Maas van jaar tot jaar verschillen. De soort
vestigt zich met name op plekken waar de stroming niet te groot is.

-59- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Bijlage A blad 13
In 1996 is in het traject van de Maas rondom de stuw van Borgharen (tussen paal 15 en 16)
een inventarisatie uitgevoerd (Hoogerwerf et al., 1996). Destijds kwam van de kenmerkende
soorten Rivierfonteinkruid voor aan de oosterzijde. Een andere kenmerkende soort Vlottende
waterranonkel is hier echter niet gevonden. Naast deze soort is er tijdens deze inventarisatie
Schedefonteinkruid en Gele plomp gevonden in dit km-traject van de Maas, soorten
kenmerkend voor gestuwde trajecten. Het kilometertrajct van de Maas waarin de stuw valt
behoort hiermee tot een traject met een redelijk hoge bedekking aan waterplanten (41-60%),
maar met lage soortenrijkdom (0-6).
Soorten
H1099 Rivierprik
Doel: uitbreiding verspreiding paaiplaatsen, uitbreiding omvang en verbetering kwaliteit
leefgebied ten behoeve van uitbreiding populatie.
Toelichting: de populatie rivierprik zal duurzamer worden door het verbeteren van de
verbinding met de Maas. Nederlandse kustwateren zijn een belangrijk verblijfgebied van
volwassen rivierprikken. En tevens belangrijke doortrekgebieden voor de Rijn-, Maas- en
Schelde-populaties van de rivierprik. In Nederland ligt in de eerste plaats een opgave in het
beter passeerbaar maken van de barrières naar de grote rivieren vanuit zee, met name in
het Haringvliet (109).
Uitbreiding omvang en verbetering kwaliteit leefgebied is vooral van toepassing op het
Natura 2000 landschap Rivierengebied. De grote rivieren zijn een belangrijk opgroeigebied
voor rivierpriklarven, die geboren zijn in het buitenland, in de stroomgebieden van Rijn en
Maas. Dit opgroeigebied kan uitgebreid worden door de aanleg van nevengeulen. De enige
bekende Nederlandse paaipopulaties bevinden zich het Drentsche Aagebied (25) en Roerdal
(150). Meer rivieren en beken lijken potentieel geschikt als paaiplaats.
H1106 Zalm
Doel: behoud omvang en kwaliteit leefgebied en verbinding met belangrijke leefgebieden
buiten het Natura 2000 gebied voor uitbreiding populatie.
Toelichting: doortrekgebied van momenteel gering belang. Potentieel van groot belang voor
de Maaspopulatie. De gewenste verbinding heeft betrekking op de Maas. De Maaspopulatie

-60- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Bijlage A blad 14
is voor België relatief belangrijker dan voor Nederland. De zalm paait niet in Nederland, maar
hoger stroomopwaarts. Nederland vormt de toegangspoort tot de paaiplaatsen in het
stroomgebied van de Rijn en Maas. Nederlandse wateren zijn belangrijke doortrekgebieden
voor de Rijn- en Maaspopulaties van de zalm. In Nederland ligt in de eerste plaats een
opgave in het beter passeerbaar maken van de barrières naar de grote rivieren vanuit zee,
met name in het Haringvliet.
H1163 Rivierdonderpad
Doel: behoud omvang en kwaliteit leefgebied in de grote wateren en uitbreiding en
verbetering kwaliteit leefgebied in de beken.
Toelichting: de Grensmaas vormt met zijn stenige bodem een belangrijk natuurlijke
leefgebied voor de rivierdonderpad. Ook de monding van de Geul is een belangrijke locatie
voor deze soort. Het bedreigde oecotype van beken komt voor in Dinkelland (49), Veluwe.
(57), Swalmdal (148), Roerdal (150) en Geuldal (157). De grootste opgave voor de
rivierdonderpad zit in het (verder) herstel van natuurlijke beeksystemen. Herstel van de soort
in beken is van belang voor de instandhouding van het verspreidingsgebied, maar niet voor
de populatieomvang (hoogstens 10% zit in beken). De grote populaties in grote wateren
betreffen mogelijk een ander type rivierdonderpad, dat ontstaan is door hybridisatie.
H1337 Bever
Doel: uitbreiding verspreiding, omvang en verbetering kwaliteit van het leefgebied.
Toelichting: de bever was in Nederland uitgestorven, in het begin van de negentiende eeuw.
De soort is geherintroduceerd in Biesbosch (112) en Gelderse Poort (67). Uit Dierenpark
Lelystad ontsnapte exemplaren hebben een populatie gevestigd in Flevoland, buiten Natura
2000. In het stroomgebied van de Maas (grotendeels buiten Natura 2000) bevinden zich hier
en daar bevers, die afstammen van de geherintroduceerde populatie in de Eifel (D) en van
recente herintroducties in Limburg. Doelstelling is het realiseren van een duurzame populatie
van de soort die verspreid voorkomt over (minimaal) het gehele Rivierengebied en in contact
staat met de populatie in Flevoland (aldaar buiten Natura 2000). In eerste instantie zou langs
de Waal voldoende ooibos aanwezig moeten zijn op regelmatige afstand, met het oog op
verbinding van de populaties in de Gelderse Poort (67) en de Biesbosch (112). Vanwege de
succesvolle herintroductie zouden verdere herintroducties in andere kansrijke gebieden
overwogen moeten worden.

-61- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Bijlage A blad 15
Van 2002-2004 is een herintroductieproject in het zuidelijke stroomdal van de Maas in
uitvoering. Het doel is hier om een populatie Elbebevers te laten ontstaan in aansluiting op
de bevers in het rivierengebied.
Deze populatie zou tevens een buffer kunnen vormen tegen de opdringende bevers van
Poolse en gemengde origine uit Duitsland en België.
H1037 Gaffellibel
Doel: uitbreiding verspreiding, omvang en verbetering kwaliteit leefgebied ten behoeve van
uitbreiding populatie.
Toelichting: De gaffellibel was in Nederland uitgestorven. De soort heeft zich weer gevestigd
in het Roerdal (150), enkele exemplaren zijn recent waargenomen in het Geleenbeekdal
(154), waar echter geen populatie aangetoond is. Uitbreiding van één naar zes
beeksystemen is noodzakelijk voor een duurzame landelijke populatie van minimaal 600 –
900 volwassen individuen. Deze ambitie is haalbaar vanwege geplande beekherstelprojecten
in combinatie met het goede verbreidingsvermogen van de soort (zodat de soort zich
daadwerkelijk zal vestigen op plekken waar de omstandigheden goed zijn geworden). De
staat van instandhouding van de soort is zeer ongunstig gescoord, het toekomstperspectief
is als gunstig ingeschat. Voor een aantal gebieden zijn voor deze soort complementaire
doelen toegevoegd.
De Gaffellibel heeft een voorkeur voor brede stromende wateren. Het is daarom te
verwachten dat de Gaffellibel bij verdergaand rivierherstel ook terugkeert langs de grote
rivieren. Gezien het voorkomen langs de Roer is herstel van de waterkwaliteit daarbij
mogelijk minder belangrijk dan herstel van de dynamiek: de waterkwaliteit van de Roer is
relatief slecht. De Grensmaas lijkt in de nabije toekomst in ieder geval goede uitbreidings-
mogelijkheden te bieden.

-62- 50662414-TOS/MEC 06-9486
BIJLAGE B RANDVOORWAARDEN HABITATTYPEN EN VISSOORTEN
Bron: http://www.synbiosys.alterra.nl/natura2000/hoofdpagina.aspx?subj=habtypen&groep=3&id=3260
Bijlage B1 Habitattypen
Submontane en Rivieren met Voedselrijke zoom- Alluviale bossen
laagland rivieren slikoevers
vormende ruigten
3260 3270 6430 91E0
Abiotische randvoorwaarden
Vocht diep water ondiep droogvallend zeer nat - zeer ondiep droogvallend
water - nat
vochtig
water - vochtig
Zuurgraad neutraal/basisch neutraal/basisch neutraal/basisch matig zuur –
neutraal/basisch
Voedselrijkdom voedselrijk – voedselrijk voedselrijk matig voedselrijk
zeer voedselrijk
- voedselrijk
Zoutgehalte zeer zoet - zoet zeer zoet - zoet zeer zoet - brakzout
zeer zoet - zoet
Bodemtype
Storende factoren
zand klei zand klei veen klei veen zand lemig zand
leem zavel klei
Achteruitgang kwantiteit van habitattype en leefgebied
Oppervlakteverlies gevoelig gevoelig gevoelig gevoelig
Achteruitgang kwaliteit leefgebied door chemische effecten
Verzuring zeer gevoelig zeer gevoelig zeer gevoelig gevoelig
Vermesting niet gevoelig niet gevoelig niet gevoelig gevoelig
Verzoeting niet gevoelig niet gevoelig niet gevoelig niet gevoelig
Verzilting zeer gevoelig zeer gevoelig gevoelig zeer gevoelig
Verontreiniging gevoelig gevoelig gevoelig gevoelig

Bijlage B1 Habitattypen
-63- 50662414-TOS/MEC 06-9486
3260
Achteruitgang kwaliteit leefgebied door fysieke effecten
3270 6430 91E0
Verdroging zeer gevoelig zeer gevoelig zeer gevoelig zeer gevoelig
Vernatting niet gevoelig niet gevoelig gevoelig niet gevoelig
Verandering stroomsnelheid gevoelig gevoelig n.v.t. gevoelig
Verandering
overstromingsfrequentie
niet gevoelig niet gevoelig gevoelig gevoelig
Verandering dynamiek substraat gevoelig gevoelig n.v.t. n.v.t.
Achteruitgang kwaliteit leefgebied door verstorende effecten
Geluid n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t.
Licht n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t.
Trilling n.v.t. n.v.t. n.v.t n.v.t
Verstoring door mensen voor kenmerkende voor kenmerkende voor kenmerkende voor kenmerkende
dieren gevoelig dieren gevoelig dieren gevoelig dieren gevoelig
Mechanische effecten gevoelig gevoelig gevoelig gevoelig
Achteruitgang ruimtelijke samenhang
Barrièrewerking voor kenmerkende voor kenmerkende voor kenmerkende voor kenmerkende
dieren gevoelig dieren gevoelig dieren gevoelig dieren gevoelig
Versnippering voor kenmerkende voor kenmerkende voor kenmerkende voor kenmerkende
dieren gevoelig dieren gevoelig dieren gevoelig dieren gevoelig
Achteruitgang kwaliteit door doelbewuste beinvloeding van soorten en organismen
Introductie of uitbreiding van
gebiedsvreemde of genetisch
gemodificeerde soorten
gevoelig gevoelig gevoelig gevoelig
Bijlage B blad 2

Bijlage B2 Vissoorten
Abiotische randvoorwaarden
-64- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Rivierprik Zalm Rivierdonderpad
Oppervlakte sleutelgebied < 1 km 2 n.v.t. < 1 km 2
Dispersie afstand >15 km >15 km 1 – 3 km
Dispersie corridor ja ja ja
Netwerk regionaal internationaal lokaal
Storende factoren
Achteruitgang kwantiteit van habitattype en leefgebied
Oppervlakteverlies zeer gevoelig zeer gevoelig zeer gevoelig
Achteruitgang kwaliteit leefgebied door chemische effecten
Verzuring gevoelig niet gevoelig zeer gevoelig
Vermesting gevoelig gevoelig gevoelig
Verzoeting n.v.t. n.v.t. n.v.t.
Verzilting gevoelig gevoelig niet gevoelig
Verontreiniging zeer gevoelig zeer gevoelig zeer gevoelig
Achteruitgang kwaliteit leefgebied door fysieke effecten
Verdroging gevoelig n.v.t. zeer gevoelig
Vernatting niet gevoelig niet gevoelig niet gevoelig
Verandering stroomsnelheid zeer gevoelig zeer gevoelig zeer gevoelig
Verandering overstromingsfrequentie gevoelig n.v.t. gevoelig
Verandering dynamiek substraat gevoelig gevoelig gevoelig
Achteruitgang kwaliteit leefgebied door verstorende effecten
Geluid onbekend onbekend onbekend
Licht onbekend onbekend onbekend
Trilling onbekend onbekend onbekend
Verstoring door mensen onbekend onbekend onbekend
Mechanische effecten zeer gevoelig zeer gevoelig zeer gevoelig
Achteruitgang ruimtelijke samenhang
Barrièrewerking zeer gevoelig zeer gevoelig zeer gevoelig
Versnippering zeer gevoelig zeer gevoelig zeer gevoelig
Achteruitgang kwaliteit door doelbewuste beïnvloeding van soorten en organismen
Introductie of uitbreiding van
gebiedsvreemde of genetisch
gemodificeerde soorten
gevoelig zeer gevoelig zeer gevoelig
Bijlage B blad 3

-65- 50662414-TOS/MEC 06-9486
BIJLAGE C LOCATIE EN BEDRIJFSVOERING WKC BORGHAREN

-66- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Bijlage C blad 2
Voorgenomen locatie WKC Borgharen (rode lijnen) ten opzichte van het Natura2000 gebied
Grensmaas.

-67- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Bijlage C blad 3
Het nominale ontwerpdebiet van de waterkrachtcentrale is 300 m 3 /s. In de praktijk zal in
principe tot een beschikbare rivierafvoer van 300 m 3 /s al het water door de centrale gaan. De
centrale blijft bij debieten boven de 300 m 3 /s in bedrijf tot het maximum in te stellen
turbinedebiet, het surplus zal via de stuw worden overgestort. Bij grote debieten zal de WKC,
op den duur, automatisch uitvallen op te weinig valhoogte. Bij een beschikbaar rivierdebiet >
1000 m 3 /s worden de turbines uit bedrijf genomen. Deze situatie komt gemiddeld 10 dagen
per jaar voor (meetlocatie Borgharen) uitgaande van gegevens over de periode 1975 - 2003.
In onderstaande figuur staat het verloop van de gemiddelde langjarige maandafvoer van de
Maas, gemeten bij Borgharen.
Debiet Borgharen (1975 - 2003) (m³/s)
650,0
600,0
550,0
500,0
450,0
400,0
350,0
300,0
250,0
200,0
150,0
100,0
50,0
0,0
jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec
Periode
QMaas gemiddeld
QMaas gemiddeld maximum
QMaas gemiddeld minimum
QWKC nominaal ontwerp
Figuur 2 Gemiddelde langjarige maandafvoer (gemiddelde etmaalwaarden in m 3 /s) van de
Maas gemeten bij Borgharen over de periode 1975 – 2003, de langjarige
gemiddelde minimum en maximum Maasafvoer en het nominale ontwerpdebiet
(300 m 3 /s)van de waterkrachtcentrale Borgharen.
Op basis van de gemiddelde langjarige maandafvoer is te zien dat het grootste deel van het
jaar het volledige debiet door de centrale gaat. Echter, er zijn van jaar tot jaar grote
verschillen in Maasafvoer. Op meetlocatie Borgharen komt, uitgaande van gegevens over de
periode 1975 - 2003, een debiet van < 300 m 3 /s gemiddeld 264 dagen voor, 300 - 1000 m 3 /s
gemiddeld 97 dagen en een debiet van > 1000 m 3 /s gemiddeld 10 dagen per jaar.

-68- 50662414-TOS/MEC 06-9486
BIJLAGE D MER WATERKRACHTCENTRALE BORGHAREN (1997)

-69- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Bijlage D blad 2

-70- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Bijlage D blad 3

-71- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Bijlage D blad 4

-72- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Bijlage D blad 5

-73- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Bijlage D blad 6

-74- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Bijlage D blad 7

-75- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Bijlage D blad 8

-76- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Bijlage D blad 9

-77- 50662414-TOS/MEC 06-9486
BIJLAGE E WATERKRACHTCENTRALES VERSUS VIS IN DE
NEDERLANDSE MAAS. KRANENBARG & BAKKER,
2002/2006
Deze bijlage bevat de relevante onderdelen uit het rapport Kranenbarg & Bakker 2002.
Waterkrachtcentrales versus vis in de Nederlandse Maas. Prioritaire soorten voor
bescherming tegen mortaliteit door turbinepassage. Aangepast in januari 2006 aan nieuwe
wetgeving. Werkdocument 2002.217X:
Conclusies
Bijlage 5: Inputgegevens berekeningen mortaliteit door waterkrachtcentrales
Bijlage 6: Resultaten berekeningen prioriteit voor bescherming bij waterkrachtcentrales
Conclusies
Prioriteit voor bescherming bij waterkrachtcentrales in de huidige situatie
Een hoge prioriteit voor bescherming bij waterkrachtcentrales in de huidige situatie (WKC’s
bij Lith en Linne) hebben de soorten elft, fint, houting, steur, aal, barbeel, kwabaal, winde,
zalm en zeeforel. Het merendeel van deze soorten kenmerkt zich door een grote
stroomafwaartse migratieafstand. Een grote stroomafwaartse migratieafstand betekent de
passage van veel WKC’s waardoor de kans op sterfte door turbines toeneemt. Populaties
van elft, fint, houting, steur en zalm komen al geruime tijd niet meer in de Maas voor,
populaties van aal, barbeel, kwabaal, winde en zeeforel zijn nog wel aanwezig maar gevoelig
of bedreigd. Mortaliteit door de huidige WKC’s kan een serieuze belemmering vormen voor
de terugkeer of het herstel van deze soorten.
De kopvoorn, serpeling, sneep en spiering hebben tweede prioriteit voor bescherming bij
waterkrachtcentrales. Deze soorten hebben een kleinere stroomafwaartse trekafstand en/of
een geringere populatiegevoeligheid waardoor ze minder gevoelig voor sterfte ten gevolge
van WKC’s zijn dan de soorten met een hoge prioriteit. Desondanks kunnen de huidige
WKC’s een belemmering vormen voor het herstel van deze soorten. Met name sneep en
kopvoorn ondervinden een aanzienlijke sterfte door de huidige WKC’s (10%).
De soorten bot, alver, rivierprik en zeeprik hebben een lage prioriteit voor bescherming bij
WKC’s. Deze soorten kenmerken zich door een geringe stroomafwaartse trekafstand en/of
een lage mortaliteit per centrale en/of een grote populatie die niet gevoelig is voor schade
door WKC’s. De sterfte is lager dan 5%.

Gevolgen van nieuwe waterkrachtcentrales
-78- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Bijlage E blad 2
In het scenario met nieuwe waterkrachtcentrales bij Grave, Sambeek en Borgharen behoren
de bot, de sneep en de spiering ook tot de soorten met een hoge prioriteit voor bescherming
bij WKC’s.
De sterfte neemt bij de aanleg van 3 nieuwe centrales voor veel soorten, die in de huidige
situatie al een hoge prioriteit voor bescherming hebben, fors toe en overschrijdt de 10%
norm van Bakker et al. (2000). Bij 14 van de 26 soorten in de Maas met een min of meer
beschermde status treedt een mortaliteit op die ernstige gevolgen op populatieniveau kan
hebben. Terugkeer van soorten als de zalm, houting en elft lijkt in een dergelijke situatie niet
haalbaar. De berekende sterfte voor nu nog aanwezige vissoorten als de aal en zeeforel
bedraagt zelfs meer dan 50% bij 3 nieuwe waterkrachtcentrales in de Maas.

-79- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Bijlage 5: Inputgegevens berekeningen mortaliteit door waterkrachtcentrales
Bijlage E blad 3
Vissoort stadium trekafstand trekperiode lengte bij trek (cm) mortaliteit referenties mortaliteitsschatting Hoe geschat
Aal adult hele NL Maas najaar 30-100 0,13 Bakker&Gerritsen 1992a
Alver adult tot 20 km voorjaar 5-20 0,01 Bakker&Gerritsen 1992
Barbeel adult tot 20 km najaar 13-80 circa 0,1 geschat m.b.v. gegevens Bakker&Gerritsen 1992a op basis van lengte gelijkgesteld aan aal (30-60 cm)
Blankvoorn adult tot 20 km voorjaar 12-35 0,04 Bakker&Gerritsen 1992
Bot juveniel tot 200 km najaar 20 circa 0,04 geschat m.b.v. gegevens Bakker&Gerritsen 1992b op basis van lengte gelijkgesteld aan blankvoorn
Elft adult hele NL Maas voorjaar 50-60 circa 0,1 geschat m.b.v. gegevens Bakker&Gerritsen 1992a op basis van lengte gelijkgesteld aan aal (30-60 cm)
Fint adult hele NL Maas voorjaar 30-50 circa 0,1 geschat m.b.v. gegevens Bakker&Gerritsen 1992a op basis van lengte gelijkgesteld aan aal (30-60 cm)
Houting adult hele NL Maas najaar 30-50 circa 0,1 geschat m.b.v. gegevens Bakker&Gerritsen 1992a op basis van lengte gelijkgesteld aan aal (30-60 cm)
Kopvoorn adult tot 20 km najaar 16-60 circa 0,1 geschat m.b.v. gegevens Bakker&Gerritsen 1992a op basis van lengte gelijkgesteld aan aal (30-60 cm)
Kwabaal adult tot 100 km najaar 30-60 circa 0,1 geschat m.b.v. gegevens Bakker&Gerritsen 1992a op basis van lengte gelijkgesteld aan aal (30-60 cm)
Rivierprik juveniel hele NL Maas mei-okt 15 circa 0,01 geschat m.b.v. gegevens Bakker&Gerritsen 1992b op basis van lengte gelijkgesteld aan alver
Serpeling adult tot 20 km voorjaar 15-30 circa 0,04 geschat m.b.v. gegevens Bakker&Gerritsen 1992b op basis van lengte gelijkgesteld aan blankvoorn
Sneep adult tot 50 km voorjaar 30-50 circa 0,1 geschat m.b.v. gegevens Bakker&Gerritsen 1992a op basis van lengte gelijkgesteld aan aal (30-60 cm)
Spiering adult tot 200 km voorjaar 15-30 circa 0,04 geschat m.b.v. gegevens Bakker&Gerritsen 1992b op basis van lengte gelijkgesteld aan blankvoorn
Steur juveniel hele NL Maas najaar 20 circa 0,04 geschat m.b.v. gegevens Bakker&Gerritsen 1992b op basis van lengte gelijkgesteld aan blankvoorn
Steur adult hele NL Maas voorjaar 110-300 0,75 geschat m.b.v. gegevens Bakker&Gerritsen 1992a zeer ruwe schatting op basis hoge mortaliteit aal (90-100 cm)
Winde adult tot 50 km voorjaar 30-50 circa 0,1 geschat m.b.v. gegevens Bakker&Gerritsen 1992a op basis van lengte gelijkgesteld aan aal (30-60 cm)
Zalm smolt hele NL Maas voorjaar 15 circa 0,04 geschat m.b.v. gegevens Bakker&Gerritsen op basis van lengte gelijkgesteld aan smolt zeeforel
Zeeforel smolt hele NL Maas voorjaar 15 0,04 Bakker&Gerritsen 1992b
Zeeforel adult hele NL Maas najaar 60-90 circa 0,2 geschat m.b.v. gegevens Bakker&Gerritsen 1992a op basis van lengte gelijkgesteld aan aal (60-90 cm)
Zeeprik juveniel hele NL Maas mei-okt 15 circa 0,01 geschat m.b.v. gegevens Bakker&Gerritsen 1992b op basis van lengte gelijkgesteld aan alver

-80- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Bijlage 6: Resultaten berekeningen prioriteit voor bescherming bij
waterkrachtcentrales
Bijlage E blad 4
Scenario 0: WKC's die nu in het Nederlandse deel van de Maas gepasseerd worden (Lith, Linne)
= hoge prioriteit
= tweede prioriteit
= lage prioriteit
SCORE'S
Vissoort stadium M1 n Mn (%) mortaliteit populatiegevoeligheid totaalscore
Elft * adult 0,1 2 19 3 3 6
Fint adult 0,1 2 19 3 3 6
Houting* adult 0,1 2 19 3 3 6
Steur* adult 0,75 2 94 3 3 6
Aal adult 0,13 2 24 3 2 5
Barbeel adult 0,1 1 10 2 3 5
Kwabaal adult 0,1 1 10 2 3 5
Steur* juveniel 0,04 2 8 2 3 5
Winde adult 0,1 1 10 2 3 5
Zalm smolt 0,04 2 8 2 3 5
Zeeforel adult 0,2 2 36 3 2 5
Kopvoorn adult 0,1 1 10 2 2 4
Serpeling adult 0,04 1 4 1 3 4
Sneep adult 0,1 1 10 2 2 4
Spiering adult 0,04 1 4 2 2 4
Zeeforel smolt 0,04 2 8 2 2 4
Bot juveniel 0,04 1 4 1 2 3
Rivierprik larvaal 0,01 2 2 1 2 3
Zeeprik larvaal 0,01 2 2 1 2 3
Alver adult 0,01 1 1 1 1 2
M1: mortaliteit bij passage van 1 WKC
n: aantal WKC’s dat bij stroomafwaartse migratie gepasseerd wordt
Mn: mortaliteit na passage van n WKC’s Mn=(1-(1-M1)^n)*100

-81- 50662414-TOS/MEC 06-9486
Bijlage E blad 5
WKC's die mogelijk in de toekomst in het Nederlandse deel van de Maas gepasseerd worden
Scenario 1:Lith, Linne en Borgharen
= hoge prioriteit
= tweede prioriteit
= lage prioriteit
SCORE'S
Vissoort stadium M1 n Mn (%) mortaliteit populatiegevoeligheid totaalscore
Elft * adult 0,1 3 27 3 3 6
Fint adult 0,1 3 27 3 3 6
Houting* adult 0,1 3 27 3 3 6
Kwabaal adult 0,1 2 19 3 3 6
Steur* adult 0,75 3 98 3 3 6
Winde adult 0,1 2 19 3 3 6
Zalm smolt 0,04 3 12 3 3 6
Aal adult 0,13 3 34 3 2 5
Barbeel adult 0,1 1 10 2 3 5
Sneep adult 0,1 2 19 3 2 5
Steur* juveniel 0,04 3 12 2 3 5
Zeeforel adult 0,2 3 49 3 2 5
Zeeforel smolt 0,04 3 12 3 2 5
Kopvoorn adult 0,1 1 10 2 2 4
Serpeling adult 0,04 1 4 1 3 4
Spiering adult 0,04 1 4 2 2 4
Bot juveniel 0,04 1 4 1 2 3
Rivierprik larvaal 0,01 3 3 1 2 3
Zeeprik larvaal 0,01 3 3 1 2 3
Alver adult 0,01 1 1 1 1 2
M1: mortaliteit bij passage van 1 WKC
n: aantal WKC’s dat bij stroomafwaartse migratie gepasseerd wordt
Mn: mortaliteit na passage van n WKC’s Mn=(1-(1-M1)^n)*100

BIJLAGE 3 Watertoets
BESTEMMINGSPLAN GRENSMAAS WKC
B01032/ZC 0/ 0W3/ 002044 ARCADIS 37